CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Wielki Wybuch – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"389eebb6-8af2-46af-a708-e6d918293c0f","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Wielki_Wybuch","wgTitle":"Wielki Wybuch","wgCurRevisionId":75321903,"wgRevisionId":75321903,"wgArticleId":6799,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania bez określonego trybu","Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Szablon odn bez numeru strony","Chronologia Wszechświata","Fizyka teoretyczna","Kosmogonia","Wszechświat"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Wielki_Wybuch","wgRelevantArticleId":6799,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[], "wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75321903,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q323","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled": false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements", "mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Universe_expansion-en.svg/1200px-Universe_expansion-en.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1080"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Universe_expansion-en.svg/800px-Universe_expansion-en.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="720"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Universe_expansion-en.svg/640px-Universe_expansion-en.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="576"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Wielki Wybuch – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Wielki_Wybuch"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wielki_Wybuch"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Wielki_Wybuch rootpage-Wielki_Wybuch skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Wielki+Wybuch" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Wielki+Wybuch" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Wielki+Wybuch" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Wielki+Wybuch" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Etymologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Etymologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etymologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Etymologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia_teorii_Wielkiego_Wybuchu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_teorii_Wielkiego_Wybuchu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historia teorii Wielkiego Wybuchu</span> </div> </a> <ul id="toc-Historia_teorii_Wielkiego_Wybuchu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przegląd_zagadnienia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przegląd_zagadnienia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Przegląd zagadnienia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Przegląd_zagadnienia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Przegląd zagadnienia</span> </button> <ul id="toc-Przegląd_zagadnienia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Model_Gorącego_Wielkiego_Wybuchu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Model_Gorącego_Wielkiego_Wybuchu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Model Gorącego Wielkiego Wybuchu</span> </div> </a> <ul id="toc-Model_Gorącego_Wielkiego_Wybuchu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-„Przed”_wielkim_wybuchem" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#„Przed”_wielkim_wybuchem"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>„Przed” wielkim wybuchem</span> </div> </a> <ul id="toc-„Przed”_wielkim_wybuchem-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Powszechne_błędne_przekonanie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Powszechne_błędne_przekonanie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Powszechne błędne przekonanie</span> </div> </a> <ul id="toc-Powszechne_błędne_przekonanie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wpływ_na_filozofię_i_religie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Wpływ_na_filozofię_i_religie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Wpływ na filozofię i religie</span> </div> </a> <ul id="toc-Wpływ_na_filozofię_i_religie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Wielki Wybuch</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 161 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-161" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">161 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Urknall" title="Urknall – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Urknall" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A2%E1%8C%8D_%E1%89%A3%E1%8A%95%E1%8C%8D" title="ቢግ ባንግ – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="ቢግ ባንግ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%82%E0%A4%97" title="बिग बैंग – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="बिग बैंग" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="الانفجار العظيم – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الانفجار العظيم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – arumuński" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="arumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="মহানাদ – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="মহানাদ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Teor%C3%ADa_del_Big_Bang" title="Teoría del Big Bang – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Teoría del Big Bang" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_partlay%C4%B1%C5%9F" title="Böyük partlayış – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Böyük partlayış" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A4%DB%8C%D9%88%DA%A9_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%B4" title="بؤیوک پارتلاییش – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بؤیوک پارتلاییش" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%AB%E0%A7%8B%E0%A6%B0%E0%A6%A3_%E0%A6%A4%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AC" title="মহাবিস্ফোরণ তত্ত্ব – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মহাবিস্ফোরণ তত্ত্ব" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/To%C4%81-phek-le%CC%8Dk" title="Toā-phek-le̍k – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Toā-phek-le̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D2%98%D1%83%D1%80_%D1%88%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Ҙур шартлау – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ҙур шартлау" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Вялікі выбух – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Вялікі выбух" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8F%D0%BB%D1%96%D0%BA%D1%96_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Вялікі выбух – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Вялікі выбух" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%82%E0%A4%97" title="बिग बैंग – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बिग बैंग" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%BD%D0%B0_%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D1%8F_%D0%B2%D0%B7%D1%80%D0%B8%D0%B2" title="Теория на Големия взрив – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Теория на Големия взрив" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Uaknoi" title="Uaknoi – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Uaknoi" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A0%E0%BD%87%E0%BD%B2%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BE%9F%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%A0%E0%BD%96%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="འཇིག་རྟེན་འབར་གས་ཆེན་པོ། – tybetański" lang="bo" hreflang="bo" data-title="འཇིག་རྟེན་འབར་གས་ཆེན་པོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tybetański" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Veliki_prasak" title="Veliki prasak – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Veliki prasak" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D1%85%D1%8D_%D1%82%D1%8D%D2%BB%D1%8D%D1%80%D1%8D%D0%BB%D0%B3%D1%8D" title="Ехэ тэһэрэлгэ – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Ехэ тэһэрэлгэ" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Big-bang" title="Big-bang – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Big-bang" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%8B%D1%81%C4%83%D0%BA_%D1%81%D0%B8%D1%80%D0%BF%C4%95%D0%BD%D3%B3" title="Пысăк сирпĕнӳ – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Пысăк сирпĕнӳ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Velk%C3%BD_t%C5%99esk" title="Velký třesk – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Velký třesk" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Damcaniaeth_y_Glec_Fawr" title="Damcaniaeth y Glec Fawr – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Damcaniaeth y Glec Fawr" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="polecany artykuł"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%8A%DD%A3_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DD%A3" title="لبيݣ بانݣ – marokański arabski" lang="ary" hreflang="ary" data-title="لبيݣ بانݣ" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="marokański arabski" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/%C3%81lgob%C3%A1vkkeheapmi" title="Álgobávkkeheapmi – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Álgobávkkeheapmi" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Urknall" title="Urknall – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Urknall" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Suur_Pauk" title="Suur Pauk – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Suur Pauk" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%B7_%CE%88%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7" title="Μεγάλη Έκρηξη – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Μεγάλη Έκρηξη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Big Bang" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Praeksplodo" title="Praeksplodo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Praeksplodo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Teor%C3%ADa_del_Big_Bang" title="Teoría del Big Bang – estremadurski" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Teoría del Big Bang" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremadurski" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="مه‌بانگ – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="مه‌بانگ" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Mahaa_dhamaka" title="Mahaa dhamaka – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Mahaa dhamaka" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Ollphl%C3%A9asc" title="An Ollphléasc – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Ollphléasc" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Brag_M%C3%B2r" title="Brag Mòr – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Brag Mòr" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%84%D8%A7_%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="پیلا انفجار – giliański" lang="glk" hreflang="glk" data-title="پیلا انفجار" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="giliański" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AC%E0%AA%BF%E0%AA%97_%E0%AA%AC%E0%AB%87%E0%AA%82%E0%AA%97" title="બિગ બેંગ – gudżarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="બિગ બેંગ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gudżarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8C%80%ED%8F%AD%EB%B0%9C" title="대폭발 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="대폭발" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մեծ պայթյուն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մեծ պայթյուն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%9F_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="महाविस्फोट सिद्धान्त – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="महाविस्फोट सिद्धान्त" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Veliki_prasak" title="Veliki prasak – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Veliki prasak" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Prima_Explozo" title="Prima Explozo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Prima Explozo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Nnukwu_Mgbawa" title="Nnukwu Mgbawa – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Nnukwu Mgbawa" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%97_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%82" title="বিগ ব্যাং – bisznuprija-manipuri" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="বিগ ব্যাং" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="bisznuprija-manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Ledakan_Dahsyat" title="Ledakan Dahsyat – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Ledakan Dahsyat" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Miklihvellur" title="Miklihvellur – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Miklihvellur" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%A4%D7%A5_%D7%94%D7%92%D7%93%D7%95%D7%9C" title="המפץ הגדול – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="המפץ הגדול" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AB%E0%B3%8B%E0%B2%9F" title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A3%D0%BB%D0%BB%D1%83_%D0%B0%D1%82%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83" title="Уллу атылыу – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Уллу атылыу" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%93%E1%83%98_%E1%83%90%E1%83%A4%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%90" title="დიდი აფეთქება – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="დიდი აფეთქება" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%96%D0%BE%D0%B9%D2%9B%D1%8B%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%81" title="Жойқын жарылыс – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Жойқын жарылыс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Bom_Bras" title="Bom Bras – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Bom Bras" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mlipuko_mkuu" title="Mlipuko mkuu – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mlipuko mkuu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – kreolski haitański" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="kreolski haitański" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Teq%C3%AEna_Mezin" title="Teqîna Mezin – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Teqîna Mezin" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D0%BE%D2%A3_%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BB%D1%83%D1%83" title="Чоң жарылуу – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Чоң жарылуу" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Gran_Stlaf" title="Gran Stlaf – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Gran Stlaf" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9A%E0%BA%B4%E0%BA%81%E0%BB%81%E0%BA%9A%E0%BA%87" title="ບິກແບງ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ບິກແບງ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Immanis_diruptio" title="Immanis diruptio – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Immanis diruptio" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Lielais_spr%C4%81dziens" title="Lielais sprādziens – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Lielais sprādziens" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Urknall" title="Urknall – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Urknall" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D3%80%D0%B5%D1%85%D0%B8_%D1%85%D1%8A%D0%B8%D1%82%D0%BA%D1%8C%D0%B8%D0%BD%D1%83%D0%BD" title="ЧӀехи хъиткьинун – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="ЧӀехи хъиткьинун" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Didysis_sprogimas" title="Didysis sprogimas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Didysis sprogimas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Buma_grande" title="Buma grande – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Buma grande" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/%C5%90srobban%C3%A1s" title="Ősrobbanás – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Ősrobbanás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%BF%D0%BB%D0%BE%D0%B7%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Големата експлозија – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Големата експлозија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B4%B9%E0%B4%BE%E0%B4%B5%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%AB%E0%B5%8B%E0%B4%9F%E0%B4%A8%E0%B4%82" title="മഹാവിസ്ഫോടനം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മഹാവിസ്ഫോടനം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%9F" title="महास्फोट – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="महास्फोट" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%91%E1%83%94%E1%83%A2%E1%83%98_%E1%83%92%E1%83%9D%E1%83%A4%E1%83%90%E1%83%97%E1%83%A5%E1%83%A3%E1%83%90" title="კაბეტი გოფათქუა – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კაბეტი გოფათქუა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B8%D9%8A%D9%85" title="الانفجار العظيم – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الانفجار العظيم" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%DA%AF_%D8%A8%D9%86%DA%AF" title="بیگ بنگ – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="بیگ بنگ" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Letupan_Besar" title="Letupan Besar – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Letupan Besar" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – mirandyjski" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%98%D1%85_%D0%A2%D1%8D%D1%81%D1%80%D1%8D%D0%BB%D1%82" title="Их Тэсрэлт – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Их Тэсрэлт" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%9D%E1%80%A0%E1%80%AC_%E1%80%95%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8" title="မဟာစကြဝဠာ ပေါက်ကွဲမှုကြီး – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="မဟာစကြဝဠာ ပေါက်ကွဲမှုကြီး" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Oerknal" title="Oerknal – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Oerknal" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%9F_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="महाविस्फोट सिद्धान्त – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="महाविस्फोट सिद्धान्त" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97_%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97" title="बिग ब्याङ्ग – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="बिग ब्याङ्ग" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%93%E3%83%83%E3%82%B0%E3%83%90%E3%83%B3" title="ビッグバン – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ビッグバン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D0%BE%D0%BA%D0%BA%D1%85%D0%B0_%D1%8D%D0%BA%D0%BA%D1%85%D0%B0%D1%80" title="Йоккха эккхар – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Йоккха эккхар" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Uurknal" title="Uurknal – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Uurknal" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Grand_Pataflias" title="Grand Pataflias – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Grand Pataflias" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AE%E0%AC%B9%E0%AC%BE%E0%AC%AC%E0%AC%BF%E0%AC%B8%E0%AD%8D%E0%AC%AB%E0%AD%8B%E0%AC%9F_%E0%AC%B8%E0%AC%BF%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7%E0%AC%BE%E0%AC%A8%E0%AD%8D%E0%AC%A4" title="ମହାବିସ୍ଫୋଟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ – orija" lang="or" hreflang="or" data-title="ମହାବିସ୍ଫୋଟ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="orija" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Dhohinsa_Muummee" title="Dhohinsa Muummee – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Dhohinsa Muummee" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Katta_portlash" title="Katta portlash – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Katta portlash" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%82_%E0%A8%A7%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%95%E0%A8%BE" title="ਮਹਾਂ ਧਮਾਕਾ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮਹਾਂ ਧਮਾਕਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="بگ بینگ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="بگ بینگ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%90%DA%AB_%D8%A8%DB%90%D9%86%DA%AB" title="بېګ بېنګ – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="بېګ بېنګ" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Grand_%C3%ABs-ci%C3%B2p" title="Grand ës-ciòp – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Grand ës-ciòp" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Oorknall" title="Oorknall – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Oorknall" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/%C3%9Alken_jar%C4%B1l%C4%B1w" title="Úlken jarılıw – karakałpacki" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Úlken jarılıw" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakałpacki" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Hatun_t%27uqyay" title="Hatun t'uqyay – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Hatun t'uqyay" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%8B%D0%B9_%D0%B2%D1%8B%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Великый выбух – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Великый выбух" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%B7%D1%80%D1%8B%D0%B2" title="Большой взрыв – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Большой взрыв" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D0%B4%D2%AF_%D1%8D%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B8" title="Сүдү эстии – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Сүдү эстии" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BF%E0%A4%97%E0%A5%8D-%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%99%E0%A5%8D%E0%A4%97%E0%A5%8D" title="बिग्-ब्याङ्ग् – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="बिग्-ब्याङ्ग्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Uurknal" title="Uurknal – fryzyjski saterlandzki" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Uurknal" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="fryzyjski saterlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%84%E0%B7%8F_%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%B4%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%B8" title="මහා පිපිරුම – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="මහා පිපිරුම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%AF_%D8%A8%D9%8A%D9%86%DA%AF" title="بگ بينگ – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="بگ بينگ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Ve%C4%BEk%C3%BD_tresk" title="Veľký tresk – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Veľký tresk" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Prapok" title="Prapok – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Prapok" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%DB%95%D9%82%DB%8C%D9%86%DB%95%D9%88%DB%95_%DA%AF%DB%95%D9%88%D8%B1%DB%95%DA%A9%DB%95" title="تەقینەوە گەورەکە – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="تەقینەوە گەورەکە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BA" title="Велики прасак – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Велики прасак" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Veliki_prasak" title="Veliki prasak – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Veliki prasak" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – sundajski" lang="su" hreflang="su" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundajski" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Alkur%C3%A4j%C3%A4hdys" title="Alkuräjähdys – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Alkuräjähdys" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Big_bang" title="Big bang – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Big bang" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%86%E0%AE%B0%E0%AF%81_%E0%AE%B5%E0%AF%86%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="பெரு வெடிப்புக் கோட்பாடு – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பெரு வெடிப்புக் கோட்பாடு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%83%D1%80_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Зур Шартлау – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Зур Шартлау" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B0%BF%E0%B0%97%E0%B1%8D_%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%82%E0%B0%97%E0%B1%8D" title="బిగ్ బ్యాంగ్ – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="బిగ్ బ్యాంగ్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9A%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%87" title="บิกแบง – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="บิกแบง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D2%B3%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B3" title="Меҳбонг – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Меҳбонг" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AB%E0%B3%8B%E0%B2%9F%E0%B3%8A" title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟೊ – tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಮಹಾಸ್ಫೋಟೊ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Patlama" title="Büyük Patlama – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Büyük Patlama" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Uly_partlama" title="Uly partlama – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Uly partlama" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B2%D0%B8%D0%B1%D1%83%D1%85" title="Великий вибух – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Великий вибух" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DA%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="بگ بینگ – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بگ بینگ" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Sur%27_poukahtuz" title="Sur' poukahtuz – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Sur' poukahtuz" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/V%E1%BB%A5_N%E1%BB%95_L%E1%BB%9Bn" title="Vụ Nổ Lớn – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Vụ Nổ Lớn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Maru_Mats" title="Maru Mats – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Maru Mats" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E9%9C%B9%E9%9D%82" title="大霹靂 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="大霹靂" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Big_Bang" title="Big Bang – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Big Bang" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E7%88%86%E7%82%B8" title="大爆炸 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="大爆炸" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%99%D7%92_%D7%91%D7%A2%D7%A0%D7%92" title="ביג בענג – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="ביג בענג" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%AE%87%E5%AE%99%E5%A4%A7%E7%88%86%E7%82%B8" title="宇宙大爆炸 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="宇宙大爆炸" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/D%C4%97d%C4%93sis_spruog%C4%97ms" title="Dėdēsis spruogėms – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Dėdēsis spruogėms" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A7%E7%88%86%E7%82%B8" title="大爆炸 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="大爆炸" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Mapultak_Gogo" title="Mapultak Gogo – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Mapultak Gogo" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q323#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Wielki_Wybuch" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Wielki_Wybuch"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Wielki_Wybuch"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Wielki_Wybuch" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Wielki_Wybuch" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&oldid=75321903" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Wielki_Wybuch&id=75321903&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FWielki_Wybuch"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FWielki_Wybuch"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Wielki+Wybuch"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Wielki_Wybuch&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Big_Bang" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Wielki_Wybuch" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q323" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Ten artykuł dotyczy Wielkiego Wybuchu. Zobacz też: <a href="/wiki/Big_Bang_(ujednoznacznienie)" class="mw-disambig" title="Big Bang (ujednoznacznienie)">Big Bang (ujednoznacznienie)</a>.</span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Universe_expansion-en.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Universe_expansion-en.svg/220px-Universe_expansion-en.svg.png" decoding="async" width="220" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Universe_expansion-en.svg/330px-Universe_expansion-en.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Universe_expansion-en.svg/440px-Universe_expansion-en.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="540" /></a><figcaption><a href="/wiki/Diagram_czasoprzestrzenny" title="Diagram czasoprzestrzenny">Diagram czasoprzestrzenny</a> jednego ze scenariuszy Wielkiego Wybuchu. <a href="/wiki/Widzialny_Wszech%C5%9Bwiat" title="Widzialny Wszechświat">Obserwowalny Wszechświat</a> pierwotnie był wypełniony gęstą i gorącą <a href="/wiki/Plazma" title="Plazma">plazmą</a> przedstawioną na dole. Od tamtej pory sama przestrzeń rozszerza się, odsuwając od siebie galaktyki, zgodnie z <a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawem Hubble’a-Lemaître’a</a>. Diagram ten przedstawia też hipotetyczną <a href="/wiki/Osobliwo%C5%9B%C4%87_(astronomia)" title="Osobliwość (astronomia)">osobliwość początkową</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg/220px-CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg/330px-CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6f/CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg/440px-CMB_Timeline300_no_WMAP.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1980" /></a><figcaption>Linia czasu metrycznego rozszerzania przestrzeni, gdzie przestrzeń, włączając hipotetyczne, nieobserwowalne części wszechświata, jest przedstawiona na każdym etapie jako sekcje okręgów. Po lewej stronie zachodzi dramatyczne rozszerzenie w epoce inflacji; a w centrum ekspansja przyspiesza (koncepcja artysty; ani czas, ani wielkość nie są na skali).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Expansion_de_l%27univers.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Expansion_de_l%27univers.gif/220px-Expansion_de_l%27univers.gif" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6c/Expansion_de_l%27univers.gif 1.5x" data-file-width="321" data-file-height="321" /></a><figcaption>Rozszerzanie się Wszechświata zapoczątkował Wielki Wybuch</figcaption></figure> <p><b>Wielki Wybuch</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_angielski" title="Język angielski">ang.</a> <em lang="en">Big Bang</em> – dosł. wielki huk<sup id="cite_ref-pjpwn_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-pjpwn-1">[1]</a></sup>) – wieloznaczny termin <a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna" title="Kosmologia fizyczna">kosmologiczny</a>: </p> <ul><li>cały proces rozszerzania się (ekspansji) <a href="/wiki/Widzialny_Wszech%C5%9Bwiat" title="Widzialny Wszechświat">obserwowalnego Wszechświata</a>, początkowo wypełnionego <a href="/wiki/Plazma" title="Plazma">plazmą</a>;</li> <li>najwcześniejszy, początkowy etap tej ewolucji<sup id="cite_ref-epwn_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup> – era poprzedzająca <a href="/wiki/Atom" title="Atom">atomy</a>, zakończona ok. 13,799 ± 0,021 mld lat temu<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>; miała wtedy miejsce <a href="/wiki/Pierwotna_nukleosynteza" title="Pierwotna nukleosynteza">pierwotna nukleosynteza</a>, czyli <a href="/wiki/Reakcja_termoj%C4%85drowa" title="Reakcja termojądrowa">fuzja</a> <a href="/wiki/Proton" title="Proton">protonów</a> i <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutronów</a> w złożone <a href="/wiki/J%C4%85dro_atomowe" title="Jądro atomowe">jądra atomowe</a>, zwłaszcza <a href="/wiki/Deuter" title="Deuter">deuteru</a> i <a href="/wiki/Hel_(pierwiastek)" title="Hel (pierwiastek)">helu</a><sup id="cite_ref-epwn_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Hipoteza" title="Hipoteza">hipotetyczna</a> chwila (moment), czyli <a href="/wiki/Punkt_(geometria)" title="Punkt (geometria)">punkt</a> na osi <a href="/wiki/Czas" title="Czas">czasu</a>, kiedy obserwowalny Wszechświat był skupiony w jednym punkcie<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-bn_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-bn-6">[6]</a></sup>.</li></ul> <p><a href="/wiki/Model_fizyczny" title="Model fizyczny">Modele</a> opisujące te zjawiska są też znane jako <b>teoria Wielkiego Wybuchu</b><sup id="cite_ref-epwn_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup>, przy czym słowo „teoria” ma tu <a href="/wiki/Teoria_naukowa" title="Teoria naukowa">znaczenie fachowe</a>, jako działu <a href="/wiki/Nauka" title="Nauka">nauki</a> i pewnego <a href="/wiki/Wyja%C5%9Bnianie" title="Wyjaśnianie">wyjaśnienia</a>, podobnie jak <a href="/wiki/Teoria_mnogo%C5%9Bci" title="Teoria mnogości">teoria mnogości</a>, <a href="/wiki/Teoria_muzyki" title="Teoria muzyki">muzyki</a>, <a href="/wiki/Heliocentryzm" title="Heliocentryzm">heliocentryczna</a> (<a href="/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik" title="Mikołaj Kopernik">kopernikańska</a>), <a href="/wiki/Teoria_atomistyczna_Daltona" title="Teoria atomistyczna Daltona">atomistyczna</a>, <a href="/wiki/Teoria_ewolucji" class="mw-redirect" title="Teoria ewolucji">ewolucji</a> czy <a href="/wiki/Teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Teoria względności">względności</a>. Synonimem Wielkiego Wybuchu rozumianego jako trwający proces bywa <b>standardowy model kosmologiczny</b><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup>. </p><p>Czas od Wielkiego Wybuchu w drugim lub trzecim znaczeniu bywa nazywany <a href="/wiki/Wiek_Wszech%C5%9Bwiata" title="Wiek Wszechświata">wiekiem Wszechświata</a>, a sam Wielki Wybuch – narodzinami <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświata</a><sup id="cite_ref-bn_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-bn-6">[6]</a></sup> lub jego <a href="/wiki/Stworzenie_%C5%9Bwiata" title="Stworzenie świata">stworzeniem</a>. Takie <a href="/wiki/Kosmogonia" title="Kosmogonia">kosmogoniczne</a> wyobrażenia to wyłącznie interpretacje i hipotezy, a nie <a href="/wiki/Fakt" title="Fakt">fakty</a>, jednak uzasadnia się nimi pisownię <a href="/wiki/Majusku%C5%82a" title="Majuskuła">dużymi literami</a>, niestandardową dla nazw wydarzeń w <a href="/wiki/J%C4%99zyk_polski" title="Język polski">polskiej ortografii</a><sup id="cite_ref-pjpwn_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-pjpwn-1">[1]</a></sup>. Istnienie początku czasu pozostaje przedmiotem sporu, a dalej opisano przypuszczenia o wydarzeniach wcześniejszych niż Wielki Wybuch. Przez to jeśli nie zaznaczono inaczej, punktowe i przez to hipotetyczne rozumienie tego terminu pominięto. </p><p>Proces ten stopniowo odkrywano w XX wieku: </p> <ul><li>hipoteza o nim pojawiła się najpóźniej w latach 20.<sup id="cite_ref-eb1_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-eb1-8">[8]</a></sup>. <a href="/wiki/Aleksandr_Friedman" title="Aleksandr Friedman">Aleksandr Friedman</a> opisał <a href="/wiki/Model_kosmologiczny" title="Model kosmologiczny">model kosmologiczny</a> tego typu<sup id="cite_ref-eb1_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-eb1-8">[8]</a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup>; później <a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Edwin Hubble</a> i <a href="/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre" title="Georges Lemaître">Georges Lemaître</a> opisali rozszerzanie się Wszechświata, zgodnie z <a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawem nazwanym od nich</a>. Ten drugi <a href="/wiki/Ekstrapolacja_(matematyka)" title="Ekstrapolacja (matematyka)">ekstrapolował</a> ten proces w przeszłość, przez co bywa nazywany twórcą teorii Wielkiego Wybuchu, a jego publikacja z 1927 roku jej początkiem<sup id="cite_ref-eb2_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-eb2-10">[10]</a></sup>;</li> <li>w drugiej połowie stulecia potwierdzono ten scenariusz obserwacjami promieniowania reliktowego, konkretniej <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowego promieniowania tła</a>.</li></ul> <p>Nazwa tego procesu pojawiła się najpóźniej w latach 50., kiedy upowszechnił ją <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a><sup id="cite_ref-eb2_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-eb2-10">[10]</a></sup>. Krytykowano jej dosłowne rozumienie, ponieważ proces ten znacząco różni się od <a href="/wiki/Wybuch" title="Wybuch">wybuchów</a> (eksplozji) rozumianych ściśle<sup id="cite_ref-eb2_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-eb2-10">[10]</a></sup>. </p><p>Model ten doczekał się szeregu wariantów i spekulacji na temat dokładnego przebiegu oraz wcześniejszych wydarzeń. Przykładowo: </p> <ul><li>jedną z faz tego procesu mogła być <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflacja kosmologiczna</a>, zaproponowana w latach 80. przez <a href="/wiki/Alan_Guth" title="Alan Guth">Alana Gutha</a>, na początku XXI wieku zaakceptowana przez większość kosmologów<sup id="cite_ref-CITEREFGrygiel201472_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGrygiel201472-11">[11]</a></sup>;</li> <li>powstały spekulatywne scenariusze <a href="/wiki/Bariogeneza" title="Bariogeneza">bariogenezy</a>, czyli kształtowania się <a href="/wiki/Nukleon" class="mw-redirect" title="Nukleon">nukleonów</a> z <a href="/wiki/Plazma_kwarkowo-gluonowa" title="Plazma kwarkowo-gluonowa">plazmy kwarkowo-gluonowej</a>, mające tłumaczyć rzadkość <a href="/wiki/Antymateria" title="Antymateria">antymaterii</a><sup id="cite_ref-epwn_2-3" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Teorie_wielkiej_unifikacji" title="Teorie wielkiej unifikacji">teorie wielkiej unifikacji</a> twierdzą, że z powodu wysokiej <a href="/wiki/Temperatura" title="Temperatura">temperatury</a> zachodziła wtedy <a href="/wiki/Unifikacja_(fizyka)" title="Unifikacja (fizyka)">unifikacja</a> przynajmniej części <a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywania_podstawowe" title="Oddziaływania podstawowe">oddziaływań podstawowych</a> – nie było wyraźnej różnicy między <a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywanie_silne" title="Oddziaływanie silne">oddziaływaniem jądrowym silnym</a> a <a href="/wiki/Teoria_oddzia%C5%82ywa%C5%84_elektros%C5%82abych" title="Teoria oddziaływań elektrosłabych">siłami elektrosłabymi</a><sup id="cite_ref-epwn_2-4" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup>;</li> <li>hipotetyczna <a href="/wiki/Era_Plancka" title="Era Plancka">era Plancka</a> mogła być rządzona zjawiskami <a href="/wiki/Grawitacja_kwantowa" title="Grawitacja kwantowa">kwantowograwitacyjnymi</a><sup id="cite_ref-epwn_2-5" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup>;</li> <li>być może także <a href="/wiki/Grawitacja" title="Grawitacja">grawitacja</a> była połączona z innymi <a href="/w/index.php?title=Oddzia%C5%82ywanie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oddziaływanie (strona nie istnieje)">oddziaływaniami</a><sup id="cite_ref-epwn_2-6" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup> – modele opisujące taką superunifikację, np. <a href="/wiki/Teoria_strun" title="Teoria strun">teoria strun</a>, bywają nazywane <a href="/wiki/Teoria_wszystkiego" title="Teoria wszystkiego">teoriami wszystkiego</a>;</li> <li>mogła mieć miejsce początkowa <a href="/wiki/Osobliwo%C5%9B%C4%87_(astronomia)" title="Osobliwość (astronomia)">osobliwość czasoprzestrzenna</a><sup id="cite_ref-epwn_2-7" class="reference"><a href="#cite_note-epwn-2">[2]</a></sup>, z której wyłoniła się sama <a href="/wiki/Czasoprzestrze%C5%84" title="Czasoprzestrzeń">czasoprzestrzeń</a>. <a href="/wiki/Twierdzenie_o_osobliwo%C5%9Bciach" title="Twierdzenie o osobliwościach">Twierdzenie o osobliwościach</a> mówi, że wynika to z części modeli opartych na <a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólnej teorii względności</a><sup id="cite_ref-CITEREFGrygiel2014128_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFGrygiel2014128-12">[12]</a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Model_Hartle%E2%80%99a-Hawkinga" title="Model Hartle’a-Hawkinga">model Hartle’a-Hawkinga</a> uwzględnia zjawiska <a href="/wiki/Mechanika_kwantowa" title="Mechanika kwantowa">kwantowe</a>, usuwając początkową osobliwość oraz odrębność <a href="/wiki/Czas" title="Czas">czasu</a> od innych <a href="/wiki/Wymiar_(matematyka)" title="Wymiar (matematyka)">wymiarów</a>;</li> <li><a href="/wiki/Lee_Smolin" title="Lee Smolin">Lee Smolin</a> i <a href="/wiki/Nikodem_Pop%C5%82awski" title="Nikodem Popławski">Nikodem Popławski</a> spekulowali o Wszechświecie przed Wielkim Wybuchem, tłumacząc ten ostatni kolapsem <a href="/wiki/Czarna_dziura" title="Czarna dziura">czarnej dziury</a>;</li> <li>według innych przypuszczeń Wielki Wybuch mógł być <a href="/wiki/Wielkie_Odbicie" title="Wielkie Odbicie">Wielkim Odbiciem</a> – skutkiem <a href="/wiki/Wielki_Kolaps" title="Wielki Kolaps">Wielkiego Kolapsu</a> w dalszej przeszłości Wszechświata.</li></ul> <p><a href="/wiki/Nauka" title="Nauka">Naukowość</a> takich hipotez, przynajmniej w angielskim znaczeniu słowa <i>scientific</i>, bywa kwestionowana<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. </p><p>Nie wiadomo, jak się potoczy Wielki Wybuch rozumiany jako całościowy proces. Wiadomo, że ekspansja Wszechświata przyspiesza, prawdopodobnie z powodu <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemnej energii</a>. Poszczególne <a href="/wiki/Cia%C5%82o_niebieskie" title="Ciało niebieskie">ciała niebieskie</a> mogą zniknąć; <a href="/wiki/Ewolucja_gwiazd" title="Ewolucja gwiazd">ewolucja gwiazd</a> wytworzy więcej czarnych dziur, które najpewniej zanikną przez emisję <a href="/wiki/Promieniowanie_Hawkinga" title="Promieniowanie Hawkinga">promieniowania Hawkinga</a>. <a href="/wiki/Druga_zasada_termodynamiki" title="Druga zasada termodynamiki">Druga zasada termodynamiki</a> sugeruje, że ostatecznie nastąpi <a href="/wiki/%C5%9Amier%C4%87_cieplna_Wszech%C5%9Bwiata" title="Śmierć cieplna Wszechświata">śmierć cieplna Wszechświata</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etymologia">Etymologia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Etymologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Etymologia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Określenia <i>Wielki Wybuch</i> (ang. <i>Big Bang</i>) w odniesieniu do powyższego modelu po raz pierwszy użył <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Fred Hoyle</a>, nadając temu określeniu pejoratywny wydźwięk. Sam jednak później zaprzeczał, jakoby starał się model wyśmiać, a (jak twierdził) chciał jedynie w ten sposób podkreślić różnice w stosunku do ówcześnie panującego poglądu, że <a href="/wiki/Statyczny_model_Wszech%C5%9Bwiata" title="Statyczny model Wszechświata">wszechświat jest wieczny i niezmienny</a><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. </p><p>Termin <i>Wielki Wybuch</i> jest używany zarówno w wąskim znaczeniu na określenie momentu, gdy zaczęło się obserwowane rozszerzanie się Wszechświata, jak i w szerszym – jako określenie dominującego <a href="/wiki/Paradygmat" title="Paradygmat">paradygmatu naukowego</a> objaśniającego powstanie Wszechświata oraz uformowanie się przez <a href="/wiki/Nukleosynteza" title="Nukleosynteza">nukleosyntezę</a> pierwotnej materii (zgodnie z <a href="/wiki/Teoria_Alphera-Bethego-Gamowa" title="Teoria Alphera-Bethego-Gamowa">teorią Alphera-Bethego-Gamowa</a>). </p><p>Utożsamianie Wielkiego Wybuchu z <a href="/wiki/Wybuch" title="Wybuch">eksplozją</a> jest o tyle niefortunne, że proces ten, tak jak rozumie i ujmuje go współczesna kosmologia, nie polegał na ekspansji w pustej przestrzeni, lecz dotyczył <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat_Friedmana" title="Wszechświat Friedmana">rozszerzenia się przestrzeni</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_teorii_Wielkiego_Wybuchu">Historia teorii Wielkiego Wybuchu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Historia teorii Wielkiego Wybuchu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia teorii Wielkiego Wybuchu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Przed powstaniem teorii Wielkiego Wybuchu obowiązywał powszechnie uznawany pogląd, że Wszechświat jako całość (rozpatrywany w największej skali) jest niezmienny w swej budowie i wieczny. Pogląd ten popierał początkowo między innymi <a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup>. </p><p>W 1912 r. amerykański astronom <a href="/wiki/Vesto_Slipher" title="Vesto Slipher">Vesto Slipher</a> zmierzył widmo promieniowania elektromagnetycznego dla pobliskich „mgławic spiralnych” (tak wówczas nazywano galaktyki spiralne) i odkrył, że widmo niemal wszystkich jest znacząco przesunięte ku czerwieni, co zinterpretował jako dowód, że galaktyki oddalają się od obserwatora. Astronom nie wyciągnął jednak kosmologicznych konsekwencji tej informacji, z uwagi na toczące się debaty dotyczące tego, czy mgławice te są częścią Drogi Mlecznej, czy oddzielnymi „wyspowymi wszechświatami”, jak to wówczas określano. </p><p>W 1922 roku <a href="/wiki/Aleksandr_Friedman" title="Aleksandr Friedman">Aleksandr Friedman</a> wyprowadził równania postulujące rozszerzanie się Wszechświata na podstawie <a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólnej teorii względności</a>, pokazując tym samym, że Wszechświat może ulegać ekspansji. Niezależnie od niego, w 1927 roku wyprowadził je również ksiądz <a href="/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre" title="Georges Lemaître">Georges Lemaître</a>. Poszedł jednak dalej w swoich przewidywaniach i stwierdził, że jeżeli cofnęlibyśmy się jeszcze dalej w czasie, w pewnym momencie natrafilibyśmy na stan, w którym cały wszechświat był skondensowany do pojedynczego punktu w przestrzeni, wysuwając tym samym termin „pierwotny atom”. Swoje wyniki Lemaître przedstawił na <a href="/wiki/Kongresy_Solvaya" title="Kongresy Solvaya">Kongresie Solvaya</a> w <a href="/wiki/Bruksela" title="Bruksela">Brukseli</a> (wśród słuchaczy znalazł się Albert Einstein). Obserwacje Lemaître’a nie zostały dobrze przyjęte przez fizyków (zwracano uwagę, że Lemaître był księdzem, a jego model początku Wszechświata pokrywa się z opisem <a href="/wiki/Stworzenie_%C5%9Bwiata_wed%C5%82ug_Biblii" title="Stworzenie świata według Biblii">stworzenia świata według Biblii</a>). Lemaître twierdził, że jego teoria jest czysto naukowa i jest niezależna od poglądów religijnych. Obserwacje Lemaître’a zostały zaakceptowane po opublikowaniu prac <a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Edwina Hubble’a</a> i <a href="/wiki/Milton_Humason" title="Milton Humason">Miltona Humasona</a> na temat odległości i prędkości radialnych galaktyk<sup id="cite_ref-Siuda_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Siuda-17">[17]</a></sup>. </p><p>Jego prace zostały w 1929 roku potwierdzone przez obserwacje <a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Edwina Hubble’a</a> przy pomocy 2,5 metrowego teleskopu Hookera, w <a href="/wiki/Mount_Wilson_Observatory" title="Mount Wilson Observatory">Mount Wilson Obserwatory</a>. Zaobserwował on, że galaktyki wykazują <a href="/wiki/Przesuni%C4%99cie_ku_czerwieni" title="Przesunięcie ku czerwieni">przesunięcie ku czerwieni</a> wprost proporcjonalne do ich odległości od Ziemi – fakt ten znany jest obecnie jako <a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawo Hubble’a-Lemaître’a</a>. Jeśli wziąć pod uwagę <a href="/wiki/Zasada_kosmologiczna" title="Zasada kosmologiczna">zasadę kosmologiczną</a>, która stanowi, że Wszechświat jest jednorodny i <a href="/wiki/Izotropowo%C5%9B%C4%87" title="Izotropowość">izotropowy</a>, z <a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawa Hubble’a-Lemaître’a</a> wynika, że cały Wszechświat rozszerza się. </p><p>Pojawiły się dwie główne teorie wyjaśniające ten stan. Pierwszą była <a href="/wiki/Teoria_stanu_stacjonarnego_(kosmologia)" title="Teoria stanu stacjonarnego (kosmologia)">teoria stanu stacjonarnego</a> autorstwa <a href="/wiki/Fred_Hoyle" title="Fred Hoyle">Freda Hoyle’a</a>, <a href="/wiki/Thomas_Gold" title="Thomas Gold">Thomasa Golda</a> i <a href="/wiki/Hermann_Bondi" title="Hermann Bondi">Hermanna Bondiego</a>, która zakładała, że gęstość Wszechświata nie maleje, mimo jego rozszerzania się, dzięki ciągłej kreacji nowej materii. Drugiego wyjaśnienia dostarczyła teoria Lemaître’a, rozwijana dalej przez <a href="/wiki/George_Gamow" title="George Gamow">George’a Gamowa</a><sup id="cite_ref-Siuda_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-Siuda-17">[17]</a></sup>. Istniały też inne teorie, np. <a href="/wiki/Hannes_Alfv%C3%A9n" title="Hannes Alfvén">Hannes Alfvén</a> był zwolennikiem tzw. <a href="/wiki/Elektryczny_model_kosmosu" title="Elektryczny model kosmosu">kosmologii plazmowej</a>. </p><p>Przez pewien czas naukowcy byli podzieleni, jeśli chodzi o poparcie dla tych teorii. Jednak w latach 60. XX w. odkrycie <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowego promieniowania tła</a> przechyliło szalę na korzyść teorii Wielkiego Wybuchu. Współcześnie badania kosmologiczne skupiają się na próbach zrozumienia, jak w kontekście teorii Wielkiego Wybuchu formują się galaktyki, co działo się w pierwszych momentach istnienia Wszechświata i pogodzenia obserwacji z teorią. </p><p>Duże postępy w zakresie teorii Wielkiego Wybuchu zostały poczynione w latach 90. XX i w pierwszej dekadzie XXI wieku. Dzięki <a href="/wiki/Kosmiczny_Teleskop_Hubble%E2%80%99a" title="Kosmiczny Teleskop Hubble’a">kosmicznemu teleskopowi Hubble’a</a> możliwe stały się pomiary o niespotykanej wcześniej precyzji, które doprowadziły do odkrycia, że tempo rozszerzania się Wszechświata wydaje się przyspieszać<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. </p><p>W listopadzie 2011 roku amerykańscy naukowcy ogłosili odkrycie dwóch gazowych chmur (leżących 12 mld lat świetlnych od Ziemi), które składają się wyłącznie z wodoru. Chmury są pozostałością materii, która powstała kilka minut po Wielkim Wybuchu. Michele Fumagalli i J. Xavier Prochaska z <a href="/wiki/Uniwersytet_Kalifornijski_w_Santa_Cruz" title="Uniwersytet Kalifornijski w Santa Cruz">Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Cruz</a> wraz z Johnem O’Mearą z Saint Michael’s College obserwowali położonego za obłokami kwazara, który przeświecał przez chmury. Naukowcy wykorzystali do badań <a href="/wiki/Spektroskop" title="Spektroskop">spektroskop</a> HIRES pracujący na 10-metrowym <a href="/wiki/Teleskopy_Kecka" title="Teleskopy Kecka">teleskopie Keck I</a>. Skład chmur udało się określić po zaobserwowaniu promieniowania kwazara przefiltrowanego przez gazowe chmury. Każdy <a href="/wiki/Pierwiastek_chemiczny" title="Pierwiastek chemiczny">pierwiastek chemiczny</a> pochłania światło o innej długości fali, w wyniku czego zaobserwowano w analizie spektroskopowej promieniowania <a href="/wiki/Linie_spektralne" title="Linie spektralne">linie absorpcyjne</a> odpowiadające <a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">wodorowi</a> i jego <a href="/wiki/Izotopy" title="Izotopy">izotopowi</a> <a href="/wiki/Deuter" title="Deuter">deuterowi</a>. Teleskop nie zaobserwował linii <a href="/wiki/W%C4%99giel_(pierwiastek)" title="Węgiel (pierwiastek)">węgla</a>, <a href="/wiki/Tlen" title="Tlen">tlenu</a> i <a href="/wiki/Krzem" title="Krzem">krzemu</a><sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przegląd_zagadnienia"><span id="Przegl.C4.85d_zagadnienia"></span>Przegląd zagadnienia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Przegląd zagadnienia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przegląd zagadnienia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Opierając się na pomiarach rozszerzania się Wszechświata, do których wykorzystano obserwacje <a href="/wiki/Supernowa#Typ_Ia" title="Supernowa">supernowych typu Ia</a>, pomiarach fluktuacji temperatury kosmicznego mikrofalowego promieniowania tła oraz rozmieszczenia galaktyk względem siebie, wiek Wszechświata ocenia się na 1,37 × 10<sup>10</sup>±2% lat. Zgodność powyższych trzech niezależnych wyników pomiarów dostarcza silnego potwierdzenia dla tzw. <a href="/wiki/Model_Lambda-CDM" title="Model Lambda-CDM">modelu Lambda-CDM</a>, który szczegółowo opisuje naturę zawartości Wszechświata. </p><p>Wszechświat we wczesnym stadium rozwoju był jednorodnie i izotropowo wypełniony <a href="/wiki/Energia_(fizyka)" class="mw-redirect" title="Energia (fizyka)">energią</a> o niezwykle wielkiej <a href="/wiki/G%C4%99sto%C5%9B%C4%87" title="Gęstość">gęstości</a>, o olbrzymiej <a href="/wiki/Temperatura" title="Temperatura">temperaturze</a> i <a href="/wiki/Ci%C5%9Bnienie" title="Ciśnienie">ciśnieniu</a>. Jednak w miarę rozszerzania się stygł, przechodząc przez <a href="/wiki/Przemiana_fazowa" title="Przemiana fazowa">przemiany fazowe</a>, odnoszące się do <a href="/wiki/Cz%C4%85stka_elementarna" title="Cząstka elementarna">cząstek elementarnych</a>. </p><p>Około 10<sup>−35</sup> sekund po <a href="/wiki/Era_Plancka" title="Era Plancka">erze Plancka</a> przemiana fazowa spowodowała, że Wszechświat wszedł w fazę <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflacji kosmologicznej</a>, podczas której rozszerzał się <a href="/wiki/Wzrost_wyk%C5%82adniczy" title="Wzrost wykładniczy">wykładniczo</a>. Kiedy ta inflacja zatrzymała się, materialne składowe Wszechświata były w stanie <a href="/wiki/Plazma_kwarkowo-gluonowa" title="Plazma kwarkowo-gluonowa">plazmy kwarkowo-gluonowej</a>, w której cząstki składowe poruszały się relatywistycznie. Wszechświat dalej rozszerzał się i stygł, aż w określonej temperaturze zaszła przemiana zwana <a href="/wiki/Bariogeneza" title="Bariogeneza">bariogenezą</a>, podczas której <a href="/wiki/Kwark" title="Kwark">kwarki</a> i <a href="/wiki/Gluon" title="Gluon">gluony</a> połączyły się w <a href="/wiki/Bariony" title="Bariony">bariony</a> – <a href="/wiki/Proton" title="Proton">protony</a> i <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutrony</a>. </p><p>Współcześnie obserwacje przemawiające za prawdziwością modelu Wielkiego Wybuchu to: zjawisko <a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">ucieczki galaktyk</a>, istnienie <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowego promieniowania tła</a>, łącznie z mierzonymi ostatnio jego nierównomiernościami. Przemawia także za tą teorią udane wyjaśnienie procentowego udziału lekkich <a href="/wiki/Pierwiastek_chemiczny" title="Pierwiastek chemiczny">pierwiastków</a> (<a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">H</a>, <a href="/wiki/Hel_(pierwiastek)" title="Hel (pierwiastek)">He</a>, <a href="/wiki/Lit" title="Lit">Li</a>) w składzie Wszechświata i zgodność modelu z innymi teoriami, w tym z <a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólną teorią względności</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Model_Gorącego_Wielkiego_Wybuchu"><span id="Model_Gor.C4.85cego_Wielkiego_Wybuchu"></span>Model Gorącego Wielkiego Wybuchu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Model Gorącego Wielkiego Wybuchu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Model Gorącego Wielkiego Wybuchu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zgodnie z modelem Gorącego Wielkiego Wybuchu, opracowanym jeszcze w 1948 r. przez <a href="/wiki/George_Gamow" title="George Gamow">George’a Gamowa</a> i jego studenta <a href="/wiki/Ralph_Alpher" title="Ralph Alpher">Ralpha Alphera</a>, można przyjąć, że w chwili narodzin Wszechświata, przy ogromnej temperaturze 10<sup>32</sup> <a href="/wiki/Kelwin" title="Kelwin">K</a>, był <a href="/wiki/Czasoprzestrze%C5%84" title="Czasoprzestrzeń">hiperprzestrzennym</a>, dziesięciowymiarowym tworem, w którym zjednoczone były wszystkie oddziaływania i istniała jedna wielka symetria <a href="/wiki/Teorie_wielkiej_unifikacji" title="Teorie wielkiej unifikacji">GUT</a>. </p><p>Świat ten był jednak niestabilny i po 10<sup>−43</sup> sekundy rozpadł się na cztero- i sześciowymiarowy. Sześciowymiarowy zapadł się do rozmiaru 10<sup>−32</sup> centymetra, a nasz <a href="/wiki/Czasoprzestrze%C5%84" title="Czasoprzestrzeń">czterowymiarowy</a> zaczął się gwałtownie rozszerzać. Po 10<sup>−35</sup> sekundy <a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywanie_silne" title="Oddziaływanie silne">silne oddziaływania</a> oddzieliły się od <a href="/wiki/Teoria_oddzia%C5%82ywa%C5%84_elektros%C5%82abych" title="Teoria oddziaływań elektrosłabych">elektrosłabych</a>, a niewielki fragment większego wszechświata rozszerzył się 10<sup>50</sup> razy, stając się ostatecznie naszym widzialnym Wszechświatem. Takie gwałtowne rozszerzenie opisywane jest przez teorię <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflacji kosmologicznej</a>. Po upływie dalszego ułamka sekundy oddziaływania elektrosłabe rozpadły się na <a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywanie_elektromagnetyczne" title="Oddziaływanie elektromagnetyczne">elektromagnetyczne</a> i <a href="/wiki/Oddzia%C5%82ywanie_s%C5%82abe" title="Oddziaływanie słabe">słabe</a>, a następnie, gdy temperatura spadła już do 10<sup>14</sup> K, <a href="/wiki/Kwark" title="Kwark">kwarki</a> zaczęły się łączyć w <a href="/wiki/Proton" title="Proton">protony</a> i <a href="/wiki/Neutron" title="Neutron">neutrony</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="„Przed”_wielkim_wybuchem"><span id=".E2.80.9EPrzed.E2.80.9D_wielkim_wybuchem"></span>„Przed” wielkim wybuchem</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: „Przed” wielkim wybuchem" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: „Przed” wielkim wybuchem"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Czas" title="Czas">Czas</a> nie istniał przed Wielkim Wybuchem, ale zaczął się wraz z nim, dlatego nie można mówić o czymś „przed” początkiem Wszechświata, natomiast kwestią do dyskusji jest mechanizm lub „przyczyna” Wielkiego Wybuchu, w szczególności w związku z pojawiającą się w teoriach możliwością istnienia początkowej osobliwości. Rozważane są jednak teorie, które mają usunąć osobliwość przez opis Wszechświata w większej liczbie wymiarów, w tym czasowych<sup id="cite_ref-beginning_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-beginning-20">[20]</a></sup>. </p><p>Według scenariusza opartego na kosmologii <a href="/wiki/Brana" title="Brana">bran</a> możliwe jest, aby nasz Wszechświat powstał w wyniku jednego z powtarzalnych etapów rozszerzania i zapadania przestrzeni<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. Istnieją również modele kwantowe, niewymagające narzucanych przez standardowy Wielki Wybuch i ogólną teorię względności <a href="/wiki/Zagadnienie_brzegowe" title="Zagadnienie brzegowe">warunków brzegowych</a>, jak i osobliwości<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup><sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>. Nie rozwiązują one jednak paradoksów wiecznego Wszechświata (w tym pulsującego) wynikających z <a href="/wiki/Druga_zasada_termodynamiki" title="Druga zasada termodynamiki">drugiej zasady termodynamiki</a><sup id="cite_ref-beginning_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-beginning-20">[20]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Powszechne_błędne_przekonanie"><span id="Powszechne_b.C5.82.C4.99dne_przekonanie"></span>Powszechne błędne przekonanie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Powszechne błędne przekonanie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powszechne błędne przekonanie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Wielki Wybuch był „mały”:</i> Mylące jest wizualizowanie Wielkiego Wybuchu poprzez porównanie jego wielkości do przedmiotów codziennego użytku. Opisana wielkość wszechświata w Wielkim Wybuchu odnosi się do wielkości obserwowalnego wszechświata, a nie całego wszechświata<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wpływ_na_filozofię_i_religie"><span id="Wp.C5.82yw_na_filozofi.C4.99_i_religie"></span>Wpływ na filozofię i religie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Wpływ na filozofię i religie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Wpływ na filozofię i religie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Odkrycie Wielkiego Wybuchu wywarło wpływ na <a href="/wiki/Filozofia" title="Filozofia">filozofię</a> i <a href="/wiki/Religia" title="Religia">religie</a><sup id="cite_ref-autonazwa1_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-26">[26]</a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[27]</a></sup><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup> z powodu rozbieżnych i przeciwstawnych interpretacji tego zjawiska: </p> <ul><li>niektórzy wierzą, że Wielki Wybuch sugeruje istnienie <a href="/wiki/Stw%C3%B3rca" title="Stwórca">Stwórcy</a><sup id="cite_ref-autonazwa1_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-autonazwa1-26">[26]</a></sup><sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[29]</a></sup>, a niektórzy widzą jego wzmiankę w swoich <a href="/wiki/%C5%9Awi%C4%99te_ksi%C4%99gi" title="Święte księgi">świętych księgach</a>; podobnego zdania byli <a href="/wiki/Edmund_Taylor_Whittaker" class="mw-redirect" title="Edmund Taylor Whittaker">Edmund Taylor Whittaker</a> i papież <a href="/wiki/Pius_XII" title="Pius XII">Pius XII</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[30]</a></sup>;</li> <li><a href="/wiki/Stephen_Hawking" title="Stephen Hawking">Stephen Hawking</a> twierdził, że jego scenariusz Wielkiego Wybuchu, znany jako <a href="/wiki/Model_Hartle%E2%80%99a-Hawkinga" title="Model Hartle’a-Hawkinga">model Hartle’a-Hawkinga</a>, odpowiada na <a href="/wiki/Dlaczego_istnieje_raczej_co%C5%9B_ni%C5%BC_nic" title="Dlaczego istnieje raczej coś niż nic">pytanie Leibniza</a>: dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Przez to idea Stwórcy miałaby być zbędna<sup id="cite_ref-CITEREFHawking1988_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHawking1988-31">[31]</a></sup><span class="problemy problemy-w-odn" aria-hidden="true" data-nosnippet="" data-problemy="ODN: brak numeru strony"> </span>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/24px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/47px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Wielki_Wybuch" class="extiw" title="q:Wielki Wybuch"><strong>Zobacz kolekcję cytatów</strong> <em>Wielki Wybuch</em> w Wikicytatach</a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/21px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="21" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/31px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/42px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Big_Bang?uselang=pl"><strong>Zobacz multimedia</strong> związane z tematem: <em>Wielki Wybuch</em></a> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4" role="presentation"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/28px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="28" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/42px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/56px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center; flex:unset;"><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/Wielki_Wybuch" class="extiw" title="wikt:Wielki Wybuch"><strong>Zobacz hasło</strong> <em>Wielki Wybuch</em> w Wikisłowniku</a> </td></tr></tbody></table> <ul><li><a href="/wiki/Kosmologia_obserwacyjna" title="Kosmologia obserwacyjna">kosmologia obserwacyjna</a></li> <li><a href="/wiki/Koniec_%C5%9Bwiata" title="Koniec świata">koniec świata</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-pjpwn-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-pjpwn_1-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-pjpwn_1-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Miros%C5%82aw_Ba%C5%84ko" title="Mirosław Bańko">Mirosław Bańko</a>, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/b-Wszechswiat-b-i-Wielki-Wybuch;13361.html">Wszechświat i Wielki Wybuch</a></i>, Poradnia Językowa <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">PWN</a>, sjp.pwn.pl, 15 września 2012 [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-epwn-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-epwn_2-7">h</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3995734"><i>Wielkiego Wybuchu teoria</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2023-09-25]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=Wielkiego+Wybuchu+teoria&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3995734" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Planck Collaboration: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://inspirehep.net/record/1343079">Planck 2015 results. XIII. Cosmological parameters</a>. <a href="/w/index.php?title=InSpire&action=edit&redlink=1" class="new" title="InSpire (strona nie istnieje)">InSpire</a>, 2015-02-05. s. 31. [dostęp 2016-05-08]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.fuw.edu.pl/~neutrina/bigbang.html">Wielki Wybuch</a>, Odkrywanie Neutrin, <a href="/wiki/Wydzia%C5%82_Fizyki_Uniwersytetu_Warszawskiego" title="Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego">Wydział Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego</a>, fuw.edu.pl [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://tvn24.pl/tvnmeteo/nauka/teoria-wielkiego-wybuchu-jak-powstal-wszechswiat-5750449">Teoria Wielkiego Wybuchu. Jak powstał Wszechświat?</a>, <a href="/wiki/TVN24.pl" title="TVN24.pl">TVN24.pl</a>, 14 czerwca 2022 [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-bn-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-bn_6-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-bn_6-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> Piotr Salabura, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=Xvoa6Kn0lzY">Bliżej Nauki: O pierwszych mikrosekundach po Wielkim Wybuchu: początek wszechświata pod lupą fizyków</a>, <a href="/wiki/Wydzia%C5%82_Fizyki,_Astronomii_i_Informatyki_Stosowanej_Uniwersytetu_Jagiello%C5%84skiego" title="Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego">Wydział Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego</a> (FAIS UJ), kanał na <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, 6 lipca 2021 [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> Zbigniew Sekulski, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://zbych.zut.edu.pl/?id=13160&no_cache=1">Co to jest Standardowy Model Kosmologiczny?</a></i>, <a href="/wiki/Zachodniopomorski_Uniwersytet_Technologiczny_w_Szczecinie" title="Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie">Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie</a>, zbych.zut.edu.pl, 7 sierpnia 2020 [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-eb1-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-eb1_8-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-eb1_8-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/big-bang-model"><i>big-bang model</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2023-09-25]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=big-bang+model&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fscience%2Fbig-bang-model" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/biography/Aleksandr-Aleksandrovich-Friedmann"><i>Aleksandr Aleksandrovich Friedmann</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2023-06-22]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Aleksandr+Aleksandrovich+Friedmann&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fbiography%2FAleksandr-Aleksandrovich-Friedmann" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-eb2-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-eb2_10-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-eb2_10-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-eb2_10-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/story/was-the-big-bang-actually-an-explosion"><i>Was the Big Bang Actually an Explosion?</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2023-09-25]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=Was+the+Big+Bang+Actually+an+Explosion%3F&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fstory%2Fwas-the-big-bang-actually-an-explosion" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFGrygiel201472-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFGrygiel201472_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFGrygiel2014">Grygiel 2014 ↓</a></span>, s. 72.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFGrygiel2014128-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFGrygiel2014128_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFGrygiel2014">Grygiel 2014 ↓</a></span>, s. 128.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Krzysztof_Meissner" title="Krzysztof Meissner">Krzysztof Meissner</a>, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=08IJ6n4olHY">Nieskończoność w fizyce</a></i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=08IJ6n4olHY&t=2905s">4:25</a>, kanał <a href="/wiki/Centrum_Nauki_Kopernik_w_Warszawie" title="Centrum Nauki Kopernik w Warszawie">Centrum Nauki Kopernik</a> na <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, 4 grudnia 2018 [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Sabine_Hossenfelder" title="Sabine Hossenfelder">Sabine Hossenfelder</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=VHhUCav_Jrk&ab"><i>How did the universe begin?</i></a> w serwisie <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, 27 grudnia 2019 [dostęp 2023-09-25].</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/1503721.stm">‘Big bang’ astronomer dies</a>. news.bbc.co.uk, 2001-08-22. [dostęp 2018-07-25]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">A.A. Friedman. <em>Über die Krümmung des Raumes</em>. „<a href="/w/index.php?title=Zeitschrift_f%C3%BCr_Physik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zeitschrift für Physik (strona nie istnieje)">Zeitschrift für Physik</a>”. 10 (1), s. 377–386, 1922. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/BF01332580">10.1007/BF01332580</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1922ZPhy...10..377F">1922ZPhy...10..377F</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku niemieckim (Deutsch)">niem.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%C3%9Cber+die+Kr%C3%BCmmung+des+Raumes&rft.jtitle=%5B%5BZeitschrift+f%C3%BCr+Physik%5D%5D&rft.date=1922&rft.volume=10&rft.issue=1&rft.aulast=Friedman&rft.aufirst=A.A.&rft.pages=377%E2%80%93386&rft_id=info:doi/10.1007%2FBF01332580"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Siuda-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Siuda_17-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Siuda_17-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Magda</span><span class="cite-name-initials" title="Magda" style="display:none">M.</span> </span><span class="cite-lastname">Siuda</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Magda</span><span class="cite-name-initials" title="Magda">M.</span></span>, <i>Wielki Wybuch vs. stan stacjonarny</i>, „Kosmos Tajemnice Wszechświata – encyklopedia astronomii i astronautyki”, 45, Oxford Educational, 2012, s. 21–23, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788325216665" title="Specjalna:Książki/9788325216665">ISBN <span class="isbn">978-83-252-1666-5</span></a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Magda&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Wielki+Wybuch+vs.+stan+stacjonarny&rft.isbn=978-83-252-1666-5&rft.pub=Oxford+Educational&rft.date=2012&rft.aulast=Siuda" style="display:none"> </span>.<span class="problemy problemy-w-cytuj" aria-hidden="true" data-nosnippet="">???</span></cite></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Andrzej Kotarba. <em>Hubble. Najsłynniejszy z kosmicznych teleskopów</em>. „Kosmos Tajemnice Wszechświata – encyklopedia astronomii i astronautyki”. 45, s. 15, 2012. Oxford Educational. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788325216665" title="Specjalna:Książki/9788325216665">ISBN <span class="isbn">978-83-252-1666-5</span></a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Hubble.+Najs%C5%82ynniejszy+z+kosmicznych+teleskop%C3%B3w&rft.jtitle=Kosmos+Tajemnice+Wszech%C5%9Bwiata+%E2%80%93+encyklopedia+astronomii+i+astronautyki&rft.date=2012&rft.volume=45&rft.aulast=Kotarba&rft.aufirst=Andrzej&rft.pages=15"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Ewa Zegler-Poleska. <em>Kwadrans po Wielkim Wybuchu</em>. „Kosmos Tajemnice Wszechświata – encyklopedia astronomii i astronautyki”. 44, s. 3, 2012. Oxford Educational. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788325216658" title="Specjalna:Książki/9788325216658">ISBN <span class="isbn">978-83-252-1665-8</span></a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Kwadrans+po+Wielkim+Wybuchu&rft.jtitle=Kosmos+Tajemnice+Wszech%C5%9Bwiata+%E2%80%93+encyklopedia+astronomii+i+astronautyki&rft.date=2012&rft.volume=44&rft.aulast=Zegler-Poleska&rft.aufirst=Ewa&rft.pages=3"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-beginning-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-beginning_20-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-beginning_20-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006200729/http://www.hawking.org.uk/the-beginning-of-time.html"><i>The Beginning of Time</i></a> [online], Stephen Hawking<span class="accessdate"> [dostęp 2019-01-07]</span> [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hawking.org.uk/the-beginning-of-time.html">adresu</a> 2014-10-06]<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Beginning+of+Time&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hawking.org.uk%2Fthe-beginning-of-time.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Paul J. Steinhardt, Neil Turok. <em>A Cyclic Model of the Universe</em>. „Science”. 296 (5572), 05-2002. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126/science.1070462">10.1126/science.1070462</a>. <a href="/wiki/ArXiv" title="ArXiv">arXiv</a>:<a href="https://arxiv.org/abs/hep-th/0111030v1" class="extiw" title="arxiv:hep-th/0111030v1">hep-th/0111030v1</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+Cyclic+Model+of+the+Universe&rft.jtitle=Science&rft.date=05-2002&rft.volume=296&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Paul+J.+Steinhardt%2C+Neil+Turok&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.1070462"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Alexander Vilenkin. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mm-gold.azureedge.net/science/physics/a_vilinkin/universe_from_nothing.pdf"><em>Creation of universes from nothing</em></a>. „Physics Letters B”. 117 (1–2), s. 25–28, 11-1982. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016/0370-2693(82)90866-8">10.1016/0370-2693(82)90866-8</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Creation+of+universes+from+nothing&rft.jtitle=Physics+Letters+B&rft.date=11-1982&rft.volume=117&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Alexander+Vilenkin&rft.pages=25%E2%80%9328&rft_id=info:doi/10.1016%2F0370-2693%2882%2990866-8&rft_id=https%3A%2F%2Fmm-gold.azureedge.net%2Fscience%2Fphysics%2Fa_vilinkin%2Funiverse_from_nothing.pdf"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Dongshan He, Dongfeng Gao, Qing-yu Cai. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/publication/261404565_Spontaneous_creation_of_the_universe_from_nothing"><em>Spontaneous creation of the universe from nothing</em></a>. „Physical Review D”. 89 (8), 04-2014. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1103/PhysRevD.89.083510">10.1103/PhysRevD.89.083510</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Spontaneous+creation+of+the+universe+from+nothing&rft.jtitle=Physical+Review+D&rft.date=04-2014&rft.volume=89&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Dongshan+He%2C+Dongfeng+Gao%2C+Qing-yu+Cai&rft_id=info:doi/10.1103%2FPhysRevD.89.083510&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.researchgate.net%2Fpublication%2F261404565_Spontaneous_creation_of_the_universe_from_nothing"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://phys.org/news/2015-02-big-quantum-equation-universe.html"><i>No Big Bang? Quantum equation predicts universe has no beginning</i></a> [online], phys.org<span class="accessdate"> [dostęp 2018-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=No+Big+Bang%3F+Quantum+equation+predicts+universe+has+no+beginning&rft_id=https%3A%2F%2Fphys.org%2Fnews%2F2015-02-big-quantum-equation-universe.html" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal doi"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Charles H.</span><span class="cite-name-initials" title="Charles H." style="display:none">Ch.H.</span> </span><span class="cite-lastname">Lineweaver</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Charles H.</span><span class="cite-name-initials" title="Charles H.">Ch.H.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Tamara M.</span><span class="cite-name-initials" title="Tamara M." style="display:none">T.M.</span> </span><span class="cite-lastname">Davis</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Tamara M.</span><span class="cite-name-initials" title="Tamara M.">T.M.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cambridge.org/core/journals/publications-of-the-astronomical-society-of-australia/article/expanding-confusion-common-misconceptions-of-cosmological-horizons-and-the-superluminal-expansion-of-the-universe/EFEEEFD8D71E59F86DDA82FDF576EFD3"><i>Expanding Confusion: Common Misconceptions of Cosmological Horizons and the Superluminal Expansion of the Universe</i></a>, „Publications of the Astronomical Society of Australia”, 21 (1), 2004, s. 97–109, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1071%2FAS03040">10.1071/AS03040</a><span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1448-6083">1448-6083</a></span><span class="accessdate"> [dostęp 2018-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=article&rft.atitle=Expanding+Confusion%3A+Common+Misconceptions+of+Cosmological+Horizons+and+the+Superluminal+Expansion+of+the+Universe&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.date=2004&rft.issn=1448-6083&rft.jtitle=Publications+of+the+Astronomical+Society+of+Australia&rft.volume=21&rft.edition=1&rft_id=info%3Adoi%2F10.1071%2FAS03040&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cambridge.org%2Fcore%2Fjournals%2Fpublications-of-the-astronomical-society-of-australia%2Farticle%2Fexpanding-confusion-common-misconceptions-of-cosmological-horizons-and-the-superluminal-expansion-of-the-universe%2FEFEEEFD8D71E59F86DDA82FDF576EFD3" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-autonazwa1-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_26-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autonazwa1_26-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">James Franklin</span><span class="cite-name-initials" title="James Franklin" style="display:none">J.F.</span> </span><span class="cite-lastname">Harris</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">James Franklin</span><span class="cite-name-initials" title="James Franklin">J.F.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=Rx2Qf9ieFKYC&pg=PA128&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false"><i>Analytic Philosophy of Religion</i></a>, Springer Science & Business Media, 31 maja 2002, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781402005305" title="Specjalna:Książki/9781402005305">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-1-4020-0530-5</span></a><span class="accessdate"> [dostęp 2018-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=James+Franklin&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Analytic+Philosophy+of+Religion&rft.isbn=9781402005305&rft.pub=Springer+Science+%26+Business+Media&rft.date=2002-05-31&rft.aulast=Harris&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3DRx2Qf9ieFKYC%26pg%3DPA128%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Tom</span><span class="cite-name-initials" title="Tom" style="display:none">T.</span> </span><span class="cite-lastname">Frame</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Tom</span><span class="cite-name-initials" title="Tom">T.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=1mb-h1lom9IC&pg=PA137&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false"><i>Losing My Religion: Unbelief in Australia</i></a>, UNSW Press, 2012, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781742240381" title="Specjalna:Książki/9781742240381">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-1-74224-038-1</span></a><span class="accessdate"> [dostęp 2018-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Tom&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Losing+My+Religion%3A+Unbelief+in+Australia&rft.isbn=9781742240381&rft.pub=UNSW+Press&rft.date=2012&rft.aulast=Frame&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3D1mb-h1lom9IC%26pg%3DPA137%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Peter</span><span class="cite-name-initials" title="Peter" style="display:none">P.</span> </span><span class="cite-lastname">Harrison</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Peter</span><span class="cite-name-initials" title="Peter">P.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.pl/books?id=0mSCHC0QMUgC&pg=PA9&redir_esc=y&hl=pl"><i>The Cambridge Companion to Science and Religion</i></a>, Cambridge University Press, 24 czerwca 2010, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521712514" title="Specjalna:Książki/9780521712514">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-0-521-71251-4</span></a><span class="accessdate"> [dostęp 2018-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Peter&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Cambridge+Companion+to+Science+and+Religion&rft.isbn=9780521712514&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.date=2010-06-24&rft.aulast=Harrison&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.pl%2Fbooks%3Fid%3D0mSCHC0QMUgC%26pg%3DPA9%26redir_esc%3Dy%26hl%3Dpl" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book doi"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">William Lane</span><span class="cite-name-initials" title="William Lane" style="display:none">W.L.</span> </span><span class="cite-lastname">Craig</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">William Lane</span><span class="cite-name-initials" title="William Lane">W.L.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-011-4114-7_85"><i>The Ultimate Question of Origins: God and the Beginning of the Universe</i></a>, Springer, Dordrecht, 2000, s. 723–740, <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1007%2F978-94-011-4114-7_85">10.1007/978-94-011-4114-7_85</a>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9789401058018" title="Specjalna:Książki/9789401058018">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-94-010-5801-8</span></a><span class="accessdate"> [dostęp 2018-12-23]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=William+Lane&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Ultimate+Question+of+Origins%3A+God+and+the+Beginning+of+the+Universe&rft.isbn=9789401058018&rft.pub=Springer%2C+Dordrecht&rft.date=2000&rft.aulast=Craig&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2F978-94-011-4114-7_85&rft_id=https%3A%2F%2Flink.springer.com%2Fchapter%2F10.1007%2F978-94-011-4114-7_85" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/Tadeusz_Pabjan" title="Tadeusz Pabjan">Tadeusz Pabjan</a>, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=xlTG-ZttL4E">Fizyko-teologia</a></i>, kanał <a href="/wiki/Centrum_Kopernika_Bada%C5%84_Interdyscyplinarnych" title="Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych">Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych</a> na <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a>, 1 maja 2012 [dostęp 2023-09-26].</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHawking1988-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHawking1988_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHawking1988">Hawking 1988 ↓</a></span>.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFGrygiel2014"><a href="/wiki/Wojciech_Grygiel" title="Wojciech Grygiel">Wojciech Grygiel</a>: <i>Stephena Hawkinga i Rogera Penrose’a spór o rzeczywistość</i>. Kraków: <a href="/wiki/Copernicus_Center_Press" class="mw-redirect" title="Copernicus Center Press">Copernicus Center Press</a>, 2014. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788378861065" title="Specjalna:Książki/9788378861065">ISBN <span class="isbn">978-83-7886-106-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stephena+Hawkinga+i+Rogera+Penrose%E2%80%99a+sp%C3%B3r+o+rzeczywisto%C5%9B%C4%87&rft.aulast=Grygiel&rft.aufirst=Wojciech&rft.pub=%5B%5BCopernicus+Center+Press%5D%5D&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.isbn=978-83-7886-106-5"></span></cite>.</li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHawking1988"><a href="/wiki/Stephen_Hawking" title="Stephen Hawking">Stephen Hawking</a>: <i><a href="/wiki/Kr%C3%B3tka_historia_czasu" title="Krótka historia czasu">Krótka historia czasu</a></i>. <a href="/wiki/Zysk_i_S-ka" title="Zysk i S-ka">Zysk i S-ka</a>, 1988. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788375061499" title="Specjalna:Książki/9788375061499">ISBN <span class="isbn">978-83-7506-149-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%5B%5BKr%C3%B3tka+historia+czasu%5D%5D&rft.aulast=Hawking&rft.aufirst=Stephen&rft.pub=%5B%5BZysk+i+S-ka%5D%5D&rft.isbn=978-83-7506-149-9"></span></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wiw.pl/astronomia/1107-kosmologia.asp">„Wielki Wybuch”</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> Nagrania na <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a> [dostęp 2024-08-30]: <ul><li><a href="/wiki/Karolina_G%C5%82owacka" title="Karolina Głowacka">Karolina Głowacka</a> i <a href="/wiki/Stanis%C5%82aw_Bajtlik" title="Stanisław Bajtlik">Stanisław Bajtlik</a>, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=fwJDPtseTi8">Wielki Wybuch – czyli co było na początku Wszechświata i skąd to wiemy</a></i>, kanał „Radio Naukowe”, 9 września 2021.</li> <li><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=2-qapHoQSOg">Wielki Wybuch</a></i>, kanał <a href="/wiki/Astronarium" title="Astronarium">Astronarium</a>, 9 sierpnia 2018.</li> <li>Tom Whyntie, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=DmUiCweDic4">The beginning of the universe, for beginners</a></i> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>, kanał TED-Ed, 9 kwietnia 2013.</li> <li>Don Lincoln, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=bZdvSJyHvUU">What really happened at the Big Bang?</a></i> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>, kanał <a href="/wiki/Fermilab" title="Fermilab">Fermilabu</a>, 8 stycznia 2020.</li></ul></li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74983602">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Chronologia_Wszech%C5%9Bwiata" title="Szablon:Chronologia Wszechświata"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Chronologia_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Chronologia Wszechświata (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Chronologia_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Chronologia <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświata</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><td colspan="2" class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">Wielki Wybuch</a></li> <li><a href="/wiki/Era_Plancka" title="Era Plancka">Era Plancka</a></li> <li><a href="/wiki/Era_wielkiej_unifikacji" title="Era wielkiej unifikacji">Era wielkiej unifikacji</a></li> <li><a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">Era inflacji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Era_elektros%C5%82aba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Era elektrosłaba (strona nie istnieje)">Era elektrosłaba</a></li> <li><a href="/wiki/Era_kwarkowa" title="Era kwarkowa">Era kwarkowa</a></li> <li><a href="/wiki/Era_hadronowa" title="Era hadronowa">Era hadronowa</a></li> <li><a href="/wiki/Era_leptonowa" title="Era leptonowa">Era leptonowa</a></li> <li><a href="/wiki/Era_promieniowania" title="Era promieniowania">Era promieniowania</a></li> <li><a href="/wiki/Era_materii" title="Era materii">Era materii</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Era_galaktyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Era galaktyczna (strona nie istnieje)">Era galaktyczna</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Universe_expansion2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Universe_expansion2.png/60px-Universe_expansion2.png" decoding="async" width="60" height="53" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Universe_expansion2.png/90px-Universe_expansion2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Universe_expansion2.png/120px-Universe_expansion2.png 2x" data-file-width="420" data-file-height="372" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r74983602"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Kosmologia_fizyczna" title="Szablon:Kosmologia fizyczna"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Kosmologia_fizyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Kosmologia fizyczna (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Kosmologia_fizyczna&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna" title="Kosmologia fizyczna">Kosmologia fizyczna</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <ul><li><a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświat</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chronologia_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chronologia Wszechświata (strona nie istnieje)">chronologia</a></li> <li><a href="/wiki/Kszta%C5%82t_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kształt Wszechświata">kształt</a></li> <li><a href="/wiki/Widzialny_Wszech%C5%9Bwiat" title="Widzialny Wszechświat">rozmiar</a></li> <li><a href="/wiki/Wiek_Wszech%C5%9Bwiata" title="Wiek Wszechświata">wiek</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Wielki Wybuch</a></li></ul> </div><div class="flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Wczesny Wszechświat</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">Inflacja</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwotna_nukleosynteza" title="Pierwotna nukleosynteza">Nukleosynteza</a></li></ul> <dl><dt>Promieniowania tła</dt> <dd><a href="/w/index.php?title=Grawitacyjne_promieniowanie_t%C5%82a&action=edit&redlink=1" class="new" title="Grawitacyjne promieniowanie tła (strona nie istnieje)">grawitacyjne</a></dd> <dd><a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowe</a></dd> <dd><a href="/wiki/Neutrinowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Neutrinowe promieniowanie tła">neutrinowe</a></dd></dl> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Rozszerzający się Wszechświat</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ekspansja_przestrzeni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ekspansja przestrzeni (strona nie istnieje)">ekspansja przestrzeni</a></li> <li><a href="/wiki/Metryka_Friedmana-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a-Robertsona-Walkera" title="Metryka Friedmana-Lemaître’a-Robertsona-Walkera">metryka FLRW</a></li> <li><a href="/wiki/Przesuni%C4%99cie_ku_czerwieni" title="Przesunięcie ku czerwieni">poczerwienienie</a></li> <li><a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawo Hubble’a-Lemaître’a</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%B3wnania_Friedmana" title="Równania Friedmana">równania Friedmana</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Powstawanie struktur</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Wielka_grupa_kwazar%C3%B3w&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielka grupa kwazarów (strona nie istnieje)">wielka grupa kwazarów</a></li> <li><a href="/wiki/Kszta%C5%82t_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kształt Wszechświata">kształt Wszechświata</a></li> <li><a href="/wiki/Powstawanie_galaktyk" title="Powstawanie galaktyk">powstawanie galaktyk</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Powstawanie_struktur_we_Wszech%C5%9Bwiecie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Powstawanie struktur we Wszechświecie (strona nie istnieje)">powstawanie struktur</a></li> <li><a href="/wiki/Era_rejonizacji" title="Era rejonizacji">rejonizacja</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wielkoskalowe_struktury_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielkoskalowe struktury Wszechświata (strona nie istnieje)">struktury wielkoskalowe</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Przyszłość Wszechświata</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ostateczny_los_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ostateczny los Wszechświata (strona nie istnieje)">ostateczny los Wszechświata</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Amier%C4%87_cieplna_Wszech%C5%9Bwiata" title="Śmierć cieplna Wszechświata">śmierć cieplna Wszechświata</a></li> <li><a href="/wiki/Wielki_Kolaps" title="Wielki Kolaps">Wielki Kolaps</a></li> <li><a href="/wiki/Wielkie_Rozdarcie" title="Wielkie Rozdarcie">Wielkie Rozdarcie</a></li> <li><a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat_Friedmana" title="Wszechświat Friedmana">Wszechświat Friedmana</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Składowe</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemna energia</a></li> <li><a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemna materia</a></li> <li><a href="/wiki/Model_Lambda-CDM" title="Model Lambda-CDM">model Λ-CDM</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Kosmologia_obserwacyjna" title="Kosmologia obserwacyjna">Eksperymenty</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=2dF&action=edit&redlink=1" class="new" title="2dF (strona nie istnieje)">2dF</a></li> <li><a href="/wiki/Eksperyment_BOOMERanG" title="Eksperyment BOOMERanG">BOOMERanG</a></li> <li><a href="/wiki/COBE" title="COBE">COBE</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Projekt_Illustris&action=edit&redlink=1" class="new" title="Projekt Illustris (strona nie istnieje)">Illustris</a></li> <li><a href="/wiki/Planck_(misja_kosmiczna)" title="Planck (misja kosmiczna)">Planck</a></li> <li><a href="/wiki/Sloan_Digital_Sky_Survey" title="Sloan Digital Sky Survey">SDSS</a></li> <li><a href="/wiki/WiggleZ_Dark_Energy_Survey" title="WiggleZ Dark Energy Survey">WiggleZ</a></li> <li><a href="/wiki/Wilkinson_Microwave_Anisotropy_Probe" title="Wilkinson Microwave Anisotropy Probe">WMAP</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Znani uczeni</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Marc_Aaronson" title="Marc Aaronson">Aaronson</a></li> <li><a href="/wiki/Hannes_Alfv%C3%A9n" title="Hannes Alfvén">Alfvén</a></li> <li><a href="/wiki/Ralph_Alpher" title="Ralph Alpher">Alpher</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Somnath_Bharadwaj&action=edit&redlink=1" class="new" title="Somnath Bharadwaj (strona nie istnieje)">Bharadwaj</a></li> <li><a href="/wiki/Willem_de_Sitter" title="Willem de Sitter">de Sitter</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Robert_H._Dicke&action=edit&redlink=1" class="new" title="Robert H. Dicke (strona nie istnieje)">Dicke</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=J%C3%BCrgen_Ehlers&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jürgen Ehlers (strona nie istnieje)">Ehlers</a></li> <li><a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Einstein</a></li> <li><a href="/wiki/George_Ellis" title="George Ellis">Ellis</a></li> <li><a href="/wiki/Aleksandr_Friedman" title="Aleksandr Friedman">Friedman</a></li> <li><a href="/wiki/George_Gamow" title="George Gamow">Gamow</a></li> <li><a href="/wiki/Alan_Guth" title="Alan Guth">Guth</a></li> <li><a href="/wiki/Stephen_Hawking" title="Stephen Hawking">Hawking</a></li> <li><a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Hubble</a></li> <li><a href="/wiki/Georges_Lema%C3%AEtre" title="Georges Lemaître">Lemaître</a></li> <li><a href="/wiki/John_C._Mather" title="John C. Mather">Mather</a></li> <li><a href="/wiki/Roger_Penrose" title="Roger Penrose">Penrose</a></li> <li><a href="/wiki/Arno_Penzias" title="Arno Penzias">Penzias</a></li> <li><a href="/wiki/Vera_Rubin" title="Vera Rubin">Rubin</a></li> <li><a href="/wiki/Brian_Schmidt" title="Brian Schmidt">Schmidt</a></li> <li><a href="/wiki/George_F._Smoot" title="George F. Smoot">Smoot</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nicholas_B._Suntzeff&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicholas B. Suntzeff (strona nie istnieje)">Suntzeff</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Raszid_Suniajew&action=edit&redlink=1" class="new" title="Raszid Suniajew (strona nie istnieje)">Suniajew</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Richard_C._Tolman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard C. Tolman (strona nie istnieje)">Tolman</a></li> <li><a href="/wiki/Robert_Woodrow_Wilson" title="Robert Woodrow Wilson">Wilson</a></li> <li><a href="/wiki/Jakow_Zeldowicz" title="Jakow Zeldowicz">Zeldowicz</a></li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Kosmolodzy" title="Kategoria:Kosmolodzy"><i>i inni...</i></a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WMAP_2012.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/WMAP_2012.png/120px-WMAP_2012.png" decoding="async" width="120" height="60" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/WMAP_2012.png/180px-WMAP_2012.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/WMAP_2012.png/240px-WMAP_2012.png 2x" data-file-width="4096" data-file-height="2048" /></a></span> </p> </div></div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74016753">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description">zdarzenie</span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85013943">sh85013943</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4187224-1">4187224-1</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/01055844">01055844</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12043075w">12043075w</a></span></li><li><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_Universitaire_de_Documentation" title="Système Universitaire de Documentation">SUDOC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.idref.fr/02863537X">02863537X</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph135484">ph135484</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX528974">XX528974</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007284759505171">987007284759505171</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3995734.html">3995734</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/big-bang-model">topic/big-bang-model</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/big-bang/">big-bang</a></span></li> <li><a href="/wiki/Wielka_Encyklopedia_Rosyjska" title="Wielka Encyklopedia Rosyjska">БРЭ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://old.bigenc.ru/text/1877023">1877023</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyk%C5%82opedija_suczasnoji_Ukrajiny" title="Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny">ЕСУ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://esu.com.ua/search_articles.php?id=32732">32732</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/stora-sm%C3%A4llen">stora-smällen</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=big_bang">big_bang</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0010054.xml">0010054</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=big_bang">big_bang</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&oldid=75321903">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&oldid=75321903</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Chronologia_Wszech%C5%9Bwiata" title="Kategoria:Chronologia Wszechświata">Chronologia Wszechświata</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Fizyka_teoretyczna" title="Kategoria:Fizyka teoretyczna">Fizyka teoretyczna</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Kosmogonia" title="Kategoria:Kosmogonia">Kosmogonia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wszech%C5%9Bwiat" title="Kategoria:Wszechświat">Wszechświat</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_bez_okre%C5%9Blonego_trybu" title="Kategoria:Szablon cytowania bez określonego trybu">Szablon cytowania bez określonego trybu</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 22 lis 2024, 10:44.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Wielki_Wybuch&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-f6w29","wgBackendResponseTime":160,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.782","walltime":"0.984","ppvisitednodes":{"value":7807,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":82385,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":9463,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":8,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":60326,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":10,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 869.153 1 -total"," 31.84% 276.710 1 Szablon:Przypisy"," 23.51% 204.349 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 15.99% 138.936 2 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 15.89% 138.080 1 Szablon:Chronologia_Wszechświata"," 10.09% 87.672 8 Szablon:Cytuj"," 7.02% 61.016 3 Szablon:Projekt_siostrzany"," 6.95% 60.402 1 Szablon:Wikicytaty"," 6.35% 55.182 6 Szablon:Cytuj_pismo"," 6.05% 52.589 1 Szablon:Pierwszy_niepusty"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.437","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5380825,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Kosmos Tajemnice Wszechświata – encyklopedia astronomii i astronautyki\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\njournalAbbr = \"Publications of the Astronomical Society of Australia\"\next = nil\next = false\next = false\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-4d6wn","timestamp":"20241122094408","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Wielki Wybuch","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Wielki_Wybuch","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q323","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q323","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-06-09T07:05:34Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/92\/Universe_expansion-en.svg","headline":"najdalsza poznana przesz\u0142o\u015b\u0107 obserwowalnego Wszech\u015bwiata"}</script> </body> </html>