CINXE.COM
نظریه ماشین‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>نظریه ماشین‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"04da0c12-09f3-4828-b29d-509a7af863b0","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"نظریه_ماشین‌ها","wgTitle":"نظریه ماشین‌ها","wgCurRevisionId":38259314,"wgRevisionId":38259314,"wgArticleId":167243,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","مقاله‌های دارای الگوی یادکرد-ویکی","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND", "مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST","ریاضیات","نظریه اتوماتا","اتوماتا (رایانش)"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"نظریه_ماشین‌ها","wgRelevantArticleId":167243,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"نظریه_اتوماتا","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}}, "wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q214526","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled" :false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.math.styles":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar", "ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="نظریه ماشین‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-نظریه_ماشین‌ها rootpage-نظریه_ماشین‌ها skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87+%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87+%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87+%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87+%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-توضیحات_پایه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#توضیحات_پایه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>توضیحات پایه</span> </div> </a> <ul id="toc-توضیحات_پایه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تعاریف_پایه_نظریه_ماشین‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تعاریف_پایه_نظریه_ماشین‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تعاریف پایه نظریه ماشین‌ها</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تعاریف_پایه_نظریه_ماشین‌ها-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تعاریف پایه نظریه ماشین‌ها</span> </button> <ul id="toc-تعاریف_پایه_نظریه_ماشین‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-شرح_غیر_قرار_دادی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شرح_غیر_قرار_دادی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>شرح غیر قرار دادی</span> </div> </a> <ul id="toc-شرح_غیر_قرار_دادی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شرح_قرار_دادی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#شرح_قرار_دادی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>شرح قرار دادی</span> </div> </a> <ul id="toc-شرح_قرار_دادی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-واژگان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#واژگان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲.۱</span> <span>واژگان</span> </div> </a> <ul id="toc-واژگان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-تعریف_قراردادی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تعریف_قراردادی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>تعریف قراردادی</span> </div> </a> <ul id="toc-تعریف_قراردادی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انواع_ماشین‌های_خودکار_کراندار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#انواع_ماشین‌های_خودکار_کراندار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>انواع ماشین‌های خودکار کراندار</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-انواع_ماشین‌های_خودکار_کراندار-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های انواع ماشین‌های خودکار کراندار</span> </button> <ul id="toc-انواع_ماشین‌های_خودکار_کراندار-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-گسترهٔ_ماشین‌های_متناهی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#گسترهٔ_ماشین‌های_متناهی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>گسترهٔ ماشین‌های متناهی</span> </div> </a> <ul id="toc-گسترهٔ_ماشین‌های_متناهی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-پانوشته‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پانوشته‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>پانوشته‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-پانوشته‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">نظریه ماشین‌ها</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۴۰ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-40" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۴۰ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%B4%D8%BA%D9%8A%D9%84_%D8%A7%D9%84%D8%B0%D8%A7%D8%AA%D9%8A" title="نظرية التشغيل الذاتي–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="نظرية التشغيل الذاتي" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Avtomatlar_n%C9%99z%C9%99riyy%C9%99si" title="Avtomatlar nəzəriyyəsi–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Avtomatlar nəzəriyyəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Teorija_automata" title="Teorija automata–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Teorija automata" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Teoria_d%27aut%C3%B2mats" title="Teoria d'autòmats–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Teoria d'autòmats" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Teorie_automat%C5%AF" title="Teorie automatů–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Teorie automatů" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Automatentheorie" title="Automatentheorie–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Automatentheorie" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CE%B1%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BC%CE%AC%CF%84%CF%89%CE%BD" title="Θεωρία αυτομάτων–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Θεωρία αυτομάτων" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Automata_theory" title="Automata theory–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Automata theory" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Teor%C3%ADa_de_aut%C3%B3matas" title="Teoría de autómatas–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Teoría de autómatas" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Automaattiteoria" title="Automaattiteoria–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Automaattiteoria" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A9orie_des_automates" title="Théorie des automates–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Théorie des automates" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%AA%D7%95%D7%A8%D7%AA_%D7%94%D7%90%D7%95%D7%98%D7%95%D7%9E%D7%98%D7%99%D7%9D" title="תורת האוטומטים–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="תורת האוטומטים" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%91%E0%A4%9F%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%9F%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A4" title="ऑटोमेटा सिद्धांत–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="ऑटोमेटा सिद्धांत" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Teorija_automata" title="Teorija automata–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Teorija automata" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%BF%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ավտոմատների տեսություն–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ավտոմատների տեսություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Teori_otomata" title="Teori otomata–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Teori otomata" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%AA%E3%83%BC%E3%83%88%E3%83%9E%E3%83%88%E3%83%B3" title="オートマトン–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="オートマトン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%82%D0%B0%D1%80_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B" title="Автоматтар теориясы–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Автоматтар теориясы" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%98%A4%ED%86%A0%EB%A7%88%ED%83%80_%EC%9D%B4%EB%A1%A0" title="오토마타 이론–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="오토마타 이론" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BD%D0%B0_%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%82%D0%B5" title="Теорија на автоматите–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Теорија на автоматите" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Teorie_de_ls_out%C3%B3matos" title="Teorie de ls outómatos–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Teorie de ls outómatos" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Automatteori" title="Automatteori–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Automatteori" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Automatteori" title="Automatteori–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Automatteori" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Teoria_automat%C3%B3w" title="Teoria automatów–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Teoria automatów" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Teoria_dos_aut%C3%B4matos" title="Teoria dos autômatos–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Teoria dos autômatos" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Teoria_automatelor" title="Teoria automatelor–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Teoria automatelor" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%B2" title="Теория автоматов–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Теория автоматов" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Teorija_automata" title="Teorija automata–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Teorija automata" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Automata_theory" title="Automata theory–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Automata theory" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Te%C3%B3ria_automatov" title="Teória automatov–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Teória automatov" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Teorija_automata" title="Teorija automata–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Teorija automata" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Automatteori" title="Automatteori–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Automatteori" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%B8_%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D2%B3%D0%BE" title="Назарияи автоматҳо–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Назарияи автоматҳо" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%A4%E0%B8%A9%E0%B8%8E%E0%B8%B5%E0%B8%AD%E0%B8%AD%E0%B9%82%E0%B8%95%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B2" title="ทฤษฎีออโตมาตา–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ทฤษฎีออโตมาตา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Teorya_ng_automata" title="Teorya ng automata–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Teorya ng automata" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Otomat_teorisi" title="Otomat teorisi–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Otomat teorisi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D1%96%D1%8F_%D0%B0%D0%B2%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%82%D1%96%D0%B2" title="Теорія автоматів–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Теорія автоматів" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%BD_thuy%E1%BA%BFt_Automat" title="Lý thuyết Automat–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Lý thuyết Automat" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E5%8B%95%E6%A9%9F%E7%90%86%E8%AB%96" title="自動機理論–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="自動機理論" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%87%AA%E5%8B%95%E6%A9%9F%E7%90%86%E8%AB%96" title="自動機理論–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="自動機理論" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q214526#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&oldid=38259314" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&id=38259314&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2586%25D8%25B8%25D8%25B1%25DB%258C%25D9%2587_%25D9%2585%25D8%25A7%25D8%25B4%25DB%258C%25D9%2586%25E2%2580%258C%25D9%2587%25D8%25A7"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2586%25D8%25B8%25D8%25B1%25DB%258C%25D9%2587_%25D9%2585%25D8%25A7%25D8%25B4%25DB%258C%25D9%2586%25E2%2580%258C%25D9%2587%25D8%25A7"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Automata_theory" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q214526" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(تغییرمسیر از <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7&redirect=no" class="mw-redirect" title="نظریه اتوماتا">نظریه اتوماتا</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><p>در <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="علوم نظری رایانه">علوم نظری رایانه</a>، <b>نظریهٔ اتوماتا</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span lang="en" title="متن به زبان انگلیسی"><bdi>Automata theory</bdi></span>) یا <b>نظریهٔ ماشین‌ها</b> عبارت است از بررسی ریاضی ماشین‌های محاسبه‌گر انتزاعی و توانایی‌های آن‌ها برای حل مسایل. به این ماشین‌های انتزاعی اتوماتا گفته می‌شود. این نظریه بسیار نزدیک به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان صوری">نظریهٔ زبان صوری</a> است. به‌طوری‌که اتوماتا اغلب توسط دستهٔ زبان‌های رسمی قابل تشخیص دسته‌بندی می‌شوند. اتوماتا نقش اساسی در طراحی کامپایلر و تجزیه کردن (parsing) ایفا می‌کند. زبان‌هایی که توسط این ماشین‌ها بررسی می‌شوند <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="زبان‌های فرمال">زبان‌های فرمال</a> هستند. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="توضیحات_پایه"><span id=".D8.AA.D9.88.D8.B6.DB.8C.D8.AD.D8.A7.D8.AA_.D9.BE.D8.A7.DB.8C.D9.87"></span>توضیحات پایه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: توضیحات پایه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:DFAexample.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/DFAexample.svg/250px-DFAexample.svg.png" decoding="async" width="250" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/DFAexample.svg/375px-DFAexample.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/DFAexample.svg/500px-DFAexample.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="299" /></a><figcaption>مثالی از اتوماتا و مطالعه خصوصیات ریاضی چنین اتوماتونی نظریه اتوماتا است.</figcaption></figure> <p>یک ماشین، یک <a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="مدل ریاضیاتی">مدل ریاضی</a> از <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ماشین حالات متناهی">ماشین حالات متناهی</a> (FSM) است. یک ماشین شامل مجموعه‌ای متناهی از حالات است که بر اساس ورودی و <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1_(%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="تابع‌گذار (نظریه اتوماتا) (صفحه وجود ندارد)">تابع گذار</a> خود (که می‌تواند به صورت جدول باشد)، از یک حالت به حالت دیگر، تغییر وضعیت می‌دهد. این تابع انتقال به ماشین خودکار می‌گوید که به کدام حالت بعدی با توجه به حالت فعلی و نماد داده شده، برود. </p><p>به صورت کلی، یک ماشین شامل مجموعه‌ای متناهی یا شماری از حالات مختلف است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تعاریف_پایه_نظریه_ماشین‌ها"><span id=".D8.AA.D8.B9.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D9.81_.D9.BE.D8.A7.DB.8C.D9.87_.D9.86.D8.B8.D8.B1.DB.8C.D9.87_.D9.85.D8.A7.D8.B4.DB.8C.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>تعاریف پایه نظریه ماشین‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تعاریف پایه نظریه ماشین‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شرح_غیر_قرار_دادی"><span id=".D8.B4.D8.B1.D8.AD_.D8.BA.DB.8C.D8.B1_.D9.82.D8.B1.D8.A7.D8.B1_.D8.AF.D8.A7.D8.AF.DB.8C"></span>شرح غیر قرار دادی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: شرح غیر قرار دادی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>یک ماشین خودکار قرار است که بر روی تعدادی ورودی از دنباله یا <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" title="رشته (علوم رایانه)">رشته</a> در مراحل زمانی گسسته اجرا شود. در هر مرحله از زمان، ماشین یک ورودی که از مجموعه‌ای از نمادها یا حرف‌ها برداشته شده‌است را، می‌گیرد که به آن الفبا (Alphabet) گفته می‌شود. یک ماشین حاوی <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="مجموعه متناهی">مجموعهٔ متناهی</a> از حالت هاست. در هر لحظه از اجرا بسته به نوع ماشین، می‌تواند در یکی یا چند تا از حالت‌هایش باشد. در هر مرحلهٔ زمانی، هنگامی که ماشین یک نماد را می‌خواند، بر اساس حالت فعلی و نماد خوانده شده به حالت بعدی پرش یا گذر می‌کند. این تابع روی حالت فعلی و نماد ورودی تابع‌گذار گفته می‌شود. ماشین تا زمانی که یک ورودی کامل خوانده شود ورودی را نماد به نماد در دنباله‌ای می‌خواند و از حالتی به حالت دیگر بر اساس تابع گذار، گذر می‌کند. زمانی که ورودی نهایی خوانده می‌شود، اصطلاحاً ماشین متوقف شده‌است و به این حالت، حالت نهایی می‌گویند. بر اساس حالت نهایی گفته می‌شود که ماشین یک ورودی را قبول یا رد کرده‌است. زیر مجموعه‌ای از حالت‌های ماشین وجود دارد که به عنوان مجموعهٔ حالت‌های مورد قبول تعریف می‌شود. اگر حالت نهایی یک حالت مورد قبول باشد ماشین ورودی را پذیرفته‌است. در غیر این صورت ورودی رد می‌شود. به مجموعه‌ای از ورودی‌ها که توسط ماشین پذیرفته می‌شود زبان قابل تشخیص ماشین می‌گویند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="شرح_قرار_دادی"><span id=".D8.B4.D8.B1.D8.AD_.D9.82.D8.B1.D8.A7.D8.B1_.D8.AF.D8.A7.D8.AF.DB.8C"></span>شرح قرار دادی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: شرح قرار دادی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="واژگان"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.DA.AF.D8.A7.D9.86"></span>واژگان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: واژگان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>نماد: کوچک‌ترین و بنیادی‌ترین موجودیتی که دارای معنی یا تأثیری بر ماشین است. برخی مواقع به نمادها حرف هم گفته می‌شود.</li> <li>الفبا: یک مجموعه غیر تهی و متناهی از نمادها که در یک زبان تعریف شده‌اند. الفبای زبان توسط Σ نشان داده می‌شود.</li></ul> <p>همچنین به هر نماد الفبا یک حرف گفته می‌شود. به عنوان مثال، الفبای لاتین {a,b،c,... ,z}=∑ و الفبای باینری {۰و۱}=∑ مثال‌هایی از الفبا هستند که بیشترین کاربرد را برای ما دارند. </p> <ul><li>کلمه یا رشته: دنباله‌ای متناهی از نمادهای یک الفباست که با عمل <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%82_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1)" class="mw-redirect" title="الحاق (علوم کامپیوتر)">الحاق</a> به هم پیوسته‌اند. به عنوان مثال english یک رشته روی الفبای زبان انگلیسی است. یک مثال از رشته به صورت مقابل است: w=aabc</li></ul> <p>طول رشته با علامت |w| نمایش داده می‌شود و به تعداد نمادهای موجود در رشته گفته می‌شود. رشتهٔ تهی با نماد ε یا ℷ نمایش داده می‌شود و طول آن برابر صفر در نظر گرفته می‌شود. به عنوان مثال اگر w=abcc آنگاه: ۴=|w| </p> <ul><li>زبان: مجموعه‌ای از رشته‌ها است. این مجموعه می‌تواند متناهی یا نامتناهی باشد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تعریف_قراردادی"><span id=".D8.AA.D8.B9.D8.B1.DB.8C.D9.81_.D9.82.D8.B1.D8.A7.D8.B1.D8.AF.D8.A7.D8.AF.DB.8C"></span>تعریف قراردادی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: تعریف قراردادی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%DA%86%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="چند تایی (صفحه وجود ندارد)">۵ تایی</a> <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \langle Q,\Sigma ,\delta ,q_{0},F\rangle }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mo fence="false" stretchy="false">⟨<!-- ⟨ --></mo> <mi>Q</mi> <mo>,</mo> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> <mo>,</mo> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>,</mo> <msub> <mi>q</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> <mo>,</mo> <mi>F</mi> <mo fence="false" stretchy="false">⟩<!-- ⟩ --></mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \langle Q,\Sigma ,\delta ,q_{0},F\rangle }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b6091d8258edec055789e2e19f1449e4f32fb117" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:14.342ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle \langle Q,\Sigma ,\delta ,q_{0},F\rangle }"></span> نمایندهٔ یک ماشین خودکار است که در آن: </p> <ul><li>Q مجموعه‌ای از وضعیت هاست.</li> <li>∑ یک مجموعهٔ کراندار از نشانه هاست که ما آن را الفبای زبانی که ماشین خودکار می‌پذیرد می‌نامیم.</li> <li>δ تابع‌گذار است که</li></ul> <dl><dd><dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \delta :Q\times \Sigma \rightarrow Q.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>:</mo> <mi>Q</mi> <mo>×<!-- × --></mo> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> <mo stretchy="false">→<!-- → --></mo> <mi>Q</mi> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \delta :Q\times \Sigma \rightarrow Q.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/42a4e95123617eda1be7af0bcf27084cc96c660a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:15.442ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle \delta :Q\times \Sigma \rightarrow Q.}"></span></dd></dl></dd> <dd>(برای ماشین خودکار غیر قطعی،<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یک رشتهٔ خالی نیز یک ورودی قابل قبول است)</dd></dl> <ul><li><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle q_{0}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>q</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle q_{0}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9d68d37de188ac61f0c0e3f31d5322d1c486f2f4" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.091ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle q_{0}}"></span> وضعیت شروع است، یعنی وضعیتی از ماشین خودکار که در آن وضعیت، هیچ‌یک از ورودی‌ها هنوز پردازش نشده‌است. (بدیهی است که <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle q_{0}\in Q}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>q</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <mi>Q</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle q_{0}\in Q}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ad0e7ce55cfad982929c93e29139a65108c37263" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:6.77ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle q_{0}\in Q}"></span>)</li> <li><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle F}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>F</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle F}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/545fd099af8541605f7ee55f08225526be88ce57" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.741ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle F}"></span> مجموعه‌ای از حالات <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle Q}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>Q</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle Q}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8752c7023b4b3286800fe3238271bbca681219ed" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.838ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle Q}"></span> است (برای مثال F⊆Q) که <b>وضعیت‌های قبول</b> نامیده می‌شوند.</li></ul> <p>با داشتن حرف ورودی <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle a}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>a</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle a}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/ffd2487510aa438433a2579450ab2b3d557e5edc" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.23ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle a}"></span> که <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle a\in \Sigma }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>a</mi> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle a\in \Sigma }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/69a485a3b32b5e024b7b34f5e59c42e3d60337a2" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:5.749ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle a\in \Sigma }"></span> می‌توان تابع‌گذار را به صورت <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \delta _{a}:Q\rightarrow Q}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>a</mi> </mrow> </msub> <mo>:</mo> <mi>Q</mi> <mo stretchy="false">→<!-- → --></mo> <mi>Q</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \delta _{a}:Q\rightarrow Q}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/6237ae7b919b02e2bbc9f5527e802187665f1252" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:11.362ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle \delta _{a}:Q\rightarrow Q}"></span> نوشت؛ که این کار با استفاده از ترفند سادهٔ مالش<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> صورت می‌گیرد. (ترفند مالش عبارت است از نوشتن <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \delta (q,a)=\delta _{a}(q)}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo stretchy="false">(</mo> <mi>q</mi> <mo>,</mo> <mi>a</mi> <mo stretchy="false">)</mo> <mo>=</mo> <msub> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>a</mi> </mrow> </msub> <mo stretchy="false">(</mo> <mi>q</mi> <mo stretchy="false">)</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \delta (q,a)=\delta _{a}(q)}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/513354e91e2e6c68d3a126624fde675be4c72f8e" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:14.303ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle \delta (q,a)=\delta _{a}(q)}"></span> به ازای همهٔ <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle q\in Q}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>q</mi> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <mi>Q</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle q\in Q}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/960b889a6324eeccc02725962bf11ac1a96c32fd" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:5.749ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle q\in Q}"></span>). با این روش، تابع‌گذار به فرم ساده‌تری تبدیل می‌شود. <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9" title="ترکیب تابع">ترکیب تابع</a> تکرار شده یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF" title="مونوئید">مونوئید</a><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> را تشکیل می‌دهد. برای توابع گذار، این مونوئید تحت نام <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D9%86%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%AF_%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="مونوئید گذار (صفحه وجود ندارد)">مونوئید گذار</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یا در بعضی مواقع <i>نیم گروه دگرسازی</i><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شناخته می‌شود. </p><p>با داشتن یک جفت از حروف <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle a,b\in \Sigma }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>a</mi> <mo>,</mo> <mi>b</mi> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle a,b\in \Sigma }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b9c0a70e423da141368a57222b39ac7e11c0adb0" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:7.78ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle a,b\in \Sigma }"></span> تابع جدید <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\widehat {\delta }}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>^<!-- ^ --></mo> </mover> </mrow> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\widehat {\delta }}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/fe290e363518844fff77a2cae1caf27e69dea68c" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.302ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle {\widehat {\delta }}}"></span> به صورت <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\widehat {\delta }}_{ab}=\delta _{a}\circ \delta _{b}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>^<!-- ^ --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>a</mi> <mi>b</mi> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <msub> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>a</mi> </mrow> </msub> <mo>∘<!-- ∘ --></mo> <msub> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>b</mi> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\widehat {\delta }}_{ab}=\delta _{a}\circ \delta _{b}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/2b1406653a2a0e736e1928eb60550b53c2e2031f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:12.507ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle {\widehat {\delta }}_{ab}=\delta _{a}\circ \delta _{b}}"></span> تعریف می‌شود که <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \circ }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mo>∘<!-- ∘ --></mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \circ }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/99add39d2b681e2de7ff62422c32704a05c7ec31" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: 0.125ex; margin-bottom: -0.297ex; width:1.162ex; height:1.509ex;" alt="{\displaystyle \circ }"></span> نشان دهندهٔ ترکیب توابع است. طبیعتاً، این فرایند می‌تواند به‌طور بازگشتی ادامه یابد و بنابراین یک تعریف بازگشتی از تابع <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\widehat {\delta }}_{w}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>^<!-- ^ --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>w</mi> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\widehat {\delta }}_{w}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/4571c1bd00f50ddfd1af5e65afc97fa5020ba9f7" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.711ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle {\widehat {\delta }}_{w}}"></span> داریم که برای تمام کلمات <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle w\in \Sigma ^{*}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>w</mi> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <msup> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>∗<!-- ∗ --></mo> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle w\in \Sigma ^{*}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/8861ae978b1183cafefa37263b531d68ca4df792" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:7.237ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle w\in \Sigma ^{*}}"></span> تعریف شده‌است و به شرح زیر است. </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\widehat {\delta }}:Q\times \Sigma ^{\star }\rightarrow Q.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>^<!-- ^ --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mo>:</mo> <mi>Q</mi> <mo>×<!-- × --></mo> <msup> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>⋆<!-- ⋆ --></mo> </mrow> </msup> <mo stretchy="false">→<!-- → --></mo> <mi>Q</mi> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\widehat {\delta }}:Q\times \Sigma ^{\star }\rightarrow Q.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0a66b5f5fc5b26647296852664acb8c0b861d7bd" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:16.75ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle {\widehat {\delta }}:Q\times \Sigma ^{\star }\rightarrow Q.}"></span></dd></dl> <p>این ساختار می‌تواند معکوس هم بشود، با داشتن <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\widehat {\delta }}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>^<!-- ^ --></mo> </mover> </mrow> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\widehat {\delta }}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/fe290e363518844fff77a2cae1caf27e69dea68c" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.302ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle {\widehat {\delta }}}"></span>، می‌توان دوباره <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \delta }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>δ<!-- δ --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \delta }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c5321cfa797202b3e1f8620663ff43c4660ea03a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.049ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle \delta }"></span> را ساخت و بنابراین، این دو توصیف هم ارزند. </p><p>سه تایی <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \langle Q,\Sigma ,\delta \rangle }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mo fence="false" stretchy="false">⟨<!-- ⟨ --></mo> <mi>Q</mi> <mo>,</mo> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> <mo>,</mo> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo fence="false" stretchy="false">⟩<!-- ⟩ --></mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \langle Q,\Sigma ,\delta \rangle }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/4cac3634a87f77f2652f521abe1e553e9b0ba1f9" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:8.442ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle \langle Q,\Sigma ,\delta \rangle }"></span> تحت نام <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%86%DB%8C%D9%85%D9%87_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماشین نیمه خودکار (صفحه وجود ندارد)">ماشین نیمه خودکار</a> شناخته می‌شود. ماشین نیمه خودکار همان ماشین خودکار است با این تفاوت که وضعیت شروع و مجموعهٔ وضعیت‌های قبول آن نادیده گرفته شده‌اند. مفهوم‌های افزودهٔ وضعیت اولیه و وضعیت قبول باعث می‌شوند تا توانائی ماشین خودکار بیش از توانائی ماشین نیمه خودکار باشد، بدین شرح که ماشین نیمه خودکار نمی‌تواند یک <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان صوری">زبان صوری</a> را شناسائی کند. زبان <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle L}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>L</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle L}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/103168b86f781fe6e9a4a87b8ea1cebe0ad4ede8" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.583ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle L}"></span> که توسط <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماشین تعیین‌پذیر حالات متناهی">ماشین خودکار کراندار</a> پذیرفته شده‌است، این گونه تعریف می‌شود: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle L=\{w\in \Sigma ^{\star }\,|\;{\widehat {\delta }}(q_{0},w)\in F\}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>L</mi> <mo>=</mo> <mo fence="false" stretchy="false">{</mo> <mi>w</mi> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <msup> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>⋆<!-- ⋆ --></mo> </mrow> </msup> <mspace width="thinmathspace" /> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo stretchy="false">|</mo> </mrow> <mspace width="thickmathspace" /> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>δ<!-- δ --></mi> <mo>^<!-- ^ --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mo stretchy="false">(</mo> <msub> <mi>q</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> <mo>,</mo> <mi>w</mi> <mo stretchy="false">)</mo> <mo>∈<!-- ∈ --></mo> <mi>F</mi> <mo fence="false" stretchy="false">}</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle L=\{w\in \Sigma ^{\star }\,|\;{\widehat {\delta }}(q_{0},w)\in F\}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/658e6c0a7173e6e1116869e561c85179fbd838cf" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:28.405ex; height:3.343ex;" alt="{\displaystyle L=\{w\in \Sigma ^{\star }\,|\;{\widehat {\delta }}(q_{0},w)\in F\}}"></span></dd></dl> <p>زبان پذیرفته شدهٔ ماشین خودکار (یعنی <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle L}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>L</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle L}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/103168b86f781fe6e9a4a87b8ea1cebe0ad4ede8" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.583ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle L}"></span>) مجموعه‌ای از کلمات <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle w}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>w</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle w}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/88b1e0c8e1be5ebe69d18a8010676fa42d7961e6" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.664ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle w}"></span> است که با الفبای <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Sigma }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">Σ<!-- Σ --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Sigma }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9e1f558f53cda207614abdf90162266c70bc5c1e" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.678ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle \Sigma }"></span> ساخته شده‌اند و وقتی به عنوان ورودی به ماشین خودکار داده می‌شوند، نهایتاً یکی از وضعیت‌های <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle F}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>F</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle F}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/545fd099af8541605f7ee55f08225526be88ce57" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.741ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle F}"></span> را نتیجه می‌دهند. زبان‌هایی را که توسط ماشین خودکار پذیرفته شده‌اند، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="زبان شمارش‌پذیر بازگشتی">زبان‌های قابل تشخیص</a> می‌نامند. </p><p>وقتی مجموعهٔ وضعیت‌های <i>Q</i> کراندار است، ماشین خودکار به عنوان <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماشین تعیین‌پذیر حالات متناهی">ماشین خودکار کراندار</a> شناخته می‌شود و مجموعهٔ همهٔ زبان‌های قابل تشخیص آن را، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85" title="زبان منظم">زبان‌های باقاعده</a> می‌نامیم. در واقع یک هم‌ارزی قوی وجود دارد: به ازای هر زبان باقاعده یک ماشین خودکار وضعیت محدود وجود دارد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="انواع_ماشین‌های_خودکار_کراندار"><span id=".D8.A7.D9.86.D9.88.D8.A7.D8.B9_.D9.85.D8.A7.D8.B4.DB.8C.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.AE.D9.88.D8.AF.DA.A9.D8.A7.D8.B1_.DA.A9.D8.B1.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D8.AF.D8.A7.D8.B1"></span>انواع ماشین‌های خودکار کراندار</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: انواع ماشین‌های خودکار کراندار"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Maquina.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Maquina.png/220px-Maquina.png" decoding="async" width="220" height="122" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Maquina.png/330px-Maquina.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Maquina.png/440px-Maquina.png 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1000" /></a><figcaption>این تصویر بیانگر نظریه ماشین‌ها می باشد</figcaption></figure> <p>در زیر، سه نوع از ماشین‌های خودکار کراندار ذکر شده‌است. </p> <dl><dt><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماشین تعیین‌پذیر حالات متناهی">ماشین‌های خودکار کراندار قطعی</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt> <dd>هر وضعیت از یک ماشین خودکار از این نوع، یک‌گذار برای هر نشانه دارد.</dd> <dt><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماشین‌های خودکار کراندار غیر قطعی (صفحه وجود ندارد)">ماشین‌های خودکار کراندار غیر قطعی</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt> <dd>وضعیت‌های یک ماشین خودکار کراندار غیر قطعی، ممکن است برای هر نشانه یک‌گذار داشته باشد یا اصلاً انتقالی نداشته باشد یا حتی می‌تواند برای یک نشانه، گذارهای متعددی داشته باشد. این ماشین خودکار، کلمه را در صورتی می‌پذیرد که حداقل یک مسیر از <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle q_{0}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>q</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle q_{0}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9d68d37de188ac61f0c0e3f31d5322d1c486f2f4" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.091ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle q_{0}}"></span> به وضعیتی از <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle F}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>F</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle F}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/545fd099af8541605f7ee55f08225526be88ce57" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.741ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle F}"></span> وجود داشته باشد. اگرگذار تعریف نشده باشد، ماشین نمی‌داند که چگونه به خواندن ورودی ادامه دهد و در نتیجه کلمه پذیرفته نمی‌شود.</dd> <dt><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7_%CE%B5_%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA" title="ماشین تعیین ناپذیر با ε حرکت">ماشین‌های خودکار کراندار غیر قطعی با ε-گذار</a><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt> <dd>علاوه بر اینکه می‌توانند با هر نشانه‌ای به وضعیت‌های بیشتری (یا هیچ وضعیتی) پرش کنند، این ماشین‌ها می‌توانند که به روی هیچ نشانه‌ای پرش نکنند. به این معنا که، اگر یک وضعیت گذارهای نامگذاری شده با ε را دارد، این ماشین می‌تواند در هر وضعیتی که به وسیلهٔ ε-گذار بدست آمده قرار گیرد که این کار می‌تواند با واسطه یا بدون واسطهٔ وضعیت‌های دیگر صورت گیرد. مجموعهٔ وضعیت‌هایی که می‌توان به وسیلهٔ این شیوه از وضعیت <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle q}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>q</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle q}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/06809d64fa7c817ffc7e323f85997f783dbdf71d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.07ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle q}"></span> بدست آورد، <i>ε-بستار برای q</i><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نامیده می‌شود.</dd></dl> <p>با این وجود می‌توان نشان داد که تمام این ماشین‌ها، می‌توانند زبان‌های مشابهی را بپذیرند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="گسترهٔ_ماشین‌های_متناهی"><span id=".DA.AF.D8.B3.D8.AA.D8.B1.D9.87.D9.94_.D9.85.D8.A7.D8.B4.DB.8C.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D8.AA.D9.86.D8.A7.D9.87.DB.8C"></span>گسترهٔ ماشین‌های متناهی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: گسترهٔ ماشین‌های متناهی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خانوادهٔ زبان‌هایی که با ماشین‌های توصیف شده در بالا پذیرفته می‌شوند، خانوادهٔ <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85" title="زبان منظم">زبان‌های باقاعده</a> نامیده می‌شوند. هر چه یک ماشین قوی‌تر باشد، می‌تواند زبان‌های پیچیده‌تری را بپذیرد. ماشین‌های خودکاری که از این ماشین‌ها به‌شمار می‌آیند، عبارتند از: </p> <dl><dt><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="اتوماتون پشته‌ای">ماشین‌های خودکار پشته‌ای</a><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt> <dd>این ماشین‌ها همانند ماشین‌های خودکار کراندار قطعی (یا ماشین‌های خودکار کراندار غیر قطعی) هستند؛ با این تفاوت که <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87_(%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" class="mw-redirect" title="حافظه (رایانه)">حافظه</a> را به صورت <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="پشته">پشته</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به دوش می‌کشند؛ و بنابراین تابع‌گذار <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \delta }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>δ<!-- δ --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \delta }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/c5321cfa797202b3e1f8620663ff43c4660ea03a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.049ex; height:2.343ex;" alt="{\displaystyle \delta }"></span> نیز به نشانه‌ای که در بالای پشته قرار دارد وابسته است و همین تابع مشخص می‌کند که در هر گذار، پشته چگونه باید تغییر داده شود. ماشین‌های پائین فشردنی غیر قطعی،<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86" title="زبان مستقل از متن">زبان‌های مستقل از متن</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> را می‌پذیرند.</dd> <dt><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="آتاماتای خطی کراندار">ماشین‌های خودکار کراندار خطی</a><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dt> <dd>یک ماشین خودکار کراندار خطی، یک <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C" title="ماشین تورینگ غیرقطعی">ماشین تورینگ غیرقطعی</a> است که در آن، به جای یک نوار نامتناهی، فضایی متناسب با اندازهٔ رشتهٔ وارد شده، بر روی نوار وجود دارد. این ماشین‌ها <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان حساس به متن">زبان‌های حساس به متن</a> را می‌پذیرند.</dd> <dt><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="ماشین‌های تورینگ">ماشین‌های تورینگ</a></dt> <dd>این ماشین‌ها، قدرتمندترین ماشین‌های محاسباتی هستند. این ماشین‌ها دارای یک حافظهٔ نامتناهی (به شکل یک نوار) و یک هد (که می‌تواند نوار را بخواند و تغییر دهد و در سرتاسر نوار در هر جهتی جابجا شود) هستند. ماشین‌های تورینگ با الگوریتمها هم ارزند و پایهٔ نظری برای کامپیوترهای جدید می‌باشند. ماشین‌های تورینگ <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="زبان بازگشتی">زبان‌های بازگشتی</a> را می‌پذیرند و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="زبان شمارش‌پذیر بازگشتی">زبان‌های شمارش‌پذیر بازگشتی</a> را شناسایی می‌کنند.</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پانوشته‌ها"><span id=".D9.BE.D8.A7.D9.86.D9.88.D8.B4.D8.AA.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>پانوشته‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: پانوشته‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2 mw-content-ltr" dir="ltr"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">non-deteministic automaton</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">currying</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">monoid</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">transition monoid</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">transformation semigroup</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">deterministic finite automata (DFA)</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">nondeterministic finite automata (NFA)</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">nondeterministic finite state machine|Nondeterministic finite automata, with ε transitions (FND-ε or ε-NFA)</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">ε-closure of <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle q}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>q</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle q}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/06809d64fa7c817ffc7e323f85997f783dbdf71d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.07ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle q}"></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">pushdown automata(PDA)</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">stack</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">non-deterministic PDA</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">context-free languages</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Linear Bounded Automata (LBA)</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های صوری">زبان‌های صوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="اتوماتای سلولی">اتوماتای سلولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%B9%DB%8C%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماشین تعیین‌پذیر حالات متناهی">ماشین‌های خودکار کراندار قطعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="ماشین‌های تورینگ">ماشین‌های تورینگ</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r37199623"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://highered.mcgraw-hill.com/sites/0072880082/information_center_view0">ریاضیات گسسته و کاربردهای آن</a> <span class="skin-nightmode-reset-color languageicon" style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#555;">(انگلیسی)</span></li></ul> <div dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <ul><li>Jackson, Jr. , Philip C. , <i>Introduction to Artificial Intelligence</i>, 2nd enlarged and slightly corrected ed. , Dover Publications, Inc. , New York, 1985. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-486-24864-X" title="ویژه:منابع کتاب/0-486-24864-X">0-486-24864-X</a></li> <li>An Introduction to Formal Languages and Automata, Peter Linz <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/gp/reader/0763737984/ref=sib_dp_pop_fc?ie=UTF8&p=S001#reader-link">وب‌سایت کتاب</a></li> <li>مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «<bdi><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Automata_theory">Automata theory</a></span></bdi>». در <i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="ویکی‌پدیای انگلیسی">دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی</a></i>، بازبینی‌شده در ۲ می ۲۰۱۱.</li></ul> </div> <p><span style="white-space:nowrap;"> </span></p> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="نظریه_اتوماتا:_زبان_صوری_و_دستور_زبان‌های_صوری" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="الگو:زبان‌ها و دستور زبان‌های صوری"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زبان‌ها و دستور زبان‌های صوری (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌ها و دستور زبان‌های صوری"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="نظریه_اتوماتا:_زبان_صوری_و_دستور_زبان‌های_صوری" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="نظریه اتوماتا">نظریه اتوماتا</a>: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="زبان‌ها">زبان صوری</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="دستور زبان صوری">دستور زبان‌های صوری</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;"><a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%AB%D8%AA_%DA%86%D8%A7%D9%85%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="وراثت چامسکی">وراثت چامسکی</a></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="دستور زبان صوری">دستور زبان صوری</a></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان صوری">زبان صوری</a></td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="دستگاه انتزاعی">دستگاه انتزاعی</a>s</td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;;;text-align: center;;width:10em;"><div> <ul><li>Type-0</li> <li>—</li> <li>Type-1</li> <li>—</li> <li>—</li> <li>—</li> <li>—</li> <li>—</li> <li>Type-2</li> <li>—</li> <li>—</li> <li>Type-3</li> <li>—</li> <li>—</li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:10em;"><div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Unrestricted_grammar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unrestricted grammar (صفحه وجود ندارد)">Unrestricted</a></li> <li>(no common name)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D8%AA%D9%86" title="گرامر حساس به متن">گرامر حساس به متن</a></li> <li><span style="white-space:nowrap;">Positive <a href="/w/index.php?title=Range_concatenation_grammars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Range concatenation grammars (صفحه وجود ندارد)">range concatenation</a></span></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="گرامر نمایه‌سازی‌شده">گرامر نمایه‌سازی‌شده</a></li> <li>—</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D9%85_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="تعمیم گرامر مستقل از متن">تعمیم گرامر مستقل از متن</a>s</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="گرامر درخت مجاورت">گرامر درخت مجاورت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="گرامر مستقل از متن">گرامر مستقل از متن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="گرامرهای مستقل از متن قطعی">گرامرهای مستقل از متن قطعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%A8%DA%A9" title="ماشین پشته‌ای مشبک">Visibly pushdown</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85" title="دستور زبان منظم">دستور زبان منظم</a></li> <li>—</li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D8%B9%D8%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="قواعد بازگشتی">قواعد بازگشتی</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:10em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="زبان شمارش‌پذیر بازگشتی">زبان شمارش‌پذیر بازگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="زبان بازگشتی">زبان بازگشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان حساس به متن">زبان حساس به متن</a></li> <li><span style="white-space:nowrap;">Positive <a href="/w/index.php?title=Range_concatenation_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Range concatenation language (صفحه وجود ندارد)">range concatenation</a><sup>*</sup></span></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="زبان نمایه‌سازی‌شده">زبان نمایه‌سازی‌شده</a><sup>*</sup></li> <li>—</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D9%85_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="تعمیم گرامر مستقل از متن">تعمیم گرامر مستقل از متن</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B1_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="گرامر درخت مجاورت">گرامر درخت مجاورت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86" title="زبان مستقل از متن">زبان مستقل از متن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان مستقل از متن قطعی">زبان مستقل از متن قطعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86" title="حروف معین">حروف معین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85" title="زبان منظم">زبان منظم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Star-free_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Star-free language (صفحه وجود ندارد)">Star-free</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B8%D9%85" title="زبان منظم">زبان منظم</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:10em;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="ماشین تورینگ">ماشین تورینگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84" title="ماشین تورینگ کامل">ماشین تورینگ کامل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="آتاماتای خطی کراندار">آتاماتای خطی کراندار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3_%D9%BE%DB%8C" class="mw-redirect" title="کلاس پی">کلاس پی</a> Turing Machine</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%A8%DA%A9" title="ماشین پشته‌ای مشبک">ماشین پشته‌ای مشبک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%AE%DB%8C" title="اتوماتای نخی">اتوماتای نخی</a></li> <li>—</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="ماشین پشته‌ای جاسازی‌شده">ماشین پشته‌ای جاسازی‌شده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="اتوماتون پشته‌ای">اتوماتون پشته‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="ماشین قطعی پشته‌ای">ماشین قطعی پشته‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%D9%88%D9%81_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D9%86" title="حروف معین">حروف معین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ماشین حالات متناهی">ماشین حالات متناهی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aperiodic_finite_state_automaton&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aperiodic finite state automaton (صفحه وجود ندارد)">Counter-free (with aperiodic finite monoid)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D9%82%D8%B7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماشین غیر مدور قطعی متناهی">ماشین غیر مدور قطعی متناهی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><span style="white-space:nowrap;"> هر دسته‌ای از زبان‌ها، به جز آنهایی که با علامت ستاره علامتگذاری شده‌اند، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87" title="زیرمجموعه">زیرمجموعه</a> مناسبی از دسته‌ای است که مستقیماً در بالای آن قرار دارد.<br /> هر زبانی، در هر دسته، به وسیله یک دستور زبان و یک اتومیشن در آن دسته و در سطر مشابه تولید می‌شود.</span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="علوم_رایانه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="الگو:علوم رایانه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="بحث الگو:علوم رایانه"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:علوم رایانه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="علوم_رایانه" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="علوم رایانه">علوم رایانه</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>Note: This template roughly follows the 2012 <a href="/w/index.php?title=ACM_Computing_Classification_System&action=edit&redlink=1" class="new" title="ACM Computing Classification System (صفحه وجود ندارد)">ACM Computing Classification System</a>.</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="سخت‌افزار رایانه">سخت‌افزار</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%DA%86%D8%A7%D9%BE%DB%8C" title="برد مدار چاپی">برد مدار چاپی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C" title="دستگاه جانبی">دستگاه جانبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%B9" class="mw-redirect" title="مدار مجتمع">مدار مجتمع</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%DA%A9%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B3" title="یکپارچه‌سازی کلان‌مقیاس">یکپارچه‌سازی کلان‌مقیاس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DB%8C%DA%A9_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%87" title="سامانه روی یک تراشه">سامانه روی یک تراشه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="رایانش سبز">رایانش سبز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="خودکارسازی طراحی الکترونیکی">خودکارسازی طراحی الکترونیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%87_%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="شتاب‌دهنده سخت‌افزاری">شتاب‌دهنده سخت‌افزاری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سازمان<br />سامانه‌های رایانه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="معماری رایانه">معماری رایانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%87%D9%81%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="سامانه نهفته">سامانه نهفته</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%86%DA%AF" title="رایانش بی‌درنگ">رایانش بی‌درنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="اطمینان‌پذیری">اطمینان‌پذیری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="شبکه رایانه‌ای">شبکه رایانه‌ای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="معماری شبکه">معماری شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="پروتکل ارتباطات">پروتکل ارتباطات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="سخت‌افزار شبکه">سخت‌افزار شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="برنامه‌ریز شبکه">برنامه‌ریز شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="کارایی شبکه رایانه‌ای">کارایی شبکه رایانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="سرویس شبکه‌ای">سرویس شبکه‌ای</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سازمان نرم‌افزار</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%81%D8%B3%D8%B1_(%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" class="mw-redirect" title="مفسر (رایانه)">مفسر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="میان‌افزار">میان‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="ماشین مجازی">ماشین مجازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84" title="سیستم‌عامل">سیستم‌عامل</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%81%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="کیفیت نرم‌افزار">کیفیت نرم‌افزار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="نظریه زبان‌های برنامه‌نویسی">نظریه زبان‌های برنامه‌نویسی</a><br />و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="ابزار توسعه نرم‌افزار">ابزار توسعه نرم‌افزار</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگو برنامه‌نویسی">الگو برنامه‌نویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان برنامه‌نویسی">زبان برنامه‌نویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%B1" title="کامپایلر">کامپایلر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87" title="زبان خاص دامنه">زبان خاص دامنه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زبان مدلسازی">زبان مدلسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%88%D8%A8_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="چارچوب نرم‌افزاری">چارچوب نرم‌افزاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%DB%8C%D8%B7_%DB%8C%DA%A9%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="محیط یکپارچه توسعه نرم‌افزار">محیط یکپارچه توسعه نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="مدیریت پیکربندی نرم‌افزار">مدیریت پیکربندی نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_(%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" class="mw-redirect" title="کتابخانه (رایانه)">کتابخانه (رایانه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%B2%D9%86_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="مخزن نرم‌افزاری">مخزن نرم‌افزاری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="توسعه نرم‌افزار">توسعه نرم‌افزار</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="فرایند توسعه نرم‌افزار">فرایند توسعه نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تحلیل نیازمندی‌ها">تحلیل نیازمندی‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="طراحی نرم‌افزار">طراحی نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="ساخت نرم‌افزار">ساخت نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="استقرار نرم‌افزار">استقرار نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%88_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="تعمیر و نگهداری نرم‌افزار">تعمیر و نگهداری نرم‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="تیم برنامه‌نویسی">تیم برنامه‌نویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%AA%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%B2" title="نرم‌افزار متن‌باز">نرم‌افزار متن‌باز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="برنامه‌نویسی">برنامه‌نویسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="آزمون نرم‌افزار">آزمون نرم‌افزار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="نظریه محاسبات">نظریه محاسبات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D9%87" title="مدل محاسبه">مدل محاسبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان صوری">زبان صوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="نظریه اتوماتا">نظریه اتوماتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="نظریه رایانش‌پذیری">نظریه رایانش‌پذیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%BE%DB%8C%DA%86%DB%8C%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="نظریه پیچیدگی محاسباتی">نظریه پیچیدگی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="منطق در علوم کامپیوتر">منطق در علوم کامپیوتر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_(%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87)" title="معنی‌شناسی (علوم رایانه)">معنی‌شناسی (علوم رایانه)</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتمها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تحلیل الگوریتمها">تحلیل الگوریتمها</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="کارایی الگوریتمی">کارایی الگوریتمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" class="mw-redirect" title="الگوریتم‌های تصادفی">الگوریتم‌های تصادفی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هندسه محاسباتی">هندسه محاسباتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ریاضیات<br />رایانه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="ریاضیات گسسته">ریاضیات گسسته</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="احتمالات">احتمالات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="آمار">آمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="نرم‌افزار ریاضی">نرم‌افزار ریاضی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="نظریه اطلاعات">نظریه اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="آنالیز ریاضی">آنالیز ریاضی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="آنالیز عددی">آنالیز عددی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="سامانه اطلاعاتی">سامانه اطلاعاتی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="پایگاه داده">پایگاه داده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B0%D8%AE%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ذخیره‌سازی داده رایانه">ذخیره‌سازی داده رایانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="سامانه اطلاعات سازمانی">سامانه اطلاعات سازمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="نرم‌افزارهای اجتماعی">نرم‌افزار اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سامانه اطلاعات جغرافیایی">سامانه اطلاعات جغرافیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85" title="سامانه پشتیبانی تصمیم">سامانه پشتیبانی تصمیم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84_%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="کنترل فرایند">کنترل فرایند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DA%86%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="پایگاه داده چند رسانه‌ای">پایگاه داده چند رسانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="داده‌کاوی">داده‌کاوی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="کتابخانه دیجیتال">کتابخانه دیجیتال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4" class="mw-redirect" title="سکوی رایانش">سکوی رایانش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="بازاریابی اینترنتی">بازاریابی اینترنتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A8_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="وب جهان‌گستر">وب جهان‌گستر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="بازیابی اطلاعات">بازیابی اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%81%D9%86%DB%8C" title="مستندسازی فنی">مستندسازی فنی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="امنیت رایانه">امنیت رایانه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رمزنگاری">رمزنگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="روش‌های صوری">روش‌های صوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_(%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D8%AF)" title="سرویس امنیتی (ارتباطات دور برد)">خدمات امنیتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D8%B4%D8%AE%DB%8C%D8%B5_%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0" title="سامانه تشخیص نفوذ">سامانه تشخیص نفوذ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87_%D8%AE%D8%B7%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="به خطر افتادن امنیت کامپیوتر در اثر خرابی سخت‌افزار">خرابی سخت‌افزار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87" title="امنیت شبکه">امنیت شبکه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="امنیت اطلاعات">امنیت اطلاعات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="امنیت برنامه">امنیت برنامه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="تعامل انسان و رایانه">تعامل انسان و رایانه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D8%AA%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84%DB%8C" title="طراحی تعاملی">طراحی تعاملی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="رایانش اجتماعی">رایانش اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1" title="رایانش فراگیر">رایانش فراگیر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_(%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C)" title="مصورسازی (گرافیک رایانه‌ای)">مصورسازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B3%E2%80%8C%D9%BE%D8%B0%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دسترس‌پذیری رایانه">دسترس‌پذیری رایانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="واسط کاربر">واسط‌های کاربر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%D9%88%D8%B4%DB%8C%D8%AF%D9%86%DB%8C" title="رایانه پوشیدنی">رایانش پوشیدنی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="همروندی">همروندی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%87%D9%85%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86" title="رایانش همزمان">رایانش همزمان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="رایانش موازی">رایانش موازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B9%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="رایانش توزیع‌شده">رایانش توزیع‌شده</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="چندریسمانی">چندریسمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4%DB%8C" title="چندپردازشی">چندپردازشی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="هوش مصنوعی">هوش مصنوعی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="پردازش زبان‌های طبیعی">پردازش زبان‌های طبیعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="بازنمود دانش">بازنمود دانش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="بینایی رایانه‌ای">بینایی رایانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="برنامه‌ریزی خودکار">برنامه‌ریزی خودکار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="بهینه‌سازی">بهینه‌سازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84" title="نظریه کنترل">نظریه کنترل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="فلسفه هوش مصنوعی">فلسفه هوش مصنوعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%B4_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B9_%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="هوش مصنوعی توزیع شده">هوش مصنوعی توزیع شده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="استدلال خودکار">استدلال خودکار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="زبان‌شناسی رایانشی">زبان‌شناسی رایانشی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="یادگیری ماشین">یادگیری ماشین</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86" title="یادگیری ماشین">یادگیری ماشین</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="یادگیری با نظارت">یادگیری با نظارت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="یادگیری بی‌نظارت">یادگیری بی‌نظارت</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="یادگیری تقویتی">یادگیری تقویتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF-%D9%88%D8%B8%DB%8C%D9%81%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="یادگیری چند-وظیفه‌ای">یادگیری چند-وظیفه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%AC%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="روش اعتبارسنجی متقابل">روش اعتبارسنجی متقابل</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="گرافیک رایانه‌ای">گرافیک رایانه‌ای</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="پویانمایی رایانه‌ای">پویانمایی رایانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF_(%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C)" title="رندرینگ (گرافیک رایانه‌ای)">رندرینگ (گرافیک رایانه‌ای)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B4" class="mw-redirect" title="روتوش">روتوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D8%B4_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="واحد پردازش گرافیکی">واحد پردازش گرافیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="واقعیت ترکیبی">واقعیت ترکیبی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%82%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="واقعیت مجازی">واقعیت مجازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%B1" title="فشرده‌سازی تصویر">فشرده‌سازی تصویر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF" class="mw-redirect" title="مدلسازی جامد">مدلسازی جامد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">رایانش<br />کاربردی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="تجارت الکترونیک">تجارت الکترونیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="نرم‌افزار سازمانی">نرم‌افزار سازمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="ریاضیات محاسباتی">ریاضیات محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="فیزیک محاسباتی">فیزیک محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="شیمی محاسباتی">شیمی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زیست‌شناسی محاسباتی">زیست‌شناسی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="علوم اجتماعی محاسباتی">علوم اجتماعی محاسباتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%DB%8C_%D9%88_%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D9%87" title="مهندسی و علم محاسبه">مهندسی و علم محاسبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="انفورماتیک پزشکی">انفورماتیک پزشکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="هنر دیجیتال">هنر دیجیتال</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%B1_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="نشر الکترونیک">نشر الکترونیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="جنگ مجازی">جنگ مجازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A3%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رأی‌گیری الکترونیکی">رأی‌گیری الکترونیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A6%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="بازی ویدئویی">بازی ویدئویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B2" title="واژه‌پرداز">واژه‌پرداز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="تحقیق در عملیات">تحقیق در عملیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C" title="فناوری آموزشی">فناوری آموزشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%AF" title="سامانه مدیریت اسناد">سامانه مدیریت اسناد</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div>توجه: بنا بر <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامانه رده‌بندی رایانش ای‌سی‌ام (صفحه وجود ندارد)">سامانه رده‌بندی رایانش ای‌سی‌ام</a> علم رایانه همچنین می‌تواند به موضوع‌ها یا زمینه‌های گوناگون تقسیم شود. <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Emoji_u1f4d6.svg" class="mw-file-description" title="کتاب ویکی‌پدیا"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Emoji_u1f4d6.svg/16px-Emoji_u1f4d6.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Emoji_u1f4d6.svg/24px-Emoji_u1f4d6.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Emoji_u1f4d6.svg/32px-Emoji_u1f4d6.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span> <b><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="کتاب:علوم رایانه (صفحه وجود ندارد)">کتاب:علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:علوم رایانه">رده:علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Global_thinking.svg" class="mw-file-description" title="نمای کلی"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/10px-Global_thinking.svg.png" decoding="async" width="10" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/15px-Global_thinking.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/21px-Global_thinking.svg.png 2x" data-file-width="130" data-file-height="200" /></a></span> <b><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="طرح کلی علوم رایانه">طرح کلی علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:People_icon.svg" class="mw-file-description" title="ویکی‌پروژه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/16px-People_icon.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/24px-People_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/People_icon.svg/32px-People_icon.svg.png 2x" data-file-width="100" data-file-height="100" /></a></span><b><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه علوم رایانه">ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه علوم رایانه</a></b></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Commons-logo.svg" class="mw-file-description" title="صفحهٔ ویکی‌انبار"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/12px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="12" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/18px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/24px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Computer_science" class="extiw" title="commons:Category:Computer science">ویکی‌انبار</a></b></li></ul></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q214526#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q214526#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q214526#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کتابخانه‌های ملی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119395737">فرانسه</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119395737">(داده‌ها)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4003953-5">آلمان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007541154705171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85079341">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000068036&P_CON_LNG=ENG">لتونی</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00568995">ژاپن</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph126547&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/1004846/">کاربرد چندوجهی اصطلاحات موضوعی</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ریاضیات_صنعتی_و_کاربردی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="الگو:ریاضیات صنعتی و کاربردی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:ریاضیات صنعتی و کاربردی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA%DB%8C_%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:ریاضیات صنعتی و کاربردی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ریاضیات_صنعتی_و_کاربردی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="ریاضیات کاربردی">ریاضیات صنعتی و کاربردی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="ریاضیات محاسباتی">ریاضیات محاسباتی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتم</a>s <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="الگوریتم">الگوریتم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تحلیل الگوریتمها">تحلیل الگوریتمها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7" class="mw-redirect" title="نظریه اتوماتا">نظریه اتوماتا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D8%AF%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="نظریه کدگذاری">نظریه کدگذاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%DB%8C%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="منطق در علوم کامپیوتر">منطق در علوم کامپیوتر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%85%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="رمزنگاری">رمزنگاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="نظریه اطلاعات">نظریه اطلاعات</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="ریاضیات گسسته">ریاضیات گسسته</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="جبر رایانه‌ای">جبر رایانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="نظریه اعداد رایانشی">نظریه اعداد رایانشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="ترکیبیات">ترکیبیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="نظریه گراف">نظریه گراف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%87_%DA%AF%D8%B3%D8%B3%D8%AA%D9%87" title="هندسه گسسته">هندسه گسسته</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="آنالیز ریاضی">آنالیز ریاضی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8" title="نظریه تقریب">نظریه تقریب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Clifford_analysis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Clifford analysis (صفحه وجود ندارد)">Clifford analysis</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Clifford_algebra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Clifford algebra (صفحه وجود ندارد)">Clifford algebra</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="معادله دیفرانسیل">معادله دیفرانسیل</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Complex_differential_equation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Complex differential equation (صفحه وجود ندارد)">Complex differential equations</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84_%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C" title="معادله دیفرانسیل معمولی">معادله دیفرانسیل معمولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%B2%D8%A6%DB%8C" title="معادله دیفرانسیل با مشتقات جزئی">معادله دیفرانسیل با مشتقات جزئی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="معادله دیفرانسیل تصادفی">معادله دیفرانسیل تصادفی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="هندسه دیفرانسیل">هندسه دیفرانسیل</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Differential_form&action=edit&redlink=1" class="new" title="Differential form (صفحه وجود ندارد)">Differential forms</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gauge_theory_(mathematics)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gauge theory (mathematics) (صفحه وجود ندارد)">Gauge theory</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geometric_analysis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geometric analysis (صفحه وجود ندارد)">Geometric analysis</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7" title="سامانه پویا">سامانه پویا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%A8" title="نظریه آشوب">نظریه آشوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84" title="نظریه کنترل">نظریه کنترل</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9%DB%8C" title="آنالیز تابعی">آنالیز تابعی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Operator_algebra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operator algebra (صفحه وجود ندارد)">Operator algebra</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B9%D9%85%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="نظریه عمل‌گرها">نظریه عمل‌گرها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="آنالیز هارمونیک">آنالیز هارمونیک</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="آنالیز فوریه">آنالیز فوریه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Multilinear_algebra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Multilinear algebra (صفحه وجود ندارد)">Multilinear algebra</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Exterior_algebra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Exterior algebra (صفحه وجود ندارد)">Exterior</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geometric_algebra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geometric algebra (صفحه وجود ندارد)">Geometric</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%B1" title="تانسور">تانسور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="حساب برداری">حساب برداری</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%86%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AA%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%87" title="حساب چندمتغیره">حساب چندمتغیره</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Exterior_calculus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Exterior calculus (صفحه وجود ندارد)">Exterior</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Geometric_calculus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geometric calculus (صفحه وجود ندارد)">Geometric</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="حساب تانسوری">حساب تانسوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="حساب برداری">حساب برداری</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2_%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="آنالیز عددی">آنالیز عددی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1_%D8%AE%D8%B7%DB%8C_%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="جبر خطی عددی">جبر خطی عددی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%84_%D8%B9%D8%AF%D8%AF%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84_%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C" title="حل عددی معادلات دیفرانسیل معمولی">حل عددی معادلات دیفرانسیل معمولی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Numerical_methods_for_partial_differential_equations&action=edit&redlink=1" class="new" title="Numerical methods for partial differential equations (صفحه وجود ندارد)">Numerical methods for partial differential equations</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Validated_numerics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Validated numerics (صفحه وجود ندارد)">Validated numerics</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="حساب تغییرات">حساب تغییرات</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="نظریه احتمالات">نظریه احتمالات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B9_%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84" title="توزیع احتمال">توزیع احتمال</a>s (<a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%BA%DB%8C%D8%B1_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="متغیر تصادفی">متغیر تصادفی</a>s)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="فرایند تصادفی">فرایند تصادفی</a>es / <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="حسابان تصادفی">حسابان تصادفی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Functional_integration&action=edit&redlink=1" class="new" title="Functional integration (صفحه وجود ندارد)">Path integral</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Malliavin_calculus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Malliavin calculus (صفحه وجود ندارد)">Stochastic variational calculus</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="ریاضی فیزیک">ریاضی فیزیک</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="مکانیک تحلیلی">مکانیک تحلیلی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%84%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%98%DB%8C" title="مکانیک لاگرانژی">مکانیک لاگرانژی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%87%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C" title="مکانیک همیلتونی">مکانیک همیلتونی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="میدان (فیزیک)">میدان (فیزیک)</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="نظریه میدان کلاسیک">نظریه میدان کلاسیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Conformal_field_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Conformal field theory (صفحه وجود ندارد)">Conformal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Effective_field_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Effective field theory (صفحه وجود ندارد)">Effective</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="نظریه پیمانه‌ای">نظریه پیمانه‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C" title="نظریه میدان‌های کوانتومی">نظریه میدان‌های کوانتومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Statistical_field_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Statistical field theory (صفحه وجود ندارد)">Statistical</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="نظریه پتانسیل">نظریه پتانسیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نظریه ریسمان">نظریه ریسمان</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Topological_string_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topological string theory (صفحه وجود ندارد)">Topological</a></li></ul></li></ul> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th id="ساختارهای_جبری" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;font-weight:normal;">ساختارهای جبری</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Algebra_of_physical_space&action=edit&redlink=1" class="new" title="Algebra of physical space (صفحه وجود ندارد)">Algebra of physical space</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%84%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AA%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1" title="فرمول‌بندی انتگرال مسیر">فرمول‌بندی انتگرال مسیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quantum_group&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quantum group (صفحه وجود ندارد)">Quantum group</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A8%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B4" title="گروه بازبهنجارش">گروه بازبهنجارش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Particle_physics_and_representation_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Particle physics and representation theory (صفحه وجود ندارد)">Representation theory</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spacetime_algebra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spacetime algebra (صفحه وجود ندارد)">Spacetime algebra</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B5%D9%85%DB%8C%D9%85" title="نظریه تصمیم">نظریه‌های تصمیم</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="نظریه بازی">نظریه بازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="تحقیق در عملیات">تحقیق در عملیات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="بهینه‌سازی">بهینه‌سازی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="نظریه انتخاب اجتماعی">نظریه انتخاب اجتماعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="آمار">آمار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="اقتصاد ریاضی">اقتصاد ریاضی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="ریاضیات مالی">ریاضیات مالی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کاربردهای دیگر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%88_%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="زیست‌شناسی ریاضیاتی و نظری">زیست‌شناسی ریاضیاتی و نظری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="شیمی ریاضیاتی">شیمی ریاضیاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" class="mw-redirect" title="روانشناسی ریاضی">روانشناسی ریاضی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mathematical_sociology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mathematical sociology (صفحه وجود ندارد)">Sociology</a></li> <li>"<a href="/w/index.php?title=The_Unreasonable_Effectiveness_of_Mathematics_in_the_Natural_Sciences&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences (صفحه وجود ندارد)">The Unreasonable Effectiveness of Mathematics in the Natural Sciences</a>"</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="ریاضیات">ریاضیات</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سازمان‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Society_for_Industrial_and_Applied_Mathematics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Society for Industrial and Applied Mathematics (صفحه وجود ندارد)">Society for Industrial and Applied Mathematics</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Japan_Society_for_Industrial_and_Applied_Mathematics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Japan Society for Industrial and Applied Mathematics (صفحه وجود ندارد)">Japan Society for Industrial and Applied Mathematics</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Soci%C3%A9t%C3%A9_de_Math%C3%A9matiques_Appliqu%C3%A9es_et_Industrielles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Société de Mathématiques Appliquées et Industrielles (صفحه وجود ندارد)">Société de Mathématiques Appliquées et Industrielles</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=International_Council_for_Industrial_and_Applied_Mathematics&action=edit&redlink=1" class="new" title="International Council for Industrial and Applied Mathematics (صفحه وجود ندارد)">International Council for Industrial and Applied Mathematics</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li>'</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="درگاه:ریاضیات">درگاه:ریاضیات</a> / <a href="/w/index.php?title=Topic_outline_of_mathematics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topic outline of mathematics (صفحه وجود ندارد)">outline</a> / <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D9%81%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C" title="فهرست مفاهیم ریاضی">فهرست مفاهیم ریاضی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐int.codfw.main‐67f96847dc‐rzkm7 Cached time: 20241125085921 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.453 seconds Real time usage: 0.638 seconds Preprocessor visited node count: 1610/1000000 Post‐expand include size: 92680/2097152 bytes Template argument size: 5449/2097152 bytes Highest expansion depth: 10/100 Expensive parser function count: 10/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 36694/5000000 bytes Lua time usage: 0.249/10.000 seconds Lua memory usage: 17967276/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 433.514 1 -total 38.10% 165.151 1 الگو:انگلیسی 37.19% 161.233 1 الگو:به_زبان_دیگر 36.57% 158.554 1 الگو:Lang 27.88% 120.860 4 الگو:Navbox 22.94% 99.458 1 الگو:زبان‌ها_و_دستور_زبان‌های_صوری 22.53% 97.691 1 الگو:Navbox_with_columns 9.93% 43.057 1 الگو:داده‌های_کتابخانه‌ای 9.78% 42.397 2 الگو:پانویس 5.61% 24.315 1 الگو:نشان_زبان --> <!-- Saved in parser cache with key fawiki:pcache:idhash:167243-0!canonical and timestamp 20241125085921 and revision id 38259314. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نظریه_ماشین‌ها&oldid=38259314">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=نظریه_ماشین‌ها&oldid=38259314</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="رده:ریاضیات">ریاضیات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7" title="رده:نظریه اتوماتا">نظریه اتوماتا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7_(%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%B4)" title="رده:اتوماتا (رایانش)">اتوماتا (رایانش)</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای الگوی یادکرد-ویکی">مقاله‌های دارای الگوی یادکرد-ویکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LNB" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NDL" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_FAST" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۶ نوامبر ۲۰۲۳ ساعت ۲۰:۰۱ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-25mv4","wgBackendResponseTime":245,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.453","walltime":"0.638","ppvisitednodes":{"value":1610,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":92680,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":5449,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":10,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":36694,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 433.514 1 -total"," 38.10% 165.151 1 الگو:انگلیسی"," 37.19% 161.233 1 الگو:به_زبان_دیگر"," 36.57% 158.554 1 الگو:Lang"," 27.88% 120.860 4 الگو:Navbox"," 22.94% 99.458 1 الگو:زبان‌ها_و_دستور_زبان‌های_صوری"," 22.53% 97.691 1 الگو:Navbox_with_columns"," 9.93% 43.057 1 الگو:داده‌های_کتابخانه‌ای"," 9.78% 42.397 2 الگو:پانویس"," 5.61% 24.315 1 الگو:نشان_زبان"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.249","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":17967276,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-int.codfw.main-67f96847dc-rzkm7","timestamp":"20241125085921","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0646\u0638\u0631\u06cc\u0647 \u0645\u0627\u0634\u06cc\u0646\u200c\u0647\u0627","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q214526","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q214526","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-11-23T06:51:29Z","dateModified":"2023-11-16T20:01:42Z"}</script> </body> </html>