CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Անտիկ շրջան - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"f58ad826-0655-4eed-bdb1-bbc8292ed56e","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Անտիկ_շրջան","wgTitle":"Անտիկ շրջան","wgCurRevisionId":10101910,"wgRevisionId":10101910,"wgArticleId":865787,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Չթարգմանված հոդված կաղապար:Կարմիր հղումների հաշվիչ","Webarchive template wayback links","Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից", "Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Pages using ISBN magic links","Անտիկ շրջան"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Անտիկ_շրջան","wgRelevantArticleId":865787,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true, "wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q486761","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready", "mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.6"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG/1200px-2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="888"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG/800px-2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="592"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG/640px-2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="474"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Անտիկ շրջան - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Անտիկ_շրջան rootpage-Անտիկ_շրջան skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Ընդհանուր_պարբերականացում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ընդհանուր_պարբերականացում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Ընդհանուր պարբերականացում</span> </div> </a> <ul id="toc-Ընդհանուր_պարբերականացում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անտիկ_շրջանի_պարբերականացում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անտիկ_շրջանի_պարբերականացում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Անտիկ շրջանի պարբերականացում</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Անտիկ_շրջանի_պարբերականացում-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Անտիկ շրջանի պարբերականացում subsection</span> </button> <ul id="toc-Անտիկ_շրջանի_պարբերականացում-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Կրետե-միկենյան_շրջան_—_անտիկ_շրջանի_նախապատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կրետե-միկենյան_շրջան_—_անտիկ_շրջանի_նախապատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Կրետե-միկենյան շրջան — անտիկ շրջանի նախապատմություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Կրետե-միկենյան_շրջան_—_անտիկ_շրջանի_նախապատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Մինոսյան_քաղաքակրթություն_(Կրետե)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Մինոսյան_քաղաքակրթություն_(Կրետե)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.1</span> <span>Մինոսյան քաղաքակրթություն (Կրետե)</span> </div> </a> <ul id="toc-Մինոսյան_քաղաքակրթություն_(Կրետե)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բացման_պատմությունը_և_անվանում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Բացման_պատմությունը_և_անվանում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.2</span> <span>Բացման պատմությունը և անվանում</span> </div> </a> <ul id="toc-Բացման_պատմությունը_և_անվանում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բնութագրեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Բնութագրեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.3</span> <span>Բնութագրեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Բնութագրեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Միկենյան_քաղաքակրթություն_(Բալկանյան_Հունաստան)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Միկենյան_քաղաքակրթություն_(Բալկանյան_Հունաստան)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1.4</span> <span>Միկենյան քաղաքակրթություն (Բալկանյան Հունաստան)</span> </div> </a> <ul id="toc-Միկենյան_քաղաքակրթություն_(Բալկանյան_Հունաստան)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Հունաստանի_վաղ_էլլադական_շրջան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հունաստանի_վաղ_էլլադական_շրջան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Հունաստանի վաղ էլլադական շրջան</span> </div> </a> <ul id="toc-Հունաստանի_վաղ_էլլադական_շրջան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Աքքայական_առաջին_պետության_առաջացում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Աքքայական_առաջին_պետության_առաջացում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Աքքայական առաջին պետության առաջացում</span> </div> </a> <ul id="toc-Աքքայական_առաջին_պետության_առաջացում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հերակլիդի_վերադարձ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հերակլիդի_վերադարձ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Հերակլիդի վերադարձ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հերակլիդի_վերադարձ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բանաստեղծական_աղբյուրներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բանաստեղծական_աղբյուրներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Բանաստեղծական աղբյուրներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Բանաստեղծական_աղբյուրներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պոլիսային_շրջան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Պոլիսային_շրջան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Պոլիսային շրջան</span> </div> </a> <ul id="toc-Պոլիսային_շրջան-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հոմերոսյան_(նախապոլիսային)_շրջան,_մ․_թ․_ա․_XI—IX_դարեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հոմերոսյան_(նախապոլիսային)_շրջան,_մ․_թ․_ա․_XI—IX_դարեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6.1</span> <span>Հոմերոսյան (նախապոլիսային) շրջան, մ․ թ․ ա․ XI—IX դարեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Հոմերոսյան_(նախապոլիսային)_շրջան,_մ․_թ․_ա․_XI—IX_դարեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արխայիկ_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_VIII—VI_դարեր)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Արխայիկ_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_VIII—VI_դարեր)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6.2</span> <span>Արխայիկ Հունաստան (մ․ թ․ ա․ VIII—VI դարեր)</span> </div> </a> <ul id="toc-Արխայիկ_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_VIII—VI_դարեր)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Դասական_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_V—IV_դարեր)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Դասական_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_V—IV_դարեր)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6.3</span> <span>Դասական Հունաստան (մ․ թ․ ա․ V—IV դարեր)</span> </div> </a> <ul id="toc-Դասական_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_V—IV_դարեր)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Հելլենիստական_շրջան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հելլենիստական_շրջան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Հելլենիստական շրջան</span> </div> </a> <ul id="toc-Հելլենիստական_շրջան-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Հլլենիստական_առաջին_շրջան_(մ․_թ․_ա․_334—281_թթ․)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հլլենիստական_առաջին_շրջան_(մ․_թ․_ա․_334—281_թթ․)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7.1</span> <span>Հլլենիստական առաջին շրջան (մ․ թ․ ա․ 334—281 թթ․)</span> </div> </a> <ul id="toc-Հլլենիստական_առաջին_շրջան_(մ․_թ․_ա․_334—281_թթ․)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հելլենիստական_երկրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_281—150_թ․)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հելլենիստական_երկրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_281—150_թ․)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7.2</span> <span>Հելլենիստական երկրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 281—150 թ․)</span> </div> </a> <ul id="toc-Հելլենիստական_երկրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_281—150_թ․)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հելլենիստական_երրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_150—27_թ․)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հելլենիստական_երրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_150—27_թ․)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7.3</span> <span>Հելլենիստական երրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 150—27 թ․)</span> </div> </a> <ul id="toc-Հելլենիստական_երրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_150—27_թ․)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Հռոմեական_կայսրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հռոմեական_կայսրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>Հռոմեական կայսրություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Հռոմեական_կայսրություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Պրիցիպատ_(մ․_թ․_ա․_27_թ․—_մ․_թ․_284_թ․)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Պրիցիպատ_(մ․_թ․_ա․_27_թ․—_մ․_թ․_284_թ․)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8.1</span> <span>Պրիցիպատ (մ․ թ․ ա․ 27 թ․— մ․ թ․ 284 թ․)</span> </div> </a> <ul id="toc-Պրիցիպատ_(մ․_թ․_ա․_27_թ․—_մ․_թ․_284_թ․)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տետրարխիա_և_դոմինանտ_(մ․_թ․_285—324_թթ․)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Տետրարխիա_և_դոմինանտ_(մ․_թ․_285—324_թթ․)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8.2</span> <span>Տետրարխիա և դոմինանտ (մ․ թ․ 285—324 թթ․)</span> </div> </a> <ul id="toc-Տետրարխիա_և_դոմինանտ_(մ․_թ․_285—324_թթ․)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հռոմեկան_կայսրության_անկում_(մ․_թ․_395—476_թթ․)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Հռոմեկան_կայսրության_անկում_(մ․_թ․_395—476_թթ․)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8.3</span> <span>Հռոմեկան կայսրության անկում (մ․ թ․ 395—476 թթ․)</span> </div> </a> <ul id="toc-Հռոմեկան_կայսրության_անկում_(մ․_թ․_395—476_թթ․)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ուշ_անտիկ_շրջանի_նշաններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ուշ_անտիկ_շրջանի_նշաններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ուշ անտիկ շրջանի նշաններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ուշ_անտիկ_շրջանի_նշաններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վաղ_միջնադարյան_մշակույթի_բնութագիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Վաղ_միջնադարյան_մշակույթի_բնութագիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Վաղ միջնադարյան մշակույթի բնութագիր</span> </div> </a> <ul id="toc-Վաղ_միջնադարյան_մշակույթի_բնութագիր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատմագրություն_անտիկ_շրջանի_և_միջնադարի_շրջանաբաժանման_հարցի_շուրջ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմագրություն_անտիկ_շրջանի_և_միջնադարի_շրջանաբաժանման_հարցի_շուրջ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Պատմագրություն անտիկ շրջանի և միջնադարի շրջանաբաժանման հարցի շուրջ</span> </div> </a> <ul id="toc-Պատմագրություն_անտիկ_շրջանի_և_միջնադարի_շրջանաբաժանման_հարցի_շուրջ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անտիկ_աշխարհի_աշխարհագրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անտիկ_աշխարհի_աշխարհագրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Անտիկ աշխարհի աշխարհագրություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Անտիկ_աշխարհի_աշխարհագրություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անտիկ_շրջանի_ժառանգություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Անտիկ_շրջանի_ժառանգություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Անտիկ շրջանի ժառանգություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Անտիկ_շրջանի_ժառանգություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Անտիկ շրջանի ժառանգություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Անտիկ_շրջանի_ժառանգություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Անտիկ_աշխարհ_և_ժամանակակից_հասարակություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Անտիկ_աշխարհ_և_ժամանակակից_հասարակություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Անտիկ աշխարհ և ժամանակակից հասարակություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Անտիկ_աշխարհ_և_ժամանակակից_հասարակություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անտիկ_մշակույթի_հարմարեցումը_Ռուսատաատնում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Անտիկ_մշակույթի_հարմարեցումը_Ռուսատաատնում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Անտիկ մշակույթի հարմարեցումը Ռուսատաատնում</span> </div> </a> <ul id="toc-Անտիկ_մշակույթի_հարմարեցումը_Ռուսատաատնում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Նշումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նշումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Նշումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Նշումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Անտիկ շրջան</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 81 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-81" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">81 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Klassieke_Oudheid" title="Klassieke Oudheid – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Klassieke Oudheid" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Antike" title="Antike – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Antike" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D9%84%D8%A7%D8%B3%D9%8A%D9%83%D9%8A%D8%A9_%D9%82%D8%AF%D9%8A%D9%85%D8%A9" title="كلاسيكية قديمة – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كلاسيكية قديمة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Antig%C3%BCed%C3%A1_cl%C3%A1sica" title="Antigüedá clásica – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Antigüedá clásica" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Antik" title="Antik – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Antik" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D1%8B%D2%A1" title="Антиклыҡ – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Антиклыҡ" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Antike" title="Antike – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Antike" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%86%D1%8C" title="Антычнасць – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Антычнасць" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%8B%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%81%D1%8C%D1%86%D1%8C" title="Антычнасьць – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Антычнасьць" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82" title="Античност – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Античност" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%B2_%E0%A4%8F%E0%A4%82%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A5%80" title="क्लासिकल एंटिक्विटी – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="क्लासिकल एंटिक्विटी" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AA%E0%A6%A6%E0%A7%80_%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="ধ্রুপদী সভ্যতা – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ধ্রুপদী সভ্যতা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Antika" title="Antika – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Antika" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Antiguitat_cl%C3%A0ssica" title="Antiguitat clàssica – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Antiguitat clàssica" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%95%D8%B1%D8%AF%DB%95%D9%85%DB%8C_%D8%AF%DB%8E%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سەردەمی دێرین – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سەردەمی دێرین" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Antika" title="Antika – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Antika" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Антика – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Антика" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Antikken" title="Antikken – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Antikken" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Antike" title="Antike – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Antike" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B1%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B1%CE%B9%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Κλασική αρχαιότητα – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Κλασική αρχαιότητα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Classical_antiquity" title="Classical antiquity – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Classical antiquity" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Grek-romia_antikvo" title="Grek-romia antikvo – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Grek-romia antikvo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Antig%C3%BCedad_cl%C3%A1sica" title="Antigüedad clásica – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Antigüedad clásica" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Antiikaeg" title="Antiikaeg – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Antiikaeg" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Antzinate_klasikoa" title="Antzinate klasikoa – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Antzinate klasikoa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اروپای دوران باستان – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اروپای دوران باستان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Antiikki" title="Antiikki – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Antiikki" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Antiquit%C3%A9_classique" title="Antiquité classique – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Antiquité classique" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Klassike_Aldheid" title="Klassike Aldheid – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Klassike Aldheid" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Antig%C3%BCidade_cl%C3%A1sica" title="Antigüidade clásica – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Antigüidade clásica" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%AA%D7%A7%D7%95%D7%A4%D7%94_%D7%94%D7%A7%D7%9C%D7%90%D7%A1%D7%99%D7%AA_(%D7%99%D7%95%D7%95%D7%9F_%D7%95%D7%A8%D7%95%D7%9E%D7%90)" title="התקופה הקלאסית (יוון ורומא) – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="התקופה הקלאסית (יוון ורומא)" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%A8%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2" title="शास्त्रीय प्राचीनकाल – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="शास्त्रीय प्राचीनकाल" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Antika" title="Antika – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Antika" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Antikvit%C3%A1s" title="Antikvitás – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Antikvitás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Zaman_Klasik" title="Zaman Klasik – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Zaman Klasik" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Antiquit%C3%A1_classic" title="Antiquitá classic – ինտերլինգուե" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Antiquitá classic" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="ինտերլինգուե" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Klasik_antiqueso" title="Klasik antiqueso – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Klasik antiqueso" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Klass%C3%ADsk_forn%C3%B6ld" title="Klassísk fornöld – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Klassísk fornöld" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Antichit%C3%A0_classica" title="Antichità classica – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Antichità classica" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%8F%A4%E5%85%B8%E5%8F%A4%E4%BB%A3" title="古典古代 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="古典古代" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%90" title="ანტიკური ხანა – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ანტიკური ხანა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D2%9B_%D0%B4%D3%99%D1%83%D1%96%D1%80" title="Антикалық дәуір – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Антикалық дәуір" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B3%A0%EC%A0%84_%EA%B3%A0%EB%8C%80" title="고전 고대 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="고전 고대" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA_%D0%B4%D2%AF%D0%B9%D0%BD%D3%A9" title="Антикалык дүйнө – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Антикалык дүйнө" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Antiquitas_classica" title="Antiquitas classica – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Antiquitas classica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Anticia_clasica" title="Anticia clasica – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Anticia clasica" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Et%C3%A6_Classica" title="Etæ Classica – Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Etæ Classica" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Antichit%C3%A9_classica" title="Antichité classica – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Antichité classica" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Antika" title="Antika – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Antika" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Klasiskie_senie_laiki" title="Klasiskie senie laiki – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Klasiskie senie laiki" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Andro_Taloha_Klasika" title="Andro Taloha Klasika – մալգաշերեն" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Andro Taloha Klasika" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="մալգաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Антика – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Антика" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Baharian_klasik" title="Baharian klasik – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Baharian klasik" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Antike" title="Antike – ստորին գերմաներեն" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Antike" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ստորին գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Klassieke_oudheid" title="Klassieke oudheid – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Klassieke oudheid" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Antikken" title="Antikken – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Antikken" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Antikken" title="Antikken – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Antikken" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Antiquitat_classica" title="Antiquitat classica – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Antiquitat classica" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%B9%DB%81%D8%AF" title="کلاسیکی عہد – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کلاسیکی عہد" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%B1%D8%BA%D9%88%D9%86%DB%90_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="لرغونې اروپا – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="لرغونې اروپا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Antiguidade_Cl%C3%A1ssica" title="Antiguidade Clássica – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Antiguidade Clássica" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Epoca_Clasic%C4%83" title="Epoca Clasică – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Epoca Clasică" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Античность – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Античность" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Antighidade_cl%C3%A0ssica" title="Antighidade clàssica – սարդիներեն" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Antighidade clàssica" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="սարդիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Antika" title="Antika – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Antika" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Classical_antiquity" title="Classical antiquity – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Classical antiquity" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Antika" title="Antika – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Antika" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Lasht%C3%ABsia_klasike" title="Lashtësia klasike – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Lashtësia klasike" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Антика – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Антика" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Antiken" title="Antiken – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Antiken" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AE%AE%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AE%B0%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="பாரம்பரியக் காலம் – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பாரம்பரியக் காலம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B1%E0%B8%A2%E0%B8%84%E0%B8%A5%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%81" title="สมัยคลาสสิก – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="สมัยคลาสสิก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Klasik_Antik_%C3%87a%C4%9F" title="Klasik Antik Çağ – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Klasik Antik Çağ" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D1%8C" title="Античність – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Античність" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%B9%DB%81%D8%AF" title="کلاسیکی عہد – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کلاسیکی عہد" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Antik_davr" title="Antik davr – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Antik davr" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BB%95_%C4%91%E1%BA%A1i_Hy-La" title="Cổ đại Hy-La – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cổ đại Hy-La" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%8F%A4%E5%85%B8%E6%97%B6%E4%BB%A3" title="古典时代 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="古典时代" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%8F%A4%E5%85%B8%E6%97%B6%E4%BB%A3" title="古典时代 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="古典时代" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/K%C3%B3%CD%98-ti%C3%A1n_k%C3%B3%CD%98-t%C4%81i" title="Kó͘-tián kó͘-tāi – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Kó͘-tián kó͘-tāi" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8F%A4%E5%85%B8%E6%99%82%E4%BB%A3" title="古典時代 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="古典時代" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q486761#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&oldid=10101910" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&id=10101910&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlQ%C4%B1sald%C4%B1c%C4%B1s%C4%B1&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25B6%25D5%25BF%25D5%25AB%25D5%25AF_%25D5%25B7%25D6%2580%25D5%25BB%25D5%25A1%25D5%25B6"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrKodu&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25B6%25D5%25BF%25D5%25AB%25D5%25AF_%25D5%25B7%25D6%2580%25D5%25BB%25D5%25A1%25D5%25B6"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Classical_antiquity" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q486761" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG/269px-2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG" decoding="async" width="269" height="199" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG/404px-2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG/538px-2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG 2x" data-file-width="2115" data-file-height="1565" /></a><figcaption>Պարթենոն՝ անտիկ շրջանի վառ խորհրդանիշներից մեկը, որը խորհրդանշում է հին հունական մշակույթը</figcaption></figure> <p><b>Անտիկ դարաշրջան</b> (նաև <b>դասական ժամանակաշրջան</b>, <b>դասական շրջան</b> կամ <b>դասական դարաշրջան</b>)<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատին․</a>՝ <span lang="la">antiquitas</span> «հնություն»)<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" title="Միջերկրական ծով">Միջերկրական ծով</a> մշակութային <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Պատմություն">պատմության</a> երկար ժամանակաշրջան, որը նկարագրում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հին Հունաստան">հին Հունաստանը</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4" title="Հին Հռոմ">հին Հռոմը</a>, որը միասին անվանում են <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հունահռոմեական աշխարհ (դեռ գրված չէ)">հունահռոմեական աշխարհ</a>։ Սա այն ժամանակաշրջանն է, որբ հունական և հռոմեական հասարակությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եվրոպա">Եվրոպայում</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%86%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հյուսիսային Աֆրիկա">Հյուսիսային Աֆրիկայում</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Արևմտյան Ասիա">Արևմտյան Ասիայում</a>։ Այս տերմինը ծագել է 18-րդ դարի սկզբին ֆրանսերենում և նշանակում է մշակույթի առանձնահատուկ տեսակ։ Մշակույթի պատմության մեջ շատ հետազոտությունների ի հայտ գալը հասցրեց գաղափարը հունա-հռոմեական անտիկության<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> նեղ գաղափարին։ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մինհեղափոխական (դեռ գրված չէ)">Մինչհեղափոխական</a> պահանջներով Ռուսաստանում օգտագործվում էր «դասական անտիկություն»<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> տերմինը։ </p><p>Ընդհանուր առմամբ ժամանակաշրջանի սկիզբ է համարվում հույն էպոսագիր <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BD" title="Հոմերոս">Հոմերոսի</a> (մ.թ.ա. 8-րդից 7-րդ դարեր) գործունեության տարիները և շարունակվել է մինչև Քրիստոնեության ծագումը և <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկում">Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկումը</a> (5-րդ դար)։ Այն ավարտվում է դասական մշակույթի վերացմամբ, երբ ավարտվեց <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B7_%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ուշ անտիկ դարաշրջան">Ուշ անտիկ դարաշրջանը</a> (300-476), և սկսվեց <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B2_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Վաղ միջնադար">Վաղ միջնադարը</a> (476-900): Այս դարաշրջանը ընդգրկում է պատմական և տարածքային մեծ շրջաններ, իր ժամանակ գործել են բազմաթիվ մշակույթներ։ Դասական արվեստի շրջանում զարգացել է <a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84" title="Քաղաք">քաղաքների</a> կանոնավոր հատակագծում (ճարտարապետ Տիպպոդամոս), բարձր ներդաշնակության և տեկտոնիկ հավասարակշռության է հասել ճարտարտարապետ օրդերների <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3" title="Համակարգ">համակարգը</a> (ճարտարապետ Իկտինոս, Կալլիկրատեսյ, ստեղծվել են հոգևոր և ֆիզիկական գեղեցկության միասնությամբ օժտված կատարյալ մարդկանց կերպարներ (քանդակագործներ Միրոն, Պոլիկլետոս, Ֆիդիաս, Սկոպաս, Պրաքսիտելես, ինչպես և Լիսիպպոս, որի ստեղծագործությունը կապված է հետագա պատմական փուլին)։ Դասական արվեստի ընդունված է բաժանել վաղ («խիստ ոճ», <a href="/wiki/%D5%84._%D5%A9._%D5%A1._5-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" class="mw-redirect" title="Մ. թ. ա. 5-րդ դար">մ․ թ․ ա․ V</a> դարի 1-ին կես), բարձր (մ․ թ․ ա․ 5-րդ դարի 2-րդ կես) և ուշ (<a href="/wiki/%D5%84._%D5%A9._%D5%A1._400" class="mw-redirect" title="Մ. թ. ա. 400">մ․ թ․ ա․ 400</a>-<a href="/wiki/%D5%84._%D5%A9._%D5%A1._325" class="mw-redirect" title="Մ. թ. ա. 325">325</a>) ժամանակահատվածների։ </p><p>Հին հույների <a href="/wiki/%D5%84%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9" title="Մշակույթ">մշակույթը</a> հին Մերձավոր Արևելքի որոշ ազդեցության ներքո հիմք հանդիսացավ արվեստի<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, փիլիսոփայության, հասարակագիտության և ուսուցողական գաղափարների համար մինչև <a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հռոմեական կայսրություն">Հռոմեական կայսրության ժամանակաշրջան</a>։ Հռոմեացիները զարգացրեցին ուսմունքները և տարածեցին այն Եվրոպայով մեկ, իսկ հին աշխարհը դարձավ հիմնականում երկլեզու` լատիներեն և հունարեն<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հունահռոմեական մշակութային հիմքերը իրենց հետքն են թողել ժամանակակից աշխարհի լեզվի, քաղաքականության, իրավունքի, կրթական համակարգի, փիլիսոփայության, գիտության, ռազմարվեստի, բանահյուսության, պատմագրության, էթիկայի, արվեստի և ճարտարապետության վրա։ Անտիկ դարաշրջանից մնացած մշակութային արժեքների հիման վրա 14-րդ դարում տեղի ունեցավ մշակութային վերադարձ, որը Եվրոպայում հետագայում անվանվեց <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A4" title="Վերածնունդ">Վերածնունդ</a>։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ընդհանուր_պարբերականացում"><span id=".D4.B8.D5.B6.D5.A4.D5.B0.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D6.80_.D5.BA.D5.A1.D6.80.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Ընդհանուր պարբերականացում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Ընդհանուր պարբերականացում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Ընդհանուր պարբերականացում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D5%B2_%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վաղ անտիկ շրջան (դեռ գրված չէ)">Վաղ անտիկ շրջան</a> (մ․ թ․ ա․ 8-րդ դար — մ․ թ․ ա․ 4-րդ դար)։ Հունական քաղաքների ծաղկում, Հռոմեական պետության ծագում,</li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հելլենիզմ">Հելլենիզմ</a> (մ․ թ․ ա․ 4-րդ դար — մ․ թ․ 2-րդ դար)։ Հունաստանի և Հռոմի քաղաքակրթությունների ընդարձակման ժամանակաշրջան (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ալեքսանդր Մակեդոնացի">Ալեքսանդր Մակեդոնացուց</a> մինչև <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%BD_%D4%B1%D5%BE%D6%80%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%B8%D5%BD" title="Մարկոս Ավրելիոս">Մարկոս Ավրելիոսի</a> մահը),</li> <li><a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B7_%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ուշ անտիկ դարաշրջան">Ուշ անտիկ դարաշրջան</a> (2-րդ դարի վերջ — 5-րդ դար դար)։ Հռոմեական կայսրության անկում։ Մարկոս Ավրելիոսից մինչև Հռոմեական կայսրության անկում (<a href="/wiki/476" title="476">476</a>), «վերջին հռոմեացի» <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B8%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բոեցիոս (դեռ գրված չէ)">Բոեցիոսի</a> (524 կամ 526 թ․) մահը և <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%A5%D5%B4%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հունաստանի ակադեմիա (դեռ գրված չէ)">Հունաստանի ակադեմիայի</a> փակումը կայսր <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հուստինիանոս (դեռ գրված չէ)">Հուսոտինիանոսի</a> կողմից (529 թ․)։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արևմտյան Հռոմեական կայսրություն">Արևմտյան Հռոմեական կայսրության</a> քայքայումը իրենով նշանավորեց նոր դարաշրջանի`<a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Միջնադար">միջնադարի</a> սկիզբը։</li></ul> <p>Ժամանակահատվածները աշխարհաքաղաքական համատեքստում կարող են մի փոքր տարբերակվել։ Այսպես՝ Հին Հունաստանում քաղաքակրթության ծաղկումը եղավ ավելի վաղ, քան Հռոմեական կայսրությունում։ Բացի դրանից անտիկ քաղաքակրթությունը <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արևելյան Հռոմեական կայսրություն">Արևելյան Հռոմեական կայսրությունում</a> ծագեց վաղ և մարեց ուշ, քան արևմտյան հատվածում, որտեղ նրա շարունակությունը ընդհատեցին <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Գերմանացիներ">գերմանացիները</a>։ Այնուամենայնիվ անտիկ մշակութային արժեքները (հիմնականում ուշ անտիկ վիճակով) բավականին լավ պահպանվել են մշակույթի, լեզվի և <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ռոմանական ժողովուրդներ">ռոմանական ժողովուրդների</a> շատ ժամանակակից ավանդույթների մեջ, իսկ դրանցից փոխանցվել են այլ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միջերկրածովյան (դեռ գրված չէ)">միջերկրածովյան</a> <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժողովուրդների (դեռ գրված չէ)">ժողովուրդների</a> (<a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարավային սլավոններ (դեռ գրված չէ)">հարավային սլավոններ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արաբներ">արաբներ</a>, <a href="/wiki/%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%D5%A5%D6%80" title="Թուրքեր">թուրքեր</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Բերբերներ">բերբերներ</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հույներ">հույներ</a>)։ </p><p>Անհրաժեշտ է նշել նաև այն, որ դասական անտիկ շրջանի շատ տարրեր (ավանդույթներ, օրենքներ, սովորույթներ և այլն) լավ պահպանվել են Արևելյան Հռոմեական (<a href="/wiki/%D4%B2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բյուզանդիա">Բյուզանդական</a>) կայսրությունում մինչև XI դարը՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%B8%D6%82%D6%80%D6%84%E2%80%93%D5%BD%D5%A5%D5%AC%D5%BB%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թուրք–սելջուկներ (դեռ գրված չէ)">թուրք-սելջուկների</a> արշավանքները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անտիկ_շրջանի_պարբերականացում"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.BA.D5.A1.D6.80.D5.A2.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Անտիկ շրջանի պարբերականացում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Անտիկ շրջանի պարբերականացում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Անտիկ շրջանի պարբերականացում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հին Հունաստանի պատմությունը ընդունված է բաժանել 5 շրջանների, որոնք միաժամանակ մշակութային դարաշրջաններ են․ </p> <ul><li>էգեյան կամ կրետե-միկենյան (մ․ թ․ ա․ III—II հազ.),</li> <li>հոմերոսյան (մ․ թ․ ա․ XI—IX դարեր),</li> <li>արխայիկ (մ․ թ․ ա․ VIII—VI դարեր),</li> <li>դասական (մ․ թ․ ա․ V—IV դարեր),</li> <li>հելլենիստական (IV դարի երկրորդ կես — մ․ թ․ ա․ I դարի կես)։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կրետե-միկենյան_շրջան_—_անտիկ_շրջանի_նախապատմություն"><span id=".D4.BF.D6.80.D5.A5.D5.BF.D5.A5-.D5.B4.D5.AB.D5.AF.D5.A5.D5.B6.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6_.E2.80.94_.D5.A1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Կրետե-միկենյան շրջան — անտիկ շրջանի նախապատմություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Կրետե-միկենյան շրջան — անտիկ շրջանի նախապատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Կրետե-միկենյան շրջան — անտիկ շրջանի նախապատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5%E2%80%93%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրետե–միկենյան (դեռ գրված չէ)">Կրետե-միկենյան</a> (մ․ թ․ ա․ III —II հազարամյակի վերջ)։</b> Մինոսյան և միկենյան քաղաքակրթություններ։ Առաջին պետական կրթական համակարգի ծնունդ։ Ծովագնացության զարգացում։ Առևտրական և ճանապարհորդական հարաբերությունների ստեղծում Հին Արևելքի քաղաքակրթությունների միջև։ Գրի հայտնագործում։ Կրետեի և Հունաստանի համար այս շրջանում առանձնացվում են զարգացման տարբեր փուլեր, որովհետև Կրետե կղզում, որտեղ այդ ժամանակ ապրում էր ոչ հույն բնակչություն, պետականության գործընթացը դժվարացել էր ավելի շուտ, քան բալկանյան Հունաստանում՝ մ․ թ․ ա․ III հազարամյակի վերջերում՝ ենթարկվելով հույն-աքքայացիների նվաճումներին։ Մի խոսքով՝ կրետե-միկենյան շրջանը անտիկ ժամանակաշրջանի նախապատմությունն է։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Մինոսյան_քաղաքակրթություն_(Կրետե)"><span id=".D5.84.D5.AB.D5.B6.D5.B8.D5.BD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D5.AF.D6.80.D5.A9.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.28.D4.BF.D6.80.D5.A5.D5.BF.D5.A5.29"></span><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մինոսյան քաղաքակրթություն (դեռ գրված չէ)">Մինոսյան քաղաքակրթություն</a> (Կրետե)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Մինոսյան քաղաքակրթություն (Կրետե)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Մինոսյան քաղաքակրթություն (Կրետե)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Knossos_frise2.JPG" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Knossos_frise2.JPG/240px-Knossos_frise2.JPG" decoding="async" width="240" height="364" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Knossos_frise2.JPG/360px-Knossos_frise2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Knossos_frise2.JPG/479px-Knossos_frise2.JPG 2x" data-file-width="1792" data-file-height="2720" /></a><figcaption>Թագավոր–քահանա, որմնանկար Քնոսոսի պալատում</figcaption></figure> <ol><li><b>Վաղմինոսյան շրջան (մ․ թ․ ա․ XXX—XXIII դարեր)։</b> Տոհմային հարաբերությունների գերիշխանություն, մետաղների յուրացման, արհեստագործության սկիզբ, ծովագնացության զարգացում, գյուղատնտեսաական հարաբերությունների համեմատաբար բարձր մակադակ։</li> <li><b>Միջին մինոսյան շրջան (մ․ թ․ ա․ XXII—XVIII դարեր)։</b> Հայտնի է նաև որպես «հին» կամ «վաղ» շրջան։ Վաղ պետական կազմավորումների առաջացումը կղզու տարբեր անկյուններում։ Կրետեի մի շարք շրջաններում պալատակյան հսկայածավալ համալիրների կառուցում։ Վաղ գրավոր ձևեր։</li> <li><b>Ուշ մինոսյան շրջան (մ․ թ․ ա․ XVII—XII դարեր)։</b> Մինոսյան քաղաքակրթության ծաղկում, Կրետեի միացում, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BD" title="Մինոս">Մինոսի</a> թագավորի ծովային իշխանության ստեղծում, Կրետեի առևտրային գործունեության լայնածավալ տարածում էգեյան ծովի ավազանում, հսկայածավալ շինարարության ծաղկում («նոր» պալատներ Քնոսոսում, Մալլիում, Ֆեստեում)։ Ակտիվ հարաբերություններ հինարևելյան հանրապետությունների հետ։ Մ․ թ․ ա․ XV դարի կեսի բնական աղետը դառնում է մինոսյան քաղաքակրթության անկման պատճառ, որը ստեղծեց աքքայացիների համար Կրետեն նվաճելու նախադրյալ։</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Բացման_պատմությունը_և_անվանում"><span id=".D4.B2.D5.A1.D6.81.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A8_.D6.87_.D5.A1.D5.B6.D5.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Բացման պատմությունը և անվանում</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Բացման պատմությունը և անվանում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Բացման պատմությունը և անվանում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բացվել է 1900 թվականի մարտի 16-ին անգլիացի հնագետ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B7%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%BD" title="Արթուր Էվանս">Արթուր Էվանսի</a> կողմից և անվանվել ի պատիվ Կրետեի առասպելական արքա <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BD" title="Մինոս">Մինոսի</a>՝ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%A2%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A9" class="mw-redirect" title="Լաբիրինթ">լաբիրինթների</a> տիրակալի։ Կառուցվել է ըստ <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%A4%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դեդալոմ (դեռ գրված չէ)">Դեդալոմի</a> լեգենդի։ Նույն այդ լեգենդի համաձայն՝ հին հույները վճարել են Մինոսին օրական մարդկային հարկ, որոնցով նա կերակրել է <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BD" title="Մինոտավրոս">Մինոտավրոս</a> հրեշին՝ ծնված իր կնոջից՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D6%83%D5%A1%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պասիփաե (դեռ գրված չէ)">Պասիփայեից</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Բնութագրեր"><span id=".D4.B2.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A5.D6.80"></span>Բնութագրեր</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Բնութագրեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Բնութագրեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li>Մինոսյան քաղաքակրթությունը թագավորություն էր՝ ղեկավարվող թագավորի կողմից։</li> <li>Մինոսցիները առևտրական կապեր էին վարում հին եգիպտացիների հետ, ներկրում էին մեղր <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%BA%D6%80%D5%B8%D5%BD" title="Կիպրոս">Կիպրոսից</a>, ճարտարապետության համար՝ էությամբ վերաիմաստավորված եգիպտական փոխառություններ (օրինակ՝ օգտագործված <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սյուն (դեռ գրված չէ)">սյուներ</a>)։</li> <li>Մինոսցիների բանակը զինված էր նետ ու աղեղներով։ Մինոսցիների բնորոշ սպառազինությունը եղել է նաև <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%A2%D6%80%D5%AB%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լաբրիս (դեռ գրված չէ)">լաբրիս</a> երկկողմանի կացինը։</li> <li>Ինչպես և <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%B6_%D4%B5%D5%A3%D5%AB%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Հին Եգիպտոս">Հին Եգիպտոսի</a> մյուս ազգերի, այպես էլ մինոսցիների մոտ տարածված էր ցլի պաշտամունքը։</li> <li>Մինոսցիները մ․ թ․ ա․ XX դարի կեսերին հալեցնում էին <a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A6" title="Բրոնզ">բրոնզը,</a> ստանում էին <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Կերամիկա">կերամիկա</a> և կառուցում էին պալատական համալիրներ (<a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քնոսոս (դեռ գրված չէ)">Քնոսոս</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%A5%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆեստ (դեռ գրված չէ)">Ֆեստ</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Մալիա">Մալիա</a>)։</li> <li>Ինչպես և այլ հին եվրոպական կրոնները, մինոսյան կրոնը ևս հեռու չէ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մայրիշխանություն">մայրիշխանության</a> վերապրուկներից։ Մասնավորապես պաշտված է <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D5%B1%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B0%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օձերով աստվածուհի (դեռ գրված չէ)">օձերով աստվածուհին</a> (հնարավոր է՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աստարտե (դեռ գրված չէ)">Աստարտեն</a>)։</li></ol> <p><b>Մշակութային կապեր</b> </p><p><a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BD" title="Հոմերոս">Հոմերոսի</a> վկայությամբ՝ մինոսցիների հարևանությամբ՝ Կրետեում (ավտոխթոն և էտեո կրետեացիներ) ապրում էին <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%BD%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Պելասգներ">պելասգները</a> (համաձայն <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Հերոդոտոս">Հերոդոտոսի</a> և այլոց՝ եկել էին Փոքր Ասիայից կամ Հունաստանից), նաև կիդոնները (բնակչությամբ քիչ ազգ, հնարավոր է՝ նրանցից է առաջացել մինոսցիների <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1_(%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BD)" title="Կիդոնիա (Մարս)">Կիդոնիա</a> անվանումը)։ Ավելի ուշ կղզի ներթափանցեցին <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%84%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Աքքայացիներ (դեռ գրված չէ)">աքքայացիները</a> (հույներ)։ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մինոսցիներ (դեռ գրված չէ)">Մինոսցիների</a> (<a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BF%D5%A5%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էտեոկրետացիներ (դեռ գրված չէ)">էտեոկրետացիներ</a>) լեզվի գենետիկական պատկանելիությունը չի բացահայտվել։ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրետեական գիր (դեռ գրված չէ)">Կրետեական գրի</a> մասնակի ապակոդավորումը հնարավորություն է տվել բացահայտել որոշ մորֆոլոգիական ցուցիչներ։ <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%A5%D5%BD%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆեստյան սկավառակ (դեռ գրված չէ)">Ֆեստյան սկավառակի</a> ապակոդավորումը չի տրվում։ </p><p><b>Մայրամուտ</b> </p><p>Մինոսյան քաղաքակրթությունը շատ տուժեց մ․ թ․ ա․ XV դարում բնական աղետի՝ Տիրա կղզում (<a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%AB" title="Սանտորինի">Սանտորինի</a>) հրաբխային ժայթքման արդյունքում՝ ծնելով աղետալի <a href="/wiki/%D5%91%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%AB" title="Ցունամի">ցունամի</a>։ Հրաբխի այս ժայթքումը հնարավոր է՝ դարձել է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%A4%D5%A1" title="Ատլանտիդա">Ատլանտիդայի</a> մասին առասպելի հիմքը։ </p><p>Ավելի վաղ ենթադրվում էր, որ հրաբխի ժայթքումը ոչնչացրել է մինոսյան քաղաքակրթությունը, բայց Կրետե կղզում հնագիտական պեղումները ցույց են տվել, որ մինոսյան քաղաքակարթությունը գոյություն է ունեցել ժայթքումից հետո առնվազն 100 տարի (հայտնաբերվել է հրաբխային մոխրի շերտ մինոսյան մշակույթի կառույցների տակ)։ </p><p>Ժայթքումից հետո իշխանությունը կզղում գրավեցին աքքայացիները։ Առաջացավ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միկենյան մշակույթ (դեռ գրված չէ)">միկենյան մշակույթը</a> (Կրետե և и մայրցամաքային Հունաստան)՝ իր մեջ ընդհանրացնելով մինոսյան և հունական տարրեր։ XII դարում Միկենյան մշակույթը ոչնչացվեց <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դորիացիներ">դորիացիների</a> կողմից, որոնք արդյունքում բնակեցվեցին Կրետեում։ Դորիացիների ներխուժումը հանգեցրեց մշակութային կտրուկ անկման, կիրառությունից դուրս մնաց <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրետեական գիր (դեռ գրված չէ)">կրետեական գիրը</a>։ </p><p>Այնուամենայնիվ <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BF%D5%A5%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էտեոկրետյան լեզու (դեռ գրված չէ)">էտեոկրետյան լեզուն</a> (ավտոխթոն կրետեացիների լեզուն), ըստ երևույթին դեռ շարունակում էր գոյություն ունենանալ․ նրա վերջին հուշարձանները՝ գրված հունական այբուբենով, պատկանում են մ․ թ․ ա․ III դարին (մինոսյան քաղաքակրթության վերացումից հազարավոր տարիներ անց)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Միկենյան_քաղաքակրթություն_(Բալկանյան_Հունաստան)"><span id=".D5.84.D5.AB.D5.AF.D5.A5.D5.B6.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D6.84.D5.A1.D5.B2.D5.A1.D6.84.D5.A1.D5.AF.D6.80.D5.A9.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.28.D4.B2.D5.A1.D5.AC.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.80.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.29"></span><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Միկենյան քաղաքակրթություն">Միկենյան քաղաքակրթություն</a> (Բալկանյան Հունաստան)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Միկենյան քաղաքակրթություն (Բալկանյան Հունաստան)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Միկենյան քաղաքակրթություն (Բալկանյան Հունաստան)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li><b>Վաղ էլլադական շրջան (մ․ թ․ ա․ XXX—XXI դարեր)։</b> Բալկանյան Հունաստանում ցեղային հարաբերությունների տիրապետությունը մինչհունական բնակչության միջավայրում։ Մասսայական բնակչության և պալատական համալիրների ծագում։</li> <li><b>Միջին էլլադական շրջան (մ․ թ․ ա․ XX—XVII դարեր)։</b> Բալկանան թերակղզու հարավում հունարենի կրողների առաջին ալիքի՝ աքքայացիների վերաբնակեցում, որն ուղեկցվել է Հունաստանի սոցիալ-տնտեսական զարգացման ընդհանուր մակարդակի որոշակի նվազմամբ։ Աքքայացիների մոտ ցեղային հարաբերությունների քայքայման սկիզբ։</li> <li><b>Ուշ էլլադական շրջան (մ․ թ․ ա․ XVI—XII դարեր)։</b> Աքքայացիների մոտ վաղ դասական ընդհանրության ծագումը, տնտեսական համակարգում պետական քաղաքակրթական կենտրոնների՝ Միկենքի, Տիրանֆեի, Պիլոսի և այլնի հարևանությամբ, գրի համակարգում, միկենյան մշակույթի ծաղկում։ Աքքայացիները հնազանդեցնում են Կրետեն և ոչնչացնում մինոսյան քաղաքակրթությունը։ Մ․ թ․ ա․ XII դարում Հունաստանում ակտիվանում է նոր ցեղային խումբ՝ դորիացիները։ Միկենյան պետականության վախճան։</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հունաստանի_վաղ_էլլադական_շրջան"><span id=".D5.80.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.BE.D5.A1.D5.B2_.D5.A7.D5.AC.D5.AC.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6"></span>Հունաստանի վաղ էլլադական շրջան</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Հունաստանի վաղ էլլադական շրջան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Հունաստանի վաղ էլլադական շրջան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հունաստանի պատմության մեջ այն հանդիսանում է <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5%E2%80%93%D5%B4%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրետե–միկենյան ժամանակաշրջան (դեռ գրված չէ)">կրետե-միկենյան ժամանակաշրջանի</a> շրջափուլ։ </p><p>Մ․ թ․ ա․ <a href="/w/index.php?title=3_%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%8F%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%B5_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD._%D1%8D.&action=edit&redlink=1" class="new" title="3 тысячелетие до н. э. (դեռ գրված չէ)">III</a><a href="/w/index.php?title=2_%D1%82%D1%8B%D1%81%D1%8F%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%B5_%D0%B4%D0%BE_%D0%BD._%D1%8D.&action=edit&redlink=1" class="new" title="2 тысячелетие до н. э. (դեռ գրված չէ)">—II</a> հազարամյակներում Բալկանյան <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Հունաստան">Հունաստանում</a> ապրում էին <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%BD%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Պելասգներ">պելասգները</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%A3%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լելեգեր (դեռ գրված չէ)">լելեգերը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կորեցիներ (դեռ գրված չէ)">կորեացիները</a>, ամբողջ երկիրը, <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Հերոդոտոս">Հերոդոտոսի</a> խոսքերով, անվանվում էր Պելասգիա։ Հունական ուշ շրջանի պատմիչները այդ հանրությանը համարում էին <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%BD" title="Բարբարոս">բարբարոսներ</a>, թեև իրականում նրանց մշակույթը գտնվում էր զարգացման ավելի բարձր մակարդակի վրա (դրա մասին վկայում են հնագիտական տվյալները), քան <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%E2%80%93%D5%A1%D6%84%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հույն–աքքայացիներ (դեռ գրված չէ)">հույն-աքքայացիների</a> մշակույթը՝ ներխուժած Հունաստանի տարածք մ․ թ․ ա․ III—II հազարամյակներում արտասահմանից։ </p><p>Վաղ էլլադական դարաշրջանի ողջ բնակավայրերը կարելի է բաժանել երկու տեսակի՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միջնաաբերդ (դեռ գրված չէ)">միջնաբերդեր</a> (օրինակ՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%BC%D5%B6%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լառնե (դեռ գրված չէ)">Լառնեն</a>), որտեղ բնակվում էին ցեղային ազնվականության ներկայացուցիչները, և ամուր կառուցված գյուղեր (օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A1%D6%86%D5%AB%D5%B6%D5%A1" title="Ռաֆինա">Ռաֆինան</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B6%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AB%D5%A5%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Զագուրիես (դեռ գրված չէ)">Զագուրիեսը</a>)՝ բնակեցված առավելապես գյուղացի-հողագործներով։ Բոլոր միջնաբերդերը շրջապատված էին պաշտպանական կառույցներով, որոնք բացակայում էին որոշ բնակավայրերում։ </p><p>Հողոգործության հետ վաղ էլլադական շրջանում ծագում է <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արհեստ (դեռ գրված չէ)">արհեստը</a> (խեցեգործություն, շինարարություն), բայց արհեստավորների թվաքանակը քիչ էր, և հումքը ապահովվում էր տեղի պահանջարկով՝ չնայած այն դուրս էր գալիս առանձին ընդհանրությունների սահմաններից։ </p><p>Բնակավայրերի բաժանումը միջնաբերդերի և գյուղերի կարող է խոսել մ․ թ․ ա․ III հազարամյակի երկրորդ կեսի դասակարգային դասավորության մասին։ Այդ շրջանի քաղաքակրթությունը իր զարգացմամբ արդեն գերազանցեց եվրոպական այլ մշակույթների, միայն սպասվող հեռանկարային աճին խանգարեց Բալկանյան Հունաստանի <a href="/wiki/%D5%91%D5%A5%D5%B2" title="Ցեղ">ցեղերի</a> շարժումը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Աքքայական_առաջին_պետության_առաջացում"><span id=".D4.B1.D6.84.D6.84.D5.A1.D5.B5.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.BB.D5.AB.D5.B6_.D5.BA.D5.A5.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.BB.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Աքքայական առաջին պետության առաջացում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Աքքայական առաջին պետության առաջացում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Աքքայական առաջին պետության առաջացում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Մ․ թ․ ա․ II հազարամյակի սկզբներին՝ աքքայական ցեղերի առաջին հոսանքի գալու հետ, կարելի է արդեն խոսել հունական ժողովրդավարության համակարգման մասին։ Միջին էլլադական շրջանից (XX—XVII դարեր) գտնված հնագիտական տվյալները խոսում են այդ շրջանի մշակույթի որոշակի անկման մասին՝ համեմատած վաղ էլլադական շրջանի հետ։ Այդ ժամանակաշրջանի <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հուղարկավորություն">հուղարկավորություններում</a> բացակայում էր մետաղական կառուցվածքը, դրա փոխարեն կրկին հայտնվում են <a href="/w/index.php?title=%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%A5_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%AB%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քարե գործիքներ (դեռ գրված չէ)">քարե գործիքներ</a>․ նման թաղումների գրանցումը սակավ է և միօրինակ, դա կարելի է բացատրել հասարակության դասային շերտավորման բացակայությամբ։ Այդպես և անհետանում են հսկայածավալ գործիքներ․ չնայած չի կարելի չնշել մի քանի այնպիսի նորամուծությունների հայտնվելը, ինչպիսիք են <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրուտագործի շրջան (դեռ գրված չէ)">բրուտագործի շրջանը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%BC%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մարտական կառք (դեռ գրված չէ)">մարտական կառքը</a>։ </p><p>Միջին էլլադական շրջանի ողջ բնակավայրերը ամրացան ինչպես ընդունված էր բարձրադիր հատվածներում, և դարձան ամուր։ Այդպիսի բնակավայրեր էին <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%A9%D5%A1%E2%80%93%D4%B4%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մալթա–Դորիոն (դեռ գրված չէ)">Մալթա-Դորիոնը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%BD%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեսսենիա (դեռ գրված չէ)">Մեսսենիան։</a> Այդ քաղաքների կենտրոնում տեղակայված էր պալատը, որին հարում էին վարպետների արհեստանոցները։ Մնացած հատվածը կազմում էին հասարակ մարդկանց տներն ու պարենային առևտրի կետերը։ </p><p>Միջին էլլադական շրջանի ավարտին մայրցամաքային Հունաստանի քաղաքակրթության մեջ սկսեց զգացվել մշակութային վերելք, ծագեցին առաջին պետական կրթական համակարգերը, տեղի ունեցավ դասական կրթության ստացման գործընթաց՝ դրսևորվելով ազնվականների դասակարգում։ Գյուղատնտեսության գրանցած հաջողություններով պայմանավորված՝ բնակչության մեջ զգալի աճ նկատվեց։ Մեծացավ ինչպես քիչ բնակչություն ունեցող կետերի, այնպես էլ խոշոր քաղաքների թիվը։ Մ․ թ․ ա․ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%E2%80%A4_%D5%A9%E2%80%A4_%D5%A1%E2%80%A4_XV&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մ․ թ․ ա․ XV (դեռ գրված չէ)">XVI</a> и <a href="/w/index.php?title=XI&action=edit&redlink=1" class="new" title="XI (դեռ գրված չէ)">XI</a> դարերի Հունաստանի պատմության շրջանը ընդունված է անվանել միկենյան դարաշրջան՝ կապված խոշորագույն քաղաքական և տնտեսական մայրցամաքային Հունաստանի՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D6%84" class="mw-redirect" title="Միկենք">Միկենքի</a> հետ՝ տեղակայված <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A4%D5%A1" title="Արգոլիդա">Արգոլիդեում։</a> </p><p>Մինոսյան քաղաքակրթություն կրողների էթնիկական ծագման հարցերը երկար ժամանակ մնում էին բարդագույններից մեկը, և միայն գիտական գրությունների ապակոդավորումից հետո հաստատվեց այն կարծիքը, որ դրանք աքքայացիներն էին։ Աքքայացիները, հաստատված մ․ թ․ ա․ մոտ XVI դարում <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5" title="Կրետե">Կրետեում</a> և <a href="/wiki/%D5%93%D5%B8%D6%84%D6%80_%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Փոքր Ասիա">Փոքր Ասիա</a> կզղում, ըստ էության, առաջացել էին հյուսիսային <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A5%D5%BD%D5%BD%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թեսսալական (դեռ գրված չէ)">թեսսալական</a> աքքայացիներից։ </p><p>Առաջին քաղաք-պետությունները՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D6%84" class="mw-redirect" title="Միկենք">Միկենք</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B6%D6%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տիրինֆ (դեռ գրված չէ)">Տիրինֆ</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%AB%D5%AC%D5%B8%D5%BD" title="Պիլոս">Պիլոս</a>՝ ստեղծված մ․ թ․ ա․ XVII—XVI դարերում, ունեին մշակութային և առևտրային նեղ կապեր <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5" title="Կրետե">Կրետեի</a> հետ։ Միկենյան մշակույթը շատ է վերաիմաստավորվել <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մինոսյան մշակույթ (դեռ գրված չէ)">մինոսյան մշակույթից</a>, որի ազդեցությունը զգացվում է մշակութային <a href="/wiki/%D4%BE%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ծիսակատարություն">ծիսակատարություններում</a>, լուսավորական կյանքում, նկարչական կտավներում․ անկասկած կրետեացիներից ընդունվել է դատարանների կառուցման մշակույթը։ Բայց միկենյան մշակույթին բնորոշ էին միայն իր սեփական ավանդույթները՝ դեպի հին արմատներ գնացող (<a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D6%80_%D4%B7%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%BD" title="Արթուր Էվանս">Ա. Էվանսի</a> կարծիքով միկենյան մշակույթը կա միայն որպես կրետեյանի ճյուղավորում և զուրկ է որևէ անհատականությունից), զարգացման իր ճանապարհն ունեցող։ Մի քանի բառ կարելի է ասել միկենյան առևտրի և այլ պետությունների հետ արտաքին հարաբերությունների զարգացման մասին։ Այսպես՝ մի շարք առարկաներ՝ գտնված <a href="/wiki/%D4%B5%D5%A3%D5%AB%D5%BA%D5%BF%D5%B8%D5%BD" title="Եգիպտոս">Եգիպտոսում</a>, և նախկինում <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5" title="Կրետե">Կրետեից</a> բերված համարվողները, ներկայումս որոշակիանում են որպես միկենյան արհեստավորների գործեր։ Կա վարկած՝ համաձայն որի՝ միկենացիները օգնել են <a href="/wiki/%D5%93%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D5%B6" title="Փարավոն">փարավոն</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յահմոս (դեռ գրված չէ)">Յահմոսին</a> (մ․ թ․ ա․ XVI դար) <a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D6%84%D5%BD%D5%B8%D5%BD%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հիքսոսներ">հիքսոսներիի</a> դեմ պայքարում, իսկ <a href="/wiki/%D4%B7%D5%AD%D5%B6%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B6" title="Էխնաթոն">Էխնաթոնի</a> ժամանակ (մ․ թ․ ա․ <a href="/w/index.php?title=XV&action=edit&redlink=1" class="new" title="XV (դեռ գրված չէ)">XV</a> դար)՝ իր նոր մայրաքաղաք <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AD%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ախետաթոն (դեռ գրված չէ)">Ախետաթոնում,</a> որտեղ տարածված է եղել միկենյան կերամիկան։ </p><p>Մ․ թ․ ա․ XV—XIII դարերում աքքայացիները գրավեցին <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5" title="Կրետե">Կրետեն</a> և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%AF%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Կիկլադյան կղզիներ">Կիկլադյան կղզիները</a>, գաղութացրին <a href="/wiki/%D4%B7%D5%A3%D5%A5%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" class="mw-redirect" title="Էգեյան ծով">Էգեյան ծովի</a> շատ կզղիներ, Հունաստանի տարածքի խորքում մի շարք բնակավայրեր հիմնեցին, որոնց տեղում ավելի ուշ առաջացան անտիկ հանրահայտ քաղաք-պետություններ՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B6%D6%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կորինֆ (դեռ գրված չէ)">Կորինֆ</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A9%D5%A5%D5%B6%D6%84" title="Աթենք">Աթենք</a>, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D6%83%D5%AB%D6%84" title="Դելփիք">Դելփիք</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AB%D5%BE%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆիվա (դեռ գրված չէ)">Ֆիվա</a>։ Այդ շրջանը համարվում է միկենյան քաղաքակրթության ծաղկման ժամանակաշրջան։ </p><p>Աքքայացիները, պահպանելով կրետեյան հին առևտրային կապերը, ներդնում են ծովային նոր ելքեր դեպի <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BE%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Կովկաս">Կովկաս</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D6%81%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Սիցիլիա">Սիցիլիա</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%86%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հյուսիսային Աֆրիկա">Հյուսիսային Աֆրիկա</a>։ </p><p>Հիմնական կենտրոնները, ինչպես և Կրետում, պալատներն էին, միայն նրանց կարևոր տարբերությունը կրետեականներից նրանում էր, որ ամրացված էին և միջնաբերդեր էին։ Հիացնում են միջնաբերդերի հսկայական ծավալները, պատերը, որոնք կառուցված են անմշակ քարերից՝ առանձին դեպքերում հասնելով 12 տ։ Ամենահաջողված միջնաբերդը թերևս <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տիրինթոս (դեռ գրված չէ)">Տիրինթոսի</a> պարսիպն է։ Ողջ պաշտպանական համակարգը մտածված էր հատուկ խնամքով՝ հանկարծակի կործանարար իրավիճակները կանխելու։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հերակլիդի_վերադարձ"><span id=".D5.80.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.AC.D5.AB.D5.A4.D5.AB_.D5.BE.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.B1"></span>Հերակլիդի վերադարձ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Հերակլիդի վերադարձ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Հերակլիդի վերադարձ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Քաղաքային համայնքի ձևավորումն այն տեսքով, ինչպես պատկերվում է «Իլիական»-ում և «Ոդիսական»-ում, որոշակի տարածությունում տարբեր ազգաբնակչությամբ, պետական կառուցվածքի բոլոր առանձնահատկություններով նպաստել է հելլենիստական ցեղերի տեղաշարժին, որը հայտնի է Հերակլիդի վերադարձ կամ <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դորիացիներ">դորիացիների</a> վերաբնակեցումը <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%BD" title="Պելոպոնես">Պելոպոնեսում</a> անուններով։ Միևնույն ժամանակ ցեղերի տեղի ունեցած խառնուրդը և ընդհանուր քաղաքական կազմակերպության տակ նվաճվողների ու նվաճողների միավորումը, նոր տեղերում հաջողության և բարեկեցության հասնելու ձգտումը պետք է արագացնեին տոհմերից անցումը դեպի տարածքայնության, պետականության։ Դորիացիների տեղաշարժերին հետևող գաղութների հիմնադրումը Փոքր Ասիայում և կզղիներում իսկապես ավելի ուժեղ ազդեցություն գործեց այդ ուղղվածության վրա։ Նոր հետաքրքրությունները և նոր հարաբերությունները կյանք բերեցին ընդհանուր սարքավորումների նոր տեսակներ։ </p><p>Հելլենների առաջխաղացումը, որում գլխավոր դերակատարումը պատկանում էր դորիացիներին, սահմանափակվում է XII դարով (1104 թվականից)։ Այն սկսվել է թեսալացիների նկատմամբ <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%AA%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էպիրոսի ժողովուրդ (դեռ գրված չէ)">Էպիրոսի ժողովրդի</a> հաղթանակով՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%AB%D5%B6%D5%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պինդ (դեռ գրված չէ)">Պինդով</a> այն երկիր ներխուժմամբ, որը պատմական ժամանակաշրջանում կոչվում էր <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Թեսալիա">Թեսալիա</a>։ Հելլենական բնիկների մի մասը գրավվեց, մի մասը փախավ հարավ, և նրանք իրենց բնակության վայրին տվեցին <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%A1" title="Բեոտիա">Բեոտիա</a> անունը։ <a href="/wiki/%D5%95%D5%AC%D5%AB%D5%B4%D5%BA%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Օլիմպոս">Օլիմպոսի</a> ստորոտում ապրող դորիացիները սկզբում շարժվեցին այն շրջանը, որը հետագայում անվանվեց <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դորիդա (դեռ գրված չէ)">Դորիդա</a>, իսկ այդտեղից էլ նրանց մի մասը <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%A9%D5%A5%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էթեոլիացիներ (դեռ գրված չէ)">Էթեոլիացիների</a> հետ միասին <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%AE%D5%B8%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կորնթոսի ծոց (դեռ գրված չէ)">Կորնթոսի ծոցով</a> տեղափոխվեց Պելոպոնես։ Այն մինչ այդ զբաղված էր աքքայացիներով, իսկ հյուսիսային մասը՝ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%B6" title="Հոն">հոներով</a>։ </p><p>Դորիացիները տեղաբնիկների հետ երկարատև կռիվներից հետո միայն կամաց-կամաց հաստատվեցին <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%BD%D5%BD%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մեսսենիա (դեռ գրված չէ)">Մեսսենիայում</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Լակոնիա">Լակոնիայում</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A4%D5%A1" title="Արգոլիդա">Արգոլիդիայում</a>, որտեղ նրանք ներթափանցել էին <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%B8%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արգոսյան ծոց (դեռ գրված չէ)">Արգոսյան ծոցից</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B6%D6%86%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կորինֆիա (դեռ գրված չէ)">Կորինֆիայից</a>։ Աքքայացիները ստիպված էին կամ հնազանդվել եկվորներին ոչ լիարժեք իրավունքներ ունեցող բնակիչների կարգավիճակով, կամ մի կողմն դնելով իրենց ցեղային արտոնությունները՝ միաձուլվել հաղթողների հետ, կամ, վերջապես, լքել գրավված տարածքները։ Այս ժամանակներից Աքայա անվանումը ստացավ թերակղզու հյուսիսային հատվածը, որտեղից հոները փախան իրենց ցեղակիցների մոտ՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Ատտիկա">Ատտիկա</a>․ ափամերձ շրջանը զբաղեցրին դորիացիներից փրկված աքքայացիները։ Աքքայացիների մյուս հատվածը լքեց <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%BD" title="Պելոպոնես">Պելոպոնեսը</a> և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%BD%D5%A2%D5%B8%D5%BD" title="Լեսբոս">հաստատվեցԼեսբոս</a> կղզում։ Կորնթոսի պարանոցով դորիացիները ներթափանցեցին միջին Հունաստան և այստեղ տիրեցին <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1" title="Մեգարա">Մեգարային</a>։ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Արկադիա">Արկադիայի</a> բնակիչները Պելոպոնեսում պահպանեցին իրենց հողերը, քաղաքական անկախությունը դորիացիներից, իսկ <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%AC%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էլլադա (դեռ գրված չէ)">Էլլադան</a> բաժին հասավ դորիացիների դաշնակիցներին՝ էթեոլացիներին։ Պելոպոնեսի գրավման մոտակա հետևանքները եղան նաև հոների դուրս վռնդումը Ատտիկայից ու այլ շրջաններից դեպի կղզի և մալազիական ափ, որտեղ ծագեց հոնական 12-градие (<a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AC%D5%A5%D5%A9" title="Միլեթ">Միլեթ</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D6%83%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D5%BD" title="Եփեսոս">Եփեսոս</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%B8%D5%AF%D5%A5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆոկեա (դեռ գրված չէ)">Ֆոկեա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%86%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կոլոֆոն (դեռ գրված չէ)">Կոլոֆոն</a> և այլն), և դորիացիների հիմնավորումը՝ եկած հիմնականում Արգոլիդայից, 6 քաղաքներից (<a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հեքսապոլիս (դեռ գրված չէ)">Հեքսապոլիս</a>), կորեկան ափերից և դրան հարող կղզիներից։ </p><p>Հերակլիդի վերադարձով և հին գաղութների հիմնադրմամբ, որոնք, իրենց հերթին, ծառայել են նոր բնակավայրերի <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մետրոպոլիա (դեռ գրված չէ)">մետրոպոլիաներին</a>, հելլենական ժողովրդավարությունը վերջնականապես մշտական բնակության նպատակով տեղակայվեց Հունաստանում։ Այս իրադարձությունը ստեղծում է սահման, որի մասին շատ լեգենդներ ու միֆեր կան, իսկ մյուս կողմից սկսվում է Հունաստանի պատմական գոյությունը որպես հելլենների երկիր։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բանաստեղծական_աղբյուրներ"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A5.D5.B2.D5.AE.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B2.D5.A2.D5.B5.D5.B8.D6.82.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Բանաստեղծական աղբյուրներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Բանաստեղծական աղբյուրներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Բանաստեղծական աղբյուրներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հելլենիստական ընդհանրության դրությունը <a href="/w/index.php?title=%D5%84%E2%80%A4_%D5%A9%E2%80%A4_%D5%A1%E2%80%A4_VIII&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մ․ թ․ ա․ VIII (դեռ գրված չէ)">մ․ թ․ ա․ VIII դարի սկիզբներին՝</a> պատմական ժամանակներին մոտ, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հոմերական (դեռ գրված չէ)">հոմերական</a> պոեմներում՝ «Իլիակական»–ում և «Ոդիսական»–ում, որոնք գոյություն ունեին մոտավորապես ներկա տեսքով, նկարագրվում է հրաշալի պայծառությամբ և լիությամբ։ Նրանցում պատկերվող հանրության դրությունը ներառում էր իր մեջ Հունաստանի հեռանկարային զարգացման համար բոլոր տարրերը։ «Իլիական»–ի և «Ոդիսական»–ի ստեղծումը պատկանում է Х—IX դարերին։ Պոեմներում կատարվող իրադարձությունները ընդհատվել են՝ կապված մայրցամաքային Հունաստանում ցեղերի և ժողովուրդների տեղաշարժերի հետ, որի հետևանքն էր փոքրասիական և կղզային <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գաղութ (դեռ գրված չէ)">գաղութների</a> հիմնումը։ Պոեմների պատմական նյութի դարաշրջաններն ու շրջանները որոշելու համար չկա ոչ մի հնարավորություն, դրա մասնաբաժինը պատկանում է հենց հեղինակի ժամանակին։ Էլլինների ինտելեկտուալ հակումներն ու հավատալիքների տեսակները իրենց հիմնական արժանիքներով և թուլություններով ստեղծվել են արդեն Հոմերոսի ժամանակներում։ </p><p>Եթե դատենք պոեմից, ապա բնակչության մեջ չկան ընդունված կանոններ, հենց դրա համար էլ շփման մի նորմից մեկ էլ այլ նորմի անցումը կատարվում էր մեծ մասամբ զգացմունքային եղանակով։ Միայն ընդունված սովորույթները, նորմերը՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տեր (դեռ գրված չէ)">տիրոջ</a> և սեփական կարծիքի կողմից հսկվող, հսկայական ուժ ունեին։ Կանոնների բացակայության մասին տեսակետը կարող է լինել սխալ․ հերիք է ժամանակակից ֆիլմերի և այլ գրական ստեղծագործությունների միջև անցկացնել համեմատություն, որ հասկանալի լինի այն, որ հեղինակները կերպարներին հաճախ ցույց են տալիս իրադրություններում, որտեղ փաստացի չեն գործում օրենքները։ </p><p>Ընդհանրության մեջ դեռևս իշխում են ցեղային կառույցների մնացուկները՝ հատկապես ընտանեկան և անհատ–իշխանություն հարաբերություններում։ Բայց քաղաքային հանրությունը արդեն բարդանում էր, նրա կառավարումը բաշխվում էր անհատ առաջնորդների, ծերակույտի և ժողովրդի միջև։ Տարբեր առաջնորդների ֆինանսական անկախությունը ժողովրդից, հանրային խոսքի ուժը, <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF" class="mw-redirect mw-disambig" title="Խոսնակ">խոսնակների</a> առկայությունը, քննադատության օրինակները՝ ուղղված առաջնորդներին և որևէ մեկին, վկայում են, որ այդ ժամանակ ժողովուրդը քաղաքային ընդհանրության կազմում իրավազուրկ ընդհանրություն կամ իշխանության այլ օղակների համար զենք չէր։ Եթե ժողովրդից ակնկալվում էր առաջնորդին հնազանդվելը, ապա առաջնորդի համար էլ պարտադիր էին ժողովրդի կարիքները հոգալը, հարցերի լուծման ժամանակ արդարություն պահպանելը, պատերազմներում խիզախությունը, խաղաղ ժամանակ ծերակույտի իմաստությունը։ </p><p>Առաջնորդի անձնային արժանիքների կարևորագույն պայմանը ժողովրդի կողմից հարգանքի արժանանալն էր և պահանջները կատարելը։ Հանրության հետագա հաջողությունը նրանում էր, որ իշխանության երկկողմանի հարաբերությունները գրանցեցին մեծ որոշակիություն․ պետությունում ընդհանուր հաջողության գաղափարը ստացավ առաջնություն մնացած բոլոր հետաքրքրությունների նկատմամբ, հանրության առաջ սեփական արժանիքներն ու ձեռքբերումները դարձան պետության մեջ ազդեցություն և ուժ ունենալու գլխավոր գրավականները։ </p><p>Հոմերական հանրությունը հեռու էր միատարր կազմից։ Նրանում առանձնանում էին հասարակ և հայտնի մարդիկ, ազատներից բացի կային ստրուկներ, ազատների մեջ ըստ կարգավիճակի և ծագման կային տարբերություններ ունեցողներ։ Տիրոջ և ստրուկի միջև հարաբերությունները կրում էին նահապետական հասարակության և պարզության կնիք, տղամարդկանց և կանանց հարաբերություններում նկատվում էր ավելի իրավահավասարություն, քան դրանից շատ առաջվա պատմական ժամանակներում։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D5%BD" title="Հեսիոդոս">Հեսիոդոսի</a> պոեմները լրացնում են հելլենական հանրության և այդ առանձնացված ժամանակաշրջանի հոմերական երգերի վկայությունները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Պոլիսային_շրջան"><span id=".D5.8A.D5.B8.D5.AC.D5.AB.D5.BD.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6"></span>Պոլիսային շրջան</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Պոլիսային շրջան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Պոլիսային շրջան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>(մ․ թ․ ա․ XI—IV դարեր)</b> Հունական աշխարհի էթնիկակական համախմբում։ Ժողովրդավարական և օլիգարխիական հանրապետությունների պոլիսային կառույցների ստեղծում, ծաղկում և անկում։ Հինհունական քաղաքակրթության բարձրագույն մշակութային և գիտական առաջընթաց։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հոմերոսյան_(նախապոլիսային)_շրջան,_մ․_թ․_ա․_XI—IX_դարեր"><span id=".D5.80.D5.B8.D5.B4.D5.A5.D6.80.D5.B8.D5.BD.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.28.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D5.BA.D5.B8.D5.AC.D5.AB.D5.BD.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6.29_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.2C_.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_XI.E2.80.94IX_.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.A5.D6.80"></span>Հոմերոսյան (նախապոլիսային) շրջան, մ․ թ․ ա․ XI—IX դարեր</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Հոմերոսյան (նախապոլիսային) շրջան, մ․ թ․ ա․ XI—IX դարեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Հոմերոսյան (նախապոլիսային) շրջան, մ․ թ․ ա․ XI—IX դարեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Այս շրջանը հայտնի է նաև որպես <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հունական մութ դարեր (դեռ գրված չէ)">«հունական մութ դարեր»</a>։ Միկենյան (աքքայական) քաղաքակրթության մնացորդների վերջնական ոչնչացումը, վերակենդանացումը և ցեղային հարաբերությունների գերիշխանությունը, վաղ դասական շրջանում դրանց փոխակերպումը, նախապոլիսային ընդհանրական կառույցների ձևավորումը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Արխայիկ_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_VIII—VI_դարեր)"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.AD.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.AF_.D5.80.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_VIII.E2.80.94VI_.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.A5.D6.80.29"></span><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%AF_%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Արխայիկ Հունաստան">Արխայիկ Հունաստան</a> (մ․ թ․ ա․ VIII—VI դարեր)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Արխայիկ Հունաստան (մ․ թ․ ա․ VIII—VI դարեր)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Արխայիկ Հունաստան (մ․ թ․ ա․ VIII—VI դարեր)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>Անտիկության առաջին շրջան։</b> Սկսվում է բրոնզե դարի մայրամուտի հետ համընթաց։ Անտիկ շրջանի սկիզբը ընդունված է հաշվել հին Օլիմպիական խաղերի սկզբնավորումից՝ մ․ թ․ ա․ <a href="/wiki/776" title="776">776 թվականից։</a> </p><p>Պոլիսային կառույցների ձևավորում։ Հունական մեծ գաղութացում։ Վաղհունական բռնապետություն։ Էլլադական հանրության էթնիկակական համախմբում։ Արտադրության բոլոր ոլորտներում երկաթի ներդրում, տնտեսական աճ։ Ապրանքների հումքի ստեղծում, մասնավոր սեփականության տարրերի ընդարձակում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Դասական_Հունաստան_(մ․_թ․_ա․_V—IV_դարեր)"><span id=".D4.B4.D5.A1.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.80.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.B6_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_V.E2.80.94IV_.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.A5.D6.80.29"></span><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Դասական Հունաստան">Դասական Հունաստան</a> (մ․ թ․ ա․ V—IV դարեր)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Դասական Հունաստան (մ․ թ․ ա․ V—IV դարեր)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Դասական Հունաստան (մ․ թ․ ա․ V—IV դարեր)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg/313px-%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg" decoding="async" width="313" height="234" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg/470px-%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg/626px-%D0%90%D1%84%D0%B8%D0%BD%D1%8B._%D0%92%D0%B8%D0%B4_%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C_-_panoramio.jpg 2x" data-file-width="2288" data-file-height="1712" /></a><figcaption>Աթենք, տեսարանը դեպի միջնաբերդ</figcaption></figure> <p>Մ․ թ․ ա․ V—IV դարեր՝ պոլիսային կառուցվածքի բարձրագույն զարգացման շրջան։ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6%E2%80%93%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հույն–պարսկական պատերազմ (դեռ գրված չէ)">Հույն-պարսկական պատերազմում</a> (մ․ թ․ ա․ 500—449թթ․) հույների հաղթանակի արդյունքում տեղի ունեցավ Աթենքի ծաղկումը, ստեղծվեց <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%BD%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դելոսսյան միություն (դեռ գրված չէ)">Դելոսսյան միությունը</a> (Աթենքի գլխավորությամբ)։ Աթենքի բարձրագույն իշխանության, քաղաքական կյանքի մեծ մասամբ ժողովրդավարացման և մշակույթի ծաղկումը տեղի ունեցան <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%AC%D5%A5%D5%BD" title="Պերիկլես">Պերիկլեսիի</a> կառավարման օրոք (մ․ թ․ ա․ 443—429 թթ․)։ Աթենքի և Սպարտայի միջև կռիվը Հունաստանի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%A3%D5%A5%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Հեգեմոնիա">հեգեմոնիայի</a> համար և Աթենքի ու Կորնթոսի միջև հակասությունը՝ կապված առևտրական ճանապարհների համար մղվող կռիվների հետ, հանգեցրին <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%BD%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պելոպոնեսյան պատերազմ (դեռ գրված չէ)">Պելոպոնեսյան պատերազմի</a> (մ․ թ․ ա․ 431—404 թթ․), որն ավարտվեց Աթենքի պարտությամբ։ </p><p><b>Բնութագրվում է։</b> Հունական պոլիսների մշակույթի և տնտեսության զարգացում։ Պարսկական համաշխարհային տերության ագրեսիայի արտացոլում, ազգային ինքնագիտակցության բարձրացում։ Առևտրա–արհեստագործական և պետական կառուցվածքի ժողովրդավարական տեսակի պոլիսների, մնացած գյուղատնտեսական և արիստոկրատական պոլիսների միջև կոնֆլիկտի աճ։ Պելոպոնեսյան պատերազմ, ընկած Էլլադայի տնտեսական և քաղաքական պոտենցիալ։ Պոլիսային համակարգի ճգնաժամի սկիզբ և մակեդոնյան ագրեսիայի արդյունքում անկախության կորուստ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հելլենիստական_շրջան"><span id=".D5.80.D5.A5.D5.AC.D5.AC.D5.A5.D5.B6.D5.AB.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6"></span>Հելլենիստական շրջան</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Հելլենիստական շրջան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Հելլենիստական շրջան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հելլենիստական (դեռ գրված չէ)">Հելլենիստական</a> (մ․ թ․ ա․ IV—I դարեր)։</b> Ալեքսանդր Մակեդոնացու համաշխարհային տիրապետության կարճաժամկետ հաստատում։ Հելլենիստական արևելյան հունական պետության վերածնունդ, ծաղկում և անկում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հլլենիստական_առաջին_շրջան_(մ․_թ․_ա․_334—281_թթ․)"><span id=".D5.80.D5.AC.D5.AC.D5.A5.D5.B6.D5.AB.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.BB.D5.AB.D5.B6_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_334.E2.80.94281_.D5.A9.D5.A9.E2.80.A4.29"></span>Հլլենիստական առաջին շրջան (մ․ թ․ ա․ 334—281 թթ․)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Հլլենիստական առաջին շրջան (մ․ թ․ ա․ 334—281 թթ․)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Հլլենիստական առաջին շրջան (մ․ թ․ ա․ 334—281 թթ․)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ալեքսանդր Մակենդոնացու զորքերի հույն–մակեդոնական արշավանքները, նրա համաշխարհային իշխանության համառոտ պատմությունը և անկումը մի շարք հելլենիստական պետությունների շարքում։ </p><p>Բարձր հելլենիզմը համընկավ կատաղի պունիկյան պատերազմներին՝ գրավելով Հռոմի ուշադրությունը արևելյան միջերկրածովյան շրջաններից, տևելով մինչև հռոմեացիների 168 թ նվաճումները և նրանց կողմից Կորիֆի կործանումը։ Այդ տարիներին ծաղկում ապրեց Հռոդոսը, մեծ դեր խաղաց հարուստ Պերգամոնյան թագավորությունը Աթթալա I (241—197 թթ․) և Եվմենե II օրոք (197—152 годы), ստեղծվեցին Պտղոմեոսյան Եգիպտոսի փառահեղ հուշարձանները։ </p><p>Հելլենիստական առաջին շրջանը բնութագրվում է արքաների աստվածացման ավանդույթի սկզբնավորմամբ<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հելլենիզմի դարաշրջանի ավարտին թագավորական մշակույթը դարձավ «վիզանտական այցեքարտ», նրա կառույցները ու ծիսակատարությունները մուտք գործեցին հանրային կյանքի բոլոր ոլորտներ՝ դառնալով դարաշրջանի սուրբ պրակտիկայի կարևորագույն գիծը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հելլենիստական_երկրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_281—150_թ․)"><span id=".D5.80.D5.A5.D5.AC.D5.AC.D5.A5.D5.B6.D5.AB.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A5.D6.80.D5.AF.D6.80.D5.B8.D6.80.D5.A4_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_281.E2.80.94150_.D5.A9.E2.80.A4.29"></span>Հելլենիստական երկրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 281—150 թ․)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Հելլենիստական երկրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 281—150 թ․)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Հելլենիստական երկրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 281—150 թ․)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Արևելյան հունական պետականության մշույթի և տնտեսության ծաղկում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հելլենիստական_երրորդ_շրջան_(մ․_թ․_ա․_150—27_թ․)"><span id=".D5.80.D5.A5.D5.AC.D5.AC.D5.A5.D5.B6.D5.AB.D5.BD.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A5.D6.80.D6.80.D5.B8.D6.80.D5.A4_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_150.E2.80.9427_.D5.A9.E2.80.A4.29"></span>Հելլենիստական երրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 150—27 թ․)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Հելլենիստական երրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 150—27 թ․)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Հելլենիստական երրորդ շրջան (մ․ թ․ ա․ 150—27 թ․)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հելլենիստական պետականության ճգնաժամ և անկում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հռոմեական_կայսրություն"><span id=".D5.80.D5.BC.D5.B8.D5.B4.D5.A5.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.BD.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Հռոմեական կայսրություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=20" title="Խմբագրել բաժինը. Հռոմեական կայսրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Հռոմեական կայսրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Ct-fororomano1.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Ct-fororomano1.jpg/328px-Ct-fororomano1.jpg" decoding="async" width="328" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Ct-fororomano1.jpg/492px-Ct-fororomano1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Ct-fororomano1.jpg/656px-Ct-fororomano1.jpg 2x" data-file-width="2288" data-file-height="1712" /></a><figcaption>Հռոմի ֆորումը մեր օրերում</figcaption></figure> <p><b><a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հռոմեական կայսրություն">Հռոմեական կայսրություն</a> (մ․ թ․ ա․ 27 թ․ — մ․ թ․ 476 թ․)</b> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Պրիցիպատ_(մ․_թ․_ա․_27_թ․—_մ․_թ․_284_թ․)"><span id=".D5.8A.D6.80.D5.AB.D6.81.D5.AB.D5.BA.D5.A1.D5.BF_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_.D5.A1.E2.80.A4_27_.D5.A9.E2.80.A4.E2.80.94_.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_284_.D5.A9.E2.80.A4.29"></span>Պրիցիպատ (մ․ թ․ ա․ 27 թ․— մ․ թ․ 284 թ․)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=21" title="Խմբագրել բաժինը. Պրիցիպատ (մ․ թ․ ա․ 27 թ․— մ․ թ․ 284 թ․)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: Պրիցիպատ (մ․ թ․ ա․ 27 թ․— մ․ թ․ 284 թ․)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Տետրարխիա_և_դոմինանտ_(մ․_թ․_285—324_թթ․)"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BF.D6.80.D5.A1.D6.80.D5.AD.D5.AB.D5.A1_.D6.87_.D5.A4.D5.B8.D5.B4.D5.AB.D5.B6.D5.A1.D5.B6.D5.BF_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_285.E2.80.94324_.D5.A9.D5.A9.E2.80.A4.29"></span>Տետրարխիա և դոմինանտ (մ․ թ․ 285—324 թթ․)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=22" title="Խմբագրել բաժինը. Տետրարխիա և դոմինանտ (մ․ թ․ 285—324 թթ․)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: Տետրարխիա և դոմինանտ (մ․ թ․ 285—324 թթ․)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Հռոմեկան_կայսրության_անկում_(մ․_թ․_395—476_թթ․)"><span id=".D5.80.D5.BC.D5.B8.D5.B4.D5.A5.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D5.BD.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B6.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B4_.28.D5.B4.E2.80.A4_.D5.A9.E2.80.A4_395.E2.80.94476_.D5.A9.D5.A9.E2.80.A4.29"></span>Հռոմեկան կայսրության անկում (մ․ թ․ 395—476 թթ․)</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=23" title="Խմբագրել բաժինը. Հռոմեկան կայսրության անկում (մ․ թ․ 395—476 թթ․)" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Հռոմեկան կայսրության անկում (մ․ թ․ 395—476 թթ․)"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ուշ_անտիկ_շրջանի_նշաններ"><span id=".D5.88.D6.82.D5.B7_.D5.A1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.B6.D5.B7.D5.A1.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ուշ անտիկ շրջանի նշաններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=24" title="Խմբագրել բաժինը. Ուշ անտիկ շրջանի նշաններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Ուշ անտիկ շրջանի նշաններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Քաղաքական սուր պայքար, որը նպաստեց անջատողական պետությունների ստեղմանը։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%A1%D5%AC%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գալլական կայսրություն (դեռ գրված չէ)">Գալլական կայսրություն</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%AC%D5%B4%D5%AB%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պալմիրյան թագավորություն (դեռ գրված չէ)">Պալմիրյան թագավորություն</a>։ <a href="/w/index.php?title=%D4%B6%D5%AB%D5%B6%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Զինվորական կայսրեր (դեռ գրված չէ)">Զինվորական կայսրերի</a> առաջացումն իրենց կարճատև իշխանությամբ։</li> <li><a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Քրիստոնեություն">Քրիստոնեություն</a>, որը սկզբում հավասարեցվում է մնացած կրոնական հավատալիքներին («Էդիկտը դավանափոխության մասին» մ․ թ․ 313 թ.), իսկ հետագայում դառնում է Հռոմեական կայսրության գլխավոր կրոնը (380 թ․)։ Эдикт 391 թվականին Էդիկտը արգելեց աստվածներին երկրպագելը ոչ միայն հրապարակայնորեն, այլև մասնավոր տներում։</li> <li>Ուշ կայսրության բանակի բարբարոսակաքն տարրը։ Ըստ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B4%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BD_%D5%84%D5%A1%D6%80%D6%81%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ամմիանուս Մարցելինուս (դեռ գրված չէ)">Ամմիանուս Մարցելինուսի</a> «Գործունեություն» աշխատության կարելի է հաստատել կայսերական զորքի կազմում 16 այլ ցեղային ժողովուրդների առկայության մասին։ Դրանց թվին էին պատկանում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ալեմաններ">ալեմանները</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Արաբներ">արաբները</a>/<a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սարայացիներ (դեռ գրված չէ)">սարայացիները</a>, հերուլները, <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բատավներ (դեռ գրված չէ)">բատավները</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Գերմանացիներ">գերմանացիները</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%A9%D5%A5%D6%80" title="Գոթեր">գոթերը</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AF%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սկյութներ">սկյութները</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իբերներ (դեռ գրված չէ)">իբերները</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AB%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Պարսիկներ">պարսիկները</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%A5%D6%80" title="Սաքսեր">սաքսերը</a> և այլք։ Դրա պատճառները IV դարում<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> տնտեսական ակտիվության նվազեցումը, տնտեսության հետագա նատուրալիզացիան, բնակչության թվաքանակի նվազումը, գանձարանի եկամուտների կրճատում են։</li> <li><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BF%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ստրկություն">Ստրկությանը</a> փոխարինելու է գալիս <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%BF" title="Կոլոնատ">կոլոնատը</a>։ Կոլոնների առաջացումը կապված էր ստրկատիրական տնտեսության ճգնաժամի և ստրկակական աշխատանքի տնտեսական անշահավետության հետ։ Կոլոնը դարձավ հողագործների շահագործման հիմնական և ֆեոդալական կախվածության անցումային ձևը։</li> <li>Անցկացվող տարբեր միջոցառումների դադարեցում, ինչպիսիք են <a href="/wiki/%D5%95%D5%AC%D5%AB%D5%B4%D5%BA%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AD%D5%A1%D5%B2%D5%A5%D6%80" title="Օլիմպիական խաղեր">Օլիմպիական խաղերը</a> (արգելվեցին <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A5%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D5%BD%D5%AB%D5%A1_I&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թեոդոսիա I (դեռ գրված չէ)">Թեոդոսիա I</a> օրոք՝ в 394 թ․) և <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գլադիատորական մարտեր (դեռ գրված չէ)">գլադիատորական մարտերը</a> (կայսր <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հոնորիոս (դեռ գրված չէ)">Հոնորիոսի</a> արգելքը 400 թ․)։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Վաղ_միջնադարյան_մշակույթի_բնութագիր"><span id=".D5.8E.D5.A1.D5.B2_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.B6.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B4.D5.B7.D5.A1.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B5.D5.A9.D5.AB_.D5.A2.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D6.80"></span>Վաղ միջնադարյան մշակույթի բնութագիր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=25" title="Խմբագրել բաժինը. Վաղ միջնադարյան մշակույթի բնութագիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Վաղ միջնադարյան մշակույթի բնութագիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Հոգևոր և նյութական մշակույթի անկում։</li> <li>Անհավատ առաջնորդների և բնակչության աստիճանաբար քրիստոնեացում։</li> <li>Գյուղական համայնքներում անհավատ տարրի ճշգրտում և քաղաքների թողարկում՝ որպես ֆինանսական և քաղաքական կենտրոններ։</li> <li>Ամբողջ պատմության մեջ միջնադարյան մշակույթը իրենից ներկայացնում է եկեղեցու և պետության միջև պայքար։</li> <li>Վաղ միջնադարում իրավունքը հիմնականում ստեղծվում է ավանդույթի հիման վրա։ Այստեղ արժանի է հիշատակել հանրահայտ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84" title="Սալիական օրենսգիրք">«Սալիական օրենսգիրքը</a>, որտեղ գալլա–հռոմեական հասարակության դատավարությունը հիմնված էր <a href="/w/index.php?title=%D4%B9%D5%A5%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%85%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A3%D5%AB%D6%80%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Թեոդոսիայի օրենսգիրք (դեռ գրված չէ)">Թեոդոսիայի օրենսգրքի</a> վրա, իսկ բարբարոսական հասարակության դատավարությունը՝ սեփական բարբարոսական իրավունքների հիման վրա։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմագրություն_անտիկ_շրջանի_և_միջնադարի_շրջանաբաժանման_հարցի_շուրջ"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6_.D5.A1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D6.87_.D5.B4.D5.AB.D5.BB.D5.B6.D5.A1.D5.A4.D5.A1.D6.80.D5.AB_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.A2.D5.A1.D5.AA.D5.A1.D5.B6.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D6.80.D6.81.D5.AB_.D5.B7.D5.B8.D6.82.D6.80.D5.BB"></span>Պատմագրություն անտիկ շրջանի և միջնադարի շրջանաբաժանման հարցի շուրջ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=26" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմագրություն անտիկ շրջանի և միջնադարի շրջանաբաժանման հարցի շուրջ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Պատմագրություն անտիկ շրջանի և միջնադարի շրջանաբաժանման հարցի շուրջ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Հետևյալ հարցի պատմագրությունը ծնվել է դեռևս դարի կեսին, բայց նրա առաջնորդները չէին տարբերակում անտիկ շրջանը միջնադարից։ Օրինակ՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%95%D5%BF%D5%BF%D5%B8%D5%B6_%D5%96%D6%80%D5%A5%D5%B5%D5%A6%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D5%BD%D5%AF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Օտտոն Ֆրեյզենգենտսկի (դեռ գրված չէ)">Օտտոն Ֆրեյզենգենտսկու</a> (1111—1158 թթ․) մոտ բացակայում էր միջնադարի սկզբի մասին պատկերացումը, չկար անտիկ պատմության և միջնադարի միջև ընդմիջում։ <a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հռոմեական կայսրություն">Հռոմեական կայրության</a> ընդունված պատմությունը ընթանում է Ֆրիդրիխ Բարբարոսից հետո առանց ընդմիջման։ Նա միայն նշում է մի քանի փոփոխություններ իր ժամանակակից կայսրության համար․ «այսուհետ կայսրության ղեկավարումը թուլացավ նրանով, որ <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A3%D6%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կոստանդինի պարգև (դեռ գրված չէ)">«Կոստանդինի պարգև»</a>–ի ժամանակ երկրային իշխանությունը պատկանեց <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BA" class="mw-redirect mw-disambig" title="Պապ">պապին»</a>։ </p><p>Ի տարբերություն միջնադարյան մտքերի՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հումանիստ (դեռ գրված չէ)">հումանիստները</a> միջնադարն առանձնանցնում էին անտիկ շրջանից։ Պետրարկան առաջիններից մեկն էր, որ առանձնացրեց «medium aevum՝ միջնադար» կամ միջին դարեր՝ որպես նոր շրջան՝ առանձնացված անտիկ շրջանից։ Այդ ձևով հումանիստները համարավեցին երեքանդամանոց խմբավորման ստեղծողները հին, միջին և նոր պատմական շրջաններում<sup id="cite_ref-:0_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%86%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%AC%D5%B8_%D5%84%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%AB" title="Նիկոլո Մաքիավելի">Մաքիավելին</a> նկատում էր, որ Հռոմեական կայսրությունը կործանվել է բարբարոսների կողմից, ինչը նշանակում էր նոր շրջանի սկիզբ։ Նա հերքողաբար էր մոտենում քրիստոնեությանը՝ ասելով, որ անտիկ շրջանի կրոնը դաստիարակում էր մարդկանց մեջ քաղաքացիական խիզախություն, իսկ քրիստոնեությունը քաղաքացիական խառնվածքի վրա ունեցավ թուլացնող ազդեցություն, որը և խարխլեց կայսրության հզորությունը։ Քրիստոնեությունը կայսրություն մտցրեց նոր խառնաշփոթներ և դրանով հեշտացրեց գրավումը բարբարոսների համար<sup id="cite_ref-:0_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D5%8C%D5%A5%D6%86%D5%B8%D6%80%D5%B4%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Ռեֆորմացիա">Ռեֆորմացիայի</a> ժամանակ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB%D5%B6_%D4%BC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80" title="Մարտին Լյութեր">Մարտին Լյութերի</a> ուղեկից <a href="/wiki/%D5%96%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BA_%D5%84%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%AD%D5%A9%D5%B8%D5%B6" title="Ֆիլիպ Մելանխթոն">Ֆիլիպ Մելանխթոնը</a> պապականության և վանականության առաջացումը կապում էր մշակույթի անկման հետ, որը տեղի ունեցավ <a href="/wiki/%D4%B3%D5%B8%D5%A9%D5%A5%D6%80" title="Գոթեր">գոթերի</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վանդալներ">վանդալների</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B3%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Գուններ (դեռ գրված չէ)">գունների</a> կողմից Հռոմեական կայսրության կործանումից հետո, որի արդյունքում ծագեցին ուսմունքների նոր կաղապարներ և հաստատվեցին շատ սնահավատություններ։ Սեբաստյան Ֆրանկը, իր ամբողջ կյանքը նվիրելով ազգային հարցերի համար կռիվներին, հաստատեց, որ Հռոմեական կայսրությունը ընկավ, քանի որ բռնապետական պետություն էր, և պետք է անկում ապրեր, ինչպես դրա նախորդ բոլոր կայսրությունները։ Բանականությունն իր տեղը զիջեց անիմացությանը, մարդիկ կրկին սկսեցին աղոթել տեսանելի առարկաներին, պապին ու կայսրին աաստվածացնել, կառուցել եկեղեցիներ ու վանքեր։ Ֆրանկը նշում էր, որ «բարբարոսական դարաշրջանի» [ամենայն հավանականությամբ այդպես է հանդես եկել վաղ միջնադարը] առանձնահատկությունը ազնվականության տիրապետությունն ու ամրությունն էր<sup id="cite_ref-:0_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բողոքական պատմաբան <a href="/w/index.php?title=%D5%91%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ցելարիա (դեռ գրված չէ)">Ցելլարիան</a> (Քրիստոֆոր Քելլեր) «Միջին դարերի պատմություն» աշխատությունը սկսում է <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD_%D4%B1_%D5%84%D5%A5%D5%AE" title="Կոստանդիանոս Ա Մեծ">Կոստանդին Մեծի</a> ժամանակաշրջանում Հռոմեական կայսրությունում քրիտստոնեական հաղթանակով։ </p><p>Հարկ է հիշատակել այնպիսի գործիչի, ինչպիսին է հոգևորական և աստվածաբանության դոկտոր <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%A1%D5%B6%D5%B6%E2%80%93%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%B6%D5%AB%D5%BD_%D4%B2%D5%B8%D5%BD%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժանն–Բեննիս Բոսյուե (դեռ գրված չէ)">Ժանն–Բեննիս Բոսյուեն</a> (1627—1704)։ Նրա շրջանաբաժանումն ունի զուտ աստվածաշնչյան բնույթ՝ կապելով նոր ժամանակի սկիզբը Կոստանդին Մեծի կառավարման հետ։ Այսպիսով՝ միջին դարերի պատմությունը նրա շրջանաբաժանմամբ բացակայում է<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նրա շրջանաբաժանման հիմնական գաղափարը նրանում է, որ <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AF" class="mw-redirect mw-disambig" title="Ֆրանկ">ֆրանկները</a> Հռոմեական կայսրության իրական հետևորդներն են, ինչը նշանակում է՝ Ֆրանսիական միապետությունը ներկայացվում է աշխարհում որպես ամենահինն ու ազնվականը։ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լուսավորական դարաշրջան (դեռ գրված չէ)">Լուսավորական դարաշրջանի</a> գործիչները՝ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%B8%D5%AC%D5%BF%D5%A5%D6%80" title="Վոլտեր">Վոլտեր</a>, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D5%BC%D5%AC_%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%AB_%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D6%84%D5%B5%D5%B8" title="Շառլ Լուի Մոնտեսքյո">Շառլ Մոնտեսքյո</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%AB%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B4_%D5%8C%D5%B8%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%BF%D5%BD%D5%B8%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վիլյամ Ռոբերտսոն (դեռ գրված չէ)">Վիլյամ Ռոբերտսոն</a>, ընդհանուր առմամբ հակված են կարծելու, որ Հռոմեական կայսրության թուլացման և անկման պատճառները թաքնված են զինվորների վրեժխնդրության, կառավարության թալանի, ծանր հարկային բեռի և հնզանդության սովորության մեջ, որոնք թուլացրին տարբերվող հռոմեացիների ռազմատենչության և անկախության ոգին։ Շքեղության և բարոյականության սովորույթները լրացնում էին այս պատկերը։ Բարբարոսների ներխուժումը միայն արագացրեց անկման գործընթացը։ Միջնադարի սկիզբը որոշվում է Հռոմի անկմամբ մ․ թ․ V դ․։ <a href="/wiki/%D4%B7%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D4%B3%D5%AB%D5%A2%D5%A2%D5%B8%D5%B6" title="Էդվարդ Գիբբոն">Էդվարդ Գիբբոնի</a> (1737—1794) ստեղծագործությունը (<a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%B8%D6%82_%D5%AF%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հռոմեական կայսրության անկում ու կործանում (դեռ գրված չէ)">«Հռոմեական կայսրության անկումն և կործանումը»</a>) ունեցավ ցնցող հաջողություն․ այն վկայակոչել են շատ եվրոպական պատմաբաններ։ Հիմնականում մեղադրում են քրիստոնեությանը ցանկացած մշակույթի հանդեպ իր թշնամանքի համար, բայց, դրանից բացի, առանձնացնում են անկման այլ պատճառներ՝ կապված ավելի վաղ Լուսավորության գործիչների հետ<sup id="cite_ref-:0_10-3" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D4%BA%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%AC_%D5%84%D5%AB%D5%B7%D5%AC%D5%A5" title="Ժյուլ Միշլե">Ժուլ Միշլեն</a> (1798—1874) առաջ է քաշել մի գաղափար, ըստ որի ամբողջ պատմությունը մարդկության պայքարն է բնության դեմ, ազատության պայքարը՝ անհրաժեշտության դեմ։ Հռոմը, նրա կարծիքով, մեծացել է կենդանի օրգանիզմի ճշգրտությամբ՝ իրեն ձուլելով ամբողջ աշխարհը։ Բայց Հռոմը տառապում էր անբուժելի հիվանդությամբ՝ ստրկությամբ, որն էլ դարձավ Հռոմեական կայսրության անկման պատճառը․ այն քայքայեց հռոմեական օրգանիզմը, և վերջապես, սպանեց նրան։ Բարբարոսները, քրիստոնյաները և ստրուկները դեմ դուրս եկան այս կեղծ միասնությանը և ոչնչացրին այն։ Հռոմեկան կայսրության փոխարեն եկավ քրիստոնեությունը և եկեղեցու գերիշխանությունը՝ սանձազերծելով կոպիտ ուժ<sup id="cite_ref-:0_10-4" class="reference"><a href="#cite_note-:0-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Գիբբոնի ժամանակներից ի վեր պատմական և ժամանակակից գրականության մեջ ավանդաբար ուշ անտիկ շրջանի բովանդակությունը մեկնաբանվում է բացառապես բացասական տեսանկյունից, ինչպես հռոմեական պետական համակարգի փլուզումն ու կայսրության քայքայումը։ </p><p>«Ուշ անտիկ շրջան» տերմինը լայն օգտագործման մեջ է մտել ականավոր պատմաբան և սոցիոլոգ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%84%D5%BD_%D5%8E%D5%A5%D5%A2%D5%A5%D6%80" title="Մաքս Վեբեր">Մաքս Վեբերի</a> հետազոտությունների շնորհիվ, թեև մեկ այլ ոչ պակաս հայտնի գիտնական, շվեյցարացի մշակութաբան <a href="/w/index.php?title=%D5%85%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%A2_%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AF%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Յակոբ Բուրկհարդտ (դեռ գրված չէ)">Յակոբ Բուրկհարդտը</a> նմանատիպ տերմին է օգտագործել արդեն 1853 թվականին «Կոստանդին Մեծի դարը» գրքում։ </p><p>1970-ական թթ․ սկզբին՝ Մեծ Բրիտանիայում <a href="/wiki/%D5%93%D5%AB%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D4%B2%D6%80%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Փիթեր Բրաուն">Փիթեր Բրաունի</a> «Ուշ անտիկ շրջանի աշխարհը» մենագրության հայտնվելուց հետո, ուշ անտիկ շրջանը սկսեց հասկացվել որպես ինքնուրույն պատմական դարաշրջան (լայն ժամանակագրական շրջանակներում՝ III դ․ կեսերից VII դարը, նեղ առումով՝ IV—VI դդ․)։ Փիթեր Բրաունը կրոնական գործոնը տեսնում է որպես ուշ անտիկ շրջանի հանրության զարգացման հիմքը։ Հենց քրիստոնեական եկեղեցու կազմավորումն ու զարգացումը, ուշ Հռոմեական կայսրության քրիստոնեացումը, դրույթների ստեղծումը և քրիստոնեության մեջ տարբեր ուղղությունների ի հայտ գալը, գաղափարախոսությունների, կրթական համակարգի և մշակույթի ոլորտներում փոփոխությունները որոշակիացրին ուշ անտիկ շրջանի հանրության դիմագիծը։ Փիթեր Բրաունը ընթերցողներին ցույց տվեց ուշ անտիկ շրջանի պատկերը որպես հնարավորությունների և արմատական փոփոխությունների, բազմազանության և ստեղծագործության ժամանակաշրջան, ինչն իր արտացոլումն է գտել չափազանց հարուստ գրական ավանդույթների, արվեստի գործերի, շինարարության և այլ ոլորտներում։ Հռոմեական կայսրությունը ներկայացվում է բազմահավատության զարգացմամբ, որտեղ քրիստոնեության հետ միասին իրենց դերն են խաղացել նորպլատոնականությունը, հին անտիկ շրջանի լեզվական մշակույթը և նաև կրոնական տարբեր պրակտիկաները<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Որպես կանոն ժամանակակից հետազոտողները իրենց պարբերականությունը կառուցում են կայսրերի կառավարման տարիների հենքով կամ արևէ դարակազմիկ իրադարձության հիման վրա։ Այդպիսի ուղենիշները՝ ուշ անտիկ շրջանի սկիզբը որոշարկող, ամենից հաճախ կապված են Դիոկղետիանոսի, Կոստանդինի և 395 թվականին կայսրությունը պաշտոնապես երկու մասին բաժանելու հետ։ Բայց բոլոր այս ժամանակները պայմանական են և ընդունվել են միայն հետազոտությունների հարմարության համար։ </p><p>Հարկ է նշել նաև այն փաստը, որ մինչև վերջերս այնպիսի խոշոր հրատարակություններ, ինչպիսիք են Քեմբրիջի անտիկ պատմության (1923—1939) առաջին հրատարակությունը ավարտվում էր 324 թվականով՝ կայսր Կոստանդինի կառավարման թվով։ Սակայն, այդ նույն քեմբրիջյան պատմության երկրորդ հրատարակությունը ավարտվում է 600 թվականով<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Այնպիսի ուսումնասիրողների, ինչպիսիք են՝ Առնոլդ Խյուն, Մարտին Ջոնսը և Փիթեր Բրաունը, հետագա գործերում ժամանակահատվածի հերթափոխը նախատեսվում է մինչև ուշ անտիկ շրջանի 641 թվականը Ջոնսի մոտ և 800 թվականը Բրաունի մոտ (Կառլոս Մեծի թագադրումը «արևմուտքի կայսր»)։ </p><p>Շատ հաճախ ուշ անտիկ շրջանի վերնաժամկետ են համարում բյուզանդական պատմության իրադարձությունները, ինչպես՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հուստինիանոս (դեռ գրված չէ)">Հուստինիանոսի</a> մահը 565 թվականին, Ֆոկիայի հեղաշրջումը 602 թվականին կամ արաբական ներխուժումը Բյուզանդիա 630-ական թթ․ (մասնավորապես <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Առաջավոր Ասիա">Առաջավոր Ասիայում</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D6%86%D6%80%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Հյուսիսային Աֆրիկա">Հյուսիսային Աֆրիկայի</a> երկրներում հենց <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B3%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արաբական նվաճումներ (դեռ գրված չէ)">արաբական նվաճումներն</a> են համարվում այդ երկրների հնագույն պատմության ավարտը)։ </p><p>Այսպիսով՝ ուշ անտիկ շրջանի ինչպես ստորին, այնպես էլ վերին սահմանները մնում են բանավիճային հարցեր։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անտիկ_աշխարհի_աշխարհագրություն"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.AB_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Անտիկ աշխարհի աշխարհագրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=27" title="Խմբագրել բաժինը. Անտիկ աշխարհի աշխարհագրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Անտիկ աշխարհի աշխարհագրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բալկանյան Հունաստանը հնում զբաղեցնում էր մոտավորապես 88 հազ կմ<sup>2</sup> տարածք։ Հյուսիս–արևմուտքում սահմանակից էր <a href="/wiki/%D4%BB%D5%AC%D5%AC%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Իլլիրիա">Իլլիրիային</a>, հյուսիս–արևելքում՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1_(%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6)" title="Մակեդոնիա (Հունաստան)">Մակեդոնիային</a>, արևելքից ողողված էր <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իոնիկ (դեռ գրված չէ)">Իոնիկ</a>, հարավ–արևելքից՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%A9%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միթոյական (դեռ գրված չէ)">Միրթոյական</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D5%A3%D5%A5%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" title="Եգեյան ծով">արևելքից՝Էգեյան</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%B8%D5%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆրանսիական ծով (դեռ գրված չէ)">Ֆրանսիական</a> ծովերով։ Ներառում էր երեք տարածաշրջան՝ Հյուսիսային Հունաստան, <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնական Հունաստան (դեռ գրված չէ)">Կենտրոնական Հունաստան</a> <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%BD" title="Պելոպոնես">ևՊելոպոնես</a>։ Հյուսիսային Հունաստանը՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%AB%D5%B6%D5%A4_%D5%AC%D5%A5%D5%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պինդ լեռ (դեռ գրված չէ)">Պինդ</a> լեռնաշղթայով բաժանվում էր արևմտյան (<a href="/wiki/%D4%B7%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Էպիրոս">Էպիրոս</a>) և արևելյան (<a href="/wiki/%D4%B9%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Թեսալիա">Թեսալիա</a>) մասերի։ Կենտրոնական Հունաստանը առանձնացավ հյուսիսային Հունաստանից <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%AD%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վելուխի (դեռ գրված չէ)">Վելուխի</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BF%D5%BF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էտտա (դեռ գրված չէ)">Էտտա</a> լեռներով․ կազմված էր տասը մարզերից (արևմուտքից դեպի արևելք)՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ակարնանիա (դեռ գրված չէ)">Ակարնանիա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BF%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էտոլիա (դեռ գրված չէ)">Էտոլիա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լոկրիդա (դեռ գրված չէ)">Լոկրիդա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դորիդա (դեռ գրված չէ)">Դորիդա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%B8%D5%AF%D5%AB%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆոկիդա (դեռ գրված չէ)">Ֆոկիդա</a>, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%A1" title="Բեոտիա">Բեոտիա</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1" title="Մեգարա">Մեգարա</a> և <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Ատտիկա">Ատտիկա</a>։ Պելոպոնեսը մնացած Հունաստանի հետ միացվել է նեղ (մինչև 6 կիլոմետր) <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81" title="Կորնթոսի պարանոց">Կորնթոսի պարանոցով</a>։ </p><p>Պելոպոնեսի կենտրոնական շրջանը <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Արկադիա">Արկադիան</a> էր, որն արևմուտքում սահմանակից էր <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%AC%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էլլադա (դեռ գրված չէ)">Էլլադային</a>, հարավում՝ <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%B6%D5%A1" title="Մեսինա">Մեսինային</a> և <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Լակոնիա">Լակոնիային</a>, հյուսիսում՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ահայա (դեռ գրված չէ)">Ահայային</a>, արևելքում՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A4%D5%A1" title="Արգոլիդա">Արգոլիդիային</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%AC%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆլասիա (դեռ գրված չէ)">Ֆլասիային</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սիկոնիա (դեռ գրված չէ)">Սիկոնիային</a>։ Թերակզղու հյուսիս–արևելյան անկյունում տեղակայված էր <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD" class="mw-redirect" title="Կորնթոս">Կորնթոսը</a>։ </p><p>Կղզային Հունաստանում մի քանի հարյուր կզղիներ են հաշվվում, որոնք ունեցել են չորս մեծ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B2%D5%A6%D5%A5%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A2" title="Կղզեխումբ">կղզեխմբներ</a>՝ <a href="/wiki/%D4%BF%D5%AB%D5%AF%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կիկլադներ">Կիկլադյան կզղիները՝</a> Էգեյան ծովի հարավ–արևմուտքում, <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%8D%D5%BA%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հյուսիսային Սպորադներ (դեռ գրված չէ)">Հյուսիսային Սպորադները՝</a> Էգեյան ծովի հյուսիսում, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%B8%D5%A4%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%BD" title="Դոդեկանես">Դոդեկանեսը՝</a> Էգեյան ծովի հարավ–արևմուտքում և <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իոնասական կղզիներ (դեռ գրված չէ)">Իոնասական կղզիները</a>՝ Հունաստանի արևմտյան ափի մոտ։ Հունական կզիներից ամենից խոշորները էին՝ <a href="/wiki/%D4%BF%D6%80%D5%A5%D5%BF%D5%A5" title="Կրետե">Կրետեն</a>՝ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%AC%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%BD" title="Պելոպոնես">Պելոպոնեսից</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BE%D5%A2%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էվբե (դեռ գրված չէ)">Էվբեից</a> հարավ–արևելք՝ Կենտրոնական Հունաստանից առանձնացված <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BE%D6%80%D5%AB%D5%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էվրիպ (դեռ գրված չէ)">Էվրիպի</a> նեղ նեղուցով։ Կղզիներից առավել զգալիները Հունաստանի արևմտյան ափին <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%AB%D6%80%D5%A1" title="Կերկիրա">Կերկիրան</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D6%86%D5%AF%D5%A1%D5%BD" title="Լեֆկաս">Լեֆկասը</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D6%86%D5%A1%D5%AC%D5%B8%D5%BD" title="Կեֆալոս">Կեֆալոս</a> և <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD" title="Զակինթոս">Զակինթոս</a> էին։ </p><p>Բալկանյան Հունաստանը հիմնականում լեռնային երկիր էր (հյուսիսից հարավ այնտեղով են անցնում Դինարական Ալպերի երկու ճյուղերը)՝ չափազանց կտրտված ափային գծով և բազմաթիվ ծոցերով (ամենախոշորները՝ <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B4%D5%BE%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ամվրակիսոս (դեռ գրված չէ)">Ամվրակիսոս</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81" title="Կորնթոսի պարանոց">Կորնթոսի պարանոց</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BD%D5%AB%D5%B6%D5%A1" title="Մեսինա">Մեսինա</a>, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A1" title="Լակոնիա">Լակոնիա</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A4%D5%A1" title="Արգոլիդա">Արգոլիդիա</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD" title="Սարոնիկոս">Սարոնիկոս</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մալիակոս (դեռ գրված չէ)">Մալիակոս</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%8A%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Պագաստիկոս (դեռ գրված չէ)">Պագաստիկոս</a>)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Անտիկ_շրջանի_ժառանգություն"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.B6.D5.AB_.D5.AA.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Անտիկ շրջանի ժառանգություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=28" title="Խմբագրել բաժինը. Անտիկ շրջանի ժառանգություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Անտիկ շրջանի ժառանգություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Անտիկ_աշխարհ_և_ժամանակակից_հասարակություն"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0_.D6.87_.D5.AA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.AF.D5.AB.D6.81_.D5.B0.D5.A1.D5.BD.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Անտիկ աշխարհ և ժամանակակից հասարակություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=29" title="Խմբագրել բաժինը. Անտիկ աշխարհ և ժամանակակից հասարակություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Անտիկ աշխարհ և ժամանակակից հասարակություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Անտիկ շրջանը ներկայումս թողել է հսկայական հետք։ </p><p><a href="/w/index.php?title=%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AC%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%B8%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Զանգվածային լրատվամիջոց (դեռ գրված չէ)">Զանգվածային լրատվամիջոցների</a> և ընթերցողների նախասիրությունների վերլուծությունները ցույց են տալիս, որ XX—XXI դարերի սահմանագծին հասարակությունը գտնվում է անտիկ ժառանգության նկատմամբ հետաքրքրության բարձրացման վրա։ Ամբողջ աշխարհում <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հնագիտական որոնումներ (դեռ գրված չէ)">հնագիտական որոնումներ</a> են կատարվում, և դրանց արդյունքները անմիջապես դառնում են <a href="/w/index.php?title=%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AC%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%B8%D6%81%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Զանգվածային լրատվամիջոցների տեղեկատվություն (դեռ գրված չէ)">զանգվածային լրատվամիջոցների տեղեկատվության</a> և հանրային քննարկման առարկա։ </p><p>XIX դարում ձևավորվել է «հունական հրաշքի» տեսությունը՝ <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Դասական Հունաստան">դասական Հունաստանի</a> արվեստի բացարձակ կատարելությունը, որը, համեմատած <a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%AC%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Հելլենիզմ">հելլենիզի</a> մշակույթի և <a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4" title="Հռոմ">Հռոմի</a> հետ, անկումն <a href="/w/index.php?title=%D4%B7%D5%BA%D5%AB%D5%A3%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Էպիգոնիզմ (դեռ գրված չէ)">էԷպիգոնիզմի</a>։ Գրատպության զարգացումը խթանել է հույն և լատինացի հեղինակների ուսումնասիրություններն ու նրանց հետ ծանոթությունը։ Պյութագորասի թեորեմը, Էվկլիդեսի երկրաչափությունը, Արքիմեդի օրենքը դարձան դպրոցական ուսուցման հիմքերը։ Անտիկ աշխարհագրագետների աշխատությունները՝ Երկրի գնդաձևությունից ստացված և դրա ծավալը հաշվարկված, նշանակալի դեր խաղացին <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AE_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%BF%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աշխարհագրական մեծ հայտնագործություններ">մեծ աշխարհագրական հայտնագործություններում</a>։ Անտիկ մտածողների փիլիսոփայական համակարգերը ոգեշնչեցին <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%B8%D6%80_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նոր ժամանակների փիլիսոփաներ (դեռ գրված չէ)">նոր ժամանակների փիլիսոփաներին։</a> </p><p>XVIII դարում՝ <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ֆրանսիական հեղափոխություն">Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության</a> նախօրեին, մատերիալիստ–փիլիսոփաները դիմում են <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%AF%D6%80%D5%A5%D6%81%D5%AB%D5%A1_%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D5%AC%D5%AC%D5%A1" title="Լուկրեցիա Մարինելլա">Լուկրեցիային։</a> Երկրի՝ ատոմներից առաջացման, բնության էվոլյուցիայի և մարդկային հասարակությունը՝ առանց աստվածային վերաիմաստավորման, օրենքների, որոնք ոչ թե աստված, այլ մարդիկ են ստեղծում նույն այդ օգտակարության համար և չեղարկում են, երբ դրանք այդ օգտակարությամբ դադարում են բավարարելուց, տեսակետները այդ ժամանակվա առաջադեմ տեսություններին համահունչ են։ Եվ նույնքան համահունչ էին ժողովրդավարության, հավասարության, ազատության, արդարության գաղափարները՝ թեև դառնալով XVIII դարի գաղափարախոսություններ՝ դրանք ավելի լայն ընդգրկում ունեցան, քան անտիկ շրջանում։ </p><p>Եվրոպական թատրոնը և գրականությունը մշտապես անդրադարձել են անտիկ շրջանին և ավելի բազմազան են դարձել կապերը նրա հետ։ Մշակվել են անտիկ սյուժեներ՝ <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AB%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B4_%D5%87%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%80" title="Ուիլյամ Շեքսպիր">Վիլիամ Շեքսպիրի</a> <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%B8%D5%BD_%D6%87_%D4%BF%D5%AC%D5%A5%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%A1_(%D5%B8%D5%B2%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Անտոնիոս և Կլեոպատրա (ողբերգություն)">«Անտոնիոս և Կլեոպատրա»</a> <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB%D5%B8%D5%BD_%D4%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D6%80_(%D5%87%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%80)" title="Հուլիոս Կեսար (Շեքսպիր)">և «Հուլիոս ԿԵսար»</a><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%85%D0%B0_(%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BD)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Андромаха (Расин) (դեռ գրված չէ)">,</a> <a href="/wiki/%D4%BA%D5%A1%D5%B6_%D5%8C%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6" title="Ժան Ռասին">Ժանն Ռասինի</a> «Անդրոմաքե», <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%A5%D5%A4%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆեդրա (դեռ գրված չէ)">«Ֆեդրա»</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրիտանիկուս (դեռ գրված չէ)">«Բրիտանիկուս»</a>, <a href="/wiki/%D5%8A%D5%AB%D5%A5%D5%BC_%D4%BF%D5%B8%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D5%B5%D5%AC" title="Պիեռ Կոռնեյլ">Պիեռ Կոռնեյլի</a> «Մեդեա», «Հորացիոս» և «Պոմպեյ»։ Ամբողջական պիեսներ բեմադրվեցին։ Օրինակ՝ Շեքսպիրի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սխալների կատակերգություն">«Սխալների կատակերգություն»</a> կրկնում է <a href="/wiki/%D5%8F%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D5%BD_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%AF%D5%AB%D5%B8%D5%BD_%D5%8A%D5%AC%D5%A1%D5%BE%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Տիտոս Մակկիոս Պլավտուս">Պլավտուսի</a> «Մենեխմները», իսկ <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A5%D6%80" title="Մոլիեր">Մոլիերիի</a> <a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%AC%D5%A1%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժլատ (դեռ գրված չէ)">«Ժլատը»</a>՝ Պլավտիուսի «Լառչիկը»։ Մոլիերի, <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B8%D5%BA%D5%A5_%D5%A4%D5%A5_%D5%8E%D5%A5%D5%A3%D5%A1" title="Լոպե դե Վեգա">Լոպե դե Վեգայի</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BC%D5%AC%D5%B8_%D4%B3%D5%B8%D5%AC%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%AB" title="Կառլո Գոլդոնի">Կառլո Գոլդոնիի</a> կատակերգությունները նման են Պլավտիուսի ճարպիկ, խելացի ծառաներին, որոնք օգնում են տերերին կազմակերպել իրենց սիրային գործերը։ Թարգմանվել են անտիկ վեպերը և դրանց նմանակմամբ գրվել են նորերը։ </p><p>Շատ անտիկ կերպարներ և սյուժեներ՝ աստվածների, աստվածուհիների, հերոսների, մարտերի և տոների մասին, մեկնաբանվել են իրենց ժամանակի ճաշակի համաձայն։ Ֆրանսիական մեծ հեղափոխության ակտիվ գործիչ, նկարիչ <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%A9" class="mw-redirect" title="Դավիթ">Դավիթը</a>, ի տարբերություն նկարիչների, որոնց գործերում արտացոլված են ազնվականների նախասիրությունները, գրել է անտիկ հերոսների, հայրենասիրական և քաղաքական զգացմունքների մասին՝ <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B8%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հորացիուսի երդումը (դեռ գրված չէ)">«Հորացիուսի երդումը»</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%B8%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սոկրատի մահը (դեռ գրված չէ)">«Սոկրատի մահը»</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A4%D5%A8_%D4%B9%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%B8%D5%BA%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեոնիդը Թերմոպիլիայում (դեռ գրված չէ)">«Լեոնիդը Թելմոպիլիայում»</a>։ </p><p><a href="/wiki/%D5%80%D5%BC%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Հռոմեական իրավունք">Հռոմեական իրավունքը</a> դրվեց <a href="/w/index.php?title=%D5%8C%D5%B8%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D6%80%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%84%D5%AB_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ռոմանոգերմանական ընտանիքի իրավական համակարգ (դեռ գրված չէ)">ռոմանոգերմանական ընտանիքի իրավական համակարգի</a> հիմքում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Անտիկ_մշակույթի_հարմարեցումը_Ռուսատաատնում"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B4.D5.B7.D5.A1.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B5.D5.A9.D5.AB_.D5.B0.D5.A1.D6.80.D5.B4.D5.A1.D6.80.D5.A5.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8_.D5.8C.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D5.A1.D5.BF.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Անտիկ մշակույթի հարմարեցումը Ռուսատաատնում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=30" title="Խմբագրել բաժինը. Անտիկ մշակույթի հարմարեցումը Ռուսատաատնում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Անտիկ մշակույթի հարմարեցումը Ռուսատաատնում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ռուսիա">Հին Ռուսիայում</a> անտիկ մշակույթի առաջին աղբյուրը դարձավ ուղղափառ գրականությունը՝ Ռուսիա ներթափանցած <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բյուզանդական կայսրություն">Բյուզանդիայից</a> և հարավային սլավոնական հողերից՝ քրիստոնեության հետ միասին։ Հին Ռուսիայում անտիկ դիցաբանությունը կորցրեց մշակութային բովանդակությունը և վերածվեց զուտ կրոնականի՝ հակառակ քրիստոնեության<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Անտիկ իրականության նշումը հին ռուսական գրականության մեջ ուղեկցվեց «հելլենական հրճվանքի» անվերապահ դատապարտմամբ։ Համատեքստից դուրս բերված անտիկ փիլիսոփաների մեջբերումները ներկայացնում էին քրիստոնեական գաղափարների հաստատումը։ Անտիկ աստվածությունները հիշատակվում էին որպես հեթանոսական <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A1" title="Սատանա">սատանաներ</a> կամ դիտվում էին որպես պատմական անհատականություններ։ Սրբազան պատմության համատեքստում անտիկ պատմությունը հետաքրքրել է դպիրներին և ընկալվել է եկեղեցական ավանդության պրիզմայով<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Անտիկ հեղինակների փիլիսոփայական որոշ կառույցներում, օրինակ՝ Պլատոնի, ուղղափառ գրողներն իրենց էությամբ ներկայացվում էին քրիստոնեական, հենց այդ պատճառով էլ արժանի են պահպահման։ Նրանք հայտնվել էին հին ռուսական գրքերում (հեղինակային հղմամբ կամ անանուն)<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Անտիկ անցյալի մասին վկայությունները ներառում էին նաև պատմական ստեղծագործություններ։ XI—XII դարերում է թարգմանվել <a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B8%D5%BD%D5%AB%D6%86_%D5%96%D5%AC%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%B8%D5%BD&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իոսիֆ Ֆլավիոս (դեռ գրված չէ)">Իոսիֆ Ֆլավիոսի</a> <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D6%80%D5%A5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հրեական պատերազմի պատմություն (դեռ գրված չէ)">«Հրեական պատերազմի պատմությունը»</a>։ Այն գիտեին և իրենց ստեղծագործություններում օգտագործեցին <a href="/wiki/%D4%BB%D5%B8%D5%BD%D5%AB%D6%86_%D5%8E%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%81%D5%AF%D5%AB" title="Իոսիֆ Վոլոցկի">Իոսիֆ Վոլոցկին</a>, <a href="/wiki/%D4%BB%D5%BE%D5%A1%D5%B6_IV_%D4%B1%D5%B0%D5%A5%D5%B2" title="Իվան IV Ահեղ">Իվան Ահեղը</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BE%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ավվակում երեց (դեռ գրված չէ)">Ավվակում երեցը</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Արդեն XI դարում Ռուսիայում հայտնի էին հնագույն աշխարհի պատմությունը արտացոլող բյուզանդական քրոնիկները։ Ավելի ուշ ռուս ընթերցողին հասանելի են դառնում նաև <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%84%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%AB" title="Ալեքսանդր Մակեդոնացի">Ալեքսանդր Մակեդոնացու</a> և <a href="/wiki/%D5%8F%D6%80%D5%B8%D5%B5%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Տրոյական պատերազմ">Տրոյական պատերազմի</a> մասին ստեղծագործությունները<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>XVII դարում իրավիճակը սկսեց փոխվել, իսկ <a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BD_I" title="Պետրոս I">Պետրոս I</a> օրոք պետությունը նպատակաուղղված տարածում էր անտիկ մշակույթի մասին գիտելիքները։ Անտիկ մշակույթը դարձավ ռուսական մշակույթի օրգանական հատվածը։ Առանց նրա հետ ծանոթանալու հնարավոր չէ հասկանալ ռուս դասական գրականության մեջ բազմաթիվ հունական և հռոմեական <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վերհուշ (դեռ գրված չէ)">վերհուշը</a>։ Ռուստաստանում դեռևս XVIII դարում թարգամանում էին անտիկ հեղինակներին, և արդեն <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%BE%D6%80%D5%AB%D5%AC_%D4%B4%D5%A5%D6%80%D5%AA%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%B6" title="Գավրիլ Դերժավին">Գավրիլ Ռոմանովիչ Դերժավինը</a> գրեց իր <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%B6" title="Հուշարձան">«Հուշարձան»</a>–ը Հորացիոսի «Հուշարձանի» ազդեցությամբ։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D5%8A%D5%B8%D6%82%D5%B7%D5%AF%D5%AB%D5%B6" title="Ալեքսանդր Պուշկին">Ալեքսանդր Սերգեևվիչ Պուշկինը</a> հրաշալի գիտեր հռոմեական գրականություն։ Իրականում նրա թարգմանությունները համարժեք են բնօրինակներին և չունեն հավասարները։ </p><p>Անտիկ թեմաներին են անդրադարձել <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%B4%D5%AB%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%AA%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%AF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դմիտրի Մերեժովսկի (դեռ գրված չէ)">Դմիտրի Սերգեևիչ Մերեժկովսկին</a> («Հուլիանոս Ուրացող»), <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B8%D5%B6%D5%AB%D5%A4_%D4%B1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A5%D6%87" title="Լեոնիդ Անդրեև">Լեոնիդ Անդրեևը</a> («Սաբինուհու առևանգումը» և «Ձին սենատում» պիեսները)։ Հայրենական <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Անտիկագիտություն (դեռ գրված չէ)">անտիկագիտության</a> հիմնադիր <a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%AB%D5%AD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%AC_%D5%8D%D5%A5%D5%B4%D5%B5%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D5%B9_%D4%BF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A3%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Միխայիլ Սեմյոնովիչ Կուտորգի (դեռ գրված չէ)">Միխայիլ Սեմյոնովիչ Կուտորգիի</a> (1809—1889) կարծիքով «ոչ մի սկիզբ ռուս ժողովրդի վրա այդքան ուժեղ ազդեցություն չի թողել, ինչպես հելլենականի սկիզբը», որովհետև այն «մատնանշել և մշտապես ցույց է տվել Հունաստանի պատմության ուսումնասիրման անհրաժեշտությունը, ավելի ճիշտ՝ հելլենականության անհրաժեշտությունը մեր սեփական ռուս ազգության իմացության համար»<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ակադեմիկոս <a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BE%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF_%D4%BF%D5%BC%D5%AB%D5%AC%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D5%B9_%D5%86%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ավգուստ Կռիլովիչ Նաուկ (դեռ գրված չէ)">Ավգուստ Կռիլովիչ Նաուկը</a> (1822—1892) կարծում է, որ «նոր հույներից բացի չկա հին հելլեների հետ իր պատմական ճակատագիրը կապած այլ ժողովուրդ, ինչպես ռուս ժողովուրդը»<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նշումներ"><span id=".D5.86.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Նշումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=31" title="Խմբագրել բաժինը. Նշումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Նշումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">1. <b>Античность,</b> -и <i>(ист. эпоха)</i> 2. <b>античность,</b> -и <i>(то, что относится к этой эпохе; свойство по прил. античный)</i> <a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D0%9A%D0%BD%D0%B8%D0%B3%D0%B0:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BB%D0%B8_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապար:Книга:Прописная или строчная (դեռ գրված չէ)">Կաղապար:Книга:Прописная или строчная</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation">Советская историческая энциклопедия / ред. Е. М. Жукова. — М.: Советская энциклопедия, 1973—1982.</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation">Словарь античности / Иршмер Й., Йоне Р.. — Пер. с нем.. — М.: Прогресс, 1989. — С. 37.</span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Примеры употребления: 1/ <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B5%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Реальный словарь классических древностей (դեռ գրված չէ)">«Реальный словарь классических древностей»</a> Фр. Любкера (С-П., 1884) — энциклопедический словарь Древней Греции и Древнего Рима; 2/ <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%B9_%D0%A5%D0%B0%D1%80%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Словарь классических древностей Харпера (դեռ գրված չէ)">Словарь классических древностей Харпера</a> (1898); 3/ <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2_%D0%B2_%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8" class="extiw" title="s:ЭСБЕ/Укрепления городов в классической древности">s:ЭСБЕ/Укрепления городов в классической древности</a>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%A1_%D6%86%D5%B8%D5%B6_%D5%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հելգա ֆոն Հեյնց (դեռ գրված չէ)">Հելգա ֆոն Հեյնց</a><sup class="noprint" style="font-style: normal;">[<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%A1_%D6%86%D5%B8%D5%B6_%D5%80%D5%A5%D5%B5%D5%B6%D6%81" class="extiw" title="de:Հելգա ֆոն Հեյնց">de</a>]</sup>: Römische Kunst (<i>Roman art</i>). In: Walter-Herwig Schuchhardt (1960): Bildende Kunst I (Archäologie) (<i>Visual arts I — archaeology</i>). <a href="/w/index.php?title=Das_Fischer_Lexikon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Das Fischer Lexikon (դեռ գրված չէ)">Das Fischer Lexikon</a><sup class="noprint" style="font-style: normal;">[<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Das_Fischer_Lexikon" class="extiw" title="de:Das Fischer Lexikon">de</a>]</sup>. S. Fischer Verlag. p. 192. "Bestimmend blieb (...) der italisch-römische Geist, der sich der entlehnten Formen nur bediente. (...) Ohne [die] Begegnung [mit der griechischen Formenwelt, author's note] hätte der italisch-römische Geist sich wohl kaum in künstlerischen Schöpfungen ausdrücken können und wäre nicht über die Ansätze, die wir in den <i>Kanopen von Chiusi</i> (...), der <i>kapitolinischen Wölfin</i> (...), dem <i>Krieger von Capestrano</i> (...) erhalten haben, hinausgekommen. Auch die gleichermaßen realistische wie unkünstlerische Auffassung der <i>Porträts</i> im 2. und 1. J[ahr]h[undert] v[or] Chr[istus] konnte sich nur unter dem Einfluß griechischer Formen ändern." (<i>"Determinant remained the Italic-Roman spirit, that just availed itself of the borrowed forms. (...) Without having come across [the world of the Greek forms], the Italic-Roman spirit would hardly have been able to express itself in works of art and would not have got beyond the starts that are preserved in the canopic jars of Chiusi, the Capitoline Wolf, the Warrior of Capestrano. Also the likewise realistic and inartistic conception and production of the portraits in the second and the first centuries BC could only change under the influence of Greek forms."</i>)</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D6%80%D5%B8%D5%AF%D5%B0%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%BD_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բրոկհաուս հանրագիտարան (դեռ գրված չէ)">Բրոկհաուս հանրագիտարան</a>. 1. vol.: A-Beo. Eberhard Brockhaus, Wiesbaden 1953, p. 315. "Ihre dankbarsten und verständnisvollsten Schüler aber fand die hellenistische Kultur in den Römern; sie wurden Mäzene, Nachahmer und schließlich Konkurrenten, indem sie die eigene Sprache wetteifernd neben die griechische setzten: so wurde die antike Kultur zweisprachig, griechisch und lateinisch. Das System dieser griechisch-hellenistisch-römischen Kultur, das sich in der römischen Kaiserzeit abschließend gestaltete, enthielt, neben Elementen des Orients, die griechische Wissenschaft und Philosophie, Dichtung, Geschichtsschreibung, Rhetorik und bildende Kunst." (<i>"The Hellenistic culture but found its most thankful and its most understanding disciples in the Romans; they became patrons, imitators, and finally rivals, when they competitively set the own language beside the Greek: thus, the antique culture became bilingual, Greek and Latin. The system of this Greco-Latin culture, that assumed its definitive shape in the Roman imperial period, contained, amongst elements of the Orient, the Greek science and philosophy, poetry, historiography, rhetoric and visual arts."</i>)</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=Veit_Valentin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Veit Valentin (դեռ գրված չէ)">Veit Valentin</a><sup class="noprint" style="font-style: normal;">[<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Veit_Valentin" class="extiw" title="de:Veit Valentin">de</a>]</sup>: Weltgeschichte — Völker, Männer, Ideen (<i>History of the world — peoples, men, ideas</i>). <a href="/w/index.php?title=Allert_de_Lange&action=edit&redlink=1" class="new" title="Allert de Lange (դեռ գրված չէ)">Allert de Lange</a><sup class="noprint" style="font-style: normal;">[<a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Allert_de_Lange_Verlag" class="extiw" title="de:Allert de Lange Verlag">de</a>]</sup>, Amsterdam 1939, p. 113. "Es ist ein merkwürdiges Schauspiel — dieser Kampf eines bewussten Römertums gegen die geriebene Gewandtheit des Hellenismus: der römische Geschmack wehrt sich und verbohrt sich trotzig in sich selbst, aber es fällt ihm nicht genug ein, er kann nicht über seine Grenzen weg; was die Griechen bieten, hat soviel Reiz und Bequemlichkeit. In der bildenden Kunst und in der Philosophie gab das Römertum zuerst den Kampf um seine Selbständigkeit auf — Bilden um des Bildes willen, Forschen und Grübeln, theoretische Wahrheitssuche und Spekulation lagen ihm durchaus nicht." (<i>"It is a strange spectacle: this fight of a conscious Roman striving against the wily ingenuity of Hellenism. The Roman taste offers resistance, defiantly goes mad about itself, but there does not come enough into its mind, it is not able to overcome its limits; there is so much charm and so much comfort in what the Greeks afford. In visual arts and philosophy, Romanism first abandoned the struggle for its independence — forming for the sake of the form, poring and investigation, theoretical speculation and hunt for truth were by no means in its line."</i>)</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFШевченко_О.К." class="citation web cs1">Шевченко О.К. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://antika-vlast.at.ua/load/drevnjaja_grecija/istorija/shevchenko_o_k_geroi_cari_bogi_antichnyj_krym_v_kontekste_evrazijskoj_civilizacii/10-1-0-29">«Герои. Цари. Боги. (Античный Крым в контексте Евразийской цивилизации)»</a>. <i>ИСТОРИЯ - ЭЛЛИНСКАЯ ОЙКУМЕНА - Публикации и Персоналии - САКРАЛИЗАЦИЯ ВЛАСТИ В АНТИЧНОСТИ</i>. antika-vlast.at.ua<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D0%98%D0%A1%D0%A2%D0%9E%D0%A0%D0%98%D0%AF+-+%D0%AD%D0%9B%D0%9B%D0%98%D0%9D%D0%A1%D0%9A%D0%90%D0%AF+%D0%9E%D0%99%D0%9A%D0%A3%D0%9C%D0%95%D0%9D%D0%90+-+%D0%9F%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8+%D0%B8+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B8+-+%D0%A1%D0%90%D0%9A%D0%A0%D0%90%D0%9B%D0%98%D0%97%D0%90%D0%A6%D0%98%D0%AF+%D0%92%D0%9B%D0%90%D0%A1%D0%A2%D0%98+%D0%92+%D0%90%D0%9D%D0%A2%D0%98%D0%A7%D0%9D%D0%9E%D0%A1%D0%A2%D0%98&rft.atitle=%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%B8.+%D0%A6%D0%B0%D1%80%D0%B8.+%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%B8.+%28%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D0%9A%D1%80%D1%8B%D0%BC+%D0%B2+%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%82%D0%B5+%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D1%86%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B8%29&rft.au=%D0%A8%D0%B5%D0%B2%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE+%D0%9E.%D0%9A.&rft_id=http%3A%2F%2Fantika-vlast.at.ua%2Fload%2Fdrevnjaja_grecija%2Fistorija%2Fshevchenko_o_k_geroi_cari_bogi_antichnyj_krym_v_kontekste_evrazijskoj_civilizacii%2F10-1-0-29&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Димитриев В. А.</i> К вопросу о варваризации римской армии в IV в. н. э. (По данным Аммиана Марцеллина) // <i>Научные ведомости Белгородского государственного университета</i>. — 2011. — № 7 (102). — С. 46—47.</span></span> </li> <li id="cite_note-:0-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_10-0">10,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_10-1">10,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_10-2">10,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_10-3">10,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_10-4">10,4</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Е. А. Косминский</i> Историография средних веков. V — сер. XIX вв. — М.: Изд-во Московского университета, 1963. — С. 39, 59, 95—97, 187—248, 404.</span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Косминский Е. А. Историография средних веков. V — сер. XIX вв. М.: Изд-во Московского университета. 1963. С. 136—137.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>И. Ю. Ващева</i> Концепция Поздней античности в современной исторической науке // <i>Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского</i>. —Н. Новгород, 2009. — № 6 (1). — С. 225.</span></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Ващева И. Ю. Концепция Поздней античности в современной исторической науке / И. Ю. Ващева // Вестник Нижегородского университета им. Н. И. Лобачевского. Серия «История». № 6 (1). Н. Новгород, 2009. С. 226—227.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Живов В. М., Успенский Б. А.</i> Метаморфозы античного язычества в истории русской культуры XVII—XVIII вв. // <i>Античность и культура в искусстве последующих веков</i>. —М., 1984. — С. 204—285.</span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Буланин Д. М.</i> Античные традиции в древнерусской литературе XI—XVII вв.. — München, 1991. — Т. 278. — (Slavistische Beiträge).</span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Мильков В. В.</i> Сведения о древнегреческой философии в «Хронике» Георгия Амартола // <i>История российско-греческих отношений и перспективы их развития в XXI веке: Материалы конференции</i>. —М., 2010. — С. 111—125.</span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Творогов О. В.</i> «История Иудейской войны» Иосифа Флавия // <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B6%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B6%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8_%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B9_%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Словарь книжников и книжности Древней Руси (դեռ գրված չէ)">Словарь книжников и книжности Древней Руси</a></i>. —Л., 1987. — В. I. (XI — первая половина XIV в.). — С. 214—215.</span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Творогов О. В.</i> Античные мифы в древнерусской литературе XI—XVI вв. // <i>ТОДРЛ</i>. —Л., 1979. — Т. 33. — С. 3—31.</span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFВ._С._Сергеев" class="citation web cs1">В. С. Сергеев. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sno.pro1.ru/lib/sergeev_istoriya_drevney_grezii/4.htm">«История Древней Греции : Историография древней Греции»</a>. www.sno.pro1.ru<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 28-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F+%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B9+%D0%93%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B8+%3A+%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%8F+%D0%B4%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D0%B9+%D0%93%D1%80%D0%B5%D1%86%D0%B8%D0%B8&rft.pub=www.sno.pro1.ru&rft.au=%D0%92.+%D0%A1.+%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B5%D0%B2&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sno.pro1.ru%2Flib%2Fsergeev_istoriya_drevney_grezii%2F4.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF+%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5%D0%BA%D0%B5,_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Варнеке, Борис Васильевич (դեռ գրված չէ)">Варнеке Б. В.</a></i> Наук, Август Карлович. — <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="Русский биографический словарь (դեռ գրված չէ)">Русский биографический словарь</a>: в 25 томах. — СПб.—М.. — С. 1896—1918.</span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=32" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=32" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://snokidmifmgu.narod.ru/">Студенческое научное общество кафедры истории древнего мира МГУ Ὁ ΛΌΓΟΣ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070204144516/http://centant.pu.ru/sno/index.htm">Студенческое научное общество при Кафедре истории древней Греции и Рима Исторического факультета СПбГУ</a></li> <li><i>Карышковский, Пётр Осипович</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://klad.kiev.ua/biblioteka/olvia.htm">Монеты Ольвии. Киев, 1988.</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081023022252/http://klad.kiev.ua/biblioteka/olvia.htm">Արխիվացված</a> 2008-10-23 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/5120001041" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-12-000104-1</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antica.lt/">Искусство и культура античности</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100530124446/http://musstudent.ru/biblio/49-music-history/91-livanova-t-qistoriya-zapadnoevropeiskoi-muzyki-do-1789-goda-uchebnik-v-2-h-tt-t-1-m-1983-s-5-24-vvedenie-muzykalnaya-kultura-antichnosti">Ливанова Т. История западноевропейской музыки до 1789 года Учебник в 2 т. Т. 1. М., 1983 с. 5—24 ВВЕДЕНИЕ. МУЗЫКАЛЬНАЯ КУЛЬТУРА АНТИЧНОСТИ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.4living.ru/guide/stili/anticnost/">Энциклопедическая статья о стиле античность в предметах интерьера</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.piotr.com.ua/antik.html">Ощутить дух античности — возможно ли это? Статья о применении античного стиля в современной квартире либо доме. Рассматриваются вопросы декора мебели, настенных росписей и подбора цветов.</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></li> <li><i>Пучков, Андрей Александрович</i> Парадокс античности։ Принцип художественно-пластической телесности античной архитектуры. — Киев։ НИИТИАГ, 1998. — 408 с. — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9667452026" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 966-7452-02-6</a>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://antika-vlast.at.ua/">Исследовательский центр: «Сакрализация власти в античности»</a></li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ancient_history" class="extiw" title="commons:Category:Ancient history">«Անտիկ շրջան»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Բառարաններ և հանրագիտարաններ</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Classical-period-Greek-history">Բրիտանիկա</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/antikken">Մեծ նորվեգական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pravenc.ru/text/115830.html">Ուղղափառ</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12035247g">12035247g</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4068754-5">4068754-5</a> · <span title="Կոնգրեսի գրադարանի ստուգիչ համար" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85026450">sh85026450</a> · <span title="Microsoft Academic" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">Microsoft</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://academic.microsoft.com/#/detail/131323648">131323648</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph118500">ph118500</a></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&veaction=edit&section=33" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&action=edit&section=33" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9141943"><div class="reflist"> </div> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապար:Եվրոպա ըստ թեմայի (դեռ գրված չէ)"><span title="Դիտել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">դ</span></a></li><li class="nv-talk"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կաղապարի քննարկում:Եվրոպա ըստ թեմայի (դեռ գրված չէ)"><span title="Քննարկել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ք</span></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A9%D5%A5%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB&action=edit"><span title="Խմբագրել կաղապարը" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">խ</span></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եվրոպա">Եվրոպա</a> ըստ թեմայի</div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Պատմություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Ժամանակագրություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Նախապատմական Եվրոպա (դեռ գրված չէ)">Նախապատմական</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Անտիկ դարաշրջան">Անտիկ դարաշրջան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%B7_%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Ուշ անտիկ դարաշրջան">Ուշ անտիկ դարաշրջան</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Միջնադար">Միջնադար</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%B7_%D5%B6%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուշ նորագույն Եվրոպա (դեռ գրված չէ)">Ուշ նորագույն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%A1%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Առաջին համաշխարհային պատերազմ">Առաջին համաշխարհային պատերազմ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4" title="Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ">Երկրորդ համաշխարհային պատերազմ</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Pax_Europaea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pax Europaea (դեռ գրված չէ)">Pax Europaea</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%83%D5%A3%D5%B6%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B6_%D5%B8%D6%82_%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4_2000_%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81_%D5%AB_%D5%BE%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ճգնաժամային իրավիճակներն ու անկարգությունները Եվրոպայում 2000 թվականից ի վեր (դեռ գրված չէ)">Ճգնաժամային իրավիճակներն ու անկարգությունները 2000 թվականից ի վեր</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Ըստ թեմատիկայի</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BC%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ռազմական պատմություն (դեռ գրված չէ)">Ռազմական</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A8%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%AE%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%A9%D5%BE%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ինքնիշխան պետությունների ցանկը՝ ըստ ստեղծման տարեթվի (դեռ գրված չէ)">Ինքնիշխան</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների իրավանախորդ երկրների ցանկ (դեռ գրված չէ)">իրավանախորդ երկրներ</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Աշխարհագրություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84_%D6%87_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի երկրների տարածք և բնակչություն (դեռ գրված չէ)">Տարածքներ և բնակչություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B6_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%AB" title="Եվրոպայի երկրներն ըստ տարածքի">Եվրոպայի երկրներն ըստ տարածքի</a> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84-%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Եվրոպայի քաղաք-պետություններ">Եվրոպայի քաղաք-պետություններ</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%A5%D6%80%D5%B1%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի մերձքաղաքային շրջանների ցանկ (դեռ գրված չէ)">Խոշորագույն մերձքաղաքային շրջաններ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի քաղաքների ցանկ (դեռ գրված չէ)">Քաղաքներ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80_%D5%AF%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ամենաբարձր կետեր (դեռ գրված չէ)">Ամենաբարձր կետեր</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի երկրաբանություն (դեռ գրված չէ)">Երկրաբանություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%B2%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի կղզիների ցանկ (դեռ գրված չէ)">Կղզիներ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լճերի ցանկ (դեռ գրված չէ)">Լճեր</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լեռնաշղթաների ցանկ (դեռ գրված չէ)">Լեռներ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի գետերի ցանկ (դեռ գրված չէ)">Գետեր</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Եվրոպայի երկրների և կախյալ տարածքների ցանկ">Ինքնիշխան և կախյալ երկրներ</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան և կախյալ տարածքների ցանկ՝ ըստ բնակչության քանակի (դեռ գրված չէ)">ըստ բնակչության</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A3%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի գյուղերի ցանկ (դեռ գրված չէ)">Գյուղեր</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Քաղաքականություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D6%80%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոլորտ (դեռ գրված չէ)">Եվրոլորտ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի միջազգային կազմակերպություններ (դեռ գրված չէ)">Միջազգային կազմակերպություններ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական ինտեգրում (դեռ գրված չէ)">Ինտեգրում</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իրավունքը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Իրավունք</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի քաղաքականություն (դեռ գրված չէ)">Քաղաքականություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D5%BF%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հետխորհրդային երկրներ (դեռ գրված չէ)">Հետխորհրդային Եվրոպա</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%BF%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մերձատլանտյան հարաբերություններ (դեռ գրված չէ)">Մերձատլանտյան հարաբերություններ</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Միջկառավարական</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D5%AD_%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Անկախ Պետությունների Համագործակցություն">Անկախ Պետությունների Համագործակցություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4" title="Եվրոպայի խորհուրդ">Եվրոպայի խորհուրդ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն">Հավաքական անվտանգության պայմանագրի կազմակերպություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8E%D5%88%D6%82%D4%B1%D5%84" class="mw-redirect" title="ՎՈւԱՄ">ՎՈւԱՄ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%81_%D4%B2%D5%A1%D5%AC%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բաց Բալկաններ (դեռ գրված չէ)">Բաց Բալկաններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%86%D4%B1%D5%8F%D5%95" title="ՆԱՏՕ">ՆԱՏՕ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն">Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպություն</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%AB%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության վիճակագրություն (դեռ գրված չէ)">վիճակագրություն</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրոպական միություն">Եվրոպական միություն</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրոպական միության տնտեսություն">Եվրոպական միության տնտեսություն</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D6%80%D6%80%D5%B8%D6%80%D5%A4_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Երրորդ երկրների տնտեսական հարաբերությունները Եվրոպական միության հետ (դեռ գրված չէ)">հարաբերություններ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական միության ազատ առևտրի մասին համաձայնագրեր (դեռ գրված չէ)">ազատ առևտրի մասին համաձայնագրեր</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D6%87_%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%B1%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական միության կրթական քաղաքականությունը և նախաձեռնություններ (դեռ գրված չէ)">Կրթություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84_(%D4%B5%D5%8F%D4%B1)" title="Եվրոպական տնտեսական տարածք (ԵՏԱ)">Եվրոպական տնտեսական տարածք</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D6%87%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրոպական հարևանության քաղաքականություն">Հարևանության քաղաքականություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%84%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրոպական միության Մաքսային միություն">ԵՄ մաքսային միություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D5%BF%D5%AB" title="Եվրագոտի">Եվրագոտի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական միության արտաքին հարաբերությունները (դեռ գրված չէ)">Արտաքին հարաբերություններ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B4_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Եվրոպական միության անդամ պետություններ">ԵՄ անդամ պետություններ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%A1_%D5%A8%D5%B6%D5%A4%D5%AC%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Եվրոպական միության հետագա ընդլայնում">հետագա ընդլայնում</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական միության քաղաքականություն (դեռ գրված չէ)">Քաղաքականություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A5%D5%B6_%D5%A3%D5%B8%D5%BF%D5%AB" title="Շենգեն գոտի">Շենգեն գոտի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%AB%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական միության վիճակագրություն (դեռ գրված չէ)">Վիճակագրություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%AB%D5%A6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական միության վիզային քաղաքականություն (դեռ գրված չէ)">Վիզային քաղաքականություն</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Տնտեսություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի տնտեսական պատմություն (դեռ գրված չէ)">Պատմություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%86%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D5%BD%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ֆինանսական և սոցիալական վարկանիշներ (դեռ գրված չէ)">Ֆինանսական (և սոցիալական) վարկանիշներ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%A3%D5%B8%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ազատ առևտրի գոտիները Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Ազատ առևտրի գոտիներ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A7%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի էներգետիկա (դեռ գրված չէ)">Էներգետիկա</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A5%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%B2%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հեռուստահաղորդակցությունը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Հեռուստահաղորդակցություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%8F%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Տրանսպորտը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Տրանսպորտ</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Միջկառավարական</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A1%D5%A5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B1%D5%A1%D5%B5%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենտրոնաեվրոպական ազատ առևտրի համաձայնագիր (դեռ գրված չէ)">Կենտրոնաեվրոպական ազատ առևտրի համաձայնագիր</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մաքսային միություն">Մաքսային միություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրասիական տնտեսական միություն">Եվրասիական տնտեսական միություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%BC%D6%87%D5%BF%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%81%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական ազատ առևտրի ասոցացիա (դեռ գրված չէ)">Եվրոպական ազատ առևտրի ասոցացիա</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Ինքնիշխան պետություններ ըստ</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական երկրների ցանկ՝ ըստ միջին աշխատավարձի (դեռ գրված չէ)">Միջին աշխատավարձի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A5%D5%AB_%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ բյուջեի եկամուտների (դեռ գրված չէ)">Բյուջեի եկամուտների</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB%D5%B6_%D5%A8%D5%B6%D5%AF%D5%B6%D5%B8%D5%B2_%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BB%D5%A5%D5%AB_%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ բնակչության մեկ շնչին ընկնող բյուջեի եկամուտների (դեռ գրված չէ)">մեկ շնչի հաշվով</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%80%D5%86%D4%B1-%D5%AB_(%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ ՀՆԱ-ի (անվանական) (դեռ գրված չէ)">Անվանական ՀՆԱ-ի</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%B8%D5%BE_%D5%80%D5%86%D4%B1-%D5%AB_(%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ բնակչության մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի (անվանական) (դեռ գրված չէ)">մեկ շնչի հաշվով</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%80%D5%86%D4%B1-%D5%AB_(%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%A5%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ ՀՆԱ-ի (գնողունակության համարժեքություն) (դեռ գրված չէ)">ՀՆԱ-ի (գնողունակության համարժեքություն)</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%B8%D5%BE_%D5%80%D5%86%D4%B1-%D5%AB_(%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%A5%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ բնակչության մեկ շնչի հաշվով ՀՆԱ-ի (գնողունակության համարժեքություն) (դեռ գրված չէ)">մեկ շնչի հաշվով</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%B8%D5%BE_%D5%80%D5%86%D4%B5-%D5%AB_(%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ բնակչության մեկ շնչի հաշվով ՀՆԵ-ի (անվանական) (դեռ գրված չէ)">մեկ շնչի հաշվով ՀՆԵ-ի (անվանական)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%B8%D5%BE_%D5%80%D5%86%D4%B5-%D5%AB_(%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%A5%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ բնակչության մեկ շնչի հաշվով ՀՆԵ-ի (գնողունակության համարժեքություն) (դեռ գրված չէ)">մեկ շնչի հաշվով ՀՆԵ-ի (գնողունակության համարժեքություն)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ մարդկային զարգացման ինդեքսի (դեռ գրված չէ)">Մարդկային զարգացման ինդեքսի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AB%D5%B6%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D6%81_%D6%85%D5%A3%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%A9%D5%BE%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական երկրների ցանկ՝ ըստ ինտերնետից օգտվողների թվի (դեռ գրված չէ)">Ինտերնետից օգտվողների (%)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական երկրների ցանկ՝ ըստ նվազագույն աշխատավարձի (դեռ գրված չէ)">Նվազագույն աշխատավարձի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%B4%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ մամուլի ազատության ինդեքսի (դեռ գրված չէ)">Մամուլի ազատության ինդեքսի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A6%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ցանկ՝ ըստ գործազրկության մակարդակի (դեռ գրված չէ)">Գործազրկության մակարդակի (%)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%B8%D5%BE_%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D5%B2%D5%BB%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%A1%D5%AD%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի երկրների ցանկ՝ ըստ մեկ շնչի հաշվով առողջական ծախսերի (դեռ գրված չէ)">Մեկ շնչի հաշվով առողջական ծախսերի</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%BC%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AE%D5%A1%D5%AD%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական երկրների ցանկ՝ ըստ ռազմական և պետական ծախսերի հարաբերակցության (դեռ գրված չէ)">Ռազմական ծախսերի (%)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական երկրների ցանկ՝ ըստ քաղաքային բնակչության (դեռ գրված չէ)">Քաղաքային բնակչության (%)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%B4%D5%A5%D5%AF_%D5%B7%D5%B6%D5%B9%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%B8%D5%BE_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BC%D5%BE%D5%B8%D5%B2_%D5%A7%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%A7%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական երկրների ցանկ՝ ըստ մեկ շնչի հաշվով սպառվող էլեկտրաէներգիայի (դեռ գրված չէ)">Մեկ շնչի հաշվով էլեկտրաէներգիայի սպառման</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Հասարակություն</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վարվելակարգը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Վարվելակարգ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%86%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D6%87_%D5%BD%D5%B8%D6%81%D5%AB%D5%A1%D5%AC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ինքնիշխան պետությունների ֆինանսական և սոցիալական վարկանիշներ (դեռ գրված չէ)">Ֆինանսական (և սոցիալական) վարկանիշներ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի լեզուներ (դեռ գրված չէ)">Լեզուներ</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%BE%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AC%D5%A5%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի վտանգված լեզուների ցանկ (դեռ գրված չէ)">վտանգված</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական համալսարանների պատմություն (դեռ գրված չէ)">Համալսարաններ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%BC%D5%B9%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D6%80" class="mw-redirect" title="Բոլոնյան հռչակագիր">Բոլոնյան հռչակագիր</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B7%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Էրազմուս">Էրազմուս</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;"><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AB_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպաի մշակույթ (դեռ գրված չէ)">Մշակույթ</a></th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D6%80%D5%BE%D5%A5%D5%BD%D5%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի արվեստ (դեռ գրված չէ)">Արվեստ</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D5%A5%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Արևմտյան գեղանկարչություն (դեռ գրված չէ)">գեղարնկարչություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%94%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6#Եվրոպա" title="Քանդակագործություն">Քանդակագործություն</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BA%D5%A5%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6#Եվրոպա" title="Ճարտարապետության պատմություն">Ճարտարապետություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B4%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D6%84" title="Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք">Եվրոպայի մշակութային մայրաքաղաք</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%AB%D5%B6%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի կինո (դեռ գրված չէ)">Կինո</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի կինոփառատոների ցանկ (դեռ գրված չէ)">կինոփառատոներ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%B7%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Դասական երաժշտություն">Դասական երաժշտություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AD%D5%B8%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%81" title="Եվրոպական խոհանոց">Խոհանոց</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպական պարեր (դեռ գրված չէ)">Պար</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%B4%D5%BF%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Արևմտյան գրականություն">Գրականություն</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D5%B5%D6%80%D6%81%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%83%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%BD%D5%B8%D6%83%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Մայրցամաքային փիլիսոփայություն">Փիլիսոփայություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կրոնը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Կրոն</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D5%94%D6%80%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Քրիստոնեությունը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Քրիստոնեություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BB%D5%BD%D5%AC%D5%A1%D5%B4%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Իսլամը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Իսլամ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D6%80%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հրեաների պատմությունը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Հուդայականություն</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սպորտը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Սպորտ</a></li> <li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Եվրոպայի խորհրդանիշներ">Խորհրդանիշներ</a> (<a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B6%D5%B7%D5%A1%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի զինանշաններ (դեռ գրված չէ)">Զինանշաններ</a>, <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Եվրոպայի դրոշներ">Դրոշներ</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="padding-left:0.5em;padding-right:0.5em;font-weight:normal;">Ժողովրդագրություն</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի ծերացում (դեռ գրված չէ)">Ծերացում</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF_%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_14_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%BF%D5%B8%D5%AF%D5%B8%D5%BD%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի երկրների ցանկ ՝ ըստ 14 տարեկան բնակչության տոկոսի (դեռ գրված չէ)">Մանուկ բնակչություն (%)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A7%D5%A9%D5%B6%D5%AB%D5%AF_%D5%AD%D5%B4%D5%A2%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի էթնիկ խմբեր (դեռ գրված չէ)">Էթնիկ խմբեր</a> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%A5%D5%BF%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Եվրոպայի գենետիկական պատմություն">գենետիկական պատմություն</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B2%D5%A9_%D5%A4%D5%A5%D5%BA%D5%AB_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ներգաղթ դեպի Եվրոպա (դեռ գրված չէ)">Ներգաղթ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%9D_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%AB_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%BE%D5%B8%D5%B2_%D5%BF%D6%87%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Եվրոպայի երկրների ցանկ՝ ըստ կյանքի սպասվող տևողության (դեռ գրված չէ)">Կյանքի տևողություն</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D5%B7%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D6%84%D5%A8_%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Կենսաթոշակային տարիքը Եվրոպայում (դեռ գրված չէ)">Կենսաթոշակ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Կատեգորիա:Եվրոպա">Կատեգորիա</a></li> <li><a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%80%D5%BF%D5%A1%D5%AC:%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Պորտալ:Եվրոպա">Պորտալ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D6%81_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%87_%D5%AF%D5%A1%D5%AD%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6%D5%B6%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ժամանակակից երկրների և կախյալ տարածքների քարտեզներ (դեռ գրված չէ)">Քարտեզներ</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_3.djvu/292" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 3.djvu/292">հ․ 3, էջ 292</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անտիկ_շրջան&oldid=10101910">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Անտիկ_շրջան&oldid=10101910</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիա</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Կատեգորիա:Անտիկ շրջան">Անտիկ շրջան</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%AF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B7%D5%BE%D5%AB%D5%B9" title="Կատեգորիա:Չթարգմանված հոդված կաղապար:Կարմիր հղումների հաշվիչ">Չթարգմանված հոդված կաղապար:Կարմիր հղումների հաշվիչ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B2_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ">Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 4 Սեպտեմբերի 2024-ի ժամը 10:59-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-79bfd68866-h6n7r","wgBackendResponseTime":226,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.470","walltime":"0.596","ppvisitednodes":{"value":3286,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":175870,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":36437,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":30,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":23909,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 349.404 1 -total"," 45.59% 159.302 2 Կաղապար:Ծանցանկ"," 26.39% 92.216 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 21.31% 74.447 2 Կաղապար:Cite_web"," 19.56% 68.329 8 Կաղապար:Navbox"," 17.54% 61.299 1 Կաղապար:Եվրոպա"," 16.61% 58.019 1 Կաղապար:Country_topics"," 14.57% 50.903 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"," 10.75% 37.549 4 Կաղապար:Interlanguage_link_multi"," 7.16% 25.006 4 Կաղապար:Separated_entries"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.128","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7109578,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-56cb5d5667-j4vkr","timestamp":"20241215141828","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0531\u0576\u057f\u056b\u056f \u0577\u0580\u057b\u0561\u0576","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%AF_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q486761","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q486761","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2018-04-04T12:37:35Z","dateModified":"2024-09-04T10:59:52Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/ce\/2006_01_21_Ath%C3%A8nes_Parth%C3%A9non.JPG"}</script> </body> </html>