CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Caligula - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"69618246-0c95-4542-b262-828b9c4a4bcc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Caligula","wgTitle":"Caligula","wgCurRevisionId":69051392,"wgRevisionId":69051392,"wgArticleId":7519,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Etalage-artikelen","Wikipedia:Etalage-artikelen uit 2010","Gens Julia","Julisch-Claudische dynastie","Romeins keizer","Vermoord heerser","Persoon in de 1e eeuw"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Caligula","wgRelevantArticleId":7519,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1409","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.20"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Caligula_01.JPG/1200px-Caligula_01.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1953"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Caligula_01.JPG/800px-Caligula_01.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1302"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Caligula_01.JPG/640px-Caligula_01.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="1042"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Caligula - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Caligula"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Caligula"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Caligula rootpage-Caligula skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Hoofdmenu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Hoofdmenu </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z">Hoofdpagina</a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie">Vind een artikel</a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/18_maart">Vandaag</a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage">Etalage</a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles">Categorieën</a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r">Recente wijzigingen</a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas">Nieuwe artikelen</a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x">Willekeurige pagina</a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas">Speciale pagina's</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden">Gebruikersportaal</a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus">Snelcursus</a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki">Hulp en contact</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"> Zoeken </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Uiterlijk </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl" class="">Doneren</a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Caligula" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class="">Account aanmaken</a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Caligula" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class="">Aanmelden</a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Persoonlijke hulpmiddelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl">Doneren</a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Caligula" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."> Account aanmaken</a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Caligula" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"> Aanmelden</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken">meer lezen</a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y">Bijdragen</a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n">Overleg</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Geboorte_en_jeugd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Geboorte_en_jeugd"> <div class="vector-toc-text"> 1 Geboorte en jeugd </div> </a> <button aria-controls="toc-Geboorte_en_jeugd-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Geboorte en jeugd-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Geboorte_en_jeugd-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Geboorte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geboorte"> <div class="vector-toc-text"> 1.1 Geboorte </div> </a> <ul id="toc-Geboorte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jeugdjaren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jeugdjaren"> <div class="vector-toc-text"> 1.2 Jeugdjaren </div> </a> <ul id="toc-Jeugdjaren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-De_princeps" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#De_princeps"> <div class="vector-toc-text"> 2 De princeps </div> </a> <button aria-controls="toc-De_princeps-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> De princeps-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-De_princeps-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Regeringsaantreden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Regeringsaantreden"> <div class="vector-toc-text"> 2.1 Regeringsaantreden </div> </a> <ul id="toc-Regeringsaantreden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_eerste_twee_jaar_(37–38_n.Chr.)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_eerste_twee_jaar_(37–38_n.Chr.)"> <div class="vector-toc-text"> 2.2 De eerste twee jaar (37–38 n.Chr.) </div> </a> <ul id="toc-De_eerste_twee_jaar_(37–38_n.Chr.)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Buitenlands_beleid" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Buitenlands_beleid"> <div class="vector-toc-text"> 2.3 Buitenlands beleid </div> </a> <ul id="toc-Buitenlands_beleid-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kunstroof" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kunstroof"> <div class="vector-toc-text"> 2.4 Kunstroof </div> </a> <ul id="toc-Kunstroof-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bouwactiviteiten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bouwactiviteiten"> <div class="vector-toc-text"> 2.5 Bouwactiviteiten </div> </a> <ul id="toc-Bouwactiviteiten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Caligula_op_Nederlands_grondgebied" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Caligula_op_Nederlands_grondgebied"> <div class="vector-toc-text"> 2.6 Caligula op Nederlands grondgebied </div> </a> <ul id="toc-Caligula_op_Nederlands_grondgebied-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-De_moord_op_Caligula" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#De_moord_op_Caligula"> <div class="vector-toc-text"> 3 De moord op Caligula </div> </a> <button aria-controls="toc-De_moord_op_Caligula-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> De moord op Caligula-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-De_moord_op_Caligula-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Geweld" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Geweld"> <div class="vector-toc-text"> 3.1 Geweld </div> </a> <ul id="toc-Geweld-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Caligula_en_de_senaat" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Caligula_en_de_senaat"> <div class="vector-toc-text"> 3.2 Caligula en de senaat </div> </a> <ul id="toc-Caligula_en_de_senaat-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Groepen_buiten_het_overzicht" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Groepen_buiten_het_overzicht"> <div class="vector-toc-text"> 3.3 Groepen buiten het overzicht </div> </a> <ul id="toc-Groepen_buiten_het_overzicht-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Joden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Joden"> <div class="vector-toc-text"> 3.4 Joden </div> </a> <ul id="toc-Joden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Caligula_als_precedent" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Caligula_als_precedent"> <div class="vector-toc-text"> 3.5 Caligula als precedent </div> </a> <ul id="toc-Caligula_als_precedent-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historische_problemen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historische_problemen"> <div class="vector-toc-text"> 4 Historische problemen </div> </a> <button aria-controls="toc-Historische_problemen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Historische problemen-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Historische_problemen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Maatregelen_na_Caligula's_dood" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Maatregelen_na_Caligula's_dood"> <div class="vector-toc-text"> 4.1 Maatregelen na Caligula's dood </div> </a> <ul id="toc-Maatregelen_na_Caligula's_dood-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Waanzin?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Waanzin?"> <div class="vector-toc-text"> 4.2 Waanzin? </div> </a> <ul id="toc-Waanzin?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Waardering" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Waardering"> <div class="vector-toc-text"> 4.3 Waardering </div> </a> <ul id="toc-Waardering-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Caligula-receptie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Caligula-receptie"> <div class="vector-toc-text"> 5 Caligula-receptie </div> </a> <ul id="toc-Caligula-receptie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-In_popcultuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#In_popcultuur"> <div class="vector-toc-text"> 6 In popcultuur </div> </a> <button aria-controls="toc-In_popcultuur-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> In popcultuur-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-In_popcultuur-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Film_en_televisie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Film_en_televisie"> <div class="vector-toc-text"> 6.1 Film en televisie </div> </a> <ul id="toc-Film_en_televisie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> 7 Zie ook </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Noten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Noten"> <div class="vector-toc-text"> 8 Noten </div> </a> <ul id="toc-Noten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bronnen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bronnen"> <div class="vector-toc-text"> 9 Bronnen </div> </a> <button aria-controls="toc-Bronnen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Bronnen-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Bronnen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Literaire_bronnen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Literaire_bronnen"> <div class="vector-toc-text"> 9.1 Literaire bronnen </div> </a> <ul id="toc-Literaire_bronnen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Epigrafische_bronnen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Epigrafische_bronnen"> <div class="vector-toc-text"> 9.2 Epigrafische bronnen </div> </a> <ul id="toc-Epigrafische_bronnen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Iconografische_bronnen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Iconografische_bronnen"> <div class="vector-toc-text"> 9.3 Iconografische bronnen </div> </a> <ul id="toc-Iconografische_bronnen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Literatuur" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatuur"> <div class="vector-toc-text"> 10 Literatuur </div> </a> <button aria-controls="toc-Literatuur-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> Literatuur-subkopje inklappen </button> <ul id="toc-Literatuur-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Encyclopedieartikels" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Encyclopedieartikels"> <div class="vector-toc-text"> 10.1 Encyclopedieartikels </div> </a> <ul id="toc-Encyclopedieartikels-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biografieën" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Biografieën"> <div class="vector-toc-text"> 10.2 Biografieën </div> </a> <ul id="toc-Biografieën-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bijzondere_werken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bijzondere_werken"> <div class="vector-toc-text"> 10.3 Bijzondere werken </div> </a> <ul id="toc-Bijzondere_werken-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literaire_voorstellingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Literaire_voorstellingen"> <div class="vector-toc-text"> 10.4 Literaire voorstellingen </div> </a> <ul id="toc-Literaire_voorstellingen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Externe_link" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_link"> <div class="vector-toc-text"> 11 Externe link </div> </a> <ul id="toc-Externe_link-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Inhoudsopgave" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Inhoudsopgave omschakelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">Caligula</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 114 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-114" aria-hidden="true" > 114 talen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Caligula" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target">Afrikaans</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Caligula" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target">Alemannisch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AB%E1%88%8A%E1%8C%8E%E1%88%8B" title="ካሊጎላ – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="ካሊጎላ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target">አማርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Caligula" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target">Aragonés</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%A7" title="كاليغولا – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كاليغولا" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target">العربية</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%AC%D9%88%D9%84%D8%A7" title="كاليجولا – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كاليجولا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target">مصرى</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="কেলিগোলা – Assamees" lang="as" hreflang="as" data-title="কেলিগোলা" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamees" class="interlanguage-link-target">অসমীয়া</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADgula" title="Calígula – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Calígula" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target">Asturianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Kaliqula" title="Kaliqula – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Kaliqula" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target">Azərbaycanca</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%82%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیقولا – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کالیقولا" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target">تۆرکجه</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Caligula" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target">Bikol Central</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калігула – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Калігула" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target">Беларуская</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калігула – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Калігула" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target">Беларуская (тарашкевіца)</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Калигула" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target">Български</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="কালিগুলা – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="কালিগুলা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target">বাংলা</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Caligula" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target">Brezhoneg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target">Bosanski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADgula" title="Calígula – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Calígula" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target">Català</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیگولا – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کالیگولا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target">کوردی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Caligula" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target">Čeština</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Калигула" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target">Чӑвашла</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Caligula" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target">Cymraeg</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Caligula" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target">Dansk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Caligula" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target">Deutsch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Caligula" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target">Zazaki</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%AC%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%B3%CE%BF%CF%8D%CE%BB%CE%B1%CF%82" title="Γάιος Καλιγούλας – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Γάιος Καλιγούλας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target">Ελληνικά</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Caligula" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target">English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kaligulo" title="Kaligulo – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kaligulo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target">Esperanto</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADgula" title="Calígula – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Calígula" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target">Español</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Caligula" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target">Eesti</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target">Euskara</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADgula" title="Calígula – Extremeens" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Calígula" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremeens" class="interlanguage-link-target">Estremeñu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیگولا – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کالیگولا" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target">فارسی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Caligula" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target">Suomi</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Caligula" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target">Français</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Caligula" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target">Nordfriisk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target">Frysk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Caligula" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target">Gaeilge</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADgula" title="Calígula – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Calígula" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target">Galego</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%9C%D7%99%D7%92%D7%95%D7%9C%D7%94" title="קליגולה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="קליגולה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target">עברית</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="कालिगुला – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="कालिगुला" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target">हिन्दी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target">Hrvatski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Caligula_r%C3%B3mai_cs%C3%A1sz%C3%A1r" title="Caligula római császár – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Caligula római császár" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target">Magyar</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A1" title="Կալիգուլա – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կալիգուլա" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target">Հայերեն</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Caligula" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target">Interlingua</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Caligula" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target">Bahasa Indonesia</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Caligula" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target">Ido</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADg%C3%BAla" title="Calígúla – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Calígúla" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target">Íslenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Caligola" title="Caligola – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Caligola" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target">Italiano</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AB%E3%83%AA%E3%82%B0%E3%83%A9" title="カリグラ – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="カリグラ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target">日本語</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90" title="კალიგულა – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კალიგულა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target">ქართული</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Kongo" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Caligula" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="Kongo" class="interlanguage-link-target">Kongo</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9B%E1%9F%84%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9F%83%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%9F%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A" title="លោកកៃយុសសេសារ – Khmer" lang="km" hreflang="km" data-title="លោកកៃយុសសេសារ" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="Khmer" class="interlanguage-link-target">ភាសាខ្មែរ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B9%BC%EB%A6%AC%EA%B5%B4%EB%9D%BC" title="칼리굴라 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="칼리굴라" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target">한국어</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Caligula" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target">Kurdî</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Caligula" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target">Kernowek</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Калигула" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target">Кыргызча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Caligula" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target">Latina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Caligula" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target">Lëtzebuergesch</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Caligola" title="Caligola – Ligurisch" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Caligola" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurisch" class="interlanguage-link-target">Ligure</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Caligola" title="Caligola – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Caligola" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target">Lombard</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target">Lietuvių</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target">Latviešu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="कालिगुला – Maithili" lang="mai" hreflang="mai" data-title="कालिगुला" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="Maithili" class="interlanguage-link-target">मैथिली</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Kaligola" title="Kaligola – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Kaligola" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target">Malagasy</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Калигула" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target">Македонски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%B2%E0%B4%BF%E0%B4%97%E0%B5%81%E0%B4%B2" title="കലിഗുല – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കലിഗുല" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target">മലയാളം</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Калигула" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target">Монгол</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%85%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B2%E0%A4%BE" title="कॅलिगुला – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="कॅलिगुला" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target">मराठी</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Caligula" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target">Bahasa Melayu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%9C%E1%80%AE%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%B0%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%98%E1%80%AF%E1%80%9B%E1%80%84%E1%80%BA" title="ကလီဂျူလာဘုရင် – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="ကလီဂျူလာဘုရင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target">မြန်မာဘာသာ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیگولا – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="کالیگولا" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target">مازِرونی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Caligula" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target">Norsk nynorsk</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Caligula" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target">Norsk bokmål</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Caligula" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target">Occitan</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B2%E0%A9%80%E0%A8%97%E0%A9%81%E0%A8%B2%E0%A8%BE" title="ਕਾਲੀਗੁਲਾ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕਾਲੀਗੁਲਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target">ਪੰਜਾਬੀ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target">Polski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ACgola" title="Calìgola – Piëmontees" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Calìgola" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piëmontees" class="interlanguage-link-target">Piemontèis</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیگولا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کالیگولا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target">پنجابی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AB%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیګولا – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کالیګولا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target">پښتو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ADgula" title="Calígula – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Calígula" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target">Português</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Caligula" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target">Română</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Калигула" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target">Русский</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Cal%C3%ACgula" title="Calìgula – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Calìgula" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target">Sicilianu</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Schots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Caligula" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Schots" class="interlanguage-link-target">Scots</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target">Srpskohrvatski / српскохрватски</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Tashelhiyt" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="Tashelhiyt" class="interlanguage-link-target">Taclḥit</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Caligula" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target">Simple English</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Caligula" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target">Slovenčina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D9%82%DB%8C%D8%B5%D8%B1_%DA%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%B3_%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="قیصر گائیس کیلیگولا – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="قیصر گائیس کیلیگولا" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target">سرائیکی</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target">Slovenščina</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Samoaans" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Caligula" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="Samoaans" class="interlanguage-link-target">Gagana Samoa</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Калигула" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target">Српски / srpski</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Caligula" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target">Svenska</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kaisari_Kaligula" title="Kaisari Kaligula – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kaisari Kaligula" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target">Kiswahili</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AE%BF%E0%AE%95%E0%AF%81%E0%AE%B2%E0%AE%BE" title="காலிகுலா – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="காலிகுலா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target">தமிழ்</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%B8%E0%B8%A5%E0%B8%B2" title="จักรพรรดิกาลิกุลา – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="จักรพรรดิกาลิกุลา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target">ไทย</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%AB%E1%88%8A%E1%8C%8E%E1%88%8B" title="ካሊጎላ – Tigrinya" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ካሊጎላ" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="Tigrinya" class="interlanguage-link-target">ትግርኛ</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Caligula" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target">Tagalog</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Caligula" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target">Türkçe</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калигула – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Калигула" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target">Татарча / tatarça</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%96%D0%B3%D1%83%D0%BB%D0%B0" title="Калігула – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Калігула" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target">Українська</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%AF%D9%88%D9%84%D8%A7" title="کالیگولا – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کالیگولا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target">اردو</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kaligula" title="Kaligula – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kaligula" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target">Oʻzbekcha / ўзбекча</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Caligula" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target">Tiếng Việt</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – West-Vlaams" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Caligula" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West-Vlaams" class="interlanguage-link-target">West-Vlams</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Caligula_(emperador)" title="Caligula (emperador) – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Caligula (emperador)" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target">Winaray</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E5%88%A9%E5%8F%A4%E6%8B%89" title="卡利古拉 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="卡利古拉" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target">吴语</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%90" title="კალიგულა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კალიგულა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target">მარგალური</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Yoruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Caligula" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="Yoruba" class="interlanguage-link-target">Yorùbá</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Zeeuws" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Caligula" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="Zeeuws" class="interlanguage-link-target">Zeêuws</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E5%88%A9%E5%8F%A4%E6%8B%89" title="卡利古拉 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="卡利古拉" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target">中文</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Caligula" title="Caligula – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Caligula" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target">閩南語 / Bân-lâm-gú</a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8D%A1%E5%88%A9%E5%8F%A4%E6%8B%89" title="卡利古拉 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="卡利古拉" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target">粵語</a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1409#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Caligula" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c">Artikel</a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Caligula" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t">Overleg</a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Nederlands </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Caligula">Lezen</a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v">Bewerken</a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e">Brontekst bewerken</a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h">Geschiedenis weergeven</a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" >Hulpmiddelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Caligula">Lezen</a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v">Bewerken</a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e">Brontekst bewerken</a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&action=history">Geschiedenis weergeven</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Caligula" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j">Links naar deze pagina</a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Caligula" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k">Gerelateerde wijzigingen</a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u">Bestand uploaden</a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&oldid=69051392" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina">Permanente koppeling</a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&action=info" title="Meer informatie over deze pagina">Paginagegevens</a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Caligula&id=69051392&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren">Deze pagina citeren</a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FCaligula">Verkorte URL verkrijgen</a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FCaligula">QR-code downloaden</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Caligula">Boek aanmaken</a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Caligula&action=show-download-screen">Downloaden als PDF</a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Caligula&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p">Afdrukversie</a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Gaius_Iulius_Caesar_Germanicus_Caligula" hreflang="en">Wikimedia Commons</a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1409" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g">Wikidata-item</a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-etalage" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage" title="Etalagester"><img alt="Etalagester" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/40px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png" decoding="async" width="21" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/60px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><div id="sjabloon_zie" class="hatnote" style="padding:0.5em; margin-bottom:0.5em; border-bottom:1px solid #aaa; font-size:95%;" role="note"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/40px-Disambig-dark.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/60px-Disambig-dark.svg.png 2x" data-file-width="444" data-file-height="340" /> Zie <a href="/wiki/Caligula_(doorverwijspagina)" class="mw-disambig" title="Caligula (doorverwijspagina)">Caligula (doorverwijspagina)</a> voor andere betekenissen van Caligula. </div> <table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#EAEAEA; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Caligula </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><a href="/wiki/Bestand:Caligula_01.JPG" class="mw-file-description"><img alt="Buste van Gaius Caligula met een baard als teken van rouw om zijn zus Julia Drusilla. (39-41 n.Chr.,Louvre, Ma 1234)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Caligula_01.JPG/266px-Caligula_01.JPG" decoding="async" width="266" height="433" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Caligula_01.JPG/399px-Caligula_01.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7b/Caligula_01.JPG/532px-Caligula_01.JPG 2x" data-file-width="1204" data-file-height="1960" /></a> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">Buste van Gaius Caligula met een baard als teken van rouw om zijn zus Julia Drusilla. (39-41 n.Chr.,<a href="/wiki/Louvre" title="Louvre">Louvre</a>, Ma 1234)</div> </td></tr> <tr> <th>Geboortedatum </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/12" title="12">12</a> </td></tr> <tr> <th>Sterfdatum </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/41" title="41">41</a> </td></tr> <tr> <th>Tijdvak </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Julisch-Claudische_dynastie" title="Julisch-Claudische dynastie">Julisch-Claudische dynastie</a> </td></tr> <tr> <th>Periode </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/37" title="37">37</a>-<a href="/wiki/41" title="41">41</a> </td></tr> <tr> <th>Voorganger </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Tiberius" title="Tiberius">Tiberius Julius Caesar Augustus</a> </td></tr> <tr> <th>Opvolger </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Claudius_I" title="Claudius I">Claudius</a> </td></tr> <tr> <th>Staatsvorm </th> <td colspan="2">principaat </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#EAEAEA; color:inherit;" colspan="3">Persoonlijke gegevens </th></tr> <tr> <th>Naam bij geboorte </th> <td colspan="2">Gaius Julius Caesar </td></tr> <tr> <th>Naam als keizer </th> <td colspan="2">Gaius Julius Caesar Augustus Germanicus </td></tr> <tr> <th>Bijnaam </th> <td colspan="2">Caligula </td></tr> <tr> <th>Zoon van </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Germanicus_Julius_Caesar" title="Germanicus Julius Caesar">Germanicus Julius Caesar</a> <a href="/wiki/Vipsania_Agrippina_maior" title="Vipsania Agrippina maior">Vipsania Agrippina maior</a> </td></tr> <tr> <th>Vader van </th> <td colspan="2"><a href="/w/index.php?title=Julia_Drusilla_(dochter_van_Caligula)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Julia Drusilla (dochter van Caligula) (de pagina bestaat niet)">Julia Drusilla</a> </td></tr> <tr> <th>Gehuwd met </th> <td colspan="2">1) <a href="/w/index.php?title=Junia_Claudilla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Junia Claudilla (de pagina bestaat niet)">Junia Claudilla</a>, 33–34 2) <a href="/w/index.php?title=Livia_Orestilla&action=edit&redlink=1" class="new" title="Livia Orestilla (de pagina bestaat niet)">Livia Orestilla</a>, 37 of 38 3) <a href="/wiki/Lollia_Paulina" title="Lollia Paulina">Lollia Paulina</a>, 38 4) <a href="/wiki/Milonia_Caesonia" title="Milonia Caesonia">Milonia Caesonia</a>, ?–41 </td></tr> <tr> <th>Broer van </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Tiberius_Julius_Caesar_Nero_Gemellus" title="Tiberius Julius Caesar Nero Gemellus">Tiberius Julius Caesar Nero Gemellus</a> (adoptie) <a href="/wiki/Nero_Julius_Caesar" title="Nero Julius Caesar">Nero Julius Caesar</a> <a href="/wiki/Drusus_Julius_Caesar" title="Drusus Julius Caesar">Drusus Julius Caesar</a> <a href="/wiki/Julia_Agrippina_minor" title="Julia Agrippina minor">Julia Agrippina minor</a> <a href="/wiki/Julia_Drusilla" title="Julia Drusilla">Julia Drusilla</a> <a href="/wiki/Livilla" title="Livilla">Julia Livilla</a> </td></tr> <tr> <th>Neef van </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Livilla" title="Livilla">Livilla</a> <a href="/wiki/Claudius_I" title="Claudius I">Claudius</a><a href="#cite_note-1">[1]</a> </td></tr> <tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#EAEAEA; color:inherit;" colspan="3"><a href="/wiki/Lijst_van_Romeinse_keizers" title="Lijst van Romeinse keizers">Romeinse keizers</a> </th></tr> <tr> <td class="infobox-kop notheme center" style="background-color:#EAEAEA; color:inherit;" colspan="3"> <table cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle;">Portaal  <a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a>   </td> <td class="ta-left"><a href="/wiki/Portaal:Romeinse_Rijk" title="Portaal:Romeinse Rijk">Romeinse Rijk</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> Gaius Caesar Augustus Germanicus (<a href="/wiki/Anzio" title="Anzio">Antium</a>, <a href="/wiki/31_augustus" title="31 augustus">31 augustus</a> <a href="/wiki/12" title="12">12</a> – <a href="/wiki/Rome_(stad)" title="Rome (stad)">Rome</a>, <a href="/wiki/24_januari" title="24 januari">24 januari</a> <a href="/wiki/41" title="41">41</a>), <a href="/wiki/Postuum" title="Postuum">postuum</a> bekend als Caligula, was van <a href="/wiki/37" title="37">37</a> tot 41 keizer (<a href="/wiki/Princeps" title="Princeps">princeps</a>) van Rome. Caligula's jeugd werd getekend door de intriges van de eerzuchtige <a href="/wiki/Lucius_Aelius_Seianus" title="Lucius Aelius Seianus">Seianus</a>. Na een hoopvol begin van zijn regering waarin hij een belastingsvermindering besloot in te voeren, begon hij zich na een periode van persoonlijke tegenslag meer en meer te gedragen als <a href="/wiki/Autocratie" title="Autocratie">autocratisch</a> heerser, waarbij hij zijn bevoegdheden onder meer misbruikte om in hoogverraadprocessen talrijke senatoren naar willekeur ter dood te veroordelen en hun bezittingen te confisqueren. Een geslaagde moordaanslag van de <a href="/wiki/Pretoriaanse_garde" title="Pretoriaanse garde">pretoriaanse garde</a> maakte een einde aan zijn schrikbewind, dat gevolgd werd door een <a href="/wiki/Damnatio_memoriae" title="Damnatio memoriae">damnatio memoriae</a> door de <a href="/wiki/Senaat_(Rome)" title="Senaat (Rome)">senaat</a>. Daar de antieke bronnen Caligula haast eenstemmig als waanzinnige tiran beschrijven en talrijke schandaalverhalen over de persoon van de keizer de ronde deden, is hij in het bijzonder een tweede leven gaan leiden als onderwerp van literaire en populair-wetenschappelijke werken. In het recente historische onderzoek is dit beeld echter genuanceerd.<a href="#cite_note-2">[2]</a> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geboorte_en_jeugd">Geboorte en jeugd</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Geboorte en jeugd" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Geboorte en jeugd">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geboorte">Geboorte</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Geboorte" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Geboorte">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Germanicus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Germanicus.jpg/250px-Germanicus.jpg" decoding="async" width="150" height="209" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Germanicus.jpg/330px-Germanicus.jpg 2x" data-file-width="431" data-file-height="600" /></a><figcaption>Germanicus Julius Caesar, adoptiefzoon van Tiberius en vader van Caligula (Louvre, Ma 3135).</figcaption></figure> Caligula werd geboren op 31 augustus 12, waarschijnlijk in <a href="/wiki/Anzio" title="Anzio">Antium</a>,<a href="#cite_note-3">[3]</a> als zoon van <a href="/wiki/Germanicus_Julius_Caesar" title="Germanicus Julius Caesar">Germanicus</a> en <a href="/wiki/Vipsania_Agrippina_maior" title="Vipsania Agrippina maior">Vipsania Agrippina maior</a>, die hem de naam Gaius Julius Caesar meegaven. Van moederskant was hij een achterkleinzoon van <a href="/wiki/Imperator_Caesar_Augustus" class="mw-redirect" title="Imperator Caesar Augustus">Augustus</a> en van vaderskant achterkleinzoon van Augustus’ vrouw <a href="/wiki/Livia_Drusilla_II" title="Livia Drusilla II">Livia</a> (zie <a href="/wiki/Julisch-Claudische_dynastie" title="Julisch-Claudische dynastie">Julisch-Claudische dynastie</a>).<a href="#cite_note-4">[4]</a> De bijnaam Caligula (<a href="/wiki/Verkleinwoord" title="Verkleinwoord">verkleinwoord</a> van het <a href="/wiki/Latijn" title="Latijn">Latijnse</a> <a href="/wiki/Caliga" class="mw-redirect" title="Caliga">caliga</a>, soldatenschoen) is van de genagelde soldatensandalen van de <a href="/wiki/Romeins_legionair" title="Romeins legionair">legionairs</a> (caligae) afgeleid, die de <a href="/wiki/Rijn" title="Rijn">Rijn</a><a href="/wiki/Legioen" title="Legioen">legioenen</a> in klein formaat (vandaar het verkleinwoord) voor de meereizende zoon van hun opperbevelhebber Germanicus lieten vervaardigen.<a href="#cite_note-5">[5]</a> Overigens werd deze bijnaam in zijn eigen tijd zelden gebruikt, maar door latere historici is deze zo populair gemaakt dat de echte naam vrijwel niet meer gebruikt wordt. Caligula had zelf een afkeer van deze bijnaam uit zijn jeugd.<a href="#cite_note-6">[6]</a> Zijn naam (inclusief titels) was op het tijdstip van zijn dood voluit Gaius Caesar <a href="/wiki/Germanicus_(agnomen)" title="Germanicus (agnomen)">Germanicus</a> <a href="/wiki/Augustus_(titel)" title="Augustus (titel)">Augustus</a>, <a href="/wiki/Pontifex_maximus" title="Pontifex maximus">pontifex maximus</a>, <a href="/wiki/Tribunicia_potestas" title="Tribunicia potestas">Tribunicia potestate</a> IV, <a href="/wiki/Consul_(Rome)" title="Consul (Rome)">consul</a> IV, <a href="/wiki/Imperator_(Rome)" title="Imperator (Rome)">imperator</a>, <a href="/wiki/Pater_Patriae_(Rome)" class="mw-redirect" title="Pater Patriae (Rome)">pater Patriae</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jeugdjaren">Jeugdjaren</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Jeugdjaren" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Jeugdjaren">brontekst bewerken</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Stamboom_Julisch-Claudische_dynastie.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dc/Stamboom_Julisch-Claudische_dynastie.jpg/500px-Stamboom_Julisch-Claudische_dynastie.jpg" decoding="async" width="375" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dc/Stamboom_Julisch-Claudische_dynastie.jpg 1.5x" data-file-width="528" data-file-height="321" /></a><figcaption>De leden van de Julisch-Claudische dynastie in 14 n.Chr.</figcaption></figure> Caligula's kindertijd was ongelukkig. Zijn vader Germanicus stierf in <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syria</a> op 10 oktober 19 tijdens zijn rondreis in het oosten in aanwezigheid van zijn echtgenote en de zevenjarige Caligula.<a href="#cite_note-7">[7]</a> Germanicus sprak op zijn sterfbed de verdenking uit dat <a href="/wiki/Gnaius_Calpurnius_Piso" title="Gnaius Calpurnius Piso">Gnaius Calpurnius Piso</a> - die het hem de laatste maanden van zijn leven lastig had gemaakt - hem zou hebben vergiftigd.<a href="#cite_note-8">[8]</a> Agrippina eiste, ofschoon Germanicus haar op het hart had gedrukt zich op de vlakte te houden, dat er een onderzoek zou worden ingesteld naar de dood van Germanicus en zelfs hield zij <a href="/wiki/Tiberius" title="Tiberius">keizer Tiberius</a> verantwoordelijk voor Germanicus' dood.<a href="#cite_note-9">[9]</a> Het hof van Tiberius werd toentertijd beheerst door intriges van de machtige <a href="/wiki/Praefectus_praetorio" title="Praefectus praetorio">praefectus praetorio</a> <a href="/wiki/Lucius_Aelius_Seianus" title="Lucius Aelius Seianus">Seianus</a>, die, naar het zich laat aanzien, het plan had opgevat om de natuurlijke erfgenamen van Tiberius een voor een uit te schakelen om zelf Tiberius te kunnen opvolgen na diens dood. De dood van <a href="/wiki/Drusus_Claudius_Nero" title="Drusus Claudius Nero">Drusus Julius Caesar minor</a> in 23, door Seianus’ vrouw later als geplande gifmoord van Drusus' vrouw <a href="/wiki/Livilla" title="Livilla">Livilla</a> voorgesteld, kwam zeer gelegen.<a href="#cite_note-10">[10]</a> Seianus beschuldigde Caligula's moeder, Agrippina maior, ervan plannen voor een samenzwering te hebben.<a href="#cite_note-11">[11]</a> Toen Agrippina de keizer vroeg om te mogen hertrouwen, weigerde Tiberius haar dit stilzwijgend omdat een nieuwe echtgenoot voor Agrippina het hof mogelijk nog meer in opspraak zou kunnen brengen.<a href="#cite_note-12">[12]</a> Dit leidde tot de verbanning van Agrippina en Caligula's oudste broer <a href="/wiki/Nero_Julius_Caesar" title="Nero Julius Caesar">Nero</a> in 29<a href="#cite_note-13">[13]</a> en beiden overleden zij in ballingschap.<a href="#cite_note-14">[14]</a> Het jaar daarop werd onder soortgelijke omstandigheden de twee jaar oudere broer van Caligula, <a href="/wiki/Drusus_Julius_Caesar" title="Drusus Julius Caesar">Drusus Julius Caesar</a>, in de kerker geworpen, waar deze de hongerdood zou sterven.<a href="#cite_note-15">[15]</a> Caligula was nu het enige mannelijke lid van het gezin van Germanicus dat nog in leven was. De voogdij over de jonge Caligula viel sinds 27 toe aan Tiberius' moeder en Augustus' weduwe, <a href="/wiki/Livia_Drusilla_II" title="Livia Drusilla II">Livia</a>.<a href="#cite_note-16">[16]</a> Na haar dood werd hij aan de zorg van zijn grootmoeder <a href="/wiki/Antonia_minor" title="Antonia minor">Antonia minor</a> toevertrouwd.<a href="#cite_note-17">[17]</a> Waarschijnlijk om hem als oudste van de twee overgebleven mannelijke erfgenamen van Tiberius tegen moordaanslagen te beschermen, werd de jonge Caligula samen met zijn drie zusters in isolement opgevoed,<a href="#cite_note-18">[18]</a> waarbij hij een bijzondere band met zijn zuster <a href="/wiki/Julia_Drusilla" title="Julia Drusilla">Drusilla</a> ontwikkelde. Dat Tiberius aan Caligula's regeringsbekwaamheid twijfelde en hem derhalve van het politieke leven uitsloot, is vermoedelijk een latere constructie, daar de bronnen anders over de algemene populariteit van de jongeman berichten: voorzichtigheid en intelligentie hadden de latere keizer de periode tot aan de dood van Seianus in 31 doen overleven en behoedden hem ook in latere jaren onder de constante vrees voor vermeende of reële samenzweringen. Tiberius riep de jonge Caligula in 31 bij zich op <a href="/wiki/Capri_(eiland)" title="Capri (eiland)">Capri</a>.<a href="#cite_note-Suet.,_Vita_Gai_10.2-19">[19]</a> Daar slaagde de jonge prins erin het vertrouwen van Tiberius te winnen.<a href="#cite_note-20">[20]</a> <a href="/wiki/Gaius_Suetonius_Tranquillus" title="Gaius Suetonius Tranquillus">Suetonius</a> stelt dat deze vertrouwensband op een gemeenschappelijke interesse voor folteringen en seksuele uitspattingen berustte,<a href="#cite_note-Suet.,_Vita_Gai_10.2-19">[19]</a> maar daarbij zou het heel goed om een tendentieuze passage van de op sensatie beluste biograaf kunnen gaan, die soortgelijke zaken ook aan andere principes toeschrijft en die zowel Tiberius als Caligula bovendien niet erg hoog had. Ook werd het gerucht overgeleverd dat Caligula of de praefectus praetorio <a href="/wiki/Quintus_Naevius_Sutorius_Macro" title="Quintus Naevius Sutorius Macro">Macro</a> de zieke Tiberius met een kussen zou hebben verstikt,<a href="#cite_note-21">[21]</a> maar of dit op een historisch gegeven berust, mag betwijfeld worden, niet alleen omdat bij de dood van heersers vaak geruchten over een onnatuurlijke dood de ronde doen, maar ook omdat de joodse schrijvers <a href="/wiki/Philo_van_Alexandri%C3%AB" title="Philo van Alexandrië">Philo</a> en <a href="/wiki/Flavius_Josephus" title="Flavius Josephus">Flavius Josephus</a> vermelden dat de bejaarde Tiberius een natuurlijke dood stierf.<a href="#cite_note-22">[22]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_princeps">De princeps</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: De princeps" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: De princeps">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Regeringsaantreden">Regeringsaantreden</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Regeringsaantreden" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Regeringsaantreden">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg/260px-Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg" decoding="async" width="260" height="492" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg/390px-Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg/520px-Tiberius_Capri_Louvre_Ma1248.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="2650" /></a><figcaption>Standbeeld van Tiberius afkomstig van <a href="/wiki/Capri_(eiland)" title="Capri (eiland)">Capri</a> (Louvre, MA 1248).</figcaption></figure> Bij de dood van Tiberius op 16 maart 37 lag opvolging door Caligula voor de hand, anders dan bij de vaak wisselende opvolgingskandidaten onder keizer Augustus. Tiberius had weliswaar in zijn testament Caligula's neef, <a href="/wiki/Tiberius_Julius_Caesar_Nero_Gemellus" title="Tiberius Julius Caesar Nero Gemellus">Tiberius Gemellus</a>, tot mede-erfgenaam aangesteld, maar de senaat verklaarde het testament ongeldig, op initiatief van de praefectus praetorio en opvolger van Seianus, <a href="/wiki/Quintus_Naevius_Sutorius_Macro" title="Quintus Naevius Sutorius Macro">Macro</a>.<a href="#cite_note-23">[23]</a> De door Augustus opgerichte <a href="/wiki/Pretoriaanse_garde" title="Pretoriaanse garde">pretoriaanse garde</a> met haar bevelhebbers had traditioneel een nauwe band met de princeps en Macro heeft mogelijk gehoopt dat hij de jonge princeps als marionet zou kunnen gebruiken. In ieder geval werd Caligula, vierentwintig jaar oud, op 18 maart 37 door de senaat tot <a href="/wiki/Imperator_(Rome)" title="Imperator (Rome)">imperator</a> uitgeroepen.<a href="#cite_note-24">[24]</a> Twee dagen eerder, op de dag van Tiberius' dood, was hij al door de pretorianen in <a href="/wiki/Misenum" title="Misenum">Misenum</a> uitgeroepen tot imperator.<a href="#cite_note-25">[25]</a> Na een feestelijke intocht te Rome droeg de senaat op 28 maart bijna alle staatsfuncties en privileges die Augustus en Tiberius in de loop der tijd in zich hadden weten te verenigen over op Caligula. Tiberius Gemellus werd vervolgens door Caligula geadopteerd, waarmee Caligula hem compenseerde voor de gang van zaken rondom de opvolging, doordat hij hem zo de hoop op deelname aan de macht alsook op een latere opvolging als keizer bood.<a href="#cite_note-26">[26]</a> Na de onrustige laatste regeringsjaren van Tiberius, met de mislukte staatsgreep van Seianus en de daarop volgende processen, waren de verwachtingen bij Caligula's regeringsaantreden hooggespannen,<a href="#cite_note-27">[27]</a> onder andere vanwege de populariteit van zijn vader Germanicus.<a href="#cite_note-28">[28]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_eerste_twee_jaar_(37–38_n.Chr.)">De eerste twee jaar (37–38 n.Chr.)</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: De eerste twee jaar (37–38 n.Chr.)" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: De eerste twee jaar (37–38 n.Chr.)">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:RIC_0039.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/RIC_0039.jpg/300px-RIC_0039.jpg" decoding="async" width="300" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/RIC_0039.jpg/450px-RIC_0039.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/36/RIC_0039.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="299" /></a><figcaption><a href="/wiki/Quadrans_(munt)" title="Quadrans (munt)">Quadrans</a> die de belastingsvermindering door Caligula van 38 viert. De voorzijde toont een <a href="/wiki/Frygische_muts" title="Frygische muts">Frygische muts</a> wat verwijst naar de bevrijding van het volk van de belastingsdruk.</figcaption></figure> In de eerste maanden van zijn regering maakte Caligula zich bij de heersende klassen geliefd: hij besloot belastingverminderingen in te voeren,<a href="#cite_note-29">[29]</a> schortte de onder Tiberius begonnen hoogverraadsprocessen op<a href="#cite_note-30">[30]</a> en liet de reeds verbannen senatoren terugkeren naar Rome.<a href="#cite_note-31">[31]</a> Ook met de uitwijzing van de <a href="/wiki/Spintria" title="Spintria">spintriae</a> (schandknapen) distantieerde hij zich van Tiberius, die van hun diensten zou hebben gebruikgemaakt.<a href="#cite_note-32">[32]</a> Onder de pretoriaanse garde, de elitetroepen die dienden als keizerlijke lijfwacht, liet hij voor de eerste keer bij zijn aantreden een <a href="/wiki/Donativum" title="Donativum">donativum</a> (geldgeschenk) geven, waarmee hij zich verzekerde van hun gunst. De inwijding van de <a href="/wiki/Tempel_van_Augustus_(Rome)" title="Tempel van Augustus (Rome)">Tempel van divus Augustus</a> (de vergoddelijkte Augustus) bij het begin van zijn regering stond bol van de symboliek, om de afstamming en verbondenheid met de eerste princeps tot uitdrukking te brengen.<a href="#cite_note-33">[33]</a> Deze regelingen kwamen de populariteit van de keizer ten goede, maar deden de schatkist serieus slinken. Duur waren ook de door Caligula georganiseerde luxueuze <a href="/wiki/Wagenrennen" title="Wagenrennen">wagenrennen</a>, dierenjacht en <a href="/wiki/Gladiator_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Gladiator (hoofdbetekenis)">gladiatorenspelen</a>, die tijdens zijn regeringsperiode wreder werden en daarmee aan de smaak van die tijd tegemoetkwamen; althans, bloedige gladiatorengevechten werden in de oudheid, voor zover men weet, niet of nauwelijks bekritiseerd.<a href="#cite_note-34">[34]</a> Vele gruweldaden van de princeps zijn in samenhang met spelen of publieke spektakels overgeleverd. Mogelijkerwijs kreeg Caligula door zijn grote inspanningen na zes maanden regering een <a href="/wiki/Zenuwinzinking" title="Zenuwinzinking">zenuwinzinking</a><a href="#cite_note-35">[35]</a> en leed hij daarop aan een zware ziekte, die door de antieke auteurs in verband werd gebracht met een <a href="/wiki/Hersenontsteking" title="Hersenontsteking">encefalitis</a> („hersenontsteking“).<a href="#cite_note-36">[36]</a> Suetonius spreekt hierover met de woorden: „Tot hier als het ware over de princeps, het overige moet als over een monster verteld worden.“<a href="#cite_note-37">[37]</a> Aan deze periodisering ligt een in de antieke biografie gebruikelijk verhaalmodel ten gronde, die het leven van mensen zo veel mogelijk in categorieën tracht op te delen. De eerste hoogverraadprocessen begonnen daadwerkelijk in de tijd na Caligula's genezing: de princeps liet zijn voormalige mede-erfgenaam en adoptiezoon Tiberius Gemellus, zijn schoonvader Silanus en de invloedrijke praefectus praetorio Macro op beschuldiging van samenzwering arresteren en tot zelfmoord dwingen.<a href="#cite_note-38">[38]</a> Daarmee stelde Caligula zijn heerschappij veilig en beschermde hij zich tegen een eventuele toenemende invloed van hun kant. Op 10 juni 38 werd de princeps opnieuw door het noodlot getroffen met de dood van zijn lievelingszus <a href="/wiki/Julia_Drusilla" title="Julia Drusilla">Julia Drusilla</a>, voor wie hij tot eerbewijzen overging die in Rome slechts bij de dood van de meest vooraanstaande mannen gebruikelijk waren. Kort na deze dood huwde Caligula de voorname <a href="/wiki/Matrona_(Romeinen)" title="Matrona (Romeinen)">matrona</a> <a href="/wiki/Lollia_Paulina" title="Lollia Paulina">Lollia Paulina</a>,<a href="#cite_note-39">[39]</a> waarvan hij zich kort daarop liet scheiden om met een zekere <a href="/wiki/Milonia_Caesonia" title="Milonia Caesonia">Milonia Caesonia</a> te trouwen, die van twijfelachtige afkomst was.<a href="#cite_note-40">[40]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Buitenlands_beleid">Buitenlands beleid</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Buitenlands beleid" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Buitenlands beleid">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg/260px-Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg" decoding="async" width="260" height="394" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg/390px-Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg/520px-Ptolemy_of_Mauretania_Louvre_Ma1887.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="3636" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ptolemaeus_van_Mauretania" title="Ptolemaeus van Mauretania">Ptolemaios van Mauretanië</a> (Louvre, MA 1887).</figcaption></figure> Caligula's korte regeerperiode zag slechts kleine militaire ondernemingen, waarvan de chronologie ten zeerste onduidelijk is. In de herfst van 39 stak hij met een leger de <a href="/wiki/Alpen" title="Alpen">Alpen</a> over, om in navolging van zijn voorvaderen de alsnog niet afgesloten expansie in <a href="/wiki/Germani%C3%AB" title="Germanië">Germania</a> en <a href="/wiki/Britannia_(Romeinse_provincie)" title="Britannia (Romeinse provincie)">Britannia</a> voort te zetten.<a href="#cite_note-41">[41]</a> Zijn ambities in Germania werden echter niet met succes bekroond. Caligula moest zijn troepen terugtrekken zonder significante territoriale winst te boeken. Ook slaagde hij er niet in de provisorische militaire territoria van <a href="/wiki/Germania_Superior" title="Germania Superior">Germania Superior</a> en <a href="/wiki/Germania_Inferior" title="Germania Inferior">Inferior</a> de status te geven van <a href="/wiki/Romeinse_provincie" title="Romeinse provincie">provincia</a> met de hiervoor noodzakelijke infrastructuur, hetgeen pas in 85 n.Chr. gerealiseerd werd. Met betrekking tot de veldtocht tegen Britannia berichten de bronnen uitsluitend over meestal groteske acties van de keizer. Zo liet hij zijn troepen <a href="/wiki/Zee" title="Zee">zee</a><a href="/wiki/Mossel_(weekdier)" title="Mossel (weekdier)">mosselen</a> verzamelen op de stranden van <a href="/wiki/Het_Kanaal" title="Het Kanaal">het Kanaal</a>, die als exotische buitstukken het succes van de veldtocht moesten voorstellen. Volgens sommige bronnen was dit aan de Noordzee bij <a href="/wiki/Katwijk_aan_Zee" title="Katwijk aan Zee">Katwijk</a>, de uiterste noordwesthoek van het Romeinse rijk, maar dit valt niet met zekerheid vast te stellen. Plannen voor een luxueuze <a href="/wiki/Triomftocht" title="Triomftocht">triomftocht</a>, waarbij eigen Gallische gladiatoren met roodgeverfde haren als Germaanse krijgsgevangenen zouden worden opgevoerd, werden uiteindelijk niet op deze wijze uitgevoerd. De muntslag van Caligula toont echter de militaire grootte van de princeps en is daarom in tegenspraak met de literaire overlevering. <a href="#cite_note-42">[42]</a> Buiten zijn militaire plannen om was Caligula's buitenlandse politiek succesvol. In 37 stelde hij de in de omgeving van de keizerlijke familie opgegroeide en Romeins-gezinde <a href="/wiki/Herodes_Agrippa_I" title="Herodes Agrippa I">Herodes Agrippa I</a> aan als koning van <a href="/wiki/Judea" title="Judea">Judea</a> en twee jaar later breidde hij zijn rijksgebied nog verder uit tot alle gebieden waarover diens grootvader <a href="/wiki/Herodes_I" class="mw-redirect" title="Herodes I">Herodes de Grote</a> ooit geregeerd had. Daarnaast liet Caligula in 40 onder onbekende omstandigheden koning <a href="/wiki/Ptolemaeus_van_Mauretania" title="Ptolemaeus van Mauretania">Ptolemaeus van Mauretania</a> eerst naar Rome brengen, vervolgens vermoorden om ten slotte diens gebied te annexeren. De bronnen spreken van gevoelens van nijd bij Caligula, opgewekt door een indrukwekkend optreden van de koning in het <a href="/wiki/Amfitheater" title="Amfitheater">amphitheater</a>, maar politieke motieven voor de moord, die bijdroeg aan de expansie van het rijk, zijn aannemelijker. <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Vatican_obelisk.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b3/Vatican_obelisk.jpg" decoding="async" width="179" height="347" class="mw-file-element" data-file-width="179" data-file-height="347" /></a><figcaption>Uit Egypte weggehaalde obelisk voor Caligula's <a href="/wiki/Circus_van_Nero" title="Circus van Nero">circus</a> (tegenwoordig op het <a href="/wiki/Sint-Pietersplein" title="Sint-Pietersplein">Sint-Pietersplein</a>)</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kunstroof">Kunstroof</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Kunstroof" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Kunstroof">brontekst bewerken</a>]</div> Caligula is ook als liefhebber en rover van niet-Italische kunstschatten de geschiedenis ingegaan, bij voorkeur uit de rijke bezittingen van Griekse tempels. Zo wilde hij het <a href="/wiki/Beeld_van_Zeus_te_Olympia" title="Beeld van Zeus te Olympia">Zeus-standbeeld van Phidias</a>, een wereldwonder van de oudheid, naar Rome laten brengen.<a href="#cite_note-43">[43]</a> Ook liet hij in 37 een hoge roze-rode granieten <a href="/wiki/Obelisk_(bouwkunst)" title="Obelisk (bouwkunst)">obelisk</a> uit het <a href="/wiki/Alexandria_et_Aegyptus" class="mw-redirect" title="Alexandria et Aegyptus">Egyptische</a> <a href="/wiki/Heliopolis_(Egypte)" title="Heliopolis (Egypte)">Heliopolis</a> overbrengen naar Rome en plaatsen op de <a href="/wiki/Spina" title="Spina">spina</a> van het door hem gebouwde <a href="/wiki/Circus_van_Nero" title="Circus van Nero">circus</a>, om het aanzien daarvan te vergroten.<a href="#cite_note-44">[44]</a> Sinds het begin van de expansie van het rijk en de oprichting van de eerste <a href="/wiki/Romeinse_provincie" title="Romeinse provincie">provinciae</a> was kunstroof door gouverneurs en andere magistraten geen zeldzaamheid, wat zich uitte in talrijke aanklachten wegens kunstroof, die waarschijnlijk op slechts een fractie van de werkelijke omvang betrekking hebben.<a href="#cite_note-45">[45]</a> Aangezien Caligula zich slechts voor een korte tijd in het oosten van het rijk ophield, kan het initiatief tot kunstroof in individuele gevallen eerder bij de verantwoordelijke gouverneurs dan bij de princeps hebben gelegen, maar Caligula zal hiertegen geen actie ondernomen hebben, daar het direct aansloot op zijn interesse zijn heerschappij met <a href="/wiki/Hellenisme" title="Hellenisme">hellenistische</a> symbolen op te smukken. Als ooggetuige bericht <a href="/wiki/Philo_van_Alexandri%C3%AB" title="Philo van Alexandrië">Philo van Alexandrië</a> over de luxueuze uitrusting van de privévertrekken van de princeps met kunstwerken uit heel de wereld. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bouwactiviteiten">Bouwactiviteiten</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Bouwactiviteiten" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Bouwactiviteiten">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Rome.Porta_Maggiore.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Rome.Porta_Maggiore.jpg/260px-Rome.Porta_Maggiore.jpg" decoding="async" width="260" height="248" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Rome.Porta_Maggiore.jpg/390px-Rome.Porta_Maggiore.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Rome.Porta_Maggiore.jpg/520px-Rome.Porta_Maggiore.jpg 2x" data-file-width="575" data-file-height="549" /></a><figcaption>De <a href="/wiki/Porta_Maggiore" title="Porta Maggiore">Porta Maggiore</a> met <a href="/wiki/Aqua_Claudia" title="Aqua Claudia">Aqua Claudia</a>, die door Caligula was begonnen.</figcaption></figure> Caligula's vrijgevigheid waar het geld betrof, uitte zich in bijwijlen spectaculaire bouwprojecten: archeologisch nawijsbaar zijn een <a href="/wiki/Vuurtoren" title="Vuurtoren">vuurtoren</a> bij Boulogne in Noord-Frankrijk,<a href="#cite_note-46">[46]</a> de heropbouw van het paleis van <a href="/wiki/Polycrates" title="Polycrates">Polykrates</a> op <a href="/wiki/Samos_(eiland)" title="Samos (eiland)">Samos</a>,<a href="#cite_note-Suet.,_Vita_Gai_21-47">[47]</a> het begin van de bouw van twee aquaducten - de <a href="/wiki/Aqua_Claudia" title="Aqua Claudia">Aqua Claudia</a> en <a href="/wiki/Anio_Novus" class="mw-redirect" title="Anio Novus">Anio Novus</a> - voor de stad Rome,<a href="#cite_note-48">[48]</a> restauraties aan de stadsmuren en tempels in Syracuse<a href="#cite_note-Suet.,_Vita_Gai_21-47">[47]</a> alsook <a href="/wiki/Thermen" title="Thermen">thermae</a> in Bologna. We vinden in de literaire bronnen aanwijzingen voor ambitieuze projecten zoals de bouw van een kanaal over de <a href="/wiki/Landengte_van_Korinthe" title="Landengte van Korinthe">Landengte van Korinthe</a>, de aanleg van <a href="/wiki/Heerweg_(Romeinse_Rijk)" title="Heerweg (Romeinse Rijk)">viae</a> („heerbanen“) over de Alpen, de uitbouw van de haven van <a href="/wiki/Reggio_Calabria_(stad)" title="Reggio Calabria (stad)">Rhegium</a>,<a href="#cite_note-49">[49]</a> alsook de twee zogenaamde '<a href="/wiki/Schepen_van_Nemi" title="Schepen van Nemi">schepen van Nemi</a>', twee enorme schepen, die zowel rituele doeleinden alsook voor privégebruik door de princeps dienden. De schepen waren beide reeds in 1446 ontdekt in het <a href="/wiki/Meer_van_Nemi" title="Meer van Nemi">Meer van Nemi</a> en zijn in de periode 1929-1931 op initiatief van <a href="/wiki/Benito_Mussolini" title="Benito Mussolini">Mussolini</a> door archeologen boven water gebracht en op grond van duidelijke inscripties geïdentificeerd. In 1944 werden ze echter bij een door de terugtrekkende Duitse troepen aangestoken brand in het speciaal voor de schepen gebouwde museum verwoest.<a href="#cite_note-50">[50]</a> In Rome werd op de helling van de mons Vaticanus het <a href="/wiki/Circus_van_Nero" title="Circus van Nero">circus Gai et Neronis</a> opgericht, het <a href="/wiki/Theater_van_Pompeius" title="Theater van Pompeius">theater van Pompeius</a> gerenoveerd, een luxueus houten <a href="/wiki/Amfitheater" title="Amfitheater">amfitheater</a> opgetrokken<a href="#cite_note-51">[51]</a> (intussen was men ook begonnen met de bouw van een <a href="/wiki/Amfitheater_van_Caligula" title="Amfitheater van Caligula">stenen amfitheater</a>), de staatsgevangenis (<a href="/wiki/Mamertijnse_gevangenis" title="Mamertijnse gevangenis">carcer Tullianus</a>), die onder andere voor de executie van politieke tegenstanders diende, uitgebouwd en ook de privévertrekken en lusthoven van de princeps werden luxueus ingericht (de zogenaamde <a href="/wiki/Tuinen_van_Agrippina" title="Tuinen van Agrippina">Horti Agrippinae</a>). Als bijzonder spectaculair en teken van de ijdelheid van Caligula wordt de overbrugging van de baai van Napels tussen <a href="/wiki/Pozzuoli" title="Pozzuoli">Pozzuoli</a> en <a href="/wiki/Baia_(Itali%C3%AB)" title="Baia (Italië)">Baiae</a> met de reeds eerder vermelde boten genoemd.<a href="#cite_note-52">[52]</a> Archeologische overblijfselen van de verbouwingen aan de residentie van Caligula zijn in 2003 op het <a href="/wiki/Forum_Romanum" title="Forum Romanum">Forum Romanum</a> teruggevonden.<a href="#cite_note-53">[53]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Caligula_op_Nederlands_grondgebied">Caligula op Nederlands grondgebied</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Caligula op Nederlands grondgebied" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Caligula op Nederlands grondgebied">brontekst bewerken</a>]</div> Zijn exercitie die bekend werd als de "slag met de schelpen" zou Caligula bij <a href="/wiki/Katwijk_aan_Zee" title="Katwijk aan Zee">Katwijk aan Zee</a> hebben opgevoerd, een theatrale aankondiging van zijn invasieplannen om <a href="/wiki/Brittanni%C3%AB" title="Brittannië">Brittannia</a> te veroveren, zoals beschreven door de Romeinse geschiedschrijvers <a href="/wiki/Suetonius" class="mw-redirect" title="Suetonius">Suetonius</a> en <a href="/wiki/Dio_Cassius" class="mw-redirect" title="Dio Cassius">Dio Cassius</a>. De teksten spreken echter vooral van “de Gallische kust”. Andere plaatsen zoals <a href="/wiki/Boulogne-sur-Mer" title="Boulogne-sur-Mer">Boulogne-sur-Mer</a> kunnen daarom ook mogelijk zijn geweest, daar waar <a href="/wiki/Het_Kanaal" title="Het Kanaal">Het Kanaal</a> het smalst is.<a href="#cite_note-54">[54]</a><a href="#cite_note-55">[55]</a><a href="#cite_note-56">[56]</a><a href="#cite_note-57">[57]</a> In 1997 werd in Katwijk een duig van een wijnvat gevonden met Calligulastempel.<a href="#cite_note-58">[58]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_moord_op_Caligula">De moord op Caligula</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: De moord op Caligula" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: De moord op Caligula">brontekst bewerken</a>]</div> Na slechts vier jaar te hebben geregeerd vond Caligula de dood door de hand van leden van de pretoriaanse garde. De initiatiefnemer tot de samenzwering was de tribunus <a href="/wiki/Cassius_Chaerea" title="Cassius Chaerea">Cassius Chaerea</a>, die door een deel van senatoren en andere invloedrijke personen aan het hof werd gesteund en geholpen.<a href="#cite_note-59">[59]</a> Antieke beschrijvingen van iemands dood zijn gewoonlijk sterk gestileerd: volgens de antieke auteurs gebeurde de aanslag in de onderaardse corridor van een theater, waarbij Caligula als een soort van ritueel offer werd afgeslacht, om zo de personencultus van Caligula in een symbolische rollenomkering te vergelden.<a href="#cite_note-60">[60]</a> Caligula werd vermoord nadat hij de senaat door een demonstratieve uitputting van de wettelijke mogelijkheden van het <a href="/wiki/Principaat" title="Principaat">principaat</a> had gebruuskeerd. Over de gronden en de precieze afloop van de samenzwering geeft <a href="/wiki/Flavius_Josephus" title="Flavius Josephus">Flavius Josephus</a> het meest uitvoerige verslag.<a href="#cite_note-61">[61]</a> Over de chronologie van hetgeen eraan voorafging valt echter weinig met zekerheid te zeggen, daar de voorstelling van Suetonius<a href="#cite_note-62">[62]</a> voor deze periode ongeordend is en die van <a href="/wiki/Lucius_Cassius_Dio" title="Lucius Cassius Dio">Lucius Cassius Dio</a><a href="#cite_note-63">[63]</a> deels verloren is gegaan en in de overgeleverde delen niet betrouwbaar is. Volgens deze laatste begon Caligula's radicale regeringswissel met een in de loop van het jaar 39 voor de senaat gehouden redevoering. De weergave van deze toespraak is hoogstwaarschijnlijk een herschepping van de geschiedschrijver, maar ook in onze andere bronnen wordt de breuk in de regering van Caligula rond het jaar 39 gesitueerd.<a href="#cite_note-64">[64]</a> In 38<a href="#cite_note-65">[65]</a> of 39<a href="#cite_note-66">[66]</a> was er immers een financiële crisis geweest, want door Caligula's uitgaves voor politieke steun, zijn generositeit en extravagantie was de staatsschat uitgeput geraakt. Antieke auteurs stellen dat Caligula om aan geld te komen tegen bepaalde personen valse beschuldigen uitte, hen beboette of zelfs liet doden om hun landgoederen in handen te krijgen.<a href="#cite_note-67">[67]</a> Bovendien vroeg Caligula het volk om geld te lenen aan de staat.<a href="#cite_note-68">[68]</a> Caligula hief belastingen op rechtszaken, huwelijken en prostitutie.<a href="#cite_note-Suet.,_Vita_Gai_40-69">[69]</a> Ook begon hij de levens van <a href="/wiki/Gladiator_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Gladiator (hoofdbetekenis)">gladiatoren</a> te veilen tijdens de spelen.<a href="#cite_note-70">[70]</a> Goederen die bij testament waren nagelaten aan Tiberius werden nu geïnterpreteerd als nagelaten aan Caligula.<a href="#cite_note-71">[71]</a> Centurio's die door plundering rijkdommen hadden verworven, werden gedwongen hun buit aan de staat over te dragen.<a href="#cite_note-72">[72]</a> De <a href="/wiki/Curator_viarum" title="Curator viarum">curatores viarum</a> werden beschuldigd van incompetentie en geldverduistering en gedwongen om geld terug te betalen.<a href="#cite_note-73">[73]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Geweld">Geweld</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Geweld" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Geweld">brontekst bewerken</a>]</div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Caligula%26Germanicus_Aureus.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Caligula%26Germanicus_Aureus.jpg/275px-Caligula%26Germanicus_Aureus.jpg" decoding="async" width="275" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Caligula%26Germanicus_Aureus.jpg/413px-Caligula%26Germanicus_Aureus.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/Caligula%26Germanicus_Aureus.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="247" /></a><figcaption>Aureus van Caligula met op de keerzijde Germanicus (geslagen in 40 n.Chr.).</figcaption></figure> De belangrijkste oorzaak voor de samenzwering tegen Caligula was zijn buitensporig gebruik van geweld, vooral tegen <a href="/wiki/Senaat_(Rome)" title="Senaat (Rome)">senatoren</a>: de princeps liet de hoogverraadprocessen, die na de dood van Tiberius werden beschouwd als afgedaan, ongeveer halverwege zijn regering in groten getale weer opnemen. In minstens 36 gevallen van gruwelijke executies of andere zware straffen zoals <a href="/wiki/Verbanning" title="Verbanning">verbanning</a> vermelden de literaire bronnen de namen van de slachtoffers, waarbij het in de regel om leden van de bovenlaag ging, maar soms ook om soldaten of toneelspelers.<a href="#cite_note-74">[74]</a> In enkele gevallen liet Caligula senatoren folteren, ondanks het feit dat hun positie hen daar rechtens tegen vrijwaarde. Zo behandelde hij de senatoren feitelijk alsof zij slaven waren. Hiervoor boden de hoogverraadprocessen echter een zekere juridische speelruimte. Suetonius maakt bovendien melding van bannelingen die vermoord werden, zonder echter concrete gevallen aan te voeren.<a href="#cite_note-75">[75]</a> Caligula kan door zijn jeugdervaringen een overdreven angst voor zijn leven hebben ontwikkeld. Door de processen nam echter het daadwerkelijke gevaar voor een moordaanslag toe. Caligula werd daarom het volgende motto toegeschreven: „Laten ze me maar haten, als ze maar bang voor me zijn“,<a href="#cite_note-76">[76]</a> een citaat van een <a href="/wiki/Tragedie_(toneel)" title="Tragedie (toneel)">tragedie</a> van <a href="/wiki/Lucius_Accius" title="Lucius Accius">Lucius Accius</a>. In deze woorden uitte zich het karakter van een autocratische heerser, die weerstand met geweld bestreed in plaats van door consensus, of die het risico op weerstand ten minste bestreed door publieke vernederingen. Op een soortgelijke wijze moet Caligula hebben gezegd: „Had het volk van Rome maar slechts een nek! [… waarmee ik het in een keer kon wurgen]“.<a href="#cite_note-77">[77]</a> De historiciteit van letterlijke citaten in de antieke literatuur is echter vaak twijfelachtig: zij moesten dienen om het karakter van een persoon tot uitdrukking te brengen.<a href="#cite_note-78">[78]</a> De executies van senatoren worden bijna zonder uitzondering beschreven als willekeur van de princeps, die of uit sadistische moordlust of in reactie op lichte inbreuken (zoals kritiek op de kleding van de princeps) handelde. Hetzelfde geldt voor de wrede moorden, in het bijzonder die in de omgeving van het niet-aristocratische hof, waarbij de princeps zijn aanspraak op totale beoordelingsvrijheid in cynische bewoordingen tot uitdrukking bracht. Uit Caligula's algemene regeringshouding komt echter een ander beeld naar voren, namelijk dat het Caligula uiteindelijk min of meer ging om een systematische ontmachtiging van de senaat, door sommige senatoren te laten elimineren en de overigen te intimideren. Voor deze aanname spreken opvallende daden van zijn regering, die in het volgende hoofdstuk worden besproken. Daarnaast zijn er overgeleverde berichten van gedwongen prostitutie en verkrachtingen door Caligula, waaraan leden van de hoogste klasse ten prooi vielen. In het moderne onderzoek wordt de historiciteit van dergelijke berichten over Caligula (en andere principes) echter in twijfel getrokken en worden ze toegeschreven aan de tirannenoptiek van de bronnen in kwestie, daar ook over andere negatieve beoordeelde heersers van de Romeinse en pre-Romeinse oudheid vergelijkbare berichten zijn overgeleverd. Ongegronde <a href="/wiki/Gerucht" title="Gerucht">geruchten</a> alsook literaire bewerkingen, bijvoorbeeld in het kader van tragedies, of verwijzingen naar typologisch vergelijkbare heerserspersoonlijkheden, vonden vaak ingang in de literatuur als historische berichten. Aldus stellen sommige geschiedschrijvers in hun methodologische uiteenzettingen over feiteninformatie, dat fictieve elementen voor de nadrukkelijke karakterisering van een persoon in de oudheid niet onverantwoord geacht werden. Slechts zelden is echter met zekerheid vast te stellen waar de grens tussen fictie en historische werkelijkheid ligt, wat in elk geval met betrekking tot Caligula tot een groot aantal historische vragen heeft geleid.<a href="#cite_note-79">[79]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Caligula_en_de_senaat">Caligula en de senaat</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Caligula en de senaat" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Caligula en de senaat">brontekst bewerken</a>]</div> Door een demonstratieve vernederende houding, die vaak aan het hofceremonieel van oosterse despoten deed denken, beoogde Caligula (mogelijk) een politieke uitschakeling van de hogere stand. Bij het toekennen van de ambten schoof hij als princeps vaak ongewenste kandidaten naar voren, waarmee hij zich nog minder geliefd maakte. De bronnen vermelden onder de talloze extravaganties van de princeps, dat hij zijn lievelingspaard <a href="/wiki/Incitatus" title="Incitatus">Incitatus</a> wenste aan te stellen als consul.<a href="#cite_note-80">[80]</a> Als Caligula zich daadwerkelijk zou hebben laten ontvallen dat hij met deze gedachte speelde, dan was dit waarschijnlijk met de bedoeling de senaat zijn exclusieve beslissingsmacht en zijn almacht, ook over senatoren, te tonen.<a href="#cite_note-81">[81]</a> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Caligula_sestertius_RIC_33_680999.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Caligula_sestertius_RIC_33_680999.jpg/325px-Caligula_sestertius_RIC_33_680999.jpg" decoding="async" width="325" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Caligula_sestertius_RIC_33_680999.jpg/488px-Caligula_sestertius_RIC_33_680999.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/15/Caligula_sestertius_RIC_33_680999.jpg 2x" data-file-width="500" data-file-height="239" /></a><figcaption>Sestertius van Caligula met op de keerzijde zijn drie zusters.</figcaption></figure> Caligula stond een oosters heersersbegrip voor, wat een demonstratief extravagante levenswijze impliceerde, alsook verering in de staatscultus reeds tijdens zijn leven, niet pas na zijn dood (hoewel hiervoor in het westen van het Imperium Romanum tot op heden geen enkel bewijs is gevonden in de vorm van tempelbouw, inscripties of munten, die Caligula eenduidig met een persoonsverering in verband brengen;<a href="#cite_note-82">[82]</a> zie ook <a href="/wiki/Cesaropapie" title="Cesaropapie">Cesaropapie</a>). Het publiekelijk uiten van zijn verbondenheid met zijn zusters en in het bijzonder met Drusilla was mogelijk door de Egyptische broer-zus-heerschappij geïnspireerd. Zo'n regeringsstijl, waartoe ook <a href="/wiki/Julius_Caesar_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Julius Caesar (hoofdbetekenis)">Julius Caesar</a> en in het bijzonder <a href="/wiki/Marcus_Antonius" title="Marcus Antonius">Marcus Antonius</a> zich voelden aangetrokken, maakte hem verdacht bij de Romeinse elite. De princeps maakte zijn nieuwe visie op zijn heerschappij duidelijk door de vervanging van de hoofden van godenbeelden met zijn eigen portret<a href="#cite_note-83">[83]</a> of dat van verwanten alsook door zijn hellenistische kledingstijl. Voor zover redenen voor executies worden genoemd, worden deze meestal in verband gebracht met kritiek op deze regeringsopvatting. Ook zijn tendensen van een <a href="/w/index.php?title=Imitatio_Alexandri&action=edit&redlink=1" class="new" title="Imitatio Alexandri (de pagina bestaat niet)">imitatio Alexandri</a> herkenbaar.<a href="#cite_note-84">[84]</a> Net zoals over Julius Caesar en Marcus Antonius maken de literaire bronnen melding van plannen van Caligula om de hoofdstad van Rome naar <a href="/wiki/Alexandri%C3%AB" title="Alexandrië">Alexandrië</a> te verleggen, wat in de praktijk gelijk stond aan een definitieve ontmachtiging van senaat.<a href="#cite_note-85">[85]</a> Daarin kunnen mogelijk de overwegingen voor radicale rijkshervormingen worden gezien, gebaseerd op de erkenning dat een rijk van de grootte van het Imperium Romanum niet meer met het personeelsbestand van een Midden-Italische stad, maar slechts met behulp van een goed ontwikkelde bureaucratie en hiërarchie zoals in het hellenistische <a href="/wiki/Ptolemae%C3%AFsch_Egypte" class="mw-redirect" title="Ptolemaeïsch Egypte">Ptolemaeïsch Egypte</a> kon worden bestuurd. Mogelijk hoopte Caligula door het negeren van de ordo senatus voor zijn regering in toenemende mate te kunnen steunen op de <a href="/wiki/Equites" title="Equites">ordo equester</a>, die afhankelijk was van en onderworpen aan de keizer, enerzijds door degradaties, anderzijds door bevordering van loyale leden die als personeel werden geherstructureerd.<a href="#cite_note-86">[86]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Groepen_buiten_het_overzicht">Groepen buiten het overzicht</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Groepen buiten het overzicht" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Groepen buiten het overzicht">brontekst bewerken</a>]</div> De dwingelandij van Caligula was in de eerste plaats gericht tegen de senaat, die hem daarom haatte. Omdat na Caligula's dood reacties tegen zijn moordenaars zo goed als uitbleven, schijnt de princeps evenwel ook bij andere machtsfactoren in het rijk, met name het leger of het <a href="/wiki/Plebejer" title="Plebejer">plebs</a>, ondanks de vrijgevigheid tijdens zijn eerste regeringsmaanden, ten dele ongeliefd te zijn geworden. Mogelijk lagen de drastische belastingverhogingen als gevolg van de verhoogde uitgaven hieraan ten grondslag. Ook had Caligula ongebruikelijke maatregelen getroffen, zoals de openlijke vordering en belasting van de <a href="/wiki/Prostitutie_in_het_oude_Rome" title="Prostitutie in het oude Rome">prostitutie</a>.<a href="#cite_note-87">[87]</a> Per bordeelbezoek moest als heffing de minimumprijs worden betaald, die voor een concubitus werd verlangd.<a href="#cite_note-Suet.,_Vita_Gai_40-69">[69]</a> Deze belasting bleef als een van de weinige maatregelen na de dood van Caligula bestaan en werd pas in de christelijke tijd afgeschaft. Er wordt melding gemaakt van willekeur en gewelddaden tegen de bevolking van Rome tijdens de spelen, die gewoonlijk als een publiek forum voor onder andere graanbedelingen en donaties dienden, zodat de daden van de keizer bij dergelijke gelegenheden een potentieel gevaar voor een volksopstand konden inhouden.<a href="#cite_note-88">[88]</a> Flavius Josephus zegt echter ook dat Caligula bij sommige delen van de bevolking, die in deze uitbundige spelen waren geïnteresseerd, tot aan zijn dood geliefd bleef, evenals bij het deel van het leger, dat hun soldij op tijd had ontvangen.<a href="#cite_note-89">[89]</a> Ook andere bronnen maken melding van de relatieve populariteit van de keizer bij het volk in Rome respectievelijk Italië, maar waarschijnlijk niet in de provinciae van Griekenland en het oosten, waar Caligula zich door kunstroof en tempelplunderingen niet bepaald geliefd had gemaakt: het verwijderen van Caligula's naam in opschriften (damnatio memoriae), die waarschijnlijk zijn terug te voeren op lokale en beperkte reacties op Caligula's dood, zijn uitsluitend in het oosten van het rijk geattesteerd (zie onder). <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Joden">Joden</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Joden" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Joden">brontekst bewerken</a>]</div> Terwijl over Caligula's beleid en de beoordeling over hem in de provinciae weinig systematische informatie is overgeleverd, bezitten we vooral dankzij de werken van <a href="/wiki/Flavius_Josephus" title="Flavius Josephus">Flavius Josephus</a> en <a href="/wiki/Philo_van_Alexandri%C3%AB" title="Philo van Alexandrië">Philo van Alexandrië</a> verslagen over Caligula's ingrijpen in het centrum van het <a href="/wiki/Jodendom" title="Jodendom">joodse geloof</a>. We kunnen het oordeel over de keizer dat naar voren komt uit deze bronnen echter slechts in beperkte mate extrapoleren naar andere bevolkingsgroepen, omdat het conflict met de Joden vooral te maken had met het joodse <a href="/wiki/Monothe%C3%AFsme" title="Monotheïsme">monotheïsme</a>, dat onverenigbaar was met de door Caligula opgedrongen hellenistische <a href="/wiki/Keizercultus" title="Keizercultus">heerserscultus</a> waaraan de Griekse bevolking deelnam, die met de joden in een klein gebied samenleefden. Caligula droeg in zekere mate - naast andere oorzaken - bij tot de latere dramatische ontwikkelingen in Judea, waaronder de verwoesting van de <a href="/wiki/Joodse_tempel#Tweede_tempel" title="Joodse tempel">tempel</a> door <a href="/wiki/Titus_(keizer)" title="Titus (keizer)">Titus</a> en uiteindelijk de <a href="/wiki/Joodse_diaspora" title="Joodse diaspora">diaspora</a> onder <a href="/wiki/Hadrianus" title="Hadrianus">Hadrianus</a>. Alexandrië was sinds het <a href="/wiki/Hellenisme" title="Hellenisme">hellenisme</a> een multiculturele stad geworden. De stad telde onder haar inwoners, naast gehelleniseerde Egyptenaren en Grieken, een sterke <a href="/wiki/Joodse_gemeenschap_in_Alexandri%C3%AB" title="Joodse gemeenschap in Alexandrië">joodse minderheid</a>. Religieuze botsingen kwamen herhaaldelijk voor. Tijdens de aanwezigheid van <a href="/wiki/Herodes_Agrippa_I" title="Herodes Agrippa I">Herodes Agrippa I</a> namen de haatgevoelens bij de Griekse bevolking toe, wat tot een lokale <a href="/wiki/Pogrom" title="Pogrom">pogrom</a> leidde (zomer 38). De Romeinse stadhouder <a href="/wiki/Aulus_Avillius_Flaccus" title="Aulus Avillius Flaccus">Aulus Avillius Flaccus</a> had voorafgaand unilaterale sancties tegen de joodse bevolking verordend en wees deze nu als hoofdschuldigen aan voor de incidenten, met als gevolg dat de joden werden gedwongen zich in aparte woonplaatsen in de stad te vestigen.<a href="#cite_note-90">[90]</a> Het is daarmee het eerste historisch geattesteerde joodse <a href="/wiki/Getto" title="Getto">getto</a>.<a href="#cite_note-91">[91]</a> Deze toestanden waren de aanleiding tot de reis van een gezantschap naar Rome, waaraan Philo deelnam en die hij uitvoerig heeft beschreven. Nog voor de audiëntie met Caligula, die aan het uit Grieken en Joden bestaande gezantschap was toegezegd, bereikte hen in het jaar 40 vanuit Jeruzalem het schokkende nieuws, dat de keizer het bevel had gegeven om van de joodse tempel een centrum van de keizercultus te maken.<a href="#cite_note-92">[92]</a> De gesprekken eindigden zonder resultaat. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Temple_antonia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Temple_antonia.jpg/260px-Temple_antonia.jpg" decoding="async" width="260" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Temple_antonia.jpg/390px-Temple_antonia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Temple_antonia.jpg/520px-Temple_antonia.jpg 2x" data-file-width="530" data-file-height="331" /></a><figcaption>Tempel in Jeruzalem (model)</figcaption></figure> Caligula's poging om met geweld de keizercultus af te dwingen in de <a href="/wiki/Joodse_tempel" title="Joodse tempel">joodse tempel</a> in <a href="/wiki/Jeruzalem_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Jeruzalem (hoofdbetekenis)">Jeruzalem</a> was een represaillemaatregel nadat Joden in <a href="/wiki/Jabne" class="mw-redirect" title="Jabne">Jabne</a> in <a href="/wiki/Judea" title="Judea">Judea</a> een aan de keizer gewijd (maar in hun ogen <a href="/wiki/Godslastering" title="Godslastering">blasfemisch</a>) altaar hadden neergehaald. Caligula reageerde daarop met het bevel dat in de tempel in Jeruzalem een beeld van Caligula - of mogelijk een beeld van <a href="/wiki/Zeus_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Zeus (hoofdbetekenis)">Zeus</a> met de trekken van Caligula<a href="#cite_note-93">[93]</a> -, zou worden geplaatst. Het veroorzaakte verdere onrust in <a href="/wiki/Antiochi%C3%AB_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Antiochië (hoofdbetekenis)">Antiochië</a>, de administratieve zetel van <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syria</a>, aangezien de gouverneur <a href="/wiki/Publius_Petronius_(Syria)" title="Publius Petronius (Syria)">Publius Petronius</a> met de vervaardiging en opstelling van het beeld werd belast. Het lijkt erop dat Petronius zo veel mogelijk tijd probeerde te rekken, omdat hij zich bewust was van de gevoeligheden die de uitvoering van het bevel met zich mee zou brengen.<a href="#cite_note-94">[94]</a> Uiteindelijk was een conflict echter niet te voorkomen. De gemobiliseerde Joodse bevolking weigerde de oogst binnen te halen, wat het land in hongersnood en economische malaise dreigde te storten, ware het niet dat Petronius de Joden de toezegging deed Caligula te verzoeken zijn bevel in te trekken. Ondertussen oefende ook Herodes Agrippa druk op Caligula uit. Het lijkt erop dat Caligula aan Agrippa reeds had toegezegd zijn bevel in te trekken, maar zo ontstemd was over Petronius' verzoek dat hij alsnog besloot dat het beeld er moest komen.<a href="#cite_note-95">[95]</a> Volgens Flavius Josephus gaf Caligula Petronius de opdracht zelfmoord te plegen en ontliep hij dat vonnis slechts doordat het bericht van Caligula's dood hem eerder bereikte dan het doodvonnis.<a href="#cite_note-96">[96]</a> Het is echter niet meer vast te stellen of dit inderdaad een historisch gegeven is - Philo zwijgt erover - of dat Josephus hier gebruikmaakt van het literaire motief van een goed mens die op het laatste moment ontkomt uit de handen van een tiran.<a href="#cite_note-97">[97]</a> Hoe dan ook, Caligula's dood voorkwam dat het gewraakte beeld in de tempel werd geplaatst. Vanwege de gebeurtenissen werd het nieuws van de dood van Caligula bij de joodse bevolking - zowel in Judea als in Alexandrië - met vreugde ontvangen, waarop de daaruit volgende verscherpingen van de spanningen door <a href="/wiki/Claudius_I" title="Claudius I">Claudius</a> tot bedaren moesten worden gebracht. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Caligula_als_precedent">Caligula als precedent</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Caligula als precedent" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Caligula als precedent">brontekst bewerken</a>]</div> Het korte principaat van Caligula toonde de gevaren aan die voortvloeiden uit de vage positie van de princeps binnen de fundamenteel nog voortbestaande constitutie van de <a href="/wiki/Romeinse_Republiek" title="Romeinse Republiek">Romeinse Republiek</a>. Men gaat er tegenwoordig van uit dat Caligula bij zijn aantreden een soortgelijke reeks aan volmachten had gekregen als die voor Vespasianus in een opschrift zijn overgeleverd (<a href="/wiki/Lex_de_imperio_Vespasiani" title="Lex de imperio Vespasiani">Lex de imperio Vespasiani</a>). Sommige onderzoekers herkennen daarin de praktische overdracht van de volledige vrijheid om naar eigen goeddunken te beslissen.<a href="#cite_note-98">[98]</a> De keizer hoefde - formeel althans - bij de verkiezingen geen rekening te houden met de senaat; de republikeinse constitutie voorzag weliswaar het principe van de collegialiteit, dat onder Augustus en in de beginperiode van Tiberius op zijn minst voor propagandadoeleinden werd behouden. De uit de republikeinse tijd stammende hoogverraadswet (<a href="/w/index.php?title=Lex_maiestatis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lex maiestatis (de pagina bestaat niet)">lex maiestatis</a>) was vaag en liet willekeurige processen en veroordelingen alsook folteren en executies toe, ongeacht iemands status of positie. Daar Caligula hiervan in zijn laatste twee regeringsjaren meedogenloos gebruikmaakte, kon de zo uitgeoefende autocratie slechts door dood worden beëindigd. Het voorbeeld van Caligula voorzag daarom de heerschappij van latere keizers: performatieve ritualisering van een consensus met de senatoriale aristocratie door de keizer was de voorwaarde voor diens waardering in de senatoriale historiografie (en de in grote mate op deze gebaseerde receptie in de daarop volgende eeuwen). Toch bleef Caligula geen afzonderlijk geval in de Romeinse keizertijd. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historische_problemen">Historische problemen</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Historische problemen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Historische problemen">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Maatregelen_na_Caligula's_dood">Maatregelen na Caligula's dood</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Maatregelen na Caligula's dood" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Maatregelen na Caligula's dood">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Proclaiming_claudius_emperor.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Proclaiming_claudius_emperor.png/330px-Proclaiming_claudius_emperor.png" decoding="async" width="260" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Proclaiming_claudius_emperor.png/500px-Proclaiming_claudius_emperor.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Proclaiming_claudius_emperor.png/960px-Proclaiming_claudius_emperor.png 2x" data-file-width="1135" data-file-height="879" /></a><figcaption><a href="/wiki/Claudius_I" title="Claudius I">Claudius</a> wordt tot keizer uitgeroepen - schilderij uit 1867 van <a href="/wiki/Lourens_Alma_Tadema" title="Lourens Alma Tadema">Lourens Alma Tadema</a></figcaption></figure> Al snel na de moord op Caligula werd zijn nagedachtenis uitgewist. Was het na de dood van Tiberius al zo dat hier en daar standbeelden van de keizer neergehaald werden en gevraagd werd om ontering van zijn lijk, na Caligula's dood gingen in de Senaat zelfs stemmen op voor een collectieve damnatio over alle voorgangers en het herstel van de <a href="/wiki/Republiek_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Republiek (hoofdbetekenis)">republiek</a>, al was de macht van de senaat op zichzelf niet toereikend om dergelijke verstrekkende maatregelen ook daadwerkelijk door te voeren. Caligula's opvolger <a href="/wiki/Claudius_I" title="Claudius I">Claudius</a> liet ten slotte onder druk van de Senaat alle officiële besluiten van zijn voorganger ongeldig verklaren, geschriften over zijn regering vernietigen, standbeelden verwoesten en munten met de beeltenis van Caligula aan het geldverkeer onttrekken. Afzonderlijke archeologische vondsten, vooral afkomstig uit de <a href="/wiki/Romeinse_provincie" title="Romeinse provincie">provincies</a>, waarop de naam van Caligula is uitgewist of waarbij standbeelden van hem zijn verminkt, lijken echter het gevolg te zijn van spontane, niet officieel georganiseerde acties.<a href="#cite_note-99">[99]</a> Een <a href="/wiki/Damnatio_memoriae" title="Damnatio memoriae">damnatio memoriae</a> van Caligula kan dan ook niet worden vastgesteld en het lijkt erop dat Claudius - mede omdat het de moord op zijn neef betrof - geen precedent heeft willen scheppen. Deze gebeurtenissen kunnen hun sporen hebben nagelaten in de manier waarop Caligula in de bronnen wordt afgeschilderd. Doordat het bericht van <a href="/wiki/Publius_Cornelius_Tacitus" title="Publius Cornelius Tacitus">Tacitus</a> over Caligula's regering verloren gegaan is, is naast de veel latere <a href="/wiki/Lucius_Cassius_Dio" title="Lucius Cassius Dio">Cassius Dio</a> en de summiere gegevens in <a href="/wiki/Flavius_Josephus" title="Flavius Josephus">Flavius Josephus</a> de keizerbiografie van <a href="/wiki/Gaius_Suetonius_Tranquillus" title="Gaius Suetonius Tranquillus">Suetonius</a> de belangrijkste bron. Tot op ongeveer een derde van het Caligula-Vita van Suetonius, waarin vooral zijn jeugd en het begin van zijn regering wordt beschreven, is de beschrijving positief of neutraal van toon of betreft het gegevens die ook uit niet-literaire bronnen zijn vast te stellen (zoals politieke ambten). Uit de tweede helft van Caligula's regering bevat Suetonius' beschrijving hoofdzakelijk nog wandaden van de keizer. Suetonius sluit aan bij de senatoriale geschiedbeschouwing en zijn beschrijving blikt dan ook voornamelijk terug op de verhouding tussen Caligula en de senaat, terwijl nauwelijks naar voren komt hoe andere bestuursorganen hem waardeerden. De biografie draagt duidelijk sporen van de ideologie van de <a href="/wiki/Adoptiefkeizers" title="Adoptiefkeizers">adoptiefkeizers</a>, die zich wilden distantiëren van de keizers uit de Julisch-Claudische dynastie, met uitzondering van Augustus. Als keizerlijk archivaris had Suetonius toegang tot documenten uit de regering van Caligula, maar hij geeft nauwelijks inzicht in de herkomst, historiciteit of tendens van zijn bronnen. Verschillende zaken die Suetonius vermeldt, komen naar hedendaagse opvattingen over als irrelevant.<a href="#cite_note-100">[100]</a> Suetonius' beschrijving, vooral met betrekking tot de willekeurige gewelddadigheden tegen senatoren, wordt bevestigd door Josephus, die schreef in de tijd van de <a href="/wiki/Flavische_dynastie" title="Flavische dynastie">Flavische dynastie</a>. <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Waanzin?">Waanzin?</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Waanzin?" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Waanzin?">brontekst bewerken</a>]</div> De antieke bronnen karakteriseren de heerschappij van Caligula en in het bijzonder hemzelf als persoon vrijwel eenduidig als waanzinnig. Het is echter twijfelachtig of we daarbij aan een psychische aandoening in de moderne zin van het woord moeten denken. In de waarschijnlijk meest authentieke getuigenis, namelijk die van <a href="/wiki/Philo_van_Alexandri%C3%AB" title="Philo van Alexandrië">Philo</a> in verband met het Joodse gezantschap uit Alexandrië, komt de keizer weliswaar als arrogant en cynisch naar voren, maar niet als psychotisch. Desondanks vinden we bij deze auteur wel de eerste verwijzing naar waanzin bij de keizer.<a href="#cite_note-101">[101]</a> <a href="/wiki/Lucius_Annaeus_Seneca" title="Lucius Annaeus Seneca">Seneca</a> vermeldt gruwelijke folteringen en terechtstellingen door de keizer en beschrijft hem als <a href="/wiki/Sadisme" title="Sadisme">sadist</a>,<a href="#cite_note-102">[102]</a> maar deze overleveringen stammen voornamelijk uit de periode van Seneca's door Caligula bevolen <a href="/wiki/Verbanning" title="Verbanning">verbanning</a>. Elders definieert Seneca het begrip 'waanzin' als het ontaarden van een <a href="/wiki/Tiran_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Tiran (hoofdbetekenis)">tiran</a>, zonder daarbij echter Caligula met name te noemen.<a href="#cite_note-103">[103]</a> <a href="/wiki/Flavius_Josephus" title="Flavius Josephus">Flavius Josephus</a> karakteriseert de keizer meerdere malen als waanzinnig, maar ook bij hem blijft het onduidelijk of hij daarmee zinspeelt op een psychische stoornis of dat het een negatieve aanduiding is voor de willekeur in het optreden van de keizer.<a href="#cite_note-104">[104]</a> <a href="/wiki/Gaius_Suetonius_Tranquillus" title="Gaius Suetonius Tranquillus">Suetonius</a> - die echter schrijft volgens de traditie van de antieke biografie, waarin iemands karakter op basis van zijn regering wordt gereconstrueerd - schildert Caligula ongeveer een halve eeuw later nadrukkelijk af als geestesziek, door in zijn beschrijving van Caligula ziekteverschijnselen en fobieën te verwerken.<a href="#cite_note-105">[105]</a> Latere bronnen schetsen een vergelijkbaar beeld.<a href="#cite_note-106">[106]</a> De theorie van <a href="/w/index.php?title=Keizerwaanzin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Keizerwaanzin (de pagina bestaat niet)">keizerwaanzin</a>, die bepalend is geworden voor het beeld van Caligula in de kunst, is voor het eerst verwoord in een pamflet van <a href="/wiki/Ludwig_Quidde" title="Ludwig Quidde">Ludwig Quidde</a> uit 1894, getiteld Caligula. Eine Studie über römischen Caesarenwahnsinn (Caligula. Een studie over Romeinse keizerwaanzin). Caligula zou in de loop van zijn principaat <a href="/wiki/Psychische_aandoening" title="Psychische aandoening">geestesziek</a> zijn geworden en aan <a href="/wiki/Megalomanie" title="Megalomanie">grootheidswaanzin</a> zijn gaan lijden, als gevolg van de nogal <a href="/wiki/Incest" title="Incest">incestueuze</a> familiepolitiek van de <a href="/wiki/Julisch-Claudische_dynastie" title="Julisch-Claudische dynastie">julisch-claudische keizerfamilie</a>. Antieke bronnen spreken echter weliswaar over het afglijden van de keizerfamilie, maar de gedachte dat genetische factoren daarin een rol zouden spelen is hun vreemd: de Romeinen beriepen zich op het concept van <a href="/wiki/Mos_maiorum" title="Mos maiorum">mos maiorum</a> (de zede van de voorouders), volgens welke de verdienste van een voorouder met veel aanzien automatisch op zijn nakomelingen werd overgedragen. Quidde liet zich voor zijn theorie inspireren door toenmalige natuurwetenschappelijke inzichten, met name van darwinistische aard. Quidde schreef zijn pamflet niet zozeer uit historische motieven - het pamflet betekende zelfs het einde van zijn academische carrière als historicus - , maar als indirecte kritiek op keizer <a href="/wiki/Wilhelm_II_van_Duitsland" title="Wilhelm II van Duitsland">Wilhelm II</a>, die volgens hem evenals Caligula aan grootheidswaanzin leed. Er zijn inderdaad enkele gebeurtenissen die, gerekend naar huidige maatstaven, kunnen worden uitgelegd als aanwijzingen voor een psychische aandoening, zoals de voorgenomen benoeming van zijn paard <a href="/wiki/Incitatus" title="Incitatus">Incitatus</a> tot <a href="/wiki/Consul_(Rome)" title="Consul (Rome)">consul</a>, Caligula's handelwijze tijdens zijn veldtochten naar Germania en Britannia of zijn zelfverheffing tot levende god. Deze gebeurtenissen kunnen echter ook anders worden opgevat. Zo kan de voorgenomen benoeming van Incitatus niet serieus, maar cynisch bedoeld zijn, met de bedoeling de senaat te vernederen. De goddelijke verering die Caligula voor zich opeiste, is in lijn met de <a href="/wiki/Keizercultus" title="Keizercultus">keizercultus</a> van <a href="/wiki/Imperator_Caesar_Augustus" class="mw-redirect" title="Imperator Caesar Augustus">Augustus</a>. Augustus wilde weliswaar niet dat hij tijdens zijn leven in de stad Rome als god vereerd werd, maar in de oostelijke delen van het Romeinse Rijk, waar al sinds de <a href="/wiki/Hellenisme" title="Hellenisme">hellenistische</a> periode een heerserscultus bestond, liet hij dit wel toe. Volgende keizers en andere hooggeplaatste personen aan het keizerlijk hof gingen verschillend om met de heerserscultus, maar in de basis was een cultus rondom een persoon in de toenmalige wereld geaccepteerd. Uitsluitend antieke bronnen die geschreven zijn vanuit een monotheïstisch gezichtspunt (Philo, Flavius Josephus) brengen dit met (grootheids)waanzin in verband. <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Roma-mausoleo_di_augusto.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Roma-mausoleo_di_augusto.jpg/260px-Roma-mausoleo_di_augusto.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Roma-mausoleo_di_augusto.jpg/390px-Roma-mausoleo_di_augusto.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Roma-mausoleo_di_augusto.jpg/520px-Roma-mausoleo_di_augusto.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption>Het Mausoleum van Augustus drukt de postume verering van de eerste princeps uit</figcaption></figure> Veel tegenwoordige historici plaatsen vraagtekens bij de gedachte dat Caligula aan een psychische aandoening geleden zou hebben of bespreken deze vraag pas nadat zij deze eerst als historisch niet relevant of als onbetrouwbaar hebben aangemerkt. Vooral <a href="/w/index.php?title=Aloys_Winterling&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aloys Winterling (de pagina bestaat niet)">Aloys Winterling</a> gaat in zijn biografie van Caligula (2003) in tegen de gedachte dat de keizer geestesziek zou zijn. Hij ziet Caligula als een cynische, op macht beluste persoon, die tegenover de senaat optrad met "dubbelzinnige communicatie",<a href="#cite_note-107">[107]</a> om hen te vernederen. Het is juist Caligula's omgang met de senaat die heeft geleid tot opvatting van een irrationeel optredende keizer, hoewel juist op dat vlak Caligula's beweegredenen maar moeilijk achteraf vast te stellen zijn. Volgens Winterling vinden de legendes over Caligula's waanzin hun oorsprong juist in zelfbeschermingsmechanismen binnen de senaat, die in de vermeende geestesziekte van Caligula achteraf een rechtvaardiging vond voor het feit dat zij door zijn toedoen zoveel vernederingen had ondergaan en uiteindelijk ook geaccepteerd. Bovendien, doordat de senaat op een in ieder geval officieel nog niet eerder vertoonde wijze vrijwillig met geweld heeft ingegrepen, had men achteraf een aannemelijke verklaring nodig voor de moord op Caligula. Dit vinden we weerspiegeld in de latere literaire overlevering, waarin het motief van waanzin (in de zin van een psychische aandoening) langzaam maar zeker steeds verder ontwikkeld wordt. De gedachte dat de keizerswaanzin een legende is en zijn oorsprong vindt in de communicatie tussen keizer en senaat sluit op zich aan bij het gegeven dat Caligula reeds in zijn kinderjaren voor velen de beoogde opvolger van de keizer was. Caligula behoefde daarom lang niet zover te gaan als Augustus tijdens zijn principaat en Tiberius in zijn beginjaren in het ritueel van het verkrijgen van toezeggingen van de senaat als legitimatie van zijn principaat. Bovendien zal de aristocratie naar een verklaring hebben gezocht voor de verwording van deze nakomeling van de populaire Germanicus, zonder daarbij het uitgangspunt van de 'zede van de voorouders' ter discussie te stellen. Of Caligula anderzijds juist door deze niet eerder vertoonde onbeperkte macht pathologische trekjes van grootheidswaanzin ontwikkelde, blijft uiteindelijk een kwestie van speculatie. We kunnen niet meer met zekerheid vaststellen in hoeverre beschrijvingen van Caligula's ziekte uit 37/38 en andere bijzonderheden over zijn gezondheid (zoals slapeloosheid) voortkomen uit polemiek in de antieke bronnen of dat dit een historisch betrouwbaar beeld is dat wijst op een psychische stoornis.<a href="#cite_note-108">[108]</a> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Waardering">Waardering</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Waardering" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Waardering">brontekst bewerken</a>]</div> De veroordeling van minstens het tweede deel van de regering van Caligula als wrede tirannie is in de antieke bronnen, ook die uit een latere periode, unaniem. Er is geen tegenvoorstelling overgeleverd en er is geen reden om aan te nemen dat Tacitus in de verloren gegane delen van zijn werk <a href="/wiki/Annales_(Tacitus)" title="Annales (Tacitus)">Ab excessu divi Augusti</a> een ander beeld van Caligula zou hebben geschetst.<a href="#cite_note-109">[109]</a> In het moderne onderzoek werden op grond van de problematische overlevering van de bronnen tot in de jaren 80 van de twintigste eeuw in vergelijking met andere principes weinig monografieën aan Caligula gewijd.<a href="#cite_note-110">[110]</a> Ondanks de misschien eenzijdige overlevering wordt Caligula beschouwd als een politiek conceptloze, wispelturige geweldheerser, wiens regering slechts door de interne stabiliteit van het rijk zonder negatieve gevolgen bleef.<a href="#cite_note-111">[111]</a> De laatste drie grote Caligula-biografieën weerspiegelen de verschillende visies binnen het huidige onderzoek: Arther Ferrill (Caligula: Emperor of Rome, Londen, 1991.) beschrijft het in de bronnen voorgestelde beeld van de waanzinnige en irrationele wrede tiran als historisch, Anthony A. Barrett (Caligula: The Corruption of Power, Londen - New York, 1989.) noemt talrijke alternatieven voor de overgeleverde voorstelling, Aloys Winterling (Caligula. Eine Biografie, München, 2003. = Caligula. Een biografie, Brussel, 2005.) rehabiliteert Caligula in zoverre, dat hij Caligula's regering vanuit de contemporaine visie op deze verklaart. Beide laatstgenoemde werken zijn in het onderzoek door een breed publiek op grond van de voorstellingswijze overwegend positief ontvangen.<a href="#cite_note-112">[112]</a> Desondanks heeft zich geen revisie van het traditioneel historisch beeld voltrokken en wordt de heerschappij van Caligula nog steeds gezien als een zonder grote successen en van geringe betekenis voor latere ontwikkelingen. <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Caligula-receptie">Caligula-receptie</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Caligula-receptie" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Caligula-receptie">brontekst bewerken</a>]</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg/260px-Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg" decoding="async" width="260" height="348" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg/390px-Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg/520px-Eustache_Le_Sueur_-_Caligula_Depositing_the_Ashes_of_his_Mother_and_Brother_in_the_Tomb_of_his_Ancestors_-_WGA12607.jpg 2x" data-file-width="856" data-file-height="1146" /></a><figcaption>Caligula zet de as van zijn moeder en broer bij in de familietombe, schilderij door <a href="/w/index.php?title=Eustache_Le_Sueur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eustache Le Sueur (de pagina bestaat niet)">Eustache Le Sueur</a> (1647).</figcaption></figure> Door de eeuwen heen is het beeld van Caligula overheerst door de perversie, wreedheid en decadentie die in de antieke bronnen aan hem wordt toegeschreven. Op zichzelf maken deze interpretaties van Caligula wel gebruik van de antieke historische bronnen, met name het rijkelijk overgeleverde anekdotische materiaal over de persoon van de princeps, maar zonder de daarbij noodzakelijke bronnenkritiek aan de dag te leggen.<a href="#cite_note-113">[113]</a> Voorbeelden van een perverse, wrede Caligula vinden we bijvoorbeeld in de <a href="/w/index.php?title=Confessio_amantis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Confessio amantis (de pagina bestaat niet)">Confessio amantis</a> (ca. 1386-1390) van de Engelse dichter <a href="/wiki/John_Gower" title="John Gower">John Gower</a>, waarin Caligula wordt geportretteerd als degene die zijn zusters van hun maagdelijkheid heeft beroofd<a href="#cite_note-114">[114]</a> en bij de Franse schrijver <a href="/wiki/F%C3%A9nelon" class="mw-redirect" title="Fénelon">Fénelon</a>, die Caligula in zijn Dialogues des morts (1712) laat opbieden tegen Nero over de vraag wie van hen de meeste wandaden heeft begaan.<a href="#cite_note-115">[115]</a> Een uitzondering op de regel vormt <a href="/w/index.php?title=Eustache_Le_Sueur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eustache Le Sueur (de pagina bestaat niet)">Eustache Le Sueur</a>, die een welhaast devote Caligula afbeeldt, terwijl deze de as van zijn moeder en broer bijzet in de familietombe (1647).<a href="#cite_note-116">[116]</a> Het tafereel is geïnspireerd door Suetonius, die de gebeurtenis vermeldt in het relatief korte gedeelte dat aan 'de goede Caligula' gewijd is.<a href="#cite_note-117">[117]</a> In zijn keuze Caligula juist zo af te beelden, sloot Le Sueur aan bij de Franse schilderkunst van zijn dagen, waarin een voorliefde bestond voor taferelen die deugdzaamheid uitdrukken.<a href="#cite_note-118">[118]</a> Het beeld van de wrede, perverse, decadente Caligula culmineert aan het eind van de negentiende eeuw in Ludwig Quiddes theorie van de keizerswaanzin bij de principes van de <a href="/wiki/Julisch-Claudische_dynastie" title="Julisch-Claudische dynastie">Julisch-Claudische dynastie</a>. Het is deze interpretatie van Caligula die bepalend is voor de talrijke populair-wetenschappelijke, bellettristische en literaire voorstellingen van Caligula in de twintigste en de vroege eenentwintigste eeuw. Evenals bij Quidde zelf functioneert deze portrettering van Caligula niet zelden als impliciete kritiek op politiek leiders uit de tijd van de schrijver zelf. Verwijzend naar het totalitaire regime van zijn eigen tijd schreef de toen 25-jarige <a href="/wiki/Albert_Camus" title="Albert Camus">Albert Camus</a> in 1938 het drama <a href="/w/index.php?title=Caligula_(Camus)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caligula (Camus) (de pagina bestaat niet)">Caligula</a>. Historisch gezien situeert het zich in de periode na de dood van Julia Drusilla en de daarmee verbonden crisis van de princeps, die de zinneloosheid van het leven erkent en daarmee Camus’ filosofische opvatting van het <a href="/wiki/Existentialisme" title="Existentialisme">existentialisme</a> verzinnebeeldt.<a href="#cite_note-119">[119]</a> De Duitse componist <a href="/w/index.php?title=Detlev_Glanert&action=edit&redlink=1" class="new" title="Detlev Glanert (de pagina bestaat niet)">Detlev Glanert</a> creëerde een opera die een vrije interpretatie van Camus' drama was. <a href="/wiki/Tinto_Brass" title="Tinto Brass">Tinto Brass</a> produceerde in 1979 de schandaalfilm <a href="/wiki/Caligula_(film)" title="Caligula (film)">Caligula</a>. <a href="/wiki/Gore_Vidal" title="Gore Vidal">Gore Vidal</a> schreef het draaiboek, terwijl Brass de regie op zich nam. <a href="/wiki/Malcolm_McDowell" title="Malcolm McDowell">Malcolm McDowell</a> gaf gestalte aan Caligula, terwijl Tiberius door <a href="/wiki/Peter_O%27Toole" title="Peter O'Toole">Peter O'Toole</a> werd vertolkt.<a href="#cite_note-120">[120]</a> De oorspronkelijke verfilming onderging nog verdere bewerking, die de historische stof als façade voor seks- en geweldsorgieën gebruikte. In het kader van het <a href="/wiki/New_York_(stad)" title="New York (stad)">New York</a> Musical Theatre Festival werd op <a href="/wiki/Broadway_theatre" class="mw-redirect" title="Broadway theatre">Broadway</a> in 2004 een musical Caligula: An Ancient Glam Epic opgevoerd. De enscenering, die in elk geval de schandaalgeschiedenissen rond Caligula thematiseert, groeide uit tot publiekslieveling en werd in de pers overwegend positief ontvangen. Het uitbrengen van een politiek gekleurd lied uit de musical op single diende ter mobilisering van kiezers tijdens de <a href="/wiki/Amerikaanse_presidentsverkiezingen_2004" title="Amerikaanse presidentsverkiezingen 2004">Amerikaanse presidentsverkiezingen</a> tegen de herverkiezing van George W. Bush, die volgens de liedschrijvers evenals Caligula slechts als zoon van een populaire vader in de gelegenheid gesteld zou worden om het land naar de afgrond te leiden.<a href="#cite_note-121">[121]</a> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="In_popcultuur">In popcultuur</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: In popcultuur" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: In popcultuur">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Film_en_televisie">Film en televisie</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Film en televisie" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Film en televisie">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li>La Tragica Fine di Caligula Imperator (1917) - gespeeld door Raffaello Mariani.</li> <li><a href="/wiki/The_Robe" title="The Robe">The Robe</a> (1953) en <a href="/wiki/Demetrius_and_the_Gladiators" title="Demetrius and the Gladiators">Demetrius and the Gladiators</a> (1954) - gespeeld door Jay Robinson.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Messalina_vs._the_Son_of_Hercules&action=edit&redlink=1" class="new" title="Messalina vs. the Son of Hercules (de pagina bestaat niet)">Messalina vs. the Son of Hercules</a> (1964) - gespeeld door Charles Borromel.</li> <li><a href="/wiki/I,_Claudius_(televisieserie)" title="I, Claudius (televisieserie)">I, Claudius</a> (1976) - gespeeld door <a href="/wiki/John_Hurt" title="John Hurt">John Hurt</a>.</li> <li><a href="/wiki/Caligula_(film)" title="Caligula (film)">Caligula</a> (1979) - gespeeld door <a href="/wiki/Malcolm_McDowell" title="Malcolm McDowell">Malcolm McDowell</a>.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Caligula_and_Messalina&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caligula and Messalina (de pagina bestaat niet)">Caligula and Messalina</a> (1981) - gespeeld door Vladimir Brajovic.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Caligula_II:_The_Untold_Story&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caligula II: The Untold Story (de pagina bestaat niet)">Caligula II: The Untold Story</a> (1982) - gespeeld door David Brandon.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Caligula%27s_Slaves&action=edit&redlink=1" class="new" title="Caligula's Slaves (de pagina bestaat niet)">Caligula's Slaves</a> (1984) - gespeeld door Robert Gligorov.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Roman_Empire_(televisieserie)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Roman Empire (televisieserie) (de pagina bestaat niet)">Roman Empire</a>:Caligula: The Mad Emperor (2019) - gespeeld door Ido Drent.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Tirannenmoord" class="mw-redirect" title="Tirannenmoord">Tirannenmoord</a></li> <li><a href="/wiki/Zhengde" title="Zhengde">Zhengde</a>, <a href="/wiki/Chinees_Keizerrijk" title="Chinees Keizerrijk">Chinese</a> keizer met vergelijkbaar gedrag.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Noten">Noten</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Noten" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Noten">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="reflist" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;-moz-column-width:30em; -webkit-column-width:30em; column-width:30em; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> Cass. Dio, LIX 6.5. </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> O.a. A. Winterling, Caligula. Eine Biografie, München, 2003. </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> Suetonius, Vita Gai 8. Hij geeft als mogelijk andere geboorteplaatsen Ambitarvium, Tibur of de <a href="/wiki/Winterkamp" title="Winterkamp">winterkampen</a> op. </li> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> Suetonius, Vita Gai 1.1. </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> Suetonius, Vita Gai 9.1, Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.nl/ann01_39.html#1.41.2">I 41.2</a>. </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <a href="/wiki/Lucius_Annaeus_Seneca" title="Lucius Annaeus Seneca">Seneca minor</a>, De Constantia Sapientiis XVIII 2-5. </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> Suetonius, Vita Gai 10.1. </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann02_69.html#2.69.3">II 69.3</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann02_69.html#2.71.1">71.1</a>, Cass. Dio, LVII 18.9. Cf. Suetonius, Vita Gaii 1.2-2. </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_52.html#4.52.3">IV.52.3</a>. Cf. Suetonius, Vita Tiberi 53. </li> <li id="cite_note-10"><a href="#cite_ref-10">↑</a> Suetonius, Vita Tiberi 62.1, Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_1.html#4.3.3">IV 3.3</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_1.html#4.10.2">10.2</a>, Cass. Dio, LVII 22.2. </li> <li id="cite_note-11"><a href="#cite_ref-11">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_1.html#4.12.1">IV 12</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_17.html#4.17.1">17</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_39.html#4.39.1">39-40</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_52.html#4.54.1">54</a>. A.A. Barrett, Agrippina: Sex, Power and Politics in the Early Empire, New Haven - Londen, 1996, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=apgrxOkTinIC&pg=PA33&vq=Sejanus&dq=Agrippina:+Sex,+Power+and+Politics+in+the+Early+Empire&sig=HCaEnO_NQpGOeq55Y1aXptcHMj4">33</a>. </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_52.html#4.53.1">IV 53</a>. </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann05_01.html#5.3.1">V 3-5.1</a>. Cf. Vell. Pat., II 130.4. </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann06_25.html#6.25.1">VI 25</a>, Suetonius, Vita Tiberi 53.2; Cass. Dio, LVIII 22.4-5. </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann06_15.html#6.23.2">VI 23.2</a>. </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> Suetonius, Vita Gai 10.1, Cass. Dio, LX 2.5. </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> Suetonius, Vita Gai 10.1, 24.1, Cass. Dio, LX 2.5. </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">↑</a> Suetonius, Vita Tiberi 64. </li> <li id="cite_note-Suet.,_Vita_Gai_10.2-19">↑ <a href="#cite_ref-Suet.,_Vita_Gai_10.2_19-0">a</a> <a href="#cite_ref-Suet.,_Vita_Gai_10.2_19-1">b</a> Suetonius, Vita Gai 10.2. </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> Suetonius, Vita Tiberi 62.3. </li> <li id="cite_note-21"><a href="#cite_ref-21">↑</a> Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann06_31.html#6.50.5">VI 50.5</a>, Cass. Dio, LVIII 28, Suetonius, Vita Tiberii 73.2. Cf. Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann04_1.html#4.11.1">IV 11</a>. </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> Philo, Legatio ad Gaium IV 25, Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae XVIII 224. Cf. Suetonius, Vita Tiberi 73.1. </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> Cassius Dio, LIX 1.1-2. </li> <li id="cite_note-24"><a href="#cite_ref-24">↑</a> CIL VI 2028 (p. 864, 3261) = CIL VI 32344 = AE 1983, 95 = CFA 12 = ILS 5032, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://db.edcs.eu/epigr/epi_einzel_de.php?p_belegstelle=CIL+06%2C+02028&r_sortierung=Belegstelle">rr. 28, 30</a>: „a(nte) d(iem) VII Idus Ianuar(ias) / ... / quod hoc die C(aius) Caesar Augustus Germanicus a senatu impera[tor appellatus est]“ (zeven dagen voor de Iden van Januari (= 17 maart 37) / ... / dat die dag Gaius Caesar Augustus Germanicus door de senaat tot imperator uitgeroepen is“) </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> W. Eck, art. Caligula, in <a href="/wiki/Der_Neue_Pauly" title="Der Neue Pauly">NP</a> 2 (1997), col. 937. </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> Suetonius, Vita Gai 15.2, Cass. Dio, LIX 1.3. </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> Philo, Legatio ad Gaium II 10. </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> Suetonius, Vita Gai 13. </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> Suetonius, Vita Gai 16.3, Cass. Dio, LIX 9.6. </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> Suetonius, Vita Gai 15.4. </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> Suetonius, Vita Gai 15.4, Cass. Dio, LIX 3.6 </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> Suetonius, Vita Gai 16.1. </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">↑</a> Suetonius, Vita Gai 21, Cass. Dio, LIX 7.1-8. Cf. Suetonius, Vita Gai 22.4. </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> In het oudere onderzoek werd weliswaar vooral de zevende brief van Seneca's epistulae morales als tegenbewijs aangevoerd. In het moderne onderzoek ziet men echter ook daarin geen fundamentele kritiek op het geweld bij gladiatorenspelen. De literatuur hierover is zeer uitgebreid. In het bijzonder over het thema van het oordeel over geweld bij antieke auteurs, zie: M. Wistrand, Entertainment and Violence in Ancient Rome. The Attitudes of Roman Writers of the first Century A. D., Göteborg, 1992. </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> A.A. Barrett, Caligula: The Corruption of Power, Londen - New York, 1989, p. 73, A. Winterling, Caligula. Eine Biografie, München, 2003, pp. 60-64. Voor een <a href="/wiki/Status_quaestionis" title="Status quaestionis">status quaestionis</a>, zie: Z. Yavetz, Caligula. Imperial Madness and modern Historiography, in <a href="/w/index.php?title=Klio_(tijdschrift)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klio (tijdschrift) (de pagina bestaat niet)">Klio</a> 79 (1996), pp. 105-129. </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> Philo, Legatio ad Gaium II–III. Cf. Cass. Dio, LIX 10.8. </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> Suetonius, Vita Gai 22.1: „Hactenus quasi de principe, reliqua ut de monstro narranda sunt.“ </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> Cass. Dio, LIX 8.2-7, 10.6, Philo, Legatio ad Gaium V 29. </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> Suetonius, Vita Gai 25.2. </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> Suetonius, Vita Gai 25.3, Cass. Dio, LIX 23.7, 28.7. </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> Suetonius, Vita Gai 51.3. </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> S. Brackmann, Die militärische Selbstdarstellung des Caligula. Das Zeugnis der Münzen im Widerspruch zur antiken Geschichtsschreibung, in Gymnasium 112 (2005), pp. 375–383. Voor alternatieve visies op Caligula's veldtocht tegen Britannia, zie J.G.F. Hind, Caligula and the Spoils of Ocean: a Rush in the Far North-West?, in Britannia 34 (2003), pp. 272–274, D. Woods, Did Caligula Plan to bridge the English Channel?, in The Ancient World 33 (2002), pp. 157–170. </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> Suetonius, Vita Gai 22.2, 57.1. </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> <a href="/wiki/Plinius_de_Oudere" title="Plinius de Oudere">Plinius maior</a>, <a href="/wiki/Naturalis_Historia" class="mw-redirect" title="Naturalis Historia">Naturalis Historia</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/16*.html#201">XVI 201</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://penelope.uchicago.edu/Thayer/L/Roman/Texts/Pliny_the_Elder/36*.html#74">XXXVI 74</a>. In 1586 liet <a href="/wiki/Paus_Sixtus_V" title="Paus Sixtus V">paus Sixtus V</a> de obelisk verplaatsen naar het <a href="/wiki/Sint-Pietersplein" title="Sint-Pietersplein">Sint-Pietersplein</a>. Daarvoor stond de obelisk iets ten zuiden van de huidige locatie. </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> Voor de vele werken rond dit thema, zie: J.-U. Krause - e.a. (edd.), Bibliographie zur römischen Sozialgeschichte, II, Stuttgart, 1998, pp. 555–557, s.v. Repetunden. </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> met mogelijk een versie in <a href="/wiki/Katwijk_aan_Zee" title="Katwijk aan Zee">Katwijk aan Zee</a>, die in volksmond bekend stond als <a href="/wiki/Brittenburg#Kalla's_Toren" title="Brittenburg">Toren van Kalla</a> </li> <li id="cite_note-Suet.,_Vita_Gai_21-47">↑ <a href="#cite_ref-Suet.,_Vita_Gai_21_47-0">a</a> <a href="#cite_ref-Suet.,_Vita_Gai_21_47-1">b</a> Suetonius, Vita Gai 21. </li> <li id="cite_note-48"><a href="#cite_ref-48">↑</a> Suetonius, Vita Gai 21, Vita Divi Claudi 20.1, <a href="/wiki/Plinius_de_Oudere" title="Plinius de Oudere">Plinius maior</a>, <a href="/wiki/Naturalis_Historia" class="mw-redirect" title="Naturalis Historia">Naturalis Historia</a> XXXVI 122. </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae XIX 206. </li> <li id="cite_note-50"><a href="#cite_ref-50">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.teleac.nl/pagina.jsp?n=1130934">Antieke uitvindingen. 5. De Romeinse Titanic, teleac.nl (2006).</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071202014235/http://www.teleac.nl/pagina.jsp?n=1130934">Gearchiveerd</a> op 2 december 2007. </li> <li id="cite_note-51"><a href="#cite_ref-51">↑</a> Cass. Dio, LIX 10.5. </li> <li id="cite_note-52"><a href="#cite_ref-52">↑</a> Seneca, De brevitate vitae ad Paulinum 18.5, Suetonius, Vita Gai 19, Cass. Dio, LIX 17-18.1. </li> <li id="cite_note-53"><a href="#cite_ref-53">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archeonet.nl/index.php?itemid=5571">Huis van keizer Caligula in Rome ontdekt, ANP (7 augustus 2003).</a> </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> [ <a rel="nofollow" class="external free" href="https://web.archive.org/web/20201017203643/http://romeinen.info/caligula-in-katwijk/">https://web.archive.org/web/20201017203643/http://romeinen.info/caligula-in-katwijk/</a> Caligula in Katwijk? (39-40 na Chr.)] </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://historiek.net/caligula-in-katwijk/137420/">Caligula in Katwijk Schelpen verzamelen op het strand</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230609070025/https://historiek.net/caligula-in-katwijk/137420/">Gearchiveerd</a> op 9 juni 2023. </li> <li id="cite_note-56"><a href="#cite_ref-56">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://zwitserw.blogspot.com/p/the-soldiers-of-caligula_26.html">The soldiers of Caligula</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220407152614/https://zwitserw.blogspot.com/p/the-soldiers-of-caligula_26.html">Gearchiveerd</a> op 7 april 2022. </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nemokennislink.nl/publicaties/slag-tegen-de-schelpen/">Slag tegen de schelpen - Caligula’s leger aan het strand van Katwijk</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230516143039/https://www.nemokennislink.nl/publicaties/slag-tegen-de-schelpen/">Gearchiveerd</a> op 16 mei 2023. </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nrc.nl/nieuws/1997/12/27/caligula-in-katwijk-aan-zee-stempel-romeinse-keizer-7381080-a1354484">Caligula in Katwijk aan Zee; Stempel Romeinse keizer gevonden op duig wijnvat</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220519122521/https://www.nrc.nl/nieuws/1997/12/27/caligula-in-katwijk-aan-zee-stempel-romeinse-keizer-7381080-a1354484">Gearchiveerd</a> op 19 mei 2022. </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> Sen., De constantia sapiens 18.3, Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae XIX 18, 20-21, 28-46, 48-51, 63-69, 91-92, 98, 261, Suetonius, Vita Gai 56.2, 58.2, Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann11_01.html#11.01.2">XI 1.2</a>, 29.1, Cass. Dio, LIX 29.1. </li> <li id="cite_note-60"><a href="#cite_ref-60">↑</a> Suetonius, Vita Gai 56–58, Flav. Ios., Antiquitates Iudaicae XIX 105–113, Cass. Dio, LIX 29.5–7. Zie <a href="/w/index.php?title=John_Scheid&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Scheid (de pagina bestaat niet)">J. Scheid</a>, La mort du tyran: chronique de quelques morts programmés, in Du châtiment dans la cité. Supplices corporels et peine de mort dans le monde antique, Rome, 1984, pp. 177-193. </li> <li id="cite_note-61"><a href="#cite_ref-61">↑</a> Antiquitates Iudaicae XIX 70-113. </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> Vita Gai 58. </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> LIX 29.5-7. </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> Cass. Dio, LIX 16.1–7. </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> Cass. Dio, LIX 10. </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> Suetonius, Vita Gai 37. </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> Suetonius, Vita Gai 38. </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> Suetonius, Vita Gai 41. </li> <li id="cite_note-Suet.,_Vita_Gai_40-69">↑ <a href="#cite_ref-Suet.,_Vita_Gai_40_69-0">a</a> <a href="#cite_ref-Suet.,_Vita_Gai_40_69-1">b</a> Suetonius, Vita Gai 40. </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> Suetonius, Vita Gai 38, Cass. Dio, LIX 14. </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> Cass. Dio, LIX 15.1. </li> <li id="cite_note-72"><a href="#cite_ref-72">↑</a> Cass. Dio, LIX 15.2. </li> <li id="cite_note-73"><a href="#cite_ref-73">↑</a> Cass. Dio, LIX 15.3-4. </li> <li id="cite_note-74"><a href="#cite_ref-74">↑</a> A.A. Barrett, Caligula: The Corruption of Power, Londen - New York, 1989, pp. 242-243. </li> <li id="cite_note-75"><a href="#cite_ref-75">↑</a> Suetonius, Vita Gai 28. </li> <li id="cite_note-76"><a href="#cite_ref-76">↑</a> Suetonius, Vita Gai 30.1: oderint, dum metuant. </li> <li id="cite_note-77"><a href="#cite_ref-77">↑</a> Sen., De ira III 19.2, Suetonius, Vita Gai 30.2, Cass. Dio, LIX 13.6. </li> <li id="cite_note-78"><a href="#cite_ref-78">↑</a> Vgl. de klassieke passage bij <a href="/wiki/Thucydides_(historicus)" title="Thucydides (historicus)">Thoukydides</a> (I 22.): « Wat de redevoeringen betreft, die de sprekers ieder hebben gehouden vlak voor of gedurende de oorlog, het was moeilijk het gesprokene precies te onthouden, zowel voor mij wat ik zelf heb aangehoord als voor de anderen die mij verslag uitbrachten. Wat naar mijn mening ieder in de gegeven omstandigheden ongeveer moest zeggen, dat is door mij weergegeven, terwijl ik mij zo dicht mogelijk hield aan de algemene strekking van het werkelijk gesprokene. » (vert. <a href="/wiki/M.A._Schwartz" class="mw-redirect" title="M.A. Schwartz">M.A. Schwartz</a>), 2003 (= 1964).). </li> <li id="cite_note-79"><a href="#cite_ref-79">↑</a> Er is veel geschreven over fictieve elementen in de geschiedschrijving. Voor <a href="/wiki/Status_quaestionis" title="Status quaestionis">status quaestionis</a> en bespreking, zie: M. Zimmermann, Kaiser und Ereignis. Studien zum Geschichtswerk Herodians, München, 1999, pp. 9–13. Voor de hellenistische <a href="/wiki/Topos_(literatuur)" title="Topos (literatuur)">tirannentopiek</a>, zie: H. Berve, Die Tyrannis bei den Griechen, München, 1967, pp. 490ff. (voetnoten), pp. 737–753. Voor een uitvoerig overzicht over het tirannenmotief bij Romeins keizers, zie T. Arand, Das schmähliche Ende. Der Tod des schlechten Kaisers und seine literarische Gestaltung in der römischen Historiographie, Frankfurt am Main, 2002, pp. 73–102. </li> <li id="cite_note-80"><a href="#cite_ref-80">↑</a> Suetonius, Vita Gai 55.3, Cass. Dio, LIX 14.7. </li> <li id="cite_note-81"><a href="#cite_ref-81">↑</a> Visie van onder andere A.A. Barrett, Caligula: The Corruption of Power, New Haven, 1990, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=H1paoJ_BN28C&pg=PA46&vq=Incitatus&dq=Caligula:+The+Corruption+of+Power&hl=nl&source=gbs_search_s&sig=4M1sicecmSuEHcNEqWguIwXL_2M">46</a>. </li> <li id="cite_note-82"><a href="#cite_ref-82">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://portraitsofcaligula.com/3/miscellaneous10.htm">J. Geranio, Caligula: First Living Princeps To Be Shown Radiate on Coinage?, PortraitsofCaligula.com (2007).</a> </li> <li id="cite_note-83"><a href="#cite_ref-83">↑</a> Suetonius, Vit. Gai 22.2-3. </li> <li id="cite_note-84"><a href="#cite_ref-84">↑</a> Suetonius, Vit. Gai 52. Zie onder andere S.J.V. Malloch, Gaius' Bridge at Baiae and Alexander-Imitatio, in CQ2 51 (2001), pp. 206-217. </li> <li id="cite_note-85"><a href="#cite_ref-85">↑</a> Philo, Legatio ad Gaium XXXIII (250), vgl. Suetonius, Vit. Gai 49.2. A.A. Barrett, Caligula: The Corruption of Power, New Haven, 1990, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=H1paoJ_BN28C&pg=PA220&vq=capital&dq=Caligula:+The+Corruption+of+Power&hl=nl&source=gbs_search_s&sig=JrnppTQKgNgI5Wvc78GGeeFW8nY">220</a>. </li> <li id="cite_note-86"><a href="#cite_ref-86">↑</a> Suetonius, Vit. Gai 9.5. </li> <li id="cite_note-87"><a href="#cite_ref-87">↑</a> Suetonius, Vita Gai 40, Cass. Dio, LIX 28.8. T.A.J. McGinn, Prostitution, Sexuality, and the Law in Ancient Rome, New York, 1998, pp. 248-269. </li> <li id="cite_note-88"><a href="#cite_ref-88">↑</a> Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae XIX 24-26. Vgl. onder andere E. Flaig, Den Kaiser herausfordern. Die Usurpation im Römischen Reich, Frankfurt am Main - New York, 1992, pp. 38–93. </li> <li id="cite_note-89"><a href="#cite_ref-89">↑</a> Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae XIX 129-131. </li> <li id="cite_note-90"><a href="#cite_ref-90">↑</a> Philo, Flaccus VIII § 54-56. </li> <li id="cite_note-91"><a href="#cite_ref-91">↑</a> J.M.G. Barclay, Jews in the Mediterranean Diaspora. From Alexander to Trajan (323 BCE - 117 CE), Londen, 19982, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=TXlcEfkeAVEC&pg=PA53#v=onepage&q=&f=false">53</a>. </li> <li id="cite_note-92"><a href="#cite_ref-92">↑</a> Philo, Legatio ad Gaium XXIX § 186-189. </li> <li id="cite_note-93"><a href="#cite_ref-93">↑</a> E.M. Smallwood, Philo and Josephus as Historians of the Same Events, in L.H. Feldman - G. Hata (edd.), Josephus, Judaism, and Christianity, Leiden, 1987, p. 120. Zie Philo, Leg. 346. </li> <li id="cite_note-94"><a href="#cite_ref-94">↑</a> N.H. Taylor, Popular Opposition to Caligula in Jewish Palestine, in <a href="/w/index.php?title=Journal_for_the_Study_of_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal for the Study of Judaism (de pagina bestaat niet)">JSJ</a> 32 (2001), pp. 58-59. Zie ook E.M. Smallwood, Philo and Josephus as Historians of the Same Events, in L.H. Feldman - G. Hata (edd.), Josephus, Judaism, and Christianity, Leiden, 1987, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=f3KwlJSQr4cC&pg=PA121#v=onepage&q=&f=false">121</a>. </li> <li id="cite_note-95"><a href="#cite_ref-95">↑</a> E.M. Smallwood, Philo and Josephus as Historians of the Same Events, in L.H. Feldman - G. Hata (edd.), Josephus, Judaism, and Christianity, Leiden, 1987, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=f3KwlJSQr4cC&pg=PA122#v=onepage&q=&f=false">122</a>. </li> <li id="cite_note-96"><a href="#cite_ref-96">↑</a> Flavius Josephus, Antiquitates Iudaicae XVIII 305-309. Volgens Bellum Iudaicum 203 bereikte het bericht van Caligula's dood Petronius 27 dagen eerder dan de brief met het doodvonnis. </li> <li id="cite_note-97"><a href="#cite_ref-97">↑</a> E.M. Smallwood, Philo and Josephus as Historians of the Same Events, in L.H. Feldman - G. Hata (edd.), Josephus, Judaism, and Christianity, Leiden, 1987, p. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.be/books?id=f3KwlJSQr4cC&pg=PA123#v=onepage&q=&f=false">123</a>. Gerd Theissen meent dat Philo wel degelijk toespelingen maakt op dit bevel, hoewel Philo dit niet specifiek noemt, en accepteert Josephus' weergave als historisch (G. Theissen, The Gospels in Context. Social and Political History in the Synoptic Tradition, Londen, 1992 (= 2004), pp. 147-148.). </li> <li id="cite_note-98"><a href="#cite_ref-98">↑</a> Vgl. P.A. Brunt, Lex de imperio Vespasiani, in <a href="/wiki/The_Journal_of_Roman_Studies" title="The Journal of Roman Studies">JRS</a> 67 (1977), pp. 95–116, deze fundamentele bijdrage over de principaatsconstitutie is noch in hoge mate onbetwist voor wat betreft de vaststelling, dat de voor Vespasianus overgeleverde machtsoverdracht reeds bij diens voorgangers gebeurde, maar de vraag, of daarmee daadwerkelijk de speelruimte van de volledige vrijheid om naar eigen goeddunken te beslissen werd overgedragen, is nog steeds onderwerp van discussie. </li> <li id="cite_note-99"><a href="#cite_ref-99">↑</a> Suetonius, Vita Gai 60; Vita Divi Claudi 11.3; Cass. Dio, LIX 30.1a, LX 3.4–5.1, 8.6, 22.3; Caligula's naam is uitgewist in de volgende inscripties: ILS 194, 205, 5674, 5948, 6396, IGR 1.1057, 4.146, 1721. De <a href="/wiki/Lex_de_imperio_Vespasiani" title="Lex de imperio Vespasiani">Lex de imperio Vespasiani</a> noemt Caligula niet. </li> <li id="cite_note-100"><a href="#cite_ref-100">↑</a> Suetonius, Vita Gai 25.4 vertelt over Caligula's dochter bij zijn tweede vrouw Caesonia. Vanwege haar ontrouw bespreekt Suetonius de waarschijnlijkheid van Caligula's vaderschap. Haar wrede karakter - zij zou verschillende speelkameraadjes de ogen uitgekrabd hebben - overtuigt hem ervan dat zij inderdaad door Caligula verwekt moet zijn. Caligula zelf was overtuigd van het vaderschap en noemde zijn dochter dan ook naar zijn lievelingszuster Drusilla. Suetonius, Vita Gai 49.3 bericht over massale vissterfte in de Tiber na de dood van Caligula. Suetonius maakt daaruit op dat Caligula in zijn vertrekken een grote kist met gif gehad moet hebben, die na zijn dood door Claudius in de Tiber geleegd zou zijn. De gifvoorraad zou toereikend zijn om heel de senatorenstand te vergiftigen. Ten slotte vermeldt Suetonius nog een document dat uit de privévertrekken van Caligula zou komen, waarop de namen van senatoren onder een geschilderd zwaard of dolk vermeld zouden zijn. </li> <li id="cite_note-101"><a href="#cite_ref-101">↑</a> Philo, Legatio ad Gaium XI § 76, XIII § 93. </li> <li id="cite_note-102"><a href="#cite_ref-102">↑</a> Sen., De ira III 18–19. </li> <li id="cite_note-103"><a href="#cite_ref-103">↑</a> Sen., De clementia I 25. </li> <li id="cite_note-104"><a href="#cite_ref-104">↑</a> Vgl. A. Winterling, Caligula – Eine Biografie, München, 2003, pp. 175–180. Flavius Josephus, Ant. Jud. XIX 193 vermeldt echter wel het gerucht dat Caligula zijn verstand had verloren als gevolg van een liefdesdrank die zijn echtgenote hem had toegediend. Dit gerucht wordt ook vermeld in Suetonius, Vita Gai 50.2. </li> <li id="cite_note-105"><a href="#cite_ref-105">↑</a> Suetonius, Vita Gai 50-51. </li> <li id="cite_note-106"><a href="#cite_ref-106">↑</a> Cass. Dio; <a href="/wiki/Eutropius_(historicus)" title="Eutropius (historicus)">Eutropius</a>, Breviarium ab urbe condita VII 12. </li> <li id="cite_note-107"><a href="#cite_ref-107">↑</a> Zie in verband met dit begrip: S. Bartsch, Actors in the Audience. Theatricality and Doublespeak from Nero to Hadrian, Cambridge, 1994. </li> <li id="cite_note-108"><a href="#cite_ref-108">↑</a> Zie J. Kurz, art. Caesarenwahnsinn, in K.-H. Leven (ed.), Antike Medizin. Ein Lexikon, München, 2005, pp. 184–185; C.-R. Prüll, art. Caligula, in idem, pp. 185–186. Zie over de vraag naar de historiciteit van Caligula's waanzin verder nog <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.roman-emperors.org/gaius.htm#Note">7 G.G. Fagan, art. Gaius (Caligula) (A.D. 37-41), in DIR (1997-2004) (n. 7).</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230522003826/http://www.roman-emperors.org/gaius.htm">Gearchiveerd</a> op 22 mei 2023. </li> <li id="cite_note-109"><a href="#cite_ref-109">↑</a> Vgl. Tacitus, Annales <a rel="nofollow" class="external text" href="http://benbijnsdorp.info/ann06_31.html#6.45.3">VI 54.3</a>. </li> <li id="cite_note-110"><a href="#cite_ref-110">↑</a> Oudere monografieën: <a href="/wiki/Gerhard_J.D._Aalders" class="mw-redirect" title="Gerhard J.D. Aalders">G.J.D. Aalders</a>, Caligula, zoon van Germanicus, Assen, 1959 (tot nog toe de enige oorspronkelijke Nederlandstalige monografie over Caligula); R. Auguet, Caligula ou le pouvoir à vingt ans, Parijs, 1975; C. Dumont, C. César, empereur epileptique. Quelques aspects d'une conquest, diss. universiteit van Luik, 1964; R. A. Kroll, The Ruler Cult under Caligula, diss. Case Western Reserve University, 1932; A. Passerini, Caligola e Claudio, Rome, 1941; H. Sachs, Caligula, Berlijn, 1930; L. Venturini, Caligola, Milaan, 1906. </li> <li id="cite_note-111"><a href="#cite_ref-111">↑</a> Voor een algemeen overzicht van keizers: <a href="/wiki/Fik_Meijer" title="Fik Meijer">F. Meijer</a>, Keizers sterven niet in bed. Van Caesar (44 v.Chr.) tot Romulus Augustus (476 n.Chr.), Amsterdam, 2001, pp. 37-40. </li> <li id="cite_note-112"><a href="#cite_ref-112">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://hsozkult.geschichte.hu-berlin.de/index.asp?pn=rezensionen&type=rezbuecher&id=4519">U. Hartmann, recensie van A. Winterling, Caligula. Eine Biografie, München, 2003, hsozkult.geschichte.hu-berlin.de (2004)</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sehepunkte.de/2004/10/2665.html">C. Witschel, recensie van A. Winterling, Caligula. Eine Biografie, München, 2003, in Sehepunkte 4 (2004)</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/2003/2003-12-06.html">D.W. Hurley, recensie van A. Winterling, Caligula. Eine Biografie, München, 2003, in BMCR 14 (2003)</a>; <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/1991/02.01.01.html">A. Ferrill, recensie van A.A. Barrett, Caligula: The Corruption of Power, Londen - New York, 1989, in BMCR 2 (1991)</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081014050434/http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/1991/02.01.01.html">Gearchiveerd</a> op 14 oktober 2008. </li> <li id="cite_note-113"><a href="#cite_ref-113">↑</a> Voor een lijst van romans rond de figuur van Caligula, zie <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hist-rom.de/themen/caligula.html">www.hist.rom.de</a> </li> <li id="cite_note-114"><a href="#cite_ref-114">↑</a> John Gower, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/files/266/266-h/266-h.htm">Confessio amantis</a>, VII 199-212. </li> <li id="cite_note-115"><a href="#cite_ref-115">↑</a> Fénelon, Dialogues des morts, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mediterranees.net/mythes/enfers/fenelon/fenelon49.html">IL: Caligula et Néron</a>. </li> <li id="cite_note-116"><a href="#cite_ref-116">↑</a> Als de titel die doorgaans aan het schilderij gegeven wordt inderdaad correct is, zie de bespreking bij <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wga.hu/frames-e.html?/html/l/le_sueur/caligula.html">Caligula Depositing the Ashes of his Mother and Brother in the Tomb of his Ancestors</a>, Web Gallery of Art. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220519122522/https://www.wga.hu/frames-e.html?/html/l/le_sueur/caligula.html">Gearchiveerd</a> op 19 mei 2022. </li> <li id="cite_note-117"><a href="#cite_ref-117">↑</a> Suetonius, Vit. Gai 15. </li> <li id="cite_note-118"><a href="#cite_ref-118">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wga.hu/frames-e.html?/html/l/le_sueur/caligula.html">Caligula Depositing the Ashes of his Mother and Brother in the Tomb of his Ancestors</a>, Web Gallery of Art. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220519122522/https://www.wga.hu/frames-e.html?/html/l/le_sueur/caligula.html">Gearchiveerd</a> op 19 mei 2022. </li> <li id="cite_note-119"><a href="#cite_ref-119">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sens-public.org/IMG/SensPublic_JChapoutot_Le_jeune_homme_et_la_mort_Camus.pdf">J. Chapoutot, Le jeune homme et la mort: nihilisme, logique de l’absurde et sens de l’amour dans le Caligula d’Albert Camus, in Sens Public (2006), p. 10 (n. 6).</a> </li> <li id="cite_note-120"><a href="#cite_ref-120">↑</a> Voor een bespreking van de film vanuit een historisch-wetenschappelijk standpunt, zie: M. Janka, Caligula als Filmstar in Gore Vidals Caligula (1980): Ein seriöser Beitrag zur Sueton-Rezeption?, in M. Korenjak - K. Töchterle (edd.), Pontes II. Antike im Film, Innsbruck, 2002, pp. 186–200. </li> <li id="cite_note-121"><a href="#cite_ref-121">↑</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20041211032243/http://www.caligulathemusical.com/special.html">Special Events, www.caligulathemusical (2004).</a> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bronnen">Bronnen</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=26" title="Bewerk dit kopje: Bronnen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=26" title="De broncode bewerken van de sectie: Bronnen">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Literaire_bronnen">Literaire bronnen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=27" title="Bewerk dit kopje: Literaire bronnen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=27" title="De broncode bewerken van de sectie: Literaire bronnen">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Lucius_Cassius_Dio" title="Lucius Cassius Dio">Lucius Cassius Dio</a>, Historia Romana.</li> <li><a href="/wiki/Gaius_Suetonius_Tranquillus" title="Gaius Suetonius Tranquillus">Suetonius</a>, Vita Tiberii, Vita Gai, Vita Divi Claudi.</li> <li><a href="/wiki/Philo_van_Alexandri%C3%AB" title="Philo van Alexandrië">Philo van Alexandrië</a>, Legatio ad Gaium, Flaccus.</li> <li><a href="/wiki/Flavius_Josephus" title="Flavius Josephus">Flavius Josephus</a>, Antiquitates Iudaicae, Bellum Iudaicum.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Epigrafische_bronnen">Epigrafische bronnen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=28" title="Bewerk dit kopje: Epigrafische bronnen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=28" title="De broncode bewerken van de sectie: Epigrafische bronnen">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li>E.M. Smallwood (ed.), Documents Illustrating the Principates of Gaius, Claudius and Nero, Cambridge, 1967. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-86292-085-X" title="Speciaal:Boekbronnen/0-86292-085-X">ISBN 0-86292-085-X</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Iconografische_bronnen">Iconografische bronnen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=29" title="Bewerk dit kopje: Iconografische bronnen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=29" title="De broncode bewerken van de sectie: Iconografische bronnen">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Klaus_Fittschen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klaus Fittschen (de pagina bestaat niet)">K. Fittschen</a> - <a href="/w/index.php?title=Tonio_H%C3%B6lscher&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tonio Hölscher (de pagina bestaat niet)">T. Hölscher</a> - <a href="/w/index.php?title=Paul_Zanker&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paul Zanker (de pagina bestaat niet)">P. Zanker</a> - <a href="/wiki/Dietrich_Boschung" title="Dietrich Boschung">D. Boschung</a> (edd.), Das römische Herrscherbild. Die Bildnisse des Caligula, Berlijn, 1997. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/3-7861-1524-9" title="Speciaal:Boekbronnen/3-7861-1524-9">ISBN 3-7861-1524-9</a></li> <li>R. Varner (ed.), From Caligula to Constantine. Tyranny and Transformation in Roman Portraiture, Atlanta, 2001. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1-928917-01-1" title="Speciaal:Boekbronnen/1-928917-01-1">ISBN 1-928917-01-1</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatuur">Literatuur</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=30" title="Bewerk dit kopje: Literatuur" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=30" title="De broncode bewerken van de sectie: Literatuur">brontekst bewerken</a>]</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Encyclopedieartikels">Encyclopedieartikels</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=31" title="Bewerk dit kopje: Encyclopedieartikels" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=31" title="De broncode bewerken van de sectie: Encyclopedieartikels">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li>Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel <a class="external text" href="https://de.wikipedia.org/wiki/Caligula?oldid=39455091">Caligula</a> op de Duitstalige Wikipedia, dat onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a> valt. Zie de <a class="external text" href="https://de.wikipedia.org/wiki/Caligula?offset=20071129235959&action=history">bewerkingsgeschiedenis</a> aldaar.<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r66936091">.mw-parser-output .error-bronvermelding{color:#ff0000;font-weight:bold}.mw-parser-output .error-bronvermelding span{font-size:larger}</style></li> <li>Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel <a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Caligula?oldid=174295306">Caligula</a> op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a> valt. Zie de <a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Caligula?offset=20071129235959&action=history">bewerkingsgeschiedenis</a> aldaar.<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r66936091" /></li> <li>W. Eck, art. Caligula, in <a href="/wiki/Der_Neue_Pauly" title="Der Neue Pauly">NP</a> 2 (1997), coll. 937–939.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.roman-emperors.org/gaius.htm">G.G. Fagan, art. Gaius (Caligula) (A.D. 37-41), in DIR (1997-2004).</a></li> <li>M. Gelzer, art. Iulius (133), in <a href="/wiki/Der_Neue_Pauly#RE" title="Der Neue Pauly">RE</a> X/1 (1919), coll. 381-423.</li> <li>J. Straub, art. Caligula, in <a href="/w/index.php?title=Reallexikon_f%C3%BCr_Antike_und_Christentum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reallexikon für Antike und Christentum (de pagina bestaat niet)">RAC</a> 2 (1954), coll. 827–837.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Biografieën">Biografieën</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=32" title="Bewerk dit kopje: Biografieën" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=32" title="De broncode bewerken van de sectie: Biografieën">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li>J.P.V.D. Balsdon, The Emperor Gaius, Oxford, 1934. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-8371-9074-6" title="Speciaal:Boekbronnen/0-8371-9074-6">ISBN 0-8371-9074-6</a></li> <li>J.M.G. Barclay, Jews in the Mediterranean Diaspora. From Alexander to Trajan (323 BCE - 117 CE), Londen, 19982. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-567-08651-8" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-567-08651-8">ISBN 978-0-567-08651-8</a></li> <li>A.A. Barrett, Caligula: The Corruption of Power, Londen - New York, 1989. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-415-21485-8" title="Speciaal:Boekbronnen/0-415-21485-8">ISBN 0-415-21485-8</a></li> <li>A. Ferrill, Caligula. Emperor of Rome, Londen, 1991. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-500-25112-6" title="Speciaal:Boekbronnen/0-500-25112-6">ISBN 0-500-25112-6</a></li> <li>T. Kissel, Kaiser zwischen Genie und Wahn: Caligula, Nero und Elagabal, Düsseldorf, 2006. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/3-538-07233-7" title="Speciaal:Boekbronnen/3-538-07233-7">ISBN 3-538-07233-7</a></li> <li><a href="/wiki/Fik_Meijer" title="Fik Meijer">F. Meijer</a>, Keizers sterven niet in bed. Van Caesar (44 v.Chr.) tot Romulus Augustus (476 n. Chr.), Amsterdam, 2001, pp. 37–40. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-253-3415-6" title="Speciaal:Boekbronnen/90-253-3415-6">ISBN 90-253-3415-6</a></li> <li><a href="/wiki/Ludwig_Quidde" title="Ludwig Quidde">L. Quidde</a>, Caligula. Eine Studie über römischen Cäsarenwahnsinn, Leipzig 1894.</li> <li>S. Wilkinson, Caligula, Londen - New York, 2005. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-415-34121-3" title="Speciaal:Boekbronnen/0-415-34121-3">ISBN 0-415-34121-3</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aloys_Winterling&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aloys Winterling (de pagina bestaat niet)">A. Winterling</a>, Caligula. Eine Biografie, München, 2003. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/3-406-50206-7" title="Speciaal:Boekbronnen/3-406-50206-7">ISBN 3-406-50206-7</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://gfa.gbv.de/dr,gfa,007,2004,r,03.pdf">Uitvoerige recensie, in Göttinger Forum für Altertumswissenschaft 7 (2004), pp. 1017–1031.</a>) <ul><li>A. Winterling, Caligula. Een biografie, Amsterdam, 2005. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/90-5330-429-0" title="Speciaal:Boekbronnen/90-5330-429-0">ISBN 90-5330-429-0</a></li></ul></li> <li>S. Dando-Collins, Caligula: The Mad Emperor of Rome, Turner Publishing, Nashville, 2019.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bijzondere_werken">Bijzondere werken</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=33" title="Bewerk dit kopje: Bijzondere werken" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=33" title="De broncode bewerken van de sectie: Bijzondere werken">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li>K. Blouin, Le conflit judéo-alexandrin de 38 – 41. L'identité juive à l'épreuve, Parijs - e.a., 2005.</li> <li>S. Brackmann, Die militärische Selbstdarstellung des Caligula. Das Zeugnis der Münzen im Widerspruch zur antiken Geschichtsschreibung, in Gymnasium 112 (2005), pp. 375–383.</li> <li>P. Bricknell, The Emperor Gaius' military activities in AD 40, in <a href="/wiki/Historia_(tijdschrift)" title="Historia (tijdschrift)">Historia</a> 17 (1968), pp. 496–505.</li> <li>R.W. Davies, The 'abortive' invasion of britain by Gaius, in Historia. 15 (1966), pp. 124–128.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Maria_H._Dettenhofer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maria H. Dettenhofer (de pagina bestaat niet)">M.H. Dettenhofer</a>, Gaius' populare Willkürherrschaft, in <a href="/w/index.php?title=Latomus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latomus (de pagina bestaat niet)">Latomus</a> 61 (2002), pp. 643–665.</li> <li><a href="/wiki/Frans_van_Duijn" title="Frans van Duijn">F. van Duijn</a>, Zwemmen met Caligula, Leeuwarden, 2016.</li> <li><a href="/wiki/Robert_Graves" title="Robert Graves">R. Graves</a>, I, Claudius, Londen, 1934.</li> <li>J.G.F. Hind, Caligula and the Spoils of Ocean: a Rush in the Far North-West?, in Britannia 34 (2003), pp. 272–274.</li> <li>N. Holder, Buffy the Vampire Slayer: The Evil That Men Do, New York, 2000.</li> <li>D.W. Hurley, An Historical and Historiographical Commentary on Suetonius’ Life of C. Caligula, Oxford, 1993. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1-55540-881-8" title="Speciaal:Boekbronnen/1-55540-881-8">ISBN 1-55540-881-8</a></li> <li>W. Howard, Gore Vidal's Caligula, New York, 1980.</li> <li>D. Jackson, Caligula (Rufus #1), Londen, 2008.</li> <li>M. Janka, Caligula als Filmstar in Gore Vidals Caligula (1980): Ein seriöser Beitrag zur Sueton-Rezeption?, in M. Korenjak - K. Töchterle (edd.), Pontes II. Antike im Film, Innsbruck, 2002, pp. 186–200.</li> <li>R.S. Katz, The Illness of Caligula, in Classical world 65 (1972), pp. 223–225.</li> <li>F. Kemmers, Caligula on the lower rhine, in Revue belge de numismatique et sigillographie 150 (2004), pp. 15–50.</li> <li>M. Kleijwegt, Gaius 'triumph' at Baiae, in Mnemosyne 57 (1996), pp. 652–671.</li> <li>J.-U. Krause - e.a. (edd.), Bibliographie zur römischen Sozialgeschichte, II, Stuttgart, 1998, pp. 555–557, s.v. Repetunden.</li> <li>J. Lucas, Un empereur psychopathe, in Antiquité classique 36 (1967), pp. 159–189.</li> <li>Y. Rivière, Les Délateurs sous l' Empire Romain, Rome, 2002. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/2-7283-0559-5" title="Speciaal:Boekbronnen/2-7283-0559-5">ISBN 2-7283-0559-5</a></li> <li>D. Rohmann, Gewalt und politischer Wandel im 1. Jahrhundert n. Chr., München, 2006. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/3-8316-0608-0" title="Speciaal:Boekbronnen/3-8316-0608-0">ISBN 3-8316-0608-0</a></li> <li>S.H. Rutledge, Imperial Inquisitions. Prosecutors and Informants from Tiberius to Domitian, Londen - New York, 2001. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0-415-23700-9" title="Speciaal:Boekbronnen/0-415-23700-9">ISBN 0-415-23700-9</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=John_Scheid&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Scheid (de pagina bestaat niet)">J. Scheid</a>, La mort du tyran: chronique de quelques morts programmés, in Du châtiment dans la cité. Supplices corporels et peine de mort dans le monde antique, Rome, 1984, pp. 177–193. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/2-7283-0084-4" title="Speciaal:Boekbronnen/2-7283-0084-4">ISBN 2-7283-0084-4</a></li> <li>C.J. Simpson, The conspiracy of AD 39, in Studies of Latin Literature and Roman History, II, Brussel, 1980, pp. 347–366.</li> <li>C.J. Simpson, The cult of the Emperor Gaius, in <a href="/w/index.php?title=Latomus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latomus (de pagina bestaat niet)">Latomus</a> 40 (1981), pp. 489–511.</li> <li>E.M. Smallwood, Philo and Josephus as Historians of the Same Events, in L.H. Feldman - G. Hata (edd.), Josephus, Judaism, and Christianity, Leiden, 1987, pp. 114–129.</li> <li>N.H. Taylor, Popular Opposition to Caligula in Jewish Palestine, in <a href="/w/index.php?title=Journal_for_the_Study_of_Judaism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Journal for the Study of Judaism (de pagina bestaat niet)">JSJ</a> 32 (2001), pp. 54–70.</li> <li>G. Theissen, The Gospels in Context. Social and Political History in the Synoptic Tradition, Londen, 1992 (= 2004). <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-567-08486-6" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-567-08486-6">ISBN 978-0-567-08486-6</a></li> <li>S. Turney, Caligula, Londen, 2018.</li> <li>D. Wardle, Suetonius Life of Caligula. A commentary, Brussel, 1994. <a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/2-87031-165-6" title="Speciaal:Boekbronnen/2-87031-165-6">ISBN 2-87031-165-6</a></li> <li>D. Wardle, When did Caligula die?, in Acta Classica. 34 (1991), pp. 158–165.</li> <li>D. Wardle, Caligula and the client kings, in Classical Quarterly 42 (1992), pp. 437–443.</li> <li>D. Wardle, Caligula and his wives, in <a href="/w/index.php?title=Latomus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Latomus (de pagina bestaat niet)">Latomus</a> 57 (1998), pp. 109–126.</li> <li>D. Woods, Did Caligula Plan to bridge the English Channel?, in The Ancient World 33 (2002), pp. 157–170.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Zvi_Yavetz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zvi Yavetz (de pagina bestaat niet)">Z. Yavetz</a>, Caligula. Imperial Madness and modern Historiography, in <a href="/w/index.php?title=Klio_(tijdschrift)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klio (tijdschrift) (de pagina bestaat niet)">Klio</a> 79 (1996), pp. 105–129.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Literaire_voorstellingen">Literaire voorstellingen</h3>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=34" title="Bewerk dit kopje: Literaire voorstellingen" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=34" title="De broncode bewerken van de sectie: Literaire voorstellingen">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><a href="/wiki/Albert_Camus" title="Albert Camus">A. Camus</a>, Caligula, Parijs, 1944.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Siegfried_Obermeier&action=edit&redlink=1" class="new" title="Siegfried Obermeier (de pagina bestaat niet)">S. Obermeier</a>, Caligula. Der grausame Gott, Rowohlt, 1993.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Josef_Toman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Josef Toman (de pagina bestaat niet)">J. Toman</a>, Tiberius und Caligula, München, 1982.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_link">Externe link</h2>[<a href="/w/index.php?title=Caligula&veaction=edit&section=35" title="Bewerk dit kopje: Externe link" class="mw-editsection-visualeditor">bewerken</a> | <a href="/w/index.php?title=Caligula&action=edit&section=35" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe link">brontekst bewerken</a>]</div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20020115033439/http://www.geocities.com/Athens/Parthenon/7094/caligula.html">D.A. Wend, Caligula: The First Autocrat, geocities.com (2001).</a> (zevendelig artikel over Caligula)</li></ul> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Caligula#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Caligula">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/60px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></div> <div>Zie de categorie <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Caligula#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Caligula">Caligula</a> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div> <div class="toccolours etalage" style="display:flex; justify-content:space-between; gap:1em; align-items:center; text-align:center; font-size:85%; clear:both; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);"> <div><a href="/wiki/Bestand:Fairytale_bookmark_golden.svg" class="mw-file-description" title="Etalagester"><img alt="Etalagester" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/20px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Fairytale_bookmark_golden.svg/40px-Fairytale_bookmark_golden.svg.png 1.5x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></div> <div>Dit artikel is op 5 februari 2010 in <a class="external text" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Caligula&oldid=19944934">deze versie</a> opgenomen in de <a href="/wiki/Wikipedia:Etalage" title="Wikipedia:Etalage">etalage</a>.</div> <div></div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Caligula&oldid=69051392">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Caligula&oldid=69051392</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Gens_Julia" title="Categorie:Gens Julia">Gens Julia</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Julisch-Claudische_dynastie" title="Categorie:Julisch-Claudische dynastie">Julisch-Claudische dynastie</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Romeins_keizer" title="Categorie:Romeins keizer">Romeins keizer</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Vermoord_heerser" title="Categorie:Vermoord heerser">Vermoord heerser</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Persoon_in_de_1e_eeuw" title="Categorie:Persoon in de 1e eeuw">Persoon in de 1e eeuw</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen" title="Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen">Wikipedia:Etalage-artikelen</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen_uit_2010" title="Categorie:Wikipedia:Etalage-artikelen uit 2010">Wikipedia:Etalage-artikelen uit 2010</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 18 mrt 2025 om 15:58.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie. Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Caligula&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"> Zoeken </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia"> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" > Inhoudsopgave omschakelen </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" >Caligula</div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"> 114 talen </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"> Onderwerp toevoegen </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.eqiad.main-8669bc5c8-l6nk2","wgBackendResponseTime":199,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.360","walltime":"0.450","ppvisitednodes":{"value":5279,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":24248,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6882,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":62393,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 237.550 1 -total"," 25.88% 61.480 1 Sjabloon:Infobox_keizer_Romeinse_Rijk"," 24.88% 59.098 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 22.46% 53.349 1 Sjabloon:References"," 14.84% 35.261 1 Sjabloon:Wikidata_afbeelding"," 12.42% 29.492 1 Sjabloon:Commonscat"," 10.45% 24.831 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 8.98% 21.333 2 Sjabloon:First_non_empty"," 6.65% 15.806 2 Sjabloon:Bronvermelding_anderstalige_Wikipedia"," 6.19% 14.698 118 Sjabloon:Aut"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.008","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":703043,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-8669bc5c8-dcn6w","timestamp":"20250318145853","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Caligula","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Caligula","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1409","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1409","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-01-20T03:27:53Z","dateModified":"2025-03-18T14:58:39Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/7b\/Caligula_01.JPG","headline":"derde princeps (keizer) van Rome van 37 tot 41 n.Chr. (12 - 41 n.Chr.)"}</script> </body> </html>