CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Tachtigers - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"24b31415-a00d-40d5-8f4e-60b37fb1c221","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Tachtigers","wgTitle":"Tachtigers","wgCurRevisionId":68861501,"wgRevisionId":68861501,"wgArticleId":56103,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Nederlandse literaire stroming","1880-1889","Impressionisme"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Tachtigers","wgRelevantArticleId":56103,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{ "pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q1873119","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready", "skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions", "wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg/1200px-Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="881"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg/800px-Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="587"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg/640px-Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="470"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Tachtigers - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Tachtigers"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Tachtigers"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Tachtigers rootpage-Tachtigers skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Hoofdmenu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/17_februari"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas"><span>Speciale pagina's</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Tachtigers" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Tachtigers" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Tachtigers" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Tachtigers" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geschiedenis-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Geschiedenis-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Voorafgaande_periode" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Voorafgaande_periode"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Voorafgaande periode</span> </div> </a> <ul id="toc-Voorafgaande_periode-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Afkeer_van_de_oude_wereld" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Afkeer_van_de_oude_wereld"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Afkeer van de oude wereld</span> </div> </a> <ul id="toc-Afkeer_van_de_oude_wereld-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Opbloei" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Opbloei"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Opbloei</span> </div> </a> <ul id="toc-Opbloei-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nieuwe_geluiden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nieuwe_geluiden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Nieuwe geluiden</span> </div> </a> <ul id="toc-Nieuwe_geluiden-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Einde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Einde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Einde</span> </div> </a> <ul id="toc-Einde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kenmerken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kenmerken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Kenmerken</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kenmerken-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Kenmerken-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Kenmerken-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hoofdprincipes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hoofdprincipes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Hoofdprincipes</span> </div> </a> <ul id="toc-Hoofdprincipes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Flanor" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Flanor"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Flanor</span> </div> </a> <ul id="toc-Flanor-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_Nieuwe_Gids" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#De_Nieuwe_Gids"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>De Nieuwe Gids</span> </div> </a> <ul id="toc-De_Nieuwe_Gids-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Werken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Werken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Werken</span> </div> </a> <ul id="toc-Werken-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aan_de_Tachtigers_verwante_kunstenaars" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aan_de_Tachtigers_verwante_kunstenaars"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Aan de Tachtigers verwante kunstenaars</span> </div> </a> <ul id="toc-Aan_de_Tachtigers_verwante_kunstenaars-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Varia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Varia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Varia</span> </div> </a> <ul id="toc-Varia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Inhoudsopgave" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Tachtigers</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 11 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-11" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">11 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/De_Tachtigers" title="De Tachtigers – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="De Tachtigers" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/De_Tachtigers" title="De Tachtigers – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="De Tachtigers" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Tachtigers" title="Tachtigers – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Tachtigers" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0_%D0%BE%D1%81%D0%B0%D0%BC%D0%B4%D0%B5%D1%81%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%85" title="Генерација осамдесетих – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Генерација осамдесетих" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1873119#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tachtigers" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Tachtigers" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Tachtigers"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Tachtigers"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Tachtigers" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Tachtigers" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&oldid=68861501" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Tachtigers&id=68861501&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FTachtigers"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FTachtigers"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Tachtigers"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Tachtigers&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Tachtigers" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q1873119" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg/300px-Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg" decoding="async" width="300" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg/450px-Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg/600px-Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg 2x" data-file-width="1564" data-file-height="1148" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kunstenaarsportretten_(Jessurun_de_Mesquita)" title="Kunstenaarsportretten (Jessurun de Mesquita)">Kunstenaarsportretten</a>. <abbr title="van links naar rechts">V.l.n.r.</abbr>: de Tachtigers <a href="/wiki/Willem_Witsen" title="Willem Witsen">Willem Witsen</a>, <a href="/wiki/Willem_Kloos_(dichter)" title="Willem Kloos (dichter)">Willem Kloos</a>, <a href="/wiki/Hein_Boeken" title="Hein Boeken">Hein Boeken</a> en <a href="/wiki/Maurits_van_der_Valk" title="Maurits van der Valk">Maurits van der Valk</a>. Foto <a href="/wiki/Joseph_Jessurun_de_Mesquita" title="Joseph Jessurun de Mesquita">Joseph Jessurun de Mesquita</a>, 1888.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys,_Hein_Boeken,_Annette_Versluys-Poelman,_Charles_van_Deventer,_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys%2C_Hein_Boeken%2C_Annette_Versluys-Poelman%2C_Charles_van_Deventer%2C_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg/300px-%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys%2C_Hein_Boeken%2C_Annette_Versluys-Poelman%2C_Charles_van_Deventer%2C_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg" decoding="async" width="300" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys%2C_Hein_Boeken%2C_Annette_Versluys-Poelman%2C_Charles_van_Deventer%2C_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg/450px-%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys%2C_Hein_Boeken%2C_Annette_Versluys-Poelman%2C_Charles_van_Deventer%2C_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys%2C_Hein_Boeken%2C_Annette_Versluys-Poelman%2C_Charles_van_Deventer%2C_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg/600px-%22De_Tachtigers%22_v.l.n.r._Willem_Versluys%2C_Hein_Boeken%2C_Annette_Versluys-Poelman%2C_Charles_van_Deventer%2C_Mieb_Pijnappel_en_Willem_Kloos.jpg 2x" data-file-width="1200" data-file-height="863" /></a><figcaption>Tachtigers. Van links naar rechts <a href="/w/index.php?title=Willem_Versluys&action=edit&redlink=1" class="new" title="Willem Versluys (de pagina bestaat niet)">Willem Versluys</a>, Hein Boeken, <a href="/wiki/Annette_Versluys-Poelman" title="Annette Versluys-Poelman">Annette Versluys-Poelman</a>, <a href="/w/index.php?title=Charles_van_Deventer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charles van Deventer (de pagina bestaat niet)">Charles van Deventer</a>, <a href="/w/index.php?title=Mieb_Pijnappel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mieb Pijnappel (de pagina bestaat niet)">Mieb Pijnappel</a> en Willem Kloos. Foto <a href="/wiki/Willem_Witsen" title="Willem Witsen">Willem Witsen</a>.</figcaption></figure> <p>De <b>Tachtigers</b> vormden een vernieuwende beweging binnen de Nederlandse kunst en met name binnen de <a href="/wiki/Nederlandse_literatuur" title="Nederlandse literatuur">Nederlandse literatuur</a> die van ca. 1880 tot 1894 bestond. In het werk van de auteurs die tot deze beweging worden gerekend kwamen het <a href="/wiki/Impressionisme" title="Impressionisme">impressionisme</a> en <a href="/wiki/Naturalisme_(literatuur)" title="Naturalisme (literatuur)">naturalisme</a> sterk naar voren. De Tachtigers zijn vooral van belang vanwege de vernieuwing die zij aanbrachten in de <a href="/wiki/Po%C3%ABzie" title="Poëzie">poëzie</a> en de sterke onderlinge band die de meesten van hen aanvankelijk met elkaar hadden: zij kenden elkaar van hun studies of van sociëteiten, correspondeerden intensief met elkaar<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, leenden elkaar geld en investeerden in "hun" in 1885 vol elan opgericht nieuw literair tijdschrift <i><a href="/wiki/De_Nieuwe_Gids_(Nederland)" title="De Nieuwe Gids (Nederland)">De Nieuwe Gids</a></i>, dat vooral in de begintijd over het algemeen met de beweging werd vereenzelvigd en zich sterk afzette tegen de reeds bestaande, meer behoudende <i><a href="/wiki/De_Gids_(tijdschrift)" title="De Gids (tijdschrift)">De Gids</a></i>, dat verscheen sinds 1837. </p><p>Naast <i>De Nieuwe Gids</i> werd ook het sinds 1877 verschijnende weekblad <i><a href="/wiki/De_Groene_Amsterdammer" title="De Groene Amsterdammer">De Amsterdammer</a></i> een belangrijk medium van de beweging. Hoewel het vooral een <a href="/wiki/Literatuur" title="Literatuur">literaire</a> beweging betrof, waren er ook kunstschilders en componisten die zich met de beweging associeerden, zoals <a href="/wiki/Alphons_Diepenbrock" title="Alphons Diepenbrock">Alphons Diepenbrock</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Voorafgaande_periode">Voorafgaande periode</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Voorafgaande periode" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Voorafgaande periode"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie ook <a href="/wiki/Romantiek_(literatuur)" title="Romantiek (literatuur)">Romantiek (literatuur)</a> en <a href="/wiki/Nederlandse_literatuur#Moderne_letterkunde_1880-1945" title="Nederlandse literatuur">Nederlandse literatuur#Moderne letterkunde 1880-1945</a></i></div> <p>Het Nederland van halverwege de negentiende eeuw behoorde tot de culturele achterhoede van Europa. De Nederlandse literatuur tussen 1860 en 1880 kan gekenschetst worden als <a href="/wiki/Realisme_(literatuur)" title="Realisme (literatuur)">realistisch</a>, met een sterk moralistische inslag. Het <a href="/wiki/Naturalisme_(literatuur)" title="Naturalisme (literatuur)">naturalisme</a> dat in <a href="/wiki/Frankrijk" title="Frankrijk">Frankrijk</a> opgang maakte, werd categorisch afgewezen. <a href="/wiki/Stendhal" title="Stendhal">Stendhal</a> werd als cynisch en zedeloos bestempeld<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en <a href="/wiki/Gustave_Flaubert" title="Gustave Flaubert">Gustave Flauberts</a> meesterwerk <i><a href="/wiki/Madame_Bovary" title="Madame Bovary">Madame Bovary</a></i> (1857) werd door criticus-schrijver <a href="/wiki/Jan_ten_Brink" title="Jan ten Brink">Jan ten Brink</a> in <i><a href="/wiki/De_Nederlandsche_Spectator" title="De Nederlandsche Spectator">De Nederlandsche Spectator</a></i> met de grond gelijk gemaakt. "De eindindruk van Flauberts eerste roman", zo schreef hij, "is daarenboven, ondanks zijn buitengewone talent van waarneming en analyse, teleurstellend en beledigend voor het zedelijk gevoel".<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De literaire kritiek uit die dagen, met De Nederlandsche Spectator en <a href="/wiki/De_Gids_(tijdschrift)" title="De Gids (tijdschrift)">De Gids</a> als belangrijkste spreekbuizen, was sterk conservatief en onderwierp elke vernieuwing die uit het buitenland kwam aan een moralistische toets. Veel werken uit die tijd waren zielloos en weinig inspirerend en doorstonden de tand des tijds dan ook niet. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Afkeer_van_de_oude_wereld">Afkeer van de oude wereld</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Afkeer van de oude wereld" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Afkeer van de oude wereld"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67811894">.mw-parser-output .citaatbox{position:relative;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border-left:4px solid var(--border-color-muted,#eaecf0);margin:1em 0 1em 1em;padding:1em;font-size:90%;float:right;clear:right;max-width:25em}.mw-parser-output .citaatbox.links{margin:1em 1em 1em 0;float:left;clear:left}.mw-parser-output .citaatbox::before{content:"“";position:absolute;top:-0.3em;font-family:"Linux Libertine","Georgia","Times","Source Serif Pro",serif;font-weight:bold;font-size:3em;color:#a3d3ff;height:0.5em;line-height:1em;overflow:hidden}.mw-parser-output .citaatbox>blockquote{padding:0;margin:0 0 0.5em;border:none}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .citaatbox,.mw-parser-output .citaatbox.links{float:unset;clear:unset;margin:1em 0;max-width:unset}}</style><div class="citaatbox"><blockquote><div class="poem"> <p>Schoonheid, o gij, wier naam geheiligd zij,<br /> Uw wil geschiede; kóme uw heerschappij;<br /> Naast u aanbidde de aarde geen andren god! </p> </div> </blockquote>— Uit <i>Deine Theos</i>, <i>Mathilde-cyclus</i> Jacques Perk (1879)</div> <p>In het laatste kwart van de eeuw begonnen de nieuwe golven van het impressionisme, wagnerisme en naturalisme ook de Nederlandse kust te overspoelen en was er een duidelijk literair ontwaken op til, hetgeen uiteindelijk zou culmineren in de "beweging van tachtig". </p><p>Een groep jonge studenten en kunstenaars, geboren tussen 1855 en 1865, voornamelijk afkomstig uit <a href="/wiki/Amsterdam" title="Amsterdam">Amsterdam</a> en omgeving, vonden elkaar in de afkeer van de victoriaanse wereld die Alphons Diepenbrock later zou beschrijven als "de afschuwelijke vulgariteit van de bureaucratenwereld der 'letterkundigen' in wier midden De Gids als een wonder verscheen". Diversen van hen, waaronder Kloos, Perk, <a href="/wiki/Aegidius_Willem_Timmerman" title="Aegidius Willem Timmerman">Timmerman</a>, <a href="/wiki/Frank_van_der_Goes" title="Frank van der Goes">Van der Goes</a>, Gorter en iets later Verwey, stonden onder invloed van de <a href="/wiki/Classicus" title="Classicus">classicus</a> en <a href="/wiki/Humanisme" title="Humanisme">humanist</a> <a href="/wiki/Willem_Doorenbos" title="Willem Doorenbos">Willem Doorenbos</a>, die hun leraar was geweest aan de <a href="/wiki/Hogere_Burgerschool" class="mw-redirect" title="Hogere Burgerschool">HBS</a>.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De meesten van hen studeerden klassieke letteren. Ze verfoeiden de dorre wetenschapsbeoefening zoals zij die doorgaans aan de universiteit gedemonstreerd kregen: <i>Belehrung ohne Belebung</i>, bergen van feitelijkheden zonder dat duidelijk werd waar die kennis toe diende. </p><p>Evenzeer verachtten ze het zelfgenoegzame deftig-doen van de generatie voor hen: in de dagelijkse omgang maar ook in het intellectuele verkeer, op papier. Zij walgden van het veelgelezen zwak-romantische gerijmel van burgerlijke domineedichters als <a href="/wiki/Nicolaas_Beets" title="Nicolaas Beets">Nicolaas Beets</a>, <a href="/wiki/Bernard_ter_Haar_(dominee)" title="Bernard ter Haar (dominee)">Bernard te Haar</a>, <a href="/wiki/Jan_Jakob_Lodewijk_ten_Kate" title="Jan Jakob Lodewijk ten Kate">J.J.L. ten Kate</a> en <a href="/wiki/Eliza_Laurillard" title="Eliza Laurillard">Eliza Laurillard</a>, waarin <a href="/wiki/Religie" title="Religie">godsdienst</a> en huiselijkheid als idealen werden bezongen. Onnatuurlijke volzinnen met een beleefde <a href="/wiki/Aanvoegende_wijs" title="Aanvoegende wijs">aanvoegende wijs</a> ("moge ook menigeen een ogenblik denken...") en een fatsoenlijke zucht tot een betweterig gelijk hebben ("toch zal eenieder met mij ervan overtuigd zijn dat...") vervulden hen met wrok. </p><p>De christelijke grondhouding werd volledig losgelaten. Er was een afkeur van pedante diepzinnigheid en een pleidooi voor gezond verstand. Christelijke godsdienstigheid, waarvan de literaire wereld tot aan die tijd diep doortrokken was, werd doorgaans afgewezen. Gezocht werd naar een nieuwe levensstijl, te creëren "uit het niets".<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Opbloei">Opbloei</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Opbloei" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Opbloei"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het nieuwe tijdschrift <i>De Nieuwe Gids</i> werd algemeen werd beschouwd als het belangrijkste medium en forum van de beweging. Dit tijdschrift kende een 8-jarige, opvallend snelle bloeiperiode tot 1893. Daarna leidde het nog een halve eeuw een meer zieltogend, meer marginaal bestaan, echter zonder ter ziele te gaan, mede dankzij de bezieling en het doorzettingsvermogen van medeoprichter <a href="/wiki/Willem_Kloos_(dichter)" title="Willem Kloos (dichter)">Willem Kloos</a>. Deze zich niet liet ontmoedigen door het afhaken van diverse redacteuren en mede-investeerders en hield zijn geesteskind zo lang mogelijk in leven. </p><p>Na een aantal jaren bleek de beweging zich niet te kunnen onttrekken aan de actuele maatschappelijke ontwikkelingen en ontstond er een scheiding der geesten over kwesties van artistieke, <a href="/wiki/Politiek" title="Politiek">politieke</a> en <a href="/wiki/Ethiek" title="Ethiek">ethische</a> aard. </p><p>De oorspronkelijk nadruk van de beweging lag op <a href="/wiki/Bellettrie" title="Bellettrie">bellettrie</a>, in de meest pure zin van het woord: het schrijven van <a href="/wiki/Proza" title="Proza">proza</a> en <a href="/wiki/Po%C3%ABzie" title="Poëzie">poëzie</a> omwille van de <a href="/wiki/Esthetiek" class="mw-redirect" title="Esthetiek">esthetiek</a>, als uiting en beleving van <a href="/wiki/Schoonheid" title="Schoonheid">schoonheid</a>. Eind 19e eeuw kwamen er echter ook kunstenaars op die hierover van oordeel veranderden en stelden dat zij zich niet elitair mochten afsluiten van de maatschappelijke ontwikkelingen en daarin ook zelf daadwerkelijk een rol konden vervullen. Sommigen van de Tachtigers waagden zich aan idealistische sociale experimenten, zoals <a href="/wiki/Frederik_van_Eeden_(schrijver)" title="Frederik van Eeden (schrijver)">Frederik van Eeden</a> met zijn kolonie <a href="/wiki/Walden_(kolonie)" title="Walden (kolonie)">Walden</a>, terwijl enkelen in radicaal vaarwater geraakten. zoals Herman Gorter, die drastisch afstand zou nemen van het oorspronkelijk credo van de beweging en uiteindelijk ten tijde van de Eerste Wereldoorlog en de Russische Revolutie zelfs pamfletten en brochures zou publiceren getiteld <i>Het imperialisme, de wereldoorlog en de sociaaldemocratie</i> en <i>De Wereldrevolutie</i>. </p><p>De informele voorman van de beweging Kloos wenste echter consequent vast te houden aan het oorspronkelijk <a href="/wiki/Adagium" title="Adagium">adagium</a> <i><a href="/wiki/L%27art_pour_l%27art" title="L'art pour l'art">l'art pour l'art</a></i> van de Tachtigers. </p><p>Anderen streefden met name na de eerste acht jaren van de snelle opbloei van de beweging bij nader inzien echter meer naar engagement, zoals de door de opkomst van het <a href="/wiki/Marxisme" title="Marxisme">marxisme</a> en de <a href="/wiki/Arbeidersbeweging" title="Arbeidersbeweging">arbeidersbeweging</a> gecharmeerde auteurs, die van opvatting veranderden en meenden dat de kunst ook een maatschappelijke functie diende te hebben en de kunstenaar partij moest kiezen in wat destijds de <a href="/wiki/Sociale_kwestie" title="Sociale kwestie">sociale kwestie</a> begon te heten, zoals <a href="/wiki/Henri%C3%ABtte_Roland_Holst" class="mw-redirect" title="Henriëtte Roland Holst">Henriëtte Roland Holst</a>, die in 1900 de Nederlandse vertaling van de <i><a href="/wiki/Internationale_(lied)" title="Internationale (lied)">Internationale</a></i> dichtte, en vooral Herman Gorter: Gorters vroegere werk kon nog beschouwd worden als bij uitstek exemplarisch voor wat de <a href="/wiki/Idealisme" title="Idealisme">idealistische</a> Tachtigers in hun begintijd voor ogen hadden. Geïnspireerd door de Franse <a href="/wiki/Symbolisme" title="Symbolisme">symbolisten</a> schreef Gorter aanvankelijk slechts omwille van de kunst. </p><p>De <a href="/wiki/L%27art_pour_l%27art" title="L'art pour l'art">l'art pour l'art</a>-beweging pleitte voor kunst als een persoonlijke uitingsvorm, met slechts de <a href="/wiki/Esthetiek" class="mw-redirect" title="Esthetiek">esthetiek</a> als leidraad, los van alle mogelijke niet-artistieke doelen. Diverse Tachtigers gingen zich echter politiek engageren. Van der Goes en Gorter werden overtuigd aanhanger van het <a href="/wiki/Socialisme" title="Socialisme">socialisme</a> en laatstgenoemde zelf van het <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communisme</a>, wat doorklonk in zijn werk. Ofschoon oorspronkelijk de voornaamste dichter van de beweging, verwijderde hij zich steeds verder van de oorspronkelijke idealen van de Tachtigers. </p><p>Na zijn Nederlandse vertaling van <a href="/wiki/Benedictus_de_Spinoza" title="Benedictus de Spinoza">Spinoza</a>'s oorspronkelijk in het <a href="/wiki/Latijn" title="Latijn">Latijn</a> geschreven <a href="/wiki/Filosofie" title="Filosofie">filosofisch</a> werk de <i><a href="/wiki/Ethica_(Spinoza)" title="Ethica (Spinoza)">Ethica</a></i> in 1895 sloot Gorter zich in 1897 aan bij de in 1881 opgerichte <a href="/wiki/Sociaal-Democratische_Arbeiderspartij" title="Sociaal-Democratische Arbeiderspartij">Sociaal-Democratische Arbeiderspartij</a> en zijn poëzie bezong nu de triomf van de <a href="/wiki/Revolutie" title="Revolutie">revolutie</a> en een optimistische, glorievolle toekomst die kon worden bereikt middels de <a href="/wiki/Klassenstrijd" title="Klassenstrijd">klassenstrijd</a>. In 1909 scheidde hij zich af van SDAP en werd hij lid van de <a href="/wiki/Communistische_Partij_van_Nederland" title="Communistische Partij van Nederland">Sociaal-Democratische Partij</a> die later de <a href="/wiki/Communistische_Partij_Holland" class="mw-redirect" title="Communistische Partij Holland">Communistische Partij Holland</a> en vervolgens de <a href="/wiki/Communistische_Partij_van_Nederland" title="Communistische Partij van Nederland">Communistische Partij van Nederland</a> zou worden. Zijn voornaamste werk in deze periode is "Pan" (1912), waarin hij een utopische visie geeft op een postrevolutionaire wereld. Sommigen verweten Gorter dat hij de literatuur had verruild voor <a href="/wiki/Propaganda_(communicatie)" title="Propaganda (communicatie)">propaganda</a> voor het <a href="/wiki/Dialectisch_materialisme" title="Dialectisch materialisme">dialectisch materialisme</a>. </p><p>De beweging van de Tachtiger kan worden beschouwd als een late voortzetting van en tevens een sterke kritiek op het werk uit de <a href="/wiki/Romantiek_(stroming)" title="Romantiek (stroming)">Romantiek</a>, de periode die er direct aan vooraf was gegaan. Een overgangsfiguur in de Nederlandse literatuur was overigens de eigenzinnige individualist <a href="/wiki/Multatuli" class="mw-redirect" title="Multatuli">Multatuli</a> (1820-1887), die tot geen enkele beweging kon worden gerekend en aan de beweging van de Tachtigers voorafging, doch om zijn eerdere vernieuwingsdrang in de literatuur door diverse Tachtigers werd bewonderd en als baanbrekende inspirator werd beschouwd. Reeds in een van zijn eerste publicaties prees Willem Kloos en later zou hij hem als een "reuzenfiguur" betitelen.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De bekendste Tachtigers zijn: Willem Kloos, die min of meer optrad als de voorman van de beweging, <a href="/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Swarth" title="Hélène Swarth">Hélène Swarth</a>, <a href="/wiki/Albert_Verwey" title="Albert Verwey">Albert Verwey</a>, de componist <a href="/wiki/Alphons_Diepenbrock" title="Alphons Diepenbrock">Alphons Diepenbrock</a>, <a href="/wiki/Frederik_van_Eeden_(schrijver)" title="Frederik van Eeden (schrijver)">Frederik van Eeden</a>, <a href="/wiki/Lodewijk_van_Deyssel" title="Lodewijk van Deyssel">Lodewijk van Deyssel</a>, <a href="/wiki/Frans_Erens" title="Frans Erens">Frans Erens</a> en Herman Gorter. De jong overleden <a href="/wiki/Jacques_Perk" title="Jacques Perk">Jacques Perk</a>, wiens <a href="/wiki/Sonnet" title="Sonnet">sonnetten</a> door Kloos werden uitgegeven, was voor hen het grote voorbeeld. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nieuwe_geluiden">Nieuwe geluiden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Nieuwe geluiden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Nieuwe geluiden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Jacques_Perk11.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Jacques_Perk11.jpg/180px-Jacques_Perk11.jpg" decoding="async" width="180" height="249" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c5/Jacques_Perk11.jpg 1.5x" data-file-width="200" data-file-height="277" /></a><figcaption>Jacques Perk</figcaption></figure> <p>Rond 1880 werden de eerste geluiden van vernieuwing manifest. Opvallend genoeg kwamen die eerste geluiden niet alleen van de nieuwe generatie, maar ook van de "oude garde". Busken Huet hield in 1879 een serie positieve lezingen over <a href="/wiki/John_Keats" title="John Keats">John Keats</a>, van <a href="/wiki/Everhardus_Johannes_Potgieter" title="Everhardus Johannes Potgieter">Potgieter</a> werden postuum <i>Studies en schetsen</i> gepubliceerd met hoge lof voor <a href="/wiki/Percy_Shelley" class="mw-redirect" title="Percy Shelley">Percy Shelley</a> en de eerder zo conservatieve Ten Brink schreef een biografie van de binnen de kringen van De Gids nog altijd sterk verguisde <a href="/wiki/Emile_Zola" class="mw-redirect" title="Emile Zola">Emile Zola</a>. </p><p>Markerend en controversieel waren de eerste werken van de nieuwe lichting literatoren, die zich later de "Beweging van Tachtig" zouden noemen. Deze nieuwe generatie kunstenaars, dichters vooral, werd vooral verbonden door een gezamenlijke droom van schoonheid. <a href="/wiki/L%27art_pour_l%27art" title="L'art pour l'art">L'art pour l'art</a> werd het credo, de liefde een centraal thema. De Tachtigers vulden het begrip schoonheid op hun eigen manier in: alle kunst die emoties opriep, was voor hen per definitie esthetisch. Ook onaangename, verdrietige en zelfs "lelijke" zaken konden op deze manier toch op de kwalificatie "schoon" aanspraak maken. Persoonlijke beleving en <a href="/wiki/Zintuiglijke_indrukken" title="Zintuiglijke indrukken">zintuiglijke indrukken</a> waren voor hen dus zeer belangrijk, maar tegelijk wilden ze deze belevingen het individuele niveau laten overstijgen en in een breder, <a href="/wiki/Metafysica" title="Metafysica">metafysisch</a> verband plaatsen. De Tachtigers wilden zich nadrukkelijk losmaken van het <a href="/wiki/Retoriek" title="Retoriek">retorische</a> en <a href="/wiki/Moralisme" title="Moralisme">moralistische</a> dat de kunst van hun tijd kenmerkte.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hun geluiden waren sterk sprookjesachtig en esthetisch van toon, en sloten nauw aan bij de Engelse romantiek. </p><p><a href="/wiki/Marcellus_Emants" title="Marcellus Emants">Emants</a> publiceerde zijn hoog geprezen romantische gedicht Lillith, Kloos en Jacques Perk schreven hun eerste sonnetten, sterk onder invloed van Shelley. De aanvankelijke afwijzing van Perks beroemde gedicht <i>Iris</i> door De Gids<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> werd later door de Tachtigers gecultiveerd als schoolvoorbeeld van het "botte conservatisme" van de oude generatie, die het in dat tijdschrift, dat binnen de literaire wereld nog altijd toonaangevend was, voor het zeggen had.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De vroegtijdige dood van Perk in 1881, 22 jaar oud, zou de band tussen diverse jonge schrijvers eens te meer versterken. Bij een uitgave van Perks gedichten uit 1882 zou Kloos een inleiding schrijven ("waar hij stormt en juicht, waar hij mijmert en weent; eenzaam met zijn ziel onder de blauwe eindigheid") welke uiteindelijk als een soort van eerste manifest van de Tachtigers zou gaan gelden. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Einde">Einde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Einde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Einde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67811894"><div class="citaatbox"><blockquote><p> Van Deyssel:<br /> </p><p>"De beslissing om alle zaken aan de meerderheid op te dragen, is de dood van de persoonlijkheid, van het intellect en de kunst, van alles wat de mensheid tot nu toe aan hoogs bereikt heeft." Van der Goes:<br /> "Het aller lelijkste wat er in de wereld bestaat, is een door armoe verteerd volk, en dat willen de socialisten verhelpen." </p> </blockquote>— Cf. Colmjon, pag. 303-306</div> <p>Al snel kwamen er onder de Tachtigers en met name in de redactie van De Nieuwe Gids onenigheden over kwesties van <a href="/wiki/Kunst" title="Kunst">artistieke</a>, politieke en <a href="/wiki/Ethiek" title="Ethiek">ethische</a> aard. De groep kreeg al snel onderling ruzie en viel uiteen, met name doordat de principiële afwijzing van welk engagement dan ook voor veel leden van de beweging niet houdbaar bleek. </p><p>Vanaf het begin waren er feitelijk twee stromingen herkenbaar geweest onder de leden van de Tachtigers: de overheersende kunstopvatting was elitair en individualistisch, met de apolitieke Kloos als belangrijkste exponent. Geleidelijk tekende zich echter ook een andere groep af, onder aanvoering van Van der Goes, die pleitte voor een meer rechtvaardige, socialistische maatschappij. Binnen hun ideeën stond het collectivisme centraal en werd aangesloten bij de gedachten van de opkomende arbeidersbeweging. </p><p>In de loop van de vijfde jaargang van de Nieuwe Gids begon deze tweedeling de leden uiteen te drijven. Er ontstonden in toenemende mate conflicten. Van der Goes publiceerde tussen 1889 en 1892 een reeks artikelen waarin hij betoogde dat de mensheid door de toegenomen kennis op een hoger ethisch niveau was gekomen, een ontwikkeling die in zijn ogen pas ten einde zou zijn als het gelijkheidsidee algemeen ingang had gevonden.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Het standpunt van Van der Goes werd aanvankelijk vooral bekritiseerd door Van Eeden, maar diens kritiek bleef aanvankelijk nog <a href="/wiki/Polemiek" title="Polemiek">polemisch</a> en intellectueel van aard. Toen echter ook Van Deyssel zich met de discussie ging bemoeien, via cynische en onvriendelijke reacties in <i>De Nieuwe Gids</i>, werd het ook persoonlijk. </p><p>Toen in 1892 ook Kloos zich met de discussie ging bemoeien liepen de conflicten steeds hoger op. Kloos' kritiek aan het adres van Van Eeden dat zijn humanistisch-socialistische opstelling doet denken aan een nieuw soort Christendom, viel helemaal verkeerd. Toen Van Eeden in februari 1892 onder de schuilnaam Lieven Nijland een stuk met scherpe zelfkritiek naar de redactie van De Nieuwe Gids opstuurde, welke -na aandringen van Van Eeden zelf- uiteindelijk ook geplaatst werd, barstte de bom nadat uitkwam wie de eigenlijke schrijver was. Het vertrouwen tussen Kloos en Van Eeden was definitief geschonden. De sfeer binnen de redactie geraakte zo op een dieptepunt, op een moment dat het aantal abonnees een ongekende hoogte bereikte.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In 1893 trok Willem Kloos de alleenheerschappij binnen de redactie van <i>De Nieuwe Gids</i> naar zich toe en was hij nog de enige overgeblevene van degenen die het tijdschrift waren begonnen. Het niveau daalde vervolgens snel, niet in de laatste plaats omdat het met Kloos persoonlijk, die leed aan alcoholisme en depressies, steeds slechter ging. </p><p>Uiteindelijk is <i>De Nieuwe Gids</i> nog tot 1943 uitgegeven, maar na het uiteenvallen van de Tachtigers verdween de dynamiek en de kracht. Daarmee kwam feitelijk ook een einde aan de beweging van de Tachtigers, hoewel vele van de leden nog een lang schrijversleven voor de boeg zouden hebben. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kenmerken">Kenmerken</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Kenmerken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Kenmerken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg/180px-Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg" decoding="async" width="180" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg/270px-Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg/360px-Van_Looy_Caf%C3%A9.jpg 2x" data-file-width="660" data-file-height="1238" /></a><figcaption>Jac van Looy: <i>Café</i>, ca. 1890, geïnspireerd door het impressionisme.</figcaption></figure> <p>De Tachtigers ontketenden een heuse revolutie in de Nederlandse literatuur. De oude literatuur werd afgedankt. De kunst had genoeg aan zichzelf. </p><p>De nieuwe literatuur moest echter ook nieuwe vormen vinden. Met name in de taal werd door de Tachtigers gezocht naar vernieuwing. Het introduceren van spreektaal en grove taal was daarbij niet voldoende. Er moest ook een taal gemaakt worden die de kleine nuances van impressies aankon. In hun poëzie zochten de Tachtigers voortdurend naar nieuwe, originele beeldspraak die recht deed aan hun individuele emoties. Aan klassieke zegswijzen uit <a href="/wiki/Woordenboek" title="Woordenboek">woordenboeken</a>, de <a href="/wiki/Bijbel_(christendom)" title="Bijbel (christendom)">Bijbel</a> e.d. lieten zij zich weinig gelegen liggen. Als literatuur "de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie" is, zoals Kloos schreef, dan hoorde daar ook een allerindividueelst woordgebruik bij. Dat werd de zogenaamde `woordkunst’ met veel nieuwvormingen (<a href="/wiki/Neologisme" title="Neologisme">neologismen</a>) en ongebruikelijke koppelingen. Clichés waren uit den boze ten gunste van oorspronkelijkheid in beeldspraak en zeggingskracht, l'art-pour-l'art. Het ging vooral om de impressie en de schoonheid. Het opkomende literaire impressionisme leende zich uitstekend voor hun "mooischrijverij" Hun creativiteit uitte zich verder in het veelvuldig gebruik van stijlfiguren als de <a href="/wiki/Oxymoron_(stijlfiguur)" title="Oxymoron (stijlfiguur)">oxymoron</a> en de <a href="/wiki/Synesthesie_(stijlfiguur)" title="Synesthesie (stijlfiguur)">synesthesie</a>.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De Tachtigers verlieten ook het 'nutsprincipe' van de kunst: de <a href="/wiki/Kunst" title="Kunst">kunst</a> heeft bij uitstek een <a href="/wiki/Esthetica" title="Esthetica">esthetische</a> functie en was geen kapstok om er een "nuttige" boodschap aan op te hangen. Hun literatuur was wel het tegengestelde van geëngageerde kunst. Ze hielden zich niet bezig met nijpende actuele problemen, namen geen standpunten in. Integendeel, hun persoonlijke gemoedsgesteldheid is hun belangrijkste thema, individualistische kunst dus. Het accent ligt minder op religieuze overgave dan op het 'aanbidden' van de <a href="/wiki/Schoonheid" title="Schoonheid">schoonheid</a>. </p><p>Voor het overige hebben de Tachtigers een aantal kenmerken met de romantici gemeen: individualisme, opstandigheid, natuurliefde. Een begrip dat van toepassing is op enkele werken van de Tachtigers is <a href="/wiki/Epifanie_(literatuur)" title="Epifanie (literatuur)">epifanie</a>, de beschrijving van een ervaring waarbij zich plotseling een soort wonder openbaart. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hoofdprincipes">Hoofdprincipes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Hoofdprincipes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Hoofdprincipes"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67811894"><div class="citaatbox"><blockquote><div class="poem"> <p>O Man van Smarte met de doornenkroon,<br /> O bleek bebloed gelaat, dat in den nacht<br /> Gloeit als een grote, bleke vlam, - wat macht<br /> Van eindloos lijden maakt uw beeld zo schoon. </p> </div> </blockquote>— Albert Verwey, <i>Christus-sonnet</i></div> <p>De principes van de <i>Beweging van Tachtig</i> kunnen als volgt worden samengevat: </p> <ol><li><i>estheticisme</i>: verheerlijking van de schoonheid;</li> <li><i>l'art pour l'art</i>: kunst om de kunst; de kunst dient geen ander doel dan kunst te zijn: "All art is quite useless" (<a href="/wiki/Oscar_Wilde" title="Oscar Wilde">Oscar Wilde</a>);</li> <li><i>individualisme</i>: kunst als de "allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie" (<a href="/wiki/Willem_Kloos_(dichter)" title="Willem Kloos (dichter)">Willem Kloos</a>);</li> <li><i>eenheid van vorm en inhoud</i>: dit in tegenstelling tot het eerdere principe dat elke uitdrukking een 'gewone' en een 'artistiek verantwoorde' vorm kon hebben;</li> <li><i>de waarneembare werkelijkheid als uitgangspunt</i>: leidend tot <a href="/wiki/Realisme_(literatuur)" title="Realisme (literatuur)">realisme</a>, naturalisme en <a href="/w/index.php?title=Sensitivisme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sensitivisme (de pagina bestaat niet)">sensitivisme</a> (het streven om zoals Gorter het zegt "dat wat je zintuiglijk doorleefde met uitschakeling van den geest onmiddellijk te verklanken" in lyrische poëzie);</li> <li>daaruit logisch voortvloeiend de eis van <i>originaliteit</i> en het mijden van <a href="/wiki/Clich%C3%A9_(stijlfiguur)" title="Cliché (stijlfiguur)">clichés</a>.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Flanor">Flanor</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Flanor" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Flanor"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Flanor_(Tachtigers)" title="Flanor (Tachtigers)">Flanor (Tachtigers)</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67811894"><div class="citaatbox"><blockquote><p>Als er op Flanor over iets wordt geredetwist, dan zegt Kloos:<br />'Ja, zie je, je kunt wel gelijk hebben, maar Shelley...!'<br />Van der Goes zegt: '...maar Shakespeare...!'<br />Verwey zegt: '...maar Keats...!'<br />Karel Thijm: '...maar Zola...!'<br />Erens: '...maar Baudelaire...!'</p></blockquote>— F. Erens – <i>Vervlogen jaren</i> (ed. 1989) p. 188</div> <p>Belangrijk in de ontwikkeling van de Tachtigers was de oprichting van het literair dispuut Flanor, in 1881, door Frank van der Goes. Andere leden waren Frederik van Eeden, Willem Kloos en <a href="/wiki/Willem_Paap" title="Willem Paap">Willem Paap</a>, maar ook de schrijvers <a href="/wiki/Hein_Boeken" title="Hein Boeken">Hein Boeken</a>, <a href="/wiki/Frans_Erens" title="Frans Erens">Frans Erens</a>, Lodewijk van Deyssel en Albert Verwey gaven regelmatig acte de présence tijdens de bijeenkomsten, evenals de schilders <a href="/wiki/Jacobus_van_Looy" title="Jacobus van Looy">Jacobus van Looy</a>, <a href="/wiki/Jan_Pieter_Veth" class="mw-redirect" title="Jan Pieter Veth">Jan Pieter Veth</a>, <a href="/wiki/Willem_Witsen" title="Willem Witsen">Willem Witsen</a> en <a href="/wiki/Gerard_Muller" title="Gerard Muller">Gerard Muller</a>. </p><p>Het doel van het genootschap was "het beoefenen van fraaie letteren, het bevorderen van haar bloei en het houden van gedachtewisselingen op dit terrein en op andere terreinen van kunst en wetenschap".<sup id="cite_ref-doel_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-doel-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Op de werkvergaderingen hielden leden van het genootschap <a href="/wiki/Causerie" title="Causerie">causerieën</a> en werden <a href="/wiki/Debat" title="Debat">debattechnieken</a> geoefend. Een lid droeg voor uit eigen werk, dat vervolgens door de anderen werd beoordeeld.<sup id="cite_ref-debat_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-debat-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nadat Van Eeden bijvoorbeeld in 1882 in het maandblad <i>Nederland</i> debuteerde met het leesdrama <i>Het Rijk der Wijzen</i>, werd deze 'dramatische idylle' in hetzelfde jaar ook voorgelezen bij Flanor.<sup id="cite_ref-wijzen_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-wijzen-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ook buitenlandse literatuur kwam natuurlijk uitgebreid aan de orde, met een voorliefde voor pure lyriek, met name van Baudelaire en de Engelse romantici. Maar ook proza kwam aan de orde, bijvoorbeeld de naturalistische romans van Zola en <a href="/wiki/Honor%C3%A9_de_Balzac" title="Honoré de Balzac">Balzac</a>, die zich niet alleen richtten op het beschrijven van de wereld zoals zij was, maar met name ook geïnteresseerd waren in hoe het met de dingen zo was gekomen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="De_Nieuwe_Gids">De Nieuwe Gids</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: De Nieuwe Gids" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: De Nieuwe Gids"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/De_Nieuwe_Gids_(Nederland)" title="De Nieuwe Gids (Nederland)">De Nieuwe Gids (Nederland)</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67811894"><div class="citaatbox"><blockquote><p>Ik ben een God in 't diepst van mijn gedachten.</p></blockquote>— Willem Kloos</div> <p>Omdat ze hun werk moeilijk geplaatst kregen in bestaande <a href="/wiki/Literair_tijdschrift" title="Literair tijdschrift">literaire bladen</a> zoals <i><a href="/wiki/De_Gids_(tijdschrift)" title="De Gids (tijdschrift)">De Gids</a></i>, richtten de Tachtigers in 1885 hun eigen tijdschrift op dat <i><a href="/wiki/De_Nieuwe_Gids_(Nederland)" title="De Nieuwe Gids (Nederland)">De Nieuwe Gids</a></i> heette en de spreekbuis van de beweging werd. De oprichters, eerste <a href="/wiki/Redacteur" title="Redacteur">redacteuren</a> en eigenaren waren <a href="/wiki/Frederik_van_Eeden_(schrijver)" title="Frederik van Eeden (schrijver)">Frederik van Eeden</a>, Frank van der Goes, Willem Kloos, Willem Paap en Albert Verwey. <a href="/wiki/H%C3%A9l%C3%A8ne_Swarth" title="Hélène Swarth">Hélène Swarth</a> heeft tot het eind van haar leven aan het tijdschrift meegewerkt. Haar bundels werden veelal door Kloos besproken: laatstelijk, in december 1935, <i>Vrouwen</i> (Baarn, 1935); met een inl. van J.M.Ph. Uitman. De bundel <i>Sneeuwvlokken</i> (1888) inspireerde Kloos tot de beroemd geworden kenschetsing van deze dichteres als 'het zingende hart in onze letterkunde'. </p><p><i>De Nieuwe Gids</i> werd als naam gekozen om aan te geven dat het oude tijdschrift <i><a href="/wiki/De_Gids_(tijdschrift)" title="De Gids (tijdschrift)">De Gids</a></i> voor hen had afgedaan. <i>De Nieuwe Gids</i> was echter niet alleen een tijdschrift van dichters en schrijvers. Naast de literaire vernieuwing door de Tachtigers hebben beschouwingen over <a href="/wiki/Wetenschap" title="Wetenschap">wetenschap</a>, <a href="/wiki/Maatschappij_(wereld)" class="mw-redirect" title="Maatschappij (wereld)">maatschappij</a> en <a href="/wiki/Politiek" title="Politiek">politiek</a> evenzeer het gezicht van het tijdschrift bepaald. </p><p>Het eerste nummer van De Nieuwe Gids bevatte onder meer een aantal hoofdstukken uit <i><a href="/wiki/De_kleine_Johannes" title="De kleine Johannes">De kleine Johannes</a></i> door Frederik van Eeden. Latere nummers uit de eerste jaargangen bevatten veel belangrijke publicaties: <i>De Kleine Johannes</i> werd in zijn geheel opgenomen, verder Willem Kloos' <a href="/wiki/Sonnet" title="Sonnet">sonnettenreeks</a> <i>Het Boek van Kind en God</i> en het eerste boek van <a href="/wiki/Herman_Gorter" title="Herman Gorter">Herman Gorters</a> <i>Mei</i> (februari 1889). <a href="/wiki/Henriette_Roland_Holst" class="mw-redirect" title="Henriette Roland Holst">Henriette Roland Holst</a> (toen nog Henriette van der Schalk) <a href="/wiki/Debuut" title="Debuut">debuteerde</a> in 1893 in de 5e aflevering van de 8e jaargang met zes sonnetten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Werken">Werken</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Werken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Werken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67811894"><div class="citaatbox"><blockquote><div class="poem"> <p>Een nieuwe lente en een nieuw geluid:<br /> Ik wil dat dit lied klinkt als het gefluit,<br /> Dat ik vaak hoorde voor een zomernacht<br /> In een oud stadje, langs de watergracht </p> </div> </blockquote>— Beroemd geworden eerste strofe uit Gorters <i>Mei</i></div> <p>Bekende voorbeelden van het werk van de Tachtigers zijn: </p> <ul><li>De <a href="/wiki/Sonnet" title="Sonnet"><i>sonnetten</i></a> van Jacques Perk en Willem Kloos;</li> <li>De <i><a href="/wiki/Mei_(gedicht)" title="Mei (gedicht)">Mei</a></i> van Herman Gorter, uit 1889; een <a href="/w/index.php?title=Sensitivisme&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sensitivisme (de pagina bestaat niet)">sensitivistisch</a> gedicht in boekvorm bestaande uit drie 'zangen'. De Mei wordt aangeduid als "het ongeëvenaarde hoogtepunt in de poëzie van ‘80" (<a href="/wiki/Garmt_Stuiveling" title="Garmt Stuiveling">Garmt Stuiveling</a>) en als "een schatkamer van schoonheid, onuitputtelijk als de Natuur" (Willem Kloos).</li> <li><i><a href="/wiki/De_kleine_Johannes" title="De kleine Johannes">De kleine Johannes</a></i> van Frederik van Eeden, hoewel Van Eedens oeuvre in bepaalde opzichten wellicht het minst typisch is voor de Beweging van Tachtig.</li> <li><i>Lodewijk van Deyssel</i> (1864-1952) (pseudoniem voor Karel Joan Lodewijk Alberdingk Thijm) schreef (vlammende) kritieken, twee romans en een boek over het leven van zijn vader <a href="/wiki/Joseph_Alberdingk_Thijm" title="Joseph Alberdingk Thijm">Joseph Alberdingk Thijm</a>.</li></ul> <p>Veel boeken van Tachtigers werden uitgegeven bij <a href="/wiki/W._Versluys_(uitgeverij)" title="W. Versluys (uitgeverij)">uitgeverij W. Versluys</a>. Versluys trad ook op als uitgever van <i>De Nieuwe Gids</i>. </p><p><a href="/wiki/Jan_Wolkers" title="Jan Wolkers">Jan Wolkers</a>, van een geheel andere generatie, eerde de Tachtigers in zijn beeld <i><a href="/wiki/Monument_voor_de_Tachtigers" title="Monument voor de Tachtigers">Monument voor de Tachtigers</a></i> staande in het <a href="/wiki/Oosterpark_(Amsterdam)" title="Oosterpark (Amsterdam)">Oosterpark</a> in Amsterdam. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aan_de_Tachtigers_verwante_kunstenaars">Aan de Tachtigers verwante kunstenaars</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Aan de Tachtigers verwante kunstenaars" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Aan de Tachtigers verwante kunstenaars"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aan de Tachtigers verwante romanschrijvers als <a href="/wiki/Louis_Couperus" title="Louis Couperus">Louis Couperus</a> en <a href="/wiki/Marcellus_Emants" title="Marcellus Emants">Marcellus Emants</a> werden sterk beïnvloed door het <a href="/wiki/Naturalisme_(literatuur)" title="Naturalisme (literatuur)">naturalisme</a>. </p><p>Kunstschilders, die zich ook in behoorlijke getale onder de Tachtigers bewogen (<a href="/wiki/Jacobus_van_Looy" title="Jacobus van Looy">Jacobus Van Looy</a>, <a href="/wiki/Willem_Witsen" title="Willem Witsen">Willem Witsen</a>, <a href="/wiki/Jan_Veth" title="Jan Veth">Jan Veth</a>, <a href="/wiki/Eduard_Karsen" title="Eduard Karsen">Eduard Karsen</a>, <a href="/wiki/George_Hendrik_Breitner" title="George Hendrik Breitner">George Breitner</a>, <a href="/wiki/Isaac_Isra%C3%ABls" title="Isaac Israëls">Isaac Israëls</a>), lieten zich vooral inspireren door het <a href="/wiki/Impressionisme" title="Impressionisme">impressionisme</a>. Mede onder invloed van de schilders van de <a href="/wiki/Haagse_School_(schilderkunst)" title="Haagse School (schilderkunst)">Haagse School</a> werden de oude principes van de zeventiende-eeuwse schilderkunst verlaten. </p><p>Schilders die kunnen worden gerekend tot de Tachtigers waren: </p> <ul><li><a href="/wiki/Floris_Arntzenius" title="Floris Arntzenius">Floris Arntzenius</a></li> <li><a href="/wiki/Marius_Bauer" title="Marius Bauer">Marius Bauer</a></li> <li><a href="/wiki/George_Breitner" class="mw-disambig" title="George Breitner">George Breitner</a></li> <li>Hendrik Bremmer</li> <li><a href="/wiki/Antoon_Derkinderen" title="Antoon Derkinderen">Antoon Derkinderen</a></li> <li>Gerrit Dijsselhof</li> <li>Arnold Gorter</li> <li><a href="/wiki/Jacob_Isra%C3%ABl_de_Haan" title="Jacob Israël de Haan">Jacob de Haan</a></li> <li><a href="/wiki/Hendrik_Haverman" title="Hendrik Haverman">Hendrik Haverman</a></li> <li><a href="/wiki/Isaac_Isra%C3%ABls" title="Isaac Israëls">Isaac Israëls</a></li> <li><a href="/wiki/Menso_Kamerlingh_Onnes" title="Menso Kamerlingh Onnes">Menso Kamerlingh Onnes</a></li> <li><a href="/wiki/Eduard_Karsen" title="Eduard Karsen">Eduard Karsen</a></li> <li><a href="/wiki/Willem_van_Konijnenburg" title="Willem van Konijnenburg">Willem van Konijnenburg</a></li> <li><a href="/wiki/Cornelis_Kuypers" title="Cornelis Kuypers">Cornelis Kuypers</a></li> <li><a href="/wiki/Jacobus_van_Looy" title="Jacobus van Looy">Jacobus van Looy</a></li> <li><a href="/wiki/Wally_Moes" title="Wally Moes">Wally Moes</a></li> <li><a href="/wiki/David_Oyens" title="David Oyens">David Oyens</a></li> <li><a href="/wiki/Pieter_Oyens" title="Pieter Oyens">Pieter Oyens</a></li> <li><a href="/wiki/Anthon_Gerard_Alexander_van_Rappard" title="Anthon Gerard Alexander van Rappard">Anthon van Rappard</a></li> <li><a href="/wiki/Suze_Robertson" title="Suze Robertson">Suze Robertson</a></li> <li><a href="/wiki/Richard_Roland_Holst" title="Richard Roland Holst">Richard Roland Holst</a></li> <li>Frederik van Rossum du Chatel</li> <li><a href="/wiki/Johan_Scherrewitz" title="Johan Scherrewitz">Johan Scherrewitz</a></li> <li><a href="/wiki/Hobbe_Smith" title="Hobbe Smith">Hobbe Smith</a></li> <li><a href="/wiki/Johan_Thorn_Prikker" title="Johan Thorn Prikker">Johan Thorn Prikker</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Toorop" title="Jan Toorop">Jan Toorop</a></li> <li><a href="/wiki/Floris_Verster" title="Floris Verster">Floris Verster</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Veth" title="Jan Veth">Jan Veth</a></li> <li><a href="/wiki/Ben_Viegers" title="Ben Viegers">Ben Viegers</a></li> <li><a href="/wiki/Willem_Witsen" title="Willem Witsen">Willem Witsen</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Varia">Varia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Varia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Tachtigers&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Varia"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>De auteur Bart Slijper, die enkele werken schreef over de Tachtigers, noemt het lot van de beweging "het drama van een zeldzaam kleurrijke en talentvolle groep vrienden die al snel uiteenspat, terwijl in de explosies de moderne Nederlandse literatuur ontstaat.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>De zelfgekozen dood van de zus van Willem Witsen in 1909, <a href="/wiki/Anna_Agnes_Witsen" title="Anna Agnes Witsen">Anna Witsen</a> zorgde onbewust dat een aantal Tachtigers gedichten en boeken schreven met het thema van zelfmoord. Gorter schreef een gedicht geheten‘ In de zwarte nacht is een mensch aangetreden’.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <ul><li><span style="font-variant:small-caps;">E, van Boven</span> & <span style="font-variant:small-caps;">M.Kemperink</span>, <i>Literatuur van de moderne tijd: Nederlandse en Vlaamse letterkunde in de 19e en 20e eeuw</i>, Uitgeverij Coutinho, 2006</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Gerben Colmjon</span>, <i>De Beweging van Tachtig; een cultuurhistorische verkenning in de 19e eeuw</i>, Utrecht/Antwerpen, 1963</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">J. Dautzenberg</span>, <i>Literatuur, geschiedenis en leesdossier</i>, Den Bosch, Malmberg, 2e druk.</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Enno Endt</span>, <i>Het festijn van Tachtig. De vervulling van heel groote dingen scheen nabij</i>, Amsterdam, 1990.</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Jos J. Gielen</span>, <i>Belangrijke letterkundige werken (III)</i>, 2e druk, Purmerend 1939.</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Corrado Hoorweg</span>, <i>Van Mathilde tot Mei. De dichters van 1880 en de vriendschapssonnetten van Jacques Perk en Willem Kloos,</i> Baarn, 2014. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-90-79272-38-9" title="Speciaal:Boekbronnen/978-90-79272-38-9">ISBN 978-90-79272-38-9</a></span></li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Martien J.G. de Jong</span>, <i>Honderd jaar later. Essays over schrijvers en geschriften uit de Beweging van Tachtig</i>, Baarn, 1985.</li> <li><a href="/wiki/Fernand_Lodewick" title="Fernand Lodewick">H.J.M.F. Lodewick</a> (e.a.), <i>Literatuur (II)</i>, 24e druk, 's-Hertogenbosch 1983; hierin het hoofdstuk over de Tachtigers</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Jan Oosterholt</span>, <i>De bril van Tachtig. Het beeld van de 19e-eeuwse Nederlandse dichtkunst</i>, Amsterdam, 2005.</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Henriëtte Roland Holst</span> & <span style="font-variant:small-caps;">Herman Gorter</span>, bevattende: <i>Biografische Aanteekeningen</i> en <i>De schoonheid van Herman Gorter’s poëzie</i>, (1933), herdrukt Nijmegen 1975,</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Bart Slijper</span>,<i>In dit gevreesd gemis. Het leven van Willem Kloos</i>, 2012</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Bart Slijper</span>, <i>Hemelbestormers- de Revolutie van de Tachtigers</i>, 2017</li> <li><span style="font-variant:small-caps;">Henny Vrienten</span>, <i>Ik ween om bloemen in de knop gebroken. De Tachtigers</i>, 1e druk, Amsterdam, 2004.</li> <li>DBNL-tekst <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/tekst/luge001bewe01_01/luge001bewe01_01.pdf">De beweging van Tachtig</a></i>, 1982</li></ul> <p><b>Noten</b> </p> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Albert Vewey</span><i>Kunstenaarslevens: de briefwisseling van Albert Verwey met Alphons Diepenbrock, Herman Gorter, R.N. Roland Holst, Henriette van der Schalk en J.Th. Toorop</i>, 1959</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Cf. Comljon, blz. 114.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text">Colmjon, blz. 113-114.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Zie over hem: C.G.L. Apeldoorn: <i>Dr. Willem Doorenbos</i>, Amsterdam 1948; over zijn invloed op de Tachtigers o.a.: <a href="/wiki/Conrad_M._Stibbe" class="mw-redirect" title="Conrad M. Stibbe">Corrado Hoorweg</a>: <i>Florilegium</i> - Een humanistische stroming in de Nederlandse dichtkunst sinds 1880 (Baarn, 2014), pp 17 evv</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Endt, blz. 16-17.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">{aut|Bart Slijper|<i>Hemelbestormers - de Revolutie van de Tachtigers</i>, pag. 46, 47, 50, 51, 57, 64, 65, 146-151, 190 en 216</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">{aut|Willem Kloos|<i>Veertien jaar literatuur-geschiedenis. 1880-1893</i>, 2de druk 1989, del 1, pag. 53 en 123</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Van Boven en Kemperink, p. 99</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Officieel op grond van drie "onzuivere uitdrukkingen", die overigens direct door de dichter verholpen werden. Cf. Fabian Stolk in: Jacques Perk, Gedichten. Bert Bakker, Amsterdam 1999, pag. 152.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Colmjon, blz 159 ev.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Cf. Comljon, blz. 303-306.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Cf. Van der Veen, <i>Eenheid en verscheidenheid</i>, Bzzlletin 129, blz. 7-8.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Van Boven en Kemperink, p. 106</span> </li> <li id="cite_note-doel-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-doel_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Bijl de Vroe en Will 1985, p. 26</span> </li> <li id="cite_note-debat-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-debat_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Blom 2012, p. 34</span> </li> <li id="cite_note-wijzen-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wijzen_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text">De Vries 1985, p. 67</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">Bart Slijper</span> <i>Hemelbestormers - de Revolutie van de Tachtigers</i>, pag. 9</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFEndt1990"><span style="font-variant:small-caps;">Endt, Enno</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dbnl.org/tekst/endt001fest01_01/endt001fest01_01_0023.php">Het festijn van tachtig, De vervulling van heel grote dingen nabij</a> (1990). </span></span> </li> </ol></div></div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Nederlandse_literatuur"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_Nederlandse_literatuur" title="Sjabloon:Navigatie Nederlandse literatuur"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_Nederlandse_literatuur&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Nederlandse_literatuur" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Nederlandse_literatuur" title="Nederlandse literatuur">Nederlandse literatuur</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><a href="/wiki/Middelnederlandse_literatuur" title="Middelnederlandse literatuur">Middeleeuwen</a> · <a href="/wiki/Nederlandse_literatuur_in_de_renaissance" title="Nederlandse literatuur in de renaissance">Renaissance</a> · <a href="/wiki/Frans-classicisme" title="Frans-classicisme">Frans-classicisme</a> · <a class="mw-selflink selflink">Tachtigers</a> · <a href="/wiki/Postmodernisme_in_de_Nederlandse_literatuur" title="Postmodernisme in de Nederlandse literatuur">Postmodernisme</a> <br /> <a href="/wiki/Vlaamse_literatuur" title="Vlaamse literatuur">Vlaamse literatuur</a> · <a href="/wiki/Literatuur_van_het_Caribisch_deel_van_het_Koninkrijk_der_Nederlanden" title="Literatuur van het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden">Literatuur van het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden</a> · <a href="/wiki/Surinaamse_literatuur" title="Surinaamse literatuur">Surinaamse literatuur</a><br /> <a href="/wiki/Lijst_van_Nederlandstalige_dichters" title="Lijst van Nederlandstalige dichters">Dichters</a> · <a href="/wiki/Lijst_van_Nederlandstalige_schrijvers_(proza)" title="Lijst van Nederlandstalige schrijvers (proza)">Prozaschrijvers</a> · <a href="/wiki/Lijst_van_Vlaamse_schrijvers" title="Lijst van Vlaamse schrijvers">Vlaamse schrijvers</a> · <a href="/wiki/Lijst_van_schrijvers_uit_het_Caribisch_deel_van_het_Koninkrijk_der_Nederlanden" title="Lijst van schrijvers uit het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden">Schrijvers uit het Caribisch deel van het Koninkrijk der Nederlanden</a> · <a href="/wiki/Lijst_van_Surinaamse_schrijvers" title="Lijst van Surinaamse schrijvers">Surinaamse schrijvers</a> · <a href="/wiki/Categorie:Nederlandstalig_literair_tijdschrift" title="Categorie:Nederlandstalig literair tijdschrift">Literaire tijdschriften</a> · <a href="/wiki/Categorie:Nederlands_manuscript" title="Categorie:Nederlands manuscript">Manuscripten</a> </p> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tachtigers&oldid=68861501">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tachtigers&oldid=68861501</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Nederlandse_literaire_stroming" title="Categorie:Nederlandse literaire stroming">Nederlandse literaire stroming</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:1880-1889" title="Categorie:1880-1889">1880-1889</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Impressionisme" title="Categorie:Impressionisme">Impressionisme</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 7 feb 2025 om 18:05.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Tachtigers&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Tachtigers</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>11 talen</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Onderwerp toevoegen</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-6w59l","wgBackendResponseTime":143,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.132","walltime":"0.407","ppvisitednodes":{"value":1367,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":14158,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":6115,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":14606,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 93.893 1 -total"," 39.63% 37.213 1 Sjabloon:Appendix"," 31.56% 29.635 1 Sjabloon:References"," 18.59% 17.459 1 Sjabloon:Navigatie_Nederlandse_literatuur"," 17.82% 16.735 6 Sjabloon:Citaatbox"," 16.12% 15.136 1 Sjabloon:Navigatie"," 11.23% 10.543 1 Sjabloon:Citeer_web"," 6.34% 5.952 3 Sjabloon:Zie_hoofdartikel"," 5.03% 4.726 1 Sjabloon:Zie_ook"," 3.77% 3.539 17 Sjabloon:Aut"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.003","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":623496,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.eqiad.main-9dc5bbb75-27fb5","timestamp":"20250207170511","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Tachtigers","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Tachtigers","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1873119","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q1873119","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-04-24T07:51:48Z","dateModified":"2025-02-07T17:05:09Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/54\/Joseph_Jessurun_de_Mesquita_Tachtigers.jpg","headline":"Nederlandse literaire beweging"}</script> </body> </html>