CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Żyrafa sawannowa – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"527c63c4-edca-4794-8903-9700fafa7991","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Żyrafa_sawannowa","wgTitle":"Żyrafa sawannowa","wgCurRevisionId":73124579,"wgRevisionId":73124579,"wgArticleId":3008448,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Wyróżnione artykuły","Szablon odn bez numeru strony","Artykuły na Medal","Gatunki narażone","Żyrafowate","Ssaki Afryki","Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1758 roku","Taksony opisane przez Karola Linneusza"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl", "wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Żyrafa_sawannowa","wgRelevantArticleId":3008448,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":73124579,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q15083","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands", "architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging", "ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.math.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_standing.jpg/1200px-Giraffe_standing.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1604"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_standing.jpg/800px-Giraffe_standing.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1069"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_standing.jpg/640px-Giraffe_standing.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="855"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Żyrafa sawannowa – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/%C5%BByrafa_sawannowa"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BByrafa_sawannowa"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Żyrafa_sawannowa rootpage-Żyrafa_sawannowa skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Menu główne </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z">Strona główna</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x">Losuj artykuł</a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne">Kategorie artykułów</a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii">Najlepsze artykuły</a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ">Częste pytania (FAQ)</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami">Kontakt</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki">Pierwsze kroki</a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje">Portal wikipedystów</a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84">Ogłoszenia</a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady">Zasady</a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci">Pomoc</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r">Ostatnie zmiany</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"> Szukaj </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Wygląd </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class="">Wspomóż Wikipedię</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=%C5%BByrafa+sawannowa" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class="">Utwórz konto</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=%C5%BByrafa+sawannowa" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class="">Zaloguj się</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Narzędzia osobiste </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl">Wspomóż Wikipedię</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=%C5%BByrafa+sawannowa" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."> Utwórz konto</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=%C5%BByrafa+sawannowa" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"> Zaloguj się</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania">dowiedz się więcej</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y">Edycje</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Etymologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Etymologia"> <div class="vector-toc-text"> 1 Etymologia </div> </a> <ul id="toc-Etymologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Systematyka_i_ewolucja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Systematyka_i_ewolucja"> <div class="vector-toc-text"> 2 Systematyka i ewolucja </div> </a> <button aria-controls="toc-Systematyka_i_ewolucja-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Systematyka i ewolucja </button> <ul id="toc-Systematyka_i_ewolucja-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Podgatunki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podgatunki"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Podgatunki </div> </a> <ul id="toc-Podgatunki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Propozycje_rewizji_statusu_taksonomicznego_gatunku" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Propozycje_rewizji_statusu_taksonomicznego_gatunku"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 Propozycje rewizji statusu taksonomicznego gatunku </div> </a> <ul id="toc-Propozycje_rewizji_statusu_taksonomicznego_gatunku-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Budowa_ciała" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Budowa_ciała"> <div class="vector-toc-text"> 3 Budowa ciała </div> </a> <button aria-controls="toc-Budowa_ciała-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Budowa ciała </button> <ul id="toc-Budowa_ciała-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Czaszka_i_ossikony" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Czaszka_i_ossikony"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Czaszka i ossikony </div> </a> <ul id="toc-Czaszka_i_ossikony-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jama_ustna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jama_ustna"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Jama ustna </div> </a> <ul id="toc-Jama_ustna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szyja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Szyja"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Szyja </div> </a> <ul id="toc-Szyja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kończyny,_poruszanie_się_i_postawa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kończyny,_poruszanie_się_i_postawa"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Kończyny, poruszanie się i postawa </div> </a> <ul id="toc-Kończyny,_poruszanie_się_i_postawa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Termoregulacja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Termoregulacja"> <div class="vector-toc-text"> 3.5 Termoregulacja </div> </a> <ul id="toc-Termoregulacja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Anatomia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Anatomia"> <div class="vector-toc-text"> 3.6 Anatomia </div> </a> <ul id="toc-Anatomia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Genetyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Genetyka"> <div class="vector-toc-text"> 4 Genetyka </div> </a> <ul id="toc-Genetyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zachowanie_i_ekologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zachowanie_i_ekologia"> <div class="vector-toc-text"> 5 Zachowanie i ekologia </div> </a> <button aria-controls="toc-Zachowanie_i_ekologia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Zachowanie i ekologia </button> <ul id="toc-Zachowanie_i_ekologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Siedlisko_i_pożywienie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Siedlisko_i_pożywienie"> <div class="vector-toc-text"> 5.1 Siedlisko i pożywienie </div> </a> <ul id="toc-Siedlisko_i_pożywienie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zachowania_społeczne_i_rozmnażanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zachowania_społeczne_i_rozmnażanie"> <div class="vector-toc-text"> 5.2 Zachowania społeczne i rozmnażanie </div> </a> <ul id="toc-Zachowania_społeczne_i_rozmnażanie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Reprodukcja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Reprodukcja"> <div class="vector-toc-text"> 5.2.1 Reprodukcja </div> </a> <ul id="toc-Reprodukcja-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Poród_i_opieka_rodzicielska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Poród_i_opieka_rodzicielska"> <div class="vector-toc-text"> 5.2.1.1 Poród i opieka rodzicielska </div> </a> <ul id="toc-Poród_i_opieka_rodzicielska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Necking" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Necking"> <div class="vector-toc-text"> 5.3 Necking </div> </a> <ul id="toc-Necking-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Interakcje_międzygatunkowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Interakcje_międzygatunkowe"> <div class="vector-toc-text"> 5.4 Interakcje międzygatunkowe </div> </a> <ul id="toc-Interakcje_międzygatunkowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Żyrafa_i_człowiek" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Żyrafa_i_człowiek"> <div class="vector-toc-text"> 6 Żyrafa i człowiek </div> </a> <button aria-controls="toc-Żyrafa_i_człowiek-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Przełącz podsekcję Żyrafa i człowiek </button> <ul id="toc-Żyrafa_i_człowiek-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Znaczenie_historyczne_i_kulturowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Znaczenie_historyczne_i_kulturowe"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Znaczenie historyczne i kulturowe </div> </a> <ul id="toc-Znaczenie_historyczne_i_kulturowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eksploatacja,_status_i_ochrona" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eksploatacja,_status_i_ochrona"> <div class="vector-toc-text"> 6.2 Eksploatacja, status i ochrona </div> </a> <ul id="toc-Eksploatacja,_status_i_ochrona-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Filatelistyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Filatelistyka"> <div class="vector-toc-text"> 6.3 Filatelistyka </div> </a> <ul id="toc-Filatelistyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> 7 Przypisy </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> 8 Bibliografia </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> 9 Linki zewnętrzne </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Przełącz stan spisu treści </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Żyrafa sawannowa</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 126 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-126" aria-hidden="true" > 126 języków </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%80%E1%8C%AD%E1%8A%94" title="ቀጭኔ – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="ቀጭኔ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A9_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="زرافة شمالية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="زرافة شمالية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B8%D5%B6%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%BF" title="Ընձուղտ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ընձուղտ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target">Արեւմտահայերէն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mburika_ajuvuku" title="Mburika ajuvuku – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mburika ajuvuku" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target">Avañe'ẽ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eimal_z%C3%BCraf%C9%99si" title="Şimal zürafəsi – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Şimal zürafəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" title="زرافه – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="زرافه" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Ntilen" title="Ntilen – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Ntilen" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target">Bamanankan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Жираф" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target">Башҡортса</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%8B%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B0" title="Жырафа – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Жырафа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D1%8B%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B0" title="Жырафа – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Жырафа" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD_%D0%B6%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Северен жираф – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Северен жираф" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A4%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BE%90%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BD%B2%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BC%8D" title="ཤ་བ་སྐེ་རིང་། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཤ་བ་སྐེ་རིང་།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target">བོད་ཡིག</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/%C5%BDirafa" title="Žirafa – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Žirafa" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Jirafenn" title="Jirafenn – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Jirafenn" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Girafa" title="Girafa – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Girafa" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Жираф" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Hirapa" title="Hirapa – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Hirapa" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target">Cebuano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/%C5%BDirafa_severn%C3%AD" title="Žirafa severní – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Žirafa severní" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Twiza" title="Twiza – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Twiza" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target">ChiShona</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Giraffa" title="Giraffa – korsykański" lang="co" hreflang="co" data-title="Giraffa" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsykański" class="interlanguage-link-target">Corsu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Jir%C3%A1ff_gogleddol" title="Jiráff gogleddol – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Jiráff gogleddol" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/%C5%A0ir%C3%A1ffa" title="Širáffa – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Širáffa" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target">Davvisámegiella</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Nord-Giraffe" title="Nord-Giraffe – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Nord-Giraffe" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Tsinl%C3%A1tah_ay%C3%A1anii_%C3%ADiyis%C3%ADg%C3%AD%C3%AD" title="Tsinlátah ayáanii íiyisígíí – nawaho" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Tsinlátah ayáanii íiyisígíí" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="nawaho" class="interlanguage-link-target">Diné bizaad</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kaelkirjak" title="Kaelkirjak – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Kaelkirjak" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CE%BC%CE%B7%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%AC%CF%81%CE%B4%CE%B1%CE%BB%CE%B7" title="Καμηλοπάρδαλη – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Καμηλοπάρδαλη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Northern_giraffe" title="Northern giraffe – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Northern giraffe" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/%C4%9Cirafo_(specio)" title="Ĝirafo (specio) – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Ĝirafo (specio)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" title="زرافه – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زرافه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Giraffur" title="Giraffur – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Giraffur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target">Føroyskt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Girafe_du_Nord" title="Girafe du Nord – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Girafe du Nord" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Sior%C3%A1f" title="Sioráf – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Sioráf" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D3%80%D0%B0%D1%8C%D1%85%D0%B0%D1%84%D0%BE%D0%B0%D1%80%D1%82" title="ЙӀаьхафоарт – inguski" lang="inh" hreflang="inh" data-title="ЙӀаьхафоарт" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inguski" class="interlanguage-link-target">ГӀалгӀай</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B6%81%EB%B6%80%EA%B8%B0%EB%A6%B0" title="북부기린 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="북부기린" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Ra%C6%99umin_dawa" title="Raƙumin dawa – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Raƙumin dawa" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target">Hausa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B8%D5%B6%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%BF" title="Ընձուղտ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ընձուղտ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%89%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AB%E0%A4%BC" title="उत्तरी जिराफ़ – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="उत्तरी जिराफ़" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/%C5%BDirafa" title="Žirafa – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Žirafa" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Jirafo" title="Jirafo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Jirafo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Indlulamithi" title="Indlulamithi – zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Indlulamithi" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulu" class="interlanguage-link-target">IsiZulu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/G%C3%ADraffi" title="Gíraffi – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Gíraffi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%92%27%D7%99%D7%A8%D7%A3_%D7%9E%D7%A0%D7%95%D7%9E%D7%A8" title="ג'ירף מנומר – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="ג'ירף מנומר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://kl.wikipedia.org/wiki/Qungasersooq" title="Qungasersooq – grenlandzki" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Qungasersooq" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="grenlandzki" class="interlanguage-link-target">Kalaallisut</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%9C%E0%B2%BF%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%AB%E0%B3%86" title="ಜಿರಾಫೆ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಜಿರಾಫೆ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target">ಕನ್ನಡ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%85%D0%B0%D0%B9" title="Сурахай – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Сурахай" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target">Къарачай-малкъар</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/%C5%BBirafa" title="Żirafa – kaszubski" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Żirafa" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaszubski" class="interlanguage-link-target">Kaszëbsczi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D1%96%D0%BA" title="Керік – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Керік" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target">Қазақша</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Kustrol_(Giraffa_camelopardalis)" title="Kustrol (Giraffa camelopardalis) – kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Kustrol (Giraffa camelopardalis)" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="kotava" class="interlanguage-link-target">Kotava</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Jiraf" title="Jiraf – kreolski haitański" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Jiraf" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="kreolski haitański" class="interlanguage-link-target">Kreyòl ayisyen</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Canh%C3%AA%C5%9Ftir" title="Canhêştir – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Canhêştir" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Girafa" title="Girafa – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Girafa" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target">Ladin</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%81%D1%83%D1%80%D1%83%D1%85%D3%80%D0%B8" title="СсурухӀи – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="СсурухӀи" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target">Лакку</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%81%E0%BA%A7%E0%BA%B2%E0%BA%87%E0%BA%84%E0%BB%8D%E0%BA%8D%E0%BA%B2%E0%BA%A7" title="ກວາງຄໍຍາວ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ກວາງຄໍຍາວ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target">ລາວ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Giraffa" title="Giraffa – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Giraffa" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Zieme%C4%BCu_%C5%BEirafe" title="Ziemeļu žirafe – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ziemeļu žirafe" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Giraff" title="Giraff – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Giraff" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/%C5%BDirafa" title="Žirafa – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Žirafa" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Dik%C3%A1l%C3%A1" title="Dikálá – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Dikálá" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target">Lingála</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/djirafa" title="djirafa – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="djirafa" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target">La .lojban.</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Zsir%C3%A1f" title="Zsiráf – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Zsiráf" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0_%D0%B6%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B0" title="Северна жирафа – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Северна жирафа" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" title="زرافه – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="زرافه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" title="زرافه – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="زرافه" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Zirafah_utara" title="Zirafah utara – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Zirafah utara" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Zoyamazatl" title="Zoyamazatl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Zoyamazatl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target">Nāhuatl</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Noordelijke_giraffe" title="Noordelijke giraffe – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Noordelijke giraffe" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target">Nederlands</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AD%E3%82%BF%E3%82%AD%E3%83%AA%E3%83%B3" title="キタキリン – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="キタキリン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sjiraff" title="Sjiraff – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sjiraff" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Sjiraff" title="Sjiraff – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Sjiraff" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Girafe" title="Girafe – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Girafe" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target">Nouormand</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Жираф" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target">Олык марий</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Jiraf_(hayvon)" title="Jiraf (hayvon) – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Jiraf (hayvon)" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7" title="زرافا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="زرافا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" title="زرافه – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="زرافه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Girafe" title="Girafe – pikardyjski" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Girafe" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="pikardyjski" class="interlanguage-link-target">Picard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Girafa-do-norte" title="Girafa-do-norte – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Girafa-do-norte" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hirapha" title="Hirapha – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hirapha" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target">Runa Simi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B0" title="Жирафа – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Жирафа" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target">Русиньскый</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Жираф" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Serafa" title="Serafa – samoański" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Serafa" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoański" class="interlanguage-link-target">Gagana Samoa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/K%C3%B4lo" title="Kôlo – sango" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Kôlo" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="sango" class="interlanguage-link-target">Sängö</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Giraffa" title="Giraffa – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Giraffa" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target">Sardu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Giraffe" title="Giraffe – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Giraffe" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjirafa_veriore" title="Gjirafa veriore – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjirafa veriore" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target">Shqip</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Giraffa" title="Giraffa – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Giraffa" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%A2%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B7%86%E0%B7%8A" title="ජිරාෆ් – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="ජිරාෆ්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target">සිංහල</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/%C5%BDirafa_n%C3%BAbijsk%C3%A1" title="Žirafa núbijská – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Žirafa núbijská" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Severna_%C5%BEirafa" title="Severna žirafa – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Severna žirafa" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Geri" title="Geri – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Geri" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target">Soomaaliga</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Severna_%C5%BEirafa" title="Severna žirafa – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Severna žirafa" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Jarapah" title="Jarapah – sundajski" lang="su" hreflang="su" data-title="Jarapah" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundajski" class="interlanguage-link-target">Sunda</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kirahvi" title="Kirahvi – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kirahvi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Giraff" title="Giraff – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Giraff" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Dyirap" title="Dyirap – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Dyirap" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%92%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%95%E0%AE%9A%E0%AF%8D_%E0%AE%9A%E0%AE%BF%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%99%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BF" title="ஒட்டகச் சிவிங்கி – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஒட்டகச் சிவிங்கி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Жираф" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%82%83%E1%82%89%E1%81%BC%E1%80%BD%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%87%E1%81%B6%E1%80%B1%E1%82%83%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%81%A2%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%B8" title="မႃႉၼွၵ်ႇၶေႃးယၢဝ်း – szan" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မႃႉၼွၵ်ႇၶေႃးယၢဝ်း" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="szan" class="interlanguage-link-target">ၽႃႇသႃႇတႆး </a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Miir" title="Miir – dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Miir" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="dinka" class="interlanguage-link-target">Thuɔŋjäŋ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D1%80%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B0" title="Заррофа – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Заррофа" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target">Тоҷикӣ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%97%E1%8E%A6%E1%8E%B5%E1%8F%8D%E1%8F%9A%E1%8E%A9%E1%8F%8D%E1%8E%A9" title="ᏗᎦᎵᏍᏚᎩᏍᎩ – czirokeski" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏗᎦᎵᏍᏚᎩᏍᎩ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="czirokeski" class="interlanguage-link-target">ᏣᎳᎩ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/Ts%C3%AAhe%27%C3%AAsenotov%C3%A1he" title="Tsêhe'êsenotováhe – czejeński" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Tsêhe'êsenotováhe" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="czejeński" class="interlanguage-link-target">Tsetsêhestâhese</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/%C5%BDiraf" title="Žiraf – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Žiraf" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target">Türkmençe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – tuwiński" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Жираф" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuwiński" class="interlanguage-link-target">Тыва дыл</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84" title="Жираф – udmurcki" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Жираф" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurcki" class="interlanguage-link-target">Удмурт</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B0_%D0%BF%D1%96%D0%B2%D0%BD%D1%96%D1%87%D0%BD%D0%B0" title="Жирафа північна – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Жирафа північна" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%81" title="زرافہ – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="زرافہ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%89%D8%B1%D8%A7%D9%BE%DB%95" title="زىراپە – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="زىراپە" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target">ئۇيغۇرچە / Uyghurche</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%C6%B0%C6%A1u_cao_c%E1%BB%95_ph%C6%B0%C6%A1ng_b%E1%BA%AFc" title="Hươu cao cổ phương bắc – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hươu cao cổ phương bắc" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Kaalkir%C3%A4k" title="Kaalkiräk – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Kaalkiräk" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target">Võro</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Giraffa camelopardalis – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Giraffa camelopardalis" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8A%AA%E6%AF%94%E4%BA%9A%E9%95%BF%E9%A2%88%E9%B9%BF" title="努比亚长颈鹿 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="努比亚长颈鹿" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%96%D7%A9%D7%99%D7%A8%D7%90%D7%A3" title="זשיראף – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="זשיראף" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target">ייִדיש</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%80g%C3%B9nf%E1%BB%8D%CC%80n" title="Àgùnfọ̀n – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Àgùnfọ̀n" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%95%B7%E9%A0%B8%E9%B9%BF" title="長頸鹿 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="長頸鹿" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Z%C4%B1rafa" title="Zırafa – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Zırafa" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8A%AA%E6%AF%94%E4%BA%9A%E9%95%BF%E9%A2%88%E9%B9%BF" title="努比亚长颈鹿 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="努比亚长颈鹿" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/At%E1%BB%8D" title="Atọ – obolo" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Atọ" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="obolo" class="interlanguage-link-target">Obolo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tdd mw-list-item"><a href="https://tdd.wikipedia.org/wiki/%E1%A5%9B%E1%A5%A3%E1%A5%B3_%E1%A5%98%E1%A5%A9%E1%A5%90%E1%A5%B1_%E1%A5%91%E1%A5%A8%E1%A5%9D%E1%A5%B0_%E1%A5%95%E1%A5%A3%E1%A5%9D%E1%A5%B0" title="ᥛᥣᥳ ᥘᥩᥐᥱ ᥑᥨᥝᥰ ᥕᥣᥝᥰ – Tai Nuea" lang="tdd" hreflang="tdd" data-title="ᥛᥣᥳ ᥘᥩᥐᥱ ᥑᥨᥝᥰ ᥕᥣᥝᥰ" data-language-autonym="ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ" data-language-local-name="Tai Nuea" class="interlanguage-link-target">ᥖᥭᥰ ᥖᥬᥲ ᥑᥨᥒᥰ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B5%8E%E2%B4%B7%E2%B5%96" title="ⴰⵎⴷⵖ – standardowy marokański tamazight" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⵎⴷⵖ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="standardowy marokański tamazight" class="interlanguage-link-target">ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q15083#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%BByrafa_sawannowa" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c">Artykuł</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:%C5%BByrafa_sawannowa" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t">Dyskusja</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >polski </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%BByrafa_sawannowa">Czytaj</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Narzędzia </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%C5%BByrafa_sawannowa">Czytaj</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v">Edytuj</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e">Edytuj kod źródłowy</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=history">Wyświetl historię</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/%C5%BByrafa_sawannowa" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j">Linkujące</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/%C5%BByrafa_sawannowa" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k">Zmiany w linkowanych</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u">Prześlij plik</a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q">Strony specjalne</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&oldid=73124579" title="Stały link do tej wersji tej strony">Link do tej wersji</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony">Informacje o tej stronie</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=%C5%BByrafa_sawannowa&id=73124579&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę">Cytowanie tego artykułu</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%25BByrafa_sawannowa">Zobacz skrócony adres URL</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25C5%25BByrafa_sawannowa">Pobierz kod QR</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=%C5%BByrafa+sawannowa">Utwórz książkę</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=%C5%BByrafa_sawannowa&action=show-download-screen">Pobierz jako PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p">Wersja do druku</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-species mw-list-item"><a href="https://species.wikimedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" hreflang="en">Wikispecies</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:%C5%BByrafa_sawannowa" hreflang="pl">Wikinews</a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/%C5%BByrafa" hreflang="pl">Wikicytaty</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q15083" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g">Element Wikidanych</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-featured-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Wikipedia:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Artykułu na Medal”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="Artykuł na Medal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/16px-Wikimedal_POL.svg.png" decoding="async" width="16" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/24px-Wikimedal_POL.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/Wikimedal_POL.svg/32px-Wikimedal_POL.svg.png 2x" data-file-width="74" data-file-height="120" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a>Ten artykuł dotyczy zwierzęcia. Zobacz też: <a href="/wiki/%C5%BByrafa_(ujednoznacznienie)" class="mw-disambig" title="Żyrafa (ujednoznacznienie)">inne znaczenia tego słowa</a>.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67504987">.mw-parser-output .infobox-zwierzeta .naglowek{color:black;background:#d3d3a4}</style> <table class="infobox infobox-zwierzeta"> <caption class="naglowek" style="background-color:#D3D3A4; color:#000000;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r65781301">.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex{display:flex;justify-content:flex-start;align-items:center;gap:4px}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-ikona{flex-grow:0;flex-shrink:0;font-size:7px;max-width:40px;overflow:hidden}.mw-parser-output .infobox>caption>.iboxt-flex>.iboxt-tekst{flex-grow:1}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-1{font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-2{font-style:italic}.mw-parser-output .infobox>caption .iboxt-3{font-style:italic;font-size:90%}</style><div class="iboxt-1">Żyrafa sawannowa</div> </caption> <tbody><tr> <td colspan="2" style="text-align:center; border-bottom:1px solid #aaa; color:black; background-color:white;">Giraffa camelopardalis<a href="#cite_note-itis-1">[1]</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:var(--background-color-base, white); color:var(--color-base, black); text-align:center; font-size:x-small; border-bottom:1px solid #aaa; padding-top:0px;">(<a href="/wiki/Karol_Linneusz" title="Karol Linneusz">Linnaeus</a>, 1758) </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#D3D3A4; color:black; text-align:center; border-bottom:1px solid #aaa;"> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_standing.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_standing.jpg/179px-Giraffe_standing.jpg" decoding="async" width="179" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_standing.jpg/269px-Giraffe_standing.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_standing.jpg/359px-Giraffe_standing.jpg 2x" data-file-width="1712" data-file-height="2288" /></a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#D3D3A4; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/Systematyka_organizm%C3%B3w" title="Systematyka organizmów">Systematyka</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Domena_(biologia)" title="Domena (biologia)">Domena</a> </th> <td> <a href="/wiki/Eukarionty" title="Eukarionty">eukarionty</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Kr%C3%B3lestwo_(biologia)" title="Królestwo (biologia)">Królestwo</a> </th> <td> <a href="/wiki/Zwierz%C4%99ta" title="Zwierzęta">zwierzęta</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Gromada_(biologia)" title="Gromada (biologia)">Gromada</a> </th> <td> <a href="/wiki/Ssaki" title="Ssaki">ssaki</a> </td></tr> <tr> <th>Podgromada </th> <td> <a href="/wiki/%C5%BByworodne" title="Żyworodne">ssaki żyworodne</a> </td></tr> <tr> <th>Infragromada </th> <td> <a href="/wiki/%C5%81o%C5%BCyskowce" title="Łożyskowce">łożyskowce</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Rz%C4%85d_(biologia)" title="Rząd (biologia)">Rząd</a> </th> <td> <a href="/wiki/Cetartiodactyla" title="Cetartiodactyla">Cetartiodactyla</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Rodzina_(biologia)" title="Rodzina (biologia)">Rodzina</a> </th> <td> <a href="/wiki/%C5%BByrafowate" title="Żyrafowate">żyrafowate</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Rodzaj_(biologia)" title="Rodzaj (biologia)">Rodzaj</a> </th> <td> <a href="/wiki/%C5%BByrafa" title="Żyrafa">żyrafa</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Gatunek_(biologia)" title="Gatunek (biologia)">Gatunek</a> </th> <td> żyrafa sawannowa </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table class="collapsible collapsed"> <tbody><tr> <th colspan="2" class="naglowek" style="font-weight:bold; text-align:center; border-top:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/Synonim_(taksonomia)" title="Synonim (taksonomia)">Synonimy</a> </th></tr> <tr> <td colspan="2"> <ul><li>Camelopardalis aethiopica Ogilby, 1837</li> <li>Camelopardalis antiquorum Jardine, 1835</li> <li>Camelopardalis capensis Lesson, 1842</li> <li>Camelopardalis giraffa Schreber, 1784</li> <li><a href="/wiki/Jele%C5%84" title="Jeleń">Cervus</a> camelopardalis Linnaeus, 1758</li> <li>Giraffa hagenbecki Knottnerus-Meyer, 1910</li> <li>Giraffa influmata Noack, 1908</li> <li>Giraffa schillingsi matschie, 1898</li> <li>Giraffa senaariensis Trouessart, 1898</li> <li>Giraffa tippelskirchi Matschie, 1898<a href="#cite_note-Msp-2">[2]</a></li></ul> </td></tr> </tbody></table> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#D3D3A4; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;">Kategoria zagrożenia (<a href="/wiki/Czerwona_ksi%C4%99ga_gatunk%C3%B3w_zagro%C5%BConych" title="Czerwona księga gatunków zagrożonych">CKGZ</a>)<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><a href="/wiki/Gatunek_nara%C5%BCony" title="Gatunek narażony"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Status_iucn3.1_VU_pl.svg/240px-Status_iucn3.1_VU_pl.svg.png" decoding="async" width="240" height="64" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Status_iucn3.1_VU_pl.svg/360px-Status_iucn3.1_VU_pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Status_iucn3.1_VU_pl.svg/480px-Status_iucn3.1_VU_pl.svg.png 2x" data-file-width="240" data-file-height="64" /></a> <div style="text-align:center;"><a href="/wiki/Gatunek_nara%C5%BCony" title="Gatunek narażony">narażony na wyginięcie</a></div> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background:#D3D3A4; color:black; text-align:center; font-weight:bold; border:1px solid #aaa;"><a href="/wiki/Zasi%C4%99g_(biogeografia)" title="Zasięg (biogeografia)">Zasięg występowania</a> </td></tr> <tr class="grafika iboxs"> <td colspan="2"><a href="/wiki/Plik:Giraffa_camelopardalis_distribution.svg" class="mw-file-description"><img alt="Mapa występowania" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Giraffa_camelopardalis_distribution.svg/240px-Giraffa_camelopardalis_distribution.svg.png" decoding="async" width="240" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Giraffa_camelopardalis_distribution.svg/360px-Giraffa_camelopardalis_distribution.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Giraffa_camelopardalis_distribution.svg/480px-Giraffa_camelopardalis_distribution.svg.png 2x" data-file-width="501" data-file-height="430" /></a> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://species.wikimedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" title="Systematyka"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Wikispecies-logo.svg/24px-Wikispecies-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Wikispecies-logo.svg/36px-Wikispecies-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Wikispecies-logo.svg/48px-Wikispecies-logo.svg.png 2x" data-file-width="941" data-file-height="1103" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://species.wikimedia.org/wiki/Giraffa_camelopardalis" class="extiw" title="wikispecies:Giraffa camelopardalis">Systematyka w Wikispecies</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Giraffa_camelopardalis" title="Commons"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Giraffa_camelopardalis" class="extiw" title="commons:Category:Giraffa camelopardalis">Multimedia w Wikimedia Commons</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> <tr class="noprint plainlinks" style="border-top:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1); text-align:center;"> <td colspan="2" style="padding:0;"> <table cellpadding="4" cellspacing="0" style="width:100%; margin:0px; background:var(--background-color-base, #fff); color:inherit"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; width:30px;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/%C5%BCyrafa" title="Wikisłownik"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a> </td> <td style="vertical-align:middle;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/%C5%BCyrafa" class="extiw" title="wikt:żyrafa">Hasło w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> Żyrafa sawannowa<a href="#cite_note-Cichocki&inni-4">[4]</a> (Giraffa camelopardalis) – <a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">afrykański</a> <a href="/wiki/Ssaki" title="Ssaki">ssak</a> <a href="/wiki/Parzystokopytne" title="Parzystokopytne">parzystokopytny</a> z <a href="/wiki/Rodzina_(biologia)" title="Rodzina (biologia)">rodziny</a> <a href="/wiki/%C5%BByrafowate" title="Żyrafowate">żyrafowatych</a>. Najwyższe zwierzę lądowe i największy z <a href="/wiki/Prze%C5%BCuwacze" title="Przeżuwacze">przeżuwaczy</a> żyjących w czasach nowożytnych. Jego <a href="/wiki/Binominalne_nazewnictwo_gatunk%C3%B3w" title="Binominalne nazewnictwo gatunków">epitet gatunkowy</a> odnosi się do przypominającego <a href="/wiki/Wielb%C5%82%C4%85dowate" title="Wielbłądowate">wielbłąda</a> wyglądu i łat na futrze, właściwych lampartowi (leopardowi, Panthera pardus). Gatunek ten wyróżnia się bardzo długą <a href="/wiki/Szyja" title="Szyja">szyją</a>, osiąga 5–6 m wysokości i masę (średnio) 1200 kg w przypadku <a href="/wiki/Samiec" title="Samiec">samców</a> i 830 kg w przypadku <a href="/wiki/Samica" title="Samica">samic</a>. Jego najbliższym żyjącym krewnym jest <a href="/wiki/Okapi_le%C5%9Bne" title="Okapi leśne">okapi leśne</a> (<a href="/wiki/Rodzina_(biologia)" title="Rodzina (biologia)">rodzina</a> Giraffidae liczy na początku XXI w. tylko te dwa gatunki). Bazując na wzorze ubarwienia wyróżnia się 9 <a href="/wiki/Podgatunek" title="Podgatunek">podgatunków</a>, natomiast badania genetyczne sugerują podział gatunku na cztery odrębne gatunki. Żyrafy występują od <a href="/wiki/Czad" title="Czad">Czadu</a> na północy do <a href="/wiki/Po%C5%82udniowa_Afryka" title="Południowa Afryka">RPA</a> na południu oraz od <a href="/wiki/Niger" title="Niger">Nigru</a> na zachodzie do <a href="/wiki/Somalia" title="Somalia">Somalii</a> na wschodzie. Zasięg występowania żyrafy jest nieciągły, a niektóre populacje izolowane od siebie. Zwierzę <a href="/wiki/Siedlisko_(biologia)" title="Siedlisko (biologia)">zasiedla</a> zazwyczaj <a href="/wiki/Sawanna" title="Sawanna">sawanny</a>, tereny trawiaste i otwarte lesiste. Główne źródło pożywienia żyrafy to liście <a href="/wiki/Akacja" title="Akacja">akacji</a>, rosnące na wysokości niedostępnej dla większości roślinożerców. Na żyrafy polują <a href="/wiki/Lew_afryka%C5%84ski" title="Lew afrykański">lwy</a>. Młode padają też ofiarami <a href="/wiki/Lampart_plamisty" title="Lampart plamisty">lampartów</a>, <a href="/wiki/Krokuta_c%C4%99tkowana" title="Krokuta cętkowana">hien cętkowanych</a> i <a href="/wiki/Likaon_pstry" title="Likaon pstry">likaonów</a>. Osobniki dorosłe nie tworzą silnych więzi społecznych, choć gromadzą się w luźnych grupkach, gdy przemieszczają się w tym samym kierunku. Samce tworzą hierarchię społeczną ustanawianą poprzez necking, czyli walkę na uderzenia szyjami. Dominujący samiec zdobywa dostęp do płci przeciwnej, jednakże nie bierze udziału w wychowywaniu potomstwa. Zwierzę intrygowało różne kultury, i starożytne, i współczesne, z uwagi na swój charakterystyczny wygląd. Często przedstawiano je na rysunkach, w książkach i kreskówkach. <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Unia_Ochrony_Przyrody" title="Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody">Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody</a> przyznała mu status <a href="/wiki/Gatunek_nara%C5%BCony" title="Gatunek narażony">narażony</a> (ang. vulnerable) w licznych częściach swego dawniejszego zasięgu występowania, choć niektóre podgatunki klasyfikowane są jako <a href="/wiki/Gatunek_zagro%C5%BCony" title="Gatunek zagrożony">zagrożone</a> (ang. endangered). Niemniej ssak spotykany jest w licznych <a href="/wiki/Park_narodowy" title="Park narodowy">parkach narodowych</a> i rezerwatach<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etymologia">Etymologia</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Etymologia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Etymologia">edytuj kod</a>]</div> Źródłosłów polskiej nazwy „żyrafa”, <a href="/wiki/J%C4%99zyk_francuski" title="Język francuski">francuskiej</a> girafe i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_w%C5%82oski" title="Język włoski">włoskiej</a> giraffa<a href="#cite_note-pwn-6">[6]</a>, jak i angielskiej „giraffe” sięga <a href="/wiki/J%C4%99zyk_arabski" title="Język arabski">języka arabskiego</a>, w którym występuje słowo zarafa (زرافة), być może pochodzące z jednego z <a href="/wiki/J%C4%99zyki_%C5%9Bwiata" title="Języki świata">języków</a> Afryki<a href="#cite_note-OED-7">[7]</a>. Tłumaczy się je jako „szybki chodziarz”<a href="#cite_note-kingdon-8">[8]</a>. W <a href="/wiki/J%C4%99zyk_%C5%9Brednioangielski" title="Język średnioangielski">języku średnioangielskim</a> występowało kilka różnych form, jak jarraf, ziraph czy gerfauntz<a href="#cite_note-OED-7">[7]</a>. Możliwe, że słowo to pochodzi od nazwy zwierzęcia w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_somalijski" title="Język somalijski">języku somalijskim</a>: geri<a href="#cite_note-9">[9]</a>. <a href="/wiki/J%C4%99zyk_w%C5%82oski" title="Język włoski">Włoski</a> wyraz giraffa powstał w ostatniej dekadzie XVI wieku<a href="#cite_note-OED-7">[7]</a>. Współczesna forma <a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">angielska</a> powstała około roku 1600 w oparciu o <a href="/wiki/J%C4%99zyk_francuski" title="Język francuski">francuską</a> girafe<a href="#cite_note-OED-7">[7]</a>. Z francuskiego wywodzi się też nazwa polska<a href="#cite_note-10">[10]</a>. Epitet gatunkowy camelopardalis pochodzi z <a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łaciny</a><a href="#cite_note-11">[11]</a>. W przeszłości bowiem uważano to zwierzę za krzyżówkę <a href="/wiki/Wielb%C5%82%C4%85dowate" title="Wielbłądowate">wielbłąda</a> (camelus) i <a href="/wiki/Lampart_plamisty" title="Lampart plamisty">lamparta</a> (panthera)<a href="#cite_note-Mazurski-12">[12]</a>. <a href="/wiki/Biblia_Jakuba_Wujka" title="Biblia Jakuba Wujka">Biblia Jakuba Wujka</a> używa na określenie żyrafy terminu „wielbłądopard” (<a href="/wiki/Ksi%C4%99ga_Powt%C3%B3rzonego_Prawa" title="Księga Powtórzonego Prawa">Deut</a> 14, 5)<a href="#cite_note-13">[13]</a>, wymieniając ją wśród zwierząt jadalnych. Kameelperd to także nazwa gatunku w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_afrikaans" title="Język afrikaans">języku afrikaans</a><a href="#cite_note-walker-14">[14]</a>. Inne afrykańskie nazwy to: ekorii w <a href="/w/index.php?title=J%C4%99zyk_ateso&action=edit&redlink=1" class="new" title="Język ateso (strona nie istnieje)">ateso</a>, kanyiet w <a href="/w/index.php?title=J%C4%99zyk_elgon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Język elgon (strona nie istnieje)">elgon</a>, nduida w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_kikuju" title="Język kikuju">kikuju</a>, tiga w <a href="/w/index.php?title=J%C4%99zyk_kalenjin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Język kalenjin (strona nie istnieje)">kalenjin</a> i <a href="/wiki/J%C4%99zyk_luo" title="Język luo">luo</a>, ndwiya w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_kikamba" title="Język kikamba">kamba</a>, nudululu w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_hehe" title="Język hehe">hehe</a>, ntegha w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_nyaturu" title="Język nyaturu">nyaturu</a>, ondere w <a href="/w/index.php?title=J%C4%99zyk_lugbara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Język lugbara (strona nie istnieje)">lugbara</a>, etiika w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_luhya" title="Język luhya">luhya</a>, kuri w <a href="/w/index.php?title=J%C4%99zyk_ma%27di&action=edit&redlink=1" class="new" title="Język ma'di (strona nie istnieje)">ma’di</a>, oloodo-kirragata lub olchangito-oodo w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_masajski" title="Język masajski">masajskim</a>, lenywa w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_meru" title="Język meru">meru</a>, hori w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_asu" title="Język asu">pare</a>, lment w <a href="/w/index.php?title=J%C4%99zyk_samburu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Język samburu (strona nie istnieje)">samburu</a> i twiga w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_suahili" title="Język suahili">suahili</a> oraz inne na wschodzie<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988313-15">[15]</a>, zaś tutwa w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_lozi" title="Język lozi">lozi</a>, nthutlwa w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_tsonga" title="Język tsonga">tsonga</a>, indlulamitsi w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_suazi" title="Język suazi">suazi</a>, thutlwa w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_tswana" title="Język tswana">tswana</a>, thuda w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_venda" title="Język venda">venda</a> i ndlulamithi w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_zulu" title="Język zulu">zuluskim</a> na południu<a href="#cite_note-walker-14">[14]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Systematyka_i_ewolucja">Systematyka i ewolucja</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Systematyka i ewolucja" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Systematyka i ewolucja">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg/220px-Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg" decoding="async" width="220" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg/330px-Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg/440px-Shansitherium_tafeli_Beijing.jpg 2x" data-file-width="3214" data-file-height="2845" /></a><figcaption>Zmontowany szkielet <a href="/wiki/Shansitherium" title="Shansitherium">Shansitherium</a> z Pekińskiego Muzeum Historii Naturalnej</figcaption></figure> Żyrafa jest jednym z dwóch, obok <a href="/wiki/Okapi_le%C5%9Bne" title="Okapi leśne">okapi leśnego</a>, współcześnie żyjących <a href="/wiki/Gatunek_(biologia)" title="Gatunek (biologia)">gatunków</a> z <a href="/wiki/Rodzina_(biologia)" title="Rodzina (biologia)">rodziny</a> <a href="/wiki/%C5%BByrafowate" title="Żyrafowate">żyrafowatych</a>, choć według <a href="/w/index.php?title=Julian_Fennessy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Julian Fennessy (strona nie istnieje)">Fenessy’ego</a> i współpracowników należy podzielić go na cztery gatunki<a href="#cite_note-fennessy-16">[16]</a>. Niegdyś rodzina ta była reprezentowana przez większą liczbę gatunków, choć w porównaniu z innymi kopytnymi, zawsze była uboższa w gatunki<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Opisano ponad 10 <a href="/wiki/Rodzaj_(biologia)" title="Rodzaj (biologia)">rodzajów</a> kopalnych. Najbliższymi krewnymi tej rodziny były także wymarłe <a href="/wiki/Climacoceratidae" title="Climacoceratidae">Climacoceratidae</a>. Razem z rodziną <a href="/wiki/Wid%C5%82orogowate" title="Widłorogowate">Antilocapridae</a> (której jedynym przetrwałym przedstawicielem jest <a href="/wiki/Wid%C5%82or%C3%B3g_ameryka%C5%84ski" title="Widłoróg amerykański">widłoróg</a>) należą do nadrodziny <a href="/w/index.php?title=Giraffoidea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giraffoidea (strona nie istnieje)">Giraffoidea</a>. Rodzina <a href="/w/index.php?title=Palaeomerycidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palaeomerycidae (strona nie istnieje)">Palaeomerycidae</a> wyodrębniła się 20–23 miliony lat temu (<a href="/wiki/Miocen" title="Miocen">miocen</a>), a wymarła 8 milionów lat temu. Z Palaeomerycidae z Europy południowo-środkowej wyewoluowali przodkowie obecnych żyraf. Między 14,3 a 25 milionów lat temu datuje się fauna, do której należał <a href="/w/index.php?title=Canthumeryx&action=edit&redlink=1" class="new" title="Canthumeryx (strona nie istnieje)">Canthumeryx</a> sirtensis należący do <a href="/w/index.php?title=Canthumerycidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Canthumerycidae (strona nie istnieje)">Canthumerycidae</a>, nazywany najstarszym przodkiem Giraffinae<a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a>. Niektóre dawne żyrafowate cechowały się masywnymi ciałami, jak <a href="/wiki/Sivatherium" title="Sivatherium">Sivatherium</a>. Inne, jak <a href="/wiki/Giraffokeryx" title="Giraffokeryx">Giraffokeryx</a> i <a href="/w/index.php?title=Palaeotragus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palaeotragus (strona nie istnieje)">Palaeotragus</a> (prawdopodobny przodek okapi leśnego) z podrodziny <a href="/w/index.php?title=Palaeotraginae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palaeotraginae (strona nie istnieje)">Palaeotraginae</a> powstałej 12–15 milionów lat temu, <a href="/w/index.php?title=Samotherium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samotherium (strona nie istnieje)">Samotherium</a> i <a href="/w/index.php?title=Bohlinia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bohlinia (strona nie istnieje)">Bohlinia</a>, były bardziej smukłe<a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a>. Zmiana klimatu pozwoliła rodzajowi Bohlinia zasiedlić <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chiny</a> i północne <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indie</a>. Tam właśnie wyewoluował przodek rodzaju <a href="/w/index.php?title=Giraffa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giraffa (strona nie istnieje)">Giraffa</a>. Do <a href="/wiki/Afryka" title="Afryka">Afryki</a> jego pierwsi przedstawiciele dotarli około 7 milionów lat temu. Kolejne zmiany klimatyczne spowodowały <a href="/wiki/Wymieranie" title="Wymieranie">wymarcie</a> żyrafowatych w <a href="/wiki/Azja" title="Azja">Azji</a>, podczas gdy te zamieszkujące kontynent afrykański przetrwały, a nawet uległy <a href="/wiki/Radiacja_ewolucyjna" title="Radiacja ewolucyjna">radiacji</a> w kilka nowych gatunków. Gatunek G. camelopardalis powstał około miliona lat temu na wschodzie Afryki, w <a href="/wiki/Plejstocen" title="Plejstocen">plejstocenie</a><a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a>. Część biologów sugeruje, że dzisiejsza żyrafa pochodzi od <a href="/wiki/Giraffa_jumae" title="Giraffa jumae">Giraffa jumae</a><a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a>. Inni odpowiedniejszego kandydata na przodka upatrują w <a href="/w/index.php?title=Giraffa_gracilis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giraffa gracilis (strona nie istnieje)">Giraffa gracilis</a><a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a>. Za główny czynnik powodujący ewolucję żyraf uważa się zmianę środowiska polegającą na zastąpieniu rozległych lasów przez zespoły roślinne cechujące się rzadszym zadrzewieniem i większą otwartością. Proces ten zaczął się 8 milionów lat temu<a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a>. Niektórzy badacze postawili <a href="/wiki/Hipoteza" title="Hipoteza">hipotezę</a>, że nowe siedlisko z odmienną dietą, obejmującą <a href="/wiki/Akacja" title="Akacja">akację</a>, wystawiło przodków żyrafy na działanie <a href="/wiki/Toksyny" title="Toksyny">toksyn</a>, które spowodowały częstsze <a href="/wiki/Mutacja" title="Mutacja">mutacje</a> i w efekcie wyższe tempo ewolucji<a href="#cite_note-bada-20">[20]</a>. W czasach przedhistorycznych żyrafy występowały również na obszarze dziś zajętym przez <a href="/wiki/Sahara" title="Sahara">Saharę</a>. Ich podobizny znaleziono na terenie Sahary Zachodniej, dziś pustynnym, w przeszłości na przemian pustynnym bądź wilgotnym, w zależności od globalnej temperatury na Ziemi<a href="#cite_note-bdd-21">[21]</a>. Żyrafa została opisana przez <a href="/wiki/Karol_Linneusz" title="Karol Linneusz">Karola Linneusza</a> w dziele „Systema naturae” w roku 1758 pod <a href="/wiki/Binominalne_nazewnictwo_gatunk%C3%B3w" title="Binominalne nazewnictwo gatunków">nazwą</a> <a href="/wiki/Jele%C5%84" title="Jeleń">Cervus</a> camelopardalis<a href="#cite_note-Linne-22">[22]</a>. <a href="/wiki/Morten_Thrane_Br%C3%BCnnich" title="Morten Thrane Brünnich">Morten Thrane Brünnich</a> sklasyfikował ją w rodzaju Giraffa w 1772<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Na początku XIX stulecia <a href="/wiki/Jean-Baptiste_de_Lamarck" title="Jean-Baptiste de Lamarck">Jean-Baptiste de Lamarck</a> uznał długą szyję ssaka za „<a href="/w/index.php?title=Cecha_nabyta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cecha nabyta (strona nie istnieje)">cechę nabytą</a>”, która rozwinęła się, gdy kolejne pokolenia przodków wyciągały szyje, by zdobyć liście wysokich drzew (<a href="/wiki/Lamarkizm" title="Lamarkizm">lamarkizm</a>)<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. Pogląd ten odrzucono, zamiast tego przyjęto, że wydłużenie żyrafiej szyi stanowi efekt <a href="/wiki/Dob%C3%B3r_naturalny" title="Dobór naturalny">selekcji naturalnej</a> przebiegającej zgodnie z opisem <a href="/wiki/Charles_Darwin" title="Charles Darwin">Karola Darwina</a>: przodkowie żyraf o dłuższych szyjach osiągali przewagę, ponieważ mogli żerować na liściach drzew niedostępnych dla konkurentów o krótszych szyjach, która umożliwiała im skuteczniejsze <a href="/wiki/Rozmna%C5%BCanie" title="Rozmnażanie">rozmnażanie</a> i przekazywanie <a href="/wiki/Gen" title="Gen">genów</a> następnym pokoleniom<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podgatunki">Podgatunki</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Podgatunki" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Podgatunki">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png/220px-Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png" decoding="async" width="220" height="142" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png/330px-Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png/440px-Genetic_subdivision_in_the_giraffe_based_on_mitochondrial_DNA_sequences.png 2x" data-file-width="936" data-file-height="606" /></a><figcaption>„Przybliżone zasięgi występowania, wzory futer i powiązania <a href="/wiki/Filogenetyka" title="Filogenetyka">filogenetyczne</a> pomiędzy kilkoma podgatunkami żyraf na podstawie <a href="/wiki/Sekwencjonowanie_DNA" title="Sekwencjonowanie DNA">sekwencjonowania</a> <a href="/wiki/Mitochondrialny_DNA" title="Mitochondrialny DNA">mitochondrialnego DNA</a>. Kolorowe kropki na mapie reprezentują miejsca pobrania próbek. Zaprezentowano drzewo maksymalnego prawdopodobieństwa zbudowane dzięki próbkom od 266 osobników. Gwiazdki na szczytach odgałęzień oznaczają <a href="/wiki/Haplotyp" title="Haplotyp">haplotypy</a> <a href="/wiki/Takson_parafiletyczny" title="Takson parafiletyczny">parafiletyczne</a> wśród żyraf G. c. tippelskirchi i G. c. reticulata (żyrafy siatkowanej)”<a href="#cite_note-GeneticStructure-25">[25]</a></figcaption></figure> Uznaje się do 9 podgatunków żyraf (stan wiedzy na rok 2010): <ul><li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_p%C3%B3%C5%82nocna" title="Żyrafa północna">żyrafa północna</a> – G. c. camelopardalis<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>, <a href="/wiki/Typ_nomenklatoryczny" title="Typ nomenklatoryczny">podgatunek nominatywny</a>, określany niekiedy w literaturze popularnej jako „żyrafa właściwa”<a href="#cite_note-Mazurski-12">[12]</a>. Spotykana we wschodnim <a href="/wiki/Sudan_Po%C5%82udniowy" title="Sudan Południowy">Sudanie Południowym</a> i południowo-zachodniej <a href="/wiki/Etiopia" title="Etiopia">Etiopii</a>. Szacuje się, że na wolności przetrwało mniej niż 650 osobników, aczkolwiek liczba ta nie jest pewna<a href="#cite_note-wildstatus-27">[27]</a>. Stado utrzymywane jest w <a href="/w/index.php?title=Al_Ain_Zoo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al Ain Zoo (strona nie istnieje)">Al Ain Zoo</a> w <a href="/wiki/Zjednoczone_Emiraty_Arabskie" title="Zjednoczone Emiraty Arabskie">Zjednoczonych Emiratach Arabskich</a>. W 2003 było tam 14 osobników<a href="#cite_note-28">[28]</a>.</li> <li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_siatkowana" title="Żyrafa siatkowana">żyrafa siatkowana</a> – G. c. reticulata<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>, żyjąca w północno-wschodniej <a href="/wiki/Kenia" title="Kenia">Kenii</a>, południowej <a href="/wiki/Etiopia" title="Etiopia">Etiopii</a> i <a href="/wiki/Somalia" title="Somalia">Somalii</a>. Liczebność populacji szacuje się na 8600 zwierząt<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>, bazując na danych <a href="/w/index.php?title=International_Species_Information_System&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Species Information System (strona nie istnieje)">International Species Information System</a>, ponad 450 zwierząt przebywa w ogrodach zoologicznych<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_angolska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Żyrafa angolska (strona nie istnieje)">żyrafa angolska</a> – G. c. angolensis – żyje na północy <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibii</a>, południowym zachodzie <a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambii</a>, <a href="/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswanie</a> i w zachodnim <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a>. Badanie genetyczne z 2009 sugeruje, że populacje zamieszkujące północną <a href="/wiki/Namib" title="Namib">pustynię Namib</a> i <a href="/wiki/Park_Narodowy_Etoszy" title="Park Narodowy Etoszy">Park Narodowy Etoszy</a> stanowią odrębne podgatunki<a href="#cite_note-30">[30]</a>. Liczebność podgatunku to nie więcej niż 13 tys. zwierząt(w krytycznym momencie około 5 tys.<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>), w ogrodach zoologicznych hoduje się około 20 zwierząt<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>.</li> <li><a href="/wiki/Giraffa_camelopardalis_antiquorum" title="Giraffa camelopardalis antiquorum">G. c. antiquorum</a><a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a> – obejmuje swym zasięgiem występowania południowy <a href="/wiki/Czad" title="Czad">Czad</a>, <a href="/wiki/Republika_%C5%9Arodkowoafryka%C5%84ska" title="Republika Środkowoafrykańska">Republikę Środkowoafrykańską</a>, północny <a href="/wiki/Kamerun" title="Kamerun">Kamerun</a> i północny wschód <a href="/wiki/Demokratyczna_Republika_Konga" title="Demokratyczna Republika Konga">Demokratycznej Republiki Konga</a>. Osobniki populacji kameruńskich dawniej klasyfikowano jako G. c. peralta, co okazało się błędem<a href="#cite_note-WestAfricaGiraffe-31">[31]</a>. Uważa się, że na wolności nie przetrwało więcej niż 2000 tych żyraf<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. Status tego podgatunku i G. c. peralta wywołał znaczny problem w ogrodach zoologicznych. W 2007 wszystkie G. c. peralta w ogrodach zoologicznych Europy okazały się być w rzeczywistości G. c. antiquorum<a href="#cite_note-WestAfricaGiraffe-31">[31]</a>. Po uwzględnieniu tej poprawki w zoo okazuje się żyć około 65 osobników tego podgatunku<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>.</li> <li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_masajska" title="Żyrafa masajska">żyrafa masajska</a> – G. c. tippelskirchi<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a> – spotykana jest w środkowej i południowej Kenii oraz w <a href="/wiki/Tanzania" title="Tanzania">Tanzanii</a>. Szacunki mówią o nie więcej niż 31000 zwierząt na wolności<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a> i około setce w ogrodach zoologicznych<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>.</li> <li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_ugandyjska" title="Żyrafa ugandyjska">żyrafa ugandyjska</a> – G. c. rothschildi<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a> – nazwana na pamiątkę <a href="/wiki/Walter_Rothschild_(baron)" title="Walter Rothschild (baron)">Waltera Rothschilda</a><a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>, zwana także żyrafą z Baringo i żyrafą ugandyjską (ang. <a href="/w/index.php?title=Jezioro_Baringo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jezioro Baringo (strona nie istnieje)">Baringo</a> giraffe bądź Ugandan giraffe). Cechuje się zasięgiem występowania obejmującym część <a href="/wiki/Uganda" title="Uganda">Ugandy</a> i Kenii<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>. Jej obecność w <a href="/wiki/Sudan_Po%C5%82udniowy" title="Sudan Południowy">Sudanie Południowym</a> nie jest pewna<a href="#cite_note-IUCNrothschildi-32">[32]</a>. Uważa się, że na wolności przetrwało około 1600 osobników tego podgatunku<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a> (jeszcze w 2012 mniej niż 670<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>), w ogrodach zoologicznych żyje natomiast ponad 450 osobników<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>. Jest to drugi najbardziej zagrożony wyginięciem podgatunek żyrafy<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>.</li> <li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_po%C5%82udniowa" title="Żyrafa południowa">żyrafa południowa</a> – G. c. giraffa – zamieszkuje północ <a href="/wiki/Po%C5%82udniowa_Afryka" title="Południowa Afryka">Republiki Południowej Afryki</a>, północ Botswany, północ Zimbabwe i południowy zachód <a href="/wiki/Mozambik" title="Mozambik">Mozambiku</a>. Populację żyjącą na wolności w 2016 roku liczyła nie mniej niż 21 000 osobników<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>, a w ogrodach zoologicznych żyje około 45 osobników<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>.</li> <li>G. c. thornicrofti<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>, nazwę łacińską utworzono od nazwiska <a href="/w/index.php?title=Harry_Scott_Thornicroft&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harry Scott Thornicroft (strona nie istnieje)">H.S. Thornicrofta</a><a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a> – zamieszkuje tylko dolinę rzeki <a href="/wiki/Luangwa" title="Luangwa">Luangwa</a> we wschodniej <a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambii</a>. Na wolności żyje nie więcej niż 600 osobników<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. Przedstawicieli tego podgatunku nie trzyma się w ogrodach zoologicznych<a href="#cite_note-ISIS-29">[29]</a>.</li> <li>G. c. peralta<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a><a href="#cite_note-IUCNperalta-34">[34]</a> – to <a href="/wiki/Endemit" title="Endemit">endemit</a> południowo-zachodniego <a href="/wiki/Niger" title="Niger">Nigru</a><a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a> o liczebności mniejszej niż 400 zwierząt na wolności<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. Do tego podgatunku zaliczano niegdyś żyrafy z Kamerunu, obecnie umieszcza się je w G. c. antiquorum<a href="#cite_note-WestAfricaGiraffe-31">[31]</a>. Błąd w klasyfikacji zaowocował pewną konfuzją w ogrodach zoologicznych, ale w 2007 przyjęto, że wszystkie „G. c. peralta” trzymane w europejskich zoo właściwie należą do G. c. antiquorum<a href="#cite_note-WestAfricaGiraffe-31">[31]</a>.</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_koure_niger_2006.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Giraffe_koure_niger_2006.jpg/220px-Giraffe_koure_niger_2006.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Giraffe_koure_niger_2006.jpg/330px-Giraffe_koure_niger_2006.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Giraffe_koure_niger_2006.jpg/440px-Giraffe_koure_niger_2006.jpg 2x" data-file-width="990" data-file-height="659" /></a><figcaption>Zagrożona G. c. peralta</figcaption></figure> Podgatunki żyrafy wyodrębniono na podstawie wzoru plam. Pierwszy miał dobrze odgraniczone łaty, drugi zaś poszarpane<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Różni je także szerokość linii oddzielających łaty. G. c. peralta posiada szerokie linie, podczas gdy podgatunek nominatywny i G. c. reticulata cechują się wąskimi<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988321–22-36">[36]</a>. Ta ostatnia posiada także lżejsze <a href="/wiki/Futro" title="Futro">owłosienie</a> niż inne podgatunki<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988322-37">[37]</a>. G. c. peralta jest bliżej spokrewniona z G. c. rothschildi i G. c. reticulata niż z G. c. antiquorum. Ich przodek mógł migrować ze wschodniej do północnej Afryki. Obecny zasięg występowania osiągnięty został wraz z rozwojem <a href="/wiki/Sahara" title="Sahara">Sahary</a>. Jezioro <a href="/wiki/Czad_(jezioro)" title="Czad (jezioro)">Czad</a> mogło już w <a href="/wiki/Holocen" title="Holocen">holocenie</a> stanowić barierę pomiędzy G. c. peralta i G. c. antiquorum, gdy było największe<a href="#cite_note-WestAfricaGiraffe-31">[31]</a>. Ich populacja wynosi około 400 osobników (w krytycznym momencie 50)<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Propozycje_rewizji_statusu_taksonomicznego_gatunku">Propozycje rewizji statusu taksonomicznego gatunku</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Propozycje rewizji statusu taksonomicznego gatunku" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Propozycje rewizji statusu taksonomicznego gatunku">edytuj kod</a>]</div> Ze względu na dość dużą stabilność cech morfologicznych i wymagań ekologicznych w populacji żyraf tradycyjnie przyjmuje się, że mimo drobnych różnic, tworzą one jeden gatunek. Odrębność sześciu podgatunków: G. c. peralta, G. c. rothschildi, G. c. reticulata, G. c. tippelskirchi, G. c. angolensis i G. c. giraffa jest potwierdzona przez różnice genetyczne<a href="#cite_note-GeneticStructure-25">[25]</a>. Dzięki ocenie <a href="/wiki/Dryf_genetyczny" title="Dryf genetyczny">dryfu genetycznego</a> obserwowanego w zarówno <a href="/wiki/NDNA" title="NDNA">jądrowym</a>, jak i <a href="/wiki/Mitochondrialny_DNA" title="Mitochondrialny DNA">mitochondrialnym DNA</a> wyciągnięto konkluzje, że pomiędzy żyrafami z tych populacji występuje <a href="/wiki/Bariera_reprodukcyjna" title="Bariera reprodukcyjna">bariera rozrodcza</a>, a krzyżowanie się występuje rzadko, choć naturalnych przeszkód nie stwierdzono. Populacje te mogą być uważane za oddzielne gatunki<a href="#cite_note-GeneticStructure-25">[25]</a>. Obejmuje to sąsiednie populacje żyraf G. c. rothschildi, G. c. reticulata i G. c. tippelskirchi. G. c. tippelskirchi może również składać się z kilku nawet gatunków porozdzielanych <a href="/wiki/Dolina_ryftowa" title="Dolina ryftowa">doliną ryftową</a>. G. c. reticulata i G. c. tippelskirchi cechują się największym zróżnicowaniem DNA mitochondrialnego, które wynika z faktu pojawienia się żyraf w Afryce wschodniej. Z tej pierwszej wyewoluowały populacje zasiedlające tereny bardziej na północ, te zamieszkujące południe natomiast z tej drugiej. Żyrafy wydają się dobierać w pary o tym samym wzorze umaszczenia, który pozostaje stały od wieku cielęcego<a href="#cite_note-GeneticStructure-25">[25]</a>. Główny autor publikacji David Brown w wywiadzie dla <a href="/wiki/BBC_News" title="BBC News">BBC News</a> powiedział, że przypisanie wszystkich żyraf do pojedynczego gatunku ukrywa prawdę, że niektóre z populacji są na krawędzi przetrwania i wymagają objęcia natychmiastową ochroną<a href="#cite_note-38">[38]</a>. Podobnie wypowiada się <a href="/w/index.php?title=Julian_Fennessy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Julian Fennessy (strona nie istnieje)">Julian Fennessy</a>, ekspert <a href="/w/index.php?title=Giraffe_Conservation_Foundation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giraffe Conservation Foundation (strona nie istnieje)">Giraffe Conservation Foundation</a><a href="#cite_note-39">[39]</a>. Według badań zespołu prowadzonego przez Fennessy’ego oraz genetyka <a href="/w/index.php?title=Axel_Janke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Axel Janke (strona nie istnieje)">Axela Jankego</a>, opublikowanych w 2016 roku, można wyróżnić cztery grupy żyraf na tyle odrębnych genetycznie, żeby przyjąć występowanie między nimi bariery reprodukcyjnej. Z kolei wyróżnianie podgatunków thornicrofti i rothschildi wydaje się nie mieć uzasadnienia genetycznego. Z tego względu postulują oni wyróżnienie czterech gatunków żyraf, z podgatunkami<a href="#cite_note-fennessy-16">[16]</a>: <ul><li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_po%C5%82udniowa" title="Żyrafa południowa">Giraffa giraffa</a> <ul><li>G. g. giraffa</li> <li>G. g. angolensis</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_masajska" title="Żyrafa masajska">Giraffa tippelskirchi</a>, do którego włączono G. c. thornicrofti</li> <li><a href="/wiki/%C5%BByrafa_siatkowana" title="Żyrafa siatkowana">Giraffa reticulata</a></li> <li>Giraffa camelopardalis <ul><li>G. c. camelopardalis, do którego włączono <a href="/wiki/%C5%BByrafa_ugandyjska" title="Żyrafa ugandyjska">G. c. rothschildi</a></li> <li><a href="/wiki/Giraffa_camelopardalis_antiquorum" title="Giraffa camelopardalis antiquorum">G. c. antiquorum</a></li> <li>G. c. peralta</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Budowa_ciała">Budowa ciała</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Budowa ciała" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Budowa ciała">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg/220px-Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg/330px-Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg/440px-Giraffe08_-_melbourne_zoo.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1067" /></a><figcaption>Zbliżenie głowy żyrafy mieszkającej w <a href="/wiki/Melbourne_Zoo" title="Melbourne Zoo">Melbourne Zoo</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_skeleton.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Giraffe_skeleton.jpg/220px-Giraffe_skeleton.jpg" decoding="async" width="220" height="334" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Giraffe_skeleton.jpg/330px-Giraffe_skeleton.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Giraffe_skeleton.jpg/440px-Giraffe_skeleton.jpg 2x" data-file-width="595" data-file-height="904" /></a><figcaption>Szkielet żyrafy na wystawie w <a href="/wiki/Oklahoma_City" title="Oklahoma City">oklahomskim</a> <a href="/w/index.php?title=Muzeum_Osteologii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muzeum Osteologii (strona nie istnieje)">Muzeum Osteologii</a></figcaption></figure> W pełni wyrośnięta żyrafa osiąga wysokość 5–6 m, <a href="/wiki/Samiec" title="Samiec">samce</a> są wyższe od <a href="/wiki/Samica" title="Samica">samic</a><a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Kolana obu płci znajdują się na wysokości 1 m<a href="#cite_note-sexdiff-40">[40]</a>. Wysokość w <a href="/wiki/K%C5%82%C4%85b_(weterynaria)" title="Kłąb (weterynaria)">kłębie</a> może przekraczać 3 m<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>, samice mają średnio 2 m, samce zaś 2,5 m, głowa zaś sięga do wysokości odpowiednio 4,5 m i 5,5 m<a href="#cite_note-sexdiff-40">[40]</a>. Średnia masa ciała wynosi 1192 kg w przypadku dorosłego samca i 828 kg u dorosłej samicy<a href="#cite_note-Skinner1990-41">[41]</a>. Dorosły samiec osiąga 154% masy dorosłej samicy<a href="#cite_note-Bercovitch&-42">[42]</a>. Pomimo długich szyi i nóg ciało żyrafy jest względnie krótkie<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201066-43">[43]</a>. Ze względu na różnicę w długości kończyn grzbiet opada od przodu ku zadowi<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Głowa w proporcji do reszty ciała jest mała<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Położone po bokach głowy, duże, wyłupiaste oczy zapewniają żyrafie dobre widzenie o dużym kącie ze znacznej wysokości<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201125-44">[44]</a>. Żyrafy widzą w kolorze<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201126-45">[45]</a>, cechują się również wyostrzonymi <a href="/wiki/Zmys%C5%82" title="Zmysł">zmysłami</a> <a href="/wiki/S%C5%82uch" title="Słuch">słuchu</a> i <a href="/wiki/W%C4%99ch" title="Węch">węchu</a><a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. Zwierzę potrafi zamknąć swe umięśnione <a href="/wiki/Jama_nosowa" title="Jama nosowa">nozdrza zewnętrzne</a>, by chronić się przed burzami piaskowymi czy <a href="/wiki/Mr%C3%B3wkowate" title="Mrówkowate">mrówkami</a><a href="#cite_note-CITEREFWilliams201127-46">[46]</a>. Długie kończyny i szyja pełnią funkcje termoregulacyjne, także przez zwiększenie odległości głowy od nagrzewanej słońcem powierzchni ziemi<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/220px--Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="25" data-mwtitle="Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Plik:Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv" type="video/ogg; codecs="theora"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/f/fa/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv/Giraffa_camelopardalis_reticulata-atTobuZoo-2012.ogv.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /></video><figcaption>Para żyraf w <a href="/w/index.php?title=Zoo_w_Tobu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zoo w Tobu (strona nie istnieje)">zoo w Tobu</a> (<a href="/wiki/Prefektura_Saitama" title="Prefektura Saitama">prefektura Saitama</a> w <a href="/wiki/Japonia" title="Japonia">Japonii</a>)(wideo)</figcaption></figure> Ciało żyrafy pokryte jest sierścią, co odróżnia ją od innych ssaków o tak dużych rozmiarach, u których brak owłosienia ma znaczenie termoregulacyjne<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Umaszczenie składa się z ciemnych cętek czy łat, barwy pomarańczowej, kasztanowej, brązowej bądź prawie czarnej. Przedzielają je jasne włosy koloru białego bądź kremowego<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. Umaszczenie takie odgrywa rolę <a href="/wiki/Kamufla%C5%BC" title="Kamuflaż">kamuflażu</a>, umożliwiając zwierzęciu ukrycie się wśród jasnych i ciemniejszych wzorów zalesionych terenów sawanny<a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a><a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>. Skóra leżąca pod ciemnymi plamami może działać jak okno służące <a href="/wiki/Termoregulacja" title="Termoregulacja">termoregulacji</a>, ze skomplikowanym systemem naczyń krwionośnych i wielkimi <a href="/wiki/Gruczo%C5%82_potowy" title="Gruczoł potowy">gruczołami potowymi</a><a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Każdy osobnik posiada unikatowy wzór umaszczenia<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Samce ciemnieją z wiekiem<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Skóra jest szara<a href="#cite_note-Skinner1990-41">[41]</a> i gruba, co pozwala zwierzęciu biec przez ciernisty busz bez zranienia<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201134-48">[48]</a>. Futro zapewnia ochronę chemiczną; jego charakterystyczny zapach nadają mu substancje o działaniu przeciwpasożytniczym. Znajduje się w nim przynajmniej 11 głównych <a href="/wiki/Zwi%C4%85zki_aromatyczne" title="Związki aromatyczne">związków aromatycznych</a>, ale zapach wynika głównie z obecności <a href="/wiki/Indol" title="Indol">indolu</a> i <a href="/wiki/Skatol" title="Skatol">3-metyloindolu</a>. Ponieważ samce pachną intensywniej niż samice, zapach może też spełniać funkcję płciową<a href="#cite_note-49">[49]</a>. Szyję porastają krótkie, brązowe, sterczące prosto włosy<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Ogon długości 1 m kończy się długim, ciemnym pędzlem włosia. Ssak używa go do obrony przed owadami<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201136-50">[50]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Czaszka_i_ossikony">Czaszka i ossikony</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Czaszka i ossikony" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Czaszka i ossikony">edytuj kod</a>]</div> Osobniki obu płci mają na głowie wydatne struktury przypominające rogi zwane <a href="/w/index.php?title=Ossikon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ossikon (strona nie istnieje)">ossikonami</a> lub guzami czaszkowymi, zbudowane ze <a href="/wiki/Osteogeneza" title="Osteogeneza">skostniałej</a> <a href="/wiki/Tkanka_chrz%C4%99stna" title="Tkanka chrzęstna">tkanki chrzęstnej</a> pokrytej skórą. Łączą się z <a href="/wiki/Ko%C5%9B%C4%87_ciemieniowa" title="Kość ciemieniowa">kośćmi ciemieniowymi</a><a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. W zależności od podgatunku jest ich od 2 do 5<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Unaczynione, odgrywać mogą ważną rolę w termoregulacji<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Samce wykorzystują je do walk pomiędzy sobą<a href="#cite_note-sim2010-51">[51]</a>, natomiast nie stwierdzono, by służyły do obrony przed drapieżnikami. Samce używają ich również do poszturchiwania samic w czasie godów<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Wygląd pozwala na wiarygodne rozróżnienie płci zwierzęcia: wyrostki u samic lub młodych są cienkie i zakończone pędzelkowatymi kępami włosów. Natomiast u dorosłych samców kończą się guzkowato i stają się łyse<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Poza tym wyrostek pośrodkowy, bardziej wydatny u samców, sterczy z przodu <a href="/wiki/Czaszka" title="Czaszka">czaszki</a><a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Samce gromadzą depozyty zawierające <a href="/wiki/Wap%C5%84" title="Wapń">wapń</a> tworzące guzy na czaszkach ze starzeniem się<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. Masę czaszki zmniejszają liczne <a href="/w/index.php?title=Zatoka_(anatomia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zatoka (anatomia) (strona nie istnieje)">zatoki</a><a href="#cite_note-CITEREFSwaby201070-52">[52]</a>. Jednak wraz ze starzeniem się czaszki samców stają się coraz cięższe i bardziej pałkowate, co pozwala im osiągnąć przewagę w walce<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Okresowo skóra pokrywająca guzy czaszkowe może mieć wytarte owłosienie, a nawet być starta do kości<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Postulowane jest podobieństwo ossikonów i zawiązków <a href="/wiki/Poro%C5%BCe" title="Poroże">poroża</a> i <a href="/wiki/R%C3%B3g_(biologia)" title="Róg (biologia)">rogów</a> u pierwotnych kopytnych<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jama_ustna">Jama ustna</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Jama ustna" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Jama ustna">edytuj kod</a>]</div> Dokładnego opisu <a href="/wiki/Anatomia" title="Anatomia">anatomii</a> jamy ustnej żyrafy dokonali William Pérez, Virginie Michel, Hassen Jerbi i Noelia Vazquez w 2012 dzięki sekcjom dwóch dorosłych osobników i jednego płodu<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. Wargi żyrafy są świetnie rozwinięte, odgrywają bowiem ważną rolę w pobieraniu pokarmu. Ważniejszą funkcję odgrywa jednak warga górna. Wykazuje ona spłaszczenie grzbietowe w okolicy nozdrzy<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. Górna warga żyrafy jest giętka, dzięki czemu użyteczna w pożywianiu się. Wargi, język i wnętrze jamy ustnej pokrywają brodawki chroniące przed cierniami<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Giętki <a href="/wiki/J%C4%99zyk_(anatomia)" title="Język (anatomia)">język</a> osiąga długość 50 cm. Zabarwiony jest na purpurowoczarno, być może ma to za zadanie ochronę przed oparzeniem słonecznym. Narząd ten zrywa liście, jak też oporządza i czyści nos ssaka<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201127-46">[46]</a>. Wyróżnia się na nim takie struktury anatomiczne, jak torus i fossa linguae. Pokrywają go 4 rodzaje krótkich, niezbyt licznych brodawek językowych: okolone, liściaste, grzybowate i stożkowate. W efekcie język żyrafy sprawia wrażenie dość gładkiego. Narząd ten tworzą dobrze rozwinięte mięśnie: <a href="/wiki/Mi%C4%99sie%C5%84_rylcowo-j%C4%99zykowy" title="Mięsień rylcowo-językowy">rylcowo-językowy</a>, <a href="/wiki/Mi%C4%99sie%C5%84_gnykowo-j%C4%99zykowy" title="Mięsień gnykowo-językowy">gnykowo-językowy</a> i <a href="/w/index.php?title=Mi%C4%99sie%C5%84_brudkowo-j%C4%99zykowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mięsień brudkowo-językowy (strona nie istnieje)">bródkowo-językowy</a><a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. W obrębie policzków zwracają uwagę duże brodawki, mierzące u podstawy długość 2 cm i 3 mm przekroju. Nie ma natomiast ciał tłuszczowych<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. <a href="/wiki/Ko%C5%9B%C4%87_podniebienna" title="Kość podniebienna">Kość podniebienna</a> jest rowkowata<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201126-45">[45]</a>. <a href="/wiki/Podniebienie_twarde" title="Podniebienie twarde">Podniebienie twarde</a>, rozmiaru od 4 do 8 cm zależnie od miejsca, jest nierówne, pokrywają je fałdy (rugae palatinae), których jest 18. W tylnej części ma ono wgłębienie. <a href="/wiki/Podniebienie_mi%C4%99kkie" title="Podniebienie miękkie">Podniebienie miękkie</a> jest wklęsłe i krótkie<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. Uzębienie żyrafy to różni się od zębów innych kopytnych (mówi się tu o <a href="/w/index.php?title=Brachydontyzm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brachydontyzm (strona nie istnieje)">uzębieniu brachydontycznym</a> z uwagi na krótkie <a href="/w/index.php?title=Korona_z%C4%99ba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Korona zęba (strona nie istnieje)">korony</a>). W szczęce nie występują <a href="/wiki/Siekacz" title="Siekacz">siekacze</a> ani <a href="/wiki/Kie%C5%82" title="Kieł">kły</a>. Górne uzębienie składa się tylko z trzech <a href="/wiki/Z%C4%85b_przedtrzonowy" title="Ząb przedtrzonowy">przedtrzonowców</a> oraz trzech <a href="/wiki/Z%C4%85b_trzonowy" title="Ząb trzonowy">trzonowców</a>. Inaczej sprawa przedstawia się w <a href="/wiki/%C5%BBuchwa" title="Żuchwa">żuchwie</a>. Uzębienie w połowie żuchwy składa się z 3 siekaczy, pojedynczego kła, 3 przedtrzonowców i 3 trzonowców. Siekacze i kły są długie, o lekko zaznaczających się szyjkach. Wśród przedtrzonowców i trzonowców (zwłaszcza M1) zaznacza się redukcja wielkości<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. Zęby trzonowe mają nierówną powierzchnię<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201127-46">[46]</a>. Przedtrzonowce żuchwy i zęby trzonowe mają po 2 <a href="/w/index.php?title=Korze%C5%84_z%C4%99ba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Korzeń zęba (strona nie istnieje)">korzenie</a>. W odróżnieniu od nich u przedtrzonowców górnych są 3 korzenie. Różnice w uzębieniu żyrafy i innych kopytnych przekładają się na mniejszą zdolność do przeżuwania paszy hodowlanej niż naturalnej diety. Powoduje to niski pobór energii w niewoli, z czym wiąże się też odkładanie małej ilości tkanki tłuszczowej. Przekłada się to na niską długość życia zwierzęcia<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:GiraffeFeeding_wiki.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/GiraffeFeeding_wiki.jpg/220px-GiraffeFeeding_wiki.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/GiraffeFeeding_wiki.jpg/330px-GiraffeFeeding_wiki.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/GiraffeFeeding_wiki.jpg/440px-GiraffeFeeding_wiki.jpg 2x" data-file-width="448" data-file-height="336" /></a><figcaption>Pożywiająca się żyrafa</figcaption></figure> Wzór zębowy żyrafy: <math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\tfrac {0033}{3133}}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="false" scriptlevel="0"> <mfrac> <mn>0033</mn> <mn>3133</mn> </mfrac> </mstyle> </mrow> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\tfrac {0033}{3133}}.}</annotation> </semantics> </math><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ecd0322fedc5bd08a4b1815efbea8d5599bc3dda" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -1.338ex; width:4.771ex; height:3.676ex;" alt="{\displaystyle {\tfrac {0033}{3133}}.}"> <a href="/wiki/Mi%C4%99sie%C5%84_%C5%BCwacz" title="Mięsień żwacz">Mięsień żwacz</a> jest kiepsko rozwinięty. Wśród innych mięśni podnoszących górną wargę wymienia się <a href="/wiki/Mi%C4%99sie%C5%84_policzkowy" title="Mięsień policzkowy">mięsień policzkowy</a>, <a href="/wiki/Mi%C4%99%C5%9Bnie_jarzmowe" title="Mięśnie jarzmowe">mięsień jarzmowy</a> (mięśnie te uwidaczniają się na pysku żywej żyrafy), musculus caninus. Występują też mięsień opuszczający wargę górną i analogiczny mięsień wargi dolnej<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. Mięsień skórny pyska jest słabo rozwinięty<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. Ślinianki leżą między skórą, śluzówką, a mięśniami. <a href="/wiki/%C5%9Alinianka_pod%C5%BCuchwowa" title="Ślinianka podżuchwowa">Ślinianka podżuchwowa</a> rozwinięta jest dobrze, <a href="/wiki/%C5%9Alinianka_przyuszna" title="Ślinianka przyuszna">ślinianka przyuszna</a> osiąga zaś średnią wielkość. Składa się ona z dwóch płatów: przedniego (ma on 3-4 na 6–8 cm) i tylnego, grubszego. Masa tego narządu to 88–90 g. Taka budowa ma związek z bliskim sąsiedztwem <a href="/w/index.php?title=W%C4%99ze%C5%82_ch%C5%82onny_przyuszny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Węzeł chłonny przyuszny (strona nie istnieje)">węzła chłonnego przyusznego</a>, mierzącego 6 na 3 cm i ważącego 8,7–10,5 g. Występują drobne asymetrie pomiędzy lewą i prawą stroną ciała. <a href="/wiki/%C5%9Alinianka_podj%C4%99zykowa" title="Ślinianka podjęzykowa">Ślinianka podjęzykowa</a> również dzieli się na części. W tym wypadku mówi się o położonej z przodu <a href="/wiki/%C5%9Alinianka_podj%C4%99zykowa_wi%C4%99ksza" title="Ślinianka podjęzykowa większa">części o pojedynczym ujściu</a> oraz tylnej <a href="/wiki/%C5%9Alinianka_podj%C4%99zykowa_mniejsza" title="Ślinianka podjęzykowa mniejsza">części o wielu ujściach</a>, sięgającej trzeciego zęba trzonowego. Prócz tego występują jeszcze <a href="/wiki/Gruczo%C5%82y_policzkowe" title="Gruczoły policzkowe">gruczoły policzkowe</a>: grzbietowe, brzuszne i pośrednie. Gruczoły brzuszne ustępują wielkością grzbietowym. Leżą pod brzusznym brzegiem <a href="/wiki/Mi%C4%99sie%C5%84_policzkowy" title="Mięsień policzkowy">mięśnia policzkowego</a>, zajmując obszar 16 na 1–1,3 cm (szerszy w części ogonowej). Z kolei grupa grzbietowa leży w otoczeniu jednoimiennej części mięśnia policzkowego, na obszarze o wymiarach 16 na 2,5 cm<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. <a href="/wiki/Staw_skroniowo-%C5%BCuchwowy" title="Staw skroniowo-żuchwowy">Staw skroniowo-żuchwowy</a> dzieli się na dwie odrębne jamy (brzuszną i grzbietową) przez krążek stawowy<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Szyja">Szyja</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Szyja" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szyja">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg/220px-Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg/330px-Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg/440px-Giraffa_camelopardalis_reticulata_qtl1.jpg 2x" data-file-width="3070" data-file-height="2063" /></a><figcaption>Niewielka<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a> głowa żyrafy osadzona jest na długiej, sięgającej 2 m szyi<a href="#cite_note-CITEREFWilliams2011-53">[53]</a> . Na zdjęciu żyrafa siatkowana</figcaption></figure> Żyrafa wyróżnia się bardzo długą szyją, mogącą osiągać do 2 m i stanowiącą znaczną część wysokości zwierzęcia<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201129-54">[54]</a>. Gatunek ten nie ma więcej <a href="/wiki/Kr%C4%99gi_szyjne" title="Kręgi szyjne">kręgów szyjnych</a> niż inne ssaki, lecz są one nieproporcjonalnie wydłużone – każdy mierzy 28 cm długości<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201071-55">[55]</a>. Obejmują one 52–54% długości żyrafiego kręgosłupa; dla porównania, u <a href="/wiki/Kopytne" title="Kopytne">kopytnych</a> (w tym najbliższego krewnego żyrafy, <a href="/wiki/Okapi_le%C5%9Bne" title="Okapi leśne">okapi leśnego</a>) odsetek ten wynosi typowo 27–33%<a href="#cite_note-bada-20">[20]</a>. Proporcja ta ustala się u żyrafy już po narodzinach; poród młodego z szyją o proporcjach dorosłego osobnika byłby dla matki niebezpieczny<a href="#cite_note-van-56">[56]</a>. Szyję i głowę podtrzymują obszerne <a href="/wiki/Mi%C4%99sie%C5%84_poprzecznie_pr%C4%85%C5%BCkowany" title="Mięsień poprzecznie prążkowany">mięśnie</a> i <a href="/w/index.php?title=Wi%C4%99zad%C5%82o_karkowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Więzadło karkowe (strona nie istnieje)">więzadło karkowe</a>, zakotwiczone na długich <a href="/wiki/Wyrostek_kolczysty" title="Wyrostek kolczysty">wyrostkach kolczystych</a> przednich <a href="/wiki/Kr%C4%99gi_piersiowe" title="Kręgi piersiowe">kręgów piersiowych</a>, tworzących garb<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Kręgi żyrafiej szyi tworzą <a href="/wiki/Staw_kulisty_panewkowy" title="Staw kulisty panewkowy">stawy panewkowe</a><a href="#cite_note-CITEREFSwaby201071-55">[55]</a>. W szczególności <a href="/wiki/D%C5%BAwigacz" class="mw-redirect" title="Dźwigacz">dźwigacz</a> i <a href="/wiki/Kr%C4%99g_obrotowy" title="Kręg obrotowy">obrotnik</a> (dwa pierwsze kręgi szyjne: C1 i C2) łączą się stawem umożliwiającym zwierzęciu obracanie głowy w płaszczyźnie pionowej, co umożliwia sięganie wyżej położonych gałązek<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201129-54">[54]</a>. Punkt połączenia stawowego pomiędzy kręgami szyjnymi i piersiowymi jest u żyraf przeniesiony, leżąc pomiędzy pierwszym i drugim kręgiem piersiowym (Th1 i Th2), inaczej niż u większości innych <a href="/wiki/Prze%C5%BCuwacze" title="Przeżuwacze">przeżuwaczy</a>, gdzie połączenie stawowe leży pomiędzy siódmym kręgiem odcinka szyjnego (C7) i Th1<a href="#cite_note-bada-20">[20]</a><a href="#cite_note-van-56">[56]</a>. Tym samym C7 przyczynia się do wydłużenia szyi zwierzęcia, dało to również asumpt do stwierdzenia, jakoby Th1 był właściwie C8 (ósmym kręgiem odcinka szyjnego) i żyrafy dysponowałyby dodatkowym kręgiem szyjnym<a href="#cite_note-57">[57]</a>. Propozycji tej jednak nie zaakceptowano: Th1 ma inne cechy morfologiczne, jak połączenie stawowe z <a href="/wiki/%C5%BBebra_(anatomia)" title="Żebra (anatomia)">żebrami</a>, uznawane za cechę diagnostyczną kręgów piersiowych, a także ponieważ wyjątki od ssaczej zasady siedmiu kręgów szyjnych wiążą się generalnie z większą ilością anomalii neurologicznych i chorób<a href="#cite_note-bada-20">[20]</a>. Istnieją dwie główne <a href="/wiki/Hipoteza" title="Hipoteza">hipotezy</a> tłumaczące <a href="/wiki/Ewolucja" title="Ewolucja">ewolucyjne</a> powstanie i utrzymanie się wydłużonej szyi żyraf<a href="#cite_note-sim2010-51">[51]</a>. Hipoteza dotycząca przewagi, jaką zapewnia długa szyja w konkurencji w zdobywaniu pokarmu, zaproponowana została pierwotnie przez <a href="/wiki/Charles_Darwin" title="Charles Darwin">Karola Darwina</a>, a obecnie uległa jedynie modyfikacji. Mówi ona o wynikającej z <a href="/wiki/Konkurencja_(ekologia)" title="Konkurencja (ekologia)">konkurencji</a> presji mniejszych roślinożerców, jak <a href="/wiki/Kudu_wielkie" title="Kudu wielkie">kudu</a>, <a href="/wiki/Antylopik_zwyczajny" title="Antylopik zwyczajny">stenbok</a> czy <a href="/wiki/Impala_zwyczajna" title="Impala zwyczajna">impala</a>. Dłuższa szyja umożliwiała przodkom żyraf korzystanie z pokarmu niedostępnego dla przodków tych kopytnych, unikając tym samym konkurencji o pokarm z tymi gatunkami. Jest to realna przewaga, jako że żyrafa sięga wysokości 4,5 m, podczas gdy nawet dużych rozmiarów jej konkurenci, jak kudu, sięgają tylko 2 m<a href="#cite_note-dt1990-58">[58]</a>. Istnieje także badanie sugerujące, że konkurencja jest intensywniejsza na mniejszej wysokości, podczas gdy żyrafy pasą się bardziej wydajnie (pobierając więcej biomasy liści za każdym kęsem wysoko w koronach drzew)<a href="#cite_note-59">[59]</a><a href="#cite_note-60">[60]</a>. Jednakże naukowcy nie zgadzają się, jak dużo czasu żyrafy spędzają, pasąc się poniżej granicy dostępności innych roślinożerców<a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a><a href="#cite_note-sexdiff-40">[40]</a><a href="#cite_note-sim2010-51">[51]</a><a href="#cite_note-dt1990-58">[58]</a>. Badanie z 2010 podaje, że dorosłe żyrafy o dłuższych szyjach mają wyższy współczynnik <a href="/wiki/%C5%9Amiertelno%C5%9B%C4%87" title="Śmiertelność">śmiertelności</a> w czasie suszy niż ich krewni o szyjach krótszych. Sugeruje to, że utrzymanie długiej szyi wymaga większej ilości substancji odżywczych, co nakłada na długoszyje żyrafy ryzyko w warunkach zmniejszonej dostępności pożywienia<a href="#cite_note-demography-61">[61]</a>. Druga hipoteza wiąże się z <a href="/wiki/Dob%C3%B3r_p%C5%82ciowy" title="Dobór płciowy">doborem płciowym</a>. Mówi ona, że długie szyje wyewoluowały jako <a href="/wiki/Cechy_p%C5%82ciowe" title="Cechy płciowe">drugorzędowa cecha płciowa</a>, dająca samcom przewagę podczas zachowań zwanych necking, związanych z ustalaniem dominacji i monopolizowaniu dostępu do samic w celu rozrodu<a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a>. Tezę tę wspiera fakt, że szyje samców są dłuższe i cięższe niż u płci przeciwnej w tym samym wieku<a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a><a href="#cite_note-sim2010-51">[51]</a>, a inne formy walk między samcami nie występują<a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a>. Podnosi się jednak niekiedy obiekcję, czemu samice również cechują się długimi szyjami<a href="#cite_note-62">[62]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kończyny,_poruszanie_się_i_postawa">Kończyny, poruszanie się i postawa</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Kończyny, poruszanie się i postawa" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kończyny, poruszanie się i postawa">edytuj kod</a>]</div> Wedle niektórych źródeł przednie kończyny żyrafy są dłuższe niż tylne<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>, wedle innych zasadniczo nie różnią się zbytnio długością. <a href="/wiki/Ko%C5%9B%C4%87_promieniowa" title="Kość promieniowa">Kość promieniowa</a> i <a href="/wiki/Ko%C5%9B%C4%87_%C5%82okciowa" title="Kość łokciowa">kość łokciowa</a> łączą się stawowo z <a href="/wiki/Nadgarstek" title="Nadgarstek">nadgarstkiem</a>, który funkcjonuje u tego gatunku jako <a href="/wiki/Staw_kolanowy" title="Staw kolanowy">kolano</a><a href="#cite_note-63">[63]</a>. Stopa osiąga średnicę 30 cm. Kopyto ma 15 cm wysokości u samców i 10 cm u samic<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201136-50">[50]</a>. Brzeg kopyta leży nisko i <a href="/wiki/P%C4%99cina" title="Pęcina">pęcina</a> znajduje się blisko gruntu<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Żyrafy nie mają szczątkowych pazurów (ang.: dewclaw) ani gruczołów między palcami. <a href="/wiki/Ko%C5%9B%C4%87_miedniczna" title="Kość miedniczna">Miednica</a>, względnie krótka, posiada <a href="/wiki/Ko%C5%9B%C4%87_biodrowa" title="Kość biodrowa">kość biodrową</a> na tylnym końcu poszerzoną<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Żyrafa zna tylko dwa sposoby przemieszczania się: <a href="/wiki/Ch%C3%B3d" title="Chód">chód</a> (<a href="/wiki/Inoch%C3%B3d" title="Inochód">inochód</a>) i <a href="/wiki/Galop_(je%C5%BAdziectwo)" title="Galop (jeździectwo)">galop</a>. Ten pierwszy polega na poruszaniu kończynami po jednej stronie ciała w tym samym czasie (prawe albo lewe), po czym następuje zmiana strony na przeciwną<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Z każdym krokiem zwierzę kołysze głową<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201131-64">[64]</a>. W galopie tylne kończyny przesuwają się obok przednich, nim te ostatnie poruszą się do przodu<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a> i ogon zawinie się do góry<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Zwierzę porusza wtedy głową i szyją w przód i w tył dla utrzymania równowagi i przeciwdziałania pędowi<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988327–29-65">[65]</a>. Na krótkim odcinku ssak osiągać może prędkość 60 km/h<a href="#cite_note-66">[66]</a>, a 50 km/h na dystansie kilku km<a href="#cite_note-67">[67]</a>. Zwierzę odpoczywa, leżąc ciałem na zgiętych kończynach<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988329-68">[68]</a>; by się położyć, klęka na przednich kończynach i wtedy obniża resztę ciała. By wstać, najpierw podnosi się na kolana i prostuje tylne kończyny, podnosząc tylną część ciała, a dopiero potem prostuje kończyny przednie. W niewoli żyrafa śpi snem przerywanym, średnio 4,6 godziny na dobę, głównie w nocy<a href="#cite_note-sleep-69">[69]</a>. Zazwyczaj śpi na leżąco, odnotowano jednak też sen na stojąco, zwłaszcza u starszych osobników. Krótkie, przerywane fazy snu głębokiego podczas leżenia charakterystyczne są dla żyrafy spoczywającej ze zgiętą do tyłu szyją z głową ułożoną na udach czy biodrach. Uważa się, że ta pozycja oznacza <a href="/wiki/Faza_REM" title="Faza REM">sen paradoksalny</a><a href="#cite_note-sleep-69">[69]</a>. Gdy kręgowiec pragnie się napić, wpierw rozchyla przednie kończyny lub zgina łokcie<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Również pasąc się na nisko rosnącej trawie, musi rozchylać przednie nogi. Wynika to stąd, że szyja jest od nich krótsza<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Nie obserwowano pływających żyraf, kwestia tego, czy żyrafy potrafią pływać budzi wiele kontrowersji. Z symulacji numerycznych wynika, że żyrafa wprawdzie mogłaby pływać, ale raczej nie byłaby sprawnym pływakiem: przednie nogi ciągnęłyby tułów w dół, z racji długości kończyn trudno byłoby nimi poruszać, trudno byłoby jej też skoordynować ruchy ciała i utrzymać głowę nad wodą<a href="#cite_note-swim-70">[70]</a><a href="#cite_note-Naish-71">[71]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Termoregulacja">Termoregulacja</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Termoregulacja" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Termoregulacja">edytuj kod</a>]</div> Żyrafa jest <a href="/wiki/Zwierz%C4%99_sta%C5%82ocieplne" title="Zwierzę stałocieplne">zwierzęciem stałocieplnym</a>, utrzymuje stałą temperaturę ciała, która wynosi 38,5 ± 0,5 °C<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Notuje się jednak niewielkie zmiany w zakresie 35,7–39 °C w zależności od temperatury otoczenia<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>. Uzyskuje to dzięki pewnym cechom anatomicznym, fizjologicznym i zachowaniom. Jako że żyje w klimacie gorącym<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>, o małej wilgotności i niewielkiej dostępności wody<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>, musi poradzić sobie z pozbywaniem się nie tylko ciepła powstającego na skutek przemian <a href="/wiki/Metabolizm" title="Metabolizm">metabolicznych</a>, ale również energią słoneczną pochłoniętą przez skórę<a href="#cite_note-Brand24-73">[73]</a>. W termoregulacji dużą rolę odgrywa skóra, pokrywająca powierzchnię ciała, poprzez którą tracone jest <a href="/wiki/Ciep%C5%82o" title="Ciepło">ciepło</a><a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>, ale która również wystawiona jest na działanie słońca<a href="#cite_note-Brand24-73">[73]</a>. Z uwagi na wysmukłą sylwetkę stosunek powierzchni ciała do jej objętości jest znaczny, co ułatwia utratę ciepła<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Z jednej strony ciemne plamy na skórze, odgrywające ważną rolę w sygnalizacji u samców parzystokopytnych, wiążą się z większym pochłanianiem energii<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Jednakże, jak już wspomniano, skóra leżąca pod ciemnymi plamami może działać jak okno służące termoregulacji, ze skomplikowanym systemem naczyń krwionośnych<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a> (tzw. sieć dziwna<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>) i wielkimi gruczołami potowymi<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Temperatura tkanki podskórnej na obszarze łat różni się od temperatury na pozostałym obszarze<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>. Główny sposób oddawania ciepła opiera się właśnie o oddawanie go odparowującej wodzie. Budowa układu oddechowego, w tym nosa, zwiększa utratę ciepła z parowaniem<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Utratę wody zmniejsza wspomniana termolabilność<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>. Również ossikony, świetnie ukrwione, mogą uczestniczyć w oddawaniu nadmiaru energii<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Jak wspomniano, długie kończyny i szyja pełnią funkcje termoregulacyjne, także przez zwiększenie odległości głowy od nagrzewanej słońcem powierzchni ziemi<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Sieć naczyń szyi wraz z zatokami pozwala krwi schłodzić się, nim trafi ona do mózgu. Część energii przejmuje schłodzona krew powracająca ze śluzówki jamy nosowej. Mechanizm ten również przyczynia się do ograniczenia strat wody<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>. Powietrze wydychane przez zwierzę ma temperaturę niższą od temperatury głębokiej jego ciała (o 7 °C pomiar w temperaturze otoczenia 24 °C, a o 13 °C w 17 °C). Zawiera ono mniej wody, niż powietrze wypełniające pęcherzyki płucne – żyrafa oszczędza w ten sposób 56% wody<a href="#cite_note-Langman&-74">[74]</a>. Odgrywają tu rolę również czynniki behawioralne. Zwierzę ustawia się tak, by minimalizować otrzymywaną energię słoneczną. Poszukuje też cienia<a href="#cite_note-Mitchell2004-47">[47]</a>. Za dnia, gdy jest ciepło, porusza się wolno, a nawet kładzie, pożywiając się głównie wczesnym rankiem i późnym popołudniem. Aktywność samic spada, gdy temperatura otoczenia przekracza 32 °C. Zachowanie takie pozwala ograniczyć pracę mięśni, powodującą uwalnianie się energii<a href="#cite_note-Brand195-72">[72]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Anatomia">Anatomia</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Anatomia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Anatomia">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg/220px-Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg" decoding="async" width="220" height="149" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg/330px-Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg/440px-Flickr_-_Rainbirder_-_Reticulated_Giraffe_drinking.jpg 2x" data-file-width="900" data-file-height="611" /></a><figcaption>Zwierzę zginające się, by się napić. Rete mirabile (<a href="/w/index.php?title=Sie%C4%87_dziwna_t%C4%99tnicza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sieć dziwna tętnicza (strona nie istnieje)">sieć dziwna tętnicza</a>) chroni <a href="/wiki/M%C3%B3zgowie" title="Mózgowie">mózg</a> tego ssaka przed nadmiernym napływem krwi, kiedy szyja jest opuszczona w dół.</figcaption></figure> U <a href="/wiki/Ssaki" title="Ssaki">ssaków</a> lewy <a href="/wiki/Nerw_krtaniowy_wsteczny" title="Nerw krtaniowy wsteczny">nerw krtaniowy wsteczny</a> jest dłuższy niż jego jednoimienny, prawy odpowiednik. U żyraf <a href="/wiki/Nerw" title="Nerw">nerw</a> jest dłuższy niż u jakiegokolwiek innego dzisiejszego ssaka, a wspomniana różnica wynosi ponad 30 cm<a href="#cite_note-Wedel-75">[75]</a> przy całkowitej długości lewego nerwu ponad 2 m<a href="#cite_note-76">[76]</a>. <a href="/wiki/Neuron" title="Neuron">Neurony</a> budujące tę długą strukturę rozpoczynają się w <a href="/wiki/Pie%C5%84_m%C3%B3zgu" title="Pień mózgu">pniu mózgu</a> (<a href="/wiki/Perikarion" title="Perikarion">perykariony</a>), po czym schodzą w dół szyi <a href="/wiki/Nerw_b%C5%82%C4%99dny" title="Nerw błędny">nerwem błędnym</a>, następnie odłączają się, tworząc nerw krtaniowy wsteczny (nervus laryngeus recurrens), który zawraca w górę, kierują się do <a href="/wiki/Krta%C5%84" title="Krtań">krtani</a>. W efekcie neurony osiągają długość prawie 5 m u największych osobników<a href="#cite_note-Wedel-75">[75]</a>. Z kolei budową mózg żyrafy przypomina mózg bydła domowego<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201131-64">[64]</a>. Ukształtowanie <a href="/wiki/Szkielet_(anatomia)" title="Szkielet (anatomia)">szkieletu</a> pozostawia niewielką w porównaniu z masą ciała objętość dla <a href="/wiki/P%C5%82uco" title="Płuco">płuc</a> żyrafy<a href="#cite_note-SkinnerJD2011-77">[77]</a>. Długa szyja prowadzi do znacznej <a href="/w/index.php?title=Przestrze%C5%84_martwa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Przestrzeń martwa (strona nie istnieje)">przestrzeni martwej</a> pomimo wąskiej <a href="/wiki/Tchawica" title="Tchawica">tchawicy</a>. Czynniki te zwiększają <a href="/w/index.php?title=Op%C3%B3r_oddechowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Opór oddechowy (strona nie istnieje)">opór oddechowy</a>. Nie uniemożliwia to jednak zwierzęciu dostarczać do <a href="/wiki/Tkanka" title="Tkanka">tkanek</a> wystarczającej ilości <a href="/wiki/Tlen" title="Tlen">tlenu</a><a href="#cite_note-SkinnerJD2011-77">[77]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG/220px-Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG/330px-Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG/440px-Giraffe-Drinking-Nairobi.JPG 2x" data-file-width="4170" data-file-height="3341" /></a><figcaption>Pysk pijącej żyrafy</figcaption></figure> <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_kr%C4%85%C5%BCenia" title="Układ krążenia">Układ krążenia</a> tego kręgowca jest przystosowany do wytrzymywania dużej różnicy ciśnień pomiędzy stopami a głową, wynikającą z dużej wysokości zwierzęcia. Obrazowo przedstawia się to tak, że gdyby układ krwionośny żyrafy był zbudowany z jednolitych sztywnych rur, różnica ciśnień między stopami a głową przekraczałaby pół <a href="/wiki/Atmosfera_fizyczna" title="Atmosfera fizyczna">atmosfery</a>, czyli 380 mmHg<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. <a href="/wiki/Serce" title="Serce">Serce</a> może osiągać masę nawet 25 kg i mierzyć 60 cm grubości<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. Ściana lewej komory ma 7,5 cm długości<a href="#cite_note-Ganse-78">[78]</a>. Mimo tak dużych rozmiarów, bije ono niezwykle szybko: w tempie od 70 do 150 uderzeń na minutę<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201076-79">[79]</a>. Znajduje się mniej więcej w połowie wysokości całego ciała, tj. 2,5 m nad powierzchnią ziemi<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. By zapewnić odpowiedni dopływ krwi do mózgu, musi wytworzyć <a href="/wiki/Ci%C5%9Bnienie_t%C4%99tnicze" title="Ciśnienie tętnicze">ciśnienie krwi</a> dwukrotnie wyższe niż u człowieka<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>, wynosi ono w samym sercu 190 mmHg<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>, średnio 200 mmHg w tętnicach szyjnych<a href="#cite_note-Goetz&-80">[80]</a>, osiągając w okolicach kopyt od 70 mmHg<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a> do 350–380 mmHg<a href="#cite_note-Ganse-78">[78]</a><a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. W jednym z badań maksymalne odnotowane ciśnienie w spoczynku wynosiło 353 na 303 mmHg, najniższe 200 na 158 mmHg<a href="#cite_note-Goetz&-80">[80]</a>. W górnej części szyi występuje <a href="/w/index.php?title=Sie%C4%87_dziwna_t%C4%99tnicza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sieć dziwna tętnicza (strona nie istnieje)">sieć dziwna tętnicza</a>, która chroni mózg przed nadmierną podażą krwi, gdy żyrafa opuszcza głowę<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>. Żyły szyjne zawierają kilka <a href="/wiki/Zastawki" title="Zastawki">zastawek</a>, najczęściej 7, zabezpieczających <a href="/wiki/Krew" title="Krew">krew</a> przed powrotem do głowy z <a href="/wiki/%C5%BBy%C5%82a_g%C5%82%C3%B3wna_dolna" title="Żyła główna dolna">żyły głównej dolnej</a> i <a href="/wiki/Prawy_przedsionek_serca" title="Prawy przedsionek serca">prawego przedsionka</a>, gdy głowa jest opuszczona<a href="#cite_note-81">[81]</a>, a jednocześnie nieutrudniających spływu krwi z głowy podniesionej<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Z drugiej strony naczynia krwionośne przednich nóg podlegają znacznemu ciśnieniu (wskutek nacisku słupa cieczy). Problem ten rozwiązuje gruba i obcisła skóra pokrywająca kończyny, zabezpieczająca je przed spływaniem do nich znacznej ilości krwi<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a> oraz ciasne tętniczki końcowe, hamujące przepływ krwi do naczyń włosowatych w kończynach<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Tkanka łączna podskórna i otaczająca mięśnie kończyn porównywana jest do pończoch ortopedycznych<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. U innych ssaków (np. człowieka) tak wysokie wartości ciśnienia krwi jak notowane w stopie żyrafy prowadziłyby do opuchlizny i pękania naczyń krwionośnych<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Również mięśnie <a href="/wiki/Prze%C5%82yk" title="Przełyk">przełyku</a> są niezwykle silne, by umożliwić cofanie pokarmu z <a href="/wiki/%C5%BBo%C5%82%C4%85dek" title="Żołądek">żołądka</a> przez długą szyję do jamy ustnej w celu jego przeżucia<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201078-82">[82]</a>. Żołądek jest czterokomorowy, jak u wszystkich <a href="/wiki/Prze%C5%BCuwacze" title="Przeżuwacze">przeżuwaczy</a>, przy czym pierwsza komora (<a href="/wiki/%C5%BBwacz_(prze%C5%BCuwacze)" title="Żwacz (przeżuwacze)">Żwacz</a>) w związku z wyspecjalizowaną dietą jest relatywnie mniejsza niż u pozostałych przeżuwaczy<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Mniejsze pofałdowanie jego ściany pociąga za sobą mniejszą stratyfikację zawartości. <a href="/wiki/Ksi%C4%99gi" title="Księgi">Księgi</a> też są małe<a href="#cite_note-Pérez&-33">[33]</a>. <a href="/wiki/Jelito" title="Jelito">Jelito</a> żyrafy mierzy 80 m długości<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>, ale proporcja <a href="/wiki/Jelito_cienkie" title="Jelito cienkie">cienkiego</a> do <a href="/wiki/Jelito_grube" title="Jelito grube">grubego</a> jest względnie niewielka<a href="#cite_note-83">[83]</a>. Z kolei <a href="/wiki/W%C4%85troba" title="Wątroba">wątroba</a> jest mała<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201076-79">[79]</a>. W okolicy wrotnej gromadzi się tkanka łączna<a href="#cite_note-Carollo&-84">[84]</a>. <a href="/wiki/P%C4%99cherzyk_%C5%BC%C3%B3%C5%82ciowy" title="Pęcherzyk żółciowy">Pęcherzyk żółciowy</a> zazwyczaj pojawia się podczas życia płodowego, ale może zanikać przed urodzeniem<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a><a href="#cite_note-85">[85]</a><a href="#cite_note-86">[86]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Genetyka">Genetyka</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Genetyka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Genetyka">edytuj kod</a>]</div> Garnitur chromosomowy żyrafy składa się z 15 par chromosomów (<a href="/wiki/Diploid" title="Diploid">2n</a>=30, NAA=54), z tego wśród autosomów 26 jest meta- lub submetacentrycznych a 2 akrocentryczne. Chromosom X jest submetacentryczny, a Y – metacentryczny<a href="#cite_note-Wallace1965-87">[87]</a><a href="#cite_note-Gallaher1994-88">[88]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zachowanie_i_ekologia">Zachowanie i ekologia</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Zachowanie i ekologia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zachowanie i ekologia">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Siedlisko_i_pożywienie">Siedlisko i pożywienie</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Siedlisko i pożywienie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Siedlisko i pożywienie">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_feeding,_Tanzania.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Giraffe_feeding%2C_Tanzania.jpg/220px-Giraffe_feeding%2C_Tanzania.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Giraffe_feeding%2C_Tanzania.jpg/330px-Giraffe_feeding%2C_Tanzania.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Giraffe_feeding%2C_Tanzania.jpg/440px-Giraffe_feeding%2C_Tanzania.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1066" /></a><figcaption>Żyrafa wyciągająca język, by dosięgnąć nim pokarmu. Jej język, wargi i podniebienie są wystarczająco wytrzymałe, by mogła ona pożywać ostre ciernie drzew.</figcaption></figure> Żyrafa zazwyczaj zasiedla <a href="/wiki/Sawanna" title="Sawanna">sawanny</a>, tereny trawiaste i otwarte tereny drzewiaste. Preferuje tereny drzewiaste porośnięte roślinami z rodzajów <a href="/wiki/Akacja" title="Akacja">Acacia</a>, <a href="/wiki/Balsamowiec" title="Balsamowiec">Commiphora</a>, <a href="/w/index.php?title=Combretum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Combretum (strona nie istnieje)">Combretum</a> i otwarte z <a href="/wiki/Migda%C5%82ecznik" title="Migdałecznik">Terminalia</a> niżeli gęściej zadrzewione siedliska, jak tereny lesiste z <a href="/w/index.php?title=Brachystegia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brachystegia (strona nie istnieje)">Brachystegia</a><a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988322-37">[37]</a>. G. c. angolensis spotyka się w siedliskach pustynnych<a href="#cite_note-89">[89]</a>. Żyrafa pasie się na gałązkach drzew, preferując rodzaje Acacia, Commiphora i Terminalia<a href="#cite_note-kingdon-8">[8]</a>, które stanowią ważne dla utrzymania tempa wzrostu zwierzęcia źródło <a href="/wiki/Wap%C5%84" title="Wapń">wapnia</a> i <a href="/wiki/Bia%C5%82ka" title="Białka">białek</a><a href="#cite_note-Mitchell20003-18">[18]</a>. Ssak ten spożywa też krzewy, trawę i <a href="/wiki/Owoc" title="Owoc">owoce</a><a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988324-90">[90]</a>. Zjada około 34 kg liści dziennie<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Zestresowany, żuje korę gałązek. Chociaż żyrafa jest roślinożerna, widywano osobniki zlizujące wysuszone mięso z kości padliny<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988325-91">[91]</a>. W czasie <a href="/wiki/Pora_deszczowa" title="Pora deszczowa">pory deszczowej</a> jedzenia jest pod dostatkiem i żyrafy bardziej się rozprzestrzeniają, zaś podczas <a href="/wiki/Pora_sucha" title="Pora sucha">pory suchej</a> gromadzą się w rejonie koncentracji drzew wiecznie zielonych i buszu<a href="#cite_note-kingdon-8">[8]</a>. Matki starają się pożywiać na terenach otwartych, prawdopodobnie z uwagi na łatwość wypatrzenia tam drapieżnika. Zmniejsza to jednak efektywność pobierania pokarmu<a href="#cite_note-sexdiff-40">[40]</a>. Należąc do <a href="/wiki/Prze%C5%BCuwacze" title="Przeżuwacze">przeżuwaczy</a>, zwierzę najpierw przeżuwa pokarm, po czym połyka go. Po nadtrawieniu na wpół strawiony pokarm wraca do jamy ustnej, gdzie zostaje powtórnie przeżuty<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201078–79-92">[92]</a>. Żyrafy często ślinią się podczas żerowania<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201127-46">[46]</a>. Stworzenie to potrzebuje mniej pokarmu niż wiele innych roślinożerców, ponieważ spożywane przezeń liście cechują się większą koncentracją składników odżywczych, ma ono także bardziej wydajny <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_pokarmowy" title="Układ pokarmowy">układ pokarmowy</a><a href="#cite_note-kingdon-8">[8]</a>. Wypróżnia odchody w formie małych grudek<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Posiadając dostęp do wody, żyrafa pije z przerwami nie dłuższymi niż 3 dni<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Pije średnio przez 8 min<a href="#cite_note-Valeix-93">[93]</a>. Ponieważ jej przednie nogi są dłuższe od szyi, by dosięgnąć pyskiem lustra wody, musi rozstawić nogi na boki<a href="#cite_note-hsz-17">[17]</a>. Ssak wywiera znaczny wpływ na drzewa, na których żeruje. Opóźnia wzrost młodych drzew o kilka lat i tworzy wcięcia, „talie” drzewom wysokim<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Szczyt pobierania pokarmu przypada na pierwsze i ostatnie godziny dnia. W trakcie dnia żyrafy głównie stoją i przeżuwają. Przeżuwanie stanowi też dominujący rodzaj aktywności żyrafy w nocy, ale wtedy odbywa się na leżąco<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Zagęszczenie populacji w Sweetwaters Game Reserve w Kenii wynosi 1,9 osobnika na km²<a href="#cite_note-Birkett-94">[94]</a>. Wielkość areałów osobniczych waha się, zależnie od pory roku i jakości siedliska, od 5 do 992 km² (średnio od 46,6 do 90,7 km²), areały poszczególnych osobników często nakładają się. Osobniki populacji występującej w Nigrze zajmują inne tereny (busz) podczas pory deszczowej, podczas pory suchej przemieszczając się na tereny uprawne i pastwiska. Zasięg tych migracji wynosi do 80–200 km, w przypadku pojedynczych osobników do 300 km<a href="#cite_note-LePendu1999-95">[95]</a><a href="#cite_note-VanderJeugd2000-96">[96]</a>. Analiza mikrosatelitarnego DNA wykazała, że współczynnik migracji pomiędzy sześcioma wyróżnianymi przez Browna podgatunkami wynosi mniej niż 0,2% na pokolenie i że poszczególne populacje różnią się znacząco pomiędzy sobą pod względem struktury genetycznej, co świadczy o niewielkim przepływie genów pomiędzy tymi podgatunkami i o silnej izolacji poszczególnych populacji, większej niż u innych dużych ssaków afrykańskich<a href="#cite_note-GeneticStructure-25">[25]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffa_camelopardalis_angolensis_(mating).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Giraffa_camelopardalis_angolensis_%28mating%29.jpg/220px-Giraffa_camelopardalis_angolensis_%28mating%29.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Giraffa_camelopardalis_angolensis_%28mating%29.jpg/330px-Giraffa_camelopardalis_angolensis_%28mating%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Giraffa_camelopardalis_angolensis_%28mating%29.jpg/440px-Giraffa_camelopardalis_angolensis_%28mating%29.jpg 2x" data-file-width="1811" data-file-height="2415" /></a><figcaption>Samiec Giraffa camelopardalis angolensis wspinający się na samicę. Tylko dominujące samce mogą tego dokonać</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zachowania_społeczne_i_rozmnażanie">Zachowania społeczne i rozmnażanie</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Zachowania społeczne i rozmnażanie" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zachowania społeczne i rozmnażanie">edytuj kod</a>]</div> Żyrafy zazwyczaj spotyka się w grupach. Są to jednak grupy otwarte, których skład ciągle się zmienia<a href="#cite_note-Manyara-97">[97]</a>. Osobniki łączą nieliczne silne więzy społeczne i członkowie zgromadzeń zmieniają się co kilka godzin. Dla celów badawczych grupę zdefiniowano jako zbiór osobników znajdujących się w odległości mniej niż 1 km od siebie i przemieszczających się zasadniczo w tym samym kierunku<a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a>. Liczba zwierząt w takim zgromadzeniu może wynosić do 32 żyraf<a href="#cite_note-Manyara-97">[97]</a>. Najbardziej stabilne grupy składają się z matek i ich młodych<a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a>. Skupienia takie utrzymują się przez tygodnie, a nawet całe miesiące<a href="#cite_note-Leuthold_1979-99">[99]</a>. Osobniki trzymane są w niej razem poprzez więzi łączące cielęta<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988330-100">[100]</a><a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a>. Istnieją także grupy mieszane pod względem płci, które tworzą dorosłe samice i młode samce<a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a>. Prawie dorosłe samce są szczególnie społeczne i często przeprowadzają pojedynki. Jednak dorastając, stają się bardziej samotnicze<a href="#cite_note-Leuthold_1979-99">[99]</a>. Zwierzę nie wykazuje <a href="/wiki/Terytorializm" title="Terytorializm">terytorializmu</a><a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>, ale istnieją <a href="/wiki/Area%C5%82_osobniczy" title="Areał osobniczy">areały osobnicze</a><a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Samce okazjonalnie wędrują daleko z obszarów o normalnej gęstości osobników<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988329-68">[68]</a>. Zwierzę jest ogólnie ciche i nie wydaje dźwięków. Słyszano jednak różne dźwięki służące komunikacji. Podczas kopulacji samce wydają głośne kaszlnięcia<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Samice nawołują swoje młode porykiwaniem. Cielęta prychają, beczą, muczą i miauczą. Poza tym żyrafy chrapią, piszczą, jęczą i wydają z siebie fletowate dźwięki<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Odnotowano też posługiwanie się przez żyrafy infradźwiękami<a href="#cite_note-Muggenthaler-101">[101]</a>. <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Reprodukcja">Reprodukcja</h4>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Reprodukcja" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Reprodukcja">edytuj kod</a>]</div> Żyrafy rozmnażają się <a href="/wiki/Poligamia" title="Poligamia">poligamicznie</a>. Kilka starszych samców łączy się z płodnymi samicami. Samce sprawdzają <a href="/wiki/P%C5%82odno%C5%9B%C4%87" title="Płodność">płodność</a> płci przeciwnej, smakując <a href="/wiki/Mocz" title="Mocz">mocz</a> samic i w ten sposób wykrywając <a href="/wiki/Ruja" title="Ruja">ruję</a> w wielostopniowym procesie zwanym grymasem <a href="/w/index.php?title=Flehmen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Flehmen (strona nie istnieje)">flehmen</a><a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a><a href="#cite_note-Leuthold_1979-99">[99]</a>. Samce preferują młode, choć dorosłe już samice nad osobnikami młodocianymi bądź innymi dorosłymi<a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a>. Kiedy samica w rui (a więc płodna) zostanie wykryta, samiec stara się ją <a href="/wiki/Krycie" title="Krycie">pokryć</a>. Podczas zbliżenia dominujący samiec trzyma osobniki podporządkowane na dystans<a href="#cite_note-Leuthold_1979-99">[99]</a>. Podczas <a href="/wiki/Kopulacja" title="Kopulacja">kopulacji</a> staje on na tylnych kończynach, unosząc głowę i trzymając przednie kończyny na bokach swej wybranki<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Poród_i_opieka_rodzicielska">Poród i opieka rodzicielska</h5>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Poród i opieka rodzicielska" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Poród i opieka rodzicielska">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_Family.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_Family.jpg/220px-Giraffe_Family.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_Family.jpg/330px-Giraffe_Family.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Giraffe_Family.jpg/440px-Giraffe_Family.jpg 2x" data-file-width="3250" data-file-height="2167" /></a><figcaption>Matka karmiąca swe dziecko. Samice z młodymi mogą gromadzić się w grupy</figcaption></figure> <a href="/wiki/Ci%C4%85%C5%BCa" title="Ciąża">Ciąża</a> trwa u żyrafy 15 miesięcy, dokładniej 460 dni. Opisano jednak poród po 420 dniach ciąży. Początkowo zarodek rozwija się wolno i ciążę trudno wykryć w początkowych stadiach. W niewoli młode rodzą się równomiernie, niezależnie od pory roku. W naturze zależy to od czasu zapłodnienia, które zdarza się częściej w pewnych porach roku, na przykład w San Diego Wild Animal Park ¾ z nich przypada na kwartał od stycznia do marca<a href="#cite_note-Bercovitch&-42">[42]</a>. Podczas porodu ciężarna samica stoi. Na świat zewnętrzny najpierw wydostają się głowa i przednie kończyny noworodka, przebijając <a href="/wiki/B%C5%82ony_p%C5%82odowe" title="Błony płodowe">błony płodowe</a> i spadając na podłoże. Następnie przerwaniu ulega <a href="/wiki/P%C4%99powina" title="Pępowina">sznur pępowinowy</a><a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Potem matka pielęgnuje noworodka i pomaga mu stanąć<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201140-102">[102]</a>. W kilka godzin po przyjściu na świat potrafi on już biegać i zazwyczaj nie sposób go odróżnić od rocznego cielaka. Jednak przez pierwsze 1-3 tygodnie cielę spędza większość czasu, ukrywając się<a href="#cite_note-Langman_1977-103">[103]</a>. Wzór jego umaszczenia zapewnia <a href="/wiki/Kamufla%C5%BC" title="Kamuflaż">kamuflaż</a>. <a href="#Czaszka_i_ossikony">Ossikony</a>, leżące płasko podczas życia wewnątrzmacicznego, w kilka dni ulegają wyprostowaniu<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Śmiertelność noworodków nie zależy od płci. Większość zgonów cieląt ma miejsce w pierwszym miesiącu życia, również w niewoli<a href="#cite_note-Bercovitch&-42">[42]</a>. Matki z cielętami gromadzą się w specjalnych stadach, razem przemieszczają się i pasą. W takiej grupie samice mogą czasami zostawić swe młode z inną samicą, kiedy żerują lub piją, mówi się tutaj o „żłobku”<a href="#cite_note-Langman_1977-103">[103]</a>. Dorosłe samce prawie nigdy nie biorą żadnego udziału w wychowywaniu potomstwa<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988337-104">[104]</a>, aczkolwiek wydają się pozostawać w przyjacielskich relacjach<a href="#cite_note-Pratt_1985-98">[98]</a>. Cielęta narażone są na ataki drapieżników. Matka staje więc nad nimi i kopie zbliżające się drapieżniki<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Samice opiekujące się żłobkami w razie dostrzeżenia zagrożenia alarmują tylko swoje własne dziecko, ale inne zauważają to i naśladują jego zachowanie<a href="#cite_note-Langman_1977-103">[103]</a>. Więź łącząca matkę i cielę jest zmienna, może trwać do następnego cielenia się<a href="#cite_note-Langman_1977-103">[103]</a>. Młode może jednak ssać mleko tylko przez miesiąc<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988335-105">[105]</a> lub nawet rok<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a><a href="#cite_note-Leuthold_1979-99">[99]</a>-dwa. Średnia wynosi 9 miesięcy. Mleko matki zawiera 6% <a href="/wiki/Bia%C5%82ka" title="Białka">białka</a> i 13–17% <a href="/wiki/T%C5%82uszcze" title="Tłuszcze">tłuszczu</a>. Po 3-4 tygodniach cielę zaczyna też przyjmować pokarm stały<a href="#cite_note-Bercovitch&-42">[42]</a>. Wydawanie na świat potomstwa łączy się z wielkim wydatkiem energetycznym dla matki, najwięcej energii samica parzystokopytnych zużywa jednak na karmienie. Dlatego ssanie wiąże się z wydzielaniem <a href="/wiki/Gonadoliberyna" title="Gonadoliberyna">gonadoliberyny</a>, która hamuje <a href="/w/index.php?title=Cykl_rujowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cykl rujowy (strona nie istnieje)">cykl rujowy</a>. Żyrafa rozpoczyna powtórnie cykl od 20 do 100 dni lub czterech miesięcy po porodzie. Średni okres pomiędzy porodami kolejnych cieląt zależy od podgatunku. U G. c. tippelskirchi wynosi 741 dni, u G. c. rothschildi 562 dni, a u G. c. reticulata 529 dni. Minimum dla tych podgatunków wynosiło 420 dni, maksimum 1148 dni. Był on znacznie krótszy, jeśli poprzednie cielę zmarło w 1. miesiącu życia. Badania, z których pochodzą te dane, przeprowadzono w niewoli<a href="#cite_note-Bercovitch&-42">[42]</a>. Samice osiągają dojrzałość seksualną w wieku czterech lat, samce zaś w wieku czterech bądź pięciu lat. Samce muszą jednakże czekać do wieku co najmniej siedmiu lat, by doczekać się możliwości uczestniczenia w rozrodzie<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a><a href="#cite_note-CITEREFWilliams201140-102">[102]</a>. Pierwszy poród może nastąpić w wieku 4–5 lat<a href="#cite_note-Bercovitch&-42">[42]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG/220px-Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG/330px-Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/02/Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG/440px-Giraffe_Ithala_KZN_South_Africa_Luca_Galuzzi_2004.JPG 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1333" /></a><figcaption>Samiec uprawia necking, by wykazać swą dominację</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Necking">Necking</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Necking" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Necking">edytuj kod</a>]</div> Samce żyraf wykorzystują swe szyje w walce. Zachowanie to nosi nazwę necking. Służy ono ustaleniu dominacji. Samce, którym uda się wygrać w walce na szyje, osiągają większy sukces reprodukcyjny<a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a>. Zachowanie to może pojawiać się z niską bądź wysoką intensywnością. Przy niewielkiej wojownicy ocierają się i opierają się o siebie. Starcie wygrywa pretendent, który potrafi się bardziej wyprostować<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. W neckingu o wysokiej intensywności wojownicy rozsuwają swoje kończyny przednie i uderzają o siebie szyjami, starając się uderzyć <a href="#Czaszka_i_ossikony">ossikonami</a>. Przeciwnicy starają uchylić się przed uderzeniem drugiego i oddać cios. Energia uderzenia zależy od masy czaszki i łuku, po którym przebiega cios<a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Pojedynek może trwać ponad pół godziny, co zależy od tego, jak bardzo wyrównany poziom prezentują konkurenci<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988331-106">[106]</a>. Po tym zachowaniu dwa samce żyrafy często pieszczą się i występuje krycie ze wspinaniem się na byłego przeciwnika i <a href="/wiki/Orgazm" title="Orgazm">szczytowaniem</a>. Interakcje takie pomiędzy samcami okazały się być częstsze niż spółkowanie heteroseksualne<a href="#cite_note-107">[107]</a>. Podczas przeprowadzonego badania stwierdzono, że 94% obserwowanych wspięć zaistniało pomiędzy samcami. Proporcja czynności <a href="/wiki/Homoseksualne_zachowania_zwierz%C4%85t" title="Homoseksualne zachowania zwierząt">homoseksualnych</a> wynosi jednak między 30 a 75%, przy czym tylko 1% incydentów wspinania się pomiędzy osobnikami nie różniącymi się płcią wydarzył się pomiędzy samicami<a href="#cite_note-108">[108]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Interakcje_międzygatunkowe">Interakcje międzygatunkowe</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Interakcje międzygatunkowe" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Interakcje międzygatunkowe">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg/220px-Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg" decoding="async" width="220" height="367" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg/330px-Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg/440px-Flickr_-_Rainbirder_-_High-rise_living.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="1001" /></a><figcaption>Dorosły samiec pasący się rosnącymi wysoko liśćmi <a href="/wiki/Akacja" title="Akacja">akacji</a></figcaption></figure> Żyrafy cieszą się zwykle dłuższym życiem w porównaniu z innymi przeżuwaczami<a href="#cite_note-109">[109]</a>, sięgającym na wolności 25 lat<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>. Z powodu swych rozmiarów, dobrego wzroku i silnych kopnięć osobniki dorosłe zazwyczaj nie padają ofiarą <a href="/wiki/Drapie%C5%BCnictwo" title="Drapieżnictwo">drapieżników</a><a href="#cite_note-estes-35">[35]</a>. Mogą jednak stać się zdobyczą <a href="/wiki/Lew_afryka%C5%84ski" title="Lew afrykański">lwów</a>, co zdarza się regularnie w <a href="/wiki/Park_Narodowy_Krugera" title="Park Narodowy Krugera">Parku Narodowym Krugera</a><a href="#cite_note-110">[110]</a>. Zagrożenie dla zginającej się w dół w celu napicia się żyrafy stanowić może też <a href="/wiki/Krokodyl_nilowy" title="Krokodyl nilowy">krokodyl nilowy</a><a href="#cite_note-CITEREFWilliams201131-64">[64]</a>. Cielęta narażone są znacznie bardziej niż osobniki dorosłe. Oprócz lwów polują na nie <a href="/wiki/Lampart_plamisty" title="Lampart plamisty">lamparty</a>, <a href="/wiki/Krokuta_c%C4%99tkowana" title="Krokuta cętkowana">hieny cętkowane</a> i <a href="/wiki/Likaon_pstry" title="Likaon pstry">likaony</a><a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. Od jednej czwartej do połowy z nich osiąga dorosłość. Żyrafy są także żywicielami <a href="/wiki/Paso%C5%BCytnictwo" title="Pasożytnictwo">pasożytów</a>. Często żywią się na nich <a href="/wiki/Kleszcze_(paj%C4%99czaki)" title="Kleszcze (pajęczaki)">kleszcze</a>, zwłaszcza w okolicy <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_moczowo-p%C5%82ciowy" title="Układ moczowo-płciowy">narządów rozrodczych zewnętrznych</a>, gdzie skóra cechuje się mniejszą grubością niż w innych miejscach<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Pasożytują głównie gatunki z rodzajów <a href="/wiki/Hyalomma" title="Hyalomma">Hyalomma</a>, <a href="/w/index.php?title=Amblyomma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amblyomma (strona nie istnieje)">Amblyomma</a> i <a href="/w/index.php?title=Rhipicephalus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rhipicephalus (strona nie istnieje)">Rhipicephalus</a>. Kopytnym pomagają <a href="/wiki/B%C4%85kojad_czerwonodzioby" title="Bąkojad czerwonodzioby">bąkojad czerwonodzioby</a> i <a href="/wiki/B%C4%85kojad_%C5%BC%C3%B3%C5%82todzioby" title="Bąkojad żółtodzioby">bąkojad żółtodzioby</a> czyszczące je z kleszczy i ostrzegające przed niebezpieczeństwem. Żyrafy są też żywicielami licznych gatunków pasożytów wewnętrznych<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Nicień <a href="/w/index.php?title=Monodontella_giraffae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Monodontella giraffae (strona nie istnieje)">Monodontella giraffae</a> wywołuje zmiany w wątrobie żyrafy, jak też okapi leśne<a href="#cite_note-Bertelsen&-111">[111]</a>. Pasożytują na nich także robaki <a href="/w/index.php?title=Parabronema_skrjabini&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parabronema skrjabini (strona nie istnieje)">Parabronema skrjabini</a>, <a href="/w/index.php?title=Skrjabinema&action=edit&redlink=1" class="new" title="Skrjabinema (strona nie istnieje)">Skrjabinema</a> spp., <a href="/w/index.php?title=Haemonchus_mitchelli&action=edit&redlink=1" class="new" title="Haemonchus mitchelli (strona nie istnieje)">Haemonchus mitchelli</a><a href="#cite_note-Krecek&-112">[112]</a> i <a href="/wiki/Haemonchus_contortus" title="Haemonchus contortus">Haemonchus contortus</a><a href="#cite_note-Garretson&-113">[113]</a> oraz larwy <a href="/wiki/B%C4%85blowiec_(rodzaj)" title="Bąblowiec (rodzaj)">bąblowca</a><a href="#cite_note-Krecek&-112">[112]</a>. Kleszcze przenoszą wewnątrzkomórkowe <a href="/wiki/Apikompleksy" title="Apikompleksy">apikompleksy</a> z rodzajów <a href="/wiki/Babeszje" title="Babeszje">Babesia</a> i <a href="/wiki/Theileria" title="Theileria">Theileria</a><a href="#cite_note-Oosthuizena&-114">[114]</a>, a także <a href="/w/index.php?title=Cytauxzoon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cytauxzoon (strona nie istnieje)">Cytauxzoon</a>, mogący doprowadzić do letalnej choroby<a href="#cite_note-Krecek&-112">[112]</a>. Zapadają też na różne choroby. Wymienia się tutaj choćby obecnie <a href="/wiki/Eradykacja" title="Eradykacja">eradykowaną</a> infekcję wirusową <a href="/wiki/Ksi%C4%99gosusz" title="Księgosusz">księgosusz</a><a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Żyrafy mogą chorować również na egzokrynną niewydolność trzustki, objawiającą się biegunką<a href="#cite_note-Lechowski&-115">[115]</a>. Żyrafy żerujące na kwiatach <a href="/wiki/Akacja" title="Akacja">akacji</a> <a href="/w/index.php?title=Acacia_nigrescens&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acacia nigrescens (strona nie istnieje)">Acacia nigrescens</a> Oliver przyczyniają się do zapylania tych roślin<a href="#cite_note-Dutoit2008-116">[116]</a>. Spasanie przez żyrafy jest na tyle intensywne, że doprowadziło do ewolucji rozmaitych mechanizmów obronnych u objadanych przez ten gatunek drzew. Jedną z form tej obrony jest symbioza roślin z agresywnymi gatunkami mrówek. Akacji <a href="/w/index.php?title=Acacia_drepanolobium&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acacia drepanolobium (strona nie istnieje)">Acacia drepanolobium</a> bronią przed żyrafą <a href="/wiki/Mr%C3%B3wkowate" title="Mrówkowate">mrówki</a> z rodzaju <a href="/w/index.php?title=Crematogaster&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crematogaster (strona nie istnieje)">Crematogaster</a> (<a href="/w/index.php?title=Crematogaster_nigriceps&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crematogaster nigriceps (strona nie istnieje)">Crematogaster nigriceps</a>, <a href="/w/index.php?title=Crematogaster_mimosae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crematogaster mimosae (strona nie istnieje)">Crematogaster mimosae</a>). Występują one częściej na drzewach przekraczających 1,3 m wysokości. Zagrożone, wydzielają charakterystyczny zapach, gryzą i żądlą. Z kolei <a href="/w/index.php?title=Tetraponera_penzigi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tetraponera penzigi (strona nie istnieje)">Tetraponera penzigi</a> bardziej żądli, niż gryzie. Szczególną wrażliwość na działanie mrówek wykazują cielęta, które w przeciwieństwie do starszych osobników pasą się na zasiedlonych przez mrówki drzewach przez krótszy czas<a href="#cite_note-Madden&Young-117">[117]</a>. Poza tym C. mimosae prezentuje bardziej agresywne zachowanie, niż pozostałe wymienione wyżej gatunki mrówek. Dlatego też drzewa pozostające w symbiozie z tym właśnie gatunkiem są rzadziej obgryzane przez roślinożerców<a href="#cite_note-Martins-118">[118]</a>. Co więcej, ciernie wymienionego gatunku akacji są krótsze, niż u <a href="/w/index.php?title=Acacia_seyal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acacia seyal (strona nie istnieje)">Acacia seyal</a> niezasiedlanego przez symbiotyczne mrówki<a href="#cite_note-Madden&Young-117">[117]</a>. U A. seyal odnotowano natomiast zależność pomiędzy długością i ilością cierni a wysokością: na poziomie żerowania żyraf ciernie są liczniejsze i dłuższe, niż wyżej. Jest to cecha indukowana przez żyrafę<a href="#cite_note-Milewski&-119">[119]</a>. Innym sposobem bronienia się roślin przed żerowaniem żyraf jest produkcja <a href="/wiki/Taniny" title="Taniny">tanin</a>, unikanych przez żyrafę<a href="#cite_note-Furstenburg&vanHoven-120">[120]</a>. Wysokie ich konstytutywne stężenie odnotowano u <a href="/w/index.php?title=Acacia_sieberiana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Acacia sieberiana (strona nie istnieje)">Acacia sieberiana</a>. U okazów intensywnie oskubywanych przez żyrafy wykazano również większe stężenie <a href="/wiki/Cyjanowod%C3%B3r" title="Cyjanowodór">cyjanowodoru</a>, jak też dłuższe kolce i mniejsze liście (są to cechy indukowane przez żyrafy)<a href="#cite_note-Zinn&-121">[121]</a>. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Żyrafa_i_człowiek">Żyrafa i człowiek</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Żyrafa i człowiek" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Żyrafa i człowiek">edytuj kod</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Znaczenie_historyczne_i_kulturowe">Znaczenie historyczne i kulturowe</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Znaczenie historyczne i kulturowe" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Znaczenie historyczne i kulturowe">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Giraffe_cave_art.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Giraffe_cave_art.jpg/220px-Giraffe_cave_art.jpg" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Giraffe_cave_art.jpg/330px-Giraffe_cave_art.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Giraffe_cave_art.jpg/440px-Giraffe_cave_art.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="757" /></a><figcaption>Buszmeński rysunek naskalny w <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibii</a> przedstawiający żyrafę</figcaption></figure> Żyrafy i ludzie oddziaływali na siebie przez tysiąclecia. <a href="/wiki/Buszmeni" title="Buszmeni">Buszmeni</a> z południowej Afryki znają medyczne tańce nazwane imionami zwierząt. Taniec żyrafy wykonuje się w celu leczenia chorób głowy<a href="#cite_note-122">[122]</a>. Wiele afrykańskich opowieści ludowych stara się wyjaśnić, jak żyrafa stała się tak wysoka<a href="#cite_note-sim1996-19">[19]</a>. Jedna z historii ze wschodniej Afryki opowiada, że żyrafa wyrosła tak wysoko od jedzenia zbyt wielu magicznych ziół<a href="#cite_note-123">[123]</a>. Zwierzę to przedstawiano w sztuce na całym kontynencie afrykańskim, w tym w kulturze <a href="/w/index.php?title=Kiffian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kiffian (strona nie istnieje)">Kiffian</a>, <a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Egipt" title="Starożytny Egipt">starożytnym Egipcie</a> i <a href="/wiki/Meroe" title="Meroe">Meroe</a><a href="#cite_note-CITEREFWilliams201145–47-124">[124]</a>. Przedstawiciele kultury Kiffian stworzyli naturalnej wielkości podobizny żyraf na skale: dwie <a href="/wiki/Grawerstwo" title="Grawerstwo">wygrawerowane</a> żyrafy nazywane są największym skalnym <a href="/wiki/Petroglify" title="Petroglify">petroglificznym</a> dziełem sztuki na świecie<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201145-125">[125]</a><a href="#cite_note-126">[126]</a>. Liczne malowidła naskalne na Saharze przedstawiające żyrafy sugerują, że zwierzę to odgrywało istotną rolę w życiu mieszkańców tych terenów, zanim całkowicie one spustynniały<a href="#cite_note-bdd-21">[21]</a>. Na niektórych stanowiskach jest to dominujący wizerunek zwierząt, a często są przedstawiane z liną zwisającą z szyi<a href="#cite_note-p&k-127">[127]</a>. Egipcjanie oznaczali to zwierzę odrębnym <a href="/wiki/Hieroglify" title="Hieroglify">hieroglifem</a>, nazwanym ‘sr’ w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_egipski" title="Język egipski">języku staroegipskim</a> i ‘mmy’ w późniejszych okresach<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201149-128">[128]</a>. Trzymali też te kopytne jako zwierzęta domowe oraz przewozili je na statkach wokół basenu Morza Śródziemnego<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201148–49-129">[129]</a>. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg/220px-Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg" decoding="async" width="220" height="437" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg/330px-Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg/440px-Tribute_Giraffe_with_Attendant.jpg 2x" data-file-width="2063" data-file-height="4096" /></a><figcaption>Rysunek przedstawiający żyrafę przywiezioną do Chin za czasów dynastii Ming</figcaption></figure> Żyrafy znali też <a href="/wiki/Staro%C5%BCytna_Grecja" title="Starożytna Grecja">starożytni Grecy</a> i <a href="/wiki/Staro%C5%BCytny_Rzym" title="Starożytny Rzym">Rzymianie</a>, który uważali je za sztuczną krzyżówkę wielbłąda i lamparta, dlatego też nazywali je camelopardalis<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201150-130">[130]</a>. Należała do zwierząt kolekcjonowanych i wystawianych na arenach przez Rzymian. Pierwszy raz w Wiecznym Mieście żyrafy znalazły się za sprawą <a href="/wiki/Gajusz_Juliusz_Cezar" title="Gajusz Juliusz Cezar">Juliusza Cezara</a> w 46 p.n.e. Już wtedy pokazywano je publicznie<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201152-131">[131]</a>. W starożytnym Rzymie wykorzystywano je jako element publicznych widowiskowych polowań (<a href="/wiki/Venatio" title="Venatio">venationes</a>). W roku 248 n.e. cesarz <a href="/wiki/Filip_I_Arab" title="Filip I Arab">Filip Arab</a> dla uczczenia tysiąclecia istnienia Rzymu wydał w <a href="/wiki/Koloseum" title="Koloseum">Koloseum</a> igrzyska, w czasie których zabito, obok innych zwierząt, 10 żyraf<a href="#cite_note-Ciechanowicz-132">[132]</a>. Z upadkiem cesarstwa rzymskiego hodowla żyraf w Europie zanikła<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201154-133">[133]</a>. W <a href="/wiki/%C5%9Aredniowiecze" title="Średniowiecze">średniowieczu</a> Europejczycy znali tego wielkiego ssaka tylko dzięki kontaktom z <a href="/wiki/Arabowie" title="Arabowie">Arabami</a>, którzy cenili żyrafy za ich charakterystyczny wygląd<a href="#cite_note-Prothero_2003-24">[24]</a>. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_!_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_(21202880)_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_%21_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_%2821202880%29_%28cropped%29.jpg/220px-Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_%21_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_%2821202880%29_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="220" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_%21_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_%2821202880%29_%28cropped%29.jpg/330px-Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_%21_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_%2821202880%29_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_%21_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_%2821202880%29_%28cropped%29.jpg/440px-Historiae_natvralis_de_quadrvpetibvs_%21_libri_cum_aeneis_figuris_ca_1652_%2821202880%29_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="4134" data-file-height="3981" /></a><figcaption>Żyrafa, sztych <a href="/wiki/Jan_Jonston" title="Jan Jonston">Jana Jonstona</a> (1652)<a href="#cite_note-134">[134]</a></figcaption></figure> W 1414 żyrafę przetransportowano drogą morską z <a href="/wiki/Malindi" title="Malindi">Malindi</a> do <a href="/wiki/Bengal" title="Bengal">Bengalu</a>. Admirał <a href="/wiki/Zheng_He" title="Zheng He">Zheng He</a> zabrał ją później do <a href="/wiki/Chiny" class="mw-redirect" title="Chiny">Chin</a> i umieścił w ogrodzie zoologicznym <a href="/wiki/Dynastia_Ming" title="Dynastia Ming">dynastii Ming</a>. Zwierzę stało się źródłem fascynacji Chińczyków, którzy wiązali je z <a href="/wiki/Mitologia_chi%C5%84ska" title="Mitologia chińska">mitologicznym</a> <a href="/wiki/Qilin" title="Qilin">Qilinem</a><a href="#cite_note-CITEREFWilliams201156-135">[135]</a> (cesarz uznał tę opinię za niemądrą<a href="#cite_note-136">[136]</a>). Jedną żyrafę zaprezentowano <a href="/wiki/Wawrzyniec_Wspania%C5%82y" title="Wawrzyniec Wspaniały">Wawrzyńcowi Wspaniałemu Medyceuszowi</a> w 1486. Zwierzę wywołało wielką sensację swoim przybyciem do <a href="/wiki/Florencja" title="Florencja">Florencji</a><a href="#cite_note-137">[137]</a>. Kolejna słynna żyrafa została przewieziona z Egiptu do Paryża na początku XIX wieku, jako dar paszy Egiptu <a href="/wiki/Muhammad_Ali_(pasza)" title="Muhammad Ali (pasza)">Muhammada Alego</a> dla króla Francji <a href="/wiki/Karol_X_Burbon" class="mw-redirect" title="Karol X Burbon">Karola X</a>. Z tej okazji wykonano wiele pamiątek<a href="#cite_note-CITEREFWilliams201181-138">[138]</a>. Zwierzę jest również obecne w dzisiejszej kulturze. <a href="/wiki/Salvador_Dal%C3%AD" title="Salvador Dalí">Salvador Dalí</a> przedstawił je w płomieniach na jednym z jego <a href="/wiki/Surrealizm" title="Surrealizm">surrealistycznych</a> obrazów. Malarz uznał tego ssaka za symbol męskości. Jego <a href="/wiki/P%C5%82on%C4%85ca_%C5%BCyrafa_(obraz_Salvadora_Dal%C3%AD)" class="mw-redirect" title="Płonąca żyrafa (obraz Salvadora Dalí)">Płonąca żyrafa</a> oznaczać miała męskiego kosmicznego apokaliptycznego potwora<a href="#cite_note-CITEREFWilliams2011123-139">[139]</a>. Żyrafę ukazywały też książki dziecięce, jak dzieła Davida A. Ufera The Giraffe Who Was Afraid of Heights (Żyrafa, która bała się wysokości), <a href="/w/index.php?title=Giles_Andreae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giles Andreae (strona nie istnieje)">Gilesa Andreae</a> Giraffes Can’t Dance (Żyrafa nie umie tańczyć) i <a href="/wiki/Roald_Dahl" title="Roald Dahl">Roalda Dahlla</a> The Giraffe and the Pelly and Me (Żyrafa, Pelly i ja). Zwierzęta te pojawiły się też w filmach animowanych, jako drugoplanowe postacie filmów <a href="/wiki/Walt_Disney_Animation_Studios" title="Walt Disney Animation Studios">Disneya</a> <a href="/wiki/Kr%C3%B3l_Lew_(film_1994)" title="Król Lew (film 1994)">Król Lew</a> i <a href="/wiki/Dumbo" title="Dumbo">Dumbo</a>, ważniejsze role przypadły im w <a href="/wiki/D%C5%BCungla_(film)" title="Dżungla (film)">Dżungli</a> i serii <a href="/wiki/Madagaskar_(film)" title="Madagaskar (film)">Madagaskar</a>. <a href="/w/index.php?title=Sophie_the_Giraffe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sophie the Giraffe (strona nie istnieje)">Sophie the Giraffe</a> była popularnym <a href="/w/index.php?title=Gryzak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gryzak (strona nie istnieje)">gryzakiem</a> od 1961. Inną sławną fikcyjną żyrafą jest maskotka <a href="/wiki/Toys_%E2%80%9ER%E2%80%9D_Us" title="Toys „R” Us">Toys „R” Us</a> Geoffrey the Giraffe<a href="#cite_note-CITEREFWilliams2011127-140">[140]</a>. Ssak ten jest również <a href="/w/index.php?title=Zwierz%C4%99_narodowe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zwierzę narodowe (strona nie istnieje)">zwierzęciem narodowym</a> <a href="/wiki/Tanzania" title="Tanzania">Tanzanii</a><a href="#cite_note-141">[141]</a>. Żyrafa stała się też obiektem eksperymentów naukowych i odkryć. Naukowcy zwrócili uwagę na własności skóry tego kręgowca, tworząc kombinezony ciśnieniowe dla astronautów i pilotów myśliwców, ponieważ ludzie wykonujący te zawody narażają się na utratę przytomności w wyniku napływu krwi do nóg spowodowanego dużymi przeciążeniami, jakim poddawane są ich ciała w trakcie lotu<a href="#cite_note-CITEREFSwaby201076-79">[79]</a>. Zainteresowanie budzi też sposób, w jaki generowany jest charakterystyczny wzór umaszczenia żyrafy. Udało się stworzyć komputerowy model tego procesu, bazujący na naśladowaniu procesów dyfuzji substancji chemicznych w tkankach i lokalnych reakcji chemicznych oraz interakcji pomiędzy grupami komórek (tzw. reaction-diffusion systems)<a href="#cite_note-142">[142]</a>. Przebieg <a href="/wiki/Nerw_krtaniowy_wsteczny" title="Nerw krtaniowy wsteczny">nerwu krtaniowego wstecznego</a>, który u żyrafy jest wyjątkowo długi (4,5–5 m) jest często przywoływany w polemikach ewolucjonistycznych jako argument przeciw koncepcji <a href="/wiki/Inteligentny_projekt" title="Inteligentny projekt">inteligentnego projektu</a>, świadczący za <a href="/wiki/Ewolucja_biologiczna" title="Ewolucja biologiczna">ewolucją</a> na drodze <a href="/wiki/Dob%C3%B3r_naturalny" title="Dobór naturalny">doboru naturalnego</a><a href="#cite_note-Coyne-143">[143]</a><a href="#cite_note-Dawkins-144">[144]</a>. <a href="/wiki/Gwiazdozbi%C3%B3r_%C5%BByrafy" title="Gwiazdozbiór Żyrafy">Gwiazdozbiór Żyrafy</a> wprowadzony został do atlasów nieba w XVII stuleciu<a href="#cite_note-CITEREFWilliams2011119–20-145">[145]</a>. Lud <a href="/wiki/Tswana" title="Tswana">Tswana</a> zamieszkujący <a href="/wiki/Botswana" title="Botswana">Botswanę</a> uważa natomiast <a href="/wiki/Gwiazdozbi%C3%B3r_Krzy%C5%BCa_Po%C5%82udnia" title="Gwiazdozbiór Krzyża Południa">Gwiazdozbiór Krzyża Południa</a> za dwie żyrafy: gwiazdy <a href="/wiki/Acrux" title="Acrux">Acrux</a> i <a href="/wiki/Mimosa" title="Mimosa">Mimosa</a> tworzą samca, a <a href="/wiki/Gacrux" title="Gacrux">Gacrux</a> i <a href="/wiki/Delta_Crucis" title="Delta Crucis">Delta Crucis</a> obrazują samicę<a href="#cite_note-146">[146]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eksploatacja,_status_i_ochrona">Eksploatacja, status i ochrona</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Eksploatacja, status i ochrona" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Eksploatacja, status i ochrona">edytuj kod</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377,_Deutsch-Ostafrika,_Giraffe.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Giraffe.jpg/220px-Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Giraffe.jpg" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Giraffe.jpg/330px-Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Giraffe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Giraffe.jpg/440px-Bundesarchiv_Bild_105-DOA0377%2C_Deutsch-Ostafrika%2C_Giraffe.jpg 2x" data-file-width="784" data-file-height="565" /></a><figcaption>Żyrafa zabita przez plemiennego łowcę na początku XX wieku</figcaption></figure> Żyrafy stanowiły prawdopodobnie częsty cel myśliwych w Afryce<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988337-104">[104]</a>. Różne części ich ciał służyły różnorodnym celom<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Mięso spożywano. Kępa włosów z ogona służyła jako materiał do produkcji pacek na muchy, bransoletek, naszyjników i nici<a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988337-104">[104]</a><a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Tarcze, sandały i bębny robiono ze skóry, ścięgna służyły do produkcji <a href="/wiki/Struna" title="Struna">strun</a> instrumentów muzycznych strunowych<a href="#cite_note-Dagg1971-23">[23]</a>. Dym palonej żyrafiej skóry medycy z <a href="/wiki/Buganda" title="Buganda">Bugandy</a> wykorzystywali w próbach leczenia <a href="/wiki/Krwawienie_z_nosa" title="Krwawienie z nosa">krwawienia z nosa</a><a href="#cite_note-CITEREFKingdon1988337-104">[104]</a>. W XIX stuleciu Europejczycy zaczęli urządzać polowania dla sportu<a href="#cite_note-CITEREFWilliams2011129-147">[147]</a>. Zniszczenie <a href="/wiki/Siedlisko_(biologia)" title="Siedlisko (biologia)">siedliska</a> również uderzyło w żyrafy. Na <a href="/wiki/Sahel" title="Sahel">Sahelu</a> zapotrzebowanie na drewno na opał i miejsce na pastwiska dla zwierząt hodowanych przez człowieka doprowadziło do <a href="/wiki/Wylesianie" title="Wylesianie">wylesiania</a> rozległych obszarów. Normalnie żyrafy żyją wspólnie z trzodą hodowlaną, nie konkurując z nią bezpośrednio<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>. Obecnie największe zagrożenia dla gatunku wiążą się z kłusownictwem i degradacją siedlisk. Dotyczą głównie populacji żyjących na północy zasięgu<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>. Żyrafa należy do ulubionych zdobyczy kłusujących w Parku Narodowym Serengeti, jak też w okolicach <a href="/wiki/Park_Narodowy_Katavi" title="Park Narodowy Katavi">Parku Narodowego Katavi</a>. Zagęszczenie żyraf na terenach zagrożonych kłusownictwem jest niższe, niż na wolnych od niego<a href="#cite_note-Caro&-148">[148]</a>. Niekorzystną rolę odegrały też rozgrywające się tam konflikty wojenne. Działania takie w <a href="/wiki/Somalia" title="Somalia">Somalii</a>, <a href="/wiki/Kenia" title="Kenia">Kenii</a> i <a href="/wiki/Etiopia" title="Etiopia">Etiopii</a> doprowadziły do spadku liczebności <a href="/wiki/%C5%BByrafa_siatkowana" title="Żyrafa siatkowana">żyrafy siatkowanej</a> poniżej 5000 sztuk. W Nigrze negatywny wpływ wywołuje spadek wilgotności<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>. Turyści nie wywierają istotnego wpływu na zagęszczenie populacji<a href="#cite_note-Caro&-148">[148]</a>. Gatunkowi Giraffa camelopardalis w 2016 roku <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowa_Unia_Ochrony_Przyrody" title="Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody">IUCN</a> przypisała kategorię <a href="/wiki/Gatunek_nara%C5%BCony" title="Gatunek narażony">narażony</a> (VU – Vulnerable). Jeszcze w 2010 roku IUCN przypisywał kategorię <a href="/wiki/Gatunek_najmniejszej_troski" title="Gatunek najmniejszej troski">najmniejszej troski</a> (LC – Least Concern). Wciąż występuje on licznie, chociaż w ostatnich 30 latach jego populacja spadła o około 36 – 40%<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. Żyrafę wytępiono na licznych obszarach jej historycznego zasięgu występowania: w <a href="/wiki/Erytrea" title="Erytrea">Erytrei</a>, <a href="/wiki/Gwinea" title="Gwinea">Gwinei</a>, <a href="/wiki/Mauretania" title="Mauretania">Mauretanii</a> i <a href="/wiki/Senegal" title="Senegal">Senegalu</a>. Może ona także zniknąć w <a href="/wiki/Angola" title="Angola">Angoli</a>, <a href="/wiki/Mali" title="Mali">Mali</a> i <a href="/wiki/Nigeria" title="Nigeria">Nigerii</a>. Introdukowano ją zaś w <a href="/wiki/Rwanda" title="Rwanda">Rwandzie</a> i <a href="/wiki/Eswatini" title="Eswatini">Suazi</a><a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>. Dwa podgatunki, G. c. peralta i G. c. rothschildi, zaklasyfikowano jako <a href="/wiki/Gatunek_zagro%C5%BCony" title="Gatunek zagrożony">zagrożone</a> (EN – Endangered<a href="#cite_note-IUCNrothschildi-32">[32]</a><a href="#cite_note-IUCNperalta-34">[34]</a>), ponieważ ich dzikie populacje liczą setki osobników<a href="#cite_note-wildstatus-27">[27]</a>. Populację G. c. rothschildi w 2016 szacowano na 1600 osobników, tak jak podgatunku nominatywnego<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. W 1997 <a href="/w/index.php?title=Jonathan_Kingdon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jonathan Kingdon (strona nie istnieje)">Jonathan Kingdon</a> zasugerował, że G. c. camelopardalis jest najbardziej zagrożona ze wszystkich<a href="#cite_note-kingdon-8">[8]</a>. W 2016 mogła liczyć mniej niż 650 osobników (-97% względem 1981 roku)<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. Prywatne rezerwaty zwierzyny przyczyniły się do ochrony populacji żyraf na południu Afryki<a href="#cite_note-MacDonald-26">[26]</a>. <a href="/w/index.php?title=Giraffe_Manor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Giraffe Manor (strona nie istnieje)">Giraffe Manor</a> to popularny hotel w <a href="/wiki/Nairobi" title="Nairobi">Nairobi</a> stanowiący też rezerwat żyrafy Rothschilda<a href="#cite_note-149">[149]</a>. Na większości zasięgu występowania gatunek podlega ochronie prawnej. W 1999 jego liczebność na wolności szacowano na 110 tysięcy <a href="/wiki/Dojrza%C5%82o%C5%9B%C4%87_p%C5%82ciowa" title="Dojrzałość płciowa">dojrzałych płciowo</a> zwierząt(wszystkich wynosiła 150 tysięcy), ale w 2016 pozostało już poniżej 69 tysięcy zwierząt dojrzałych (wszystkich wynosiła 97 tysięcy)<a href="#cite_note-:0-5">[5]</a>. Całkowita liczebność gatunku nadal spada. Istnieją jednak miejsca, gdzie odnotowano lokalny wzrost. Na przykład w <a href="/wiki/Niger" title="Niger">Nigrze</a> w 1999 żyło 79 osobników, a w 2007 ponad 200<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>. Zwierzę zamieszkuje liczne tereny chronione. Wedle IUCN może żyć w nich lub w ich okolicy nawet 40% całkowitej populacji. W <a href="/wiki/Park_Narodowy_Wodospadu_Murchisona" title="Park Narodowy Wodospadu Murchisona">Parku Narodowym Wodospadu Murchisona</a> (<a href="/wiki/Uganda" title="Uganda">Uganda</a>) żyje 240 sztuk. Tworzą one stabilną populację. Z kolei w <a href="/w/index.php?title=Park_Narodowy_Ruma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Park Narodowy Ruma (strona nie istnieje)">Parku Narodowym Ruma</a> (Kenia) żyje 130 żyraf. Populacja ta, w przeszłości reintrodukowana, znów się zmniejsza, za co odpowiada kłusownictwo. Również populacje zamieszkujące <a href="/wiki/Park_Narodowy_Serengeti" title="Park Narodowy Serengeti">Park Narodowy Serengeti</a> w <a href="/wiki/Tanzania" title="Tanzania">Tanzanii</a> i <a href="/wiki/Park_Narodowy_Tsavo" title="Park Narodowy Tsavo">Park Narodowy Tsavo</a> w Kenii się kurczą. IUCN wymienia tu także <a href="/wiki/Park_Narodowy_Waza" title="Park Narodowy Waza">Park Narodowy Waza</a> w <a href="/wiki/Kamerun" title="Kamerun">Kamerunie</a>, <a href="/wiki/Park_Narodowy_Boma" title="Park Narodowy Boma">Park Narodowy Boma</a> w Sudanie, <a href="/w/index.php?title=Park_Narodowy_South_Luangwa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Park Narodowy South Luangwa (strona nie istnieje)">Park Narodowy South Luangwa</a> w <a href="/wiki/Zambia" title="Zambia">Zambii</a>, <a href="/wiki/Park_Narodowy_Etoszy" title="Park Narodowy Etoszy">Park Narodowy Etoszy</a> w <a href="/wiki/Namibia" title="Namibia">Namibii</a>, <a href="/wiki/Park_Narodowy_Hwange" title="Park Narodowy Hwange">Park Narodowy Hwange</a> w <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a> oraz <a href="/wiki/Park_Narodowy_Krugera" title="Park Narodowy Krugera">Park Narodowy Krugera</a> w <a href="/wiki/Po%C5%82udniowa_Afryka" title="Południowa Afryka">Południowej Afryce</a><a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>. Dowiedziono, że zagęszczenie zwierząt na obszarach objętych ochroną bez zagrożenia ze strony kłusownictwa jest większe niż na niechronionych również niezagrożonych kłusownictwem<a href="#cite_note-Caro&-148">[148]</a>. Działania zmierzające do ochrony żyrafy poza obszarami chronionymi prawnie podejmuje się m.in. w Nigrze. Żyje tam niewielka (160-180 osobników) populacja<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a> stanowiąca podgatunek G. c. peralta<a href="#cite_note-Hassanin&-150">[150]</a>. Nie są one hodowane w niewoli<a href="#cite_note-iucn-3">[3]</a>, a ich najbliżsi krewni to zwierzęta z Afryki Wschodniej (żyrafa Rothschilda, żyrafa siatkowana)<a href="#cite_note-Hassanin&-150">[150]</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Filatelistyka">Filatelistyka</h3>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Filatelistyka" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Filatelistyka">edytuj kod</a>]</div> <a href="/wiki/Poczta_Polska" title="Poczta Polska">Poczta Polska</a> wyemitowała 21 sierpnia 1972 r. <a href="/wiki/Znaczek_pocztowy" title="Znaczek pocztowy">znaczek pocztowy</a> przedstawiający żyrafę o nominale 40 <a href="/wiki/Grosz" title="Grosz">gr</a>, w serii Zwierzęta ZOO. Druk w <a href="/wiki/Offset_(poligrafia)" title="Offset (poligrafia)">technice offsetowej</a> na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był <a href="/wiki/Janusz_Grabia%C5%84ski" title="Janusz Grabiański">Janusz Grabiański</a>. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.<a href="#cite_note-151">[151]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy">edytuj kod</a>]</div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-itis-1"><a href="#cite_ref-itis_1-0">↑</a> <cite class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=625036">Giraffa camelopardalis</a>, [w:] Integrated Taxonomic Information System<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Integrated+Taxonomic+Information+System&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.itis.gov%2Fservlet%2FSingleRpt%2FSingleRpt%3Fsearch_topic%3DTSN%26search_value%3D625036" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-Msp-2"><a href="#cite_ref-Msp_2-0">↑</a> <cite class="citation journal">Anne Innis Dagg. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20051030102207/http://www.science.smith.edu/departments/Biology/VHAYSSEN/msi/pdf/i0076-3519-005-01-0001.pdf">Giraffa camelopardalis</a>. „Mammalian Species”. 5, s. 1–8, 1971. The American Society of Mammalogists. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis&rft.jtitle=Mammalian+Species&rft.date=1971&rft.volume=5&rft.au=Anne+Innis+Dagg&rft.pages=1%E2%80%938&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20051030102207%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.science.smith.edu%2Fdepartments%2FBiology%2FVHAYSSEN%2Fmsi%2Fpdf%2Fi0076-3519-005-01-0001.pdf">  </li> <li id="cite_note-iucn-3">↑ <a href="#cite_ref-iucn_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-1">b</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-2">c</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-3">d</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-4">e</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-5">f</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-6">g</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-7">h</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-8">i</a> <a href="#cite_ref-iucn_3-9">j</a> <cite class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://apiv3.iucnredlist.org/api/v3/taxonredirect/9194">Giraffa camelopardalis</a>, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+IUCN+Red+List+of+Threatened+Species&rft_id=https%3A%2F%2Fapiv3.iucnredlist.org%2Fapi%2Fv3%2Ftaxonredirect%2F9194" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-Cichocki&inni-4"><a href="#cite_ref-Cichocki&inni_4-0">↑</a> Nazwy polskie za: <cite class="citation book">W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 176. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788388147159" title="Specjalna:Książki/9788388147159">ISBN 978-83-88147-15-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Polskie+nazewnictwo+ssak%C3%B3w+%C5%9Bwiata&rft.au=W.+Cichocki%2C+A.+Wa%C5%BCna%2C+J.+Cichocki%2C+E.+Rajska-Jurgiel%2C+A.+Jasi%C5%84ski+%26+W.+Bogdanowicz&rft.pub=Muzeum+i+Instytut+Zoologii+PAN&rft.place=Warszawa&rft.pages=176&rft.isbn=978-83-88147-15-9"> (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr> • <abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-:0-5">↑ <a href="#cite_ref-:0_5-0">a</a> <a href="#cite_ref-:0_5-1">b</a> <a href="#cite_ref-:0_5-2">c</a> <a href="#cite_ref-:0_5-3">d</a> <a href="#cite_ref-:0_5-4">e</a> <a href="#cite_ref-:0_5-5">f</a> <a href="#cite_ref-:0_5-6">g</a> <a href="#cite_ref-:0_5-7">h</a> <a href="#cite_ref-:0_5-8">i</a> <a href="#cite_ref-:0_5-9">j</a> <a href="#cite_ref-:0_5-10">k</a> <a href="#cite_ref-:0_5-11">l</a> <a href="#cite_ref-:0_5-12">m</a> <a href="#cite_ref-:0_5-13">n</a> <cite class="citation">Z.Z. Muller Z.Z.<span class="cite-at-al" title="Z. Muller, F. Bercovitch, R. Brand, D. Brown, M. Brown, D. Bolger, K. Carter, F. Deacon, J.B. Doherty, J. Fennessy, S. Fennessy, A.A. Hussein, D. Lee, A. Marais, M. Strauss, A. Tutchings, T. Wube"> i inni, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://apiv3.iucnredlist.org/api/v3/taxonredirect/9194">Giraffa camelopardalis</a>, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2016-12-09]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.aufirst=Z.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+IUCN+Red+List+of+Threatened+Species&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis&rft.aulast=Muller&rft_id=https%3A%2F%2Fapiv3.iucnredlist.org%2Fapi%2Fv3%2Ftaxonredirect%2F9194" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-pwn-6"><a href="#cite_ref-pwn_6-0">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://sjp.pwn.pl/sjp/zyrafa;2580258.html">Żyrafa</a>. [w:] Słownik języków obcych [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN SA. [dostęp 2013-12-09].</cite> </li> <li id="cite_note-OED-7">↑ <a href="#cite_ref-OED_7-0">a</a> <a href="#cite_ref-OED_7-1">b</a> <a href="#cite_ref-OED_7-2">c</a> <a href="#cite_ref-OED_7-3">d</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://etymonline.com/?term=giraffe">Giraffe</a>. Online Etymology Dictionary. [dostęp 2011-11-01].</cite> </li> <li id="cite_note-kingdon-8">↑ <a href="#cite_ref-kingdon_8-0">a</a> <a href="#cite_ref-kingdon_8-1">b</a> <a href="#cite_ref-kingdon_8-2">c</a> <a href="#cite_ref-kingdon_8-3">d</a> <a href="#cite_ref-kingdon_8-4">e</a> <cite class="citation book">Kingdon, J.: The Kingdon Field Guide to African Mammals. Academic Press, 1997, s. 339–344. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0124083552" title="Specjalna:Książki/0124083552">ISBN 0-12-408355-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Kingdon+Field+Guide+to+African+Mammals&rft.au=Kingdon%2C+J.&rft.pub=Academic+Press&rft.pages=339%E2%80%93344&rft.isbn=0-12-408355-2"></cite> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <cite class="citation book">C. Peust: Semito-Hamitic Festschrift for A.B. Dolgopolsky and H. Jungraithmayr. Dolgopol’skii, A.; Takács, G.; Jungraithmayr, H. Reimer, 2009, s. 257–260. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/3496028106" title="Specjalna:Książki/3496028106">ISBN 3-496-02810-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Semito-Hamitic+Festschrift+for+A.B.+Dolgopolsky+and+H.+Jungraithmayr&rft.au=C.+Peust&rft.pub=Reimer&rft.pages=257%E2%80%93260&rft.isbn=3-496-02810-6"></cite> </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> <cite class="citation web">Stanisław Dubisz i Elżbieta Sobol: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://usjp.pwn.pl/">Żyrafa</a>. [w:] Uniwersalny słownik języka polskiego [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN.</cite> </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0059%3Aentry%3Dcamelopardalis">camelopardalis</a>. A Latin Dictionary, Perseus Digital Library. [dostęp 2011-11-23].</cite> </li> <li id="cite_note-Mazurski-12">↑ <a href="#cite_ref-Mazurski_12-0">a</a> <a href="#cite_ref-Mazurski_12-1">b</a> <cite class="citation journal">Krzysztof R. Mazurski. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130602074410/http://www.mazurski.pavlizm.pl/krm/files/Park_Narodowy_Mago.pdf">Park Narodowy Mago</a>. „Wszechświat”. 113, s. 237–241, 2012.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Park+Narodowy+Mago&rft.jtitle=Wszech%C5%9Bwiat&rft.date=2012&rft.volume=113&rft.au=Krzysztof+R.+Mazurski&rft.pages=237%E2%80%93241&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20130602074410%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.mazurski.pavlizm.pl%2Fkrm%2Ffiles%2FPark_Narodowy_Mago.pdf">  </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biblijny.net/biblia-wujka/ksiega-powtorzonego-prawa.html#r14">Księga Powtórzonego Prawa</a>. [w:] Biblia Jakuba Wujka [on-line]. [dostęp 2016-12-25].</cite> </li> <li id="cite_note-walker-14">↑ <a href="#cite_ref-walker_14-0">a</a> <a href="#cite_ref-walker_14-1">b</a> <cite class="citation book">Walker, C.: Signs of the Wild. Struik, 1997, s. 142. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1868258963" title="Specjalna:Książki/1868258963">ISBN 1-86825-896-3</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Signs+of+the+Wild&rft.au=Walker%2C+C.&rft.pub=Struik&rft.pages=142&rft.isbn=1-86825-896-3"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988313-15"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988313_15-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 313. </li> <li id="cite_note-fennessy-16">↑ <a href="#cite_ref-fennessy_16-0">a</a> <a href="#cite_ref-fennessy_16-1">b</a> <cite class="citation journal">Julian Fennessy, Tobias Bidon, Friederike Reuss, Vikas Kumar, Paul Elkan, Maria A. Nilsson, Melita Vamberger, Uwe Fritz, Axel Janke. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cell.com/current-biology/fulltext/S0960-9822(16)30787-4#">Multi-locus Analyses Reveal Four Giraffe Species Instead of One</a>. „Current Biology”, s. online, 2016-09-08. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.cub.2016.07.036">10.1016/j.cub.2016.07.036</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Multi-locus+Analyses+Reveal+Four+Giraffe+Species+Instead+of+One&rft.jtitle=Current+Biology&rft.date=2016-09-08&rft.au=Julian+Fennessy%2C+Tobias+Bidon%2C+Friederike+Reuss%2C+Vikas+Kumar%2C+Paul+Elkan%2C+Maria+A.+Nilsson%2C+Melita+Vamberger%2C+Uwe+Fritz%2C+Axel+Janke&rft.pages=online&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.cub.2016.07.036&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cell.com%2Fcurrent-biology%2Ffulltext%2FS0960-9822%2816%2930787-4%23">  </li> <li id="cite_note-hsz-17">↑ <a href="#cite_ref-hsz_17-0">a</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-1">b</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-2">c</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-3">d</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-4">e</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-5">f</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-6">g</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-7">h</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-8">i</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-9">j</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-10">k</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-11">l</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-12">m</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-13">n</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-14">o</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-15">p</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-16">q</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-17">r</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-18">s</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-19">t</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-20">u</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-21">v</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-22">w</a> <a href="#cite_ref-hsz_17-23">x</a> <cite class="citation book">Henryk Szarski: Historia zwierząt kręgowych. Wyd. nowe (VI zmienione). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 420–421. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8301126329" title="Specjalna:Książki/8301126329">ISBN 83-01-12632-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Historia+zwierz%C4%85t+kr%C4%99gowych&rft.au=Henryk+Szarski&rft.date=1998&rft.edition=nowe+%28VI+zmienione%29&rft.pub=Wydawnictwo+Naukowe+PWN&rft.place=Warszawa&rft.pages=420%E2%80%93421&rft.isbn=83-01-12632-9"></cite> </li> <li id="cite_note-Mitchell20003-18">↑ <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-0">a</a> <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-1">b</a> <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-2">c</a> <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-3">d</a> <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-4">e</a> <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-5">f</a> <a href="#cite_ref-Mitchell20003_18-6">g</a> <cite class="citation journal">Mitchell, G.; Skinner, J. D. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://tsjok45.files.wordpress.com/2012/12/giraffeevolution.pdf">On the origin, evolution and phylogeny of giraffes Giraffa camelopardalis</a>. „Transactions of the Royal Society of South Africa”. 58 (1), s. 51–73, 2003. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080/00359190309519935">10.1080/00359190309519935</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=On+the+origin%2C+evolution+and+phylogeny+of+giraffes+Giraffa+camelopardalis&rft.jtitle=Transactions+of+the+Royal+Society+of+South+Africa&rft.date=2003&rft.volume=58&rft.issue=1&rft.au=Mitchell%2C+G.%3B+Skinner%2C+J.+D&rft.pages=51%E2%80%9373&rft_id=info:doi/10.1080%2F00359190309519935&rft_id=http%3A%2F%2Ftsjok45.files.wordpress.com%2F2012%2F12%2Fgiraffeevolution.pdf">  </li> <li id="cite_note-sim1996-19">↑ <a href="#cite_ref-sim1996_19-0">a</a> <a href="#cite_ref-sim1996_19-1">b</a> <a href="#cite_ref-sim1996_19-2">c</a> <a href="#cite_ref-sim1996_19-3">d</a> <a href="#cite_ref-sim1996_19-4">e</a> <a href="#cite_ref-sim1996_19-5">f</a> <a href="#cite_ref-sim1996_19-6">g</a> <cite class="citation journal">Simmons, R.E.; Scheepers, L. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170602180941/http://www.blc.arizona.edu/courses/schaffer/182/giraffe/winningbyaneck.pdf">Winning by a Neck: Sexual Selection in the Evolution of Giraffe</a>. „The American Naturalist”. 5. 148, s. 771–786, 1996. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/285955">10.1086/285955</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Winning+by+a+Neck%3A+Sexual+Selection+in+the+Evolution+of+Giraffe&rft.jtitle=The+American+Naturalist&rft.date=1996&rft.volume=148&rft.au=Simmons%2C+R.E.%3B+Scheepers%2C+L&rft.pages=771%E2%80%93786&rft_id=info:doi/10.1086%2F285955&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20170602180941%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.blc.arizona.edu%2Fcourses%2Fschaffer%2F182%2Fgiraffe%2Fwinningbyaneck.pdf">  </li> <li id="cite_note-bada-20">↑ <a href="#cite_ref-bada_20-0">a</a> <a href="#cite_ref-bada_20-1">b</a> <a href="#cite_ref-bada_20-2">c</a> <a href="#cite_ref-bada_20-3">d</a> <cite class="citation journal">L.N. Badlangana, Adams, J.W.; Manger P.R.. The giraffe (Giraffa camelopardalis) cervical vertebral column: A heuristic example in understanding evolutionary processes?. „Zoological Journal of the Linnean Society”. 3. 155, s. 736–757, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1096-3642.2008.00458.x">10.1111/j.1096-3642.2008.00458.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+cervical+vertebral+column%3A+A+heuristic+example+in+understanding+evolutionary+processes%3F&rft.jtitle=Zoological+Journal+of+the+Linnean+Society&rft.date=2009&rft.volume=155&rft.aulast=Badlangana&rft.aufirst=L.N.&rft.pages=736%E2%80%93757&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1096-3642.2008.00458.x">  </li> <li id="cite_note-bdd-21">↑ <a href="#cite_ref-bdd_21-0">a</a> <a href="#cite_ref-bdd_21-1">b</a> <cite class="citation book">Nick Brooks, Savino Di Lernia, Nick Drake: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.researchgate.net/publication/228891245_The_prehistory_of_Western_Sahara_in_a_regional_context/file/9fcfd50ac160ac7945.pdf">The prehistory of Western Sahara in a regional context</a>. W: Environmental Catastrophes in Mauritania, the Desert and the Coast. Abstract Volume and Field Guide. S. Leroy, P. Costa (red.). Atar: 2004, s. 35–39.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Environmental+Catastrophes+in+Mauritania%2C+the+Desert+and+the+Coast.+Abstract+Volume+and+Field+Guide&rft.atitle=The+prehistory+of+Western+Sahara+in+a+regional+context&rft.au=Nick+Brooks%2C+Savino+Di+Lernia%2C+Nick+Drake&rft.date=2004&rft.place=Atar&rft.pages=35%E2%80%9339"></cite> </li> <li id="cite_note-Linne-22"><a href="#cite_ref-Linne_22-0">↑</a> Linnaeus C. 1758. <a href="/wiki/Systema_Naturae" title="Systema Naturae">Systema Naturae</a> per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 12 – Mammalia: s. 92. Holmiae. (Salvius). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.pl/books?id=Ix0AAAAAQAAJ&pg=PA1&hl=pl&source=gbs_selected_pages&cad=2#v=onepage&q&f=false">Googlebooks</a>. </li> <li id="cite_note-Dagg1971-23">↑ <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-0">a</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-1">b</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-2">c</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-3">d</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-4">e</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-5">f</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-6">g</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-7">h</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-8">i</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-9">j</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-10">k</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-11">l</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-12">m</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-13">n</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-14">o</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-15">p</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-16">q</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-17">r</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-18">s</a> <a href="#cite_ref-Dagg1971_23-19">t</a> <cite class="citation journal">Dagg, A. I. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20170421052751/http://www.science.smith.edu/msi/pdf/i0076-3519-005-01-0001.pdf">Giraffa camelopardalis</a>. „Mammalian Species”. 5. 5, s. 1–8, 1971. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307/3503830">10.2307/3503830</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis&rft.jtitle=Mammalian+Species&rft.date=1971&rft.volume=5&rft.au=Dagg%2C+A.+I&rft.pages=1%E2%80%938&rft_id=info:doi/10.2307%2F3503830&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20170421052751%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.science.smith.edu%2Fmsi%2Fpdf%2Fi0076-3519-005-01-0001.pdf">  </li> <li id="cite_note-Prothero_2003-24">↑ <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-0">a</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-1">b</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-2">c</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-3">d</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-4">e</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-5">f</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-6">g</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-7">h</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-8">i</a> <a href="#cite_ref-Prothero_2003_24-9">j</a> <cite class="citation book">Prothero, D.R.; Schoch, R.M.: Horns, Tusks, and Flippers: The Evolution of Hoofed Mammals. Johns Hopkins University Press, 2003, s. 67–72. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0801871352" title="Specjalna:Książki/0801871352">ISBN 0-8018-7135-2</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Horns%2C+Tusks%2C+and+Flippers%3A+The+Evolution+of+Hoofed+Mammals&rft.au=Prothero%2C+D.R.%3B+Schoch%2C+R.M.&rft.pub=Johns+Hopkins+University+Press&rft.pages=67%E2%80%9372&rft.isbn=0-8018-7135-2"></cite> </li> <li id="cite_note-GeneticStructure-25">↑ <a href="#cite_ref-GeneticStructure_25-0">a</a> <a href="#cite_ref-GeneticStructure_25-1">b</a> <a href="#cite_ref-GeneticStructure_25-2">c</a> <a href="#cite_ref-GeneticStructure_25-3">d</a> <a href="#cite_ref-GeneticStructure_25-4">e</a> <cite class="citation journal">Brown, D.M.; Brenneman R.A.; Koepfli, K-P.; Pollinger, J.P.; Milá, B.; Georgiadis, N.J.; Louis Jr., E.E.; Grether, G.F.; Jacobs, D.K.; Wayne R.K. Extensive population genetic structure in the giraffe. „BMC Biology”. 1. 5, s. 57, 2007. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1186/1741-7007-5-57">10.1186/1741-7007-5-57</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18154651">18154651</a>. <a href="/wiki/PMCID" title="PMCID">PMCID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2254591/">PMC2254591</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Extensive+population+genetic+structure+in+the+giraffe&rft.jtitle=BMC+Biology&rft.date=2007&rft.volume=5&rft.au=Brown%2C+D.M.%3B+Brenneman+R.A.%3B+Koepfli%2C+K-P.%3B+Pollinger%2C+J.P.%3B+Mil%C3%A1%2C+B.%3B+Georgiadis%2C+N.J.%3B+Louis+Jr.%2C+E.E.%3B+Grether%2C+G.F.%3B+Jacobs%2C+D.K.%3B+Wayne+R.K&rft.pages=57&rft_id=info:pmid/18154651&rft_id=info:pmc/2254591&rft_id=info:doi/10.1186%2F1741-7007-5-57">  </li> <li id="cite_note-MacDonald-26">↑ <a href="#cite_ref-MacDonald_26-0">a</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-1">b</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-2">c</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-3">d</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-4">e</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-5">f</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-6">g</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-7">h</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-8">i</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-9">j</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-10">k</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-11">l</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-12">m</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-13">n</a> <a href="#cite_ref-MacDonald_26-14">o</a> <cite class="citation book">Giraffe and Okapi. W: Pellow, R.A., MacDonald, D: The Encyclopedia of Mammals. Wyd. 2. Oxford University Press, 2001, s. 520–527. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0760719691" title="Specjalna:Książki/0760719691">ISBN 0-7607-1969-1</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopedia+of+Mammals&rft.atitle=Giraffe+and+Okapi&rft.au=Pellow%2C+R.A.&rft.edition=2.&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.pages=520%E2%80%93527&rft.isbn=0-7607-1969-1"></cite> </li> <li id="cite_note-wildstatus-27">↑ <a href="#cite_ref-wildstatus_27-0">a</a> <a href="#cite_ref-wildstatus_27-1">b</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160319183600/http://www.giraffeconservation.org/giraffe_facts.php?pgid=40">Giraffe – The Facts: Current giraffe status?</a>. Giraffe Conservation Foundation. [dostęp 2010-12-21]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.giraffeconservation.org/giraffe_facts.php?pgid=40">tego adresu</a> (2016-03-19)].</cite> </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.is/JrDS6">podgatunek nominatywny born in Al Ain zoo</a>. UAE Interact. [dostęp 2010-12-21]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.uaeinteract.com/docs/Nubian_giraffe_born_in_Al_Ain_zoo/6971.htm">tego adresu</a> (2013-02-05)].</cite> </li> <li id="cite_note-ISIS-29">↑ <a href="#cite_ref-ISIS_29-0">a</a> <a href="#cite_ref-ISIS_29-1">b</a> <a href="#cite_ref-ISIS_29-2">c</a> <a href="#cite_ref-ISIS_29-3">d</a> <a href="#cite_ref-ISIS_29-4">e</a> <a href="#cite_ref-ISIS_29-5">f</a> <a href="#cite_ref-ISIS_29-6">g</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.is/p6A7D">Giraffa</a>. <a href="/w/index.php?title=International_Species_Information_System&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Species Information System (strona nie istnieje)">ISIS</a>, 2010. [dostęp 2010-11-04]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://app.isis.org/abstracts/Abs77545.asp">tego adresu</a> (2012-03-01)].</cite> </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> <cite class="citation journal">Brenneman, R.A.; Louis, E.E. Jr; Fennessy, J. Genetic structure of two populations of the Namibian giraffe, Giraffa camelopardalis angolensis. „African Journal of Ecology”. 4. 47, s. 720–728, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1365-2028.2009.01078.x">10.1111/j.1365-2028.2009.01078.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Genetic+structure+of+two+populations+of+the+Namibian+giraffe%2C+%27%27Giraffa+camelopardalis+angolensis%27%27&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=2009&rft.volume=47&rft.au=Brenneman%2C+R.A.%3B+Louis%2C+E.E.+Jr%3B+Fennessy%2C+J&rft.pages=720%E2%80%93728&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1365-2028.2009.01078.x">  </li> <li id="cite_note-WestAfricaGiraffe-31">↑ <a href="#cite_ref-WestAfricaGiraffe_31-0">a</a> <a href="#cite_ref-WestAfricaGiraffe_31-1">b</a> <a href="#cite_ref-WestAfricaGiraffe_31-2">c</a> <a href="#cite_ref-WestAfricaGiraffe_31-3">d</a> <a href="#cite_ref-WestAfricaGiraffe_31-4">e</a> <cite class="citation journal">Hassanin, A.; Ropiquet, A.; Gourmand, B-L.; Chardonnet, B.; Rigoulet, J. Mitochondrial DNA variability in Giraffa camelopardalis: consequences for taxonomy, phylogeography and conservation of giraffes in West and central Africa. „Comptes Rendus Biologies”. 3. 330, s. 173–183, 2007. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.crvi.2007.02.008">10.1016/j.crvi.2007.02.008</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17434121">17434121</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Mitochondrial+DNA+variability+in+Giraffa+camelopardalis%3A+consequences+for+taxonomy%2C+phylogeography+and+conservation+of+giraffes+in+West+and+central+Africa&rft.jtitle=Comptes+Rendus+Biologies&rft.date=2007&rft.volume=330&rft.au=Hassanin%2C+A.%3B+Ropiquet%2C+A.%3B+Gourmand%2C+B-L.%3B+Chardonnet%2C+B.%3B+Rigoulet%2C+J&rft.pages=173%E2%80%93183&rft_id=info:pmid/17434121&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.crvi.2007.02.008">  </li> <li id="cite_note-IUCNrothschildi-32">↑ <a href="#cite_ref-IUCNrothschildi_32-0">a</a> <a href="#cite_ref-IUCNrothschildi_32-1">b</a> <cite class="citation">S.S. Fennessy S.S. i inni, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://apiv3.iucnredlist.org/api/v3/taxonredirect/174469">Giraffa camelopardalis ssp. rothschildi</a>, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-03-31]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.aufirst=S.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+IUCN+Red+List+of+Threatened+Species&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis+ssp.+rothschildi&rft.aulast=Fennessy&rft_id=https%3A%2F%2Fapiv3.iucnredlist.org%2Fapi%2Fv3%2Ftaxonredirect%2F174469" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-Pérez&-33">↑ <a href="#cite_ref-Pérez&_33-0">a</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-1">b</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-2">c</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-3">d</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-4">e</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-5">f</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-6">g</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-7">h</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-8">i</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-9">j</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-10">k</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-11">l</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-12">m</a> <a href="#cite_ref-Pérez&_33-13">n</a> <cite class="citation journal">William Pérez, Virginie Michel, Hassen Jerbi & Noelia Vazquez. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.scielo.cl/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S0717-95022012000100057">Anatomy of the Mouth of the Giraffe (Giraffa camelopardalis rothschildi)</a>. „International Journal of Morphology”. 30 (1), s. 322–329, 2012. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0717-9502">0717-9502</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Anatomy+of+the+Mouth+of+the+Giraffe+%28Giraffa+camelopardalis+rothschildi%29&rft.jtitle=International+Journal+of+Morphology&rft.date=2012&rft.volume=30&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=William+P%C3%A9rez%2C+Virginie+Michel%2C+Hassen+Jerbi+%26+Noelia+Vazquez&rft.pages=322%E2%80%93329&rft.issn=0717-9502&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.scielo.cl%2Fscielo.php%3Fscript%3Dsci_arttext%26pid%3DS0717-95022012000100057">  </li> <li id="cite_note-IUCNperalta-34">↑ <a href="#cite_ref-IUCNperalta_34-0">a</a> <a href="#cite_ref-IUCNperalta_34-1">b</a> <cite class="citation">J.J. Fennessy J.J., A.A. Marais A.A., A.A. Tutchings A.A., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://apiv3.iucnredlist.org/api/v3/taxonredirect/136913">Giraffa camelopardalis ssp. peralta</a>, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2020-03-31]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.aufirst=J.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+IUCN+Red+List+of+Threatened+Species&rft.atitle=Giraffa+camelopardalis+ssp.+peralta&rft.aulast=Fennessy&rft_id=https%3A%2F%2Fapiv3.iucnredlist.org%2Fapi%2Fv3%2Ftaxonredirect%2F136913" style="display:none">  (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-estes-35">↑ <a href="#cite_ref-estes_35-0">a</a> <a href="#cite_ref-estes_35-1">b</a> <a href="#cite_ref-estes_35-2">c</a> <a href="#cite_ref-estes_35-3">d</a> <a href="#cite_ref-estes_35-4">e</a> <a href="#cite_ref-estes_35-5">f</a> <a href="#cite_ref-estes_35-6">g</a> <a href="#cite_ref-estes_35-7">h</a> <a href="#cite_ref-estes_35-8">i</a> <a href="#cite_ref-estes_35-9">j</a> <a href="#cite_ref-estes_35-10">k</a> <a href="#cite_ref-estes_35-11">l</a> <a href="#cite_ref-estes_35-12">m</a> <a href="#cite_ref-estes_35-13">n</a> <a href="#cite_ref-estes_35-14">o</a> <a href="#cite_ref-estes_35-15">p</a> <a href="#cite_ref-estes_35-16">q</a> <a href="#cite_ref-estes_35-17">r</a> <a href="#cite_ref-estes_35-18">s</a> <a href="#cite_ref-estes_35-19">t</a> <a href="#cite_ref-estes_35-20">u</a> <a href="#cite_ref-estes_35-21">v</a> <a href="#cite_ref-estes_35-22">w</a> <a href="#cite_ref-estes_35-23">x</a> <cite class="citation book">Estes, R.: The Behavior Guide to African Mammals: including Hoofed Mammals, Carnivores, Primates. University of California Press, 1992, s. 202–207. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0520080858" title="Specjalna:Książki/0520080858">ISBN 0-520-08085-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Behavior+Guide+to+African+Mammals%3A+including+Hoofed+Mammals%2C+Carnivores%2C+Primates&rft.au=Estes%2C+R.&rft.pub=University+of+California+Press&rft.pages=202%E2%80%93207&rft.isbn=0-520-08085-8"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988321–22-36"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988321–22_36-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 321–22. </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988322-37">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988322_37-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988322_37-1">b</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 322. </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> <cite class="citation web">Lever, A-M: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/7156146.stm">Not one but 'six giraffe species'</a>. BBC News, 2007-12-21. [dostęp 2013-09-30].</cite> </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://phys.org/news/2016-09-gene-analyses-reveal-giraffe-species.html">Genetic analysis uncovers four species of giraffe, not just one</a>. Phys.org, 2016-09-08. [dostęp 2016-09-09]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite> </li> <li id="cite_note-sexdiff-40">↑ <a href="#cite_ref-sexdiff_40-0">a</a> <a href="#cite_ref-sexdiff_40-1">b</a> <a href="#cite_ref-sexdiff_40-2">c</a> <a href="#cite_ref-sexdiff_40-3">d</a> <cite class="citation journal">Young, T.P.; Isbell, L.A. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20181120033131/https://tpyoung.ucdavis.edu/publications/1991GiraffesEthology.pdf">Sex differences in giraffe feeding ecology: energetic and social constraints</a>. „Ethology”. 1–2. 87, s. 79–89, 1991. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/s004420100771">10.1007/s004420100771</a>. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://tpyoung.ucdavis.edu/publications/1991GiraffesEthology.pdf">adresu</a> 2018-11-20].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Sex+differences+in+giraffe+feeding+ecology%3A+energetic+and+social+constraints&rft.jtitle=Ethology&rft.date=1991&rft.volume=87&rft.au=Young%2C+T.P.%3B+Isbell%2C+L.A&rft.pages=79%E2%80%9389&rft_id=info:doi/10.1007%2Fs004420100771&rft_id=http%3A%2F%2Ftpyoung.ucdavis.edu%2Fpublications%2F1991GiraffesEthology.pdf">  </li> <li id="cite_note-Skinner1990-41">↑ <a href="#cite_ref-Skinner1990_41-0">a</a> <a href="#cite_ref-Skinner1990_41-1">b</a> <cite class="citation book">Skinner, J.D.; Smithers, R.H.M.: The mammals of the southern African subregion. University of Pretoria, 1990, s. 616–620. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521844185" title="Specjalna:Książki/0521844185">ISBN 0-521-84418-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+mammals+of+the+southern+African+subregion&rft.au=Skinner%2C+J.D.%3B+Smithers%2C+R.H.M.&rft.pub=University+of+Pretoria&rft.pages=616%E2%80%93620&rft.isbn=0-521-84418-5"></cite> </li> <li id="cite_note-Bercovitch&-42">↑ <a href="#cite_ref-Bercovitch&_42-0">a</a> <a href="#cite_ref-Bercovitch&_42-1">b</a> <a href="#cite_ref-Bercovitch&_42-2">c</a> <a href="#cite_ref-Bercovitch&_42-3">d</a> <a href="#cite_ref-Bercovitch&_42-4">e</a> <a href="#cite_ref-Bercovitch&_42-5">f</a> <cite class="citation journal">Fred B Bercovitch, Meredith J Bashaw, Carmi G Penny & Randy G Rieches. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.faculty.ucr.edu/~mmaduro/seminarpdf/BercovitchEtAl(2003).pdf">Maternal investment in captive giraffes</a>. „Journal of Mammalogy”. 85 (3), s. 428–431, 2004. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Maternal+investment+in+captive+giraffes&rft.jtitle=Journal+of+Mammalogy&rft.date=2004&rft.volume=85&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Fred+B+Bercovitch%2C+Meredith+J+Bashaw%2C+Carmi+G+Penny+%26+Randy+G+Rieches&rft.pages=428%E2%80%93431&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.faculty.ucr.edu%2F%7Emmaduro%2Fseminarpdf%2FBercovitchEtAl%282003%29.pdf">  </li> <li id="cite_note-CITEREFSwaby201066-43"><a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201066_43-0">↑</a> <a href="#CITEREFSwaby2010">Swaby 2010 ↓</a>, s. 66. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201125-44"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201125_44-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 25. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201126-45">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201126_45-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201126_45-1">b</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 26. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201127-46">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201127_46-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201127_46-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201127_46-2">c</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201127_46-3">d</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 27. </li> <li id="cite_note-Mitchell2004-47">↑ <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-0">a</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-1">b</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-2">c</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-3">d</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-4">e</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-5">f</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-6">g</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-7">h</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-8">i</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-9">j</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-10">k</a> <a href="#cite_ref-Mitchell2004_47-11">l</a> <cite class="citation journal">Mitchell, G.; Skinner, J.D. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sabinet.co.za/abstracts/royalsa/royalsa_v59_n2_a13.html">Giraffe thermoregulation: a review</a>. „Transactions of the Royal Society of South Africa: Proceedings of a Colloquium on Adaptations in Desert Fauna and Flora”. 2. 59, s. 49–57, 2004. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080/00359190409519170">10.1080/00359190409519170</a>. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0035-919X">0035-919X</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Giraffe+thermoregulation%3A+a+review&rft.jtitle=Transactions+of+the+Royal+Society+of+South+Africa%3A+Proceedings+of+a+Colloquium+on+Adaptations+in+Desert+Fauna+and+Flora&rft.date=2004&rft.volume=59&rft.au=Mitchell%2C+G.%3B+Skinner%2C+J.D&rft.pages=49%E2%80%9357&rft.issn=0035-919X&rft_id=info:doi/10.1080%2F00359190409519170&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sabinet.co.za%2Fabstracts%2Froyalsa%2Froyalsa_v59_n2_a13.html">  </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201134-48"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201134_48-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 34. </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> <cite class="citation journal">Wood, W.F.; Weldon, P.J. The scent of the G. c. reticulata (Giraffa camelopardalis reticulata). „Biochemical Systematics and Ecology”. 10. 30, s. 913–917, 2002. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/S0305-1978(02)00037-6">10.1016/S0305-1978(02)00037-6</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+scent+of+the+%27%27G.+c.+reticulata%27%27+%28%27%27Giraffa+camelopardalis+reticulata%27%27%29&rft.jtitle=Biochemical+Systematics+and+Ecology&rft.date=2002&rft.volume=30&rft.au=Wood%2C+W.F.%3B+Weldon%2C+P.J&rft.pages=913%E2%80%93917&rft_id=info:doi/10.1016%2FS0305-1978%2802%2900037-6">  </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201136-50">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201136_50-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201136_50-1">b</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 36. </li> <li id="cite_note-sim2010-51">↑ <a href="#cite_ref-sim2010_51-0">a</a> <a href="#cite_ref-sim2010_51-1">b</a> <a href="#cite_ref-sim2010_51-2">c</a> <a href="#cite_ref-sim2010_51-3">d</a> <cite class="citation journal">R.E. Simmons, Altwegg, R.. Necks-for-sex or competing browsers? A critique of ideas on the evolution of giraffe. „Journal of Zoology”. 1. 282, s. 6–12, 2010. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.2010.00711.x">10.1111/j.1469-7998.2010.00711.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Necks-for-sex+or+competing+browsers%3F+A+critique+of+ideas+on+the+evolution+of+giraffe&rft.jtitle=Journal+of+Zoology&rft.date=2010&rft.volume=282&rft.aulast=Simmons&rft.aufirst=R.E.&rft.pages=6%E2%80%9312&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-7998.2010.00711.x">  </li> <li id="cite_note-CITEREFSwaby201070-52"><a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201070_52-0">↑</a> <a href="#CITEREFSwaby2010">Swaby 2010 ↓</a>, s. 70. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams2011-53"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams2011_53-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201129-54">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201129_54-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201129_54-1">b</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 29. </li> <li id="cite_note-CITEREFSwaby201071-55">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201071_55-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201071_55-1">b</a> <a href="#CITEREFSwaby2010">Swaby 2010 ↓</a>, s. 71. </li> <li id="cite_note-van-56">↑ <a href="#cite_ref-van_56-0">a</a> <a href="#cite_ref-van_56-1">b</a> <cite class="citation journal">S.J. Van Sittert, Skinner, J.D.; Mitchell, G.. From fetus to adult – An allometric analysis of the giraffe vertebral column. „Journal of Experimental Zoology Part B Molecular and Developmental Evolution”. 6. 314B, s. 469–479, 2010. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002/jez.b.21353">10.1002/jez.b.21353</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=From+fetus+to+adult+%E2%80%93+An+allometric+analysis+of+the+giraffe+vertebral+column&rft.jtitle=Journal+of+Experimental+Zoology+Part+B+Molecular+and+Developmental+Evolution&rft.date=2010&rft.volume=314B&rft.aulast=Van+Sittert&rft.aufirst=S.J.&rft.pages=469%E2%80%93479&rft_id=info:doi/10.1002%2Fjez.b.21353">  </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <cite class="citation journal">Solounias, N. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ikhebeenvraag.be/mediastorage/FSDocument/73/download.pdf">The remarkable anatomy of the giraffe’s neck</a>. „Journal of Zoology”. 2. 247, s. 257–268, 1999. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.1999.tb00989.x">10.1111/j.1469-7998.1999.tb00989.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+remarkable+anatomy+of+the+giraffe%E2%80%99s+neck&rft.jtitle=Journal+of+Zoology&rft.date=1999&rft.volume=247&rft.au=Solounias%2C+N&rft.pages=257%E2%80%93268&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-7998.1999.tb00989.x&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ikhebeenvraag.be%2Fmediastorage%2FFSDocument%2F73%2Fdownload.pdf">  </li> <li id="cite_note-dt1990-58">↑ <a href="#cite_ref-dt1990_58-0">a</a> <a href="#cite_ref-dt1990_58-1">b</a> <cite class="citation journal">J.T. du Toit. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20100610214434/http://courses.biology.utah.edu/goller/7406/Goller7406/duToitPdfs/Feedingheightstrat_1990.pdf">Feeding-height stratification among African browsing ruminants</a>. „African Journal of Ecology”. 1. 28, s. 55–62, 1990. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1365-2028.1990.tb01136.x">10.1111/j.1365-2028.1990.tb01136.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Feeding-height+stratification+among+African+browsing+ruminants&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=1990&rft.volume=28&rft.aulast=du+Toit&rft.aufirst=J.T.&rft.pages=55%E2%80%9362&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1365-2028.1990.tb01136.x&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20100610214434%2Fhttp%3A%2F%2Fcourses.biology.utah.edu%2Fgoller%2F7406%2FGoller7406%2FduToitPdfs%2FFeedingheightstrat_1990.pdf">  </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> <cite class="citation journal">Cameron, E.Z.; du Toit, J.T. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131029184407/http://www.cnr.usu.edu/files/uploads/faculty/winning_by_a_neck-du_Toit.pdf">Winning by a Neck: Tall Giraffes Avoid Competing with Shorter Browsers</a>. „American Naturalist”. 1. 169, s. 130–135, 2007. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/509940">10.1086/509940</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17206591">17206591</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Winning+by+a+Neck%3A+Tall+Giraffes+Avoid+Competing+with+Shorter+Browsers&rft.jtitle=American+Naturalist&rft.date=2007&rft.volume=169&rft.au=Cameron%2C+E.Z.%3B+du+Toit%2C+J.T&rft.pages=130%E2%80%93135&rft_id=info:pmid/17206591&rft_id=info:doi/10.1086%2F509940&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20131029184407%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.cnr.usu.edu%2Ffiles%2Fuploads%2Ffaculty%2Fwinning_by_a_neck-du_Toit.pdf">  </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> <cite class="citation journal">Woolnough, A.P.; du Toit, J.T. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20100610214801/http://courses.biology.utah.edu/goller/7406/Goller7406/duToitPdfs/Verticalzonation_2001.pdf">Vertical zonation of browse quality in tree canopies exposed to a size-structured guild of African browsing ungulates</a>. „Oecologia”. 1. 129, s. 585–590, 2001. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/s004420100771">10.1007/s004420100771</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Vertical+zonation+of+browse+quality+in+tree+canopies+exposed+to+a+size-structured+guild+of+African+browsing+ungulates&rft.jtitle=Oecologia&rft.date=2001&rft.volume=129&rft.au=Woolnough%2C+A.P.%3B+du+Toit%2C+J.T&rft.pages=585%E2%80%93590&rft_id=info:doi/10.1007%2Fs004420100771&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20100610214801%2Fhttp%3A%2F%2Fcourses.biology.utah.edu%2Fgoller%2F7406%2FGoller7406%2FduToitPdfs%2FVerticalzonation_2001.pdf">  </li> <li id="cite_note-demography-61"><a href="#cite_ref-demography_61-0">↑</a> <cite class="citation journal">Mitchell, G.; van Sittert, S.; Skinner, J. D. The demography of giraffe deaths in a drought. „Transactions of the Royal Society of South Africa”. 3. 65, s. 165–168, 2010. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080/0035919X.2010.509153">10.1080/0035919X.2010.509153</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+demography+of+giraffe+deaths+in+a+drought&rft.jtitle=Transactions+of+the+Royal+Society+of+South+Africa&rft.date=2010&rft.volume=65&rft.au=Mitchell%2C+G.%3B+van+Sittert%2C+S.%3B+Skinner%2C+J.+D&rft.pages=165%E2%80%93168&rft_id=info:doi/10.1080%2F0035919X.2010.509153">  </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> <cite class="citation journal">Mitchell, G.; van Sittert, S.J.; Skinner, J.D. Sexual selection is not the origin of long necks in giraffes. „Journal of Zoology”. 4. 278, s. 281–286, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.2009.00573.x">10.1111/j.1469-7998.2009.00573.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Sexual+selection+is+not+the+origin+of+long+necks+in+giraffes&rft.jtitle=Journal+of+Zoology&rft.date=2009&rft.volume=278&rft.au=Mitchell%2C+G.%3B+van+Sittert%2C+S.J.%3B+Skinner%2C+J.D&rft.pages=281%E2%80%93286&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-7998.2009.00573.x">  </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> <cite class="citation book">MacClintock, D.; Mochi, U.: A natural history of giraffes. Scribner, 1973, s. 30. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0684132397" title="Specjalna:Książki/0684132397">ISBN 0-684-13239-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+natural+history+of+giraffes&rft.au=MacClintock%2C+D.%3B+Mochi%2C+U.&rft.pub=Scribner&rft.pages=30&rft.isbn=0-684-13239-7"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201131-64">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201131_64-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201131_64-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201131_64-2">c</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 31. </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988327–29-65"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988327–29_65-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 327–29. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> <cite class="citation journal">T Garland, C.M. Janis. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biology.ucr.edu/people/faculty/Garland/GarlandJanis1993.pdf">Does metatarsal/femur ratio predict maximal running speed in cursorial mammals?</a>. „Journal of Zoology”. 1. 229, s. 133–151, 1993. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.1993.tb02626.x">10.1111/j.1469-7998.1993.tb02626.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Does+metatarsal%2Ffemur+ratio+predict+maximal+running+speed+in+cursorial+mammals%3F&rft.jtitle=Journal+of+Zoology&rft.date=1993&rft.volume=229&rft.aulast=Garland&rft.aufirst=T&rft.pages=133%E2%80%93151&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-7998.1993.tb02626.x&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.biology.ucr.edu%2Fpeople%2Ffaculty%2FGarland%2FGarlandJanis1993.pdf">  </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> <cite class="citation book">Rafferty, John. P: Grazers (Britannica Guide to Predators and Prey). Britannica Educational Publishing, 2011, s. 194. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1615303367" title="Specjalna:Książki/1615303367">ISBN 1-61530-336-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Grazers+%28Britannica+Guide+to+Predators+and+Prey%29&rft.au=Rafferty%2C+John.+P&rft.pub=Britannica+Educational+Publishing&rft.pages=194&rft.isbn=1-61530-336-7"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988329-68">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988329_68-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988329_68-1">b</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 329. </li> <li id="cite_note-sleep-69">↑ <a href="#cite_ref-sleep_69-0">a</a> <a href="#cite_ref-sleep_69-1">b</a> <cite class="citation journal">I. Tobler, I.; Schwierin, B., B. Schwierin. Behavioural sleep in the giraffe (Giraffa camelopardalis) in a zoological garden. „Journal of Sleep Research”. 1. 5, s. 21–32, 1996. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1046/j.1365-2869.1996.00010.x">10.1046/j.1365-2869.1996.00010.x</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8795798">8795798</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Behavioural+sleep+in+the+giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+in+a+zoological+garden&rft.jtitle=Journal+of+Sleep+Research&rft.date=1996&rft.volume=5&rft.aulast=Tobler%2C+I.%3B+Schwierin%2C+B.&rft.aufirst=I.&rft.pages=21%E2%80%9332&rft_id=info:pmid/8795798&rft_id=info:doi/10.1046%2Fj.1365-2869.1996.00010.x">  </li> <li id="cite_note-swim-70"><a href="#cite_ref-swim_70-0">↑</a> <cite class="citation journal">Henderson, D.M.; Naish, D. Predicting the buoyancy, equilibrium and potential swimming ability of giraffes by computational analysis. „Journal of Theoretical Biology”. 2. 265, s. 151–159, 2010. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.jtbi.2010.04.007">10.1016/j.jtbi.2010.04.007</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20385144">20385144</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Predicting+the+buoyancy%2C+equilibrium+and+potential+swimming+ability+of+giraffes+by+computational+analysis&rft.jtitle=Journal+of+Theoretical+Biology&rft.date=2010&rft.volume=265&rft.au=Henderson%2C+D.M.%3B+Naish%2C+D&rft.pages=151%E2%80%93159&rft_id=info:pmid/20385144&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.jtbi.2010.04.007">  </li> <li id="cite_note-Naish-71"><a href="#cite_ref-Naish_71-0">↑</a> <cite class="citation journal">Darren Naish. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20131204212753/http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=will-it-float">Do Giraffes Float?</a>. „<a href="/wiki/Scientific_American" title="Scientific American">Scientific American</a>”. 1. 304, s. 22, 2011-01-14. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0036-8733">0036-8733</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Do+Giraffes+Float%3F&rft.jtitle=%5B%5BScientific+American%5D%5D&rft.date=2011-01-14&rft.volume=304&rft.au=Darren+Naish&rft.pages=22&rft.issn=0036-8733&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20131204212753%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.scientificamerican.com%2Farticle.cfm%3Fid%3Dwill-it-float">  </li> <li id="cite_note-Brand195-72">↑ <a href="#cite_ref-Brand195_72-0">a</a> <a href="#cite_ref-Brand195_72-1">b</a> <a href="#cite_ref-Brand195_72-2">c</a> <a href="#cite_ref-Brand195_72-3">d</a> <a href="#cite_ref-Brand195_72-4">e</a> <a href="#cite_ref-Brand195_72-5">f</a> <a href="#cite_ref-Brand195_72-6">g</a> <cite class="citation book">Rachel Brand: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141025203222/https://theses.ncl.ac.uk/dspace/bitstream/10443/1461/1/Brand%2007.pdf">Evolutionary ecology of giraffes (</a><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141025203222/https://theses.ncl.ac.uk/dspace/bitstream/10443/1461/1/Brand%2007.pdf">Giraffa camelopardalis) in Etosha National Park, Namibia</a>. 2007, s. 195–196.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Evolutionary+ecology+of+giraffes+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+in+Etosha+National+Park%2C+Namibia&rft.aulast=Brand&rft.aufirst=Rachel&rft.date=2007&rft.pages=195%E2%80%93196&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141025203222%2Fhttps%3A%2F%2Ftheses.ncl.ac.uk%2Fdspace%2Fbitstream%2F10443%2F1461%2F1%2FBrand%252007.pdf"></cite> </li> <li id="cite_note-Brand24-73">↑ <a href="#cite_ref-Brand24_73-0">a</a> <a href="#cite_ref-Brand24_73-1">b</a> <cite class="citation book">Rachel Brand: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141025203222/https://theses.ncl.ac.uk/dspace/bitstream/10443/1461/1/Brand%2007.pdf">Evolutionary ecology of giraffes (</a><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141025203222/https://theses.ncl.ac.uk/dspace/bitstream/10443/1461/1/Brand%2007.pdf">Giraffa camelopardalis) in Etosha National Park, Namibia</a>. 2007, s. 24.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Evolutionary+ecology+of+giraffes+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+in+Etosha+National+Park%2C+Namibia&rft.aulast=Brand&rft.aufirst=Rachel&rft.date=2007&rft.pages=24&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141025203222%2Fhttps%3A%2F%2Ftheses.ncl.ac.uk%2Fdspace%2Fbitstream%2F10443%2F1461%2F1%2FBrand%252007.pdf"></cite> </li> <li id="cite_note-Langman&-74"><a href="#cite_ref-Langman&_74-0">↑</a> <cite class="citation journal">V.A. Langman, G.M.O. Maloiy, K. Schmidt-Nielsen & R.C. Schroter. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0034568779900793">Nasal heat exchange in the giraffe and other large mammals</a>. „Respiration Physiology”. 37 (3), s. 325–333, 1979. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/0034-5687(79)90079-3">10.1016/0034-5687(79)90079-3</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Nasal+heat+exchange+in+the+giraffe+and+other+large+mammals&rft.jtitle=Respiration+Physiology&rft.date=1979&rft.volume=37&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=V.A.+Langman%2C+G.M.O.+Maloiy%2C+K.+Schmidt-Nielsen+%26+R.C.+Schroter&rft.pages=325%E2%80%93333&rft_id=info:doi/10.1016%2F0034-5687%2879%2990079-3&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2F0034568779900793">  </li> <li id="cite_note-Wedel-75">↑ <a href="#cite_ref-Wedel_75-0">a</a> <a href="#cite_ref-Wedel_75-1">b</a> <cite class="citation journal">Wedel, M. J. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.app.pan.pl/archive/published/app57/app20110019.pdf">A monument of inefficiency: the presumed course of the recurrent laryngeal nerve in sauropod dinosaurs</a>. „Acta Palaeontologica Polonica”. 2. 57, s. 251–256, 2012. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.4202/app.2011.0019">10.4202/app.2011.0019</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+monument+of+inefficiency%3A+the+presumed+course+of+the+recurrent+laryngeal+nerve+in+sauropod+dinosaurs&rft.jtitle=Acta+Palaeontologica+Polonica&rft.date=2012&rft.volume=57&rft.au=Wedel%2C+M.+J&rft.pages=251%E2%80%93256&rft_id=info:doi/10.4202%2Fapp.2011.0019&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.app.pan.pl%2Farchive%2Fpublished%2Fapp57%2Fapp20110019.pdf">  </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> <cite class="citation book">Harrison, D.F.N.: The Anatomy and Physiology of the Mammalian Larynx. Cambridge University Press, 1995, s. 165. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521453216" title="Specjalna:Książki/0521453216">ISBN 0-521-45321-6</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Anatomy+and+Physiology+of+the+Mammalian+Larynx&rft.au=Harrison%2C+D.F.N.&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.pages=165&rft.isbn=0-521-45321-6"></cite> </li> <li id="cite_note-SkinnerJD2011-77">↑ <a href="#cite_ref-SkinnerJD2011_77-0">a</a> <a href="#cite_ref-SkinnerJD2011_77-1">b</a> <cite class="citation journal">Skinner, J.D.; Mitchell, G. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20161221170316/http://137.215.9.22/bitstream/handle/2263/16472/Mitchell_Lung(2011).PDF?sequence=1">Lung wolumins in giraffes, Giraffa camelopardalis</a>. „Comparative Biochemistry and Physiology – Part A: Molecular & Integrative Physiology”. 1. 158, s. 72–78, 2011. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/j.cbpa.2010.09.003">10.1016/j.cbpa.2010.09.003</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Lung+wolumins+in+giraffes%2C+%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27&rft.jtitle=Comparative+Biochemistry+and+Physiology+%E2%80%93+Part+A%3A+Molecular+%26+Integrative+Physiology&rft.date=2011&rft.volume=158&rft.au=Skinner%2C+J.D.%3B+Mitchell%2C+G&rft.pages=72%E2%80%9378&rft_id=info:doi/10.1016%2Fj.cbpa.2010.09.003&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20161221170316%2Fhttp%3A%2F%2F137.215.9.22%2Fbitstream%2Fhandle%2F2263%2F16472%2FMitchell_Lung%282011%29.PDF%3Fsequence%3D1">  </li> <li id="cite_note-Ganse-78">↑ <a href="#cite_ref-Ganse_78-0">a</a> <a href="#cite_ref-Ganse_78-1">b</a> <cite class="citation book">Bergita Ganse, Alexander Stahn, Stefan Stoinski, Tim Suthau & Hanns-Christian Gunga: Body mass estimation, thermoregulation, and cardiovascular physiology of large sauropods. W: Biology of the sauropod dinosaurs: Understanding the life of giants. 2011.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Biology+of+the+sauropod+dinosaurs%3A+Understanding+the+life+of+giants&rft.atitle=Body+mass+estimation%2C+thermoregulation%2C+and+cardiovascular+physiology+of+large+sauropods&rft.au=Bergita+Ganse%2C+Alexander+Stahn%2C+Stefan+Stoinski%2C+Tim+Suthau+%26+Hanns-Christian+Gunga&rft.date=2011"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-CITEREFSwaby201076-79">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201076_79-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201076_79-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201076_79-2">c</a> <a href="#CITEREFSwaby2010">Swaby 2010 ↓</a>, s. 76. </li> <li id="cite_note-Goetz&-80">↑ <a href="#cite_ref-Goetz&_80-0">a</a> <a href="#cite_ref-Goetz&_80-1">b</a> <cite class="citation journal">Robert H. Goetz, James V. Warren, Otto H. Gauer, John L. Patterson, Joseph T. Doyle, E.N. Keen & Maurice McGregor. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141006093710/http://javali.fcav.unesp.br/sgcd/Home/departamentos/morfologia/ELISABETHCRISCUOLOURBINATI/materialdidatico/circ-circulation-of-the-giraffe.pdf">Circulation of the giraffe</a>. „Circulation Research”. 8, s. 1049–1058, 1960. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Circulation+of+the+giraffe&rft.jtitle=Circulation+Research&rft.date=1960&rft.volume=8&rft.au=Robert+H.+Goetz%2C+James+V.+Warren%2C+Otto+H.+Gauer%2C+John+L.+Patterson%2C+Joseph+T.+Doyle%2C+E.N.+Keen+%26+Maurice+McGregor&rft.pages=1049%E2%80%931058&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141006093710%2Fhttp%3A%2F%2Fjavali.fcav.unesp.br%2Fsgcd%2FHome%2Fdepartamentos%2Fmorfologia%2FELISABETHCRISCUOLOURBINATI%2Fmaterialdidatico%2Fcirc-circulation-of-the-giraffe.pdf">  </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> <cite class="citation journal">Mitchell, G.; van Sittert, S.J.; Skinner, J.D. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20170812100039/http://137.215.9.22/bitstream/handle/2263/13994/Mitchell_Structure(2009).pdf?sequence=1">The structure and function of giraffe jugular vein valves</a>. „South African Journal of Wildlife Research”. 2. 39, s. 175–180, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.3957/056.039.0210">10.3957/056.039.0210</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+structure+and+function+of+giraffe+jugular+vein+valves&rft.jtitle=South+African+Journal+of+Wildlife+Research&rft.date=2009&rft.volume=39&rft.au=Mitchell%2C+G.%3B+van+Sittert%2C+S.J.%3B+Skinner%2C+J.D&rft.pages=175%E2%80%93180&rft_id=info:doi/10.3957%2F056.039.0210&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20170812100039%2Fhttp%3A%2F%2F137.215.9.22%2Fbitstream%2Fhandle%2F2263%2F13994%2FMitchell_Structure%282009%29.pdf%3Fsequence%3D1">  </li> <li id="cite_note-CITEREFSwaby201078-82"><a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201078_82-0">↑</a> <a href="#CITEREFSwaby2010">Swaby 2010 ↓</a>, s. 78. </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> <cite class="citation journal">Pérez, W.; Lima, M.; Clauss, M. Gross anatomy of the intestine in the giraffe (Giraffa camelopardalis). „Anatomia, Histologia, Embryologia”. 6. 38, s. 432–435, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1439-0264.2009.00965.x">10.1111/j.1439-0264.2009.00965.x</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19681830">19681830</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Gross+anatomy+of+the+intestine+in+the+giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29&rft.jtitle=Anatomia%2C+Histologia%2C+Embryologia&rft.date=2009&rft.volume=38&rft.au=P%C3%A9rez%2C+W.%3B+Lima%2C+M.%3B+Clauss%2C+M&rft.pages=432%E2%80%93435&rft_id=info:pmid/19681830&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1439-0264.2009.00965.x">  </li> <li id="cite_note-Carollo&-84"><a href="#cite_ref-Carollo&_84-0">↑</a> <cite class="citation journal">Valentina Carollo, Alessia Di Giancamillo, Francesca Vitari, Rainer Schneider & Cinzia Domeneghini. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20180602050934/http://file.scirp.org/Html/23159.html">Immunohistochemical Aspects of Ito and Kupffer Cells in the Liver of Domesticated and Wild Ruminants</a>. „Open Journal of Veterinary Medicine”. 2, s. 129–136, 2012. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://file.scirp.org/Html/23159.html">adresu</a> 2018-06-02]. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Immunohistochemical+Aspects+of+Ito+and+Kupffer+Cells+in+the+Liver+of+Domesticated+and+Wild+Ruminants&rft.jtitle=Open+Journal+of+Veterinary+Medicine&rft.date=2012&rft.volume=2&rft.au=Valentina+Carollo%2C+Alessia+Di+Giancamillo%2C+Francesca+Vitari%2C+Rainer+Schneider+%26+Cinzia+Domeneghini&rft.pages=129%E2%80%93136&rft_id=http%3A%2F%2Ffile.scirp.org%2FHtml%2F23159.html">  </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> <cite class="citation journal">Cave, A.J.E. On the liver and gall-bladder of the Giraffe. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 2. 120, s. 381–393, 1950. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1096-3642.1950.tb00956.x">10.1111/j.1096-3642.1950.tb00956.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=On+the+liver+and+gall-bladder+of+the+Giraffe&rft.jtitle=Proceedings+of+the+Zoological+Society+of+London&rft.date=1950&rft.volume=120&rft.au=Cave%2C+A.J.E&rft.pages=381%E2%80%93393&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1096-3642.1950.tb00956.x">  </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">↑</a> <cite class="citation journal">Oldham-Ott, Carla K., Gilloteaux, Jacques. Comparative morphology of the gallbladder and biliary tract in vertebrates: variation in structure, homology in function and gallstones. „Microscopy Research and Technique”. 38 (6), s. 571–579, 1997. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0029(19970915)38:6%3C571::AID-JEMT3%3E3.0.CO;2-I">10.1002/(SICI)1097-0029(19970915)38:6<571::AID-JEMT3>3.0.CO;2-I</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Comparative+morphology+of+the+gallbladder+and+biliary+tract+in+vertebrates%3A+variation+in+structure%2C+homology+in+function+and+gallstones&rft.jtitle=Microscopy+Research+and+Technique&rft.date=1997&rft.volume=38&rft.issue=6&rft.au=Oldham-Ott%2C+Carla+K.&rft.pages=571%E2%80%93579&rft_id=info:doi/10.1002%2F%28SICI%291097-0029%2819970915%2938%3A6%26%2360%3B571%3A%3AAID-JEMT3%26%2362%3B3.0.CO%3B2-I">  </li> <li id="cite_note-Wallace1965-87"><a href="#cite_ref-Wallace1965_87-0">↑</a> <cite class="citation journal doi">WallaceW. C. WallaceW., FairallF. N. FairallF., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://koedoe.co.za/index.php/koedoe/article/viewFile/789/893">Chromosome analysis in the Kruger National Park with special reference to the chromosomes of the giraffe Giraffa Camelopardalis Giraffa (Boddaert)</a>, „Koedoe”, 8 (1), 1965, s. 97–103, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.4102%2Fkoedoe.v8i1.789">10.4102/koedoe.v8i1.789</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=1965&rft.atitle=Chromosome+analysis+in+the+Kruger+National+Park+with+special+reference+to+the+chromosomes+of+the+giraffe+Giraffa+Camelopardalis+Giraffa+%28Boddaert%29&rft.jtitle=Koedoe&rft.volume=8&rft.edition=1&rft_id=info%3Adoi%2F10.4102%2Fkoedoe.v8i1.789&rft_id=http%3A%2F%2Fkoedoe.co.za%2Findex.php%2Fkoedoe%2Farticle%2FviewFile%2F789%2F893" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-Gallaher1994-88"><a href="#cite_ref-Gallaher1994_88-0">↑</a> Gallagher D.S.Jr., Derr J.N. and Womack J.E. 1994. Chromosome Conservation Among the Advanced Pecorans and Determination of the Primitive Bovid Karyotype. Journal of Heredity 85(3): 204-210. </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> <cite class="citation book">Fennessy, J.: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ses.library.usyd.edu.au/handle/2123/910">Ecology of desert-dwelling giraffe </a><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ses.library.usyd.edu.au/handle/2123/910">Giraffa camelopardalis angolensis in northwestern Namibia</a>. <a href="/wiki/University_of_Sydney" title="University of Sydney">University of Sydney</a>, 2004.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ecology+of+desert-dwelling+giraffe+%27%27Giraffa+camelopardalis+angolensis%27%27+in+northwestern+Namibia&rft.au=Fennessy%2C+J.&rft.pub=%5B%5BUniversity+of+Sydney%5D%5D&rft_id=http%3A%2F%2Fses.library.usyd.edu.au%2Fhandle%2F2123%2F910"></cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988324-90"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988324_90-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 324. </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988325-91"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988325_91-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 325. </li> <li id="cite_note-CITEREFSwaby201078–79-92"><a href="#cite_ref-CITEREFSwaby201078–79_92-0">↑</a> <a href="#CITEREFSwaby2010">Swaby 2010 ↓</a>, s. 78–79. </li> <li id="cite_note-Valeix-93"><a href="#cite_ref-Valeix_93-0">↑</a> <cite class="citation journal">Marion Valeix, Herve Fritz, Ruwadzano Matsika, Fadzai Matsvimbo & Hillary Madzikanda. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141006082203/http://www.cebc.cnrs.fr/publipdf/2008/VAJE45.pdf">The role of water abundance, thermoregulation, perceived predation risk and interference competition in water access by African herbivores</a>. „African Journal of Ecology”. 46 (3), s. 402–410, 2008. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+role+of+water+abundance%2C+thermoregulation%2C+perceived+predation+risk+and+interference+competition+in+water+access+by+African+herbivores&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=2008&rft.volume=46&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Marion+Valeix%2C+Herve+Fritz%2C+Ruwadzano+Matsika%2C+Fadzai+Matsvimbo+%26+Hillary+Madzikanda&rft.pages=402%E2%80%93410&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141006082203%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.cebc.cnrs.fr%2Fpublipdf%2F2008%2FVAJE45.pdf">  </li> <li id="cite_note-Birkett-94"><a href="#cite_ref-Birkett_94-0">↑</a> <cite class="citation journal">Alan Birkett. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1046/j.1365-2028.2002.00373.x/abstract?deniedAccessCustomisedMessage=&userIsAuthenticated=false">The impact of giraffe, rhino and elephant on the habitat of a black rhino sanctuary in Kenya</a>. „African Journal of Ecology”. 40 (3), s. 276–282, 2002. Wiley Online Library. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1046/j.1365-2028.2002.00373.x">10.1046/j.1365-2028.2002.00373.x</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+impact+of+giraffe%2C+rhino+and+elephant+on+the+habitat+of+a+black+rhino+sanctuary+in+Kenya&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=2002&rft.volume=40&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Birkett&rft.aufirst=Alan&rft.pages=276%E2%80%93282&rft_id=info:doi/10.1046%2Fj.1365-2028.2002.00373.x&rft_id=http%3A%2F%2Fonlinelibrary.wiley.com%2Fdoi%2F10.1046%2Fj.1365-2028.2002.00373.x%2Fabstract%3FdeniedAccessCustomisedMessage%3D%26userIsAuthenticated%3Dfalse">  </li> <li id="cite_note-LePendu1999-95"><a href="#cite_ref-LePendu1999_95-0">↑</a> <cite class="citation journal doi nourl">Yvonnick LeY.L. Pendu Yvonnick LeY.L., IsabelleI. Ciofolo IsabelleI., Seasonal movements of giraffes in Niger, „Journal of Tropical Ecology”, 15 (3), 1999, s. 341–353, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017%2Fs0266467499000863">10.1017/s0266467499000863</a>, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1469-7831">1469-7831</a>, <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/2560031">2560031</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft.atitle=Seasonal+movements+of+giraffes+in+Niger&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=1999-05-01&rft.issn=1469-7831&rft.jtitle=Journal+of+Tropical+Ecology&rft.volume=15&rft.edition=3&rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2Fs0266467499000863" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-VanderJeugd2000-96"><a href="#cite_ref-VanderJeugd2000_96-0">↑</a> Van der Jeugd HP, Prins HHT. 2000. Movements and group structure of giraffe (Giraffa camelopardalis) in Lake Manyara National Park, Tanzania. Journal of Zoology 251: 15-21. </li> <li id="cite_note-Manyara-97">↑ <a href="#cite_ref-Manyara_97-0">a</a> <a href="#cite_ref-Manyara_97-1">b</a> <cite class="citation journal">van der Jeugd, H.P; Prins, H.H.T. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131106025238/http://www.resource-ecology.org/publ/2000_Jeugd,Prins_MovementsAndGroupStructureOfGiraffeInLakeManyara.pdf">Movements and group structure of giraffe (Giraffa camelopardalis) in Lake Manyara National Park, Tanzania</a>. „Journal of Zoology”. 1. 251, s. 15–21, 2000. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.2000.tb00588.x">10.1111/j.1469-7998.2000.tb00588.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Movements+and+group+structure+of+giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+in+Lake+Manyara+National+Park%2C+Tanzania&rft.jtitle=Journal+of+Zoology&rft.date=2000&rft.volume=251&rft.au=van+der+Jeugd%2C+H.P%3B+Prins%2C+H.H.T&rft.pages=15%E2%80%9321&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-7998.2000.tb00588.x&rft_id=https%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20131106025238%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.resource-ecology.org%2Fpubl%2F2000_Jeugd%2CPrins_MovementsAndGroupStructureOfGiraffeInLakeManyara.pdf">  </li> <li id="cite_note-Pratt_1985-98">↑ <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-0">a</a> <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-1">b</a> <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-2">c</a> <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-3">d</a> <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-4">e</a> <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-5">f</a> <a href="#cite_ref-Pratt_1985_98-6">g</a> <cite class="citation journal">Pratt D.M.; Anderson V. H. Giraffe social behavior. „Journal of Natural History”. 4. 19, s. 771–781, 1985. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080/00222938500770471">10.1080/00222938500770471</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Giraffe+social+behavior&rft.jtitle=Journal+of+Natural+History&rft.date=1985&rft.volume=19&rft.au=Pratt+D.M.%3B+Anderson+V.+H&rft.pages=771%E2%80%93781&rft_id=info:doi/10.1080%2F00222938500770471">  </li> <li id="cite_note-Leuthold_1979-99">↑ <a href="#cite_ref-Leuthold_1979_99-0">a</a> <a href="#cite_ref-Leuthold_1979_99-1">b</a> <a href="#cite_ref-Leuthold_1979_99-2">c</a> <a href="#cite_ref-Leuthold_1979_99-3">d</a> <a href="#cite_ref-Leuthold_1979_99-4">e</a> <cite class="citation journal">Leuthold, B. M. Social organization and behaviour of giraffe in Tsavo East National Park. „African Journal of Ecology”. 1. 17, s. 19–34, 1979. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1365-2028.1979.tb00453.x">10.1111/j.1365-2028.1979.tb00453.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Social+organization+and+behaviour+of+giraffe+in+Tsavo+East+National+Park&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=1979&rft.volume=17&rft.au=Leuthold%2C+B.+M&rft.pages=19%E2%80%9334&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1365-2028.1979.tb00453.x">  </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988330-100"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988330_100-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 330. </li> <li id="cite_note-Muggenthaler-101"><a href="#cite_ref-Muggenthaler_101-0">↑</a> <cite class="citation journal">Elizabeth Von Muggenthaler. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20160508074348/http://scitation.aip.org:80/content/asa/journal/poma/19/1/10.1121/1.4800658">Giraffe Helmholtz resonance</a>. „Proceedings of Meetings on Acoustics”. 19, 2013. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Giraffe+Helmholtz+resonance&rft.jtitle=Proceedings+of+Meetings+on+Acoustics&rft.date=2013&rft.volume=19&rft.au=Elizabeth+Von+Muggenthaler&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20160508074348%2Fhttp%3A%2F%2Fscitation.aip.org%3A80%2Fcontent%2Fasa%2Fjournal%2Fpoma%2F19%2F1%2F10.1121%2F1.4800658"> brak numeru strony </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201140-102">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201140_102-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201140_102-1">b</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 40. </li> <li id="cite_note-Langman_1977-103">↑ <a href="#cite_ref-Langman_1977_103-0">a</a> <a href="#cite_ref-Langman_1977_103-1">b</a> <a href="#cite_ref-Langman_1977_103-2">c</a> <a href="#cite_ref-Langman_1977_103-3">d</a> <cite class="citation journal">Langman, V. A. Cow-calf relationships in giraffe (Giraffa camelopardalis giraffa). „Zeitschrift fur Tierpsychologie”. 3. 43, s. 264–286, 1977. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1439-0310.1977.tb00074.x">10.1111/j.1439-0310.1977.tb00074.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Cow-calf+relationships+in+giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis+giraffa%27%27%29&rft.jtitle=Zeitschrift+fur+Tierpsychologie&rft.date=1977&rft.volume=43&rft.au=Langman%2C+V.+A&rft.pages=264%E2%80%93286&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1439-0310.1977.tb00074.x">  </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988337-104">↑ <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988337_104-0">a</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988337_104-1">b</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988337_104-2">c</a> <a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988337_104-3">d</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 337. </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988335-105"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988335_105-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 335. </li> <li id="cite_note-CITEREFKingdon1988331-106"><a href="#cite_ref-CITEREFKingdon1988331_106-0">↑</a> <a href="#CITEREFKingdon1988">Kingdon 1988 ↓</a>, s. 331. </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">↑</a> <cite class="citation journal">Coe, M. J. ‘Necking’ behavior in the giraffe. „Journal of Zoology”. 2. 151, s. 313–321, 1967. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1469-7998.1967.tb02117.x">10.1111/j.1469-7998.1967.tb02117.x</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%E2%80%98Necking%E2%80%99+behavior+in+the+giraffe&rft.jtitle=Journal+of+Zoology&rft.date=1967&rft.volume=151&rft.au=Coe%2C+M.+J&rft.pages=313%E2%80%93321&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1469-7998.1967.tb02117.x">  </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">↑</a> <cite class="citation book">Bagemihl, B.: Biological Exuberance: Animal Homosexuality and Natural Diversity. St. Martin’s Press, 1999, s. 391–393. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0312192398" title="Specjalna:Książki/0312192398">ISBN 0-312-19239-8</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Biological+Exuberance%3A+Animal+Homosexuality+and+Natural+Diversity&rft.au=Bagemihl%2C+B.&rft.pub=St.+Martin%E2%80%99s+Press&rft.pages=391%E2%80%93393&rft.isbn=0-312-19239-8"></cite> </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">↑</a> <cite class="citation journal">Müller, D.W.; Zerbe, P; Codron, D; Clauss, M; Hatt, J.M. A long life among ruminants: giraffids and other special cases. „Schweizer Archiv für Tierheilkunde”. 11. 153, s. 515–519, 2011. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1024/0036-7281/a000263">10.1024/0036-7281/a000263</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22045457">22045457</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+long+life+among+ruminants%3A+giraffids+and+other+special+cases&rft.jtitle=Schweizer+Archiv+f%C3%BCr+Tierheilkunde&rft.date=2011&rft.volume=153&rft.au=M%C3%BCller%2C+D.W.%3B+Zerbe%2C+P%3B+Codron%2C+D%3B+Clauss%2C+M%3B+Hatt%2C+J.M&rft.pages=515%E2%80%93519&rft_id=info:pmid/22045457&rft_id=info:doi/10.1024%2F0036-7281%2Fa000263">  </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> <cite class="citation journal">Owen-Smith, N.; Mills, M. G. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20161221170229/http://137.215.9.22/bitstream/handle/2263/9023/Owen-Smith_Predator-prey(2008).pdf?sequence=1">Predator-prey size relationships in an African large-mammal food web</a>. „Journal of Animal Ecology”. 1. 77, s. 173–183, 2008. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1365-2656.2007.01314.x">10.1111/j.1365-2656.2007.01314.x</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18177336">18177336</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Predator-prey+size+relationships+in+an+African+large-mammal+food+web&rft.jtitle=Journal+of+Animal+Ecology&rft.date=2008&rft.volume=77&rft.au=Owen-Smith%2C+N.%3B+Mills%2C+M.+G&rft.pages=173%E2%80%93183&rft_id=info:pmid/18177336&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1365-2656.2007.01314.x&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20161221170229%2Fhttp%3A%2F%2F137.215.9.22%2Fbitstream%2Fhandle%2F2263%2F9023%2FOwen-Smith_Predator-prey%282008%29.pdf%3Fsequence%3D1">  </li> <li id="cite_note-Bertelsen&-111"><a href="#cite_ref-Bertelsen&_111-0">↑</a> <cite class="citation journal">Mads F. Bertelsen, Kristine Østergaard, Jesper Monrad, Emil T. Brøndum & Ulrik Baandrup. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.is/1qEEC">Monodontella giraffae Infection in Wild-caught Southern Giraffes (Giraffa camelopardalis giraffa)</a>. „Journal of Wildlife Diseases”. 45, s. 1227–1230, 2009. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.7589/0090-3558-45.4.1227">10.7589/0090-3558-45.4.1227</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%27%27Monodontella+giraffae%27%27+Infection+in+Wild-caught+Southern+Giraffes+%28%27%27Giraffa+camelopardalis+giraffa%27%27%29&rft.jtitle=Journal+of+Wildlife+Diseases&rft.date=2009&rft.volume=45&rft.au=Mads+F.+Bertelsen%2C+Kristine+%C3%98stergaard%2C+Jesper+Monrad%2C+Emil+T.+Br%C3%B8ndum+%26+Ulrik+Baandrup&rft.pages=1227%E2%80%931230&rft_id=info:doi/10.7589%2F0090-3558-45.4.1227&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.is%2F1qEEC">  </li> <li id="cite_note-Krecek&-112">↑ <a href="#cite_ref-Krecek&_112-0">a</a> <a href="#cite_ref-Krecek&_112-1">b</a> <a href="#cite_ref-Krecek&_112-2">c</a> <cite class="citation journal">R.C. Krecek, J. Boomker, B.L. Penzhorn & L. Scheepers. Internal Parasites of Giraffes (Giraffa camelopardalis angolensis) from Etosha National Park, Namibia. „Journal of Wildlife Diseases”. 26 (3), s. 395–397, 1990. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.7589/0090-3558-26.3.395">10.7589/0090-3558-26.3.395</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Internal+Parasites+of+Giraffes+%28%27%27Giraffa+camelopardalis+angolensis%27%27%29+from+Etosha+National+Park%2C+Namibia&rft.jtitle=Journal+of+Wildlife+Diseases&rft.date=1990&rft.volume=26&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=R.C.+Krecek%2C+J.+Boomker%2C+B.L.+Penzhorn+%26+L.+Scheepers&rft.pages=395%E2%80%93397&rft_id=info:doi/10.7589%2F0090-3558-26.3.395">  </li> <li id="cite_note-Garretson&-113"><a href="#cite_ref-Garretson&_113-0">↑</a> <cite class="citation journal">Pamela D. Garretson, Elizabeth E. Hammond, Thomas M. Craig & Patricia J. Holman. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.is/xgnL8">Anthelmintic Resistant Haemonchus contortus in a Giraffe (Giraffa camelopardalis) in Florida</a>. „Journal of Zoo and Wildlife Medicine”. 40 (1), s. 131–139, 2009. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Anthelmintic+Resistant+%27%27Haemonchus+contortus%27%27+in+a+Giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+in+Florida&rft.jtitle=Journal+of+Zoo+and+Wildlife+Medicine&rft.date=2009&rft.volume=40&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Pamela+D.+Garretson%2C+Elizabeth+E.+Hammond%2C+Thomas+M.+Craig+%26+Patricia+J.+Holman&rft.pages=131%E2%80%93139&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.is%2FxgnL8">  </li> <li id="cite_note-Oosthuizena&-114"><a href="#cite_ref-Oosthuizena&_114-0">↑</a> <cite class="citation journal">Marinda C. Oosthuizena, Basil A. Allsoppa, Milana Troskiea, Nicola E. Collinsa & Barend L. Penzhorn. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20161013220256/http://www.dspace.up.ac.za/bitstream/handle/2263/13760/Oosthuizen_Identification(2009).pdf?sequence=1">Identification of novel Babesia and Theileria species in South African giraffe (Giraffa camelopardalis, Linnaeus, 1758) and roan antelope (Hippotragus equinus, Desmarest 1804)</a>. „Veterinary parasitology”. 163 (1), s. 39–46, 2009. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Identification+of+novel+%27%27Babesia%27%27+and+%27%27Theileria%27%27+species+in+South+African+giraffe+%28Giraffa+camelopardalis%2C+Linnaeus%2C+1758%29+and+roan+antelope+%28%27%27Hippotragus+equinus%27%27%2C+Desmarest+1804%29&rft.jtitle=Veterinary+parasitology&rft.date=2009&rft.volume=163&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Marinda+C.+Oosthuizena%2C+Basil+A.+Allsoppa%2C+Milana+Troskiea%2C+Nicola+E.+Collinsa+%26+Barend+L.+Penzhorn&rft.pages=39%E2%80%9346&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20161013220256%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.dspace.up.ac.za%2Fbitstream%2Fhandle%2F2263%2F13760%2FOosthuizen_Identification%282009%29.pdf%3Fsequence%3D1">  </li> <li id="cite_note-Lechowski&-115"><a href="#cite_ref-Lechowski&_115-0">↑</a> <cite class="citation journal">Roman Lechowski, Jan Pisaraki, Jerzy Goalawski & Maciej Lenarcik. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.is/DRoru">Exocrine pancreatic insufficiency-like syndrome in giraffe</a>. „Journal of wildlife diseases”. 27 (4), s. 728–730, 1991. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Exocrine+pancreatic+insufficiency-like+syndrome+in+giraffe&rft.jtitle=Journal+of+wildlife+diseases&rft.date=1991&rft.volume=27&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Roman+Lechowski%2C+Jan+Pisaraki%2C+Jerzy+Goalawski+%26+Maciej+Lenarcik&rft.pages=728%E2%80%93730&rft_id=http%3A%2F%2Farchive.is%2FDRoru">  </li> <li id="cite_note-Dutoit2008-116"><a href="#cite_ref-Dutoit2008_116-0">↑</a> <cite class="citation journal doi nourl">J.T.J.T. Dutoit J.T.J.T., Giraffe feeding on Acacia flowers: predation or pollination?, „African Journal of Ecology”, 28 (1), 1990, s. 63–68, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111%2Fj.1365-2028.1990.tb01137.x">10.1111/j.1365-2028.1990.tb01137.x</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=1990&rft.atitle=Giraffe+feeding+on+Acacia+flowers%3A+predation+or+pollination%3F&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.volume=28&rft.edition=1&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1365-2028.1990.tb01137.x" style="display:none"> .</cite> </li> <li id="cite_note-Madden&Young-117">↑ <a href="#cite_ref-Madden&Young_117-0">a</a> <a href="#cite_ref-Madden&Young_117-1">b</a> <cite class="citation journal">Derek Madden & Truman P. Young. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.researchgate.net/publication/225887259_Symbiotic_ants_as_an_alternative_defense_against_giraffe_herbivory_in_spinescent_Acacia_drepanolobium/file/72e7e51d9c86e88368.pdf">Symbiotic ants as an alternative defense against giraffe herbivory in spinescent „Acacia drepanolobium”</a>. „Oecologia”. 91 (2), s. 235–238, 1992. Springer. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Symbiotic+ants+as+an+alternative+defense+against+giraffe+herbivory+in+spinescent+%E2%80%9EAcacia+drepanolobium%E2%80%9D&rft.jtitle=Oecologia&rft.date=1992&rft.volume=91&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Derek+Madden+%26+Truman+P.+Young&rft.pages=235%E2%80%93238&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F225887259_Symbiotic_ants_as_an_alternative_defense_against_giraffe_herbivory_in_spinescent_Acacia_drepanolobium%2Ffile%2F72e7e51d9c86e88368.pdf">  </li> <li id="cite_note-Martins-118"><a href="#cite_ref-Martins_118-0">↑</a> <cite class="citation journal">Dino J. Martins. Not all ants are equal: obligate acacia ants provide different levels of protection against mega-herbivores. „African Journal of Ecology”. 48 (4), s. 1115–1122, 2010. Wiley Online Library. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111/j.1365-2028.2010.01226.x">10.1111/j.1365-2028.2010.01226.x</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Not+all+ants+are+equal%3A+obligate+acacia+ants+provide+different+levels+of+protection+against+mega-herbivores&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=2010&rft.volume=48&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Dino+J.+Martins&rft.pages=1115%E2%80%931122&rft_id=info:doi/10.1111%2Fj.1365-2028.2010.01226.x">  </li> <li id="cite_note-Milewski&-119"><a href="#cite_ref-Milewski&_119-0">↑</a> <cite class="citation journal">AV Milewski, Truman P Young, Derek Madden. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.researchgate.net/publication/226156061_Thorns_as_induced_defenses_experimental_evidence/file/72e7e51d9c86e60ddb.pdf">Thorns as induced defenses: experimental evidence</a>. „Oecologia”. 86 (1), s. 70–75, 1991. Springer. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Thorns+as+induced+defenses%3A+experimental+evidence&rft.jtitle=Oecologia&rft.date=1991&rft.volume=86&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=AV+Milewski%2C+Truman+P+Young%2C+Derek+Madden&rft.pages=70%E2%80%9375&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F226156061_Thorns_as_induced_defenses_experimental_evidence%2Ffile%2F72e7e51d9c86e60ddb.pdf">  </li> <li id="cite_note-Furstenburg&vanHoven-120"><a href="#cite_ref-Furstenburg&vanHoven_120-0">↑</a> <cite class="citation journal">D. Furstenburg & W. van Hoven. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0300962994904022">Condensed tannin as anti-defoliate agent against browsing by giraffe (Giraffa camelopardalis) in the Kruger National Park</a>. „Comparative Biochemistry and Physiology Part A: Physiology”. 107 (2), s. 425–431, 1994. Elsevier. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/0300-9629(94)90402-2">10.1016/0300-9629(94)90402-2</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Condensed+tannin+as+anti-defoliate+agent+against+browsing+by+giraffe+%28%27%27Giraffa+camelopardalis%27%27%29+in+the+Kruger+National+Park&rft.jtitle=Comparative+Biochemistry+and+Physiology+Part+A%3A+Physiology&rft.date=1994&rft.volume=107&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=D.+Furstenburg+%26+W.+van+Hoven&rft.pages=425%E2%80%93431&rft_id=info:doi/10.1016%2F0300-9629%2894%2990402-2&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencedirect.com%2Fscience%2Farticle%2Fpii%2F0300962994904022">  </li> <li id="cite_note-Zinn&-121"><a href="#cite_ref-Zinn&_121-0">↑</a> <cite class="citation journal">AD Zinn, D Ward & K Kirkman. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.2989/AJRFS.2007.24.3.2.295#.VDDmt_l_vQg">Inducible defences in Acacia sieberiana in response to giraffe browsing</a>. „African Journal of Range & Forage Science”. 24 (3), s. 123–129, 2007. Taylor & Francis. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2989/AJRFS.2007.24.3.2.295">10.2989/AJRFS.2007.24.3.2.295</a>. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Inducible+defences+in+%27%27Acacia+sieberiana%27%27+in+response+to+giraffe+browsing&rft.jtitle=African+Journal+of+Range+%26+Forage+Science&rft.date=2007&rft.volume=24&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=AD+Zinn%2C+D+Ward+%26+K+Kirkman&rft.pages=123%E2%80%93129&rft_id=info:doi/10.2989%2FAJRFS.2007.24.3.2.295&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.tandfonline.com%2Fdoi%2Fabs%2F10.2989%2FAJRFS.2007.24.3.2.295%23.VDDmt_l_vQg">  </li> <li id="cite_note-122"><a href="#cite_ref-122">↑</a> <cite class="citation book">Ross, K.: Okavango: jewel of the Kalahari. Struik, 2003, s. 168. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1868727297" title="Specjalna:Książki/1868727297">ISBN 1-86872-729-7</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Okavango%3A+jewel+of+the+Kalahari&rft.au=Ross%2C+K.&rft.pub=Struik&rft.pages=168&rft.isbn=1-86872-729-7"></cite> </li> <li id="cite_note-123"><a href="#cite_ref-123">↑</a> <cite class="citation book">Greaves, N.; Clement, R.: When Hippo Was Hairy: And Other Tales from Africa. Struik, 2000, s. 86–88. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1868724565" title="Specjalna:Książki/1868724565">ISBN 1-86872-456-5</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=When+Hippo+Was+Hairy%3A+And+Other+Tales+from+Africa&rft.au=Greaves%2C+N.%3B+Clement%2C+R.&rft.pub=Struik&rft.pages=86%E2%80%9388&rft.isbn=1-86872-456-5"></cite> </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201145–47-124"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201145–47_124-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 45–47. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201145-125"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201145_125-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 45. </li> <li id="cite_note-126"><a href="#cite_ref-126">↑</a> <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bradshawfoundation.com/giraffe/">The Dabous Giraffe rock art petrograph</a>. The Bradshaw Foundation. [dostęp 2011-11-06].</cite> </li> <li id="cite_note-p&k-127"><a href="#cite_ref-p&k_127-0">↑</a> <cite class="citation journal">Paweł Polkowski, Michał Kobusiewicz. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.academia.edu/1778338/Pawel_Polkowski_Michal_Kobusiewicz_Badania_nad_sztuka_naskalna_w_Oazie_Dachla_Pustynia_Zachodnia_Egipt_._Stanowisko_06_09_Fontes_Archaeologici_Posnanienses_48_s._236-248">Badania nad sztuką naskalną w Oazie Dachla (Pustynia Zachodnia, Egipt). Stanowisko 06/09</a>. „Fontes Archaeologici Posnanienses”. 48, s. 236–248, 2012. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Badania+nad+sztuk%C4%85+naskaln%C4%85+w+Oazie+Dachla+%28Pustynia+Zachodnia%2C+Egipt%29.+Stanowisko+06%2F09&rft.jtitle=Fontes+Archaeologici+Posnanienses&rft.date=2012&rft.volume=48&rft.au=Pawe%C5%82+Polkowski%2C+Micha%C5%82+Kobusiewicz&rft.pages=236%E2%80%93248&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.academia.edu%2F1778338%2FPawel_Polkowski_Michal_Kobusiewicz_Badania_nad_sztuka_naskalna_w_Oazie_Dachla_Pustynia_Zachodnia_Egipt_._Stanowisko_06_09_Fontes_Archaeologici_Posnanienses_48_s._236-248">  </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201149-128"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201149_128-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 49. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201148–49-129"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201148–49_129-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 48–49. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201150-130"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201150_130-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 50. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201152-131"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201152_131-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 52. </li> <li id="cite_note-Ciechanowicz-132"><a href="#cite_ref-Ciechanowicz_132-0">↑</a> Ciechanowicz J. 1989. Rzym. Ludzie i budowle. s. 191, PIW, Warszawa, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8306015037" title="Specjalna:Książki/8306015037">ISBN 83-06-01503-7</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201154-133"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201154_133-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 54. </li> <li id="cite_note-134"><a href="#cite_ref-134">↑</a> <cite class="citation book">JanJ. Jonston JanJ., <a rel="nofollow" class="external text" href="https://polona.pl/item/historiae-natvralis-de-quadrvpetibvs-libri-cum-aeneis-figuris,MTg1NDM1NTM/">Historiae natvralis de quadrvpetibvs [!] libri cum aeneis figuris</a>, Frankfurt am Main: impensis haeredum Math. Meriani, 1652<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Jan&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Historiae+natvralis+de+quadrvpetibvs+%5B%21%5D+libri+cum+aeneis+figuris&rft.place=Frankfurt+am+Main&rft.pub=impensis+haeredum+Math.+Meriani&rft.date=1652&rft.aulast=Jonston&rft_id=https%3A%2F%2Fpolona.pl%2Fitem%2Fhistoriae-natvralis-de-quadrvpetibvs-libri-cum-aeneis-figuris%2CMTg1NDM1NTM%2F" style="display:none"> .</cite> Brak numerów stron w książce </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201156-135"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201156_135-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 56. </li> <li id="cite_note-136"><a href="#cite_ref-136">↑</a> <cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Charles_Patrick_FitzGerald&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles Patrick FitzGerald (strona nie istnieje)">C.P. Fitzgerald</a>: Chiny. Zarys historii kultury. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 452.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Chiny.+Zarys+historii+kultury&rft.aulast=Fitzgerald&rft.aufirst=C.P.&rft.date=1974&rft.pub=Pa%C5%84stwowy+Instytut+Wydawniczy&rft.place=Warszawa&rft.pages=452"></cite> </li> <li id="cite_note-137"><a href="#cite_ref-137">↑</a> <cite class="citation journal">Ringmar, E. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.archive.org/download/ErikRingmaraudienceForAGiraffeEuropeanExceptionalismAndTheQuest_744/ErikRingmarAudienceForAGiraffe.pdf">Audience for a Giraffe: European Expansionism and the Quest for the Exotic</a>. „Journal of World History”. 4. 17, s. 353–397, 2006. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1353/jwh.2006.0060">10.1353/jwh.2006.0060</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/20079397">20079397</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Audience+for+a+Giraffe%3A+European+Expansionism+and+the+Quest+for+the+Exotic&rft.jtitle=Journal+of+World+History&rft.date=2006&rft.volume=17&rft.au=Ringmar%2C+E&rft.pages=353%E2%80%93397&rft_id=info:doi/10.1353%2Fjwh.2006.0060&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.archive.org%2Fdownload%2FErikRingmaraudienceForAGiraffeEuropeanExceptionalismAndTheQuest_744%2FErikRingmarAudienceForAGiraffe.pdf">  </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams201181-138"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams201181_138-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 81. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams2011123-139"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams2011123_139-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 123. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams2011127-140"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams2011127_140-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 127. </li> <li id="cite_note-141"><a href="#cite_ref-141">↑</a> <cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Jan_Knappert&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jan Knappert (strona nie istnieje)">Knappert, J</a>: East Africa: Kenya, Tanzania & Uganda. Vikas Publishing House, 1987, s. 57. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0706928229" title="Specjalna:Książki/0706928229">ISBN 0-7069-2822-9</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=East+Africa%3A+Kenya%2C+Tanzania+%26+Uganda&rft.au=Knappert%2C+J&rft.pub=Vikas+Publishing+House&rft.pages=57&rft.isbn=0-7069-2822-9"></cite> </li> <li id="cite_note-142"><a href="#cite_ref-142">↑</a> <cite class="citation journal">Walter, M.; Fournier, A.; Menevaux, D. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20100605060012/http://www.csun.edu/~renzo/GraphicsResources/Articles/walter.pdf">Integrating shape and pattern in mammalian models in SIGGRAPH '01</a>. „Proceedings of the 28th annual conference on Computer graphics and interactive techniques”, s. 317–326, 2001. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1145/383259.383294">10.1145/383259.383294</a>. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/158113374X" title="Specjalna:Książki/158113374X">ISBN 1-58113-374-X</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Integrating+shape+and+pattern+in+mammalian+models+in+SIGGRAPH+%2701&rft.jtitle=Proceedings+of+the+28th+annual+conference+on+Computer+graphics+and+interactive+techniques&rft.date=2001&rft.au=Walter%2C+M.%3B+Fournier%2C+A.%3B+Menevaux%2C+D&rft.pages=317%E2%80%93326&rft_id=info:doi/10.1145%2F383259.383294&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20100605060012%2Fhttp%3A%2F%2Fwww.csun.edu%2F%7Erenzo%2FGraphicsResources%2FArticles%2Fwalter.pdf">  </li> <li id="cite_note-Coyne-143"><a href="#cite_ref-Coyne_143-0">↑</a> Coyne J.A. 2009. Ewolucja jest faktem. s. 108–110. Prószyński Media Sp. z o.o., Warszawa, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788376482729" title="Specjalna:Książki/9788376482729">ISBN 978-83-7648-272-9</a>. </li> <li id="cite_note-Dawkins-144"><a href="#cite_ref-Dawkins_144-0">↑</a> Dawkins, R. 2010. Najwspanialsze widowisko świata. Świadectwa ewolucji. s. 433–441, Wydawnictwo CiS, Warszawa, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788385458395" title="Specjalna:Książki/9788385458395">ISBN 978-83-85458-39-5</a>. </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams2011119–20-145"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams2011119–20_145-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 119–20. </li> <li id="cite_note-146"><a href="#cite_ref-146">↑</a> <cite class="citation journal">Clegg, A. Some Aspects of Tswana Cosmology. „Botswana Notes and Records”. 18, s. 33–37, 1986. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/40979758">40979758</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Some+Aspects+of+Tswana+Cosmology&rft.jtitle=Botswana+Notes+and+Records&rft.date=1986&rft.volume=18&rft.au=Clegg%2C+A&rft.pages=33%E2%80%9337">  </li> <li id="cite_note-CITEREFWilliams2011129-147"><a href="#cite_ref-CITEREFWilliams2011129_147-0">↑</a> <a href="#CITEREFWilliams2011">Williams 2011 ↓</a>, s. 129. </li> <li id="cite_note-Caro&-148">↑ <a href="#cite_ref-Caro&_148-0">a</a> <a href="#cite_ref-Caro&_148-1">b</a> <a href="#cite_ref-Caro&_148-2">c</a> <cite class="citation journal">T. Caro, N. Pelkey, M. Borner, K. Campbell, B. Woodworth, B. Farm, J. Ole Kuwai, S.A. Huish & E. Severre. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20141006134738/http://wordpress.reilumatkailu.fi/wp-content/uploads/2012/03/artikkeli20.pdf">Consequences of different forms of conservation for large mammals in Tanzania: preliminary analyses</a>. „African Journal of Ecology”. 36 (4), s. 303–320, 1998. East African Wild Life Society. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Consequences+of+different+forms+of+conservation+for+large+mammals+in+Tanzania%3A+preliminary+analyses&rft.jtitle=African+Journal+of+Ecology&rft.date=1998&rft.volume=36&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=T.+Caro%2C+N.+Pelkey%2C+M.+Borner%2C+K.+Campbell%2C+B.+Woodworth%2C+B.+Farm%2C+J.+Ole+Kuwai%2C+S.A.+Huish+%26+E.+Severre&rft.pages=303%E2%80%93320&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20141006134738%2Fhttp%3A%2F%2Fwordpress.reilumatkailu.fi%2Fwp-content%2Fuploads%2F2012%2F03%2Fartikkeli20.pdf">  </li> <li id="cite_note-149"><a href="#cite_ref-149">↑</a> <cite class="citation web">Lord. M: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.forbes.com/sites/forbestravelguide/2012/01/11/outlandish-outposts-giraffe-manor-in-kenya/">Outlandish Outposts: Giraffe Manor in Kenya</a>. Forbes.com, 2012-01-11. [dostęp 2012-04-04].</cite> </li> <li id="cite_note-Hassanin&-150">↑ <a href="#cite_ref-Hassanin&_150-0">a</a> <a href="#cite_ref-Hassanin&_150-1">b</a> <cite class="citation journal">Alexandre Hassanin, Anne Ropiquet, Anne-Laure Gourmand, Bertrand Chardonnet & Jacques Rigoulet. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.researchgate.net/publication/6394514_Mitochondrial_DNA_variability_in_Giraffa_camelopardalis_consequences_for_taxonomy_phylogeography_and_conservation_of_giraffes_in_West_and_central_Africa/file/9fcfd50c1f9be4c0b3.pdf">Mitochondrial DNA variability in Giraffa camelopardalis: consequences for taxonomy, phylogeography and conservation of giraffes in West and central Africa</a>. „Comptes rendus biologies”. 330 (3), s. 265–274, 2007. (<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>).</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Mitochondrial+DNA+variability+in+Giraffa+camelopardalis%3A+consequences+for+taxonomy%2C+phylogeography+and+conservation+of+giraffes+in+West+and+central+Africa&rft.jtitle=Comptes+rendus+biologies&rft.date=2007&rft.volume=330&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Alexandre+Hassanin%2C+Anne+Ropiquet%2C+Anne-Laure+Gourmand%2C+Bertrand+Chardonnet+%26+Jacques+Rigoulet&rft.pages=265%E2%80%93274&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F6394514_Mitochondrial_DNA_variability_in_Giraffa_camelopardalis_consequences_for_taxonomy_phylogeography_and_conservation_of_giraffes_in_West_and_central_Africa%2Ffile%2F9fcfd50c1f9be4c0b3.pdf">  </li> <li id="cite_note-151"><a href="#cite_ref-151">↑</a> <cite class="citation web">Marek Jedziniak: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.kzp.pl/index.php?artykul=kat-zn-1972-zn2015">Zwierzęta ZOO</a>. kzp.pl. [dostęp 2018-07-20]. (<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>).</cite> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFKingdon1988">J.J. Kingdon J.J., East African Mammals: An Atlas of Evolution in Africa, wolumin 3, Part B: Large Mammals, University Of Chicago Press, 1988, s. 313–337, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0226437221" title="Specjalna:Książki/0226437221">ISBN 0-226-43722-1</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=J.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=East+African+Mammals%3A+An+Atlas+of+Evolution+in+Africa%2C+wolumin+3%2C+Part+B%3A+Large+Mammals&rft.isbn=0-226-43722-1&rft.pub=University+Of+Chicago+Press&rft.date=1988&rft.aulast=Kingdon" style="display:none"> .</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFSwaby2010">S.S. Swaby S.S., Mammal Anatomy: An Illustrated Guide, T.T. Harris (red.), Marshall Cavendish Corporation, 2010, s. 64–84, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0761478825" title="Specjalna:Książki/0761478825">ISBN 0-7614-7882-5</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=S.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Mammal+Anatomy%3A+An+Illustrated+Guide&rft.isbn=0-7614-7882-5&rft.pub=Marshall+Cavendish+Corporation&rft.date=2010&rft.aulast=Swaby" style="display:none"> .</cite></li> <li><cite class="citation book nourl" id="CITEREFWilliams2011">E.E. Williams E.E., Giraffe, Reaktion Books, 2011, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1861897642" title="Specjalna:Książki/1861897642">ISBN 1-86189-764-2</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=E.&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Giraffe&rft.isbn=1-86189-764-2&rft.pub=Reaktion+Books&rft.date=2011&rft.aulast=Williams" style="display:none"> .</cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne">Linki zewnętrzne</h2>[<a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor">edytuj</a> | <a href="/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne">edytuj kod</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.giraffeconservation.org/">Giraffe Conservation Foundation</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<a href="/wiki/Takson" title="Takson">takson</a>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85055000">sh85055000</a></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00565944">00565944</a></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11977272d">11977272d</a></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=39824">39824</a></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007529109705171">987007529109705171</a></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/animal/giraffe">animal/giraffe</a></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=sjiraff">sjiraff</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0112070.xml">0112070</a></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=giraf">giraf</a></li></ul> </div><div class="normdaten-andere"><div>Identyfikatory zewnętrzne:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyclopedia_of_Life" title="Encyclopedia of Life">EoL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://eol.org/pages/308378">308378</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P846" class="extiw" title="d:Property:P846">GBIF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.gbif.org/species/2441205">2441205</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3151" class="extiw" title="d:Property:P3151">identyfikator iNaturalist</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://inaturalist.org/taxa/42157">42157</a></li> <li><a href="/wiki/Integrated_Taxonomic_Information_System" title="Integrated Taxonomic Information System">ITIS</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=625036">625036</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P685" class="extiw" title="d:Property:P685">NCBI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/Taxonomy/Browser/wwwtax.cgi?mode=Info&id=9894">9894</a></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P842" class="extiw" title="d:Property:P842">identyfikator taksonu Fossilworks</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/0/http://www.fossilworks.org/cgi-bin/bridge.pl?a=taxonInfo&taxon_no=133600">133600</a></li> <li><a href="/wiki/Catalogue_of_Life" title="Catalogue of Life">CoL</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.catalogueoflife.org/data/taxon/3G3KN">3G3KN</a></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żyrafa_sawannowa&oldid=73124579">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Żyrafa_sawannowa&oldid=73124579</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_na_Medal" title="Kategoria:Artykuły na Medal">Artykuły na Medal</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Gatunki_nara%C5%BCone" title="Kategoria:Gatunki narażone">Gatunki narażone</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:%C5%BByrafowate" title="Kategoria:Żyrafowate">Żyrafowate</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ssaki_Afryki" title="Kategoria:Ssaki Afryki">Ssaki Afryki</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Gatunki_i_podgatunki_zwierz%C4%85t_nazwane_w_1758_roku" title="Kategoria:Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1758 roku">Gatunki i podgatunki zwierząt nazwane w 1758 roku</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Taksony_opisane_przez_Karola_Linneusza" title="Kategoria:Taksony opisane przez Karola Linneusza">Taksony opisane przez Karola Linneusza</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_czasopisma_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony">Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 14 mar 2024, 17:00.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%C5%BByrafa_sawannowa&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-5lzz4","wgBackendResponseTime":229,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.464","walltime":"1.711","ppvisitednodes":{"value":58051,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":322842,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":114034,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":24,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":211013,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":12,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1422.484 1 -total"," 55.74% 792.921 1 Szablon:Przypisy"," 24.96% 355.121 62 Szablon:Cytuj_pismo"," 13.75% 195.596 22 Szablon:Cytuj_książkę"," 11.41% 162.235 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 9.64% 137.178 56 Szablon:Odn"," 8.42% 119.794 1 Szablon:Zwierzę_infobox"," 5.87% 83.500 13 Szablon:Cytuj_stronę"," 4.25% 60.392 62 Szablon:Cytuj_pismo/tytuł"," 3.59% 51.025 9 Szablon:Infobox_nagłówek_dodaj"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.911","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5151079,"limit":52428800},"limitreport-logs":"parent:title = \"Szablon:Zwierzę infobox\"\nframe.args.pagename = nil\nframe.args.namespace = nil\npagename = nil\nnamespace = 0\ntitle = Żyrafa sawannowa\nno match %\u003Cref%s+name%s*=%s*%\"?itis%\"?%s*%\u003E\nno pattern 2\nparent:title = \"Szablon:Zwierzę infobox\"\nframe.args.pagename = nil\nframe.args.namespace = nil\npagename = nil\nnamespace = 0\ntitle = Żyrafa sawannowa\nno match %\u003Cref%s+name%s*=%s*%\"?iucn%\"?%s*%\u003E\nno pattern 2\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Koedoe\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Journal of Tropical Ecology\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"African Journal of Ecology\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nKA P3151: Brak elementu 'dedykowany typ dla' (P1629) w opisie cechy\nKA P842: Brak elementu 'dedykowany typ dla' (P1629) w opisie cechy\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-5576bfdcfc-2nw7g","timestamp":"20241107141640","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u017byrafa sawannowa","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/%C5%BByrafa_sawannowa","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q15083","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q15083","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-11-08T08:13:30Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/9f\/Giraffe_standing.jpg","headline":"gatunek ssaka"}</script> </body> </html>