CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>مارمولک - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%", "۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"890c941a-2f67-4d2a-ba75-82ea6c1527bd","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"مارمولک","wgTitle":"مارمولک","wgCurRevisionId":41155110,"wgRevisionId":41155110,"wgArticleId":284093,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","صفحه‌های دارای پیوند مرده","مقاله‌های دارای شرح مختصر","شرح مختصر یکسان با ویکی‌داده","پیوند رده انبار که به صورت محلی تعریف شده است", "مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","آرایه‌های منسوخ مهره‌داران","جانداران پدیدآمده در هتانجین","جانداران موجود پدیدآمده در ژوراسیک پیشین","خزندگان","گروه‌های پیراتباری","مارمولک‌ها"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"مارمولک","wgRelevantArticleId":284093,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true, "wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q15879","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading", "ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Lizard_Collage.jpg/1200px-Lizard_Collage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Lizard_Collage.jpg/800px-Lizard_Collage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Lizard_Collage.jpg/640px-Lizard_Collage.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="مارمولک - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-مارمولک rootpage-مارمولک skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="منوی اصلی" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ساخت حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ساخت حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-اندازه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#اندازه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>اندازه</span> </div> </a> <ul id="toc-اندازه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روش‌های_حرکت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#روش‌های_حرکت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>روش‌های حرکت</span> </div> </a> <ul id="toc-روش‌های_حرکت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حواس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حواس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>حواس</span> </div> </a> <ul id="toc-حواس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زهر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#زهر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>زهر</span> </div> </a> <ul id="toc-زهر-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تولیدمثل" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تولیدمثل"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>تولیدمثل</span> </div> </a> <ul id="toc-تولیدمثل-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تنظیم_دمای_بدن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تنظیم_دمای_بدن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>تنظیم دمای بدن</span> </div> </a> <ul id="toc-تنظیم_دمای_بدن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بوم‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#بوم‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>بوم‌شناسی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-بوم‌شناسی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های بوم‌شناسی</span> </button> <ul id="toc-بوم‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-زیست‌گاه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زیست‌گاه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>زیست‌گاه</span> </div> </a> <ul id="toc-زیست‌گاه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تغذیه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تغذیه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲</span> <span>تغذیه</span> </div> </a> <ul id="toc-تغذیه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-مارمولک‌ها_و_انسان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#مارمولک‌ها_و_انسان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>مارمولک‌ها و انسان</span> </div> </a> <ul id="toc-مارمولک‌ها_و_انسان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پانویس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پانویس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>پانویس</span> </div> </a> <ul id="toc-پانویس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="فهرست محتوا" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">مارمولک</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۳۹ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-139" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۳۹ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Akkedis" title="Akkedis–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Akkedis" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A5%E1%8A%95%E1%88%BD%E1%88%8B%E1%88%8A%E1%89%B5" title="እንሽላሊት–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="እንሽላሊት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AD%D9%84%D9%8A%D8%A9" title="سحلية–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="سحلية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%85%D9%8A%D8%A9" title="زرمومية–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="زرمومية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AD%D9%84%D9%8A%D9%87" title="سحليه–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="سحليه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Jararankha" title="Jararankha–آیمارایی" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Jararankha" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="آیمارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%D9%86%DA%A9%D9%84%D9%87" title="کرتنکله–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کرتنکله" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D2%AB%D3%99%D1%80%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D3%99%D1%80" title="Кеҫәрткеләр–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Кеҫәрткеләр" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Kadal" title="Kadal–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Kadal" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Dr%C4%97i%C5%BE%C4%81" title="Drėižā–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Drėižā" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Ilik" title="Ilik–Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Ilik" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%88%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96" title="Яшчаркі–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Яшчаркі" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%88%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%96" title="Яшчаркі–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Яшчаркі" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%89%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Гущери–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Гущери" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%87%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="बिसतुइया–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बिसतुइया" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%9F%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BF" title="টিকটিকি–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="টিকটিকি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A2%E0%BE%A9%E0%BD%84%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BC%8D" title="རྩངས་པ།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="རྩངས་པ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1ter" title="Gušter–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Gušter" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Bajonggir" title="Bajonggir–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Bajonggir" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Lacertilis" title="Lacertilis–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Lacertilis" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/D%C3%B4-d%C3%A2ing" title="Dô-dâing–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Dô-dâing" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Bayawak" title="Bayawak–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Bayawak" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%DB%8E%D9%84%DA%A9%DB%95" title="مارمێلکە–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مارمێلکە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Kesertki" title="Kesertki–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Kesertki" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Je%C5%A1t%C4%9B%C5%99i" title="Ještěři–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Ještěři" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BC" title="Калтасем–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Калтасем" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Madfall" title="Madfall–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Madfall" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/%C3%98gler" title="Øgler–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Øgler" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Baand%C9%94%C9%A3u" title="Baandɔɣu–Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Baandɔɣu" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Echsen" title="Echsen–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Echsen" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%8D%CF%81%CE%B1" title="Σαύρα–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Σαύρα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Arzint%C3%A8la" title="Arzintèla–امیلیانو-روما" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Arzintèla" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="امیلیانو-روما" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lizard" title="Lizard–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Lizard" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Lacertuloj" title="Lacertuloj–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Lacertuloj" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Sisalikulised" title="Sisalikulised–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Sisalikulised" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Musker" title="Musker–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Musker" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Liskot" title="Liskot–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Liskot" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Moko" title="Moko–فیجیایی" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Moko" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Edlur" title="Edlur–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Edlur" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Laghairt" title="Laghairt–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Laghairt" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lacertilios" title="Lacertilios–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lacertilios" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%88%DA%86%D8%A7%D8%B1" title="چوچار–گیلکی" lang="glk" hreflang="glk" data-title="چوچار" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="گیلکی" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Teju" title="Teju–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Teju" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Kadangare" title="Kadangare–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kadangare" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Ki%C3%A9u-m%C3%A0-s%C3%A0" title="Kiéu-mà-sà–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Kiéu-mà-sà" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%98%D7%90%D7%95%D7%AA" title="לטאות–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="לטאות" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9B%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%80" title="छिपकली–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="छिपकली" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1teri" title="Gušteri–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Gušteri" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Leza" title="Leza–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Leza" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Gy%C3%ADkok" title="Gyíkok–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Gyíkok" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B2%D5%A5%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Մողեսներ–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մողեսներ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kadal" title="Kadal–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Kadal" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Lacerto" title="Lacerto–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Lacerto" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/E%C3%B0lur" title="Eðlur–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Eðlur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%88%E3%82%AB%E3%82%B2" title="トカゲ–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="トカゲ" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Kadhal" title="Kadhal–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Kadhal" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AE%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%98" title="ხვლიკისნაირნი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ხვლიკისნაირნი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Kesirtkeler" title="Kesirtkeler–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Kesirtkeler" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tazermemmuyt" title="Tazermemmuyt–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tazermemmuyt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1mbwuok" title="A̱mbwuok–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱mbwuok" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%81%D1%96%D1%80%D1%82%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%80" title="Кесірткелер–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Кесірткелер" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B9%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BF" title="ಹಲ್ಲಿ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಹಲ್ಲಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8F%84%EB%A7%88%EB%B1%80%EC%95%84%EB%AA%A9" title="도마뱀아목–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="도마뱀아목" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%86%D9%9B%DA%A9%DB%81%D9%95_%D9%84%D9%94%D9%B9" title="کینٛکہٕ لٔٹ–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="کینٛکہٕ لٔٹ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Qirt%C3%AE%C5%9F" title="Qirtîş–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Qirtîş" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B5%D0%BB%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BA" title="Кескелдирик–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Кескелдирик" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BB" title="Чурчул–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Чурчул" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Lezardo" title="Lezardo–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Lezardo" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Herdisse" title="Herdisse–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Herdisse" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Lingiola" title="Lingiola–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Lingiola" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Drie%C5%BEai" title="Driežai–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Driežai" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/%C4%B6irzakas" title="Ķirzakas–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Ķirzakas" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Kadal" title="Kadal–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Kadal" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Гуштери–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Гуштери" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B4%B2%E0%B5%8D%E0%B4%B2%E0%B4%BF_(%E0%B4%89%E0%B4%AA%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%B0)" title="പല്ലി (ഉപനിര)–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പല്ലി (ഉപനിര)" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A4%A1%E0%A4%BE" title="सरडा–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="सरडा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D3%93%D0%BA%D1%88%D3%93%D0%BB%D1%8C%D3%B9" title="Шӓкшӓльӹ–هیل ماری" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Шӓкшӓльӹ" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="هیل ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Lacertilia" title="Lacertilia–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Lacertilia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%82%D1%8C%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D1%82" title="Метьказт–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Метьказт" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%86%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="ماچکال–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ماچکال" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Ic%C3%A8rta" title="Icèrta–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Icèrta" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Evertaske" title="Evertaske–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Evertaske" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9B%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8B" title="छेपारो–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="छेपारो" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A5%8D%E2%80%8C%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A4%BF" title="माय्‌बिलि–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="माय्‌बिलि" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Hagedissen" title="Hagedissen–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Hagedissen" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/%C3%98gle" title="Øgle–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Øgle" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/%C3%98gle" title="Øgle–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Øgle" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nv mw-list-item"><a href="https://nv.wikipedia.org/wiki/Na%CA%BCash%C7%AB%CC%81%CA%BCii" title="Naʼashǫ́ʼii–ناواهویی" lang="nv" hreflang="nv" data-title="Naʼashǫ́ʼii" data-language-autonym="Diné bizaad" data-language-local-name="ناواهویی" class="interlanguage-link-target"><span>Diné bizaad</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lagartos" title="Lagartos–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Lagartos" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%93%C3%A6%D0%BA%D0%BA%D1%83%D1%8B%D1%80%D0%B8%D1%82%C3%A6" title="Гæккуыритæ–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Гæккуыритæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B0%E0%A8%B2%E0%A9%80" title="ਕਿਰਲੀ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕਿਰਲੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Jaszczurki" title="Jaszczurki–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Jaszczurki" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%84%DB%8C%D8%A7%DA%BA" title="کرلیاں–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کرلیاں" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="مارمولک–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="مارمولک" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Lagarto" title="Lagarto–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Lagarto" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Qaraywa" title="Qaraywa–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Qaraywa" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/%C8%98op%C3%A2rl%C4%83" title="Șopârlă–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Șopârlă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%89%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%86%D1%8B" title="Ящерицы–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Ящерицы" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Tilighelta" title="Tilighelta–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Tilighelta" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Lucerta" title="Lucerta–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Lucerta" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Lizard" title="Lizard–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Lizard" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D8%B1%DA%99%D9%8A" title="ڪرڙي–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪرڙي" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Gu%C5%A1teri" title="Gušteri–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Gušteri" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Lizard" title="Lizard–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Lizard" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ja%C5%A1tery_(Lacertilia)" title="Jaštery (Lacertilia)–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Jaštery (Lacertilia)" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Ku%C5%A1%C4%8Darji" title="Kuščarji–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Kuščarji" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Dzvinyu" title="Dzvinyu–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Dzvinyu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Cashir" title="Cashir–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Cashir" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Hardhuca" title="Hardhuca–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Hardhuca" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%83%D1%88%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8" title="Гуштери–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Гуштери" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Kadal" title="Kadal–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Kadal" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/%C3%96dlor" title="Ödlor–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Ödlor" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mjusi" title="Mjusi–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mjusi" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Jaszczurki" title="Jaszczurki–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Jaszczurki" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%B2%E0%AF%8D%E0%AE%B2%E0%AE%BF" title="பல்லி–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பல்லி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/qurut" title="qurut–Atayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="qurut" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Atayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%B2%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B2%BF" title="ಪಲ್ಲಿ–تولو" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಪಲ್ಲಿ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="تولو" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%B2%E0%B1%8D%E0%B0%B2%E0%B0%BF" title="బల్లి–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="బల్లి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%81" title="Калтакалос–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Калтакалос" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B4%E0%B9%89%E0%B8%87%E0%B8%81%E0%B9%88%E0%B8%B2" title="กิ้งก่า–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="กิ้งก่า" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Butiki_(hayop)" title="Butiki (hayop)–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Butiki (hayop)" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kertenkele" title="Kertenkele–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kertenkele" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D1%89%D1%96%D1%80%D0%BA%D0%B8" title="Ящірки–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Ящірки" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DA%BE%D9%BE%DA%A9%D9%84%DB%8C" title="چھپکلی–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="چھپکلی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kaltakesaklar" title="Kaltakesaklar–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kaltakesaklar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%B1n_l%E1%BA%B1n" title="Thằn lằn–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thằn lằn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Aketisse" title="Aketisse–West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Aketisse" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Cwarpece" title="Cwarpece–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Cwarpece" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%9C%A5%E8%9C%B4" title="蜥蜴–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="蜥蜴" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Al%C3%A1ngb%C3%A1" title="Alángbá–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Alángbá" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%9C%A5%E8%9C%B4" title="蜥蜴–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="蜥蜴" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/T%C5%8D%CD%98-t%C4%93ng" title="Tō͘-tēng–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tō͘-tēng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%9C%A5%E8%9C%B4" title="蜥蜴–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="蜥蜴" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q15879#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&oldid=41155110" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&id=41155110&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2585%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2585%25D9%2588%25D9%2584%25DA%25A9"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2585%25D8%25A7%25D8%25B1%25D9%2585%25D9%2588%25D9%2584%25DA%25A9"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lizards" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q15879" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744652">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">برای دیگر کاربردها، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9_(%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" class="mw-disambig" title="مارمولک (ابهام‌زدایی)">مارمولک (ابهام‌زدایی)</a> را ببینید.</div> <div class="shortdescription nomobile noexcerpt noprint searchaux" style="display:none">Suborder of reptiles</div> <table class="infobox biota" style="text-align:center; padding:2.5px; width:200px; font-size:100%"> <tbody><tr> <th style="text-align:center;background:rgb(250,240,230);">مارمولک‌ها<br /><small>Fossil range: <a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="ژوراسیک پیشین">ژوراسیک پیشین</a> – <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%86" title="هولوسن">هولوسن</a>، <small>Possible <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%87_%D9%BE%D8%B3%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تریاسه پسین (صفحه وجود ندارد)">تریاسه پسین</a> record</small></small> </th></tr> <tr> <td style="text-align:center;"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lizard_Collage.jpg" class="mw-file-description" title="از بالا سمت چپ در جهت گردش ساعت: آفتاب‌پرست پرده‌دار (Chamaeleo calyptratus), بزمجه گلوسفید (Varanus albigularis), common blue-tongued skink (سقنقور شرقی زبان‌آبی), سوسمار ایتالیایی (Podarcis sicula), giant leaf-tailed gecko (گکوی برگی), and legless lizard (مارمولک بی‌پا)"><img alt="از بالا سمت چپ در جهت گردش ساعت: آفتاب‌پرست پرده‌دار (Chamaeleo calyptratus), بزمجه گلوسفید (Varanus albigularis), common blue-tongued skink (سقنقور شرقی زبان‌آبی), سوسمار ایتالیایی (Podarcis sicula), giant leaf-tailed gecko (گکوی برگی), and legless lizard (مارمولک بی‌پا)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Lizard_Collage.jpg/220px-Lizard_Collage.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Lizard_Collage.jpg/330px-Lizard_Collage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Lizard_Collage.jpg/440px-Lizard_Collage.jpg 2x" data-file-width="3988" data-file-height="3988" /></a></span><br /><small><div style="text-align:center">از بالا سمت چپ در جهت گردش ساعت: <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="آفتاب‌پرست پرده‌دار">آفتاب‌پرست پرده‌دار</a> (<i>Chamaeleo calyptratus</i>), <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D9%85%D8%AC%D9%87_%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="بزمجه گلوسفید">بزمجه گلوسفید</a> (<i>Varanus albigularis</i>), common blue-tongued skink (<i><a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="سقنقور شرقی زبان‌آبی">سقنقور شرقی زبان‌آبی</a></i>), <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="سوسمار ایتالیایی">سوسمار ایتالیایی</a> (<i>Podarcis sicula</i>), giant leaf-tailed gecko (<i><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گکوی برگی (صفحه وجود ندارد)">گکوی برگی</a></i>), and legless lizard (<i><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7" title="مارمولک بی‌پا">مارمولک بی‌پا</a></i>)</div></small> </td></tr> <tr> <th style="text-align:center; background:rgb(250,240,230);"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="آرایه‌شناسی (زیست‌شناسی)">آرایه‌شناسی (زیست‌شناسی)</a> </th></tr> <tr> <td style="text-align:center;"> <table style="margin:0 auto; text-align:left; background:transparent;" cellpadding="2"> </table> </td></tr> <tr style="background:rgb(250,240,230);"> <th style="text-align:center;">Included groups </th></tr> <tr> <td style="padding:0 .5em; text-align:left;"> <dl><dd><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مارمولک‌ریختان">مارمولک‌ریختان</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DA%AF%DA%A9%D9%88%D9%88%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="گکووارگان">گکووارگان</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ایگوآناسانیان">ایگوآناسانیان</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="لاسرتاها">لاسرتاها</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B1%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سقنقورریختان">سقنقورریختان</a></dd></dl> </td></tr> <tr style="background:rgb(250,240,230);"> <th style="text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="شاخه‌بندی">شاخه‌بندی</a> included but traditionally excluded groups </th></tr> <tr> <td style="padding:0 .5em; text-align:left;"> <dl><dd><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار">مارها</a></dd> <dd><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="کرمی‌مارمولکان">کرمی‌مارسانیان</a></dd></dl> </td></tr> <tr style="text-align:center; background:rgb(250,240,230);"> <th><a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D9%81_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="مترادف (زیست‌شناسی)">مترادف (زیست‌شناسی)</a> </th></tr> <tr> <td style="padding:0 .5em; text-align:left;"> <p>Sauria <small> <a href="/w/index.php?title=James_Macartney_(anatomist)&action=edit&redlink=1" class="new" title="James Macartney (anatomist) (صفحه وجود ندارد)">Macartney</a>, 1802</small> </p> </td></tr></tbody></table> <p><b>مارمولک</b> یا <b>مارمولک‌سانیان</b> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="راسته (زیست‌شناسی)">زیرراسته</a> Lacertilia) گروه بسیار بزرگی از <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="خزندگان">خزندگان</a> از راستهٔ <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پولک‌داران">پولک‌داران</a> است که شامل بیش از ۶۰۰۰ گونه خزنده و بسیار کرم هستند.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مارمولک‌ها در سرتاسر کرهٔ <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" title="زمین">زمین</a> جز <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8" title="قطب جنوب">قطب جنوب</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="قطب شمال">قطب شمال</a> پراکنده هستند. اکثر مارمولک‌ها چهار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA%DB%8C" title="اندام حرکتی">اندام حرکتی</a>، گوش‌های خارجی و یک <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85_(%D8%B9%D8%B6%D9%88)" title="دم (عضو)">دُم</a> دارند. مارمولک‌ها دید پیشرفته‌ای دارند و قادرند رنگ‌ها را ببینند، همچنین دارای حس <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بویایی">بویایی</a> قدرتمندی نیز هستند. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bartagame_(fcm).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Bartagame_%28fcm%29.jpg/220px-Bartagame_%28fcm%29.jpg" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Bartagame_%28fcm%29.jpg/330px-Bartagame_%28fcm%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/98/Bartagame_%28fcm%29.jpg/440px-Bartagame_%28fcm%29.jpg 2x" data-file-width="1585" data-file-height="1221" /></a><figcaption><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">یک مارمولک <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="برتاگیم (صفحه وجود ندارد)">برتاگیم</a></div></figcaption></figure> <p>بیشتر مارمولک‌ها <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="گوشت‌خوار">گوشت‌خوار</a> هستند. مارمولک‌های کوچک، عموماً از <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D9%87" title="حشره">حشرات</a> تغذیه می‌کنند و انواع بزرگ‌تر مانند <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="اژدهای کومودو">اژدهای کومودو</a>، می‌توانند از <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستاندارانی</a> به بزرگی <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%B4" title="گاومیش">گاومیش</a>، تغذیه کنند.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مارمولک‌ها جهت حفاظت از خود در مقابل جانوران شکارچی روش‌ها و ابزارهای متنوعی مانند <a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%D8%B1" title="زهر">زهر</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="استتار">استتار</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="خودوابری">خودوابری</a> به معنای جداکردن عمدی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85_(%D8%B9%D8%B6%D9%88)" title="دم (عضو)">دم</a> خود در مواجهه با خطر، به‌کار می‌برند.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> روز جهانی مارمولک در <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="نیم‌کره شمالی">نیم‌کره شمالی</a>، ۴ فوریه و <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="نیم‌کره جنوبی">نیم‌کره جنوبی</a> ۱۴ اوت است. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اندازه"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.AF.D8.A7.D8.B2.D9.87"></span>اندازه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: اندازه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مارمولک‌ها دارای اندازه‌های متنوعی هستند. برخی از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="آفتاب‌پرست">آفتاب‌پرست‌ها</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%DA%A9%D9%88" title="گکو">گکوها</a> اندازه‌های کوچکی در حد چند سانتی‌متر دارند و گونه‌هایی مانند <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="اژدهای کومودو">اژدهای کومودو</a>، تا ۳ متر طول دارند.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="روش‌های_حرکت"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.B4.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.AD.D8.B1.DA.A9.D8.AA"></span>روش‌های حرکت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: روش‌های حرکت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Gecko_foot_on_glass.JPG"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Gecko_foot_on_glass.JPG" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Gecko_foot_on_glass.JPG/220px-Gecko_foot_on_glass.JPG" decoding="async" width="220" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Gecko_foot_on_glass.JPG/330px-Gecko_foot_on_glass.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Gecko_foot_on_glass.JPG/440px-Gecko_foot_on_glass.JPG 2x" data-file-width="1871" data-file-height="1955" /></a><figcaption>انگشتان <a href="/w/index.php?title=%DA%86%D8%B3%D8%A8%D9%86%D8%A7%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="چسبناک (صفحه وجود ندارد)">چسبناک</a> گکو که برای <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%B5%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="حرکت صعودی (صفحه وجود ندارد)">حرکت صعودی</a> مناسب هستند.</figcaption></figure> <p>مارمولک‌ها عموماً دارای چهار دست و پا هستند و با روش <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="قدم برداشتن">قدم برداشتن</a>، جابجا می‌شوند. تعداد کمی از آن‌ها مانند <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7" title="مارمولک بی‌پا">مارمولک بی‌پا</a> فاقد دست و پا هستند و ظاهری مشابه <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار">مارها</a> دارند. برخی مارمولک‌ها مانند <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87" title="مارمولک‌های پرنده">مارمولک‌های پرنده</a> دارای توانایی نوعی پرواز موسوم به <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="گلاید کردن (صفحه وجود ندارد)">گلاید کردن</a> تا فاصلهٔ ۶۰ <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%B1" title="متر">متر</a> با ۱۰ متر کاهش <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9" class="mw-redirect" title="ارتفاع">ارتفاع</a> هستند.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چندین گونه از مارمولک‌ها، تنها با استفاده از دو پای عقب خود، قادر به دویدن هستند.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مارمولک‌های <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="باسیلیک (صفحه وجود ندارد)">باسیلیک</a> نیز می‌توانند روی سطح آب بدوند.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حواس"><span id=".D8.AD.D9.88.D8.A7.D8.B3"></span>حواس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: حواس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مارمولک‌ها مانند بسیاری از <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مهره‌داران">مهره‌داران</a>، دارای <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بینایی">حس بینایی</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بویایی">بویایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شنوایی">شنوایی</a>، <a href="/wiki/%DA%86%D8%B4%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="چشایی">چشایی</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AD%D8%B3%DB%8C-%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D8%B1%DB%8C" title="سامانه حسی-پیکری">لامسه</a> هستند. اما میزان این حواس، بر اساس نوع گونه، محل زندگی و سایر ویڗگی‌های محیطی، متفاوت است. برخی مارمولک‌ها برای حفاظت از خود و اطلاع از وجود خطر، به حس شنوایی قدرتمند خود متکی هستند. گونه‌های مختلفی از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D9%85%D8%AC%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بزمجه‌ایان">بزمجه‌ها</a> مانند <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="اژدهای کومودو">اژدهای کومودو</a>، برای یافتن شکار خود، دارای حس بینایی و بویایی بسیار قوی هستند.<sup id="cite_ref-Wilson2012_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wilson2012-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Nile_Monitor_(Varanus_niloticus)_(16545024096).jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Nile_Monitor_(Varanus_niloticus)_(16545024096).jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Nile_Monitor_%28Varanus_niloticus%29_%2816545024096%29.jpg/220px-Nile_Monitor_%28Varanus_niloticus%29_%2816545024096%29.jpg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Nile_Monitor_%28Varanus_niloticus%29_%2816545024096%29.jpg/330px-Nile_Monitor_%28Varanus_niloticus%29_%2816545024096%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Nile_Monitor_%28Varanus_niloticus%29_%2816545024096%29.jpg/440px-Nile_Monitor_%28Varanus_niloticus%29_%2816545024096%29.jpg 2x" data-file-width="4857" data-file-height="3189" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D9%85%D8%AC%D9%87_%D9%86%DB%8C%D9%84" title="بزمجه نیل">بزمجه نیل</a> در جست و جوی طعمه با استفاده از زبان خود</figcaption></figure> <p>مارمولک‌ها مانند <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار">مارها</a> و بسیاری از <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستانداران</a> و دارای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%85_%DA%98%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A8%D8%B3%D9%88%D9%86" title="اندام ژاکوبسون">اندام ژاکوبسون</a> هستند. وظیفهٔ این اندام، تشخیص و ردیابی <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D9%86" title="فرومون">فرومون‌ها</a> است.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Wilson20122_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Wilson20122-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی مارمولک‌ها از جمله <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="ایگوانا">ایگواناها</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D9%BE%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%BA%DB%8C" title="سوسمار پل‌دماغی">سوسمار پل‌دماغی</a> دارای اندامی بر روی پشت خود، موسوم به <a href="/wiki/%DA%86%D8%B4%D9%85_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="چشم سوم">چشم سوم</a> هستند. این اندام می‌تواند تاریکی یا روشنایی و حرکات اطراف جانور را تشخیص دهد. چشم سوم، نوعی چشم ابتدایی بوده و تنها شامل <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%B3%DB%8C_(%DA%86%D8%B4%D9%85)" title="عدسی (چشم)">عدسی</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="شبکیه">شبکیه</a> است و قابلیت تصویرسازی ندارد، اما می‌تواند تحرک جانوران شکارچی را تشخیص دهد.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زهر"><span id=".D8.B2.D9.87.D8.B1"></span>زهر</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: زهر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تا سال۲۰۰۶ تصور می‌شد که <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D9%87%DB%8C%D9%84%D8%A7" title="هیولای هیلا">هیولای هیلا</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9_%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D9%86%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="مارمولک پوست‌منجوقی">مارمولک پوست‌منجوقی</a>، تنها مارمولک‌های دارای <a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%D8%B1" title="زهر">زهر</a> هستند اما اکنون مشخص شده که برخی <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D9%85%D8%AC%D9%87" title="بزمجه">بزمجه‌ها</a> مانند <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="اژدهای کومودو">اژدهای کومودو</a> دارای غدد تولیدکنندهٔ زهر در دهان خود هستند. زهر <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%D9%85%D8%AC%D9%87_%D9%85%D8%B4%D8%A8%DA%A9" class="mw-redirect" title="بزمجه مشبک">بزمجه مشبک</a> باعث از دست رفتن <a href="/wiki/%D9%87%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="هشیاری">هوشیاری</a>، کاهش <a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D9%86" title="فشار خون">فشار خون</a> و جلوگیری از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%AF_%D8%AE%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="انعقاد خون">انعقاد خون</a> می‌شود. تاکنون ۹ نوع زهر مشترک با <a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="زهر مار">زهرمارها</a> در مارمولک‌ها شناسایی شده است. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:AZ_Gila_Monster_02.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AZ_Gila_Monster_02.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/AZ_Gila_Monster_02.jpg/220px-AZ_Gila_Monster_02.jpg" decoding="async" width="220" height="124" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/AZ_Gila_Monster_02.jpg/330px-AZ_Gila_Monster_02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/AZ_Gila_Monster_02.jpg/440px-AZ_Gila_Monster_02.jpg 2x" data-file-width="1302" data-file-height="733" /></a><figcaption><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;"><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D9%87%DB%8C%D9%84%D8%A7" title="هیولای هیلا">هیولای هیلا</a>، یک مارمولک <a href="/wiki/%D8%B2%D9%87%D8%B1" title="زهر">زهردار</a></div></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تولیدمثل"><span id=".D8.AA.D9.88.D9.84.DB.8C.D8.AF.D9.85.D8.AB.D9.84"></span>تولیدمثل</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: تولیدمثل"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مارمولک‌ها <a href="/wiki/%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AD_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="لقاح داخلی">لقاح داخلی</a> دارند. جانور نر در هنگام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="جفت‌گیری">جفت‌گیری</a>، با استفاده از اندام <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D9%86%DB%8C%D8%B3" title="همی‌پنیس">همی‌پنیس</a> خود، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%85" title="اسپرم">اسپرم‌ها</a> را وارد <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D9%86" title="پارگین">کلوآک</a> جانور ماده می‌کند.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>اغلب مارمولک‌ها <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تخم‌گذاری">تخم‌گذار</a> هستند. <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D9%85_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="تخم (زیست‌شناسی)">تخم‌ها</a> معمولاً دارای پوسته‌ای چرمی به منظور تأمین آب برای تخم است. در مقابل، مارمولک‌های بومی مناطق <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D8%B4%DA%A9" title="اقلیم نیمه‌خشک">گرم و خشک</a>، به‌منظور جلوگیری از <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="تبخیر">تبخیر</a> آب از خلال پوستهٔ تخم‌ها و ممانعت از خشک شدن تخم‌ها دارای پوسته‌ای <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%B3%DB%8C%D9%85" title="کلسیم">کلسیمی</a> و مستحکم هستند.<sup id="cite_ref-Pianka-Vitt115_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt115-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>حدود ۲۰ درصد از مارمولک‌ها <a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زنده‌زایی">زنده‌زایی</a> دارند و تعداد کمی از گونه‌ها نیز قادر به <a href="/wiki/%D8%A8%DA%A9%D8%B1%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بکرزایی">بکرزایی</a> هستند.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%AF%D9%85%D8%A7" title="تعیین جنسیت وابسته به دما">تعیین جنسیت وابسته به دما</a> در بعضی از مارمولک‌ها مشاهده شده است و در دماهای پایین‌تر، اغلب نوزادان، ماده هستند و با بالا رفتن دمای محل تخم‌ها، فراوانی نوزادان نر بیشتر می‌شود.<sup id="cite_ref-Pianka-Vitt119_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt119-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> برخی مارمولک‌ها همچنین دارای <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%85_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="کروموزوم جنسی">کروموزوم جنسی</a> هستند.<sup id="cite_ref-Pianka-Vitt1192_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt1192-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Trachylepis_maculilabris_mating.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Trachylepis_maculilabris_mating.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Trachylepis_maculilabris_mating.jpg/250px-Trachylepis_maculilabris_mating.jpg" decoding="async" width="250" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Trachylepis_maculilabris_mating.jpg/375px-Trachylepis_maculilabris_mating.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e4/Trachylepis_maculilabris_mating.jpg/500px-Trachylepis_maculilabris_mating.jpg 2x" data-file-width="1731" data-file-height="912" /></a><figcaption><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">دو مارمولک <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%86%D9%82%D9%88%D8%B1" title="سقنقور">اسکینک</a> در حال <a href="/wiki/%D8%AC%D9%81%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="جفت‌گیری">جفت‌گیری</a></div></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تنظیم_دمای_بدن"><span id=".D8.AA.D9.86.D8.B8.DB.8C.D9.85_.D8.AF.D9.85.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.D8.AF.D9.86"></span>تنظیم دمای بدن</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: تنظیم دمای بدن"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مارمولک‌ها جانورانی <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جانور خون‌سرد">خونسرد</a> بوده و قادر به تنظیم دمای بدن خود نیستند. آن‌ها برای دریافت گرما، به خورشید متکی هستند. به همین دلیل، اکثر مارمولک‌ها جانورانی <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="روزگردی">روزگرد</a> هستند. <a href="/wiki/%DA%AF%DA%A9%D9%88" title="گکو">گکوها</a> در این مورد استثنا بوده و عموماً شب‌ها فعالیت می‌کنند و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C" title="شب‌زی">شب‌زی</a> هستند.<sup id="cite_ref-Pianka-Vitt86_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt86-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بوم‌شناسی"><span id=".D8.A8.D9.88.D9.85.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>بوم‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: بوم‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg/220px-Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg" decoding="async" width="220" height="129" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg/330px-Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg/440px-Lizard_namely_Oriental_Garden_Lizard.jpg 2x" data-file-width="5065" data-file-height="2974" /></a><figcaption><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">یک مارمولک درختی</div></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lizard_of_tharparkar.jpg"><img alt="A lizard from Thar desert" resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lizard_of_tharparkar.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Lizard_of_tharparkar.jpg/220px-Lizard_of_tharparkar.jpg" decoding="async" width="220" height="139" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Lizard_of_tharparkar.jpg/330px-Lizard_of_tharparkar.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Lizard_of_tharparkar.jpg/440px-Lizard_of_tharparkar.jpg 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2704" /></a><figcaption><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">یک مارمولک از <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AD%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1" title="ناحیه ترپارکر">بیابان ترپارکر</a></div></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زیست‌گاه"><span id=".D8.B2.DB.8C.D8.B3.D8.AA.E2.80.8C.DA.AF.D8.A7.D9.87"></span>زیست‌گاه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: زیست‌گاه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مارمولک‌ها در سراسر دنیا به‌جز <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%A8_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="قطب شمال">قطب شمال</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> و برخی از جزایر، پراکندگی دارند. آن‌ها تا ارتفاعی معادل ۵۰۰۰ متر از سطح دریا، مشاهده و ثبت شده‌اند. گونه‌های مختلف مارمولک در محیط‌های مختلف سازگاری پیدا کرده‌اند اما به‌طور کلی <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="منطقه گرمسیری">اقلیم گرمسیری</a> را ترجیح می‌دهند. مارمولک‌ها بر روی زمین، در کوهستان‌ها و زیستگاه‌های صخره‌ای، در جنگل‌ها و بالای درختان، در زیر سطح زمین و حتی مانند <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ایگوانای دریایی">ایگوانای دریایی</a> در آب زندگی می‌کنند.<sup id="cite_ref-Firefly_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Firefly-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Marine_Iguana_(Amblyrhynchus_cristatus),_Galápagos_Islands,_Ecuador_-_foraging_under_water_(5755672016).jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Marine_Iguana_(Amblyrhynchus_cristatus),_Gal%C3%A1pagos_Islands,_Ecuador_-_foraging_under_water_(5755672016).jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Marine_Iguana_%28Amblyrhynchus_cristatus%29%2C_Gal%C3%A1pagos_Islands%2C_Ecuador_-_foraging_under_water_%285755672016%29.jpg/220px-Marine_Iguana_%28Amblyrhynchus_cristatus%29%2C_Gal%C3%A1pagos_Islands%2C_Ecuador_-_foraging_under_water_%285755672016%29.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Marine_Iguana_%28Amblyrhynchus_cristatus%29%2C_Gal%C3%A1pagos_Islands%2C_Ecuador_-_foraging_under_water_%285755672016%29.jpg/330px-Marine_Iguana_%28Amblyrhynchus_cristatus%29%2C_Gal%C3%A1pagos_Islands%2C_Ecuador_-_foraging_under_water_%285755672016%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/60/Marine_Iguana_%28Amblyrhynchus_cristatus%29%2C_Gal%C3%A1pagos_Islands%2C_Ecuador_-_foraging_under_water_%285755672016%29.jpg/440px-Marine_Iguana_%28Amblyrhynchus_cristatus%29%2C_Gal%C3%A1pagos_Islands%2C_Ecuador_-_foraging_under_water_%285755672016%29.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="673" /></a><figcaption><div class="center" style="width:auto; margin-left:auto; margin-right:auto;">یک <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ایگوانای دریایی">ایگوانای دریایی</a> در زیر آب</div></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تغذیه"><span id=".D8.AA.D8.BA.D8.B0.DB.8C.D9.87"></span>تغذیه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: تغذیه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Western_Green_Lizard.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Western_Green_Lizard.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Western_Green_Lizard.jpg/220px-Western_Green_Lizard.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Western_Green_Lizard.jpg/330px-Western_Green_Lizard.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Western_Green_Lizard.jpg/440px-Western_Green_Lizard.jpg 2x" data-file-width="4928" data-file-height="3264" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9_%D8%B3%D8%A8%D8%B2_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مارمولک سبز غربی">مارمولک سبز غربی</a> در حال شکار یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AE" title="ملخ">ملخ</a></figcaption></figure> <p>مارمولک‌ها عموماً <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="گوشت‌خوارسانان">گوشتخوار</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="درندگی">شکارگر</a> هستند و از طیف وسیعی از جانداران کوچک به ویژه <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D9%87" title="حشره">حشرات</a>، تغذیه می‌کنند.<sup id="cite_ref-Firefly3_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Firefly3-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Pianka-Vitt412_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt412-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> گونه‌های بزرگ‌تر مانند اژدهای کومودو از ماهی‌ها، دوزیستان، جوندگان، خزندگان، پرندگان و تخم آن‌ها و اجساد حیوانات، تغذیه می‌کنند.<sup id="cite_ref-Firefly4_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Firefly4-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Pianka-Vitt413_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt413-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کومودوها عموماً مردارخوار هستند لاوه برداشتن زهر، دارای آرواره‌های قوی بوده و می‌تواند یک گاومیش را بکشد. یک کومودوی بالغ ۵۰ کیلوگرمی می‌تواند در عرض ۱۷ دقیقه، تا ۳۱ کیلوگرم غذا بخورد.<sup id="cite_ref-Pianka-Vitt414_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pianka-Vitt414-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>حدود ۲ درصد از مارمولک‌ها، از جمله بسیاری از <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="ایگوانا">ایگواناها</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="گیاه‌خواران">گیاهخوار</a> هستند. ایگواناهای گیاهخوار بالغ از علف‌ها، برگ‌ها، گل‌ها و میوه‌ها تغذیه می‌کنند اما ایگواناهای تازه متولد شده و جوان، معمولاً <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="حشره‌خواری">حشره‌خوار</a> هستند و به تدریج، گیاهخوار می‌شوند. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg/220px-Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg/330px-Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg/440px-Komodo_Dragon_Eating_Rinca.jpg 2x" data-file-width="2492" data-file-height="1670" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="اژدهای کومودو">اژدهای کومودو</a> جوان در حال خوردن یک <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="بوفالوی آبی">بوفالو</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مارمولک‌ها_و_انسان"><span id=".D9.85.D8.A7.D8.B1.D9.85.D9.88.D9.84.DA.A9.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.A7.D9.86"></span>مارمولک‌ها و انسان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: مارمولک‌ها و انسان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>به‌جز چند استثنا، مارمولک‌ها نمی‌توانند خطری برای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان">انسان</a> ایجاد کنند. یکی از این موارد، بزرگ‌ترین مارمولک، <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%AF%D9%88" title="اژدهای کومودو">اژدهای کومودو</a> است. این جانور می‌تواند به انسان حمله کرده و آسیب‌های جدی ایجاد کند. در سال ۲۰۰۷، حملهٔ یک کومودو به یک کودک ۸ ساله در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C" title="اندونزی">اندونزی</a>، در نهایت منجر به مرگ آن کودک به‌دلیل خونریزی شدید گردید.<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> انواعی از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86" title="آنولان">آنولان‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="ایگوانا">ایگواناها</a> و برخی از <a href="/wiki/%DA%AF%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%87" title="گکوهای کوتوله">گکوها</a> مانند <a href="/wiki/%DA%AF%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D9%BE%D9%84%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="گکوی پلنگی">گکوی پلنگی</a> به‌عنوان یک <a href="/wiki/%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="حیوان خانگی">حیوان خانگی</a>، محبوبیت زیادی دارند.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Virata_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Virata-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/File:Kini_iguana.jpg"><img resource="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kini_iguana.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Kini_iguana.jpg/220px-Kini_iguana.jpg" decoding="async" width="220" height="168" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Kini_iguana.jpg/330px-Kini_iguana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7e/Kini_iguana.jpg/440px-Kini_iguana.jpg 2x" data-file-width="1968" data-file-height="1506" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="ایگوانای سبز">ایگوانای سبز</a>، یکی از محبوب‌ترین حیوانات خانگی</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="ایگوانای سبز">ایگوانای سبز</a> همچنین در مناطقی از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="آمریکای مرکزی">آمریکای مرکزی</a> مصرف غذایی دارد. <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%85" title="مارمولک خاردم">مارمولک‌های خاردم</a> نیز در مناطقی از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a>، صید و خورده می‌شوند.<sup id="cite_ref-Virata2_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-Virata2-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانویس"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.DB.8C.D8.B3"></span>پانویس</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: پانویس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40724476">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2 mw-content-ltr" dir="ltr"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reptile-database.org/">«THE REPTILE DATABASE»</a>. <i>www.reptile-database.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۱-۰۵-۲۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.reptile-database.org&rft.atitle=THE+REPTILE+DATABASE&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reptile-database.org%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMuir" class="citation web">Muir، Hazel. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newscientist.com/article/dn1635-minute-gecko-matches-smallest-reptile-record/">«Minute gecko matches smallest reptile record»</a>. <i>New Scientist</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۱-۰۵-۲۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=New+Scientist&rft.atitle=Minute+gecko+matches+smallest+reptile+record&rft.aulast=Muir&rft.aufirst=Hazel&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newscientist.com%2Farticle%2Fdn1635-minute-gecko-matches-smallest-reptile-record%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/environment/gallery/2016/may/05/the-worlds-top-10-reptiles-in-pictures">«The world's top 10 reptiles – in pictures»</a> (به انگلیسی). The Guardian. <bdi>۲۰۱۶-۰۵-۰۵</bdi>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">شاپا</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0261-3077">0261-3077</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۱-۰۵-۲۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+world%27s+top+10+reptiles+%E2%80%93+in+pictures&rft.date=2016-05-05&rft.issn=0261-3077&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fenvironment%2Fgallery%2F2016%2Fmay%2F05%2Fthe-worlds-top-10-reptiles-in-pictures&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFMuir2001" class="citation news cs1">Muir, Hazel (3 December 2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newscientist.com/article/dn1635-minute-gecko-matches-smallest-reptile-record/">"Minute gecko matches smallest reptile record"</a>. <i>New Scientist</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=New+Scientist&rft.atitle=Minute+gecko+matches+smallest+reptile+record&rft.date=2001-12-03&rft.aulast=Muir&rft.aufirst=Hazel&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newscientist.com%2Farticle%2Fdn1635-minute-gecko-matches-smallest-reptile-record%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/environment/gallery/2016/may/05/the-worlds-top-10-reptiles-in-pictures">"The world's top 10 reptiles – in pictures"</a>. <i>The Guardian</i>. 5 May 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Guardian&rft.atitle=The+world%27s+top+10+reptiles+%E2%80%93+in+pictures&rft.date=2016-05-05&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fenvironment%2Fgallery%2F2016%2Fmay%2F05%2Fthe-worlds-top-10-reptiles-in-pictures&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Ross_Piper&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ross Piper (صفحه وجود ندارد)">Piper, Ross</a> (2007), <i>Extraordinary Animals: An Encyclopedia of Curious and Unusual Animals</i>, <a href="/w/index.php?title=Greenwood_Press_(publisher)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greenwood Press (publisher) (صفحه وجود ندارد)">Greenwood Press</a>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIrschickJayne1999" class="citation journal cs1">Irschick, D. J.; Jayne, B. C. (1 May 1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jeb.biologists.org/content/202/9/1047">"Comparative three-dimensional kinematics of the hindlimb for high-speed bipedal and quadrupedal locomotion of lizards"</a>. <i>Journal of Experimental Biology</i>. <b>202</b> (9): 1047–1065. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1242%2Fjeb.202.9.1047">10.1242/jeb.202.9.1047</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10101105">10101105</a> – via jeb.biologists.org.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Experimental+Biology&rft.atitle=Comparative+three-dimensional+kinematics+of+the+hindlimb+for+high-speed+bipedal+and+quadrupedal+locomotion+of+lizards&rft.volume=202&rft.issue=9&rft.pages=1047-1065&rft.date=1999-05-01&rft_id=info%3Adoi%2F10.1242%2Fjeb.202.9.1047&rft_id=info%3Apmid%2F10101105&rft.aulast=Irschick&rft.aufirst=D.+J.&rft.au=Jayne%2C+B.+C.&rft_id=http%3A%2F%2Fjeb.biologists.org%2Fcontent%2F202%2F9%2F1047&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, 23–24</span> </li> <li id="cite_note-Wilson2012-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Wilson2012_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWilson2012" class="citation book cs1">Wilson, Steve (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=NXg0N_vm2W4C&pg=PA65"><i>Australian Lizards: A Natural History</i></a>. Csiro Publishing. pp. 65–74. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-643-10642-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-643-10642-0"><bdi>978-0-643-10642-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Australian+Lizards%3A+A+Natural+History&rft.pages=65-74&rft.pub=Csiro+Publishing&rft.date=2012&rft.isbn=978-0-643-10642-0&rft.aulast=Wilson&rft.aufirst=Steve&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DNXg0N_vm2W4C%26pg%3DPA65&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFFrasnelli,_J.2011" class="citation journal cs1">Frasnelli, J.; et al. (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3607301">"The vomeronasal organ is not involved in the perception of endogenous odors"</a>. <i>Hum. Brain Mapp</i>. <b>32</b> (3): 450–60. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fhbm.21035">10.1002/hbm.21035</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="پاب‌مد سنترال">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3607301">3607301</a></span>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20578170">20578170</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Hum.+Brain+Mapp.&rft.atitle=The+vomeronasal+organ+is+not+involved+in+the+perception+of+endogenous+odors&rft.volume=32&rft.issue=3&rft.pages=450-60&rft.date=2011&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC3607301%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F20578170&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fhbm.21035&rft.au=Frasnelli%2C+J.&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC3607301&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Wilson20122-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Wilson20122_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWilson2012" class="citation book cs1">Wilson, Steve (2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=NXg0N_vm2W4C&pg=PA65"><i>Australian Lizards: A Natural History</i></a>. Csiro Publishing. pp. 65–74. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-643-10642-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-643-10642-0"><bdi>978-0-643-10642-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Australian+Lizards%3A+A+Natural+History&rft.pages=65-74&rft.pub=Csiro+Publishing&rft.date=2012&rft.isbn=978-0-643-10642-0&rft.aulast=Wilson&rft.aufirst=Steve&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DNXg0N_vm2W4C%26pg%3DPA65&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBrames2007" class="citation cs2">Brames, Henry (2007), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ircf.org/downloads/wwdigitalmembers/Iguana_14-1web.pdf">"Aspects of Light and Reptile Immunity"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>, <i>Iguana: Conservation, Natural History, and Husbandry of Reptiles</i>, <b>14</b> (1): 19–23</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Iguana%3A+Conservation%2C+Natural+History%2C+and+Husbandry+of+Reptiles&rft.atitle=Aspects+of+Light+and+Reptile+Immunity&rft.volume=14&rft.issue=1&rft.pages=19-23&rft.date=2007&rft.aulast=Brames&rft.aufirst=Henry&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ircf.org%2Fdownloads%2Fwwdigitalmembers%2FIguana_14-1web.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 108.</span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt115-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt115_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 115–116.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 117–118.</span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt119-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt119_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 119.</span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt1192-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt1192_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 119.</span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt86-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt86_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 86.</span> </li> <li id="cite_note-Firefly-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Firefly_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBauer,_A._M.Kluge,_A._G.Schuett,_G.2002" class="citation book cs1">Bauer, A. M.; Kluge, A. G.; Schuett, G. (2002). "Lizards". In Halliday, T.; Adler, K. (eds.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fireflyencyclope0000unse_p6l7/page/139"><i>The Firefly Encyclopedia of Reptiles and Amphibians</i></a>. Firefly Books. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fireflyencyclope0000unse_p6l7/page/139">139–169</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-55297-613-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-55297-613-5"><bdi>978-1-55297-613-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Lizards&rft.btitle=The+Firefly+Encyclopedia+of+Reptiles+and+Amphibians&rft.pages=139-169&rft.pub=Firefly+Books&rft.date=2002&rft.isbn=978-1-55297-613-5&rft.au=Bauer%2C+A.+M.&rft.au=Kluge%2C+A.+G.&rft.au=Schuett%2C+G.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffireflyencyclope0000unse_p6l7%2Fpage%2F139&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Firefly3-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Firefly3_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBauer,_A._M.Kluge,_A._G.Schuett,_G.2002" class="citation book cs1">Bauer, A. M.; Kluge, A. G.; Schuett, G. (2002). "Lizards". In Halliday, T.; Adler, K. (eds.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fireflyencyclope0000unse_p6l7/page/139"><i>The Firefly Encyclopedia of Reptiles and Amphibians</i></a>. Firefly Books. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fireflyencyclope0000unse_p6l7/page/139">139–169</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-55297-613-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-55297-613-5"><bdi>978-1-55297-613-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Lizards&rft.btitle=The+Firefly+Encyclopedia+of+Reptiles+and+Amphibians&rft.pages=139-169&rft.pub=Firefly+Books&rft.date=2002&rft.isbn=978-1-55297-613-5&rft.au=Bauer%2C+A.+M.&rft.au=Kluge%2C+A.+G.&rft.au=Schuett%2C+G.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffireflyencyclope0000unse_p6l7%2Fpage%2F139&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt412-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt412_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 41–51.</span> </li> <li id="cite_note-Firefly4-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Firefly4_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBauer,_A._M.Kluge,_A._G.Schuett,_G.2002" class="citation book cs1">Bauer, A. M.; Kluge, A. G.; Schuett, G. (2002). "Lizards". In Halliday, T.; Adler, K. (eds.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fireflyencyclope0000unse_p6l7/page/139"><i>The Firefly Encyclopedia of Reptiles and Amphibians</i></a>. Firefly Books. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/fireflyencyclope0000unse_p6l7/page/139">139–169</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-55297-613-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-55297-613-5"><bdi>978-1-55297-613-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Lizards&rft.btitle=The+Firefly+Encyclopedia+of+Reptiles+and+Amphibians&rft.pages=139-169&rft.pub=Firefly+Books&rft.date=2002&rft.isbn=978-1-55297-613-5&rft.au=Bauer%2C+A.+M.&rft.au=Kluge%2C+A.+G.&rft.au=Schuett%2C+G.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffireflyencyclope0000unse_p6l7%2Fpage%2F139&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt413-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt413_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 41–51.</span> </li> <li id="cite_note-Pianka-Vitt414-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pianka-Vitt414_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pianka and Vitt, pp. 41–51.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nbcnews.com/id/19026658">"Komodo dragon kills boy in Indonesia"</a>. <i>NBC News</i>. 2007-06-04<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2011-11-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=NBC+News&rft.atitle=Komodo+dragon+kills+boy+in+Indonesia&rft.date=2007-06-04&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nbcnews.com%2Fid%2F19026658&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMcLeod" class="citation web cs1">McLeod, Lianne. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180324224708/https://www.thespruce.com/green-anoles-pets-1236900">"An Introduction to Green Anoles as Pets"</a>. <i>The Spruce</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thespruce.com/green-anoles-pets-1236900">the original</a> on 24 March 2018<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Spruce&rft.atitle=An+Introduction+to+Green+Anoles+as+Pets&rft.aulast=McLeod&rft.aufirst=Lianne&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.thespruce.com%2Fgreen-anoles-pets-1236900&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Virata-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Virata_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVirata" class="citation web cs1">Virata, John B. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170517132043/http://www.reptilesmagazine.com/Lizards/5-Great-Beginner-Pet-Lizards/">"5 Great Beginner Pet Lizards"</a>. Reptiles Magazine. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reptilesmagazine.com/Lizards/5-Great-Beginner-Pet-Lizards/">the original</a> on 17 May 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=5+Great+Beginner+Pet+Lizards&rft.pub=Reptiles+Magazine&rft.aulast=Virata&rft.aufirst=John+B.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reptilesmagazine.com%2FLizards%2F5-Great-Beginner-Pet-Lizards%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Virata2-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Virata2_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFVirata" class="citation web cs1">Virata, John B. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170517132043/http://www.reptilesmagazine.com/Lizards/5-Great-Beginner-Pet-Lizards/">"5 Great Beginner Pet Lizards"</a>. Reptiles Magazine. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.reptilesmagazine.com/Lizards/5-Great-Beginner-Pet-Lizards/">the original</a> on 17 May 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=5+Great+Beginner+Pet+Lizards&rft.pub=Reptiles+Magazine&rft.aulast=Virata&rft.aufirst=John+B.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.reptilesmagazine.com%2FLizards%2F5-Great-Beginner-Pet-Lizards%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lizard">"سوسمار"</a> (به انگلیسی). ویکی‌پدیای انگلیسی<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 November</span> 2008</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1&rft.pub=%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fen.wikipedia.org%2Fwiki%2FLizard&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9" class="Z3988"></span></li> <li>به اعتقاد بدوی‌ها عرب خون سوسمار شفا دهنده است<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.spiegel.de/panorama/gesellschaft/augenblick-a-895670.html">[۱]</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744547">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744541">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sauria" class="extiw" title="commons:Category:Sauria">مارمولک</a></span> موجود است.</div></div> </div> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40744537">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای:_کتابخانه‌های_ملی_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q15879#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="داده‌های_کتابخانه‌ای:_کتابخانه‌های_ملی_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q15879#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای: کتابخانه‌های ملی</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q15879#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007533597405171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85077831">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000104093&P_CON_LNG=ENG">لتونی</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114836&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40744537"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جانوران_زنده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible uncollapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="الگو:جانوران"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:جانوران"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جانوران"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جانوران_زنده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جانوران">جانوران</a> زنده</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="مهره‌داران" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="مهره‌داران">مهره‌داران</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستانداران</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%88" title="آرمادیلو">آرمادیلو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%A7" title="آلپاکا">آلپاکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%88" title="آهو">آهو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8" title="اسب">اسب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="انسان">انسان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%AA" title="باندیکوت">باندیکوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A8%D8%B1" title="ببر">ببر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2_%DA%A9%D9%88%D9%87%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%87)" title="بز کوهی (سرده)">بز کوهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84_%D9%88_%D8%A8%D8%B2" title="کل و بز">بز وحشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%88" title="بونوبو">بونوبو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%BE%DB%8C_(%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1)" class="mw-redirect" title="کپی (جانور)">بوزینه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%AF_%D8%AD%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بید حلزونی (صفحه وجود ندارد)">بید حلزونی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D9%86%DA%AF" title="پلنگ">پلنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="جبیر">جبیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="جگوار">جگوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%AC%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%DB%8C%D8%BA%DB%8C" class="mw-redirect" title="جوجه‌تیغی">جوجه‌تیغی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%86%DA%AF" title="خدنگ">خدنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%B3_%D8%AA%D9%86%D8%A8%D9%84" title="خرس تنبل">خرس تنبل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%B3" title="خرس">خرس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1" title="خر">خر</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%81%D8%A7%D8%B4" title="خفاش">خفاش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%DA%A9_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="خوک خاکی">خوک خاکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="راسو">راسو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="راسوی کیسه‌دار">راسوی کیسه‌دار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%86" title="راکون">راکون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87" title="روباه پرنده">روباه پرنده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%87" title="روباه">روباه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9_(%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1)" title="رودک (جانور)">رودک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="زباد">زباد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%AF_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="سگ آبی">سگ آبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%AF" title="سگ">سگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%AF_%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سگ وحشی آسیایی">سگ وحشی آسیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="سمور آبی">سمور آبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%B1" title="سمور">سمور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" title="سنجاب">سنجاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D8%B4" class="mw-disambig" title="سیاه‌گوش">سیاه‌گوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%B2%D9%87" title="شامپانزه">شامپانزه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%87" title="شاه‌روباه">شاه‌روباه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%87" title="شتر دوکوهانه">شتر دوکوهانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%B1_%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%87" title="شتر یک‌کوهانه">شتر یک‌کوهانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%86%D9%87" title="شترچه">شترچه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="شغال">شغال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%DA%A9%D8%A7" title="شوکا">شوکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%A8%D8%A8%D8%B1" title="شیببر">شیببر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شیر دریایی">شیر دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D9%87%DB%8C" title="شیر کوهی">شیر کوهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1_(%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86)" title="شیر (گربه‌سان)">شیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B7%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شیطان تاسمانی">شیطان تاسمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%BA" title="صاریغ">صاریغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%BA_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="صاریغ ویرجینیایی">صاریغ ویرجینیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="عنتر دم‌کوتاه">عنتر دم‌کوتاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D9%85_(%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1)" title="غرم (جانور)">غُرم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%88" title="غژگاو">غژگاو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="خوک دریایی">فک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B3%D8%A7" title="فوسا">فوسا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84" title="فیل">فیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B7%D8%B1" title="قاطر">قاطر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AF" title="گوسفند">قوچ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%88" title="کانگورو">کانگورو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="کانگوروی درختی">کانگوروی درختی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DA%AF%D8%AF%D9%86" title="کرگدن">کرگدن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="کفتار">کفتار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84_%D9%88_%D8%A8%D8%B2" title="کل و بز">کل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A2%D9%84%D8%A7" title="کوآلا">کوآلا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%B4" title="گاومیش">گاومیش</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="گراز دریایی">گراز دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2" title="گراز">گراز</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87_%D8%B4%D9%86%DB%8C" title="گربه شنی">گربه شنی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87_%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1" title="گربه ماهیگیر">گربه ماهیگیر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87_%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C" title="گربه وحشی">گربه وحشی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87" title="گربه">گربه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گرگ تاسمانی">گرگ تاسمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF" title="گرگ">گرگ خاکستری</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF" title="گرگ">گرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="گندراسو">گندراسو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="گواناکو">گواناکو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%AE%D8%B1" title="گورخر">گورخر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DA%A9%D9%86" title="گورکن">گورکن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="گوریل">گوریل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B2%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="گوزن شمالی">گوزن شمالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="لاما">لاما</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%85%D9%88%D8%B1" title="لمور">لمور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="مرال">مرال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86" title="میمون">میمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%AA" title="نامبت">نامبت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D9%86%DA%AF" title="نهنگ">نهنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9%DB%8C" title="نوک‌اردکی">نوک‌اردکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="والابی">والابی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%AA" title="وامبت">وامبت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84" title="ول">ول</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%B2%D9%BE%D9%84%D9%86%DA%AF" title="یوزپلنگ">یوزپلنگ</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جوندگان">جوندگان</a></b>: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D9%88%DA%86%DB%8C" title="آکوچی">آکوچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="آگوتی">آگوتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D9%87%DB%8C" title="بیدستر کوهی">بیدستر کوهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بیدستران">بیدستر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="پاکاراناها">پاکاراناها</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%A7" title="پاکا">پاکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B4%DB%8C" title="تشی">تشی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86%DA%86%DB%8C%D9%84%D8%A7" title="چینچیلا">چینچیلا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B4_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="خرگوش صحرایی">خرگوش صحرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B4" title="خرگوش">خرگوش</a></li></ul> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B4_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="خرگوش آفریقایی">خرگوش آفریقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B4_%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="خرگوش صخره‌ای">خرگوش صخره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%B5%D8%AE%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3" title="موش صخره‌ای لائوس">موش صخره‌ای لائوس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%DA%A9%DA%86%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="خوکچه هندی">خوکچه هندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%B4%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="دندان‌هشتی‌ها">دندان‌هشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C" title="راسوی اهلی">راسوی اهلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%AF_%D8%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="سگ دشتی">سگ دشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D9%84%DA%A9%DB%8C" title="سنجاب‌های دم‌پولکی">سنجاب دم‌پولکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سنجابک درختی شرقی (صفحه وجود ندارد)">سنجابک درختی شرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D9%88%D8%B4" title="شانه‌موش">شانه‌موش</a></li> <li>گوندی</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4" title="موش">موش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%B2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%DB%8C" title="موش زمستان‌خواب درختی">موش زمستان‌خواب درختی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%87" title="موش ستاره‌پوزه">موش ستاره‌پوزه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%B4%D8%A8%DA%AF%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="موش شبگرد (صفحه وجود ندارد)">موش شبگرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%DA%A9%D9%88%D8%B1" title="موش کور">موش کور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="موش بیور">موش بیور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="موش خاردار شرقی">موش خاردار شرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="موش صحرایی">موش صحرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%DA%A9%D9%88%D8%B1_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="موش کور آفریقایی">موش کور آفریقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%D9%86%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="موش نیزار">موش نیزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="موش‌های دوپا">موش‌های دوپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4_%DA%A9%D9%88%D8%B1" title="موش کور">موش‌های کور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="موش‌های کیسه‌دار">موش‌های کیسه‌دار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="همستر">همستر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2" class="mw-redirect" title="هامستر دم‌دراز">هامستر دم‌دراز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%87" title="همسترهای دم‌کوتاه">همسترهای دم‌کوتاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%A7" title="هوتیا">هوتیا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87" title="پرنده">پرندگان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%DA%86%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="آبچلیک">آبچلیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%81" title="آب‌شکاف">آب‌شکاف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%A7" title="ابیا">ابیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="مرغابی">اردک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسکوا (صفحه وجود ندارد)">اسکوا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="آق‌ناز (صفحه وجود ندارد)">آق‌ناز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3" title="اکراس">اکراس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="آلباتروس">آلباتروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%88%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="آلوچه‌خورک">آلوچه‌خورک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="الیکایی (پرنده)">الیکایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D9%82%D9%88%D8%AA" title="آنقوت">آنقوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="باز (پرنده)">باز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DA%A9" title="باسترک">باسترک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D8%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="باسترک دشتی">باسترک دشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="بالابان (پرنده)">بالابان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="بال‌لاکی">بال‌لاکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="بحری">بحری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A8%D9%84_%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="بلبل خرما">بلبل خرما</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A8%D9%84_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلبل هزاردستان">بلبل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AF%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%86" title="بلدرچین">بلدرچین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="بوتیمار">بوتیمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AC%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بوجانگاییان">بوجانگا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%82%D9%84%D9%85%D9%88%D9%86" title="بوقلمون">بوقلمون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D9%84%DA%A9" title="پاشلک">پاشلک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AA_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" class="mw-redirect" title="پی‌پت (پرنده)">پی‌پت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88" title="پرستو">پرستو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="پرستوی دریایی">پرستوک دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%AE" class="mw-redirect" title="پری‌شاهرخ">پری‌شاهرخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="پشه‌خوار">پشه‌خوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%A6%D9%86" title="پنگوئن">پنگوئن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%BA%D9%88" class="mw-redirect" title="پیغو">پیغو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%85%D8%AA%D8%A7%DB%8C" title="ترمتای">ترمتای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87" title="تلیله">تلیله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AC%D9%87" title="تنجه">تنجه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="توکان">توکان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%87%D9%88" title="تیهو">تیهو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%AF" title="جغد">جغد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%AF_%D9%82%D9%87%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="جغد قهوه‌ای">جغد قهوه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%82_%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="جیجاق اوراسیایی">جیجاق</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%81%D8%AA%DB%8C" title="مرغ جیرفتی">جیرفتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%AE%E2%80%8C%D9%84%D9%82" class="mw-redirect" title="چاخ‌لق">چاخ‌لق</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D9%88" class="mw-redirect" title="چارخو">چارخو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%AE%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DA%A9" title="چرخ‌ریسک">چرخ‌ریسک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DA%A9_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="چک (پرنده)">چک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%A7%D9%88%DA%A9" title="چکاوک">چکاوک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%DA%86%DA%A9_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" class="mw-redirect" title="چکچک (پرنده)">چکچک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%84%DA%86%D9%84%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="چلچله بیابانی">چلچله بیابانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%84%DA%86%D9%84%D9%87_%D8%AF%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="چلچله دمگاه‌سفید">چلچله دمگاه‌سفید</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%84%DA%86%D9%84%D9%87_%D8%B4%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="چلچله شنی">چلچله شنی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%84%DA%86%D9%84%D9%87_%DA%A9%D9%88%D9%87%DB%8C" title="چلچله کوهی">چلچله کوهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%DA%AF%D8%B1" title="چنگر">چنگر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D8%A8%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7" title="چوب‌پا">چوب‌پا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D9%84" title="حواصیل">حواصیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="خروس">خروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B3_%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="خروس کولی">خروس کولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AA%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="خوتکا">خوتکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%B2%DA%A9" title="دارخزک">دارخزک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%A8" title="دارکوب">دارکوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%88%D9%85%DA%A9" title="دیدومک">دبدومک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="دراج">دراج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%86%D8%A7" title="درنا">درنا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%DB%8C%D8%AC%D9%87" title="دلیجه">دلیجه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9" title="دم‌جنبانک">دم‌جنبانک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%B2%D8%B1%D8%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="دم‌جنبانک زرد غربی">دم‌جنبانک زرد غربی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%DA%86%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="دم‌چتری">دم‌چتری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دم‌سرخ">دم‌سرخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%88" title="دودو">دودو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D8%B2%DA%A9" title="دیوارخزک">دیوارخزک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%BA" title="زاغ">زاغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%BA%DB%8C" title="زاغی">زاغی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AF%D9%BE%D8%B1%D9%87" title="زردپره">زردپره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="زنبورخوار">زنبورخوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84" title="زنگوله‌بال">زنگوله‌بال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="زیرآبروک">زیرآبروک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1" title="سار">سار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%BE%D9%87" class="mw-redirect" title="سارگپه">سارگپه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A8%D8%B2%D9%82%D8%A8%D8%A7" title="سبزقبا">سبزقبا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9_%D8%B3%D8%B1%D8%AD%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اردک سرحنایی">اردک سرحنایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B3%DA%A9_%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="سسک معمولی">سسک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85" title="سلیم">سلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%B1%DA%86%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="سلیم خرچنگ‌خوار">سلیم خرچنگ‌خوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D9%82%D8%B1" title="سنقر">سنقر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85" title="سنگ‌چشم">سنگ‌چشم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DA%86%D8%B4%D9%85_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="سنگ‌چشم خاکستری بزرگ">سنگ‌چشم خاکستری بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%87" title="سهره">سهره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="سیاه‌خروس">سیاه‌خروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="سهره سینه‌سرخ">سهره سینه‌سرخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%88%D9%81" class="mw-redirect" title="شاه‌بوف">شاه‌بوف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%86" title="شاهین">شاهین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A8" class="mw-redirect" title="شبان‌فریب">شبان‌فریب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%AF%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C" title="شبگرد مصری">شبگرد مصری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%E2%80%8C%D8%B2%DB%8C" title="شب‌زی">شبگرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%B1%D9%85%D8%B1%D8%BA" title="شترمرغ">شترمرغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="شهباز">شهباز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="شهدخوار">شهدخوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="صدف‌خوار">صدف‌خوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B3" title="طاووس">طاووس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%B3%DA%A9" class="mw-redirect" title="طاووسک">طاووسک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D9%82%D9%87" class="mw-redirect" title="طرقه">طرقه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="باز (پرنده)">باز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%B7%DB%8C" title="طوطی">طوطی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="عروس هلندی">عروس هلندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D8%A7%D8%A8" title="عقاب">عقاب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%A7%D8%B2" title="غاز">غاز</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%BA" title="کلاغ">کلاغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%A7%D8%B5_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="غواص (پرنده)">غواص</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87" title="فاخته">فاخته</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%88" title="فلامینگو">فلامینگو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%87%D8%B1%D9%87" title="سهره">فنچ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D8%AF%D9%82%E2%80%8C%D8%B4%DA%A9%D9%86" title="فندق‌شکن">فندق‌شکن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1_(%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%87)" title="قار (سرده)">قار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="قرقاول">قرقاول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="قرقی">قرقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D8%B2" title="قره‌ناز">قره‌ناز</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" class="mw-redirect" title="قمری (پرنده)">قمری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="قناری">قناری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88" title="قو">قو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="کاسکو">کاسکو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="کاکایی (پرنده)">کاکایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D9%84" title="اردک سیاه‌کاکل">اردک سیاه‌کاکل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%DA%A9_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="کبک (پرنده)">کبک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="کبوتر">کبوتر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="کبوتر تاجدار">کبوتر تاجدار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کرکس">کرکس</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D9%85" title="کشیم">کشیم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DA%A9" title="کفچه‌نوک">کفچه‌نوک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%BA" title="کلاغ">کلاغ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="کمرکولی">کمرکولی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D9%86_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" class="mw-redirect" title="کودن (پرنده)">کودن‌</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%B1" title="کورکور">کورکور</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DA%A9%D8%B1" title="کوکر">کوکر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="کوکو (پرنده)">کوکو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%88%DB%8C_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="کیوی (پرنده)">کیوی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%88%DA%86%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%A9" title="گاوچرانک">گاوچرانک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%84%DA%86%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="چلچله‌بیابانیان">گلاریول</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D9%88%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="گلوآبی">گلوآبی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AC%D8%B4%DA%A9" title="گنجشک">گنجشک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="گیلار">گیلار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="گیلان‌شاه">گیلانشاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%86%DB%8C%D9%86_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="لاچین (پرنده)">لاچین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D9%84%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%84" title="لک‌لک نیل">لک‌لک نیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D9%84%DA%A9" title="لک‌لک">لک‌لک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C" title="لیکوی معمولی">لیکوی معمولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D9%84_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="لیل (پرنده)">لیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="مارگردن">مارگردن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA" title="مرغ">مرغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="مرغ دبیر">مرغ دبیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%B1%DB%8C%DA%AF" class="mw-redirect" title="مرغ ریگ">مرغ ریگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%B3%D9%82%D8%A7" class="mw-redirect" title="مرغ سقا">مرغ سقا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%B7%D9%88%D9%81%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مرغ طوفان">مرغ طوفان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D8%B9%D8%B4%D9%82" title="مرغ عشق">مرغ عشق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%A7%D8%B5%DB%8C%D9%84" title="حواصیل">مرغ ماهیخوار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%AF%D8%B3%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%BA" class="mw-redirect" title="مگس‌مرغ">مرغ مگس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="مرغ مینا">مرغ مینا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="مرغ نوروزی">مرغ نوروزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="مرغ نی‌نواز مردابی">مرغ نی‌نواز مردابی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="مرغابی">مرغابی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%AF%D8%B3%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="مگس‌گیر خال‌دار">مگس‌گیر خالدار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AE" title="نوک‌شاخ">نوک‌شاخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%BA" title="میش‌مرغ">میش‌مرغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%BA_%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="مرغ مینا">مرغ مینا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%B1" title="میوه‌خور">میوه‌خور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%DA%A9%E2%80%8C%D8%AE%D9%86%D8%AC%D8%B1%DB%8C" title="نوک‌خنجری">نوک‌خنجری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%AF%D9%87%D8%AF" title="هدهد">هدهد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%A7_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="هما (پرنده)">هما</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A8%D8%B1%D9%87" title="هوبره">هوبره</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="یاکریم">یاکریم</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%84%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یلوه‌ایان">یلوه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="خزندگان">خزندگان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="آفتاب‌پرست">آفتاب‌پرست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="ایگوانا">ایگوآنا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD" title="تمساح">تمساح</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD_%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9_%DA%AF%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="تمساح پوزه‌باریک گنگی">تمساح پوزه‏‌باریک گنگی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="سوسمار">سوسمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B1_%D9%BE%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%BA%DB%8C" title="سوسمار پل‌دماغی">سوسمار پل‌دماغی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88" title="گاندو">گاندو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D9%BE%D8%B4%D8%AA_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="لاک‌پشت آبی">لاک‌پشت آبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D9%BE%D8%B4%D8%AA" title="لاک‌پشت">لاک‌پشت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="مار">مار</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">مارمولک</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دوزیستان">دوزیستان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%BA" title="وزغ">وزغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%BA%D9%87" title="قورباغه">قورباغه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1" title="سمندر">سمندر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%A8%DB%8C" title="سمندر آبی">سمندر آبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="سمندرهای کرمی">سمندر کرمی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="آبزیان">آبزیان</a> مهره‌دار</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DA%A9%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="اردک‌ماهی">اردک‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اسب دریایی">اسب دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="پرنده‌ماهی">پرنده‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%81%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="سفره‌ماهی">سفره‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%AF%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="سگ‌ماهی">سگ‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="شیرماهی">شیرماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B3%D9%87" title="کوسه">کوسه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3%D9%87" title="گاوکوسه">گاوکوسه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="گربه‌ماهی">گربه‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="مارماهی">مارماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ماهی">ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="دهان‌گردماهی">دهان‌گردماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="گراز دریایی">گراز دریایی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="بی‌مهرگان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D9%87%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="بی‌مهرگان">بی‌مهرگان</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بندپایان">بندپایان</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>زیرشاخهٔ <b><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="شش‌پایان">شش‌پایان</a></b>: <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%86%D8%A8%DB%8C" title="دودنبی">دم‌چنگال</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D9%81%D9%86%D8%B1%DB%8C" title="دم‌فنری">پادُم</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D8%AE%DA%A9%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بی‌شاخکان (صفحه وجود ندارد)">بی‌شاخک</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="حشرات">حشرات</a>:</b> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%AF%D8%B2%D8%AF%DA%A9" title="آبدزدک">آبدزدک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%AF%DA%A9" title="آخوندک">آخوندک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DA%A9" title="آسیابک">آسیابک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF_(%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D9%87)" class="mw-redirect" title="بند (حشره)">بند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B3" title="بید لباس">بید لباس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%BA%D8%B0" title="بید کاغذ">بید کاغذ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87" title="پروانه">پروانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D9%87" title="پشه">پشه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D8%B1%DA%A9" title="جیرجیرک">جیرجیرک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="خر خاکی">خر خاکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%85%DA%AF%D8%B3" title="خرمگس">خرمگس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="زنبور">زنبور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%B1%D9%87" title="زنجره">زنجره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3" title="ساس">ساس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%82%DA%A9" title="سنجاقک">سنجاقک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DA%A9" class="mw-redirect" title="سوسک">سوسری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B3%DA%A9" class="mw-redirect" title="سوسک">سوسک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%BE%D8%B4" title="شپش">شپش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%BE%D8%B4%DA%A9" title="شپشک">شپشک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%BE%D8%B4%DA%A9_%D8%B2%D9%87%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="شپشک زهار (صفحه وجود ندارد)">شپشک زهار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D9%87" title="شته">شته</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DA%A9_(%D8%AD%D8%B4%D8%B1%D9%87)" title="کک (حشره)">کک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%AE%DB%8C%D8%B2%DA%A9" title="گوش‌خیزک">گوشخیزک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%AF%D8%B3" title="مگس">مگس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DA%AF%D8%B3_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="مگس بادخور (صفحه وجود ندارد)">مگس بادخور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%84%D8%AE" title="ملخ">ملخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DA%86%D9%87" title="مورچه">مورچه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="موریانه">موریانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D8%A7" title="هزارپا">هزارپا</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سخت‌پوستان">سخت‌پوستان</a>:</b> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="آرتمیا">آرتمیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="پاروپایان">پاروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%86%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D8%A8_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="خرچنگ آب شیرین">خرچنگ آب شیرین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88" title="شاه‌میگو">شاه‌میگو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%86%D9%86%DA%AF" title="خرچنگ">خرچنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%81%D9%86%DB%8C" title="دافنی">دافنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88" title="سپرمیگو">سپرمیگو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88" title="شاه‌میگو">شاه‌میگو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%B4%D8%B4%E2%80%8C%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آبشش‌دمان">شپشک‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="کریل">کریل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%DA%86%D8%B3%D8%A8" title="کشتی‌چسب">کشتی‌چسب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88" title="میگو">میگو</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گیره‌داران">گیره‌داران</a>:</b> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عنکبوت دریایی">عنکبوت دریایی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%DA%86%D9%86%DA%AF_%D9%86%D8%B9%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="خرچنگ نعل‌اسبی">خرچنگ نعل‌اسبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="عنکبوتیان">عنکبوتیان</a>: <a href="/wiki/%DA%A9%DA%98%D8%AF%D9%85" title="کژدم">عقرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B2" title="عنکبوت پادراز">عنکبوت پادراز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA" title="عنکبوت">عنکبوت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%87" title="کنه">کنه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%87" title="هیره">هیره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="عنکبوت‌های شتری">عنکبوت‌ شتری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AA_%D8%B4%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="عنکبوت شلاقی">عنکبوت شلاقی</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بسیارپایان (صفحه وجود ندارد)">بسیارپایان</a>:</b> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%AF%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="خردپایان">خردپا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کوتوله‌پایان">کوتوله‌پا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صدپایان">صدپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هزارپاییان">هزارپایی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;">دیگر بی‌مهرگان</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87_(%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C)" title="شاخه (زیست‌شناسی)">شاخهٔ</a> <b><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%86" title="کیسه‌تنان">کیسه‌تنان</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مرجانیان">مرجانیان</a>):</b></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایروکانجی دریا (صفحه وجود ندارد)">ایروکانجی دریا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="چتر دریایی">چتر دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B2_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خز دریایی">خز دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زنبور دریایی">زنبور دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%82%D8%A7%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شقایق دریایی">شقایق دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="عروس دریایی">عروس دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%88%D8%B3_%D8%B3%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="عروس ساقدار دریایی">عروس ساقدار دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="فیزالیا">فیزالیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="قلم دریایی">قلم دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%B1%D9%85" title="مرجان نرم">مرجان بادبزنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="مرجان">مرجان دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%A7_(%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%87)" title="هیدرا (سرده)">هیدر</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خارپوستان">خارپوستان</a>:</b> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="آفتاب‌گردان دریایی">آفتاب‌گردان دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="توتیای دریایی">توتیای دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="خارپوست دریایی">خارپوست دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خیار دریایی">خیار دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%82_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زنبق دریایی">زنبق دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="ستاره دریایی">ستاره دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B4%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%D9%87" title="ستاره شکننده">ستاره شکننده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D8%A8%D8%AF%DB%8C" title="ستاره سبدی">ستاره سبدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سکه دریایی">سکه دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مینای دریایی">مینای دریایی</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%86" title="نرم‌تنان">نرم‌تنان</a>:</b> <a href="/wiki/%DA%AF%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="گهواره دریایی">بس‌صدفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="بی‌لاکه‌ای‌ها">بی‌صدفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پروانه دریایی">پروانه دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تک‌لاکه‌ای‌ها">تک‌پاره‌صدفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81_%D8%AF%D9%88%DA%A9%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="صدف دوکفه‌ای">حلزون دوکفه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D8%A8" title="حلزون سیب">حلزون سیب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%86%D8%B3%D8%A8" title="خاره‌چسب">خاره‌چسب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="دوکفه‌ای‌ها">دوکفه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="سپرپایان">سپرپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%A8" title="ماهی مرکب">سرپاور</a> (<a href="/wiki/%D9%87%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7" title="هشت‌پا">هشت‌پا</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ده‌پایان">ده‌پا</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%85%E2%80%8C%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="شکم‌پایان">شکم‌پا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81_%DA%86%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="صدف چروک">صدف چروک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D9%81_%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="صدف مروارید">صدف مروارید</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="گوش‌ماهی">گوش‌ماهی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="گهواره دریایی">گهواره دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%87_(%D8%AD%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="لیسه (حلزون)">لیسه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="لیسه دریایی">لیسه دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ناوپایان">ناوپا</a></li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85_(%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1)" title="کرم (جانور)">کرم‌ها</a>:</b> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D9%87%D9%86" title="کرم‌های پهن">کرم پهن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85_%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%88%DB%8C" title="کرم حلقوی">کرم حلقوی</a> (از جمله: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D9%84%D9%88" title="زالو">زالو</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%84%D9%88%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="کرم‌های لوله‌ای">کرم لوله‌ای</a> (از جمله: <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3" title="آسکاریس">آسکاریس</a>)</li></ul> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اسفنجیان">اسفنجیان</a>:</b> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%87%DA%A9%DB%8C" title="اسفنج‌های آهکی">اسفنج آهکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اسفنج دریایی">اسفنج دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC%DB%8C" class="mw-redirect" title="چنداسفنجی">چنداسفنجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AC" title="سخت‌اسفنج">سخت‌اسفنج</a></li></ul> <ul><li><b>طنابداران دریایی:</b> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%AF%D8%B2%D8%AF%DA%A9_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="آب‌دزدک دریایی">آب‌دزدک دریایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%86" title="آتش‌تنان">آتش‌تن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%BE" title="سالپ">سالپ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D9%84%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="لاله دریایی">لاله دریایی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مارمولک&oldid=41155110">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=مارمولک&oldid=41155110</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A2%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%AE_%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:آرایه‌های منسوخ مهره‌داران">آرایه‌های منسوخ مهره‌داران</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%86" title="رده:جانداران پدیدآمده در هتانجین">جانداران پدیدآمده در هتانجین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF_%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%DA%98%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="رده:جانداران موجود پدیدآمده در ژوراسیک پیشین">جانداران موجود پدیدآمده در ژوراسیک پیشین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:خزندگان">خزندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رده:گروه‌های پیراتباری">گروه‌های پیراتباری</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:مارمولک‌ها">مارمولک‌ها</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای پیوند مرده">صفحه‌های دارای پیوند مرده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D8%AD_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1" title="رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر">مقاله‌های دارای شرح مختصر</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D8%B1%D8%AD_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%B1_%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="رده:شرح مختصر یکسان با ویکی‌داده">شرح مختصر یکسان با ویکی‌داده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%B9%D8%B1%DB%8C%D9%81_%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار که به صورت محلی تعریف شده است">پیوند رده انبار که به صورت محلی تعریف شده است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LNB" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۹ فوریهٔ ۲۰۲۵ ساعت ۱۹:۴۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">مارمولک</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>۱۳۹ زبان</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>افزودن مبحث</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5f46f78fdb-d7n2m","wgBackendResponseTime":133,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.815","walltime":"1.120","ppvisitednodes":{"value":3822,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":151447,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":17116,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":30,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":6,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":75612,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":2,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 909.917 1 -total"," 59.31% 539.669 1 الگو:پانویس"," 11.37% 103.458 3 الگو:یادکرد_وب"," 10.72% 97.548 2 الگو:Cite_news"," 10.43% 94.920 1 الگو:داده‌های_کتابخانه‌ای"," 10.05% 91.479 1 الگو:Dead_link"," 9.85% 89.645 1 الگو:ویکی‌انبار-رده"," 9.67% 87.996 1 الگو:Fix"," 9.30% 84.656 1 الگو:پروژه_خواهر"," 9.08% 82.640 1 الگو:Side_box"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.508","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7995090,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7db78f77f6-pkjrj","timestamp":"20250210220928","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0645\u0627\u0631\u0645\u0648\u0644\u06a9","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%DA%A9","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q15879","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q15879","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-03-06T15:41:31Z","dateModified":"2025-02-09T19:40:29Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/14\/Lizard_Collage.jpg"}</script> </body> </html>