CINXE.COM
Nahdlatul Ulama - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="id" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Nahdlatul Ulama - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )idwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","Januari","Februari","Maret","April","Mei","Juni","Juli","Agustus","September","Oktober","November","Desember"],"wgRequestId":"c8dedf15-6753-41d4-a8f0-ea12b13fa88a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Nahdlatul_Ulama","wgTitle":"Nahdlatul Ulama","wgCurRevisionId":26926180,"wgRevisionId":26926180,"wgArticleId":20052,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Halaman dengan kesalahan referensi","Templat webarchive tautan wayback","Halaman dengan rujukan yang menggunakan parameter yang tidak didukung","CS1 sumber berbahasa Inggris (en)","Artikel mengandung aksara Arab","Artikel Wikipedia dengan penanda GND","Nahdlatul Ulama","Organisasi Islam di Indonesia","Organisasi di Hindia Belanda","Partai politik yang sudah bubar di Indonesia","Partai Islam","Pendirian tahun 1926 di Hindia Belanda","Organisasi yang didirikan tahun 1926", "Partai politik yang didirikan tahun 1926","Partai politik peserta pemilihan umum legislatif Indonesia 1955","Partai politik peserta pemilihan umum legislatif Indonesia 1971"],"wgPageViewLanguage":"id","wgPageContentLanguage":"id","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Nahdlatul_Ulama","wgRelevantArticleId":20052,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"id","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"id"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage", "wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q686441","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges": "ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.watchlist-notice","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.gadget.switcher","ext.gadget.Bagikan","ext.gadget.CurIDLink","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","oojs-ui.styles.icons-media","oojs-ui-core.icons"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=id&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&modules=ext.gadget.charinsert-styles&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg/1200px-Nahdlatul_Ulama_Logo.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="782"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg/800px-Nahdlatul_Ulama_Logo.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="521"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg/640px-Nahdlatul_Ulama_Logo.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="417"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Nahdlatul Ulama - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//id.m.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sunting" href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (id)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//id.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://id.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.id"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Umpan Atom Wikipedia" href="/w/index.php?title=Istimewa:Perubahan_terbaru&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Nahdlatul_Ulama rootpage-Nahdlatul_Ulama skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Lompat ke isi</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu utama" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu utama" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu utama</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu utama</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigasi </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Halaman_Utama" title="Kunjungi Halaman Utama [z]" accesskey="z"><span>Halaman Utama</span></a></li><li id="n-Daftar-isi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Isi"><span>Daftar isi</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terbaru" title="Daftar perubahan terbaru dalam wiki. [r]" accesskey="r"><span>Perubahan terbaru</span></a></li><li id="n-Artikel-pilihan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Artikel_pilihan/Topik"><span>Artikel pilihan</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Peristiwa_terkini" title="Temukan informasi tentang peristiwa terkini"><span>Peristiwa terkini</span></a></li><li id="n-newpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_baru"><span>Halaman baru</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_sembarang" title="Tampilkan sembarang halaman [x]" accesskey="x"><span>Halaman sembarang</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_istimewa"><span>Halaman istimewa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Komunitas" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Komunitas" > <div class="vector-menu-heading"> Komunitas </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Warung-Kopi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Warung_Kopi"><span>Warung Kopi</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Komunitas" title="Tentang proyek, apa yang dapat Anda lakukan, di mana untuk mencari sesuatu"><span>Portal komunitas</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Bantuan:Isi" title="Tempat mencari bantuan."><span>Bantuan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Wikipedia" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Wikipedia" > <div class="vector-menu-heading"> Wikipedia </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Perihal"><span>Tentang Wikipedia</span></a></li><li id="n-Pancapilar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Pancapilar"><span>Pancapilar</span></a></li><li id="n-Kebijakan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kebijakan_dan_pedoman"><span>Kebijakan</span></a></li><li id="n-Hubungi-kami" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Hubungi_kami"><span>Hubungi kami</span></a></li><li id="n-Bak-pasir" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bak_pasir"><span>Bak pasir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Bagikan" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Bagikan emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> Bagikan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Halaman_Utama" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ensiklopedia Bebas" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-id.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Istimewa:Pencarian" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia" aria-label="Telusuri Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Perkakas pribadi"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tampilan" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tampilan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=id.wikipedia.org&uselang=id" class=""><span>Menyumbang</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&returnto=Nahdlatul+Ulama" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan" class=""><span>Buat akun baru</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&returnto=Nahdlatul+Ulama" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o" class=""><span>Masuk log</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Opsi lainnya" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas pribadi" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas pribadi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu pengguna" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=id.wikipedia.org&uselang=id"><span>Menyumbang</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&returnto=Nahdlatul+Ulama" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Buat akun baru</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&returnto=Nahdlatul+Ulama" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Masuk log</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Halaman penyunting yang telah keluar log <a href="/wiki/Bantuan:Pengantar" aria-label="Pelajari lebih lanjut tentang menyunting"><span>pelajari lebih lanjut</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Kontribusi_saya" title="Daftar suntingan yang dibuat dari alamat IP ini [y]" accesskey="y"><span>Kontribusi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pembicaraan_saya" title="Pembicaraan tentang suntingan dari alamat IP ini [n]" accesskey="n"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Daftar isi" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Daftar isi</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sembunyikan</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Awal</div> </a> </li> <li id="toc-Sejarah" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Sejarah"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Sejarah</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Sejarah-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Sejarah</span> </button> <ul id="toc-Sejarah-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Asal_usul" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Asal_usul"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Asal usul</span> </div> </a> <ul id="toc-Asal_usul-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transformasi_menjadi_partai_politik_Islam" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Transformasi_menjadi_partai_politik_Islam"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Transformasi menjadi partai politik Islam</span> </div> </a> <ul id="toc-Transformasi_menjadi_partai_politik_Islam-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Di_luar_politik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Di_luar_politik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Di luar politik</span> </div> </a> <ul id="toc-Di_luar_politik-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Era_pasca-Orde_Baru" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Era_pasca-Orde_Baru"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Era pasca-Orde Baru</span> </div> </a> <ul id="toc-Era_pasca-Orde_Baru-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ajaran" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ajaran"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Ajaran</span> </div> </a> <ul id="toc-Ajaran-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Identitas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Identitas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Identitas</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Identitas-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Identitas</span> </button> <ul id="toc-Identitas-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Lambang_dan_warna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Lambang_dan_warna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Lambang dan warna</span> </div> </a> <ul id="toc-Lambang_dan_warna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Rais_'Aam_dan_Ketua_Umum" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Rais_'Aam_dan_Ketua_Umum"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Rais 'Aam dan Ketua Umum</span> </div> </a> <ul id="toc-Rais_'Aam_dan_Ketua_Umum-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Muktamar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Muktamar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Muktamar</span> </div> </a> <ul id="toc-Muktamar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Hierarki_Organisasi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Hierarki_Organisasi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Hierarki Organisasi</span> </div> </a> <ul id="toc-Hierarki_Organisasi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Lembaga" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lembaga"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Lembaga</span> </div> </a> <ul id="toc-Lembaga-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Badan_Otonom" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Badan_Otonom"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Badan Otonom</span> </div> </a> <ul id="toc-Badan_Otonom-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-NU_dan_Politik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#NU_dan_Politik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>NU dan Politik</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-NU_dan_Politik-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian NU dan Politik</span> </button> <ul id="toc-NU_dan_Politik-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Partai_dengan_afiliasi_Nahdlatul_Ulama" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Partai_dengan_afiliasi_Nahdlatul_Ulama"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Partai dengan afiliasi Nahdlatul Ulama</span> </div> </a> <ul id="toc-Partai_dengan_afiliasi_Nahdlatul_Ulama-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Lihat_pula" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Lihat_pula"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Lihat pula</span> </div> </a> <ul id="toc-Lihat_pula-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Catatan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Catatan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Catatan</span> </div> </a> <ul id="toc-Catatan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referensi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referensi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Referensi</span> </div> </a> <ul id="toc-Referensi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pranala_luar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pranala_luar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Pranala luar</span> </div> </a> <ul id="toc-Pranala_luar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Daftar Isi" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Nahdlatul Ulama</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Pergi ke artikel dalam bahasa lain. Terdapat 21 bahasa" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-21" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">21 bahasa</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A1" title="نهضة العلماء – Arab" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نهضة العلماء" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arab" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%A6%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A7%81%E0%A6%B2_%E0%A6%89%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE" title="নাহদলাতুল উলামা – Bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="নাহদলাতুল উলামা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Jerman" lang="de" hreflang="de" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Jerman" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Inggris" lang="en" hreflang="en" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Inggris" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%87%D8%B6%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7" title="نهضت العلما – Persia" lang="fa" hreflang="fa" data-title="نهضت العلما" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persia" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Prancis" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Prancis" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Italia" lang="it" hreflang="it" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italia" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%8A%E3%83%95%E3%83%80%E3%83%88%E3%82%A5%E3%83%AB%E3%83%BB%E3%82%A6%E3%83%A9%E3%83%9E%E3%83%BC" title="ナフダトゥル・ウラマー – Jepang" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ナフダトゥル・ウラマー" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Jepang" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Jawa" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Jawa" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Madura" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="Madura" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Melayu" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Melayu" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Nahdlatul Ulama – Belanda" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Nahdlatul Ulama" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Belanda" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Nahdatul_Ulama" title="Nahdatul Ulama – Polski" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Nahdatul Ulama" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polski" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%81%D8%B6%DB%83_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A1" title="نہضۃ العلماء – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="نہضۃ العلماء" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%85%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%83%D0%BB_%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Нахдатул Улама – Rusia" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Нахдатул Улама" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusia" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%B0%E0%B8%AE%E0%B9%8C%E0%B8%8E%E0%B8%B0%E0%B8%95%E0%B8%B8%E0%B8%A5_%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%A1%E0%B8%B0" title="นะฮ์ฎะตุล อุละมะ – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="นะฮ์ฎะตุล อุละมะ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%85%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%83%D0%BB_%D0%A3%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Нахдатул Улама – Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Нахдатул Улама" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%86%DB%81%D8%B6%DB%83_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D8%A1" title="نہضۃ العلماء – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="نہضۃ العلماء" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BC%8A%E6%96%AF%E5%85%B0%E6%95%99%E5%A3%AB%E8%81%94%E5%90%88%E4%BC%9A" title="伊斯兰教士联合会 – Tionghoa" lang="zh" hreflang="zh" data-title="伊斯兰教士联合会" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tionghoa" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q686441#sitelinks-wikipedia" title="Sunting pranala interwiki" class="wbc-editpage">Sunting pranala</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ruang nama"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Nahdlatul_Ulama" title="Lihat halaman isi [c]" accesskey="c"><span>Halaman</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pembicaraan:Nahdlatul_Ulama" rel="discussion" title="Pembicaraan halaman isi [t]" accesskey="t"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ubah varian bahasa" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bahasa Indonesia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Tampilan"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Nahdlatul_Ulama"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=history" title="Revisi sebelumnya dari halaman ini. [h]" accesskey="h"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Perkakas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Opsi lainnya" > <div class="vector-menu-heading"> Tindakan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Nahdlatul_Ulama"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=history"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Umum </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pranala_balik/Nahdlatul_Ulama" title="Daftar semua halaman wiki yang memiliki pranala ke halaman ini [j]" accesskey="j"><span>Pranala balik</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terkait/Nahdlatul_Ulama" rel="nofollow" title="Perubahan terbaru halaman-halaman yang memiliki pranala ke halaman ini [k]" accesskey="k"><span>Perubahan terkait</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&oldid=26926180" title="Pranala permanen untuk revisi halaman ini"><span>Pranala permanen</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=info" title="Informasi lanjut tentang halaman ini"><span>Informasi halaman</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Kutip&page=Nahdlatul_Ulama&id=26926180&wpFormIdentifier=titleform" title="Informasi tentang bagaimana mengutip halaman ini"><span>Kutip halaman ini</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FNahdlatul_Ulama"><span>Lihat URL pendek</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:QrCode&url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FNahdlatul_Ulama"><span>Unduh kode QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Cetak/ekspor </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buku&bookcmd=book_creator&referer=Nahdlatul+Ulama"><span>Buat buku</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:DownloadAsPdf&page=Nahdlatul_Ulama&action=show-download-screen"><span>Unduh versi PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&printable=yes" title="Versi cetak halaman ini [p]" accesskey="p"><span>Versi cetak</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dalam proyek lain </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Nahdlatul_Ulama" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q686441" title="Pranala untuk menghubungkan butir pada ruang penyimpanan data [g]" accesskey="g"><span>Butir di Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tampilan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sembunyikan</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="id" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r22657712">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox vcard"><caption class="infobox-title fn org">Nahdlatul Ulama</caption><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader"><div class="nickname"><span lang="ar">نَهْضَةُ الْعُلَمَاءْ</span></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Nahdlatul_Ulama_Logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg/250px-Nahdlatul_Ulama_Logo.svg.png" decoding="async" width="250" height="163" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg/375px-Nahdlatul_Ulama_Logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg/500px-Nahdlatul_Ulama_Logo.svg.png 2x" data-file-width="1494" data-file-height="973" /></a></span><div class="infobox-caption">Lambang Nahdlatul Ulama<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>a<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Singkatan</th><td class="infobox-data nickname">NU</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Tanggal pendirian</th><td class="infobox-data note">31 Januari 1926<span class="noprint">; 99 tahun lalu</span><span style="display:none"> (<span class="bday dtstart published updated">1926-01-31</span>)</span><br />(16 Rajab 1344 Hijriyah)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Pendiri</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Muhammad_Hasyim_Asy%27ari" title="Muhammad Hasyim Asy'ari">K.H. Muhammad Hasyim Asy'ari</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Didirikan di</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Kota_Surabaya" title="Kota Surabaya">Kota Surabaya</a>, <a href="/wiki/Jawa_Timur" title="Jawa Timur">Jawa Timur</a>, <a href="/wiki/Hindia_Belanda" title="Hindia Belanda">Hindia Belanda</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Jenis</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Organisasi_keagamaan" title="Organisasi keagamaan">Organisasi keagamaan</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Tujuan</th><td class="infobox-data">Berlakunya ajaran Islam yang menganut pemahaman <i><a href="/wiki/Sunni" title="Sunni">ahlussunnah wal-jama'ah</a></i> bermazhab Asy'ariyah untuk terwujudnya tatanan masyarakat yang berkeadilan demi kemaslahatan, kesejahteraan umat, dan demi terciptanya rahmat bagi semesta.</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Kantor pusat</th><td class="infobox-data">Jalan Kramat Raya 164, <a href="/wiki/Kota_Administrasi_Jakarta_Pusat" title="Kota Administrasi Jakarta Pusat">Jakarta Pusat</a>, Indonesia</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">Wilayah layanan </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Asia_Tenggara" title="Asia Tenggara">Asia Tenggara</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">Jumlah anggota </div></th><td class="infobox-data">95 juta</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/Daftar_Ketua_Pengurus_Besar_Nahdlatul_Ulama" title="Daftar Ketua Pengurus Besar Nahdlatul Ulama">Rais 'Aam</a></div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Miftachul_Akhyar" title="Miftachul Akhyar">K.H. Miftachul Akhyar</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;"><a href="/wiki/Daftar_Ketua_Pengurus_Besar_Nahdlatul_Ulama" title="Daftar Ketua Pengurus Besar Nahdlatul Ulama">Ketua Umum</a></div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Yahya_Cholil_Staquf" title="Yahya Cholil Staquf">Dr. (H.C.) K.H. Yahya Cholil Staquf</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">Katib ‘Aam</div></th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=Ahmad_Said_Asrori&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ahmad Said Asrori (halaman belum tersedia)">K.H. Ahmad Said Asrori</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;"><div style="display:inline-block; padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">Sekretaris Jenderal</div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Saifullah_Yusuf" title="Saifullah Yusuf">Drs. K.H. Saifullah Yusuf</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Afiliasi</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Islam_tradisionalis" title="Islam tradisionalis">Islam tradisionalis</a><br /> (<a href="/wiki/Sunni" title="Sunni">Islam Sunni</a>)<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="padding-right:0.6em;">Situs web</th><td class="infobox-data"><span class="url"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.or.id/">www<wbr />.nu<wbr />.or<wbr />.id</a></span></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Berkas:Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png/220px-Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png/330px-Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png/440px-Pendiri_Nahdlatul_Ulama.png 2x" data-file-width="2448" data-file-height="3264" /></a><figcaption>Pendiri NU</figcaption></figure> <p><b>Nahdlatul Ulama</b> (<b>NU</b>, <a href="/wiki/Bahasa_Arab" title="Bahasa Arab">bahasa Arab</a>: <span lang="ar">نَهْضَةُ الْعُلَمَاءْ</span>, <span style="font-size:85%;"><abbr title="transliterasi">translit.</abbr> </span><i><span title="Arab-language romanization"><i lang="ar-Latn">nahḍatul ‘ulamā'</i></span></i>, <span style="font-size:85%;"><a href="/wiki/Arti_harfiah" class="mw-redirect" title="Arti harfiah">har.</a> </span>'Kebangkitan Ulama';) adalah <a href="/wiki/Organisasi_keagamaan" title="Organisasi keagamaan">organisasi keagamaan</a> <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> dan bekas partai politik Indonesia yang didirikan oleh <a href="/wiki/Muhammad_Hasyim_Asy%27ari" title="Muhammad Hasyim Asy'ari">Kyai Haji Hasyim Asy'ari</a>, kepala <a href="/wiki/Pondok_Pesantren_Tebuireng" title="Pondok Pesantren Tebuireng">Pondok Pesantren Tebuireng</a> dari <a href="/wiki/Jombang" class="mw-redirect" title="Jombang">Jombang</a>, <a href="/wiki/Jawa_Timur" title="Jawa Timur">Jawa Timur</a>. NU<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> memiliki anggota berkisar dari 80 juta (2023)<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> yang menjadikannya sebagai organisasi <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> terbesar di dunia.<sup id="cite_ref-handbook_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-handbook-5"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-pri_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-pri-6"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> NU juga merupakan badan amal yang mengelola <a href="/wiki/Pesantren" title="Pesantren">pondok pesantren</a>, <a href="/wiki/Sekolah" title="Sekolah">sekolah</a>, <a href="/wiki/Asosiasi_Perguruan_Tinggi_Nahdlatul_Ulama" title="Asosiasi Perguruan Tinggi Nahdlatul Ulama">perguruan tinggi</a>, dan <a href="/wiki/Rumah_sakit" title="Rumah sakit">rumah sakit</a> serta mengorganisasi masyarakat untuk membantu peningkatan kualitas hidup umat <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a>. </p><p>NU didirikan pada 16 Rajab 1344 H (31 Januari 1926) di <a href="/wiki/Kota_Surabaya" title="Kota Surabaya">Kota Surabaya</a> oleh seorang <a href="/wiki/Ulama" title="Ulama">ulama</a> dan para pedagang untuk membela <a href="/wiki/Islam_tradisionalis" title="Islam tradisionalis">praktik Islam tradisionalis</a> (sesuai dengan akidah <a href="/wiki/Asy%27ariyah" title="Asy'ariyah">Asy'ariyah</a> dan fikih <a href="/wiki/Mazhab_Syafi%27i" title="Mazhab Syafi'i">Mazhab Syafi'i</a>) dan kepentingan ekonomi anggotanya.<sup id="cite_ref-handbook_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-handbook-5"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Pandangan keagamaan NU<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> dianggap "tradisionalis" karena menoleransi budaya lokal selama tidak bertentangan dengan ajaran <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a>.<sup id="cite_ref-traditionalist_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-traditionalist-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hal ini membedakannya dengan organisasi <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> terbesar kedua di <a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a>, <a href="/wiki/Muhammadiyah" title="Muhammadiyah">Muhammadiyah</a>, yang dianggap "<a href="/wiki/Salafiyah" title="Salafiyah">reformis</a>" karena membutuhkan <a href="/wiki/Interpretasi" class="mw-disambig" title="Interpretasi">interpretasi</a> yang lebih <a href="/wiki/Atsariyah" title="Atsariyah">literal</a> terhadap <a href="/wiki/Al-Qur%27an" title="Al-Qur'an">Al-Qur'an</a> dan <a href="/wiki/Sunnah" class="mw-redirect" title="Sunnah">Sunnah</a>.<sup id="cite_ref-traditionalist_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-traditionalist-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Beberapa tokoh NU adalah pendukung konsep I<a href="/wiki/Islam_Nusantara" title="Islam Nusantara">slam Nusantara</a><sup id="cite_ref-NU-Islam_Nusantara_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-NU-Islam_Nusantara-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> yang mempromosikan moderasi, anti-fundamentalisme, <a href="/wiki/Pluralisme" title="Pluralisme">pluralisme</a> dan pada titik tertentu, <a href="/wiki/Sinkretisme" title="Sinkretisme">sinkretisme</a>.<sup id="cite_ref-IAIN_Madura-Syncretism_of_Slametan_Tradition_As_a_Pillar_of_Islam_Nusantara_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-IAIN_Madura-Syncretism_of_Slametan_Tradition_As_a_Pillar_of_Islam_Nusantara-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sejarah">Sejarah</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=1" title="Sunting bagian: Sejarah" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=1" title="Sunting kode sumber bagian: Sejarah"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Asal_usul">Asal usul</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=2" title="Sunting bagian: Asal usul" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=2" title="Sunting kode sumber bagian: Asal usul"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>NU didirikan pada tahun 1926 sebagai organisasi <a href="/wiki/Ulama" title="Ulama">ulama</a> <a href="/wiki/Muslim" title="Muslim">Muslim</a> <a href="/wiki/Asy%27ari" class="mw-redirect" title="Asy'ari">Asy'ari</a> <a href="/wiki/Ortodoks" class="mw-redirect" title="Ortodoks">ortodoks</a>,<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> yang berbeda pandangan dengan kebijakan <a href="/wiki/Modernis" class="mw-redirect" title="Modernis">modernis</a><a href="/wiki/Muhammadiyah" title="Muhammadiyah">Muhammadiyah</a> dan <a href="/wiki/Persatuan_Islam" title="Persatuan Islam">Persatuan Islam</a> (Persis), dan munculnya <a href="/wiki/Salafiyah" title="Salafiyah">gerakan Salafi</a> dari organisasi <a href="/wiki/Al-Irsyad_Al-Islamiyyah" title="Al-Irsyad Al-Islamiyyah">Al-Irsyad Al-Islamiyyah</a> di <a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a> yang sama sekali menolak <a href="/wiki/Adat_istiadat" class="mw-redirect" title="Adat istiadat">adat istiadat</a> setempat yang dipengaruhi oleh tradisi <a href="/wiki/Hindu" class="mw-redirect" title="Hindu">Hindu</a> dan <a href="/wiki/Buddha" class="mw-redirect" title="Buddha">Buddha</a> <a href="/wiki/Jawa" title="Jawa">Jawa</a> pra-Islam. Organisasi ini didirikan setelah <a href="/w/index.php?title=Komite_Hijaz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Komite Hijaz (halaman belum tersedia)">Komite Hijaz</a> telah memenuhi tugasnya dan akan dibubarkan. Organisasi ini didirikan oleh <a href="/wiki/Hasyim_Asy%27ari" class="mw-redirect" title="Hasyim Asy'ari">Hasyim Asy'ari</a>, kepala <a href="/wiki/Pesantren" title="Pesantren">pesantren</a> di <a href="/wiki/Jawa_Timur" title="Jawa Timur">Jawa Timur</a>. Organisasi NU berkembang, tetapi basis dukungannya tetap di <a href="/wiki/Jawa_Timur" title="Jawa Timur">Jawa Timur</a>. Pada tahun 1928, NU menggunakan <a href="/wiki/Bahasa_Jawa" title="Bahasa Jawa">bahasa Jawa</a> dalam khotbahnya, di samping <a href="/wiki/Bahasa_Arab" title="Bahasa Arab">bahasa Arab</a>.<sup id="cite_ref-Ricklefs1981_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Ricklefs1981-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:169</sup></span><sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:168</sup></span><sup id="cite_ref-Feith2007_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:233–236</sup></span> </p><p>Pada tahun 1937, meskipun hubungan NU dengan organisasi-organisasi <a href="/wiki/Islam_Sunni" class="mw-redirect" title="Islam Sunni">Islam Sunni</a> lainnya di <a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a> buruk, organisasi-organisasi tersebut membentuk <a href="/wiki/Majelis_Islam_A%27la_Indonesia" title="Majelis Islam A'la Indonesia">Majelis Islam A'la Indonesia</a> (MIAI) sebagai forum diskusi. Mereka bergabung dengan sebagian besar organisasi <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> lainnya yang ada pada saat itu. Pada tahun 1942, <a href="/wiki/Jepang" title="Jepang">Jepang</a> <a href="/wiki/Pendudukan_Jepang_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Pendudukan Jepang di Indonesia">menduduki Indonesia</a> dan pada bulan September diadakan konferensi para pemimpin <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> di <a href="/wiki/Jakarta" class="mw-redirect" title="Jakarta">Jakarta</a>.<sup id="cite_ref-Ricklefs1981_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-Ricklefs1981-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:191,194</sup></span><sup id="cite_ref-Feith2007_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:233–236</sup></span> </p><p><a href="/wiki/Jepang" title="Jepang">Jepang</a> ingin menggantikan <a href="/wiki/MIAI" class="mw-redirect" title="MIAI">MIAI</a>, tetapi konferensi tidak hanya memutuskan untuk mempertahankan organisasi, tetapi juga memilih tokoh-tokoh politik yang tergabung dalam <a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia" title="Partai Syarikat Islam Indonesia">Partai Syarikat Islam Indonesia</a> (PSII) untuk kepemimpinan, daripada anggota non-politik NU atau <a href="/wiki/Muhammadiyah" title="Muhammadiyah">Muhammadiyah</a> seperti yang diinginkan penjajah. Lebih dari setahun kemudian, <a href="/wiki/MIAI" class="mw-redirect" title="MIAI">MIAI</a> dibubarkan dan digantikan oleh <a href="/wiki/Partai_Masyumi#Sejarah" class="mw-redirect" title="Partai Masyumi">Masyumi</a> (Majelis Syuro Muslimin Indonesia) yang disponsori Jepang. Hasjim Asjari adalah ketua nasional, tetapi dalam praktiknya organisasi baru itu dipimpin oleh putranya, <a href="/wiki/Wahid_Hasyim" class="mw-redirect" title="Wahid Hasyim">Wahid Hasyim</a>. Tokoh NU dan <a href="/wiki/Muhammadiyah" title="Muhammadiyah">Muhammadiyah</a> lainnya memegang posisi kepemimpinan.<sup id="cite_ref-Ricklefs1981_12-2" class="reference"><a href="#cite_note-Ricklefs1981-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:191,194</sup></span><sup id="cite_ref-Feith2007_14-2" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:233–236</sup></span> </p><p>Pada tahun 1945, <a href="/wiki/Soekarno" title="Soekarno">Soekarno</a> dan <a href="/wiki/Mohammad_Hatta" title="Mohammad Hatta">Hatta</a> <a href="/wiki/Proklamasi_Kemerdekaan_Indonesia" title="Proklamasi Kemerdekaan Indonesia">mendeklarasikan kemerdekaan Indonesia</a>. Selama <a href="/wiki/Perang_kemerdekaan_Indonesia" class="mw-redirect" title="Perang kemerdekaan Indonesia">perang kemerdekaan Indonesia</a>, NU menyatakan bahwa perang melawan pasukan kolonial <a href="/wiki/Belanda" title="Belanda">Belanda</a> adalah jihad/perang suci, wajib bagi semua umat <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a>. Di antara kelompok gerilya yang memperjuangkan kemerdekaan adalah <a href="/wiki/Hizbullah" title="Hizbullah">Hizbullah</a> dan <a href="/w/index.php?title=Sabililah&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sabililah (halaman belum tersedia)">Sabililah</a> yang dipimpin oleh NU.<sup id="cite_ref-Feith2007_14-3" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:233–236</sup></span> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Transformasi_menjadi_partai_politik_Islam">Transformasi menjadi partai politik Islam</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=3" title="Sunting bagian: Transformasi menjadi partai politik Islam" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=3" title="Sunting kode sumber bagian: Transformasi menjadi partai politik Islam"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r22657712"><table class="infobox vcard"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above" style="font-size: 125%;"><div style="padding-top:0.3em; padding-bottom:0.3em; border-top:2px solid green; border-bottom:2px solid green; line-height: 1;"><div class="fn org">Nahdlatul Ulama</div> </div></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image logo" style="padding-top:.4em;padding-bottom:.3em;"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Berkas:Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg/180px-Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg.png" decoding="async" width="180" height="108" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg/270px-Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8d/Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg/360px-Flag_of_Nahdlatul_Ulama.svg.png 2x" data-file-width="1829" data-file-height="1097" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Singkatan</th><td class="infobox-data nickname" style="line-height:1.3em;">NU</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Ketua_umum" class="mw-redirect" title="Ketua umum">Ketua umum</a></th><td class="infobox-data agent" style="line-height:1.3em;">K.H. Hasyim Asy'ari</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Dibentuk</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.3em;">31 Januari 1926 (organisasi) <br /> 1952 (partai)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Dibubarkan</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.3em;">5 Januari 1973</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Dipisah dari</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Masyumi" class="mw-redirect" title="Masyumi">Masyumi</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Digabungkan dengan</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Pembangunan" title="Partai Persatuan Pembangunan">Partai Persatuan Pembangunan</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Kantor pusat</th><td class="infobox-data label" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Jakarta" class="mw-redirect" title="Jakarta">Djakarta</a>, Indonesia</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Surat kabar</th><td class="infobox-data" style="line-height:1.3em;"><i>Duta Masjarakat</i></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Sayap_pemuda" title="Sayap pemuda">Sayap pemuda</a></th><td class="infobox-data" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Gerakan_Pemuda_Ansor" title="Gerakan Pemuda Ansor">Gerakan Pemuda Ansor</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Daftar_ideologi_politik" title="Daftar ideologi politik">Ideologi</a></th><td class="infobox-data category" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Islamisme" title="Islamisme">Islamisme</a> (<a href="/wiki/Islam_tradisionalis" title="Islam tradisionalis">Islam tradisionalis</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Agama</th><td class="infobox-data category" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="line-height:1.3em;">Afiliasi nasional</th><td class="infobox-data category" style="line-height:1.3em;"><a href="/wiki/Liga_Muslimin_Indonesia" title="Liga Muslimin Indonesia">Liga Muslimin Indonesia</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below" style="padding-top:0;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r23782729">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="plainlist" style="line-height:1.3em; padding-top:0.3em; border-top:2px solid green;"><ul><li><a href="/wiki/Politik_Indonesia" title="Politik Indonesia">Politik Indonesia</a></li><li><a href="/wiki/Daftar_partai_politik_di_Indonesia" title="Daftar partai politik di Indonesia">Partai politik</a></li><li><a href="/wiki/Pemilihan_umum_di_Indonesia" title="Pemilihan umum di Indonesia">Pemilihan umum</a></li></ul></div></td></tr></tbody></table><p>Menyusul pengakuan kemerdekaan Indonesia, sebuah partai baru bernama <a href="/wiki/Partai_Masyumi" class="mw-redirect" title="Partai Masyumi">Masyumi</a> didirikan dengan NU sebagai komponennya. Kepemimpinan NU pada saat itu tidak memiliki keterampilan politik, dan dianugerahi beberapa posisi kabinet yang berpengaruh, kecuali ketua <a href="/wiki/Wahid_Hasyim" class="mw-redirect" title="Wahid Hasyim">Wahid Hasyim</a>, yang diangkat menjadi menteri agama. NU tidak senang dengan kurangnya pengaruhnya di dalam Masyumi, terutama setelah keputusan pada konferensi partai tahun 1949 mengubah dewan agama partai, di mana NU memegang beberapa posisi, menjadi badan penasihat yang tidak berdaya.<sup id="cite_ref-Feith2007_14-4" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:233–236</sup></span> </p><p>Dua tahun kemudian, perselisihan tentang organisasi <a href="/wiki/Haji" title="Haji">Haji</a> menyebabkan penentangan Perdana Menteri <a href="/wiki/Mohammad_Natsir" title="Mohammad Natsir">Natsir</a> terhadap pengangkatan kembali Hasyim sebagai menteri urusan agama di kabinet berikutnya. Dalam krisis kabinet berikutnya, NU mengajukan serangkaian tuntutan, termasuk mempertahankan Hasyim, dan mengancam akan meninggalkan Masyumi. Pada tanggal 5 April 1952, beberapa hari setelah pengumuman kabinet baru tanpa Hasyim, NU pada prinsipnya memutuskan untuk meninggalkan Masyumi. Tiga bulan kemudian mereka menarik semua anggotanya dari dewan Masyumi, dan pada tanggal 30 Agustus ia mendirikan <a href="/wiki/Liga_Muslimin_Indonesia" title="Liga Muslimin Indonesia">Liga Muslimin Indonesia</a>, yang terdiri dari NU, PSSI dan PERTI. Diketuai oleh Wahid Hasyim.<sup id="cite_ref-Feith2007_14-5" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:233–236</sup></span><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Selama era <a href="/wiki/Masa_demokrasi_liberal_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Masa demokrasi liberal di Indonesia">demokrasi liberal</a> (1950-1957), anggota NU menjabat di sejumlah jabatan kabinet. Pada <a href="/wiki/Kabinet_Ali_Sastroamidjojo_I" title="Kabinet Ali Sastroamidjojo I">Kabinet Ali Sastroamidjojo I</a>, NU menduduki tiga kursi, dengan <a href="/wiki/Zainul_Arifin_Pohan" title="Zainul Arifin Pohan">Zainul Arifin</a> ditunjuk sebagai wakil perdana menteri kedua. Namun, setelah kabinet ini jatuh, beberapa anggota NU menentang NU bergabung dengan kabinet baru, yang akan dibentuk oleh <a href="/wiki/Kabinet_Burhanuddin_Harahap" title="Kabinet Burhanuddin Harahap">Kabinet Burhanuddin Harahap</a>, dengan keyakinan bahwa jika dia tidak dapat membentuk kabinet, NU akan diundang untuk mencoba. Akhirnya ditekan untuk berpartisipasi, dan dianugerahi portofolio urusan dalam negeri dan agama di kabinet, yang dilantik pada 12 Agustus 1955.<sup id="cite_ref-Feith2007_14-6" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:418–419</sup></span> </p><p>Pada tanggal 29 September 1955, Indonesia mengadakan <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1955" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1955">pemilihan parlemen</a> pertama. NU berada di urutan ketiga, dengan hampir 7 juta suara, 18,4% dari total, di belakang <a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia" title="Partai Nasional Indonesia">Partai Nasional Indonesia</a> dan Masyumi. NU diberikan 45 kursi di Dewan Perwakilan Rakyat, naik dari hanya delapan sebelum pemilihan. NU adalah partai terbesar di basis Jawa Timurnya, dan 85,6% suaranya berasal dari <a href="/wiki/Jawa" title="Jawa">Jawa</a>. Ada pemisahan yang jelas antara Masyumi, yang mewakili pulau-pulau terluar, pemilih perkotaan, dan NU, yang mewakili konstituen pedesaan Jawa. Tiga bulan kemudian, pemilihan diadakan untuk <a href="/wiki/Konstituante" class="mw-redirect" title="Konstituante">Konstituante</a>, yang bertugas menyusun konstitusi permanen. Hasilnya sangat mirip, NU meraih 91 dari 514 kursi.<sup id="cite_ref-Ricklefs1981_12-3" class="reference"><a href="#cite_note-Ricklefs1981-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:238–239</sup></span><sup id="cite_ref-Feith2007_14-7" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:434–436</sup></span><sup id="cite_ref-Friend2003_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Friend2003-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:51</sup></span> </p><p>Pada 1950-an, NU masih ingin melihat Indonesia menjadi negara Islam, dan menyatakan ketidaksetujuannya terhadap pidato presiden tahun 1953 yang ditolak oleh Sukarno. Tiga tahun kemudian, ia juga menentang "konsepsi" Sukarno yang pada akhirnya akan mengarah pada pembentukan <a href="/wiki/Demokrasi_Terpimpin_di_Indonesia" class="mw-redirect" title="Demokrasi Terpimpin di Indonesia">demokrasi terpimpin</a>, karena ini berarti anggota PKI duduk di kabinet. Pada tanggal 2 Maret 1957, pemberontakan <a href="/wiki/Permesta" title="Permesta">Permesta</a> pecah. Di antara tuntutannya adalah kembalinya Mohammad Hatta menjadi wakil presiden. NU mendukung seruan ini.<sup id="cite_ref-Feith2007_14-8" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:281–282, 544</sup></span><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Sementara itu, di Konstituante, NU bergabung dengan Masyumi, <a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia" title="Partai Syarikat Islam Indonesia">Partai Syarikat Islam Indonesia</a> (PSII), <a href="/wiki/Persatuan_Tarbiyah_Islamiyah" title="Persatuan Tarbiyah Islamiyah">Persatuan Tarbiyah Islamiyah</a> (Perti) dan pihak lain untuk membentuk Blok Islam, yang menginginkan Indonesia menjadi negara Islam. Blok terdiri 44,8% dari total kursi. Namun, karena tidak ada satu pun blok yang mampu menguasai mayoritas dan mendorong melalui konstitusi yang diinginkan, majelis gagal untuk menyetujui dan dibubarkan oleh Sukarno dalam sebuah <a href="/wiki/Dekrit_Presiden_5_Juli_1959" class="mw-redirect" title="Dekrit Presiden 5 Juli 1959">dekrit</a> pada tanggal 5 Juli 1959 yang juga mengembalikan <a href="/wiki/Undang-Undang_Dasar_1945" class="mw-redirect" title="Undang-Undang Dasar 1945">Undang-Undang Dasar 1945</a> yang asli, yang menyatakan negara untuk berdasarkan falsafah <a href="/wiki/Pancasila" title="Pancasila">Pancasila</a>, bukan Islam.<sup id="cite_ref-Feith2007_14-9" class="reference"><a href="#cite_note-Feith2007-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:281–282, 544</sup></span><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Pada tahun 1960, Presiden Sukarno melarang Masyumi karena diduga terlibat dalam pemberontakan Permesta. Namun, kepemimpinan NU melihat <a href="/wiki/Partai_Komunis_Indonesia" title="Partai Komunis Indonesia">Partai Komunis Indonesia</a> yang pro-kaum miskin, yang dekat dengan Sukarno, sebagai penghalang ambisinya, dan bersaing dengannya untuk mendapatkan dukungan dari orang-orang miskin. Lima tahun kemudian, upaya kudeta oleh <a href="/wiki/Gerakan_30_September" title="Gerakan 30 September">Gerakan 30 September</a> terjadi. Pada tahun 1965, kelompok tersebut berpihak pada tentara pimpinan Jenderal Suharto dan sangat terlibat dalam <a href="/wiki/Pembantaian_di_Indonesia_1965%E2%80%931966" title="Pembantaian di Indonesia 1965–1966">pembunuhan massal</a> <a href="/wiki/Partai_Komunis_Indonesia" title="Partai Komunis Indonesia">komunis Indonesia</a>. Namun, NU kemudian mulai menentang rezim Suharto.<sup id="cite_ref-thejakartapost.com_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-thejakartapost.com-19"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Pada tahun 1984, <a href="/wiki/Abdurrahman_Wahid" title="Abdurrahman Wahid">Abdurrahman Wahid</a>, cucu pendiri NU Hasyim Asy'ari, mewarisi kepemimpinan dari ayahnya, dan kemudian terpilih sebagai <a href="/wiki/Daftar_Presiden_Indonesia" class="mw-redirect" title="Daftar Presiden Indonesia">Presiden Indonesia</a> pada tahun 1999. Ia secara resmi meminta maaf atas keterlibatan NU dalam peristiwa 1965. Ia juga menyatakan bahwa "Nahdlatul Ulama (NU) seperti <a href="/wiki/Syi%27ah" class="mw-redirect" title="Syi'ah">Syi'ah</a> dikurangi <a href="/wiki/Imamah" title="Imamah">Imamah</a>; demikian pula Syi'ah adalah NU ditambah Imamah." Ada banyak kesamaan antara keduanya, seperti posisi dan peran <a href="/wiki/Kyai" class="mw-redirect" title="Kyai">kyai</a>. Kontras utama di antara mereka adalah bahwa di NU, konsep itu terlihat dalam bentuk budaya yang diterima, sedangkan di Syiah, itu berbentuk <a href="/wiki/Teologi" title="Teologi">teologi</a>.<sup id="cite_ref-thejakartapost.com_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-thejakartapost.com-19"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Setelah <a href="/wiki/Transisi_ke_Orde_Baru" title="Transisi ke Orde Baru">penggulingan Sukarno</a>, rezim <a href="/wiki/Orde_Baru" title="Orde Baru">Orde Baru</a> di bawah Presiden <a href="/wiki/Soeharto" title="Soeharto">Soeharto</a> mengadakan <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1971" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1971">pemilihan umum</a> pada tahun 1971. Meskipun NU dimanipulasi oleh pemerintah, yang menyebabkannya kehilangan banyak kredibilitas, NU berhasil mempertahankan 18% suara dari pemilu 1955. pemilihan. Namun, pada tahun 1973, ia terpaksa "menyatu" ke dalam <a href="/wiki/Partai_Persatuan_Pembangunan" title="Partai Persatuan Pembangunan">Partai Persatuan Pembangunan</a> (PPP) yang baru. PPP berada di urutan kedua, setelah organisasi <a href="/wiki/Golongan_Karya" class="mw-redirect" title="Golongan Karya">Golongan Karya</a> (Golkar) yang disponsori pemerintah dalam pemilihan <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1977" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1977">1977</a> dan <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1982" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1982">1982</a>, tetapi pada 1984, ketua NU yang baru <a href="/wiki/Abdurrahman_Wahid" title="Abdurrahman Wahid">Abdurrahman Wahid</a> (juga dikenal sebagai <a href="/wiki/Gus_Dur" class="mw-redirect" title="Gus Dur">Gus Dur</a>), putra <a href="/wiki/Wahid_Hasyim" class="mw-redirect" title="Wahid Hasyim">Wahid Hasyim</a>, menarik NU dari PPP karena ketidakpuasan dengan kurangnya pengaruh NU. Akibatnya, pada <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1987" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1987">pemilu 1987</a>, suara PPP anjlok dari 28% pada 1982 menjadi hanya 16%. Sejak saat itu, NU diharapkan berkonsentrasi pada kegiatan keagamaan dan sosial.<sup id="cite_ref-Ricklefs1981_12-4" class="reference"><a href="#cite_note-Ricklefs1981-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:276</sup></span><sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:32, 36–37</sup></span><sup id="cite_ref-Friend2003_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Friend2003-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:201</sup></span> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Di_luar_politik">Di luar politik</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=4" title="Sunting bagian: Di luar politik" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=4" title="Sunting kode sumber bagian: Di luar politik"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pada tahun 1984, pemerintah Orde Baru mengumumkan bahwa semua organisasi harus menerima ideologi negara Pancasila sebagai dasar mereka. Sekali lagi NU akomodatif, dengan Gus Dur menyebut Pancasila sebagai "kompromi mulia"<sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:172</sup></span> bagi umat Islam. Lima tahun kemudian. Gus Dur terpilih kembali untuk masa jabatan lima tahun kedua sebagai ketua, posisi yang dipegangnya hingga terpilih sebagai presiden pada 1999.<sup id="cite_ref-Friend2003_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-Friend2003-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:203</sup></span> </p><p>Pada tahun 1990, NU bekerja sama dengan Bank Summa membentuk sistem <a href="/wiki/Bank_Perkreditan_Rakyat" class="mw-redirect" title="Bank Perkreditan Rakyat">Bank Perkreditan Rakyat</a>. Soeharto tidak menyetujui NU menyimpang di luar kegiatan keagamaan murni, dan fakta bahwa bank itu dimiliki oleh keluarga etnis Tionghoa Kristen menimbulkan kontroversi. Bank itu akhirnya ditutup dua tahun kemudian karena salah urus keuangan. Gus Dur juga menimbulkan ketidaksetujuan rezim dengan mengadakan rapat umum di stadion Jakarta tiga bulan sebelum <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1992" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1992">pemilihan legislatif 1992</a>, seolah-olah untuk menyatakan dukungan terhadap Pancasila.<sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-3" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:188–193</sup></span> </p><p>Alhasil, Gus Dur diajak bertemu Letkol <a href="/wiki/Prabowo_Subianto" title="Prabowo Subianto">Prabowo Subianto</a>, menantu Soeharto di Mabes TNI Jakarta. Pada pertemuan itu, Gus Dur diperingatkan untuk menghindari perilaku politik yang tidak dapat diterima, dan diberitahu bahwa jika dia bersikeras melibatkan dirinya dalam politik, daripada membatasi dirinya pada masalah agama, dia harus menyatakan dukungan untuk masa jabatan presiden lebih lanjut untuk Soeharto. Menanggapi hal itu, Gus Dur mengancam akan keluar dari NU. Hal ini mengakibatkan rezim mundur, karena tidak bisa mengambil risiko menjatuhkan Gus Dur.<sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-4" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:188–193</sup></span> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Era_pasca-Orde_Baru">Era pasca-Orde Baru</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=5" title="Sunting bagian: Era pasca-Orde Baru" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=5" title="Sunting kode sumber bagian: Era pasca-Orde Baru"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Selama <a href="/wiki/Kejatuhan_Soeharto" title="Kejatuhan Soeharto">jatuhnya Soeharto</a>, anggota Nahdlatul Ulama dan ulama Islam <a href="/wiki/Pembantaian_Banyuwangi_1998" title="Pembantaian Banyuwangi 1998">dibunuh</a> oleh perusuh di <a href="/wiki/Banyuwangi" class="mw-redirect" title="Banyuwangi">Banyuwangi</a> di Jawa Timur ketika perburuan terhadap dukun diduga lepas kendali.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Menyusul jatuhnya Suharto dan digantikan oleh Wakil Presiden <a href="/wiki/B.J._Habibie" class="mw-redirect" title="B.J. Habibie">B.J. Habibie</a>, pada Juli 1998 Gus Dur mengumumkan pembentukan <a href="/wiki/Partai_Kebangkitan_Bangsa" title="Partai Kebangkitan Bangsa">Partai Kebangkitan Bangsa</a> (PKB). Pada 10 November, Gus Dur bertemu dengan tokoh-tokoh pro reformasi lainnya <a href="/wiki/Amien_Rais" title="Amien Rais">Amien Rais</a>, <a href="/wiki/Megawati_Soekarnoputri" title="Megawati Soekarnoputri">Megawati Soekarnoputri</a> dan <a href="/wiki/Sultan_Hamengkubuwono_IX" class="mw-redirect" title="Sultan Hamengkubuwono IX">Sultan Hamengkubuwono IX</a>. Disebut Empat Ciganjur, dinamai sesuai lokasi rumah Gus Dur, mengeluarkan deklarasi yang menyebut pemerintahan Habibie "transisi" dan menyerukan pemilihan untuk dimajukan dan Militer Indonesia untuk mengakhiri peran politiknya.<sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-5" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:387-297</sup></span> </p><p>Dalam <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1999" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1999">pemilihan umum</a> bebas pertama di Indonesia sejak 1955, yang diadakan pada 7 Juni 1999, PKB memenangkan 13 persen suara. Dalam sidang Majelis Permusyawaratan Rakyat berikutnya, Gus Dur terpilih sebagai <a href="/wiki/Presiden_Indonesia" title="Presiden Indonesia">Presiden Indonesia</a>, mengalahkan Megawati dengan 373 suara berbanding 313.<sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-6" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:424, 461-</sup></span> Namun, ia digulingkan hanya dua tahun kemudian. PKB kemudian terpecah menjadi dua faksi yang bertikai, satu dipimpin oleh putri Gus Dur, <a href="/wiki/Yenny_Wahid" title="Yenny Wahid">Yenny Wahid</a>. Upaya Gus Dur pada 2008 untuk melibatkan Presiden <a href="/wiki/Susilo_Bambang_Yudhoyono" title="Susilo Bambang Yudhoyono">Susilo Bambang Yudhoyono</a> dalam menyelesaikan sengketa gagal, dan suara PKB pada <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_2009" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 2009">pemilihan umum 2009</a> hanya setengah dari suara sebelumnya pada 2004. Pada konferensi 2010, yang diadakan di <a href="/wiki/Makassar" class="mw-redirect" title="Makassar">Makassar</a>, NU memutuskan tidak untuk membahas perpecahan, dan mengeluarkan resolusi yang melarang pejabat memegang jabatan politik, yang dilihat sebagai komitmen untuk menghindari keterlibatan politik di masa depan.<sup id="cite_ref-Schwartz1994_13-7" class="reference"><a href="#cite_note-Schwartz1994-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><span class="reference plainlinksneverexpand" style="white-space:nowrap"><sup>:501</sup></span><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Setelah konferensi, kekhawatiran tentang peran jangka panjang NU terus menarik komentar di media nasional. Selama 2011, misalnya, diskusi terus berlanjut tentang peran nasional yang harus dimainkan NU dan tentang hubungan politik yang erat antara NU dan Partai Kebangkitan Bangsa (PKB). Komentar putri Gus Dur, Yenny Wahid, misalnya, mencerminkan keprihatinan ini ketika dia mengatakan bahwa NU terfragmentasi dan "meluncur menjadi tidak relevan".<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ajaran">Ajaran</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=6" title="Sunting bagian: Ajaran" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=6" title="Sunting kode sumber bagian: Ajaran"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nahdlatul Ulama menganut firkah <i><a href="/wiki/Sunni" title="Sunni">ahlussunah wal-jama'ah</a></i>, yaitu sebuah pola pikir yang mengambil jalan tengah antara <i>nash</i> (<a href="/wiki/Al_Qur%27an" class="mw-redirect" title="Al Qur'an">Al-Qur'an</a> dan <a href="/wiki/Hadits" class="mw-redirect" title="Hadits">hadis</a>) dengan akal (<a href="/wiki/Ijma%27" class="mw-redirect" title="Ijma'"><i>ijmak</i></a> dan <i><a href="/wiki/Qiyas" class="mw-redirect" title="Qiyas">qiyas</a></i>). Oleh sebab itu sumber <a href="/wiki/Hukum_Islam" class="mw-redirect" title="Hukum Islam">hukum Islam</a> bagi warga NU tidak hanya Al-Qur'an maupun Sunnah, tetapi juga menggunakan kemampuan akal ditambah dengan realitas empiris.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Dalam persoalan <a href="/wiki/Aqidah" class="mw-redirect" title="Aqidah">akidah</a>, NU merujuk kepada Imam <a href="/wiki/Abu_al-Hasan_al-Asy%27ari" title="Abu al-Hasan al-Asy'ari">Abu al-Hasan al-Asy'ari</a>, sedangkan dalam persoalan fikih, NU cenderung merujuk kepada <a href="/wiki/Abu_Abdullah_Muhammad_asy-Syafi%27i" class="mw-redirect" title="Abu Abdullah Muhammad asy-Syafi'i">Imam Syafi'i</a>, dan dalam bidang <a href="/wiki/Tasawuf" class="mw-redirect" title="Tasawuf">tasawuf</a>, NU merujuk kepada <a href="/wiki/Al-Ghazali" title="Al-Ghazali">Imam al-Ghazali</a>. NU tetap mengakui dan bersikap <i>tasamuh</i> kepada para <a href="/wiki/Mujtahid" class="mw-redirect" title="Mujtahid">mujtahid</a> lainnya, seperti dalam bidang akidah dikenal seorang mujtahid bernama <a href="/wiki/Abu_Mansur_Al_Maturidi" class="mw-redirect" title="Abu Mansur Al Maturidi">Abu Mansur al-Maturidi</a>, kemudian dalam bidang <a href="/wiki/Fiqih" class="mw-redirect" title="Fiqih">fikih</a> terdapat tiga mujtahid besar selain <a href="/wiki/Imam_Syafi%27i" class="mw-redirect" title="Imam Syafi'i">Imam Syafi'i</a>, yakni Imam <a href="/wiki/Abu_Hanifah" title="Abu Hanifah">Abu Hanifah</a>, <a href="/wiki/Imam_Malik" class="mw-redirect" title="Imam Malik">Imam Malik</a>, dan <a href="/wiki/Imam_Hanbali" class="mw-redirect" title="Imam Hanbali">Imam Hambali</a>, serta dalam bidang <a href="/wiki/Sufisme" title="Sufisme">tasawuf</a> mengadaptasi pemikiran <a href="/wiki/Junaid_al-Baghdadi" title="Junaid al-Baghdadi">Junaid al-Baghdadi</a>.<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ideology_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-ideology-28"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hal ini berbeda dengan <a href="/wiki/Persatuan_Tarbiyah_Islamiyah" title="Persatuan Tarbiyah Islamiyah">PERTI</a> yang hanya mengakui mazhab Syafi'i, meski mayoritas warga NU bermazhab Syafi'i. NU telah digambarkan oleh media barat sebagai gerakan Islam yang <a href="/wiki/Progresivisme" title="Progresivisme">progresif</a>, <a href="/wiki/Liberal" class="mw-redirect" title="Liberal">liberal</a> dan <a href="/wiki/Pluralisme_agama" title="Pluralisme agama">pluralistik</a>,<sup id="cite_ref-indonesia-islam-nahdlatul-ulama_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-indonesia-islam-nahdlatul-ulama-29"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Varagur2015_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Varagur2015-30"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> tetapi merupakan organisasi yang beragam dengan faksi konservatif yang besar juga.<sup id="cite_ref-:0_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-31"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Adapun gagasan "Kembali ke Khittah NU" pada tahun 1984 merupakan <a href="/wiki/Momentum" title="Momentum">momentum</a> penting untuk menafsirkan kembali ajaran <i>ahlussunnah wal-jama'ah</i>, serta merumuskan kembali metode berpikir, baik dalam bidang fiqih maupun sosial, serta merumuskan kembali hubungan NU dengan negara. Gerakan tersebut berhasil kembali membangkitkan gairah pemikiran dan dinamika sosial dalam NU.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Setelah 1971, Nahdlatul Ulama telah menyatakan bahwa mereka tidak terikat pada <a href="/wiki/Organisasi_politik" title="Organisasi politik">organisasi politik</a> mana pun.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Identitas">Identitas</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=7" title="Sunting bagian: Identitas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=7" title="Sunting kode sumber bagian: Identitas"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Lambang_dan_warna">Lambang dan warna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=8" title="Sunting bagian: Lambang dan warna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=8" title="Sunting kode sumber bagian: Lambang dan warna"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Lambang Nahdlatul Ulama diciptakan oleh K.H. Ridwan Abdullah<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> yang dipasang di Hotel Peneleh Surabaya pada 9 Oktober 1927 saat dilaksanakannya Muktamar Nahdlatul Ulama ke 2. Komponen Lambang Nahdlatul Ulama terdiri dari : </p> <ul><li>Lima bintang diatas</li> <li>Bola dunia</li> <li>Peta Dunia di dalam Bola Dunia, yang kemudian disempurnakan menjadi Peta Indonesia pada Munas ke 33 tahun 2015 di Jombang.</li> <li>Tali Tampar tambang Warok</li> <li>Dua simpul ikatan Tali Tampar Tambang Warok</li> <li>Untaian tali tampar tambang warok berjumlah 99</li> <li>Empat bintang di bawah</li> <li>Tulisan Nahdlatul Ulama dalam huruf Arab melintang di tengah bumi</li> <li>Gambar dan Tulisan berwarna putih dengan latar belakang warna hijau</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rais_'Aam_dan_Ketua_Umum"><span id="Rais_.27Aam_dan_Ketua_Umum"></span>Rais 'Aam dan Ketua Umum</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=9" title="Sunting bagian: Rais 'Aam dan Ketua Umum" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=9" title="Sunting kode sumber bagian: Rais 'Aam dan Ketua Umum"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18844875">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Artikel utama: <a href="/wiki/Daftar_Ketua_Pengurus_Besar_Nahdlatul_Ulama" title="Daftar Ketua Pengurus Besar Nahdlatul Ulama">Daftar Ketua Pengurus Besar Nahdlatul Ulama</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Muktamar">Muktamar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=10" title="Sunting bagian: Muktamar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=10" title="Sunting kode sumber bagian: Muktamar"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18844875"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Artikel utama: <a href="/wiki/Muktamar_Nahdlatul_Ulama" title="Muktamar Nahdlatul Ulama">Muktamar Nahdlatul Ulama</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hierarki_Organisasi">Hierarki Organisasi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=11" title="Sunting bagian: Hierarki Organisasi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=11" title="Sunting kode sumber bagian: Hierarki Organisasi"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li><b>Pengurus Besar (PBNU)</b>, untuk kepengurusan pusat tingkat nasional di <a href="/wiki/Daerah_Khusus_Ibukota_Jakarta" title="Daerah Khusus Ibukota Jakarta">Jakarta</a>.</li> <li><b>Pengurus Wilayah (PWNU)</b>, untuk kepengurusan di tingkat provinsi.</li> <li><b>Pengurus Cabang (PCNU)</b>, untuk kepengurusan di tingkat kabupaten/kota.</li> <li><b>Majelis Wakil Cabang (MWCNU)</b>, untuk kepengurusan di tingkat kecamatan.</li> <li><b>Pengurus Ranting (PRNU)</b>, untuk kepengurusan di tingkat desa/kelurahan.</li> <li><b>Pengurus Anak Ranting (PARNU)</b>, untuk kepengurusan di tingkat dusun/masjid/kelompok.</li> <li><b>Pengurus Cabang Istimewa (PCINU)</b>, untuk kepengurusan di negara luar Indonesia.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lembaga">Lembaga</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=12" title="Sunting bagian: Lembaga" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=12" title="Sunting kode sumber bagian: Lembaga"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Lembaga adalah perangkat organisasi Nahdlatul Ulama yang berfungsi sebagai pelaksana kebijakan Nahdlatul Ulama sesuai dan berkaitan dengan kelompok masyarakat tertentu dan yang memerlukan penanganan khusus.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Lembaga Nahdlatul Ulama meliputi: </p> <ol><li><a href="/wiki/Lembaga_Dakwah_Nahdlatul_Ulama" class="mw-redirect" title="Lembaga Dakwah Nahdlatul Ulama">Lembaga Dakwah Nahdlatul Ulama</a> (LDNU)</li> <li>Lembaga Bahtsul Masail Nahdlatul Ulama (LBMNU)</li> <li><a href="/wiki/Lembaga_Pendidikan_Ma%27arif_Nahdlatul_Ulama" title="Lembaga Pendidikan Ma'arif Nahdlatul Ulama">Lembaga Pendidikan Ma'arif Nahdlatul Ulama</a> (LPMNU)</li> <li>Rabithah Ma'ahid Islamiyah Nahdlatul Ulama (RMINU)</li> <li>Lembaga Perekonomian Nahdlatul Ulama (LPNU)</li> <li>Lembaga Pengembangan Pertanian Nahdlatul Ulama (LPPNU)</li> <li>Lembaga Kesehatan Nahdlatul Ulama (LKNU)</li> <li>Lembaga Kemaslahatan Keluarga Nahdlatul Ulama (LKKNU)</li> <li>Lembaga Kajian & Pengembangan SDM Nahdlatul Ulama (LAKPESDAM-NU)</li> <li>Lembaga Penyuluhan & Bantuan Hukum Nahdlatul Ulama (LPBHNU)</li> <li><a href="/wiki/Lesbumi" title="Lesbumi">Lembaga Seni Budaya Muslimin Indonesia Nahdlatul Ulama</a> (LESBUMI)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nucare.id/">Lembaga Zakat, Infaq & Shadaqah Nahdlatul Ulama</a> (LAZISNU)</li> <li>Lembaga Waqaf & Pertanahan Nahdlatul Ulama (LWPNU)</li> <li>Lembaga Takmir Masjid Nahdlatul Ulama (LTMNU)</li> <li>Lembaga Falakiyah Nahdlatul Ulama (LFNU)</li> <li>Lembaga Penanggulangan Bencana & Perubahan Iklim Nahdlatul Ulama (LPBPINU)</li> <li>Lembaga Ta'lif wan Nasyr Nahdlatul Ulama (LTNNU)</li> <li><a href="/wiki/Daftar_perguruan_tinggi_Nahdlatul_Ulama_di_Indonesia" title="Daftar perguruan tinggi Nahdlatul Ulama di Indonesia">Lembaga Perguruan Tinggi Nahdlatul Ulama</a> (LPTNU)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Badan_Otonom">Badan Otonom</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=13" title="Sunting bagian: Badan Otonom" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=13" title="Sunting kode sumber bagian: Badan Otonom"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Badan Otonom NU adalah perangkat organisasi Nahdlatul Ulama yang berfungsi melaksanakan kebijakan Nahdlatul Ulama yang berkaitan dengan kelompok masyarakat tertentu dan beranggotakan perorangan. Badan Otonom dikelompokkan dalam kategori Badan Otonom berbasis usia dan kelompok masyarakat tertentu, dan Badan Otonom berbasis profesi dan kekhususan lainnya.<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jenis badan otonom berbasis usia dan kelompok masyarakat tertentu adalah : </p> <ol><li><a href="/wiki/Gerakan_Pemuda_Ansor" title="Gerakan Pemuda Ansor">Gerakan Pemuda Ansor</a></li> <li><a href="/wiki/Muslimat_Nahdlatul_Ulama" class="mw-redirect" title="Muslimat Nahdlatul Ulama">Muslimat</a></li> <li><a href="/wiki/Fatayat_Nahdlatul_Ulama" title="Fatayat Nahdlatul Ulama">Fatayat</a></li> <li><a href="/wiki/Ikatan_Pelajar_Nahdlatul_Ulama" title="Ikatan Pelajar Nahdlatul Ulama">Ikatan Pelajar Nahdlatul Ulama</a> (IPNU)</li> <li><a href="/wiki/Ikatan_Pelajar_Putri_Nahdlatul_Ulama" title="Ikatan Pelajar Putri Nahdlatul Ulama">Ikatan Pelajar Putri Nahdlatul Ulama</a> (IPPNU)</li> <li>Jam'iyatul Qurra' wal Huffazh (JQH)</li> <li>Persatuan Guru Nahdlatul Ulama (Pergunu)</li> <li><a href="/wiki/Pergerakan_Mahasiswa_Islam_Indonesia" title="Pergerakan Mahasiswa Islam Indonesia">Pergerakan Mahasiswa Islam Indonesia</a> (PMII)</li> <li><a href="/wiki/Pagar_Nusa" title="Pagar Nusa">Pencak Silat Nahdlatul Ulama Pagarnusa (PSNU PAGARNUSA)</a></li> <li>Jam'iyah Ahlit Thariqah Al Mu'tabarah an Nahdliyah (Jatman)</li> <li>Ikatan Seni Hadrah Indonesia Nahdlatul Ulama (Ishari)</li> <li><a href="/wiki/Ikatan_Sarjana_Nahdlatul_Ulama" title="Ikatan Sarjana Nahdlatul Ulama">Ikatan Sarjana Nahdlatul Ulama</a> (ISNU)</li> <li>Serikat Buruh Muslimin Indonesia (Sarbumusi)</li> <li>Serikat Nelayan Nahdlatul Ulama (SNNU)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.instagram.com/pdnu.official/">Perhimpunan Dokter Nahdlatul Ulama</a> (<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.or.id/nasional/ketum-pbnu-lantik-perhimpunan-dokter-nu-yQyA7">PDNU</a>) - <i>Diusulkan di Muktamar 34 Lampung 2021</i></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="NU_dan_Politik">NU dan Politik</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=14" title="Sunting bagian: NU dan Politik" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=14" title="Sunting kode sumber bagian: NU dan Politik"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pertama kali NU terjun pada politik praktis pada saat menyatakan memisahkan diri dengan Masyumi pada tahun 1952 dan kemudian mengikuti <a href="/wiki/Pemilu_1955" class="mw-redirect" title="Pemilu 1955">pemilu 1955</a>. NU cukup berhasil dengan meraih 45 kursi DPR dan 91 kursi Konstituante. Pada masa <a href="/wiki/Demokrasi_Terpimpin" class="mw-redirect" title="Demokrasi Terpimpin">Demokrasi Terpimpin</a> NU dikenal sebagai partai yang mendukung <a href="/wiki/Soekarno" title="Soekarno">Soekarno</a>, dan bergabung dalam NASAKOM (Nasionalis, Agama, Komunis). Nasionalis diwakili Partai Nasional Indonesia (PNI), Murba (Musyawarah Rakyat Banyak), dll. Agama diwakili Partai Nahdhatul Ulama, Masyumi, Partai Katolik, Parkindo (Partai Kristen Indonesia), dll. Dan Komunis diwakili oleh Partai Komunis Indonesia (PKI).<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>NU kemudian menggabungkan diri dengan <a href="/wiki/Partai_Persatuan_Pembangunan" title="Partai Persatuan Pembangunan">Partai Persatuan Pembangunan</a> pada tanggal 5 Januari 1973 atas desakan penguasa <a href="/wiki/Orde_baru" class="mw-redirect" title="Orde baru">orde baru</a> dan mengikuti pemilu 1977 dan 1982 bersama PPP. Pada muktamar NU di Situbondo, NU menyatakan diri untuk 'Kembali ke Khittah 1926' yaitu untuk tidak berpolitik praktis lagi.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Namun setelah <a href="/wiki/Sejarah_Indonesia_(1998%E2%80%93sekarang)" class="mw-redirect" title="Sejarah Indonesia (1998–sekarang)">reformasi 1998</a>, muncul partai-partai yang mengatasnamakan NU. Yang terpenting adalah <a href="/wiki/Partai_Kebangkitan_Bangsa" title="Partai Kebangkitan Bangsa">Partai Kebangkitan Bangsa</a> yang dideklarasikan oleh <a href="/wiki/Abdurrahman_Wahid" title="Abdurrahman Wahid">Abdurrahman Wahid</a>. Pada <a href="/wiki/Pemilu_1999" class="mw-redirect" title="Pemilu 1999">pemilu 1999</a> PKB memperoleh 51 kursi DPR dan bahkan bisa mengantarkan <a href="/wiki/Abdurrahman_Wahid" title="Abdurrahman Wahid">Abdurrahman Wahid</a> sebagai <a href="/wiki/Presiden_RI" class="mw-redirect" title="Presiden RI">Presiden RI</a>. Pada pemilu 2004, PKB memperoleh 52 kursi DPR. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Pemilu </th> <th>Total kursi </th> <th>Total pemilihan </th> <th>% </th> <th>Hasil </th></tr> <tr> <td align="center"><a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1955" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1955">1955</a> </td> <td><div style="width:100px"><span class="nowrap">45 / 257</span><div style="border:1px solid #aaa; height:1em; position:relative;"><div style="background:#017533; width:18%; height: 1em;"></div></div></div> </td> <td align="right">6.955.141 </td> <td align="right">18,41% </td> <td><i>Partai baru</i> </td></tr> <tr> <td align="center"><a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1971" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1971">1971</a> </td> <td><div style="width:100px"><span class="nowrap">58 / 360</span><div style="border:1px solid #aaa; height:1em; position:relative;"><div style="background:#017533; width:16%; height: 1em;"></div></div></div> </td> <td align="right">10.213.650 </td> <td align="right">18,68% </td> <td><span typeof="mw:File"><span title="Kenaikan"><img alt="Kenaikan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/11px-Increase2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/17px-Increase2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Increase2.svg/22px-Increase2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span>13 kursi </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Partai_dengan_afiliasi_Nahdlatul_Ulama">Partai dengan afiliasi Nahdlatul Ulama</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=15" title="Sunting bagian: Partai dengan afiliasi Nahdlatul Ulama" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=15" title="Sunting kode sumber bagian: Partai dengan afiliasi Nahdlatul Ulama"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Partai_Kebangkitan_Bangsa" title="Partai Kebangkitan Bangsa">Partai Kebangkitan Bangsa</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Pembangunan" title="Partai Persatuan Pembangunan">Partai Persatuan Pembangunan</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kebangkitan_Nasional_Ulama" title="Partai Kebangkitan Nasional Ulama">Partai Kebangkitan Nasional Ulama</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Solidaritas_Uni_Nasional_Indonesia" title="Partai Solidaritas Uni Nasional Indonesia">Partai Solidaritas Uni Nasional Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Nahdlatul_Ummah_Indonesia" title="Partai Persatuan Nahdlatul Ummah Indonesia">Partai Persatuan Nahdlatul Ummah Indonesia</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Lihat_pula">Lihat pula</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=16" title="Sunting bagian: Lihat pula" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=16" title="Sunting kode sumber bagian: Lihat pula"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Persatuan_Islam_Tionghoa_Indonesia" title="Persatuan Islam Tionghoa Indonesia">Persatuan Islam Tionghoa Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Majelis_Ulama_Indonesia" title="Majelis Ulama Indonesia">Majelis Ulama Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Islam_di_Indonesia" title="Islam di Indonesia">Islam di Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Pesantren" title="Pesantren">Pesantren</a></li> <li><a href="/wiki/Nahdlatul_Wathan" title="Nahdlatul Wathan">Nahdlatul Wathan</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Catatan">Catatan</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=17" title="Sunting bagian: Catatan" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=17" title="Sunting kode sumber bagian: Catatan"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18833634">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-lower-alpha"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b></span> <span class="reference-text">Lambang Nahdlatul Ulama, digambar pertama kali oleh K.H. Ridwan Abdullah, kemudian disempurnakan lagi berdasarkan hasil Musyawarah Nasional ke-33 Tahun 2015 di Jombang</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referensi">Referensi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=18" title="Sunting bagian: Referensi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=18" title="Sunting kode sumber bagian: Referensi"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18833634"><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://pps.uin-suka.ac.id/id/berita/213-teliti-teologi-muhammadiyah-dan-nu-zuriatul-khairi-raih-doktor.html#:~:text=Drs.%20H.%20Zuriatul%20Khairi%2C,pandangan%20umat%20Islam%20di%20Indonesia.&text=Keduanya%20adalah%20penganut%20Islam%20ortodoks">http://pps.uin-suka.ac.id/id/berita/213-teliti-teologi-muhammadiyah-dan-nu-zuriatul-khairi-raih-doktor.html#:~:text=Drs.%20H.%20Zuriatul%20Khairi%2C,pandangan%20umat%20Islam%20di%20Indonesia.&text=Keduanya%20adalah%20penganut%20Islam%20ortodoks</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210806065528/http://pps.uin-suka.ac.id/id/berita/213-teliti-teologi-muhammadiyah-dan-nu-zuriatul-khairi-raih-doktor.html#:~:text=Drs.%20H.%20Zuriatul%20Khairi%2C,pandangan%20umat%20Islam%20di%20Indonesia.&text=Keduanya%20adalah%20penganut%20Islam%20ortodoks">Diarsipkan</a> 2021-08-06 di <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Abdurrahman, Syarif (2021-12-20). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tebuireng.co/menuju-abad-ke-2-nahdlatul-ulama/">"Menuju Abad ke-2 Nahdlatul Ulama"</a>. <i>Tebuireng Initiatives</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2023-02-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Tebuireng+Initiatives&rft.atitle=Menuju+Abad+ke-2+Nahdlatul+Ulama&rft.date=2021-12-20&rft.aulast=Abdurrahman&rft.aufirst=Syarif&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.tebuireng.co%2Fmenuju-abad-ke-2-nahdlatul-ulama%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.or.id/amp/nasional/survei-smrc-40-juta-anggota-nu-jadi-pemilih-di-pilpres-2024-uqHiN">"Survei SMRC: 40 Juta Anggota NU Jadi Pemilih di Pilpres 2024"</a>. <i>NU Online</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2024-11-07</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=NU+Online&rft.atitle=Survei+SMRC%3A+40+Juta+Anggota+NU+Jadi+Pemilih+di+Pilpres+2024&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nu.or.id%2Famp%2Fnasional%2Fsurvei-smrc-40-juta-anggota-nu-jadi-pemilih-di-pilpres-2024-uqHiN&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-handbook-5"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-handbook_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-handbook_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Esposito, John (2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Hc7iAAAAQBAJ&q=nahdlatul+ulama+world%27s+largest&pg=PA570"><i>Oxford Handbook of Islam and Politics</i></a>. OUP USA. hlm. 570. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/9780195395891" title="Istimewa:Sumber buku/9780195395891">9780195395891</a><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">17 November</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Oxford+Handbook+of+Islam+and+Politics&rft.pages=570&rft.pub=OUP+USA&rft.date=2013&rft.isbn=9780195395891&rft.aulast=Esposito&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DHc7iAAAAQBAJ%26q%3Dnahdlatul%2Bulama%2Bworld%2527s%2Blargest%26pg%3DPA570&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-pri-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-pri_6-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news">Patrick Winn (March 8, 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pri.org/stories/2019-03-08/world-s-largest-islamic-group-wants-muslims-stop-saying-infidel">"The world's largest Islamic group wants Muslims to stop saying 'infidel<span style="padding-right:0.2em;">'</span>"</a>. <i>PRI</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=PRI&rft.atitle=The+world%27s+largest+Islamic+group+wants+Muslims+to+stop+saying+%27infidel%27&rft.date=2019-03-08&rft.au=Patrick+Winn&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pri.org%2Fstories%2F2019-03-08%2Fworld-s-largest-islamic-group-wants-muslims-stop-saying-infidel&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Abdurrahman, Syarif (2021-09-26). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.tebuireng.co/memilih-nahdlatul-ulama-ini-alasan-kiai-wahid/">"Memilih Nahdlatul Ulama, Ini Alasan Kiai Wahid"</a>. <i>Tebuireng Initiatives</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2023-02-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Tebuireng+Initiatives&rft.atitle=Memilih+Nahdlatul+Ulama%2C+Ini+Alasan+Kiai+Wahid&rft.date=2021-09-26&rft.aulast=Abdurrahman&rft.aufirst=Syarif&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.tebuireng.co%2Fmemilih-nahdlatul-ulama-ini-alasan-kiai-wahid%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-traditionalist-8"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-traditionalist_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-traditionalist_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pieternella, Doron-Harder (2006). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=-Io7nTxix9UC&pg=PA2"><i>Women Shaping Islam</i></a>. University of Illinois Press. hlm. 198. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/9780252030772" title="Istimewa:Sumber buku/9780252030772">9780252030772</a><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">17 November</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Women+Shaping+Islam&rft.pages=198&rft.pub=University+of+Illinois+Press&rft.date=2006&rft.isbn=9780252030772&rft.aulast=Pieternella&rft.aufirst=Doron-Harder&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D-Io7nTxix9UC%26pg%3DPA2&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-NU-Islam_Nusantara-9"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-NU-Islam_Nusantara_9-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nu.or.id/post/read/59035/apa-yang-dimaksud-dengan-islam-nusantara">"Apa yang Dimaksud dengan Islam Nusantara?"</a>. <i>Nahdlatul Ulama</i>. 22 April 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Nahdlatul+Ulama&rft.atitle=Apa+yang+Dimaksud+dengan+Islam+Nusantara%3F&rft.date=2015-04-22&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nu.or.id%2Fpost%2Fread%2F59035%2Fapa-yang-dimaksud-dengan-islam-nusantara&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-IAIN_Madura-Syncretism_of_Slametan_Tradition_As_a_Pillar_of_Islam_Nusantara-10"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-IAIN_Madura-Syncretism_of_Slametan_Tradition_As_a_Pillar_of_Islam_Nusantara_10-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news">F Muqoddam (2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ejournal.iainmadura.ac.id/index.php/karsa/article/view/1950">"Syncretism of Slametan Tradition As a Pillar of Islam Nusantara<span style="padding-right:0.2em;">'</span>"</a>. <i>E Journal IAIN Madura</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=E+Journal+IAIN+Madura&rft.atitle=Syncretism+of+Slametan+Tradition+As+a+Pillar+of+Islam+Nusantara%27&rft.date=2019&rft.au=F+Muqoddam&rft_id=http%3A%2F%2Fejournal.iainmadura.ac.id%2Findex.php%2Fkarsa%2Farticle%2Fview%2F1950&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">University of Cumbria, Division of Religion and Philosophy. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210303030400/http://www.philtar.ac.uk/encyclopedia/indon/nahdat.html">"Nahdatul Ulama"</a>. <i>www.philtar.ac.uk</i>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.philtar.ac.uk/encyclopedia/indon/nahdat.html">versi asli</a> tanggal 2021-03-03<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2021-03-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.philtar.ac.uk&rft.atitle=Nahdatul+Ulama&rft.aulast=University+of+Cumbria&rft.aufirst=Division+of+Religion+and+Philosophy&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.philtar.ac.uk%2Fencyclopedia%2Findon%2Fnahdat.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Ricklefs1981-12"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Ricklefs1981_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ricklefs1981_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ricklefs1981_12-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ricklefs1981_12-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Ricklefs1981_12-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/M._C._Ricklefs" class="mw-redirect" title="M. C. Ricklefs">Ricklefs, M.C.</a> (1991). <i>A History of Modern Indonesia Since c.1200</i>. Stanford: Stanford University Press. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/0-8047-4480-7" title="Istimewa:Sumber buku/0-8047-4480-7">0-8047-4480-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+History+of+Modern+Indonesia+Since+c.1200&rft.place=Stanford&rft.pub=Stanford+University+Press&rft.date=1991&rft.isbn=0-8047-4480-7&rft.aulast=Ricklefs&rft.aufirst=M.C.&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Schwartz1994-13"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Schwartz1994_13-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Schwartz, Adam (1994). <span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/nationinwaitingi00schw"><i>A Nation in Waiting: Indonesia in the 1990s</i><span style="padding-left:0.15em"><span typeof="mw:File"><span title="Perlu mendaftar (gratis)"><img alt="Perlu mendaftar (gratis)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Lock-blue-alt-2.svg/9px-Lock-blue-alt-2.svg.png" decoding="async" width="9" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Lock-blue-alt-2.svg/14px-Lock-blue-alt-2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Lock-blue-alt-2.svg/18px-Lock-blue-alt-2.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="813" /></span></span></span></a></span>. Allen & Unwin. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/1-86373-635-2" title="Istimewa:Sumber buku/1-86373-635-2">1-86373-635-2</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Nation+in+Waiting%3A+Indonesia+in+the+1990s&rft.pub=Allen+%26+Unwin&rft.date=1994&rft.isbn=1-86373-635-2&rft.aulast=Schwartz&rft.aufirst=Adam&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fnationinwaitingi00schw&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Feith2007-14"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Feith2007_14-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Feith2007_14-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Herbert_Feith" title="Herbert Feith">Feith, Herbert</a> (2007). <i>The Decline of Constitutional Democracy in Indonesia</i>. Equinox Publishing (Asia) Pte Ltd. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/978-9-79378-045-0" title="Istimewa:Sumber buku/978-9-79378-045-0">978-9-79378-045-0</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Decline+of+Constitutional+Democracy+in+Indonesia&rft.pub=Equinox+Publishing+%28Asia%29+Pte+Ltd&rft.date=2007&rft.isbn=978-9-79378-045-0&rft.aulast=Feith&rft.aufirst=Herbert&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediaipnu.or.id/2022/08/kebangkitan-nasional-dan-awal.html">"Kebangkitan Nasional dan Awal Berdirinya Nahdlatul Ulama"</a>. <i>mediaipnu.or.id</i> (dalam bahasa Inggris)<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-08-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=mediaipnu.or.id&rft.atitle=Kebangkitan+Nasional+dan+Awal+Berdirinya+Nahdlatul+Ulama&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mediaipnu.or.id%2F2022%2F08%2Fkebangkitan-nasional-dan-awal.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Friend2003-16"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-Friend2003_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Friend2003_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Friend2003_16-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Friend, Theodore (2003). <span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/indonesiandestin00theo"><i>Indonesian Destinies</i><span style="padding-left:0.15em"><span typeof="mw:File"><span title="Perlu mendaftar (gratis)"><img alt="Perlu mendaftar (gratis)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Lock-blue-alt-2.svg/9px-Lock-blue-alt-2.svg.png" decoding="async" width="9" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Lock-blue-alt-2.svg/14px-Lock-blue-alt-2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Lock-blue-alt-2.svg/18px-Lock-blue-alt-2.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="813" /></span></span></span></a></span>. The Belknap Press of Harvard University Press. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/0-674-01834-6" title="Istimewa:Sumber buku/0-674-01834-6">0-674-01834-6</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Indonesian+Destinies&rft.pub=The+Belknap+Press+of+Harvard+University+Press&rft.date=2003&rft.isbn=0-674-01834-6&rft.aulast=Friend&rft.aufirst=Theodore&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Findonesiandestin00theo&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Nasution, Adnan Buyung (1995). <i>Aspirasi Pemerintahan Konstitutional di Indonesia: Studi Sosio-Legal atas Konstituante 1956-1959</i>. Jakarta: Pustaka Utama Grafiti. hlm. 32–33, 49. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/978-9-79416-218-7" title="Istimewa:Sumber buku/978-9-79416-218-7">978-9-79416-218-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Aspirasi+Pemerintahan+Konstitutional+di+Indonesia%3A+Studi+Sosio-Legal+atas+Konstituante+1956-1959&rft.place=Jakarta&rft.pages=32-33%2C+49&rft.pub=Pustaka+Utama+Grafiti&rft.date=1995&rft.isbn=978-9-79416-218-7&rft.aulast=Nasution&rft.aufirst=Adnan+Buyung&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Nasution, Adnan Buyung (1995). <i>Aspirasi Pemerintahan Konstitutional di Indonesia: Studi Sosio-Legal atas Konstituante 1956-1959</i>. Jakarta: Pustaka Utama Grafiti. hlm. 32–33, 49. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/978-9-79416-218-7" title="Istimewa:Sumber buku/978-9-79416-218-7">978-9-79416-218-7</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Aspirasi+Pemerintahan+Konstitutional+di+Indonesia%3A+Studi+Sosio-Legal+atas+Konstituante+1956-1959&rft.place=Jakarta&rft.pages=32-33%2C+49&rft.pub=Pustaka+Utama+Grafiti&rft.date=1995&rft.isbn=978-9-79416-218-7&rft.aulast=Nasution&rft.aufirst=Adnan+Buyung&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-thejakartapost.com-19"><span class="mw-cite-backlink">^ <a href="#cite_ref-thejakartapost.com_19-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-thejakartapost.com_19-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220403095449/https://www.thejakartapost.com/news/2012/01/10/cikeusik-sampang-the-threat-conflict.html">"Cikeusik to Sampang: The threat of conflict"</a>. January 10, 2012. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thejakartapost.com/news/2012/01/10/cikeusik-sampang-the-threat-conflict.html">versi asli</a> tanggal April 3, 2022<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">January 10,</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Cikeusik+to+Sampang%3A+The+threat+of+conflict&rft.date=2012-01-10&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thejakartapost.com%2Fnews%2F2012%2F01%2F10%2Fcikeusik-sampang-the-threat-conflict.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-20">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191009151639/https://www.insideindonesia.org/the-banyuwangi-murders">"The Banyuwangi murders"</a>. <i>Inside Indonesia</i>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.insideindonesia.org/the-banyuwangi-murders">versi asli</a> tanggal October 9, 2019<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">Oct 9,</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Inside+Indonesia&rft.atitle=The+Banyuwangi+murders&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.insideindonesia.org%2Fthe-banyuwangi-murders&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-21">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation magazine">LIEBHOLD, DAVID (Oct 19, 1998). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220403095448/http://content.time.com/time/world/article/0,8599,2053925,00.html">"Archived copy"</a>. <i>Time</i>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://content.time.com/time/world/article/0,8599,2053925,00.html">versi asli</a> tanggal April 3, 2022<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">Oct 9,</span> 2020</span> – via content.time.com.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Time&rft.atitle=Archived+copy&rft.date=1998-10-19&rft.aulast=LIEBHOLD&rft.aufirst=DAVID&rft_id=http%3A%2F%2Fcontent.time.com%2Ftime%2Fworld%2Farticle%2F0%2C8599%2C2053925%2C00.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-22">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220403095354/https://www.thejakartapost.com/news/2008/06/30/gus-dur-meet-yudhoyono-over-split-within-pkb.html">"Gus Dur to meet Yudhoyono over split within PKB"</a>. <a href="/wiki/Jakarta_Post" class="mw-redirect" title="Jakarta Post">Jakarta Post</a>. 2008-06-30. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thejakartapost.com/news/2008/06/30/gus-dur-meet-yudhoyono-over-split-within-pkb.html">versi asli</a> tanggal 2022-04-03<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2010-08-15</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Gus+Dur+to+meet+Yudhoyono+over+split+within+PKB&rft.date=2008-06-30&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thejakartapost.com%2Fnews%2F2008%2F06%2F30%2Fgus-dur-meet-yudhoyono-over-split-within-pkb.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-23">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120323135300/http://www.thejakartaglobe.com/indonesia/pkb-still-hopes-for-nahdlatul-ulama-help-to-heal-split/366574">"PKB Still Hopes for Nahdlatul Ulama Help to Heal Split"</a>. <a href="/wiki/Jakarta_Globe" title="Jakarta Globe">Jakarta Globe</a>. 2010-03-29. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thejakartaglobe.com/indonesia/pkb-still-hopes-for-nahdlatul-ulama-help-to-heal-split/366574">versi asli</a> tanggal 2012-03-23<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2010-08-15</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=PKB+Still+Hopes+for+Nahdlatul+Ulama+Help+to+Heal+Split&rft.date=2010-03-29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thejakartaglobe.com%2Findonesia%2Fpkb-still-hopes-for-nahdlatul-ulama-help-to-heal-split%2F366574&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-24">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190302024845/http://www.nu.or.id/page.php?lang=en&menu=news_view&news_id=2208">"NU leaders cannot hold political posts"</a>. Nahdlatul Ulama. 2008-03-27. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nu.or.id/page.php?lang=en&menu=news_view&news_id=2208">versi asli</a> tanggal 2019-03-02<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2010-08-15</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=NU+leaders+cannot+hold+political+posts&rft.date=2008-03-27&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nu.or.id%2Fpage.php%3Flang%3Den%26menu%3Dnews_view%26news_id%3D2208&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-25">^</a></b></span> <span class="reference-text">'Nation's largest Muslim group laments 'waning influence' ', <i>The Jakarta Post</i>, 20 June 2011 <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110624120742/http://www.thejakartapost.com/news/2011/06/20/nation%E2%80%99s-largest-muslim-group-laments-%E2%80%98waning-influence%E2%80%99.html">"Nation's largest Muslim group laments 'waning influence' | the Jakarta Post"</a>. Diarsipkan dari <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thejakartapost.com/news/2011/06/20/nation%E2%80%99s-largest-muslim-group-laments-%E2%80%98waning-influence%E2%80%99.html">versi asli</a> tanggal 2011-06-24<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2011-06-25</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Nation%27s+largest+Muslim+group+laments+%27waning+influence%27+%26%23124%3B+the+Jakarta+Post&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.thejakartapost.com%2Fnews%2F2011%2F06%2F20%2Fnation%25E2%2580%2599s-largest-muslim-group-laments-%25E2%2580%2598waning-influence%25E2%2580%2599.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span> <span style="display:none;font-size:100%" class="error citation-comment">Parameter <code style="color:inherit; border:inherit; padding:inherit;">|url-status=</code> yang tidak diketahui akan diabaikan (<a href="/wiki/Bantuan:Galat_CS1#parameter_ignored" title="Bantuan:Galat CS1">bantuan</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-26">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediaipnu.or.id/2022/08/kebangkitan-nasional-dan-awal.html">"Kebangkitan Nasional dan Awal Berdirinya Nahdlatul Ulama"</a>. <i>mediaipnu.or.id</i> (dalam bahasa Inggris)<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-08-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=mediaipnu.or.id&rft.atitle=Kebangkitan+Nasional+dan+Awal+Berdirinya+Nahdlatul+Ulama&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mediaipnu.or.id%2F2022%2F08%2Fkebangkitan-nasional-dan-awal.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-27">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediaipnu.or.id/2022/06/materi-latihan-kader-muda-lakmud-ipnu.html">"Materi Latihan Kader Muda - LAKMUD IPNU IPPNU (PDF)"</a>. <i>mediaipnu.or.id</i> (dalam bahasa Inggris)<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-08-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=mediaipnu.or.id&rft.atitle=Materi+Latihan+Kader+Muda+-+LAKMUD+IPNU+IPPNU+%28PDF%29&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mediaipnu.or.id%2F2022%2F06%2Fmateri-latihan-kader-muda-lakmud-ipnu.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-ideology-28"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-ideology_28-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.nu.or.id/a,public-m,static-s,detail-lang,en-ids,1-id,7-t,religious+ideology-.phpx">http://www.nu.or.id/a,public-m,static-s,detail-lang,en-ids,1-id,7-t,religious+ideology-.phpx</a></span> </li> <li id="cite_note-indonesia-islam-nahdlatul-ulama-29"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-indonesia-islam-nahdlatul-ulama_29-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2015/11/27/world/asia/indonesia-islam-nahdlatul-ulama.html?_r=0">"From Indonesia, a challenge to the ideology of the Islamic State"</a>. <i><a href="/wiki/The_New_York_Times" title="The New York Times">The New York Times</a></i>. <a href="/wiki/Jakarta" class="mw-redirect" title="Jakarta">Jakarta</a>. 4 December 2015<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">4 December</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+New+York+Times&rft.atitle=From+Indonesia%2C+a+challenge+to+the+ideology+of+the+Islamic+State&rft.date=2015-12-04&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2015%2F11%2F27%2Fworld%2Fasia%2Findonesia-islam-nahdlatul-ulama.html%3F_r%3D0&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Varagur2015-30"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-Varagur2015_30-0">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news">Varagur, Krithika (2 December 2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.huffingtonpost.com/entry/indonesian-muslims-counter-isis_565c737ae4b072e9d1c26bda">"World's Largest Islamic Organization Tells ISIS To Get Lost"</a>. <i><a href="/wiki/The_Huffington_Post" class="mw-redirect" title="The Huffington Post">The Huffington Post</a></i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">4 December</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Huffington+Post&rft.atitle=World%27s+Largest+Islamic+Organization+Tells+ISIS+To+Get+Lost&rft.date=2015-12-02&rft.aulast=Varagur&rft.aufirst=Krithika&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.huffingtonpost.com%2Fentry%2Findonesian-muslims-counter-isis_565c737ae4b072e9d1c26bda&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-31"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-:0_31-0">^</a></b></span> <span class="error mw-ext-cite-error" lang="id" dir="ltr">Kesalahan pengutipan: Tag <code><ref></code> tidak sah; tidak ditemukan teks untuk ref bernama <code>:0</code></span></li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-32">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news">tim. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cnnindonesia.com/nasional/20210621180331-31-657395/sejarah-berdirinya-nu-sejak-masa-penjajahan">"Sejarah Berdirinya NU Sejak Masa Penjajahan"</a>. <i><a href="/wiki/CNN_Indonesia" title="CNN Indonesia">CNN Indonesia</a></i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2021-12-03</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=CNN+Indonesia&rft.atitle=Sejarah+Berdirinya+NU+Sejak+Masa+Penjajahan&rft.au=tim&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cnnindonesia.com%2Fnasional%2F20210621180331-31-657395%2Fsejarah-berdirinya-nu-sejak-masa-penjajahan&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-33">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Robin Bush, Robin Bush Rickard. <i>Nahdlatul Ulama and the Struggle for Power Within Islam and Politics in Indonesia</i>. <a href="/wiki/Institute_of_Southeast_Asian_Studies" title="Institute of Southeast Asian Studies">Institute of Southeast Asian Studies</a>. hlm. 78.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Nahdlatul+Ulama+and+the+Struggle+for+Power+Within+Islam+and+Politics+in+Indonesia&rft.pages=78&rft.pub=Institute+of+Southeast+Asian+Studies&rft.au=Robin+Bush%2C+Robin+Bush+Rickard&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-34">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://santrinews.com/daerah/ipnu-surabaya-bedah-buku-biografi-kh-ridwan-abdullah">IPNU Surabaya Bedah Buku Biografi KH Ridwan Abdullah</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://santrinews.com/">SantriNews.com</a> diakses 23 April 2022</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-35">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.or.id/fragmen/daftar-lembaga-lembaga-di-bawah-naungan-nu-ItdjX">"Daftar Lembaga-lembaga di Bawah Naungan NU"</a>. <i>nu.or.id</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-01-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=nu.or.id&rft.atitle=Daftar+Lembaga-lembaga+di+Bawah+Naungan+NU&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nu.or.id%2Ffragmen%2Fdaftar-lembaga-lembaga-di-bawah-naungan-nu-ItdjX&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-36">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.or.id/fragmen/badan-badan-otonom-banom-di-bawah-naungan-nu-sjeZR">"Badan-badan Otonom (Banom) di Bawah Naungan NU"</a>. <i>nu.or.id</i><span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-01-30</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=nu.or.id&rft.atitle=Badan-badan+Otonom+%28Banom%29+di+Bawah+Naungan+NU&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nu.or.id%2Ffragmen%2Fbadan-badan-otonom-banom-di-bawah-naungan-nu-sjeZR&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-37">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://rasindonews.wordpress.com/2022/06/06/perkembangan-politik-partai-komunis-indonesia-1948-1965/">https://rasindonews.wordpress.com/2022/06/06/perkembangan-politik-partai-komunis-indonesia-1948-1965/</a></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-38">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mediaipnu.or.id/2022/08/khittah-plus-nu-mahbub-djunaidi-dan.html">"Khittah Plus NU Mahbub Djunaidi dan Gerakan PBNU Terkini"</a>. <i>mediaipnu.or.id</i> (dalam bahasa Inggris)<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2022-08-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=mediaipnu.or.id&rft.atitle=Khittah+Plus+NU+Mahbub+Djunaidi+dan+Gerakan+PBNU+Terkini&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mediaipnu.or.id%2F2022%2F08%2Fkhittah-plus-nu-mahbub-djunaidi-dan.html&rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3ANahdlatul+Ulama" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pranala_luar">Pranala luar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&veaction=edit&section=19" title="Sunting bagian: Pranala luar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&action=edit&section=19" title="Sunting kode sumber bagian: Pranala luar"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nu.or.id/">Situs web resmi</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r23782733">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25847331">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Organisasi_massa_Islam_di_Indonesia" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background: #dcf5dc;;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18590415">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Ormas_Islam_di_Indonesia" title="Templat:Ormas Islam di Indonesia"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Ormas_Islam_di_Indonesia" title="Pembicaraan Templat:Ormas Islam di Indonesia"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Ormas_Islam_di_Indonesia&action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Organisasi_massa_Islam_di_Indonesia" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Daftar_organisasi_massa_Islam_di_Indonesia" title="Daftar organisasi massa Islam di Indonesia">Organisasi massa Islam di Indonesia</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #dcf5dc;;;width:1%"><a href="/wiki/Sunni" title="Sunni">Sunni</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Islam_tradisionalis" title="Islam tradisionalis">Kaum tua</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Al_Ittihadiyah" title="Al Ittihadiyah">al-Ittihadiyah</a></li> <li><a href="/wiki/Al_Washliyah" title="Al Washliyah">al-Jam'iyatul Washliyah</a></li> <li><a href="/wiki/Alkhairaat" title="Alkhairaat">Alkhairaat</a></li> <li><a href="/wiki/Darud_Da%27wah_wal_Irsyad" title="Darud Da'wah wal Irsyad">Darud Da'wah wal-Irsyad</a></li> <li><a href="/wiki/Mathla%27ul_Anwar" title="Mathla'ul Anwar">Mathla'ul Anwar</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Nahdlatul Ulama</a></li> <li><a href="/wiki/Nahdlatul_Wathan" title="Nahdlatul Wathan">Nahdlatul Wathan</a></li> <li><a href="/wiki/Nahdlatul_Wathan_Diniyah_Islamiyah" title="Nahdlatul Wathan Diniyah Islamiyah">Nahdlatul Wathan Diniyah Islamiyah</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Tarbiyah_Islamiyah" title="Persatuan Tarbiyah Islamiyah">Persatuan Tarbiyah Islamiyah</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Ummat_Islam" title="Persatuan Ummat Islam">Persatuan Ummat Islam</a></li> <li><a href="/wiki/Rabithah_Alawiyah" title="Rabithah Alawiyah">Rabithah Alawiyah</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Modernisme_Islam" title="Modernisme Islam">Kaum muda</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Al-Irsyad_Al-Islamiyyah" title="Al-Irsyad Al-Islamiyyah">al-Irsyad al-Islamiyyah</a></li> <li><a href="/wiki/Dewan_Da%27wah_Islamiyah_Indonesia" title="Dewan Da'wah Islamiyah Indonesia">Dewan Da'wah Islamiyah Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Hidayatullah_(organisasi)" title="Hidayatullah (organisasi)">Hidayatullah</a></li> <li><a href="/wiki/Majlis_Tafsir_Al-Qur%27an" title="Majlis Tafsir Al-Qur'an">Majlis Tafsir Al-Qur'an</a></li> <li><a href="/wiki/Muhammadiyah" title="Muhammadiyah">Muhammadiyah</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Islam" title="Persatuan Islam">Persatuan Islam</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Salafi" class="mw-redirect" title="Salafi">Salafi</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Himpunan_Ahlussunnah_untuk_Masyarakat_Islami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Himpunan Ahlussunnah untuk Masyarakat Islami (halaman belum tersedia)">Himpunan Ahlussunnah untuk Masyarakat Islami</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Perhimpunan_Al-Irsyad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Perhimpunan Al-Irsyad (halaman belum tersedia)">Perhimpunan Al-Irsyad</a></li> <li><a href="/wiki/Wahdah_Islamiyah" title="Wahdah Islamiyah">Wahdah Islamiyah</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #dcf5dc;;;width:1%"><a href="/wiki/Syiah" title="Syiah">Syiah</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ahlulbait_Indonesia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ahlulbait Indonesia (halaman belum tersedia)">Ahlulbait Indonesia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ikatan_Jamaah_Ahlulbait_Indonesia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ikatan Jamaah Ahlulbait Indonesia (halaman belum tersedia)">Ikatan Jamaah Ahlulbait Indonesia</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #dcf5dc;;;width:1%">Nonafiliasi</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>Syarikat Islam <ul><li><a href="/wiki/Syarikat_Islam" class="mw-redirect" title="Syarikat Islam">SI</a></li> <li><a href="/wiki/Syarikat_Islam_Indonesia" title="Syarikat Islam Indonesia">SII</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #dcf5dc;;;width:1%">Lain-lain</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Lembaga_Dakwah_Islam_Indonesia" title="Lembaga Dakwah Islam Indonesia">Lembaga Dakwah Islam Indonesia</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Partai_politik_peserta_pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1971" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Parpol1971" title="Templat:Parpol1971"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/w/index.php?title=Pembicaraan_Templat:Parpol1971&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pembicaraan Templat:Parpol1971 (halaman belum tersedia)"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Parpol1971&action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Partai_politik_peserta_pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1971" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Daftar_partai_politik_di_Indonesia" title="Daftar partai politik di Indonesia">Partai politik</a> peserta <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1971" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1971">pemilihan umum legislatif Indonesia 1971</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Partai_Golongan_Karya" title="Partai Golongan Karya">Golongan Karya</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Nahdlatul Ulama</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Tarbiyah_Islamiyah" title="Persatuan Tarbiyah Islamiyah">Partai Islam Persatuan Tarbiyah Islamiyah</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Ikatan_Pendukung_Kemerdekaan_Indonesia" title="Partai Ikatan Pendukung Kemerdekaan Indonesia">Partai Ikatan Pendukung Kemerdekaan Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Katolik_(Indonesia)" title="Partai Katolik (Indonesia)">Partai Katolik</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kristen_Indonesia" title="Partai Kristen Indonesia">Partai Kristen Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Muslimin_Indonesia" title="Partai Muslimin Indonesia">Partai Muslimin Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Musyawarah_Rakyat_Banyak" title="Partai Musyawarah Rakyat Banyak">Partai Musyawarah Rakyat Banyak</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia" title="Partai Nasional Indonesia">Partai Nasional Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia" title="Partai Syarikat Islam Indonesia">Partai Syarikat Islam Indonesia</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Partai_politik_peserta_pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1955" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Parpol1955" title="Templat:Parpol1955"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/w/index.php?title=Pembicaraan_Templat:Parpol1955&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pembicaraan Templat:Parpol1955 (halaman belum tersedia)"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Parpol1955&action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Partai_politik_peserta_pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1955" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Daftar_partai_politik_di_Indonesia" title="Daftar partai politik di Indonesia">Partai politik</a> peserta <a href="/wiki/Pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1955" title="Pemilihan umum legislatif Indonesia 1955">pemilihan umum legislatif Indonesia 1955</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia" title="Partai Nasional Indonesia">Partai Nasional Indonesia</a> (PNI)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Majelis_Syuro_Muslimin_Indonesia" title="Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia">Partai Majelis Syuro Muslimin Indonesia</a> (Masyumi)</li> <li><a class="mw-selflink selflink">Nahdlatul Ulama</a> (NU)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Komunis_Indonesia" title="Partai Komunis Indonesia">Partai Komunis Indonesia</a> (PKI)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia" title="Partai Syarikat Islam Indonesia">Partai Syarikat Islam Indonesia</a> (PSII)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Kristen_Indonesia" title="Partai Kristen Indonesia">Partai Kristen Indonesia</a> (Parkindo)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Katolik_(Indonesia)" title="Partai Katolik (Indonesia)">Partai Katolik</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Sosialis_Indonesia" title="Partai Sosialis Indonesia">Partai Sosialis Indonesia</a> (PSI)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Ikatan_Pendukung_Kemerdekaan_Indonesia" title="Partai Ikatan Pendukung Kemerdekaan Indonesia">Partai Ikatan Pendukung Kemerdekaan Indonesia</a> (IPKI)</li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Tarbiyah_Islamiyah" title="Persatuan Tarbiyah Islamiyah">Pergerakan Tarbiyah Islamiyah</a> (Perti)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakyat_Nasional_(Indonesia)" title="Partai Rakyat Nasional (Indonesia)">Partai Rakyat Nasional</a> (PRN)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Buruh_Indonesia" title="Partai Buruh Indonesia">Partai Buruh Indonesia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gerakan_Pembela_Panca_Sila&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gerakan Pembela Panca Sila (halaman belum tersedia)">Gerakan Pembela Panca Sila</a> (GPPS)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakjat_Indonesia" title="Partai Rakjat Indonesia">Partai Rakjat Indonesia</a> (PRI)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Persatuan_Pegawai_Polisi_RI&action=edit&redlink=1" class="new" title="Persatuan Pegawai Polisi RI (halaman belum tersedia)">Persatuan Pegawai Polisi RI</a> (P3RI)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Musyawarah_Rakyat_Banyak" title="Partai Musyawarah Rakyat Banyak">Partai Musyawarah Rakyat Banyak</a> (Murba)</li> <li><a href="/wiki/Badan_Permusjawaratan_Kewarganegaraan_Indonesia" title="Badan Permusjawaratan Kewarganegaraan Indonesia">Badan Permusjawaratan Kewarganegaraan Indonesia</a> (Baperki)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Indonesia_Raya" title="Partai Persatuan Indonesia Raya">Partai Persatuan Indonesia Raya</a> (PIR)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Grinda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grinda (halaman belum tersedia)">Grinda</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Rakyat_Marhaen_Indonesia" title="Persatuan Rakyat Marhaen Indonesia">Persatuan Rakyat Marhaen Indonesia</a> (Permai)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Dayak" title="Partai Persatuan Dayak">Partai Persatuan Dayak</a> (PPD)</li> <li><a href="/w/index.php?title=PIR_Hazairin&action=edit&redlink=1" class="new" title="PIR Hazairin (halaman belum tersedia)">PIR Hazairin</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Tharikah_Islam" title="Partai Persatuan Tharikah Islam">Partai Persatuan Tharikah Islam</a> (PPTI)</li> <li><a href="/wiki/Angkatan_Kemenangan_Umat_Islam" title="Angkatan Kemenangan Umat Islam">Angkatan Kemenangan Umat Islam</a> (AKUI)</li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Rakjat_Desa" title="Persatuan Rakjat Desa">Persatuan Rakjat Desa</a> (PRD)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Partai_Republik_Indonesia_Merdeka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partai Republik Indonesia Merdeka (halaman belum tersedia)">Partai Republik Indonesia Merdeka</a> (PRIM)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Acoma" title="Partai Acoma">Partai Acoma</a></li> <li><a href="/wiki/Soedjono_Prawirosoedarso" title="Soedjono Prawirosoedarso">Soedjono Prawirosoedarso</a> (perseorangan)</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Bekas_partai_politik_di_Indonesia" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Partai_politik_Indonesia_terdahulu" title="Templat:Partai politik Indonesia terdahulu"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/w/index.php?title=Pembicaraan_Templat:Partai_politik_Indonesia_terdahulu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pembicaraan Templat:Partai politik Indonesia terdahulu (halaman belum tersedia)"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Partai_politik_Indonesia_terdahulu&action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="Bekas_partai_politik_di_Indonesia" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/Daftar_partai_politik_di_Indonesia#Bekas_partai_politik" title="Daftar partai politik di Indonesia">Bekas partai politik di Indonesia</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Partai_didirikan_masa_pra-kemerdekaan" style="font-size:114%;margin:0 4em">Partai didirikan masa pra-kemerdekaan</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Chung_Hwa_Hui" title="Chung Hwa Hui">Chung Hwa Hui</a></li> <li><a href="/wiki/Gerakan_Rakyat_Indonesia" title="Gerakan Rakyat Indonesia">Gerakan Rakyat Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Indische_Partij" title="Indische Partij">Indische Partij</a></li> <li><a href="/wiki/Insulinde_(partai_politik)" title="Insulinde (partai politik)">Insulinde</a></li> <li><a href="/wiki/Paguyuban_Pasundan" title="Paguyuban Pasundan">Paguyuban Pasundan</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Fasis_Indonesia" title="Partai Fasis Indonesia">Partai Fasis Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Indonesia" title="Partai Indonesia">Partai Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Indonesia_Raya" title="Partai Indonesia Raya">Partai Indonesia Raya</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Islam_Indonesia" title="Partai Islam Indonesia">Partai Islam Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Katolik_(Indonesia)" title="Partai Katolik (Indonesia)">Partai Katolik</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Komunis_Indonesia" title="Partai Komunis Indonesia">Partai Komunis Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia" title="Partai Nasional Indonesia">Partai Nasional Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia" title="Partai Syarikat Islam Indonesia">Partai Syarikat Islam Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Tionghoa_Indonesia" title="Partai Tionghoa Indonesia">Partai Tionghoa Indonesia</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Partai_didirikan_masa_Orde_Lama_dan_Baru" style="font-size:114%;margin:0 4em">Partai didirikan masa Orde Lama dan Baru</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Partai_Masyumi_(1945)" class="mw-redirect" title="Partai Masyumi (1945)">Masyumi</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Nahdlatul Ulama</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Indonesia_Raya" title="Partai Persatuan Indonesia Raya">Partai Persatuan Indonesia Raya</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Buruh_Indonesia" title="Partai Buruh Indonesia">Partai Buruh Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Acoma" title="Partai Acoma">Partai Angkatan Komunis Muda</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Tani_Indonesia" title="Partai Tani Indonesia">Partai Tani Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Rakyat_Marhaen_Indonesia" title="Persatuan Rakyat Marhaen Indonesia">Persatuan Rakyat Marhaen Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Gerakan_Pilihan_Sunda" title="Gerakan Pilihan Sunda">Gerakan Pilihan Sunda</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kebangsaan_Indonesia" title="Partai Kebangsaan Indonesia">Partai Kebangsaan Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kebangsaan_Indonesia_Wanita" title="Partai Kebangsaan Indonesia Wanita">Partai Kebangsaan Indonesia Wanita</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Rakjat_Desa" title="Persatuan Rakjat Desa">Persatuan Rakjat Desa</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakyat_Indonesia_Merdeka" title="Partai Rakyat Indonesia Merdeka">Partai Rakyat Indonesia Merdeka</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kristen_Indonesia" title="Partai Kristen Indonesia">Partai Kristen Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kasih_Demokrasi_Indonesia" title="Partai Kasih Demokrasi Indonesia">Partai Kasih Demokrasi Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Sosialis_Indonesia" title="Partai Sosialis Indonesia">Partai Sosialis Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Ikatan_Pendukung_Kemerdekaan_Indonesia" class="mw-redirect" title="Ikatan Pendukung Kemerdekaan Indonesia">Ikatan Pendukung Kemerdekaan Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Persatuan_Tarbiyah_Islamiyah" title="Persatuan Tarbiyah Islamiyah">Persatuan Tarbiyah Islamiyah</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakyat_Nasional_(Indonesia)" title="Partai Rakyat Nasional (Indonesia)">Partai Rakyat Nasional</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Demokrasi_Indonesia" title="Partai Demokrasi Indonesia">Partai Demokrasi Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Musyawarah_Rakyat_Banyak" title="Partai Musyawarah Rakyat Banyak">Partai Musyawarah Rakyat Banyak</a> (Murba)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Dayak" title="Partai Persatuan Dayak">Partai Persatuan Dayak</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakjat_Sosialis" title="Partai Rakjat Sosialis">Partai Rakyat Sosialis</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Demokrat_Tionghoa_Indonesia" title="Partai Demokrat Tionghoa Indonesia">Partai Demokrat Tionghoa Indonesia</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="Partai_didirikan_masa_Reformasi" style="font-size:114%;margin:0 4em">Partai didirikan masa Reformasi</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Partai_Abul_Yatama" title="Partai Abul Yatama">Partai Abul Yatama</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Aliansi_Demokrat_Indonesia" title="Partai Aliansi Demokrat Indonesia">Partai Aliansi Demokrat Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Bintang_Reformasi" title="Partai Bintang Reformasi">Partai Bintang Reformasi</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Buruh_(Indonesia,_1998)" title="Partai Buruh (Indonesia, 1998)">Partai Buruh</a> (<i>1998</i>)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Cinta_Damai" title="Partai Cinta Damai">Partai Cinta Damai</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Damai_Sejahtera" class="mw-redirect" title="Partai Damai Sejahtera">Partai Damai Sejahtera</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Daulat_Rakyat" title="Partai Daulat Rakyat">Partai Daulat Rakyat</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Demokrasi_Kasih_Bangsa" title="Partai Demokrasi Kasih Bangsa">Partai Demokrasi Kasih Bangsa</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Indonesia_Baru" title="Partai Indonesia Baru">Partai Indonesia Baru</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Islam_Demokrat" title="Partai Islam Demokrat">Partai Islam Demokrat</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Katolik_Demokrat" title="Partai Katolik Demokrat">Partai Katolik Demokrat</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Keadilan_Sejahtera" title="Partai Keadilan Sejahtera">Partai Keadilan Sejahtera</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kebangkitan_Muslim_Indonesia" title="Partai Kebangkitan Muslim Indonesia">Partai Kebangkitan Muslim Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kebangkitan_Ummat" class="mw-redirect" title="Partai Kebangkitan Ummat">Partai Kebangkitan Ummat</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kebangsaan_Merdeka" title="Partai Kebangsaan Merdeka">Partai Kebangsaan Merdeka</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Kristen_Nasional_Indonesia" title="Partai Kristen Nasional Indonesia">Partai Kristen Nasional Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Masyumi_Baru" title="Partai Masyumi Baru">Partai Masyumi Baru</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Musyawarah_Kekeluargaan_Gotong_Royong" title="Partai Musyawarah Kekeluargaan Gotong Royong">Partai Musyawarah Kekeluargaan Gotong Royong</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Musyawarah_Rakyat_Banyak" title="Partai Musyawarah Rakyat Banyak">Partai Musyawarah Rakyat Banyak</a> (<i>Murba baru</i>)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Bangsa_Indonesia" title="Partai Nasional Bangsa Indonesia">Partai Nasional Bangsa Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Demokrat_(1998)" title="Partai Nasional Demokrat (1998)">Partai Nasional Demokrat</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia_Marhaenisme" title="Partai Nasional Indonesia Marhaenisme">Partai Nasional Indonesia</a> (PNI–Supeni)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia_-_Front_Marhaenis" title="Partai Nasional Indonesia - Front Marhaenis">Partai Nasional Indonesia - Front Marhaenis</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia_-_Massa_Marhaen" title="Partai Nasional Indonesia - Massa Marhaen">Partai Nasional Indonesia - Massa Marhaen</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Nasional_Indonesia_Marhaenisme" title="Partai Nasional Indonesia Marhaenisme">Partai Nasional Indonesia Marhaenisme</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Pekerja_Indonesia" title="Partai Pekerja Indonesia">Partai Pekerja Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Pelopor" title="Partai Pelopor">Partai Pelopor</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Penegak_Demokrasi_Indonesia" title="Partai Penegak Demokrasi Indonesia">Partai Penegak Demokrasi Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Perjuangan_Indonesia_Baru" class="mw-redirect" title="Partai Perjuangan Indonesia Baru">Partai Perjuangan Indonesia Baru</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan" title="Partai Persatuan">Partai Persatuan</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Persatuan_Nahdlatul_Ummah_Indonesia" title="Partai Persatuan Nahdlatul Ummah Indonesia">Partai Persatuan Nahdlatul Ummah Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Pilihan_Rakyat" title="Partai Pilihan Rakyat">Partai Pilihan Rakyat</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Politik_Islam_Indonesia_Masyumi" title="Partai Politik Islam Indonesia Masyumi">Partai Politik Islam Indonesia Masyumi</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakyat_Demokratik" title="Partai Rakyat Demokratik">Partai Rakyat Demokratik</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Rakyat_Indonesia" title="Partai Rakyat Indonesia">Partai Rakyat Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Sarikat_Indonesia" title="Partai Sarikat Indonesia">Partai Sarikat Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Solidaritas_Pekerja" title="Partai Solidaritas Pekerja">Partai Solidaritas Pekerja</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Solidaritas_Pekerja_Seluruh_Indonesia" title="Partai Solidaritas Pekerja Seluruh Indonesia">Partai Solidaritas Pekerja Seluruh Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Solidaritas_Uni_Nasional_Indonesia" title="Partai Solidaritas Uni Nasional Indonesia">Partai Solidaritas Uni Nasional Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia" title="Partai Syarikat Islam Indonesia">Partai Syarikat Islam Indonesia</a> (<i>baru</i>)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Syarikat_Islam_Indonesia_1905" title="Partai Syarikat Islam Indonesia 1905">Partai Syarikat Islam Indonesia 1905</a> (<i>baru</i>)</li> <li><a href="/wiki/Partai_Ummat_Islam" title="Partai Ummat Islam">Partai Ummat Islam</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Umat_Muslimin_Indonesia" title="Partai Umat Muslimin Indonesia">Partai Umat Muslimin Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Partai_Uni_Demokrasi_Indonesia" title="Partai Uni Demokrasi Indonesia">Partai Uni Demokrasi Indonesia</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow hlist" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/Daftar_partai_politik_di_Indonesia" title="Daftar partai politik di Indonesia">Daftar partai</a></li> <li><a href="/wiki/Politik_Indonesia" title="Politik Indonesia">Politik Indonesia</a></li></ul> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Symbol_portal_class.svg" class="mw-file-description" title="Portal"><img alt="Portal" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Symbol_portal_class.svg/16px-Symbol_portal_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Symbol_portal_class.svg/23px-Symbol_portal_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Symbol_portal_class.svg/31px-Symbol_portal_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/Portal:Politik" title="Portal:Politik">Portal:Politik</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r25847331"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="Pengawasan_otoritas_frameless_&#124;text-top_&#124;10px_&#124;alt=Sunting_ini_di_Wikidata_&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q686441#identifiers&#124;Sunting_ini_di_Wikidata" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Pengawasan_otoritas_frameless_&#124;text-top_&#124;10px_&#124;alt=Sunting_ini_di_Wikidata_&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q686441#identifiers&#124;Sunting_ini_di_Wikidata" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/Bantuan:Pengawasan_otoritas" title="Bantuan:Pengawasan otoritas">Pengawasan otoritas</a> <span class="mw-valign-text-top" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q686441#identifiers" title="Sunting ini di Wikidata"><img alt="Sunting ini di Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/601424-0">Integrated Authority File (Jerman)</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐5b65fffc7d‐7htgc Cached time: 20250216033425 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.757 seconds Real time usage: 0.891 seconds Preprocessor visited node count: 4950/1000000 Post‐expand include size: 149429/2097152 bytes Template argument size: 4082/2097152 bytes Highest expansion depth: 21/100 Expensive parser function count: 4/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 82858/5000000 bytes Lua time usage: 0.418/10.000 seconds Lua memory usage: 22950371/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 728.556 1 -total 26.27% 191.389 2 Templat:Reflist 22.76% 165.830 1 Templat:Lang-ar 22.48% 163.780 1 Templat:Language_with_name_and_transliteration 21.75% 158.490 1 Templat:Transl 18.95% 138.095 2 Templat:Infobox 16.21% 118.105 1 Templat:Infobox_Organization 13.34% 97.203 8 Templat:Navbox 10.11% 73.635 1 Templat:Ormas_Islam_di_Indonesia 9.86% 71.864 14 Templat:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key idwiki:pcache:20052:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250216033425 and revision id 26926180. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Diperoleh dari "<a dir="ltr" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&oldid=26926180">https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&oldid=26926180</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Istimewa:Daftar_kategori" title="Istimewa:Daftar kategori">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Nahdlatul_Ulama" title="Kategori:Nahdlatul Ulama">Nahdlatul Ulama</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Organisasi_Islam_di_Indonesia" title="Kategori:Organisasi Islam di Indonesia">Organisasi Islam di Indonesia</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Organisasi_di_Hindia_Belanda" title="Kategori:Organisasi di Hindia Belanda">Organisasi di Hindia Belanda</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Partai_politik_yang_sudah_bubar_di_Indonesia" title="Kategori:Partai politik yang sudah bubar di Indonesia">Partai politik yang sudah bubar di Indonesia</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Partai_Islam" title="Kategori:Partai Islam">Partai Islam</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Pendirian_tahun_1926_di_Hindia_Belanda" title="Kategori:Pendirian tahun 1926 di Hindia Belanda">Pendirian tahun 1926 di Hindia Belanda</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Organisasi_yang_didirikan_tahun_1926" title="Kategori:Organisasi yang didirikan tahun 1926">Organisasi yang didirikan tahun 1926</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Kategori:Partai_politik_yang_didirikan_tahun_1926&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kategori:Partai politik yang didirikan tahun 1926 (halaman belum tersedia)">Partai politik yang didirikan tahun 1926</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Partai_politik_peserta_pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1955" title="Kategori:Partai politik peserta pemilihan umum legislatif Indonesia 1955">Partai politik peserta pemilihan umum legislatif Indonesia 1955</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Partai_politik_peserta_pemilihan_umum_legislatif_Indonesia_1971" title="Kategori:Partai politik peserta pemilihan umum legislatif Indonesia 1971">Partai politik peserta pemilihan umum legislatif Indonesia 1971</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kategori tersembunyi: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Halaman_dengan_kesalahan_referensi" title="Kategori:Halaman dengan kesalahan referensi">Halaman dengan kesalahan referensi</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Templat_webarchive_tautan_wayback" title="Kategori:Templat webarchive tautan wayback">Templat webarchive tautan wayback</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Halaman_dengan_rujukan_yang_menggunakan_parameter_yang_tidak_didukung" title="Kategori:Halaman dengan rujukan yang menggunakan parameter yang tidak didukung">Halaman dengan rujukan yang menggunakan parameter yang tidak didukung</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:CS1_sumber_berbahasa_Inggris_(en)" title="Kategori:CS1 sumber berbahasa Inggris (en)">CS1 sumber berbahasa Inggris (en)</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_mengandung_aksara_Arab" title="Kategori:Artikel mengandung aksara Arab">Artikel mengandung aksara Arab</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_Wikipedia_dengan_penanda_GND" title="Kategori:Artikel Wikipedia dengan penanda GND">Artikel Wikipedia dengan penanda GND</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Halaman ini terakhir diubah pada 15 Februari 2025, pukul 12.05.</li> <li id="footer-info-copyright">Teks tersedia di bawah <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Lisensi Atribusi-BerbagiSerupa Creative Commons</a>; ketentuan tambahan mungkin berlaku. Lihat <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Ketentuan Penggunaan</a> untuk rincian lebih lanjut.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Kebijakan privasi</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Tentang">Tentang Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Penyangkalan_umum">Penyangkalan</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kode Etik</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Pengembang</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/id.wikipedia.org">Statistik</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Pernyataan kuki</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//id.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Nahdlatul_Ulama&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Tampilan seluler</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Nahdlatul Ulama</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>21 bahasa</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Bagian baru</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-55fd9d4764-blk6c","wgBackendResponseTime":126,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.757","walltime":"0.891","ppvisitednodes":{"value":4950,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":149429,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":4082,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":21,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":4,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":82858,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 728.556 1 -total"," 26.27% 191.389 2 Templat:Reflist"," 22.76% 165.830 1 Templat:Lang-ar"," 22.48% 163.780 1 Templat:Language_with_name_and_transliteration"," 21.75% 158.490 1 Templat:Transl"," 18.95% 138.095 2 Templat:Infobox"," 16.21% 118.105 1 Templat:Infobox_Organization"," 13.34% 97.203 8 Templat:Navbox"," 10.11% 73.635 1 Templat:Ormas_Islam_di_Indonesia"," 9.86% 71.864 14 Templat:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.418","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":22950371,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-5b65fffc7d-7htgc","timestamp":"20250216033425","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Nahdlatul Ulama","url":"https:\/\/id.wikipedia.org\/wiki\/Nahdlatul_Ulama","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q686441","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q686441","author":{"@type":"Organization","name":"Kontributor dari proyek Wikimedia."},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-05-27T07:17:02Z","dateModified":"2025-02-15T12:05:07Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/51\/Nahdlatul_Ulama_Logo.svg","headline":"gerakan Islam bercabang dari Sunni"}</script> </body> </html>