CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pnb" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>ساسانی سلطنت - وکیپیڈیا</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )pnbwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","جنوری","فروری","مارچ","اپریل","مئی","جون","جولائی","اگست","ستمبر","اکتوبر","نومبر","دسمبر"],"wgRequestId":"9ea53e70-36fa-4086-be52-b12a1d9a6319","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"ساسانی_سلطنت","wgTitle":"ساسانی سلطنت","wgCurRevisionId":534354,"wgRevisionId":534354,"wgArticleId":1121,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters","Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters","ساسانی سلطنت","220ء دی دہائی وچ قائم ہونے والے ممالک تے علاقے","224ء دی تاسیست","651ء دی تحلیلات", "آرمینیا وچ چھیويں صدی","آرمینیا وچ ستويں صدی","افریقا دے سابقہ ممالک","افغانستان دی قدیم تریخ","ایرانی سلطنتاں","ایشیا دے سابقہ ممالک","پاکستان دی قدیم تریخ","آذربائیجان دی تریخ","آرمینیا دی تریخ","ابخازيا دی تریخ","ازبکستان دی تریخ","افغانستان دی تریخ","تاجکستان دی تریخ","ترکمانستان دی تریخ","جارجیا دی تریخ","داغستان دی تریخ","سرزمین شام دی تریخ","فارس دی تریخ","قازقستان دی تریخ","قفقاز دی تریخ","کرغیزستان دی تریخ","ترکی دی قدیم تریخ","سابقہ سلطنتاں","سلطنتاں","عالمی طاقتاں","عراق دی قدیم تریخ","قدیم افریقہ دی ریاستاں","قدیم شام","قرون وسطی وچ آرمینیا", "قرون وسطی وچ اناطولیہ","قرون وسطی وچ جارجیا","قرون وسطی وچ عراق","یورپ دے سابقہ ممالک","تریخ","ایشیا دی تریخ","سابق سلطنتاں","ایران","ایشیا دیاں سلطنتاں","ایران دی تریخ","وڈیاں سلطنتاں"],"wgPageViewLanguage":"pnb","wgPageContentLanguage":"pnb","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"ساسانی_سلطنت","wgRelevantArticleId":1121,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pnb","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"pnb"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false, "wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q83891","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready", "ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.signit","ext.gadget.TemplateParamWizard","ext.gadget.userScriptSandbox","ext.gadget.OrphanCheck","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.prota","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.incategory","ext.gadget.ExternalSearch","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pnb&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pnb&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pnb&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/1200px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/800px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/640px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="ساسانی سلطنت - وکیپیڈیا"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pnb.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="سودھو" href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="وکیپیڈیا (pnb)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pnb.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pnb"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="وکیپیڈیا Atom Feed" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChanges&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-ساسانی_سلطنت rootpage-ساسانی_سلطنت skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Main menu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Main menu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Main menu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">لُکاؤ</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> پاندھ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81" title="پہلے صفحے نوں ویکھو [z]" accesskey="z"><span>پہلا صفہ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Random" title="کوئی صفحہ کھولو۔ [x]" accesskey="x"><span>رلواں صفحہ</span></a></li><li id="n-newarticlewizard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%82_%D9%85%D8%B6%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%88%DB%8C%D8%B2%D8%B1%DA%88"><span>نواں آرٹیکل لِکھو</span></a></li><li id="n-allpages-desc" class="mw-list-item"><a href=""><span>سارے صفحے</span></a></li><li id="n-quick-list-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D8%B9_%D9%84%D8%B3%D9%B9"><span>سریع لسٹ</span></a></li><li id="n-current-events-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Current-events-url"><span>اج کل دیاں خبراں</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-interaction-desc" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-interaction-desc" > <div class="vector-menu-heading"> تعامل </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="لبھن دی جگہ۔"><span>مدد</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%A8%DB%8C%D9%B9%DA%BE%DA%A9" title="پربندھ بارے ، تسیں کیہ کر سکدے او تے کنج کھوج سکدے او"><span>بیٹھک</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChanges" title="وکی تے نویاں تبدیلیاں۔ [r]" accesskey="r"><span>نویاں تبدیلیاں</span></a></li><li id="n-فائل-اپلوڈ" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard"><span>فائل اپلوڈ</span></a></li><li id="n-contact-desc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Contact-url"><span>رابطہ کرو</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="وکیپیڈیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-pnb.svg" style="width: 3.75em; height: 1.6875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pnb.svg" width="70" height="15" style="width: 4.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Search" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="وکیپیڈیا وچ لبھو [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>کھوج</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="وکیپیڈیا وچ کھوجو" aria-label="وکیپیڈیا وچ کھوجو" autocapitalize="sentences" title="وکیپیڈیا وچ لبھو [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="خاص:Search"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">کھوجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="نجی سند"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Appearance" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Appearance</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pnb.wikipedia.org&uselang=pnb" class=""><span>دان کرو</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CreateAccount&returnto=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایہ تواڈے لئی چنگا اے جے تسیں کھاتہ کھولو تے لاگ ان ہوو؛ پر ایہ لازمی وی نئیں" class=""><span>کھاتہ بݨاؤ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UserLogin&returnto=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایہ بہتر اے کہ لاگ ان ہو جاؤ، فیر وی ایہ لازمی نئیں۔ [o]" accesskey="o" class=""><span>لاگ‌ ان کرو</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="More options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="نجی سند" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">نجی سند</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pnb.wikipedia.org&uselang=pnb"><span>دان کرو</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Contribute</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CreateAccount&returnto=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایہ تواڈے لئی چنگا اے جے تسیں کھاتہ کھولو تے لاگ ان ہوو؛ پر ایہ لازمی وی نئیں"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>کھاتہ بݨاؤ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UserLogin&returnto=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایہ بہتر اے کہ لاگ ان ہو جاؤ، فیر وی ایہ لازمی نئیں۔ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>لاگ‌ ان کرو</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages for logged out editors <a href="/wiki/%DB%81%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%86%DA%88%D8%A7%D8%A6%DB%8C:Introduction" aria-label="Learn more about editing"><span>learn more</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:MyTalk" title="ایس آئی پی پتے دیاں تبدیلیاں تے گل بات [n]" accesskey="n"><span>گل بات</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contents" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contents</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">لُکاؤ</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Beginning</div> </a> </li> <li id="toc-تریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>تریخ</span> </div> </a> <ul id="toc-تریخ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پہلا_سنہری_دور_(309ء_توں_379ء)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پہلا_سنہری_دور_(309ء_توں_379ء)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>پہلا سنہری دور (309ء توں 379ء)</span> </div> </a> <ul id="toc-پہلا_سنہری_دور_(309ء_توں_379ء)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دوجا_سنہری_دور_(498ءتوں_622ء)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دوجا_سنہری_دور_(498ءتوں_622ء)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>دوجا سنہری دور (498ءتوں 622ء)</span> </div> </a> <ul id="toc-دوجا_سنہری_دور_(498ءتوں_622ء)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زوال_تے_سقوط" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#زوال_تے_سقوط"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>زوال تے سقوط</span> </div> </a> <ul id="toc-زوال_تے_سقوط-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>تاریخ</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ساسانی_بادشاہاں_دی_فہرست" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ساسانی_بادشاہاں_دی_فہرست"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>ساسانی بادشاہاں دی فہرست</span> </div> </a> <ul id="toc-ساسانی_بادشاہاں_دی_فہرست-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-رومیاں_توں_کشمکش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#رومیاں_توں_کشمکش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>رومیاں تو‏ں کشمکش</span> </div> </a> <ul id="toc-رومیاں_توں_کشمکش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ہن_تے_ترکاں_توں_کشمکش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ہن_تے_ترکاں_توں_کشمکش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>ہن تے ترکاں تو‏ں کشمکش</span> </div> </a> <ul id="toc-ہن_تے_ترکاں_توں_کشمکش-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بادشاہ_تے_اس_دا_دربار" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#بادشاہ_تے_اس_دا_دربار"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>بادشاہ تے اس دا دربار</span> </div> </a> <ul id="toc-بادشاہ_تے_اس_دا_دربار-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انتظام_مملکت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#انتظام_مملکت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>انتظام مملکت</span> </div> </a> <ul id="toc-انتظام_مملکت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نیم_خود_مختار_ریاستاں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نیم_خود_مختار_ریاستاں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>نیم خود مختار ریاستاں</span> </div> </a> <ul id="toc-نیم_خود_مختار_ریاستاں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مالیات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#مالیات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>مالیات</span> </div> </a> <ul id="toc-مالیات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-عدالت_و_قوانین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#عدالت_و_قوانین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>عدالت و قوانین</span> </div> </a> <ul id="toc-عدالت_و_قوانین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مذہب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#مذہب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>مذہب</span> </div> </a> <ul id="toc-مذہب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بولی_تے_علمی_کارنامے" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#بولی_تے_علمی_کارنامے"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>بولی تے علمی کارنامے</span> </div> </a> <ul id="toc-بولی_تے_علمی_کارنامے-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-طب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#طب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>طب</span> </div> </a> <ul id="toc-طب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تعلیمی_نظام" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تعلیمی_نظام"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۷</span> <span>تعلیمی نظام</span> </div> </a> <ul id="toc-تعلیمی_نظام-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خلاق_و_آداب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#خلاق_و_آداب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۸</span> <span>خلاق و آداب</span> </div> </a> <ul id="toc-خلاق_و_آداب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-شہر_تے_عمارتاں" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#شہر_تے_عمارتاں"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۹</span> <span>شہر تے عمارتاں</span> </div> </a> <ul id="toc-شہر_تے_عمارتاں-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حجاری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حجاری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۰</span> <span>حجاری</span> </div> </a> <ul id="toc-حجاری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زراعت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#زراعت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۱</span> <span>زراعت</span> </div> </a> <ul id="toc-زراعت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-صنعت_و_حرفت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#صنعت_و_حرفت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۲</span> <span>صنعت و حرفت</span> </div> </a> <ul id="toc-صنعت_و_حرفت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تجارت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تجارت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۳</span> <span>تجارت</span> </div> </a> <ul id="toc-تجارت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سکے" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#سکے"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۴</span> <span>سکے</span> </div> </a> <ul id="toc-سکے-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ماخذ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ماخذ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲۵</span> <span>ماخذ</span> </div> </a> <ul id="toc-ماخذ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contents" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">ساسانی سلطنت</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in ۱۰۱ languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-101" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۰۱ بولیاں</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Sassanidiese_Ryk" title="Sassanidiese Ryk – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Sassanidiese Ryk" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Imperio_Sasanida" title="Imperio Sasanida – Aragonese" lang="an" hreflang="an" data-title="Imperio Sasanida" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonese" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%A5%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الإمبراطورية الساسانية – Arabic" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الإمبراطورية الساسانية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A9" title="الشاهنشاهية الساسانية – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الشاهنشاهية الساسانية" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Imperiu_sas%C3%A1nida" title="Imperiu sasánida – Asturian" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Imperiu sasánida" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturian" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D0%B7%D1%83%D0%BB_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Сасанилазул империя – Avaric" lang="av" hreflang="av" data-title="Сасанилазул империя" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="Avaric" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Sasanil%C9%99r_imperiyas%C4%B1" title="Sasanilər imperiyası – Azerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Sasanilər imperiyası" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84%D8%B1" title="ساسانیلر – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="ساسانیلر" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D3%99%D1%81%D3%99%D0%BD%D0%B8%D2%99%D3%99%D1%80_%D0%B4%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82%D0%B5" title="Сәсәниҙәр дәүләте – Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Сәсәниҙәр дәүләте" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Bashkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Дзяржава Сасанідаў – Belarusian" lang="be" hreflang="be" data-title="Дзяржава Сасанідаў" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusian" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8F%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B4%D0%B0%D1%9E" title="Дзяржава Сасанідаў – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Дзяржава Сасанідаў" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Сасанидска империя – Bulgarian" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Сасанидска империя" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgarian" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="সাসানীয় সাম্রাজ্য – Bangla" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাসানীয় সাম্রাজ্য" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bangla" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sasanided" title="Sasanided – Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Sasanided" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Sasanidsko_Carstvo" title="Sasanidsko Carstvo – Bosnian" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Sasanidsko Carstvo" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnian" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="اک چنگا آرٹیکل"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Imperi_Sass%C3%A0nida" title="Imperi Sassànida – Catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Imperi Sassànida" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%8C%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%86%D8%B1%DB%8C%DB%95%D8%AA%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ئیمپراتۆریەتیی ساسانی – Central Kurdish" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئیمپراتۆریەتیی ساسانی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Central Kurdish" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1s%C3%A1novsk%C3%A1_%C5%99%C3%AD%C5%A1e" title="Sásánovská říše – Czech" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Sásánovská říše" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Czech" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D1%81%D0%B5%D0%BD_%D0%BF%D0%B0%D1%82%D1%88%D0%B0%D0%BB%D3%91%D1%85%D3%97" title="Сасанидсен патшалӑхӗ – Chuvash" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Сасанидсен патшалӑхӗ" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Chuvash" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Sassaniaid" title="Sassaniaid – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Sassaniaid" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Sassaniderne" title="Sassaniderne – Danish" lang="da" hreflang="da" data-title="Sassaniderne" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Danish" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="اک چنگا آرٹیکل"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Sassanidenreich" title="Sassanidenreich – German" lang="de" hreflang="de" data-title="Sassanidenreich" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="German" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/%C4%B0mperatoriya_Sasani" title="İmperatoriya Sasani – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="İmperatoriya Sasani" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%85%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B1%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%A3%CE%B1%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CE%B4%CF%8E%CE%BD" title="Αυτοκρατορία των Σασσανιδών – Greek" lang="el" hreflang="el" data-title="Αυτοκρατορία των Σασσανιδών" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Greek" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sasanian_Empire" title="Sasanian Empire – English" lang="en" hreflang="en" data-title="Sasanian Empire" data-language-autonym="English" data-language-local-name="English" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Sasanida_Imperio" title="Sasanida Imperio – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Sasanida Imperio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Imperio_sas%C3%A1nida" title="Imperio sasánida – Spanish" lang="es" hreflang="es" data-title="Imperio sasánida" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanish" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Sassaniidide_riik" title="Sassaniidide riik – Estonian" lang="et" hreflang="et" data-title="Sassaniidide riik" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonian" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Sasandar_Inperioa" title="Sasandar Inperioa – Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Sasandar Inperioa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی – Persian" lang="fa" hreflang="fa" data-title="شاهنشاهی ساسانی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persian" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sassanidit" title="Sassanidit – Finnish" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sassanidit" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Finnish" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sassanides" title="Sassanides – French" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Sassanides" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="French" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Sassanidyske_Ryk" title="Sassanidyske Ryk – Western Frisian" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Sassanidyske Ryk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Western Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Imperio_Sas%C3%A1nida" title="Imperio Sasánida – Galician" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Imperio Sasánida" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galician" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AB%80_%E0%AA%B8%E0%AA%BE%E0%AA%AE%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%BE%E0%AA%9C%E0%AB%8D%E0%AA%AF" title="સાસાની સામ્રાજ્ય – Gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="સાસાની સામ્રાજ્ય" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Gujarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Daular_Sasanian" title="Daular Sasanian – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Daular Sasanian" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%90%D7%99%D7%9E%D7%A4%D7%A8%D7%99%D7%94_%D7%94%D7%A1%D7%90%D7%A1%D7%90%D7%A0%D7%99%D7%AA" title="האימפריה הסאסאנית – Hebrew" lang="he" hreflang="he" data-title="האימפריה הסאסאנית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebrew" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="सासानी साम्राज्य – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सासानी साम्राज्य" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Sasanidsko_Perzijsko_Carstvo" title="Sasanidsko Perzijsko Carstvo – Croatian" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sasanidsko Perzijsko Carstvo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Croatian" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Sz%C3%A1sz%C3%A1nida_Birodalom" title="Szászánida Birodalom – Hungarian" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szászánida Birodalom" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hungarian" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սասանյան Պարսկաստան – Armenian" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Սասանյան Պարսկաստան" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D5%A1%D5%B6_%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Սասանեան Պարսկաստան – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Սասանեան Պարսկաստան" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Kekaisaran_Sasaniyah" title="Kekaisaran Sasaniyah – Indonesian" lang="id" hreflang="id" data-title="Kekaisaran Sasaniyah" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesian" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sassan%C3%ADdar" title="Sassanídar – Icelandic" lang="is" hreflang="is" data-title="Sassanídar" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Icelandic" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Impero_sasanide" title="Impero sasanide – Italian" lang="it" hreflang="it" data-title="Impero sasanide" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italian" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B5%E3%83%BC%E3%82%B5%E3%83%BC%E3%83%B3%E6%9C%9D" title="サーサーン朝 – Japanese" lang="ja" hreflang="ja" data-title="サーサーン朝" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japanese" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%97%E1%83%90_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სასანიანთა იმპერია – Georgian" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სასანიანთა იმპერია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgian" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8_%D3%99%D1%83%D0%BB%D0%B5%D1%82%D1%96" title="Сасани әулеті – Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Сасани әулеті" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%82%AC%EC%82%B0_%EC%A0%9C%EA%B5%AD" title="사산 제국 – Korean" lang="ko" hreflang="ko" data-title="사산 제국" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korean" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/%C3%8Emperatoriya_Sasan%C3%AE" title="Împeratoriya Sasanî – Kurdish" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Împeratoriya Sasanî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Kurdish" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B9%D0%BB%D0%B5%D1%80_%D0%BC%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D0%B5%D1%82%D0%B8" title="Сасанийлер мамлекети – Kyrgyz" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Сасанийлер мамлекети" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kyrgyz" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Regnum_Sassanidarum" title="Regnum Sassanidarum – Latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Regnum Sassanidarum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Impero_Sasanan" title="Impero Sasanan – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Impero Sasanan" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Sasanid%C5%B3_imperija" title="Sasanidų imperija – Lithuanian" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Sasanidų imperija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Lithuanian" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sasan%C4%ABdu_imp%C4%93rija" title="Sasanīdu impērija – Latvian" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Sasanīdu impērija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Latvian" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Empira_Sasanida" title="Empira Sasanida – Malagasy" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Empira Sasanida" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagasy" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%A6%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Сасанидско Царство – Macedonian" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Сасанидско Царство" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonian" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%AF%E0%B5%BB_%E0%B4%B8%E0%B4%BE%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%BE%E0%B4%9C%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B4%82" title="സസാനിയൻ സാമ്രാജ്യം – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സസാനിയൻ സാമ്രാജ്യം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%A6_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="सासानिद साम्राज्य – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="सासानिद साम्राज्य" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Empayar_Sasan" title="Empayar Sasan – Malay" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Empayar Sasan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Malay" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%86" title="ساسانیون – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="ساسانیون" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Sassanidenriek" title="Sassanidenriek – Low German" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Sassanidenriek" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Low German" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="सासानी साम्राज्य – Nepali" lang="ne" hreflang="ne" data-title="सासानी साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepali" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="सासानी साम्राज्य – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="सासानी साम्राज्य" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Sassaniden" title="Sassaniden – Dutch" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Sassaniden" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Dutch" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Sasanidane" title="Sasanidane – Norwegian Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Sasanidane" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Norwegian Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sasanideriket" title="Sasanideriket – Norwegian Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sasanideriket" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Norwegian Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Emp%C3%A8ri_Sassanida" title="Empèri Sassanida – Occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Empèri Sassanida" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%EF%BB%BF%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A9%80_%E0%A8%B8%E0%A8%B2%E0%A8%A4%E0%A8%A8%E0%A8%A4" title="ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਾਸਾਨੀ ਸਲਤਨਤ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Imperium_Sasanid%C3%B3w" title="Imperium Sasanidów – Polish" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Imperium Sasanidów" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polish" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A%D8%A7%D9%86%D9%88_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%86%D9%8A" title="د ساسانيانو واکمني – Pashto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د ساسانيانو واکمني" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pashto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Imp%C3%A9rio_Sass%C3%A2nida" title="Império Sassânida – Portuguese" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Império Sassânida" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portuguese" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Imperiul_Sasanid" title="Imperiul Sasanid – Romanian" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Imperiul Sasanid" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Romanian" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2" title="Государство Сасанидов – Russian" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Государство Сасанидов" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russian" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Sasanian_Empire" title="Sasanian Empire – Scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Sasanian Empire" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="Scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%8A_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ساساني سلطنت – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ساساني سلطنت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Sasanidska_Monarhija" title="Sasanidska Monarhija – Serbo-Croatian" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Sasanidska Monarhija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Croatian" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Sassanid_Empire" title="Sassanid Empire – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Sassanid Empire" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Novoperzsk%C3%A1_r%C3%AD%C5%A1a" title="Novoperzská ríša – Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Novoperzská ríša" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="اک چنگا آرٹیکل"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Sasanidsko_cesarstvo" title="Sasanidsko cesarstvo – Slovenian" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Sasanidsko cesarstvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenian" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Perandoria_Sasanide" title="Perandoria Sasanide – Albanian" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Perandoria Sasanide" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanian" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D1%86%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="Сасанидско царство – Serbian" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Сасанидско царство" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbian" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Sasaniderna" title="Sasaniderna – Swedish" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Sasaniderna" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedish" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Milki_ya_Wasasani" title="Milki ya Wasasani – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Milki ya Wasasani" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AE%BE%E0%AE%9A%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AA%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%87%E0%AE%B0%E0%AE%B0%E0%AE%9A%E0%AF%81" title="சாசானியப் பேரரசு – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சாசானியப் பேரரசு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A8%D0%BE%D2%B3%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%BE%D2%B3%D0%B8%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%BD%D3%A3" title="Шоҳаншоҳии Сосонӣ – Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Шоҳаншоҳии Сосонӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tajik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%88%E0%B8%B1%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%94%E0%B8%B4%E0%B8%8B%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B9%80%E0%B8%99%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%99" title="จักรวรรดิซาเซเนียน – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="จักรวรรดิซาเซเนียน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Imperyong_Sasanida" title="Imperyong Sasanida – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Imperyong Sasanida" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/S%C9%99s%C9%99nijon_Imperij%C9%99" title="Səsənijon Imperijə – Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Səsənijon Imperijə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sasani_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu" title="Sasani İmparatorluğu – Turkish" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Sasani İmparatorluğu" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turkish" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D1%80_%D0%B4%D3%99%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%82%D0%B5" title="Сасанидлар дәүләте – Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Сасанидлар дәүләте" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%B2%D0%B0_%D0%A1%D0%B0%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%96%D0%B4%D1%96%D0%B2" title="Держава Сасанідів – Ukrainian" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Держава Сасанідів" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukrainian" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ساسانی سلطنت – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ساسانی سلطنت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Sosoniylar_davlati" title="Sosoniylar davlati – Uzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Sosoniylar davlati" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Uzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BA%BF_qu%E1%BB%91c_Sasan" title="Đế quốc Sasan – Vietnamese" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Đế quốc Sasan" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamese" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Imperyo_Sasanida" title="Imperyo Sasanida – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Imperyo Sasanida" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%90%A8%E7%8F%8A%E7%8E%8B%E6%9C%9D" title="萨珊王朝 – Wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="萨珊王朝" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%A4%E1%83%98%E1%83%A8_%E1%83%98%E1%83%9B%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%90" title="სასანიანეფიშ იმპერია – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სასანიანეფიშ იმპერია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%90%A8%E7%8F%8A%E7%8E%8B%E6%9C%9D" title="萨珊王朝 – Chinese" lang="zh" hreflang="zh" data-title="萨珊王朝" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sasan_T%C3%A8-kok" title="Sasan Tè-kok – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sasan Tè-kok" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%96%A9%E7%8F%8A" title="薩珊 – Cantonese" lang="yue" hreflang="yue" data-title="薩珊" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Cantonese" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q83891#sitelinks-wikipedia" title="بولیاں دے آپسی جوڑ لکھو" class="wbc-editpage">جوڑ سودھو</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="ناں تھاواں"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="مواد آلا صفحہ ویکھو [c]" accesskey="c"><span>صفحہ</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="اس صفحے بارے گل بات (صفحہ مَوجود نہیں اے) [t]" accesskey="t"><span>گل بات</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">پنجابی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="نظارے"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA"><span>پڑھو</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>سودھو</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=history" title="اس صفحے دا پرانا ورژن۔ [h]" accesskey="h"><span>تریخ دیکھو</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="سند" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">سند</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">سند</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">لُکاؤ</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA"><span>پڑھو</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit" title="Edit the source code of this page [e]" accesskey="e"><span>سودھو</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=history"><span>تریخ دیکھو</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عام </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:WhatLinksHere/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="اس نال جڑے سارے وکی صفحے۔ [j]" accesskey="j"><span>ایتھے کیہہ جڑدا</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:RecentChangesLinked/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" rel="nofollow" title="اس صفحے نال جڑے صفحیاں وچ نویاں تبدیلیاں [k]" accesskey="k"><span>رلدیاں ملدیاں تبدیلیاں</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=pnb" title="فائل چڑھاؤ [u]" accesskey="u"><span>فائل چڑھاؤ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:SpecialPages" title="سارے خاص صفحیاں دی اک لسٹ [q]" accesskey="q"><span>خاص صفحے</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&oldid=534354" title="اس صفحے دے اس ورژن نال پکا جوڑ"><span>پکا جوڑ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=info" title="More information about this page"><span>صفحے بارے جاݨکاری</span></a></li><li id="n-اج-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-today.html"><span>اج دے رُجحان</span></a></li><li id="n-ہفتے-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-this-week.html"><span>ہفتے دے رُجحان</span></a></li><li id="n-مہینے-دے-رُجحان" class="mw-list-item"><a href="http://tools.wmflabs.org/wikitrends/punjabi-most-visited-this-month.html"><span>مہینے دے رُجحان</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:CiteThisPage&page=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&id=534354&wpFormIdentifier=titleform" title="اس صفحے دے حوالہ دے طریقہ دے بارے وچ معلومات"><span>ایس صفحے دا حوالہ دیو</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fpnb.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25A7%25D9%2586%25DB%258C_%25D8%25B3%25D9%2584%25D8%25B7%25D9%2586%25D8%25AA"><span>Get shortened URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:QrCode&url=https%3A%2F%2Fpnb.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B3%25D8%25A7%25D8%25B3%25D8%25A7%25D9%2586%25DB%258C_%25D8%25B3%25D9%2584%25D8%25B7%25D9%2586%25D8%25AA"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> چھاپو یا باہر لو </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8&bookcmd=book_creator&referer=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA"><span>کتاب بناؤ</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D8%B5:DownloadAsPdf&page=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=show-download-screen"><span>PDF وجوں ڈاؤن لوڈ کرو</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&printable=yes" title="اس صفحے دا چھپن والا ورژن ویکھو [p]" accesskey="p"><span>چھاپݨ والا صفحہ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> ہور منصوبےآں وچ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sassanid_Empire" hreflang="en"><span>ویکیمیڈیا کامنز</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q83891" title="ریپوزیٹری آئیٹم نال جوڑ [g]" accesskey="g"><span>وِکیڈیٹا تے مد</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Appearance"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Appearance</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">move to sidebar</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">لُکاؤ</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="pnb" dir="rtl"><div lang="ur" class="UrduText"><table class="infobox geography vcard" style="width:22em;font-size:88%;"><tbody><tr><th colspan="2" class="adr" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;padding:0.25em 0.33em 0.33em;line-height:1.2em;font-size:1.25em;"><div style="display:inline" class="fn org country-name">ساسانی سلطنت</div><br /><div style="padding-top:0.25em; font-weight:normal;"><i>Ērānshahr</i></div></th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center">224–651</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;text-align:center;padding:0.5em 0;"><table class="maptable" style="width:100%"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle;width:{{{width1}}};text-align:center;"><div><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg" class="mw-file-description" title="Flag of فارس"><img alt="Flag of فارس" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/125px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png" decoding="async" width="125" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/188px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg/250px-Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg.png 2x" data-file-width="2000" data-file-height="2000" /></a></span></div><div></div></td> <td style="vertical-align:middle;width:auto;text-align:center;"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Senmurv.svg" class="mw-file-description" title="سیمرغ (شاہی نشان) of فارس"><img alt="سیمرغ (شاہی نشان) of فارس" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Senmurv.svg/85px-Senmurv.svg.png" decoding="async" width="85" height="85" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Senmurv.svg/128px-Senmurv.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Senmurv.svg/170px-Senmurv.svg.png 2x" data-file-width="644" data-file-height="645" /></a></span></div></td> </tr><tr> <td style="font-size:85%; text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%81%D8%B4_%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="درفش کاویانی">درفش کاویانی</a><br />(State flag)</td> <td style="font-size:85%; text-align:center;"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%B1%D8%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیمرغ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سیمرغ</a><br />(شاہی نشان)</td> </tr> </tbody></table></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Sasanian_Empire_621_A.D.jpg" class="mw-file-description" title="The Sasanian Empire at its greatest extent c. 620, under خسرو پرویز *   Normal domains *   Greatest temporary extent during Byzantine–Sasanian War of 602–628"><img alt="The Sasanian Empire at its greatest extent c. 620, under خسرو پرویز *   Normal domains *   Greatest temporary extent during Byzantine–Sasanian War of 602–628" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Sasanian_Empire_621_A.D.jpg/250px-Sasanian_Empire_621_A.D.jpg" decoding="async" width="250" height="186" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Sasanian_Empire_621_A.D.jpg/375px-Sasanian_Empire_621_A.D.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Sasanian_Empire_621_A.D.jpg/500px-Sasanian_Empire_621_A.D.jpg 2x" data-file-width="1490" data-file-height="1106" /></a></span><div style="position:relative;top:0.3em;">The Sasanian Empire at its greatest extent c. 620, under <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="خسرو پرویز (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خسرو پرویز</a> <div class="plainlist" style="margin-right: 0em; padding-center: 0.6em; text-align: center;"> <ul><li><div class="legend"><span class="legend-color" style="display:inline-block; width:1.5em; height:1.5em; margin:1px 0; border:1px solid black; background-color: #FF7F50; color:black; font-size:100%; text-align:center;"> </span> Normal domains</div></li> <li><div class="legend"><span class="legend-color" style="display:inline-block; width:1.5em; height:1.5em; margin:1px 0; border:1px solid black; background-color: #FF9966; color:black; font-size:100%; text-align:center;"> </span> Greatest temporary extent during <a href="/w/index.php?title=Byzantine%E2%80%93Sasanian_War_of_602%E2%80%93628&action=edit&redlink=1" class="new" title="Byzantine–Sasanian War of 602–628 (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Byzantine–Sasanian War of 602–628</a></div></li></ul> </div></div></td></tr><tr><th scope="row">دار الحکومت</th><td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Istakhr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Istakhr (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Istakhr</a> <small>(224–226)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%86" title="مدائن">مدائن</a> <small>(226–637)</small></li></ul> </td></tr><tr><th scope="row">عام زباناں</th><td> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Middle_Persian&action=edit&redlink=1" class="new" title="Middle Persian (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Middle Persian</a> (official)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaryaee200899–100_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDaryaee200899–100-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="آرامی بولی">آرامی بولی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%90_%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%DB%82_%D8%B9%D8%A7%D9%85%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبانِ رابطۂ عامہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">زبانِ رابطۂ عامہ</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Parthian_language&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parthian language (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Parthian</a> (administration, until the late 3rd-century)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaryaee200899–100_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDaryaee200899–100-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%A6%D9%86%DB%92_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوئنے یونانی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کوئنے یونانی</a> (administration, until the late 3rd-century, and regional)<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDaryaee200899–100_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDaryaee200899–100-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="#Regional_languages">Other languages</a></li></ul> </td></tr><tr><th scope="row">مذہب <div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th><td><div class="plainlist"><ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%AA" title="زرتشتیت">زرتشتیت</a> (majority)</li><li><a href="/w/index.php?title=Babylonian_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Babylonian religion (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Babylonian religion</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B3%D8%B7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نسطوریت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نسطوریت</a></li><li><a href="/wiki/%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%AA" title="یہودیت">یہودیت</a></li><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="مانویت">مانویت</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Mazdakism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mazdakism (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Mazdakism</a></li><li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AA" title="مندائیت">مندائیت</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاگانیت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پاگانیت</a></li><li><a href="/w/index.php?title=Mithraism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mithraism (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Mithraism</a></li><li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D9%88_%D9%85%D8%AA" title="ہندو مت">ہندو مت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%DA%BE_%D9%85%D8%AA" title="بدھ مت">بدھ مت</a></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row">حکومت</th><td><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%81_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85" title="جاگیردارانہ نظام">جاگیردارانہ نظام</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%AF%DB%92_%D8%B4%DB%81%D9%86%D8%B4%D8%A7%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%81%DB%81%D8%B1%D8%B3%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ساسانی سلطنت دے شہنشاہاں دی فہرست (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ساسانی سلطنت دے شہنشاہاں دی فہرست</a></th><td> </td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"><div lang="ur" class="UrduText"></div></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• 224–241 </div></th><td><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%DA%BA_(%D8%A7%D9%88%D9%84)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اردشیر بابکاں (اول) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردشیر بابکاں (اول)</a> <small>(first)</small></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• 632–651 </div></th><td><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%B2%D8%AF_%DA%AF%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="یزد گرد سوم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یزد گرد سوم</a> <small>(last)</small></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr><th scope="row">تاریخی دور</th><td><a href="/w/index.php?title=Late_Antiquity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Late Antiquity (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Late Antiquity</a></td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" style="text-align:center"><div lang="ur" class="UrduText"></div></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=Battle_of_Hormozdgan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Battle of Hormozdgan (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Battle of Hormozdgan</a> </div></th><td>28 اپریل 224</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=Iberian_War&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iberian War (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Iberian War</a> </div></th><td>526–532</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=Byzantine%E2%80%93Sasanian_War_of_602%E2%80%93628&action=edit&redlink=1" class="new" title="Byzantine–Sasanian War of 602–628 (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Climactic Roman–Persian War of 602–628</a> </div></th><td>602–628</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=Sasanian_civil_war_of_628%E2%80%93632&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sasanian civil war of 628–632 (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Civil war</a> </div></th><td>628–632</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%81%D8%AA%D8%AD" title="ایران دی اسلامی فتح">اسلامی فتوحات</a> </div></th><td>633–651</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row"><div style="text-indent:-0.9em;margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/w/index.php?title=Fall_of_the_Sasanian_Empire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fall of the Sasanian Empire (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Empire collapses</a> </div></th><td>651</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" style="text-align:center;text-align:right;">رقبہ</th></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row">550</th><td>۳٬۵۰۰٬۰۰۰ کلومیٹر<sup>2</sup> (۱٬۴۰۰٬۰۰۰ مربع میل)</td></tr><tr><th scope="row"><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D9%88_3166" class="mw-redirect" title="آیزو 3166">آیزو 3166 رمز</a></th><td>[[آیزو 3166-2:|]]</td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"> <table style="width:95%; background: transparent; text-align:center; margin:0 auto;"> <tbody><tr> <td style="text-align:center; border:0; padding-bottom:0"><div id="before-after"></div> <b>ماقبل</b></td> <td style="text-align:center;border:0; padding-bottom:0;"><b>مابعد</b> </td></tr> <tr> <td style="vertical-align:top; text-align:center; border:0;"> <table style="width:100%; background: transparent; text-align:center; margin:0 auto; border:0;"> <tbody><tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Parthian_Empire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Parthian Empire (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Parthian Empire</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Indo-Scythians&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indo-Scythians (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Indo-Scythians</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Kingdom_of_Iberia_(antiquity)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kingdom of Iberia (antiquity) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kingdom of Iberia (antiquity)</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Kushan_Empire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kushan Empire (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kushan Empire</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Kingdom_of_Armenia_(antiquity)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kingdom of Armenia (antiquity) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kingdom of Armenia (antiquity)</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Lakhmids&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lakhmids (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Lakhmids</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Aksumite_Empire&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aksumite Empire (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Aksumite Empire</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Kingdom_of_Oman&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kingdom of Oman (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kingdom of Oman</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Arsacid_dynasty_of_Caucasian_Albania&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arsacid dynasty of Caucasian Albania (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Arsacid dynasty of Caucasian Albania</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Margiana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Margiana (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Margiana</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Kingdom_of_Araba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kingdom of Araba (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kingdom of Araba</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Machelonia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Machelonia (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Machelonia</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Adiabene&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adiabene (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Adiabene</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Indo-Parthian_Kingdom&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indo-Parthian Kingdom (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Indo-Parthian Kingdom</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Paratarajas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paratarajas (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Paratarajas</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Khwarazm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khwarazm (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Khwarazm</a> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=Characene&action=edit&redlink=1" class="new" title="Characene (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Characene</a> </td></tr> </tbody></table> </td> <td style="vertical-align:top; text-align:center;border:0;"> <table style="width:92%; background:transparent; text-align:center; margin:0 auto; border:0;"> <tbody><tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/w/index.php?title=Qarinvand_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qarinvand dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Qarinvand dynasty</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/w/index.php?title=Zarmihrids&action=edit&redlink=1" class="new" title="Zarmihrids (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Zarmihrids</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%DB%81" title="خلافت راشدہ">خلافت راشدہ</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/w/index.php?title=Dabuyid_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dabuyid dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Dabuyid dynasty</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/w/index.php?title=Masmughans_of_Damavand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Masmughans of Damavand (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Masmughans of Damavand</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> <tr> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle; text-align:right;"><a href="/w/index.php?title=Bavand_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bavand dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Bavand dynasty</a> </td> <td style="border:0; padding:0; vertical-align:middle;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d2/Blank.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="3" data-file-height="2" /></span></span> </td></tr> </tbody></table> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="vertical-navbox nowraplinks plainlist" style="float:left;clear:left;width:22.0em;margin:0 0 1.0em 1.0em;background:#f9f9f9;border:1px solid #aaa;padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%"><tbody><tr><th style="padding:0.2em 0.4em 0.2em;font-size:145%;line-height:1.2em"><div style="margin: -0.2em 0; font-size:65%; font-weight:normal;">لیکھ بسلسلہ <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:تریخ ایران (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تریخ</a> </div></th> </tr><tr> <th class="vcard navbox-title" style="font-size: 145%;padding: 0.15em 0.1em;line-height: 1.2em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تریخ ایران">تریخ <span class="fn org label">ایران</span></a></th> </tr><tr><td style="padding: 0.2em; border-bottom: 1px solid #ccc;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg/200px-Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg" decoding="async" width="200" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg/300px-Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/14/Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg/400px-Persepolis_24.11.2009_11-12-14.jpg 2x" data-file-width="2477" data-file-height="1857" /></a></span></td></tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1" title="ایرانی اساطیر">اساطیری تریخ</a></div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خاندان پیشدادیان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خاندان پیشدادیان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خاندان کیانیان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خاندان کیانیان</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;">پرانا دور</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%A8%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ابتدائی ایلامی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ابتدائی ایلامی</a> <small>(3200–2700 ق م)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="عیلام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عیلام</a> <small>(2700–539 ق م)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="منائیان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">منائیان</a> <small>(850–616 ق م)</small></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;">شہنشاہی دور</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="ماد">ماد</a> <small>(678–550 ق م)</small></li> <li>(<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%AA%DA%BE%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سکوتھی قوم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مملکت سکوتھی</a>) <small>(652–625 ق م)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AE%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B4%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="حخمانیشی سلطنت">حخمانیشی سلطنت</a> <small>(550–330 ق م)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D9%B9%D8%B1%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%B9%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مملکت ایٹروپیٹن (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مملکت ایٹروپیٹن</a> <small>(320 دہائی ق م – تیسری صدی عیسوی)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلوقی سلطنت">سلوقی سلطنت</a> <small>(312–63 ق م)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="اشکانی سلطنت">اشکانی سلطنت </a> <small>(247 ق م – 224 CE)</small></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ساسانی سلطنت</a> <small>(224–651)</small></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;">قرون وسطی</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="خلافت امویہ">خلافت امویہ</a> <small>(661–750)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DB%81" title="خلافت عباسیہ">خلافت عباسیہ</a> <small>(750–1258)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%A7%D8%A8%D9%88%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="دابویگان خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دابویگان</a> <small>(642–760)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="آل باوند (صفحہ مَوجود نہیں اے)">باوند</a> <small>(651–1349)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3_%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="مس مغان دماوند (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مس مغان دماوند</a> <small>(651–760)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادوسبانیان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پادوسبانیان</a> <small>(665–1598)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Qarinvand_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Qarinvand dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Qarinvandids</a> <small>(7th-century–11th-century)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جستانیان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جستانیان</a> <small>(791–974)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Alid_dynasties_of_northern_Iran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Alid dynasties of northern Iran (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Alid dynasties of northern Iran</a> <small>(864–14th century)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%B7%D8%A7%DB%81%D8%B1" title="آل طاہر">آل طاہر</a> <small>(821–873)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="دولت سامانیہ">دولت سامانیہ</a> <small>(819–999)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Saffarid_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Saffarid dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Saffarid dynasty</a> <small>(861–1002)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="غوری سلطنت">غوری سلطنت</a> <small>(before 879–1141)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sajid_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sajid dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Sajid dynasty</a> <small>(889–929)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D9%B9%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سالاری راج ٹبر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سالاری راج ٹبر</a> <small>(919–1062)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D9%B9%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیاری راج ٹبر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">زیاری راج ٹبر</a> <small>(930–1090)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Banu_Ilyas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Banu Ilyas (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Ilyasids</a> <small>(932–968)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%A8%D9%88%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="آل بویہ">آل بویہ</a> <small>(934–1062)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="سلطنت غزنویہ">سلطنت غزنویہ</a> <small>(977–1186)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D9%88%DB%8C%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="آل کاکویہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آل کاکویہ</a> <small>(1008-1141)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nasrids_(Sistan)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nasrids (Sistan) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Nasrids</a> <small>(1029-1236)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلجوقی سلطنت">سلجوقی سلطنت</a> <small>(1037–1194)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85_%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="خوارزم شاہی سلطنت">خوارزم شاہی سلطنت</a> <small>(1077–1231)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Atabegs_of_Yazd&action=edit&redlink=1" class="new" title="Atabegs of Yazd (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Atabegs of Yazd</a> <small>(1141–1319)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mihrabanids&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mihrabanids (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Mihrabanids</a> <small>(1236–1537)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kurt_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kurt dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kurt dynasty</a> <small>(1244–1396)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایل خانی">ایل خانی سلطنت</a> <small>(1256–1335)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chobanids&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chobanids (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Chobanid dynasty</a> <small>(1335–1357)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D9%85%D8%B8%D9%81%D8%B1" title="آل مظفر">آل مظفر</a> <small>(1335–1393)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D8%A6%D8%B1" title="جلائر">جلائر</a> <small>(1337–1376)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sarbadars&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sarbadars (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Sarbadars </a> <small>(1337–1376)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Injuids&action=edit&redlink=1" class="new" title="Injuids (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Injuids</a> <small>(1335–1357)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Afrasiyab_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Afrasiyab dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Afrasiyab dynasty</a> <small>(1349–1504)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Marashis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Marashis (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Marashis</a> <small>(1359–1596)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="تیموری سلطنت">تیموری سلطنت</a> <small>(1370–1507)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%DB%81_%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" title="قرہ قویونلو">قرہ قویونلو</a> <small>(1406–1468)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%82_%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" title="آق قویونلو">آق قویونلو</a> <small>(1468–1508)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kia%27i_dynasty&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kia'i dynasty (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Kia'i dynasty</a> <small>(1389–1592)</small></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;">ابتدائی دور حاضر</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="صفوی سلطنت">صفوی سلطنت</a> <small>(1501–1736)</small></li> <li>(<a href="/wiki/%DB%81%D9%88%D8%AA%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ہوتکی سلطنت">ہوتکی سلطنت</a>) <small>(1722–1729)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1" title="خاندان افشار">خاندان افشار</a> <small>(1736–1796)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=Talysh_Khanate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Talysh Khanate (صفحہ مَوجود نہیں اے)">Talysh Khanate</a> <small>(1747–1826)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="خاندان زند">خاندان زند</a> <small>(1750–1794)</small></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="قاجار خاندان">قاجار خاندان</a> <small>(1785–1925)</small></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;">دور حاضر</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="پہلوی خاندان">پہلوی خاندان</a> <small>(1925-1979)</small></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%A8%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="عبوری حکومت ایران (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عبوری حکومت ایران</a> <small>(1979-1980)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D9%85%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اسلامی جمہوریہ ایران">اسلامی جمہوریہ ایران</a> <small>(1980-تاحال)</small></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0 0.1em 0.4em"> <div class="NavFrame collapsed" style="border:none;padding:0"><div class="NavHead" style="font-size:105%;background:transparent;text-align:rightt;background:#eee;text-align:center;">متعلقہ لیکھ</div><div class="NavContent" style="font-size:105%;padding:0.2em 0 0.4em;text-align:center"><div class="hlist" style="margin-right: 0em;"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%92_%D9%86%D8%A7%DA%BA" title="ایران دے ناں">ناں</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%92_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%DB%81%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایران دے بادشاہاں دی لسٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شہنشاہان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Economic_history_of_Iran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Economic history of Iran (صفحہ مَوجود نہیں اے)">معاشی اریخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D9%81%D9%88%D8%AC%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایران دی فوجی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فوجی تریخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AC%D9%86%DA%AF%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9" title="ایرانی جنگاں دی لسٹ">جنگاں</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Timeline_of_Iranian_history&action=edit&redlink=1" class="new" title="Timeline of Iranian history (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سلسلہ واقعات</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td style="padding:0.3em 0.4em 0.3em;font-weight:bold;border-top: 1px solid #aaa; border-bottom: 1px solid #aaa;"> <span class="metadata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description"><img alt="Portal icon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span></span> <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D8%A2:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بوآ:ایران (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بوآ ایران</a></td></tr><tr><td style="text-align:left;font-size:115%;padding-top: 0.6em;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="سانچہ:ایران دی تریخ"><abbr title="سانچہ دیکھیں">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:ایران دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں">ت</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>ساسانی سلطنت</b> چوتھ‏ی ایرانی تے دوسری فارسی سلطنت سی جو 226ء تو‏ں 651ء تک قائم رہی۔ ساسانی سلطنت دا بانی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اردشیر بابکان">ارد شیر اول</a> سی جس نے <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="سلطنت اشکانیان">پارتھیا</a> دے آخری بادشاہ <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%DA%86%DB%81%D8%A7%D8%B1%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ارتبانوس چہارم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ارتبانوس چہارم</a> نو‏‏ں شکست دے کے سلطنت دی بنیاد رکھی جدو‏ں کہ آخری ساسانی شہنشاہ <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%B2%D8%AF_%DA%AF%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="یزد گرد سوم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یزد گرد سوم</a> (632ء تا 651ء) سی جو دین اسلام دے ودھدے ہوئے قدماں نو‏‏ں روکنے وچ ناکام رہیا تے ایران <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA" title="خلافت">خلافت</a> اسلامیہ دا حصہ بن گیا۔ ایہ ایران وچ اسلام آنے تو‏ں قبل آخری سلطنت سی۔ </p><p>ساسانی سلطنت موجودہ <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="آرمینیا">آرمینیا</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="ترکی">ترکی</a> تے <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="شام">شام</a> دے مشرقی حصےآں، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="وسط ایشیا">وسط ایشیا</a> تے <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="عرب">عرب</a> اُتے محیط سی۔ <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D8%AB%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خسرو ثانی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خسرو ثانی</a> (590ء تا 628ء) دے دور وچ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فلسطین">فلسطین</a> تے <a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a> وی سلطنت وچ شامل ہو گئے۔ ایرانی ساسانی سلطنت نو‏‏ں "ایران شہر" کہندے نيں۔ </p><p><br /> ساسانی سلطنت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> توں پہلاں آخری ایرانی سلطنت سی ۔ ایہہ 400 سال تک لہندے <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7" title="ایشیا">ایشیا</a> دی 2 مکھ طاقتاں چوں اک رہی اے ۔ </p><p>ساسانی سلطنت دی بنیاد <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اردشیر بابکان">اردشیر اول</a> نے <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DA%BE%DB%8C%D8%A7" title="پارتھیا">پارتھیا</a> دے آخری بادشاہ <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%86%DB%81%D8%A7%D8%B1%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="اردوان چہارم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اردوان چہارم</a> نوں شکست دین دے کے رکھی ۔ ایس دا خاتمہ آخری ساسانی بادشاہ <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="یزدگرد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یزدگرد</a> تے ہوئیا جدوں اوہنے مسلماناں دے کولوں شکست کھادی ۔ ساسانی سلطنت دے عمومی علاقیاں چ اج دا سارا <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> ، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> ، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="آرمینیا">آرمینیا</a> ، جنوبی <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> ، جنوب مغربی <a href="/wiki/%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="وسطی ایشیا">وسطی ایشیا</a> ، مغربی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان">افغانستان</a> ، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="ترکی">ترکی</a> تے <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="شام">شام</a> دے کجھ حصے، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%81_%D9%86%D9%85%D8%A7_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="جزیرہ نما عرب">جزیرہ نما عرب</a> دے کجھ ساحلی علاقے، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="خلیج فارس">خلیج فارس</a> دے علاقے تے جنوب مغربی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> دے کجھ علاقے شامل سن ۔ </p><p>ساسانی اپنی سلطنت نوں "ایران شہر" یعنی ایرانی سلطنت آکھدے سن ۔ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تریخ"><span id=".D8.AA.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>تریخ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=1" title="حصہ لکھو: تریخ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی سلطنت دیبنیاد <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="استخر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">استخر</a> چ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اردشیر بابکان">اردشیر بابکان</a> نے رکھی ، جہڑا دیوی اناہیتیا دے کاہناں دی نسل چوں سی ۔ تیجی صدی عیسوی چ اردشیر پرسیس (اج دے <a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D8%A8%DB%81_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="صوبہ فارس">صوبہ فارس</a>) دا گورنر بن گیا ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پہلا_سنہری_دور_(309ء_توں_379ء)"><span id=".D9.BE.DB.81.D9.84.D8.A7_.D8.B3.D9.86.DB.81.D8.B1.DB.8C_.D8.AF.D9.88.D8.B1_.28309.D8.A1_.D8.AA.D9.88.DA.BA_379.D8.A1.29"></span>پہلا سنہری دور (309ء توں 379ء)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=2" title="حصہ لکھو: پہلا سنہری دور (309ء توں 379ء)"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دوجا_سنہری_دور_(498ءتوں_622ء)"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.AC.D8.A7_.D8.B3.D9.86.DB.81.D8.B1.DB.8C_.D8.AF.D9.88.D8.B1_.28498.D8.A1.D8.AA.D9.88.DA.BA_622.D8.A1.29"></span>دوجا سنہری دور (498ءتوں 622ء)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=3" title="حصہ لکھو: دوجا سنہری دور (498ءتوں 622ء)"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی سلطنت دا دوجا سنہری دور شہنشاہ کاواد اول دے دوجے دور حکومت دے بعد شروع ہویا ۔ ہپتالیتاں دی مدد نال کاواد اول نے <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">بازنطینی سلطنت</a> دے خلاف جنگ شروع کیتی ۔ 502ء چ اسنے <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="آرمینیا">آرمینیا</a> چ تھیوڈوسیوپولس شہر تے مل مار لیا پے بعد چ چھیتی اسنوں <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">بازنطینیاں</a> نے واپس کھو لیا ۔ 503ء چ اسنے <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%93_%D8%AF%D8%AC%D9%84%DB%81" title="دریاۓ دجلہ">دریاۓ دجلہ</a> دے کنارے آمیدا شہر دے قبضہ کر لیا ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زوال_تے_سقوط"><span id=".D8.B2.D9.88.D8.A7.D9.84_.D8.AA.DB.92_.D8.B3.D9.82.D9.88.D8.B7"></span>زوال تے سقوط</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=4" title="حصہ لکھو: زوال تے سقوط"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خسرو دوم نے <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">بازنطینی سلطنت</a> دے خلاف جنگ چ اگرچہ کامیابی حاصل کیتی پر اس نال ایرانی فوج تے خزانہ تے بوہت برا اثر پیا ۔ قومی خزانے نوں بھرن دیاں کوششاں چ خسرو نے لوکاں تے بھاری ٹیکس عائد کر دتے ۔ <a href="/w/index.php?title=%DB%81%D8%B1%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="ہرکولیس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہرکولیس</a> (610ء توں 641ء) نے موقعے دا فیدہ چکدے ہوئے پوری قوت نال جوابی حملہ کیتا ۔ 622ہ تے 627ء وشکار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%84%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="اناطولیہ">اناطولیہ</a> تے <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> چ فارسیاں خلاف جنگاں چ اسنوں کامیابیاں ملیاں ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>تاریخ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=5" title="حصہ لکھو: تاریخ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانیاں تو‏ں ایران دی تاریخ دا تیسرا دور شروع ہوندا اے، جو شاندار وی اے تے صیح معناں وچ تاریخی بھی۔ اس خاندان دی ابتدا ارد شیر اربکان تو‏ں ہوندی اے، جس دے باپ دا نام بابک Papak تے دادا ساسان Sasana سی ساسان اصطخر دے اک مندر دا پجاری سی اشکانی حکومت دے زمنے وچ ایران بہت سی چھوندی چھوندی نیم آزاد ریاستاں وچ مستقم سی انہاں وچ اک ریاست نسیایہ دی سی، جس دے حکمران نو‏‏ں بازنگی Sasana کہندے سن ۔ ساسان دی بیوی اک بازنگی امیر دی بیٹی سی، بابک اسی دے بطن تو‏ں سی اشکانی حکومت دی کمزوری ہور اپنی مذہبی پیشوائی تو‏ں فائدہ اٹھاندے ہوئے ساسان نے سیاسی طاقت حاصل کرنی شروع کيتی۔ بازنگی دی ریاست نے اسنو‏ں ایہ موقع فراہ‏م کیتا۔ چنانچہ ساسان دا بیٹا بابک بازنگی خاندان نو‏‏ں ختم کرکے خود امیر بن گیا۔ بابک دے بعد اردشیر Artaxerxes حاکم بنا، جو باپ داد تو‏ں وی حوصلہ مند سی اس نےپہلے اشکانی حکمران اردوان پنجم Artabarus 5th دے خلاف بغاوت کردے ہوئے کرمان، اصفہان تے سوسہ نو‏‏ں اپنی ریاست وچ شامل کر لیا۔ اردشیر تے اردوان دے درمیان وچ دو جنگاں ہوئےں، پہلی جنگ تو بے نتیجہ رہی، مگر آخری جنگ وچ اردوان مارا گیا تے اشکانی حکومت ختم ہو گئی۔ اردشیر نے مشرق وچ پنجاب تک دے علاقے فتح کیتے، پھر مغرب دی طرف توجہ دی تے جنوبی عراق اُتے قابض ہو گیا۔ شمالی عراق اُتے پیش قدمی صورت وچ رومیاں تو‏ں جنگ ناگزیر سی شاپورنے 271 وچ وفات پائی، اس دے بعد اس دا بیٹا ھرمز حکمران ہويا۔ ہرمزدنے کل اک سال حکومت کی، اس دے بعداس دا بھائی حکمران ہويا۔ بہرام دے عہد وچ زرتشت دے ماننے والےآں نے منی اُتے لادینیت دا الزام لگایا، چنانچہ اوہ بہرام دے حکم تو‏ں قتل ہويا، اس کے پیراں پرسختیاں ہوئیاں، اس دے مذہب نو‏‏ں روکنے دے لئی ہر ممکن کوشش کيتی گئی۔ 275ئ وچ بہرام دی موت واقع ہو گئی، اس دے بعد اس دا بیٹا بہرام دوم تخت اُتے بیٹھا۔ بہرام عیش پسند حکمران سی، اوہدی غفلت تو‏ں فائدہ اٹھاندے ہوئے سک قبیلے نے مشرق دی جانب حملہ کر دتا تے مغرب دی طرف تو‏ں رومی فوجاں طیفسون تک ودھ آئیاں، مگر خوش قسمتی تو‏ں قیصر داخلی سازوشاں دا شکار ہو ک‏ے مارا گیا تے رومی واپسی اُتے مجبور ہو گئے۔ بہرام نے سکاں نو‏‏ں خاطر خوا سزادت‏ی۔ بہرام دوم دے بعد اس دا بیٹا بہرام سوم تخت اُتے بیٹھا۔ مگر اوہدی حکومت صرف چار ماہ رہی تے اس دے بعد اس دا بھائی نرسی بادشاہ ہويا۔بعد 297ئ رومیاں تو‏ں دوسری جنگ ہوئی تے ایرانی فوج نے شکست کھادی نرسی زخمی ہويا تے اس دے اہل و عیال گرفتار ہوئے۔ اسنے ڈب کر رومیاں تو‏ں صلح کرنی پئی تے اسنو‏ں پنج صوبے رومیاں دے حوالے کرنے پڑے۔ آرمینا دی سرحد صوبہ ماد تک وسیع کردتی گئی۔ اس صلح نامے نے ایرانی وقار نو‏‏ں سخت نقصان پہچایا، ہور ایرانی حکومت دا اک وڈا حصہ رومیاں دے قبضہ وچ چلا گیا۔ نرسی اس نقصان دی تلافی نئيں کرسکا تے چند سال دے بعد 103 وچ تخت تو‏ں دست بردار ہو گیا۔ نرسی دی علیحدگی دے اس دے بیٹے ھرمز نے بادشاہ بن گیا۔ اس دے عہد وچ عرب قبائل نے ایرانی مملکت اُتے حملے کیتے۔ 310 وچ ھرمز انہاں دے تذارک دے لئی گیا تے اک جنگ وچ مارا گیا۔ اس دے بعد اس دا بیٹا آزر نرسی چند ماہ دے لئی بادشاہ بنا، لیکن داخلی سازشوںکا شکار ہو ک‏ے قتل ہويا۔ امرا نے ہرمزدکے نو مولود بیٹے نو‏‏ں بادشاہ منتخب کیتا، جو شاپورکے نام تو‏ں مشہور ہويا۔ ایہ ماں دے پیٹ وچ ہی بادشاہ بنا سی ایام طفلی وچ اوہدی ماں سلظنت دے فرئض انجام دیندی رہی، مگر حالات اُتے قابو نہ پاسکی، ملک دے مختلف حصےآں وچ بے امنی پھیل گئی، ہور عرباں دی شورشاں تیز تر ہوگئياں۔ سولہ سال دی عمر وچ شاپورنے عنان حکومت ہتھ وچ لی تے سب تو‏ں پہلے اس نے عرباں دی سرکوبی کيتی۔ مشہور اے اس نے عرب دے قیدیاں دے شاناں وچ سوراخ کرکے اس وچ رسیاں ڈلواداں، اس لئی شاپور ذوالا کناف دے لقب تو‏ں مشہور ہويا۔ آرمینیا دے باشندے تیردار دی مذہب دی تبدیلی تو‏ں سخت ناخوش سن، اس لئی انہاں نے شاپورسے مدد طلب دی تے اپنا الحاق ایران تو‏ں کر دتا۔ رومی حکومت صلح دی کی خواش کيتی۔ 356ئ وچ شاپور نے صلح دے لئی شرط رکھی کہ جو علاقے رومیاں نے لئی سن اوہ واپس کیتے جان، مگر رومی رضامند نئيں ہوئے۔ اس اثنائ وچ قیصر روم کانسٹین ٹیوس دا انتقال ہو گیا تے جولیان Jolian بادشاہ ہو گیا۔ اس نے ایرانیاں تو‏ں جنگ چھیڑ دی، 364ئ وچ اوہ اک وڈی فوج لے کر <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%92_%D8%AF%D8%AC%D9%84%DB%81" class="mw-redirect" title="دریائے دجلہ">دریائے دجلہ</a> فرات عبور کرکے طیسفون دی طرف بڑھا چلا آیا۔ مگر اوہدی فوج دا وڈا پیچھے رہے گیا، علاوہ ازاں رسد وچ کمی واقع ہوئی۔ اسی حالت وچ ایرانیاں نے حملہ شروع کریئے تے افراتفری پھیل گئی، جنگ وچ اک نیزہ جولیان Jolian نو‏‏ں لگیا اوہ مر گیا۔ اس دے مرتے ہی رومی فوجاں پیچھے ہٹاں۔ اس مہم وچ رومیاں نو‏‏ں وڈا نقصان اٹھانا پیتا، اوہ ہور جنگ جاری رکھنے دی ہمت نئيں کرسکے۔ چنانچہ جولیان دے جانشین جودیان Jovian نے ایران دی شرائط کلی طور اُتے مان لاں تے اوہ تمام علاقے جو نرسی نے کھو دتے سن، ایران کوواپس مل گئے تے آرمینا اُتے ایران دا تسلط تسلیم کرلیاگیا۔ اس طرح شاپورنے ایران دا وقار بلند کیتا۔ ایہی وجہ اے اوہ اعظم دے لقب تو‏ں یا کیتا جاندا اے۔ اس کامیابی دے تقریباََ سولہ سال دے بعد 379ئ نے وفات پائی۔ اس دے بعد اس دا بیٹا اردشیر دوم تخت نشین ہويا۔ اردشیر نے کل تن سال حکومت کی، اس دے بعد شاپور دوم دا دوسرا بیٹا شاپور سوم تخت اُتے بیٹھا۔ اس دے عہد وچ آرمینا وچ شورش پرپا ہوئی، رومیاں آرمیناوچ زیادہ دلچسپی دا اظہار نئيں کیتا۔ شاپور وی تسہل تے امن پسند سی، اس لئی آرمینا دوحصےآں وچ بٹ گیا تے دونے حصےآں وچ اشکانی شہزادے حکمران سن ۔ مشرق دے وسیع حصے اُتے ایران دے زیراثر رہیا تے مغربی حصہ اُتے رومی تسلط تسلیم کر لیا گیا۔ 388 وچ شاپور نے وفات پائی تے اس دے بعد اس دا بیٹا بہرام چہارم حکمران بنا۔ اس دے عہد وچ روم تو‏ں کشمکش ہو گئی مگر صلح ہو گئی۔ ایرانی فوج نے بادشاہ دے خلاف بغاوت دی تے بہرام نو‏‏ں قتل کرکے شاپورکے بیٹے یزگرد اول تخت اُتے بیٹھادتا۔ یزگرد اول نے اپنے پیشرآں دی پالیسی دے برعکس مسیحیاں تو‏ں رواداری برتی تے رومی حکومت تو‏ں دوستانہ تعلقات قئم کرنے دی کوشش کيتی، حلانکہ اس وقت رومی حکومت اتنی بدحواس سی کہ اوہ آسانی تو‏ں ایشائے کوچک اُتے قبضہ کر سکدا سی ہناں نے یورپ وچ تہلکہ مچارکھیا سی انہاں کاسردار المارک Alaric 410 وچ روم اُتے قابض ہو چکيا سی مگر یزگردمسیحیاں دے خلاف جنگ اُتے راضی نہ ہويا، اس دے اسيں مذہباں نے اسنو‏ں عاسی دا خطاب دتا۔ 420 وچ اس دا انتقال ہويا تو اس دا بیٹا بہرام پنجم تخت اُتے بیٹھا۔ بہرام گورBahram Gur دی پرورش اک عرب سردار دے ہاں ہوئی سی۔ باپ دی موت دے اوہ ایران وچ نئيں سی ایرانی امرائ نے یزگرد دے دوسرے بیٹے شاپور نو‏‏ں بیٹھانے دی کوشش کيتی، مگر اس اثنا وچ بہرام ایران پہنچ گیا تے عرب سرداراں دی مدد تو‏ں تخت اُتے قبض ہو گیا۔ بہرام نے اپنے باپ دی پالیسی اتفاق نہ کیتا تے مسیحیاں اُتے سختی برتنی شروع کيتی۔ اس اُتے روم نے ایران اُتے حملہ کر دتا، دوسال دے بعد صلح ہو گئی تے دونے حکومتاں نے رواداری برتنے دا اعلان کیتا۔ بہرام گور دے عہد وچ ہناں نے ایران اُتے حملہ کر دتا، بہرام نے نہایت مستعدی تو‏ں انہاں دا مقابلہ کیتا تے انہاں نو‏ں ایسی شکست دی کہ بہرام دی زندگی وچ انہاں نے ایران دا رخ نئيں کیتا۔ بہرام دا انتقال 440 وچ ہويا، اسنو‏ں اک ماہر شکاری بتایا گیا اے، اسنو‏ں گور دے شکار دا بہت شوق سی، اس لئی اسنو‏ں <a href="/wiki/%D8%A8%DB%81%D8%B1%D8%A7%D9%85_%DA%AF%D9%88%D8%B1" title="بہرام گور">بہرام گور</a> دے لقب تو‏ں یاد کیتا جاندا اے۔ اس دے عدل و انصاف دی وی تعریفاں کيتیاں گئياں نيں۔ بہرام دا لڑکا یزدگرد بادشاہ ہويا۔ اس نے معاہدے دا پاس نہ کردے ہوئے مسیحیاں اُتے تشدد شروع کیتا تو رومی حکومت نے جنگ چھیڑدت‏ی۔ مگر شکست دے بعد انہاں نو‏ں صلح کرنی پئی۔ یزدگر دی موت دے بعد اس دے دو بیٹےآں ہرمز تے فیروز دے درمیان وچ تخت و تاج دی کشمکش شروع ہو ئی، اس وقت فیروز سیستان وچ سی اس لئی ہرمزد نے تخت اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہو گیا۔ مگر دو سال دے اندر فیروزنے ہناں دی مدد لی تے ھرمز اُتے چھڑائی دی تے اسنو‏ں قتل کر دتا۔ فیروز نے ہرمزد نو‏‏ں قتل کرکے اپنی بادشاہت دا اعلان کر دتا، مگر فیروز نو‏‏ں سکون دے نال حکومت کرنے دا موقع نئيں ملیا، ہناں نے مملکت دے مغربی حصہ نو‏‏ں تاراج کرکے اجاڑ دتا۔ 483 وچ بلخ دے قریب فیروز تے ہنوںکی جنگ ہوئی، جس وچ ایرانی فوج نو‏‏ں شکست ہوئی تے فیروز مارا گیا۔ فیروزکے قتل دے بعد یزدگرد دا تیسرا بیٹا بلاش تخت اُتے بیٹھا۔ آرمیناوچ اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پیتا، اوتھ‏ے دی حکومت نے مسیحیت نو‏‏ں ملکی مذہب قرار دتا، جسنو‏ں بلاش نو‏‏ں مجبوراََ منظور کرنا پیتا۔ اس لئی اوہ سخت نامقبول ہو گیا۔ چنانچہ امرائ نے اسنو‏ں تخت تو‏ں علحیدہ کرکے فیروز اول دے بیٹے قباد Kabad دی بادشاہت دا اعلان کر دتا۔ اوہدی تخت نشینی دے وقت ملک دی سیاسی حالت بہت خراب سی۔ مشرق دی جانب تو‏ں ہر وقت ہناں دے حملے خدشہ لگیا رہندا سی آرمینا دی شورش وی جاری سی۔ مذہبی رہنما تے امرائ سیاست اُتے حاوی سن ۔ بلاش دی کمزور حکمت عملی دی وجہ تو‏ں حکومت دا وقار گرگیا سی عین اسی زمنے وچ اک شخص مزدک نامی پیدا ہو ا۔ جس نے نواں مذہب جاری کیتا تے اشمالیت و اشتراکت Communiam دی تبلیغ کيتی۔ اوہدی تعلیم نے ملک دے اندر مزیدبے چینی پیدا کردی، ایسی حالت وچ خزر قبیلے نے ایران اُتے یورشاں شروع کر دتیاں اس دے بعد مذہبی رہنماآں تے امرائ دی طاقت نو‏‏ں ٹورنے دے خیال تو‏ں ملک وچ اشمالیت و اشتراکت رائج کرنے دی کوشش کيتی، مگر اسنو‏ں کامیابی نہیںہوئی تے 498ئ وچ خود انہاں دے ہتھو‏ں گرفتار ہويا، امرائ نے اسنو‏ں قید کرکے اس دے بھائی نو‏‏ں جاماسب Zamap نو‏‏ں تخت اُتے بیٹھا دتا۔ </p><p>جاماسب حالے حالات اُتے قابو نہ پاسکا سی کہ قباد قید تو‏ں نکل کر ہنوںکے پاس پہنچ گیا تے انہاں دی مدد تو‏ں تخت اُتے دوبارہ قابض ہو گیا۔ قباد کادوسرا دور بہت کامیاب ثابت ہويا، اس نے تخت حاصل کرنے دے بعد ہناں تے رومیاں تو‏ں جنگ چھڑ دت‏ی۔ ہنوںسے جنگ دا سلسلہ دس سال تک جاری رہیا، اس نے بے درپے شکست دے کر انہاں نو‏ں اِنّا کمزور کردی کہ اوہ سر نہیںاٹھا سکے۔ رومیاں دے مقابلے وچ قباد نو‏‏ں کامیابی ہوئی، حالے جنگ جاری سی کہ اوہدی وفات ہو گئی تے اس دا بیٹا خسرو حکمران بنا۔ خسرو جس نو‏‏ں عرب کسریٰ کہندے نيں، خاندان ساسان دا سب تو‏ں نامور بادشاہ گزریا اے۔ اس دے عہد وچ نوشیرواں بھائیاں تو‏ں چھوندا سی مگر قباد دا منظور نظر سی اس لٰٰے قبادنے جانشین بنایا سی پھر وی قباد دے دو بیٹےآں کاؤس Kaoses تے جام Zames نے تخت دا دعویٰ کیتا مگر انہاں نو‏‏ں ناکامی دا منہ دیکھنا پیتا۔ نوشیرواں نے انہاں نو‏ں بلکہ خاندان دے اکثر شہزاداں نو‏‏ں قتل کرادتا تاکہ سلطنت دا تے کوئی دعویٰ دار باقی نہ راے۔ اس دے عہد تک مزدوکیت ملک دے اکثر حصےآں تک پھیل گیا سی، اس نے ملک وچ بے چینی پیدا کردی سی۔ نوشیرواں نے مذہبی رہنماآں نو‏‏ں خوش کرنے دے خیال تو‏ں مزدوک تے اس دے اک لکھ پیراں نو‏‏ں قتل کرادتا۔ اس کار خیز دے بدلے اس دے اسيں مذہباں نے اسنو‏ں عادل یا داد گرJists دا خطاب دتا۔ داخلی سیاست تو‏ں نجات پانے دے بعد نوشیرواںنے <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومی سلطنت">رومی سلطنت</a> دی طرف توجہ دی تے 533 وچ قیصر روم جسٹینین Justinion اک معاہدہ کر لیا۔ اس معاہدہ دے تحت رومی حکومت نے اک وڈی رقم دینے دا وعدہ کیتا، جس دے بدلے نوشیرواں نے دربند تے کوہ کاف دے دوسرے قلعاں دی حفاظت دی زمہ داری لی۔ مگر چند سال دے بعد ہی نوشیروان نے رومیاں تو‏ں جنگ چھیڑ دت‏ی۔ رومی حکومت ہنوز جنگ کےلئے تیار نئيں سی۔ چنانچہ اس نے تاوان جنگ تے بھاری خراج دی بھاری رقم پیش کردے ہوئے صلح کرلی۔ مگر ایہ صلح وی زیادہ دیر پا نئيں ہوئی تے لازیکا Lazica دے مسئلہ اُتے جنگ چھڑگئی۔ ایہ جنگ 562 وچ ختم ہوئی، آخر وچ چند شرائط اُتے صلح ہو گئی۔ ایہ معاہدہ جو پجاس سال دے لئی ہويا سی، اس وچ ایران نے لازیکا تو‏ں دستبرداری دا اعلان کیتا تے روم نے اس دے عوض تیس ہزار اشرفیاں سالنہ دینے دا وعدہ کیتا سی، ہور ایران نے یقین دلیایا سی کہ اوہ مسیحیاں اُتے طلم نئيں کرے گا۔ مگر ایہ صلح وی دیر تک قائم نئيں رہے سکيتی۔ نوشیروان دے عہد دا دوسرا اہ‏م واقعہ ترکاں دے متعلق اے۔ اس وقت مشرقی ترکاں دا سردار ایل خانIl Khan سی نوشیروان نے ترکاں تو‏ں دوستانہ تعلقات قائم کیتے تے اوہدی مدد تو‏ں ہناں اُتے حملے کیتے۔ اس مقابلے وچ ہناں نو‏‏ں شکست ہوئی تے انہاں دا سردار ماراگیا۔ اس واقع دے بعد ایرانی سرحداں دریائے جیحاں تک وسیع ہوگئياں تے اس دے بعد نوشیروان نے خزر قبائل اُتے فوج کشی دی تے انہاں دی طاقت نو‏‏ں وی پارا پارا کر دتا۔ یمن اُتے حبشہ Abyssinian دی حکومت سی جس نے قبضہ کر لیا۔ حبشی حاکم ابراہہ دے زمنے وچ ایہ تسلط ہور مستحکم ہويا۔ مسیحیت دی تبلیغ دے لئی صنعا دے مختلف مقامات اُتے کلسیے تعمیر ہوئے۔ 570ئ وچ ابرہہ اک فوج لے کر نکلیا کہ <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%81_%DA%A9%D8%B9%D8%A8%DB%81" class="mw-redirect" title="خانہ کعبہ">خانہ کعبہ</a> مسمار کر دے، مگر بلا آسمنی نے اسنو‏ں تباہ کر دتا۔ اس جارہانہ کاروئیاں تو‏ں عرباں دے اندر شدید بے چینی پھیل گئی۔ اسی زمنے وچ اک حمیر Himyarte دا اک شہزادہ جو یمن دے سابق خاندان تو‏ں تعلق رکھدا سی، ایران وچ پناہ گزاں سی چنانچہ عرباں نے حبشیاں دے خلاف نوشیروان تو‏ں مدد طلب کيتی۔ اس نے فوراََ عرباں دی حمایت دا اعلان کیتا تے اک وڈی فوج بھیج دت‏ی۔ حبشی حکومت مقابلہ نئيں کرسکی تے یمن خالی کرنے اُتے مجبور ہوئی۔ نوشیروان نے حمیری شہزادے نو‏‏ں ایرانی مملکت دا حاکم مقرر کر دتا کیتا۔ اس طرح یمن وچ وی ایران دا تسلط 576 وچ قائم ہويا۔ 567 وچ ترک سردار دیزا بول Dizabul نے نوشیروان دے دربار وچ اپنا اک سفیر بھیجیا تے ایرانی حکومت تو‏ں اتحاد دی خواہش کی، مگر نوشیروان نے ایہ درخواست مسترد کردی تے سفیر نو‏‏ں زہر دے کر ہلاک کر دتا۔ ترکاں نے اپنی کمزوری نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے رومی حکومت تو‏ں اتحاد دی کوشش کيتی تے چارسال دے بعد 572 وچ ترکاں تو‏ں باضابطہ اتحاد کر لیا۔ یہ گل قابل غور اے کہ چار سال وچ دے اندر کیتا سیاسی تبدیلیاں واقع ہوئیاں کہ رومی حکومت نے ترکاں تو‏ں اتحاد کرکے ایران تو‏ں جنگ چھیڑ دت‏ی۔ مورخین اس دے صحیح اسباب نئيں بتاندے نيں، مگر صاف ظاہر اے کہ اس واقع تو‏ں اک سال پہلے یمن دے اندر حبشی حکومت نے ایران تو‏ں شکست کھادی تے یمن اُتے ایرانی تسلط ہو گیا۔ حبشی حکومت رومیاں دے زیر اثر ہونے دے علاوہ اسيں مذہب وی سی۔ علاوہ ازاں یمن نو‏‏ں تجارتی تے سیاسی اہمیت وی حاصل سی۔ اس سیاسی تبدیلی دی وجہ تو‏ں رومی حکومت میدان جنگ وچ اتر آئی۔ مگر جنگ وچ انہاں نو‏ں سخت ہزمیت اٹھانی پئی۔ جسٹینین انہاں ناکامیاں نو‏‏ں برداشت نہ کرسکا تے تخت تو‏ں دست بردار ہو گیا۔ اس دے جانشین طبرس Tiberus نے نوشیروان تو‏ں صلح کرلی۔ اس واقع دے چند ماہ بعد ایران دا ایہ شہرہ آفاق بادشاہ 579 وچ دنیا تو‏ں رخصت ہويا۔ نوشیروانی عہد ساسانی دور دا انتہائی عروج دا دور سی مگر اس دور دے بعد ایرانی حکومت نہایت تیزی تو‏ں زوال دی طرف گامزن ہوئی تے کل چوہتر سال وچ چودہ بادشاہ تخت نشین ہوئے تے بالاآخر 652 وچ ساسانی بلکہ ایرانی دور حکومت مسلماناں دے ہتھو‏ں ختم ہويا۔ نوشیراں دے بعد اس دا بیٹا ہرمزد بادشاہ ہويا۔ اس دے عہدوچ رومیاں تو‏ں پھر جنگ چھڑ گئی، اس دوران وچ ہی ترکاں نے مشرق دی طرف تو‏ں سخت یورشاں کيتیاں ۔ ہرمزدنے بہرام چوباں نو‏‏ں انہاں دے مقابلے وچ بھیجیا۔ اس نے سخت مقابلے دے بعد ترکاں نو‏‏ں شکست دی تے اک جنگ وچ انہاں دا سردار مارا گیا۔ فاتح دی وجہ تو‏ں بہرام چوبیںکے اثر و رسوخ وچ اضافہ ہويا تے اس وجہ تو‏ں ہرمزد نے خائف ہوکر اسنو‏ں رومی محاذ دی طرف منتقل کر دتا۔ اوتھ‏ے اک جنگ وچ بہرام چوبیںنے شکست کھادی ہرمزد نے اس بہانے اس دے اختیارات کم کرنے دی کوشش کيتی، تو بہرام نے بغاوت کردی تے بادشاہ نو‏‏ں گرفتار کرکے قتل کر دتا۔ کچھ دناں تک حکومت دی باگ دوڑ اسی دے ہتھ وچ رہی۔ کیوںکہ نواں بادشاہ رومی سلطنت دی طرف بھاگ گیا تے قیصر روم تو‏ں مدد لے کر ایران واپس آیا۔ خسرو پرویز ہرمزد دا بیٹا سی اوہ رومیاں دی حمایت تو‏ں تخت نشین ہويا سی، اس طرح روم نو‏‏ں ایران مداخلت دا موقع فراہ‏م کیتا۔ خسرو اپنے محسن قیصر روم مورس Mourice دی زندگی وچ خاموش رہیا۔ 604 وچ مورس دے وقت ل دے بعد فوکس Phocas قیصر روم منتخب ہويا۔ خسرو نے فوراََ جنگ دا اعلان کردے ہوئے رومی علاقے اُتے حملہ کر دتا۔ ایہ جنگ خسروکی موت تک جاری رہی۔ 627 وچ دست گرد Dast Girdکے مقام اُتے رومی بادشاہ ہرقل Heracliusنے خسرو نو‏‏ں آخری شکست دت‏ی۔ خسرو میدان جنگ چھڈ دے بھاگ گیا۔ ایرانی امرائ نے انہاں ناکامیاں نو‏‏ں خسروکی ذا‏تی کوتاہیاں اُتے مجہول کردے ہوئے اسنو‏ں تخت تو‏ں اتار کر قتل کر دتا۔ اس دا بیٹا شیرویہ Siroes جو خود سازش وچ شریک سی، قباد دوم دے لقب تو‏ں تخت اُتے بیٹھا۔ خسرو پرویز ساسانی خاندن دا آخری حوصلہ مند حکمران سی، مگر عیش پسند تے مغرور وی سی اس نے عظیم انشان محلات تعمیر کرائے تے عیاشیاں دے لئی وافر مقدار وچ سامان مہیا کیتے۔ مشہور اے اوہدی بیویاں دی تعداد تن ہزار سی۔ خسرو عہد دا اہ‏م واقعہ عرباں دے لئی آویزش وی اے، جس دا تعلق اسلام تو‏ں وی اے۔ رسول اللہ نے ہجرت دے چھیويں سال 627 وچ اک نامہ مبارک خسرو نو‏‏ں ارسال فرمایا تے اسنو‏ں اسلام دی دعوت دت‏ی۔ خسرو نے غصہ تو‏ں آپؑ دے نامہ مبارک نو‏‏ں پھاڑ دتا تے یمن دے حاکم نو‏‏ں حکم دتا کہ آپؑ گرفتار کرکے حاضر کیتا جائے۔ خسرو دی جگہ اس کابیٹا شیرویہ قباد دوم دے لقب تو‏ں بیٹھا۔ ہرقل Heraclius دے نال اس شرط اُتے صلح ہوئی کہ مسیحاں دے عقیدے دے مطابق جس صلیب اُتے حضرت عیسیٰ نو‏‏ں چڑھایا گیا سی اوہ واپس کردی جائے۔ ایہ صلیب ایرانیاں <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="بیت المقدس">بیت المقدس</a> نو‏‏ں مسخر کرکے حاصل کيتی سی۔ شیرویہ نے اس خیال تو‏ں اپنے تمام بھائیاں نو‏‏ں قتل کرادتا سی کہ کوئی مدعی سلطنت باقی نہ راے، مگر خود وی اک سال دے بعد طاؤن دی نظر ہويا۔ اس دے بعد <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="خسرو پرویز (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خسرو پرویز</a> دی دوبیٹیاں یکہ بعد ہور فرمانروا بناں۔ 634 وچ یزدگرد ثالث کوبادشاہ بنا دتا، کہخسروجوپرویز دا پوندا سی، ایہ آخری ساسانی بادشاہ سی عرباں تو‏ں جنگ شروع ہوچک‏ی سی، قادسیہ 637 1ور نہاوند 642 دی فیصلہ کن جنگاں نے ساسانیاں دی قسمت اُتے آخری مہر لگیا دت‏ی۔ یزدگرد بلخ دی طرف فرار ہويا کہ شہنشاہ چین تو‏ں امداد لے، اوہ 651 وچ مرو دے قریب مارا گیا۔ </p><p><br /> </p><p><br /> </p> <table cellpadding="5" cellspacing="0" style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px"> <tbody><tr> <td style="background:green" align="center" width="130px" colspan="2"><b><font size="+2" color="orange">ایران/ایرانشہر<font></font></font></b><font size="+2" color="orange"><font> </font></font></td></tr> <tr align="center"> <td colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Eranshahr.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Eranshahr.svg/200px-Eranshahr.svg.png" decoding="async" width="200" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Eranshahr.svg/300px-Eranshahr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Eranshahr.svg/400px-Eranshahr.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="300" /></a></span> </td></tr> <tr> <td></td> <td><b>پہلوی لپی چ ناں</b> </td></tr> <tr> <td style="background:green" align="center" width="130px" colspan="2"><b><font size="+2" color="yellow">ساسانی سلطنت<font></font></font></b><font size="+2" color="yellow"><font> </font></font></td></tr> <tr> <td style="background:lavender" align="center" width="130px" colspan="2"><b><font size="1" color="black">224ء توں 651ء تک<font></font></font></b><font size="1" color="black"><font> </font></font></td></tr> <tr align="center"> <td colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%A6%D9%84:Sassanid_Empire_620.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9b/Sassanid_Empire_620.png" decoding="async" width="250" height="165" class="mw-file-element" data-file-width="250" data-file-height="165" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="background:lavender" align="center" width="130px" colspan="2"><b><font size="+1" color="black">ساسانی سلطنت اپنی انتہا تے ، <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B3%D8%B1%D9%88_II&action=edit&redlink=1" class="new" title="خسرو II (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خسرو II</a> دے عہد چ (610ء)<font></font></font></b><font size="+1" color="black"><font> </font></font></td></tr> <tr> <td><b>راجگھر</b><hr /> </td> <td style="padding-right: 1em;">اردشیر خوارہ (شروع چ) </td></tr> <tr> <td>:</td> <td><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%81%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ستیسیفون (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ستیسیفون</a> <hr /> </td></tr> <tr style="vertical-align: top"> <td><b><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C" title="بولی">بولی</a></b> </td> <td style="padding-right: 1em;">گھبلی <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فارسی">فارسی</a> </td></tr> <tr style="vertical-align: top;"> <td><b>مذہب</b> </td> <td style="padding-right: 1em;"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA" title="زرتشت">زرتشتی</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="پارسی">پارسی</a> مذہب </td></tr> <tr style="vertical-align: top;"> <td><b>طرز حکومت</b><hr /> </td> <td style="padding-right: 1em;">مطلق العنان بادشاہت <hr /> </td></tr> <tr> <td style="background:green" align="center" width="130px" colspan="2"><b><font size="+1" color="yellow">شہنشاہ<font></font></font></b><font size="+1" color="yellow"><font> </font></font></td></tr> <tr> <td><b>224ء توں 241ء</b> </td> <td style="padding-right: 1em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اردشیر بابکان">اردشیر بابکان</a> (پہلا) </td></tr> <tr style="vertical-align: top;"> <td><b>632ء توں 651ء</b> </td> <td style="padding-right: 1em;"><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%B2%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%AF_III&action=edit&redlink=1" class="new" title="یزدگرد III (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یزدگرد III</a> (آخری) </td></tr> <tr> <td><b>تریخ</b><hr /> </td> <td style="padding-right: 1em;"><hr /> </td></tr> <tr style="vertical-align: top"> <td><b>قیام</b> </td> <td style="padding-right: 1em;">سن 224ء </td></tr> <tr style="vertical-align: top;"> <td><b><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="عرب">عرباں</a> ہتھز خاتمہ</b> </td> <td style="padding-right: 1em;">سن 651ء </td></tr> <tr style="vertical-align: top;"> <td><b>رقبہ</b><hr /> </td> <td style="padding-right: 1em;"><hr /> </td></tr> <tr style="vertical-align: top"> <td><b>سن 550ء چ</b> </td> <td style="padding-right: 1em;">74 <a href="/wiki/%D9%84%DA%A9%DA%BE" title="لکھ">لکھ</a> مربع <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%B9%D8%B1" title="کلومیٹر">کلومیٹر</a> </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ساسانی_بادشاہاں_دی_فہرست"><span id=".D8.B3.D8.A7.D8.B3.D8.A7.D9.86.DB.8C_.D8.A8.D8.A7.D8.AF.D8.B4.D8.A7.DB.81.D8.A7.DA.BA_.D8.AF.DB.8C_.D9.81.DB.81.D8.B1.D8.B3.D8.AA"></span>ساسانی بادشاہاں دی فہرست</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=6" title="حصہ لکھو: ساسانی بادشاہاں دی فہرست"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>شاپور اول (240۔ 271 ) Shapur or Sapor 1th</li> <li>ہرمزد اول (271 تا 272) Hormisdas 1th</li> <li>بہرام اول (272 تا 275) Bahram 1th</li> <li>بہرام دوم (275ئ تا 282) Bahram 2ed</li> <li>بہرام سوم و نرسی(282 تا 301) Bahram 3ed & Narses</li> <li>ھرمز دوم و آذر نرسی (301 تا 310 )Narses Hormuz 2ed & Aezar</li> <li>شاپور دوم (310 تا 379) Shapur 2ed</li> <li>اردشیر دوم (379 تا 382) Ardeshir 2ed</li> <li>شاپور سوم (382 تا 388)Shapur 3d</li> <li>بہرام چہارم (388 تا 399) Bahram 4th</li> <li>یزدگرد اول (399 تا 420) Yezdigird 1th</li> <li>بہرام پنجم یا بہرام گور (420 تا 440)Bahram 5th or Bahram Gur</li> <li>یزدگرد دوم (400 تا 457) Yezdigird 2ed</li> <li>ہرمزد سوم (457 تا 457 ) Hormisdas 3th</li> <li>فیروز اول (459تا 482) Feiruz 1th</li> <li>بلاش (483 تا 487) Volagases</li> <li>کواد یا قباد (487 تا 492) Kabad or Kavad</li> <li>جاماسب (492 تا 502) Zamap</li> <li>کواد یا قباد بار ثانی (502 تا 531) Kabad or Kavad</li> <li>خسرو اول یا نوشیرواںعادل (531 تا 579 ) Chosroes or Noshirwan The Jists</li> <li>ہرمزد چہارم (579 تا 590) Hormisdas 4th</li> <li>خسرو پرویز یا خسرو ثانی (590 تا 628) Chosroes Parvis Or Chosroes 2ed</li> <li>آخر دور (628۔ 651)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="رومیاں_توں_کشمکش"><span id=".D8.B1.D9.88.D9.85.DB.8C.D8.A7.DA.BA_.D8.AA.D9.88.DA.BA_.DA.A9.D8.B4.D9.85.DA.A9.D8.B4"></span>رومیاں تو‏ں کشمکش</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=7" title="حصہ لکھو: رومیاں تو‏ں کشمکش"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ایران وچ اشکانیاں نے یونانیاں نو‏‏ں بے دخل کرکے ایرانی حکومت دا حیا کیتا سی اس لئی قدرتی طور اُتے شام دے یونانیاں تو‏ں انہاں دی کشمکش جاری رہیاں۔ جدو‏ں یوناناں نو‏‏ں رومیاں نے بے دخل کیتا تو ایہ کشمکش رومیاں دی طرف منتقل ہو گئی تے ساسانیاں نو‏‏ں رومیاں تو‏ں ایہ کشمکش اشکانیاں تو‏ں ورثہ وچ ملی سی۔ اردشیر نے اپنی سلطنت وسیع کرنے دی کوشش کيتی تے جنوبی عراق اُتے قابض ہو گیا۔ شمالی عراق اُتے پیش قدمی صورت وچ رومیاں تو‏ں جنگ ناگزیر سی چنانچہ اس نے شمالی عراق تے آرمینا نو‏‏ں رومی بالادستی تو‏ں آزاد کرانے دی کوشش کيتی۔ رومی سلطنت کابادشاہ سور الگزندڑ Severus Alexander سی، اس نے ایران دی ودھدی ہوئی طاقت دے پیش نظر مصالحت دی کوشش کيتی۔ اس نے اردشیرکو اک تہدیدی مگر مصالحانہ خط لکھیا کہ اوہ اپنی حدود تو‏ں آگے نئيں بڑھے۔ اردشیرنے اس دا سخت جواب دتا تے شمالی عراق اُتے حملہ آور ہويا۔ اس دے مقابلے وچ قیصر روم اک وڈا لشکر لے کر آیا تے ہور آرمینا دے حکمران خسروکو ہدایت دی کہ اوہ صوبہ ماد اُتے حملہ کر دے۔ مگر رومیاں نو‏‏ں شکست ہوئی تے خسرو مارا گیا۔ آرمینا Armina دے نال شمالی عراق وچ نصیبن تے حران کاعلاقہ ساسانی مملکت وچ شامل ہو گیا۔ رومیاں تو‏ں آخری جنگ ھرمز دے مقام اُتے ہوئی، اس دے بعد الگزنڈر نے صلح کرلی۔ اردشیرکی موت دی خبر ملتے ہی آرمینا وچ بغاوت ہو گئی تے نصیبن تو‏ں حران تک دے علاقے اُتے رومی قابض ہو گئے۔ شاپورنے اپنی حثیت مستحکم کرنے دے بعد پہلے آرمینا دی بغاوت نو‏‏ں فرد کیتا، پھر رومیاں نو‏‏ں شکست دے کر نہ صرف نصیبن تے حران بلکہ انطاکیہ نو‏‏ں وی فتح کر لیا۔ آخر دونے حکومتاں وچ صلح ہو گئی تے شاپو نے نصیبن تے انظاکیہ رومیاں نو‏‏ں واپس کر دتے۔ ایہ پہلی جنگ 244 وچ ختم ہوئی۔ ڈیڑھ سال دے بعد 258 وچ شاپور نے انطاکیہ اُتے قبضہ کر لیا، ایہ سن کر قیصر والٹرین Valrin اک وڈی فوج لے کر نکلیا تے انطاکیہ واپس لے کر ایڈسہ Adissa دی طرف پیش قدمی کيتی۔ اس مقام اُتے زبردست لڑائی ہوئی تے والٹرین گرفتار ہويا تے اوہدی ساری عمر قید خانے وچ گزری۔ اس دے بعد شاپورنے ایشائے کوچک دی طرف پیش قدمی دی تے قساریہ Caesarea اُتے قابض ہو گیا۔ مگر اس نے اسنو‏ں اپنی مملکت وچ شامل کرنے دی کوشش نئيں دی تے لوٹ مار کرکے واپس لوٹ گیا۔ راستے وچ تدمر Palmyra دے رومی حکمران ازینہ Odenathus نے اوہدی فوج اُتے حملے کیتے تے اسنو‏ں تنگ کیتا تے اس دے <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%BA%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مال غنیمت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مال غنیمت</a> دے علاوہ اوہدی چند بیویاں وی اپنے قبضے وچ کرچلاں۔ بہرام دے دور وچ رومی فوجاں طیفسون تک ودھ آئیاں، مگر خوش قسمتی تو‏ں قیصر داخلی سازوشاں دا شکار ہو ک‏ے مارا گیا تے رومی واپسی اُتے مجبور ہو گئے۔ نرسی دے عہد وچ رومیاں نے آرمینا اُتے اپنا اثر قائم کرنے دی کوشش کيتی تے فرہاد دے بیٹے تیر داد نو‏‏ں کو آمادہ کیتا کہ اوہ باپ دی ریاست اُتے قبضہ کرلے۔ چنانچہ اس نے رومیاں دی مدد تو‏ں آرمینااُتے قبضہ کر لیا۔ لیکن نرسی نے رومیاں نو‏‏ں شکست دے کر دوبارہ آرمینا اُتے قبضہ کر لیا۔ اس واقع دے اک سال بعد 297ئ رومیاں تو‏ں دوسری جنگ ہوئی تے ایرانی فوج نے شکست کھادی نرسی زخمی ہويا تے اس دے اہل و عیال گرفتار ہوئے۔ اس نے دب کر رومیاں تو‏ں صلح کرنی پئی۔ اس صلح نامے دی رو تو‏ں اسنو‏ں پنج صوبے رومیاں دے حوالے کرنے پڑے تے دریائے دجلہ نو‏‏ں دونے ملکاں دی سرحد قرار دتا گیا۔ آرمینا دی سرحد صوبہ ماد تک وسیع کردتی گئی۔ اس صلح نامے نے ایرانی وقار نو‏‏ں سخت نقصان پہچایا، ہور ایرانی حکومت دا اک وڈا حصہ رومیاں دے قبضہ وچ چلا۔ شاپور دے بچپن وچ قیصر روم قسطنطین Coustantine نے مسیحی مذہب قبول کر لیا تے مسیحیت نو‏‏ں سرکاری مذہب قرار دے دتا گیا۔ اس طرح قدرتی طور اُتے ایران دے مسیحیاں دی ہمدردیاں رومی مملکت دے نال ہوگئياں۔ آرمیناکے بادشاہ نے وی مسیحی مذہب قبول کرکے اوہدی تبلیغ ملک وچ شروع کی، اس صورت حال نے ایران و روم دے نال سیاسی کشمکش دے نال مذہبی کشمکش وی پیدا کردت‏ی۔ شاپورنے اپنی مسیحی رعایا اُتے سختی شروع کردی تے انہاں اُتے دو گونا محصول لگائے، ہور مسیحیت دی تبلیغ و اشاعت اُتے پابندی عائد کردت‏ی۔ مسیحیاں نے رومی حکومت دی حوصلہ افزائی یا حمایت دی توقع اُتے فساد پربا کرنا شروع کر دتا۔ نرسی دے عہد وچ جو شرمناک محاہدہ ہويا سی، اس دے تحت نہ صرف آرمینا ایران تو‏ں کھو لیا گیا سی بلکہ اوہدی حدود میدتا تک وسیع کردتی گئی سی۔ باوجود اس دے تعلقات بہت کشیدہ ہوچکے سن، قسطنطین دی حیات وچ پیش قدمی دی جرت نئيں ہوئی۔ 337 وچ قسطنطین Coustantine دے وفات پانے دے بعد اس نے رومی حکومت تو‏ں باضابطہ جنگ چھیڑ دت‏ی۔ شاپور نے نصیبن دا محاصرہ کیتا، مگر کامیابی حاصل نہ کرسکا، البتہ سنجرSangir دے قلعہ تے آرمینا اُتے قبضہ کر لینے وچ کامیاب ہو گیا۔ آرمیناکے باشندے تیردار دی مذہب دی تبدیلی تو‏ں سخت ناخوش سن ۔ اس لئی انہاں نے شاپورسے مدد طلب دی تے اپنا الحاق ایران تو‏ں کر دتا۔ رومی حکومت وی یورشاں تو‏ں تنگ آگئی سی، اس لئی صلح دی خواش مند ہوئی۔ 356ئ وچ شاپور نے صلح دے لئی ایہ شرط رکھی کہ جو علاقے رومیاں نے لئی سن اوہ واپس کیتے جان، مگر رومی رضامند نئيں ہوئے۔ اس اثنائ وچ قیصر روم کانسٹین ٹیوس دا انتقال ہو گیا تے جولیان Jolian بادشاہ ہو گیا۔ اس نے ایرانیاں تو‏ں جنگ چھیڑ دی تے 364ئ وچ اوہ اک وڈی فوج لے کر دریائے دجلہ فرات عبور کرکے طیسفون دی طرف بڑھا چلا آیا۔ مگر اوہدی فوج دا وڈا پیچھے رہے گیا، علاوہ ازاں رسد وچ کمی واقع ہوئی۔ اسی حالت وچ ایرانیاں نے حملہ شروع کریئے تے افراتفری پھیل گئی، جنگ وچ اک نیزہ جولیان Jolianکو لگیا اوہ مر گیا۔ اس دے مرتے ہی رومی فوجاں پیچھے ہٹاں۔ اس مہم وچ رومیاں نو‏‏ں وڈا نقصان اٹھنا پڑ، اوہ ہور جنگ جاری رکھنے دی ہمت نئيں کرسکے۔ چنانچہ جولیان دے جانشین جودیان Jovian نے ایران دی شرائط کلی طور اُتے مان لاں تے اوہ تمام علاقے جو نرسی نے کھو دتے سن ایران کوواپس مل گئے تے آرمینا اُتے ایران دا تسلط تسلیم کرلیاگیا۔ اس طرح شاپورنے ایران دا وقار بلند کیتا۔ شاپور سوم تخت اُتے بیٹھا۔ اس دے عہد وچ آرمینا وچ شورش پرپا ہوئی۔ رومیاں نے حسب سابق آرمینا وچ اپنا اثر قائم کرنے دی کوشش کيتی۔ مگر چند سال پہلے 387ئ وچ انہاں نو‏‏ں ایڈریانوپل Adrianople دی جنگ میںقوطیون Goth دے ہتھو‏ں ایسی ہزمیت اٹھانی پئی سی کہ اوہ سنبھل نہ سکے۔ اس لئی آرمیناوچ زیادہ لسچسپی دا اظہار نئيں کرسکے۔ دوسری طرف شاپور تسہل تے امن پسند سی، اس لئی آرمینا دوحصےآں وچ بٹ گیا تے دونے حصےآں وچ اشکانی شہزادے حکمران سن ۔ مشرق دے وسیع حصے اُتے ایران دے زیراثر رہیا تے مغربی حصہ اُتے رومی تسلط تسلیم کر لیا گیا۔ یزگرد اول نے اپنے پیشرآں دی پالیسی دے برعکس مسیحیاں تو‏ں رواداری برتی تے رومی حکومت تو‏ں دوستانہ تعلقات قئم کرنے دی کوشش کيتی، حلانکہ اس وقت رومی حکومت اتنی بدحواس سی کہ اوہ آسانی تو‏ں ایشائے کوچک اُتے قبضہ کر سکدا سی ہناں نے یورپ وچ تہلکہ مچارکھیا سی انہاں کاسردار المارک Alaric 410 روم اُتے قابض ہو چکيا سی مگر یزگردمسیحیاں دے خلاف جنگ اُتے راضی نہ ہويا۔ بہرام نے اپنے باپ دی پالیسی اتفاق نہ کیتا تے مسیحیاں اُتے سختی برتنی شروع کيتی۔ اس اُتے روم نے ایران اُتے حملہ کر دتا، دوسال دے بعد صلح ہو گئی تے دونے حکومتاں نے رواداری برتنے دا اعلان کیتا۔ یزدگرد بادشاہ ہويا۔ اس نے معاہدے دا پاس نہ کردے ہوئے مسیحیاں اُتے تشدد شروع کیتا تو رومی حکومت نے جنگ چھیڑدت‏ی۔ مگر شکست دے بعد انہاں نو‏ں صلح کرنی پئی۔ بلاش تخت اُتے بیٹھا آرمیناوچ اسنو‏ں شکست دا سامنا کرنا پیتا، اوتھ‏ے دی حکومت نے مسیحیت نو‏‏ں ملکی مذہب قرار دتا، جسنو‏ں بلاش نو‏‏ں مجبوراََ منظور کرنا پیتا۔ قباد نے رومیاں تو‏ں جنگ چھڑ دت‏ی۔ رومیاں دے مقابلے وچ قباد نو‏‏ں کامیابی ہوئی، حالے جنگ جاری سی کہ اوہدی وفات ہو گئی تے اس دا بیٹا خسرو نو شیروان عادل حکمران بنا۔ نوشیرو اںنے رومی سلطنت دی طرف توجہ دی تے533 وچ قیصر روم جسٹینین Justinion اک معاہدہ کر لیا۔ اس معاہدہ دے تحت رومی حکومت نے اک وڈی رقم دینے دا وعدہ کیتا، جس دے بدلے نوشیرواں نے دربند تے کوہ کاف دے دوسرے قلعاں دی حفاظت دی زمہ داری لی۔ مگر چند سال دے بعد ہی نوشیروان نے رومیاں تو‏ں جنگ چھیڑ دت‏ی۔ اوہدی وجہ ایہ بتائی گئی کہ قیصر جسٹینین نے مصلحت دے تحت صلح دی سی۔ اوہ اس وقت افریقہ دی مہم وچ الجھاہويا سی، اس لئی ایران تو‏ں جنگ نئيں کر سکدا سی تے صلح کرنے دے بعد اس نے پوری توجہ افریقہ دی مہم دی طرف مرکوز کردی تے چھ سال کے اندر عظیم انشان کامیابی حاصل کيتی۔ نوشیرواں نو‏‏ں خطرہ پیدا ہويا کہ جسٹینین افریقہ دی مہم تو‏ں فارغ ہونے دے بعد ایران اُتے چڑہائی کرے گا۔ اس پیش بندی دے طور اُتے خود ہی اس نے رومی علاقے اُتے حملہ کر دتا تے اوہ رومی علاقے فتح کردا ہويا انطاکیہ جا پہنچیا۔ راستہ دے اکثر شہر اس نے ویران کر دتے تے بے شمار شہریاں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتاردتا گیا تے ہزراں مکانات نو‏‏ں نذر آتش کر دتا۔ رومی حکومت ہنوز جنگ کےلئے تیار نئيں سی۔ چنانچہ اس نے تاوان جنگ تے بھاری خراج دی بھاری رقم پیش کردے ہوئے صلح کرلی۔ مگر ایہ صلح وی زیادہ دیر پا نئيں ہوئی تے لازیکا Lazica دے مسئلہ اُتے جنگ چھڑگئی۔ نوشیروان تے جسٹینین دے پہلے معاہدہ وچ اک شرط ایہ سی کہ لازیکا دی ریاست جو <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%DB%8C%D8%B1%DB%81_%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="بحیرہ اسود">بحیرہ اسود</a> دے کنارے واقع سی، رومیوںکے ماتحت رہے گی۔ اس وقت رومی حکومت افریقہ وچ الجھی ہوئی سی، اس لئی ریاست دی طرف خاطر خواہ توجہ نئيں دے سکيتی۔ 540 وچ اس نے اوتھ‏ے دے حکمران تو‏ں خراج طلب کیتا تے رومی فوج رکھنی چاہی۔ لازیکا دے حکمرن نے نوشیروان تو‏ں مدد طلب کيتی۔ اس نے فوراََ لازیکا دی بندرگاہ پترا Petra موجودہ باطوم اُتے قبضہ کر لیا تے لازیکا دی ریاست نو‏‏ں ایران وچ شامل کر لیا، اس طرح ایرانی سلطنت بحیرہ اسود تک پھیل گئی۔ مگر لازیکا دے باشندے زیادہ تر مسیحی سن، اوہ کسی قیمت اُتے رومیاں اُتے ایران نو‏‏ں ترجیع نئيں دے سکدے سن ۔ چنانچہ انہاں نے شورشاں پرپاکرداں تے رومی حکومت تو‏ں مدد طلب کيتی۔ رومیاں نے حامی دین ہونے دی ھثیت تو‏ں انہاں دی مدد دے لئی فوج بھیج دت‏ی۔ اس طرح روم و ایران وچ جنگ چھڑ گئی۔ ایہ جنگ 562ئ وچ ختم ہوئی، آخر وچ چند شرائط اُتے صلح ہو گئی۔ ایہ معاہدہ جو پجاس سال دے لئی ہويا سی، اس وچ ایران نے لازیکا تو‏ں دستبرداری دا اعلان کیتا تے روم نے اس دے عوض تیس ہزار اشرفیاں سالنہ دینے دا وعدہ کیتا سی، ہور ایران نے یقین دلیایا سی کہ اوہ مسیحیاں اُتے ظلم نئيں کرے گا۔ مگر ایہ صلح وی دیر تک قائم نئيں رہے سکيتی۔ یمن دی مہم سرکرنے دے بعد روم تو‏ں تیسری جنگ کرنی پئی۔ اس جنگ دا اہ‏م سبب ترکوںتے رومیاں دا تحاد بتایا جاندا اے۔ ترکاں نے اپنی کمزوری نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے رومی حکومت تو‏ں اتحاد دی کوشش کيتی، مگر قیصر جسٹینین اس دے لئی راضی نئيں ہويا۔ مگر چارسال دے بعد 572ئ وچ ترکاں تو‏ں باضابطہ اتحاد کر لیا۔ اس واقع تو‏ں اک سال پہلے یمن دے اندر حبشی حکومت نے ایران تو‏ں شکست کھادی تے یمن اُتے ایرانی تسلط ہو گیا۔ حبشی حکومت رومیاں دے زیر اثر ہونے دے علاوہ اسيں مذہب وی سی۔ علاوہ ازاں یمن نو‏‏ں تجارتی تے سیاسی اہمیت وی حاصل سی۔ اس سیاسی تبدیلی دی وجہ تو‏ں رومی حکومت میدان جنگ وچ اتر آئی۔ مگر جنگ وچ انہاں نو‏ں سخت ہزمیت اٹھانی پئی۔ جسٹینین انہاں ناکامیاں نو‏‏ں برداشت نہ کرسکا تے تخت تو‏ں دست بردار ہو گیا۔ اس دے جانشین طبرس Tiberus نے نوشیروان تو‏ں صلح کرلی۔ ہرمزد دے عہدوچ رومیاں تو‏ں پھر جنگ چھڑ گئی اوتھ‏ے اک جنگ وچ بہرام چوبیںنے شکست کھادی ہرمزد نے اس بہانے اس دے اختیارات کم کرنے دی کوشش کيتی، تو بہرام نے بغاوت کردی تے بادشاہ کو گرفتار کرکے قتل کر دتا۔ کچھ دناں تک حکومت دی باگ دوڑ اسی دے ہتھ وچ رہی۔ کیوںکہ نواں بادشاہ رومی سلطنت دی طرف بھاگ گیا تے قیصر روم تو‏ں مدد لے کر ایران واپس آیا۔ خسرو پرویز ہرمزد دا بیٹا سی اوہ رومیاں دی حمایت تو‏ں تخت نشین ہويا سی، اس طرح روم نو‏‏ں ایران مداخلت دا موقع فراہ‏م کیتا۔ خسرو اپنے محسن قیصر روم مورس Mourice دی زندگی وچ خاموش رہیا۔ 306 وچ مورس دے قتل دے بعد فوکس Phocas قیصر روم منتخب ہويا۔ خسرو نے فوراََ جنگ دا اعلان کردے ہوئے رومی علاقے اُتے حملہ کر دتا۔ ایہ جنگ خسرو دی موت تک جاری رہی۔ ابتدا وچ ایرانیاں نے کامیابیاں حاصل کيتیاں تے ودھدے ہوئے قسطنطنیہ تک چلے گئے۔ مگر اس دے بعد پانسا پلٹ گیا تے رومیاں نے کھوئے ہوئے علاقے واپس لے لئی تے ایرانی فوجاں نو‏‏ں بے درپے شکستاں دا شامنا کرنا پڑھا تے ایرانی افواج نو‏‏ں پے درپے ہزمیتاں دا سامناکرنا پیتا۔ 627ئ وچ دست گرد Dast Girdکے مقام اُتے رومی بادشاہ ہرقل Heracliusنے خسرو نو‏‏ں آخری شکست دت‏ی۔ خسرو میدان جنگ چھڈ دے بھاگ گیا۔ خسرو دی جگہ اس کابیٹا شیرویہ قباد دوم دے لقب تو‏ں بیٹھا۔ ہرقل Heraclius دے نال اس شرط اُتے صلح ہوئی کہ مسیحاں دے عقیدے دے مطابق جس صلیب اُتے حضرت عیسیٰ نو‏‏ں چڑھایا گیا سی اوہ واپس کردی جائے۔ ایہ صلیب ایرانیاں بیت المقدس نو‏‏ں مسخر کرکے حاصل کيتی سی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ہن_تے_ترکاں_توں_کشمکش"><span id=".DB.81.D9.86_.D8.AA.DB.92_.D8.AA.D8.B1.DA.A9.D8.A7.DA.BA_.D8.AA.D9.88.DA.BA_.DA.A9.D8.B4.D9.85.DA.A9.D8.B4"></span>ہن تے ترکاں تو‏ں کشمکش</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=8" title="حصہ لکھو: ہن تے ترکاں تو‏ں کشمکش"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بہرام گور دے عہد وچ ہناں نے ایران اُتے حملہ کر دتا، بہرام نے نہایت مستعدی تو‏ں انہاں دا مقابلہ کیتا تے انہاں نو‏ں ایسی شکست دی کہ بہرام دی زندگی وچ انہاں نے ایران دا رخ نئيں کیتا۔ بہرام گور دی موت دے بعد یزدگرد جانشین ہويا، تو ہناں نے نہ صرف خود مختیاری حاصل کرلی، بلکہ ایران اُتے حملے شروع کر دتے۔ یزدگرد دی موت دے بعد اس دا بیٹا ہرمزد تخت نشین ہويا، مگر اس دے دوسرے بیٹے فیروز نے نئيں منیا تے مدد لینے دے لئی ہناں دے پاس پہنچ گیا تے انہاں تو‏ں مدد حاصل کرکے اک لڑائی وچ ھرمز نو‏‏ں قتل کر دتا تے ساسانی تخت حاصل کر لیا۔ فیروز نے ہناں نو‏‏ں اک خظیر رقم دینے دا وعدہ کیتا سی، مگر فیروزنے تخت حاصل کرنے دے بعد ایفائے عہد تو‏ں انکار کر دتا۔ اس اُتے ہنوںنے ساسانی سلطنت دے مشرقی حصہ نو‏‏ں تاراج کرکے اجاڑ دتا۔ فیروز نے کوشش کيتی کہ ہناں دی اس سرکش دی روک تھام کرے۔ مگر اوہ ناکم رہیا اس لئی مجبوراََ اک خطیر رقم دے بدلے فیروز نو‏‏ں ہناں تو‏ں صلح کرنی پئی۔ مگر ایہ صلح دیرپا ثابت نئيں ہوئی تے ہناں دے حملے دوبارہ شروع ہو گئے۔ فیروز 482ئ وچ اوہ اک لشکر لے کر گیا تے فیروزتے ہنوںکے درمیان وچ بلخ دے قریب جنگ ہوئی، اس جنگ وچ ساسانیاں نو‏‏ں شکست ہوئی تے فیروز ماراگیا۔ فیروز دے جانشین بلاش نے خراج دی ادائیگی اُتے صلح کرلی تے ہناں نو‏‏ں اک خظیر رقم سالانہ دینا منظور کر لیا تے اس طرح ہن ساسانیوںکے باج گزار دی بجائے ساسانیوںسے خراج لینے لگے تے ساسانیاں نے نصف صدی تو‏ں ودھ عرصہ تک ہنوںکو خراج دتا۔ </p><p>560 وچ وسط ایشیائی دی بساط اُتے اک نويں قوم نمودار ہوئی، یعنی ترکاں دی مغربی سلطنت جس دا حکمران ایل خان سی نوشیروان نے اس تو‏ں دوستانہ تعلقات قائم کرلئے تے ترکاں دی مدد تو‏ں ہناں اُتے حملے کیتے، جس وچ انہاں دا سردار مارا گیا تے انہاں نو‏ں شکست ہوئی تے انہاں دی مملکت دا خاتمہ ہو گیا۔ مگراس علاقے اُتے ترکاں دا اثر و رسوخ قائم ہو گیا۔ فیروز نے ہرمزد نو‏‏ں قتل کرکے اپنی بادشاہت دا اعلان کر دتا، مگر فیروز نو‏‏ں سکون دے نال حکومت کرنے دا موقع نئيں ملیا، کیو‏ں دے اس نے ہنوںکو کچھ رقم دینے دا وعدہ کیتا سی مگر تخت نشین ہونے دے بعد اس نے ایفائے عہد تو‏ں انکار کر دتا۔ چنانچہ ہناں نے مملکت دے مغربی حصہ نو‏‏ں تاراج کرکے اجاڑ دتا۔ مجبوراََ فیروز نو‏‏ں اک بھاری رقم دے کر صلح کرنی پئی۔ مگر ایہ صلح دیر پا ثابت نئيں ہوئی تے انہاں دے حملے پھر شروع ہو گئے۔ 483 وچ بلخ دے قریب فیروز تے ہنوںکی جنگ ہوئی، جس وچ ایرانی فوج نو‏‏ں شکست ہوئی تے فیروزماراگیا۔ فیروزکے قتل دے بعد یزدگرد دا تیسرا بیٹا بلاش تخت اُتے بیٹھا۔ اس نے ہنوںسے صلح کرلی تے انہاں نو‏‏ں ہر سال خطیر رقم خراج دینا منظور کیتا۔ قباد دی تخت بشینی دے وقت مشرق دی جانب تو‏ں ہر وقت ہناں دے حملے خدشہ لگیا رہندا سی ایسی حالت وچ خزر قبیلے نے ایران اُتے یورشاں شروع کر دتیاں قبادنے جواں مردی تو‏ں پہلے خزر حملہ آورں دا مقابلہ کیتا تے انہاں نو‏ں شکست دے کر ملک تو‏ں باہر کڈیا۔ قباد کادوسرا دور وچ ہنوںسے جنگ دا سلسلہ دس سال تک جاری رہیا، اس نے بے درپے شکست دے کر انہاں نو‏ں اِنّا کمزور کردی کہ اوہ سر نہیںاٹھا سکے۔ نوشیروان دے عہد دا دوسرا اہ‏م واقعہ ترکاں دے متعلق اے۔ اس وقت مشرقی ترکاں دا سردار ایل خانIl Khan سی نوشیروان نے ترکاں تو‏ں دوستانہ تعلقات قائم کیتے تے اوہدی مدد تو‏ں ہناں اُتے حملے کیتے۔ اس مقابلے وچ ہناں نو‏‏ں شکست ہوئی تے انہاں دا سردار ماراگیا۔ اس واقع دے بعد ایرانی سرحداں دریائے جیحاں تک وسیع ہوگئياں تے اس دے بعد نوشیروان نے خزر قبائل اُتے فوج کشی دی تے انہاں دی طاقت نو‏‏ں وی پارا پارا کر دتا۔ 567 وچ ترک سردار دیزا بول Dizabul نے نوشیروان دے دربار وچ اپنا اک سفیر بھیجیا تے ایرانی حکومت تو‏ں اتحاد دی خواہش کی، مگر نوشیروان نے ایہ درخواست مسترد کردی تے سفیر نو‏‏ں زہر دے کر ہلاک کر دتا۔ سفیر نو‏‏ں زہر دے کر ہلاک کرنے تے دوستی نو‏‏ں ٹھکرانے دے اسباب صیح معلوم نئيں ہو سکے۔ ایسا معلوم ہوندا اے کہ ترکاں نے اس اتحاد دی درخواست تو‏ں پہلے ہی ایرانی مملکت اُتے یورشاں شروع کر داں سن۔ اس لئی نوشیروان نے اس درخواست نو‏‏ں مکاری اُتے مجہول کیتا۔ اس واقع دے بعد ترکاں نے زورشور تو‏ں یلغار شروع کردی، مگر نوشیروانی عہد ایرانی حکومت دے عروج دا عہد سی اس نے وی جوابی کارروائی دی تے ترکاں نو‏‏ں پیچھے ہٹنے اُتے مجبور کر دتا۔ ترکاں نے اپنی کمزوری نو‏‏ں محسوس کردے ہوئے رومی حکومت تو‏ں اتحاد دی کوشش کيتی، مگر قیصر جسٹینین اس دے لئی راضی نئيں ہويا۔ مگر چارسال دے بعد572 وچ ترکاں تو‏ں باضابطہ اتحاد کر لیا۔ نوشیراں دے بعد اس دا بیٹا ہرمزد بادشاہ ہويا۔ اس دوران وچ ہی ترکاں نے مشرق دی طرف تو‏ں سخت یورشاں کيتیاں ۔ ہرمزدنے بہرام چوباں نو‏‏ں انہاں دے مقابلے میںبھیجیا۔ اس نے سخت مقابلے دے بعد ترکاں نو‏‏ں شکست دی تے اک جنگ وچ انہاں دا سردار مارا گیا۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بادشاہ_تے_اس_دا_دربار"><span id=".D8.A8.D8.A7.D8.AF.D8.B4.D8.A7.DB.81_.D8.AA.DB.92_.D8.A7.D8.B3_.D8.AF.D8.A7_.D8.AF.D8.B1.D8.A8.D8.A7.D8.B1"></span>بادشاہ تے اس دا دربار</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=9" title="حصہ لکھو: بادشاہ تے اس دا دربار"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اس عہد دی تمام حکومتاں دی طرح ساسانی حکومت شخصی، موروثی تے مطلق العنان سی۔ بادشاہ تے اس دا دربار تمام طاقتاں دا سرچشمہ سی اوہی واضع قانون وی سی تے قانون نو‏‏ں نافذ کرنے والا بھی۔ عدالت ہو یا فوج ہر صیغے وچ اسنو‏ں اعلیٰ اختیارات اسنو‏ں حاصل سن ۔ اوہ تمام دستوری تے قانونی بندشاں تو‏ں آزاد سی اوہدی ذات رائے زنی تے تنقید تو‏ں بالا سی۔ اوہ اپنے عمال وچ خود مختار سی تے کسی دینوی طاقت دے آگے جواب دہ نہ سی ملکی مصالح دے پیش نظر اوہ بوقت ضرورت اپنے امرائ تو‏ں مشورے طلب کیتا کردا سی تے ایہ محض اوہدی دور بینی تے خیر اندیشی اُتے موقوف سی ورنہ کوئی فرد یا مجلس اوہدی حاکمانہ حثیت اُتے اثر انداز نئيں ہوسکدی سی۔ چونکہ اوہ مذہب اُتے ایمان رکھدا سی ہور اپنی رعایا دا اسيں نسل سی اس لےے مذہبی قوانین تے ملکی رسم و رواج لحاظ کردا سی پھر کوئی طاقت ور مذہبی طبقہ موجود نئيں سی تے مذہب دی پیشوائی وی بادشاہ کردا سی ایرانی سلطنت بہت سی ساتراپیاں تے چھوٹی چھوٹی ریاستاں اُتے مشتمل ہوندی سی جنہاں دے حکمران شاہ ہويا کردے سن ۔ چونکہ بادشاہ انہاں دا حاکم اعلیٰ سی اس لےے اس نے پنے لےے شاہنشاہ دا لقب اختیار کردا سی ایہ لقب دارا اول دے کتبے وچ واضح طور اُتے ملدا تے ایہ لقب ایران دے حکمراناں نو‏‏ں اس قدر پسند آیا کہ ساسانی عہد تک تمام فرمانروا شہنشاہ بادشاہاں دے بادشاہ کہلاندے سن ۔ بادشاہ خود ہی فوج دا سپہ سالار ہويا کردا سی میدان جنگ وچ خود جاندا سی تے قتال وچ حصہ لیندا تھا ایران دا بادشاہ اپنی سطوت و ہیبت تے شاہانہ کرد فر دے لےے مشہور نيں انہاں دا لباس زرق برق ریشمی و زراں ہويا کردا سی اس دے سر اُتے سونے اک تاج ہوندا سی جس اُتے بیش قیمت جواہرات ٹکے ہويا کردے سن ۔ ساسانی فرمانروا دے پاجاماں اُتے سنہری کم ہوندا سی انہاں دے تاجاں دی وضع زمنے دے نال بدلدی رہندی سی۔ اوہ عورتاں دی طرح سونے دے زیورات پہنا کردے سن ۔ انہاں دے کاناں وچ مندرے، ہتھو‏ں وچ، کنگن و زنجیراں تے کمر وچ طلیائی کمر بند بندھے ہوئے ہوندے سن ۔ اس دے اک ہتھ وچ عضا رہندا سی، جس وچ سرے اُتے سونے دا سیب بنا ہوندا سی بادشاہ مظلوماں دی فریاد سنے دے لےے دربار عام کردا سی دربار وچ آنے دے آداب ملحوظ رکھے جاندے سن ۔ خلاف ورزی دی صورت وچ موت دی سزا دی جاسکدی سی۔ بادشاہ عموماً اک تخت اُتے پردے دے پیچھے بیٹھا سی اس دا تخت سونے تے چاندی دا ہوندا سی تے نہایت قیمتی پتھر و جوہرات جڑے ہوندے سن ۔ بادشاہ دے پیچھے مور چھل تے حفاظتی دستے دا سالار ’ خرم باش ‘ مئودب کھڑا ہوندا سی تخت تو‏ں دس بالش ہت کر اراکین سلطنتاں لگی ہوندی سن۔ جشن و دعوت دے موقع اُتے وی شاہانہ آداب پوری طرح ملحوظ رکھے جاندے سن ۔ بادشاہ موسیقی تے شکار تو‏ں خاص رغبت رکھدے سن ۔ شکار دے لےے وسیع مرغزار تے جنگلات سن ۔ جتھ‏ے بادشاہ اپنے درباریاں تے شاہزاداں دے نال شکار دے لےے جاندا سی گور خر تے شیر دا شکار اس دا پسندیدہ مشغلہ سی شکار وچ اکثر کتے وی نال ہوندے سن ۔ محل دے اندر ملکہ خاص سب تو‏ں بااختیار سی۔ اس دا لباس بادشاہ دی طرح قیمتی تے زرین ہوندا سی اسنو‏ں تاج پہنے دا حق حاصل سی بادشاہ دی دوسری بیویاں تے کنیزاں اس دے زیر اثر سن۔ اوہدی خدمت وچ ہزاراں کنیزاں تے خواجہ سرا متعین سن ۔ بادشاہ نو‏‏ں اپنا <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D9%84%DB%8C_%D8%B9%DB%81%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="ولی عہد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ولی عہد</a> نامز کرنے دا حق حاصل سی عموماً اس دا وڈا بیٹا اس دا جانشین ہوندا سی پھر وی ایہ طہ شدہ مسئلہ نئيں سی تے اکثر تلواراں اس مسلے نو‏‏ں حل کردی سن۔ بادشاہ دے ذا‏تی تحفظ دے لےے فوج دا اک دستہ متعین ہوندا سی، جس دی سالاری بہت ہی متعد تے اکثر <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="شاہی خاندان">شاہی خاندان</a> دے کسی فرد دے ساُتے دی جاندی سی۔ جدو‏ں بادشاہ باہر نکلتا تو ایہ دستہ اس دے نال ہويا کردا سی محافظاں دے چمکدار اسلحہ، وردیاں تے زرہیاں ہور بادشاہ دا تاج تے زراں لباس لوگاں دے دل اُتے ہیبت ڈالتا سی بادشاہ دے بعد امرا دی جماعت سی، جو شاہزاداں، جاگیر داراں تے بااثر سرداراں اُتے مشتمل سی۔ ملک دے اندر سب تو‏ں طاقتور طبقہ انہی امرائ دا سی انہی دی آسودگی اُتے بادشاہ دا سکون منحصر سی ورنہ ان دا باہمی اتحاد بادشاہ دے لےے کس وقت وی خطرہ بن سکدا سی وڈے وڈے عہدے اس طبقہ دے افراد تو‏ں پُر کیتے جاندے سن ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="انتظام_مملکت"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.AA.D8.B8.D8.A7.D9.85_.D9.85.D9.85.D9.84.DA.A9.D8.AA"></span>انتظام مملکت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=10" title="حصہ لکھو: انتظام مملکت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ مملکت دی ازسر نو تشکیل ہوئی تے سلطنت نو‏‏ں چار حصےآں وچ تقسیم کیتا گیا۔ جس نو‏‏ں ’ پاؤگس ‘ کہندے سن ۔ ہر پاؤگس وچ اک ’ پاؤگس بان ‘ دے ماتحت سی جو اس علاقہ دا حاکم اعلیٰ سمجھیا جاندا سی اوہدی حثیت وائسرائے دی سی۔ ماتحت صوبےآں دے احکم نو‏‏ں اوہی مقرر کردا سی تمام مالی تے انتظامی امور اسی دے متعلق سن ۔ اوہ اپنے امور وچ خود مختار سی تے امن و امان قائم رکھنے دے علاوہ سرحداں دے تحفظ دے لےے فوج وی رکھدا سی ساسانی عہد وچ ایرانی مملکت چار اقلیم حسب ذیل سن ۔ مثلاً یمن وچ جدو‏ں نوشیرواں دا قبضہ ہويا تو اوتھ‏ے دا نظم و نسق اک مبولی دے سپرد کیتا گیا۔ ساسانی دور وچ حسب ذیل اقلیم سن ۔ </p> <ol><li>شمالی اقلیم۔ باختر۔ اس وچ آرمینا تے آذربئجان دے علاقے شامل سن ۔</li> <li>جنوبی اقلیم۔ نیمروز۔ ایہ فارس و خوزستان دے علاقےآں اُتے مشتمل سی</li> <li>جنوبی اقلیم۔ خورسان یا خراسان۔ اس وچ خراسان و کرامان دے علاقے شامل سن ۔</li> <li>مغربی اقلیم۔ خور دران یا خربُران۔ ایہ عراق دے صوبےآں اُتے مشتمل سن ۔</li></ol> <p>ان چار علاقےآں دے علاوہ کچھ سرحدی علاقے وی سن جو ’ باگس بان ‘ دے زیر حکومت نہ سن بلکہ انہاں دا انتظام دوسرے احکم دے سپرد سی جنہاں نو‏ں فارسی وچ ’ مربولی ‘ کہندے سن ۔ مرکزی محکماں نو‏‏ں دیوان کہندے سن، ہر دیوان اک صاحب دیون دے ماتحت سی حسب ذیل دیواناں دا پتہ چلا اے۔ </p> <ol><li>بزرگ فرماندار۔ اوہدی حثیت <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85" title="وزیر اعظم">وزیر اعظم</a> دی سی۔</li> <li>موبذان موبذہ۔ ایہ مذہبی بیشواہ سی عدالتاں تے مذہبی امور اس تو‏ں متعلق سن ۔</li> <li>ایران دبیر بذ۔ اوہدی حثیت متعمد عمومی دی سی۔ تمام دبیراں دا تعلق اسی حاکم تو‏ں سی</li> <li>ایران سپہبذ۔ یعنی سالار فوج۔</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نیم_خود_مختار_ریاستاں"><span id=".D9.86.DB.8C.D9.85_.D8.AE.D9.88.D8.AF_.D9.85.D8.AE.D8.AA.D8.A7.D8.B1_.D8.B1.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.DA.BA"></span>نیم خود مختار ریاستاں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=11" title="حصہ لکھو: نیم خود مختار ریاستاں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مذکورہ اقلیم و مزبانی علاقےآں دے علاوہ کچھ شہر تے حصے ایسے سن جو نیم آزاد فرمانرآں دے ماتحت تحت سن تے انہاں دی حثیت دیسی ریاستاں دی سی سی۔ ایسی ریاستاں وچ آرمینا تے جبرہ دا تذکرہ خاص طور اُتے ملدا اے۔ ایہ ریاستاں داخلی امور وچ کلیتًہ آزاد سن تے اک طہ شدہ رقم بادشاہ نو‏‏ں بطور خراج ادا کردی سن۔ ایسے والیان ریاست نو‏‏ں ’ شترتاران ‘ یا شہر واران ‘ کہندے سن ۔ جے انہاں دا تعلق ساسانی خاندان تو‏ں ہوندا سی تو انہاں نو‏‏ں ’ شاہ ‘ دا لقب دتا جاندا سی ساسانی خاندان دے علاوہ ست ریاستاں ایسی سن جنہاں نو‏ں عزت و عظمت حاصل سی۔ انہاں خانداناں وچ چار ایسے سن جو اپنا سلسلہ اشکانی حکمراناں تو‏ں جوڑتے سن ۔ بقیہ تن وی پارت دے معزز خانداناں تو‏ں تعلق رکھدے سن ۔ انہاں ہفت خانوادہ نو‏‏ں ’ دیس پوران ّ کہندے سن ۔ ایہ ملک دے وڈے جاگیر دار سن ۔ انہاں دی جاگیراں موروثی سن تے نسلاً بعد نسل وچ منتقل ہوندی رہندی سن۔ مگر انہاں نو‏‏ں املاک بیچنے دا حق حاصل نئيں سی انہاں ست خانواداں دے مختلف القاب سن تے انہاں دی جاگیراں مختلف مقامات اُتے سن۔ مثلاً نہاوند وچ ’ قارن ‘ سیستان وچ ’ سورن ‘ رے وچ ’ اسپندیار ‘ گرگان وچ ’ اساسپہبذ ‘ تے پارس وچ مہران جاگیردار سن ۔ ایہ شہانا کرد فر رہندے سن تے انہاں نو‏‏ں بادشاہاں سی عزت حاصل سی۔ انہاں نو‏ں فوج رکھنے دا حق حاصل سی تے بوقت ضرورت بادشاہ انہاں تو‏ں فوجاں طلب کر سکدا سی </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مالیات"><span id=".D9.85.D8.A7.D9.84.DB.8C.D8.A7.D8.AA"></span>مالیات</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=12" title="حصہ لکھو: مالیات"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ مالیات دی اصلاح کيتی گئی سی تے زمین دی پیمائش کرانے دے بعد اس اُتے لگان مقرر کیتا سی سرکاری لگان جس نو‏‏ں ایرانی ’ خراک ‘ کہندے سن جو عربی وچ خراج بن گیا اے۔ ایہ خراک پیداوار دا 6/1 تا 3/1 حصہ تک وصول کیتا جاندا سی اس دے علاوہ ساسانی عہد وچ اک تے محصول لگایا گیا جو گزیت Gizyat کہلاندا سی ایہی گزیت ایہی گزیت عربی وچ جزیہ بن گیا۔ ایہ ذا‏تی محصول سی تے بالعموم مسیحیاں تے یہودیاں تو‏ں لیا جاندا سی اوہدی وصولی وچ وڈی سختی دی جاندی سی تے اس تو‏ں رعایا وڈی تنگ سی۔ اس دے علاوہ قومی تہواراں اُتے رعایا تو‏ں نظرانہ وصول کیتا جاندا سی اوہدی حثیت سرکاری محصول دی ہو گئی سی۔ فوج ساسانی دور وچ فوجی نام نو‏‏ں ترقی دتی گئی ہخامنشی فوج دی طرح فوج دا بہترین حصہ سواراں اُتے مشتمل سی اس دے تیر اندااں دا اک دستہ جس دی نشانہ بازی اُتے ایران نو‏‏ں فخر سی اس دے اک رسالے دا نام لشکر جاویدان سی اس دے بعد اک دوسرا رسالہ سی جو جاں نثار دے نام تو‏ں موسوم سی گھوڑے سواراں دے علاوہ پیل سواراں دا وی اک دستہ سی جس دی طاقتر ناقابل تسخیر سی ملک دے اندر نے فوجی خدمات لازمی سی۔ جنگ دے وقت پندرہ تو‏ں پنجاہ سال تک دی عمر دے تمام لوگ فوجی خدمت اُتے مجبور سن، ہور اس اُتے سختی تو‏ں عمل کیتا جاندا تھا </p><p>ساسانی عہد وچ نويں ہتیاراں دا اضافہ ہويا تے تمام اسلحہ لوہے تو‏ں بن نے لگیا۔ انہاں دے تمام سوار سر تو‏ں پاآں تو‏ں پیر تک لوہے وچ غرق ہوندے سن ۔ خود، زرہ، جوشن تے اسی طرح دے آہنی سامان تو‏ں انہاں دا پورا بدن ڈھکا رہندا سی جاحانہ حملے دی صورت وچ انہاں دے پاس گرز، سنگین تے تبر ہوندا سی اہ‏م جنگاں وچ اوہ روايتی متبرک چھنڈا ہوندا سی جسنو‏ں ’ درش کاوویانی ‘ کہلاندا سی </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="عدالت_و_قوانین"><span id=".D8.B9.D8.AF.D8.A7.D9.84.D8.AA_.D9.88_.D9.82.D9.88.D8.A7.D9.86.DB.8C.D9.86"></span>عدالت و قوانین</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=13" title="حصہ لکھو: عدالت و قوانین"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>قدیم ایرانیاں نو‏‏ں فخر سی کہ انہاں دے قوانین اٹل نيں تے انہاں وچ ترمیم و تنسیخ دی گنجائش نئيں اے۔ مگر حیقیقت وچ بادشاہ دا حکم تمام قوانین تو‏ں بالا سی پھر وی جرائم تے دیوانی معاملات وچ کچھ قوانین ضرور سن، جنہاں دی حثیت مذہبی تے روايتی احکم دی سی۔ بادشاہ وی انہاں دا احترام کردا سی تے عدالتاں انہاں دے مطابق فیصلے دتا کردی سن۔ بادشاہ دی عدالت سب تو‏ں وڈی عدالت ہويا کردی سی، جتھ‏ے مقدمات آخری فیصلے دے لےے پیش کیتے جاندے سن ۔ بادشاہ اپنی رائے دے مطابق فیصلے کیتا کردا سی تے اس خدائی منشا دا مظہر سمجھیا جاندا سی چونکہ اوہ تنہا مقدمات دا فیصلہ نئيں کر سکدا سی اس لےے اس نے اپنی سلطنت وچ عدالتاں دا وسیع نظام قائم کر رکھیا ہويا سی اس عدالت دے بعد اک دوسری عدالت عالیہ وی سی جو ست قاضیاں اُتے مشتمل سی تے تمام اہ‏م مقدمات دی سماعت کردی سی۔ اس دے ماتحت صوبائی تے مقامی عدالتاں سن۔ بالعموم مذہبی طبقہ دے لوگ یعنی پروہت اس عہدے اُتے فائز سن ۔ انہاں دے فیصلےآں وچ قانون دے علاوہ مذہبی عقیدے دا دخل ہوندا سی پھر وی انہاں دا اس عہد دے لحٓاظ تو‏ں انہاں دا بہت ترقی یافتہ سی غیر سنگین مقدمات وچ ضمانت ہوجاندی سی۔ معمولی جرائم دی سزا کوڑے دی سزا دی جاندی سی رشوت دینا تے لینا سنگین جرم سی، زنا بالجبر، قتل، سازش، بغاوت، ہور مردے نو‏‏ں جلانا یا دفن کرنا دی سزا موت سی۔ بلا اجازت بادشاہ دی خلوت وچ چلے جاندا۔ شاہی خاندان دے کسی نو‏‏ں فرد نو‏‏ں صدمہ پہنچانا یا بادشاہ دے تخت اُتے بیٹھ جانا سنگین جرم سمینو‏ں جاندے سن ۔ موت دی سزا دینے دا اک ہی طریقہ نئيں سی، بلکہ جرم دی سنگینی دے حساب تو‏ں سزا دی جاندی سی۔ جس وچ زہر دینا، صلیب اُتے کھنچ دینا، تختہ اُتے لٹکانا تے پھتر اواُتے رکھ کر ہلاک کیتا جا دے علاوہ عقوبت دے کر، مثلہ کرکے ، شکنجے وچ کس کر تے گرم راکھ وچ دم گھٹا کر مارنے دے طریقے رائج سن ۔ ساسانی عہد وچ عدالتی نظام وچ کچھ اصلاح ہوئی تے نوشیروان قانونی چارا چوئی دے کے لےے ہور سہولتاں بہم پہنچائاں۔ جیل خانے قائم کیتے گئے تے مجرماں نو‏‏ں قید دی سزا دی جانے لگی۔ نوشیراں نے قانونی چارہ جوئی دے لےے ہور سہولتاں بہم ہنچائاں تے مقدمات دی پیشی تے سماعت دے آسان طریقے وضع کیتے ہور سزا نو‏‏ں جرمنے تو‏ں بدلنے اجازت دی پہلے جرم دے ارتکاب دی صورت وچ عام طور اُتے موت دی تو‏ں روکیا۔ مگر سخت تے بہمانہ سزاآں دے اندر کوئی ترمیم نئيں کيتی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مذہب"><span id=".D9.85.D8.B0.DB.81.D8.A8"></span>مذہب</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=14" title="حصہ لکھو: مذہب"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ باضابطہ دین زرتشت نو‏‏ں شاہی مذہب تسلیم کر لیا گیا۔ یہودیت تے مسیحیت نو‏‏ں ایران وچ خاظر خوا مقبولیت حاصل نہ ہوئی۔ دین زرتشت دے علاہ دو تے مذاہب نو‏‏ں ساسانی عہد وچ مقبولیت حاصل ہوئی۔ انہاں وچ مزدوک تے منی مذہب نيں۔ منی مذہب شاپور اول دے عپد وچ ایہ پھیلا سی مگر زرتشتی علما نے اوہدی مخالفت کيتی۔ قباد دے عہد وچ مزدوکیت ملک دے اکثر حصےآں تک پھیل گیا سی نوشیرواں نے مذہبی رہنماآں نو‏‏ں خوش کرنے دے خیال تو‏ں مزدوک تے اس دے اک لکھ پیراں نو‏‏ں قتل کرادتا۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بولی_تے_علمی_کارنامے"><span id=".D8.A8.D9.88.D9.84.DB.8C_.D8.AA.DB.92_.D8.B9.D9.84.D9.85.DB.8C_.DA.A9.D8.A7.D8.B1.D9.86.D8.A7.D9.85.DB.92"></span>بولی تے علمی کارنامے</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=15" title="حصہ لکھو: بولی تے علمی کارنامے"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ پہلوی ہی سرکاری بولی سی تے سکے تے کتبے اسی بولی دے دستاب ہوئے نيں۔ ساسانی عہد وچ علم دی ترویج دی طرف خاطر خواہ توجہ دی سی تے مختلف مقامات اُتے مدرس‏ے قائم کروائے۔ انہاں وچ جند شاپور دا مدرسہ سب تو‏ں وڈا تے اہ‏م سی <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="نقش رستم">نقش رستم</a> دے مقام اُتے خشیاشاہ دے کتبے دے نال ساسانی فرمانرواآں اردشیر اربکان تے <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%DB%81_%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="شاہ پور">شاہ پور</a> اول دے کتبے نيں جو نسبتاً دھندلے نيں۔ ساسانی حکومت دے دوسرے کتبہ <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AE%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D8%B4%DB%8C%D8%AF" title="تخت جمشید">تخت جمشید</a> تو‏ں تن میل دے فاصلے اُتے حاجی آباد وچ اک کتبہ شاہ پور اول دا تے اس دے قریب نقش رجب وچ شاپور اول دا اک تے دو ہرمز اول دے کتبے پائے گئے ہپاں۔ اس طرح قیصر شیراں تے سلمانیہ دے درمیان وچ اک مفصل کتبہ ملیا اے۔ جس وچ سیاسی حالات، سلطنت دی حدود تے بہرام سوم دی معزولی دے حالات لکے نيں۔ پہلوی بولی دی چند کتاباں موجود نيں انہاں نو‏‏ں مغربی محققین نے مسلم عہد دی بتاندے نيں۔ ممکن اے ایہ ساسانی عہد دی ہاں تے مسلم عہد وچ انہاں دی تدوین نو ہوئے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="طب"><span id=".D8.B7.D8.A8"></span>طب</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=16" title="حصہ لکھو: طب"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ طبی مدرساں تے شفا خاناں دا پتہ چلدا اے۔ جو حکومت دے زیر نگرانی چل رہے سن ۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تعلیمی_نظام"><span id=".D8.AA.D8.B9.D9.84.DB.8C.D9.85.DB.8C_.D9.86.D8.B8.D8.A7.D9.85"></span>تعلیمی نظام</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=17" title="حصہ لکھو: تعلیمی نظام"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ایران دا مذہبی نظام مذہبی طبقہ دے مطلق سی نصاب وچ مذہبی کتاباں تے قانون دیاں کتاباں شامل سن۔ فارغ التحصیل طلبہ نو‏‏ں حکومت دے مختلف جگہ دتی جاندی سی تے <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%B0_%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="اعلیٰ تعلیم (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اعلیٰ تعلیم</a> یافتہ طلبہ نو‏‏ں وڈے عہدے اُتے فائز کیتا جاندا سی نوشیروان نے تعلیم دی ترویح دے لےے کئی مدرس‏ے قائم کیتے۔ جنہاں وچ جندی شاپور دا مدرشہ سب تو‏ں وڈا تے اہ‏م سی </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="خلاق_و_آداب"><span id=".D8.AE.D9.84.D8.A7.D9.82_.D9.88_.D8.A2.D8.AF.D8.A7.D8.A8"></span>خلاق و آداب</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=18" title="حصہ لکھو: خلاق و آداب"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ایرانی آداب وچ شائستگی پائی جاندی اے۔ ملتے وقت اک دوسرے نو‏‏ں بوسہ دیندے تے خیر عافیت پوچھتے سن ۔ ایرانیاں وچ سالانہ جشن منانے دا رواج رہیا اے، خصوصاً موسم بہار وچ نوروز دا تے تے خزاں وچ قہرگان دا جشن وڈے زور شور تو‏ں منایا جاندا سی تے اک دوسرے نو‏‏ں تحفہ تحائف بھیجدے سن تے اُتے تکلف دعوتاں کردے سن ۔ بیٹیاں دی پیدائش نامبارک خیال دی جاندی سی۔ پنج سال تک دا بچہ ماں دی نگرانی وچ رہندا سی اوہدی <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85_%D9%88_%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="تعلیم و تربیت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تعلیم و تربیت</a> دا بار باپ ذمہ ہوندا سی سگی بیٹیاں تے بہناں تو‏ں شادی دا رواج سی </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="شہر_تے_عمارتاں"><span id=".D8.B4.DB.81.D8.B1_.D8.AA.DB.92_.D8.B9.D9.85.D8.A7.D8.B1.D8.AA.D8.A7.DA.BA"></span>شہر تے عمارتاں</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=19" title="حصہ لکھو: شہر تے عمارتاں"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>اشکانیاں زوال دے بعد ساسانیاں نے حکومت دی باگ ڈور اپنے ہتھ وچ لی تے سوا چار سو سال تک حکومت دی اس طویل دور وچ انہاں نے بوہت سارے شہر آباد کیتے تے بے شمار عماتاں بنوائاں۔ انہاں وچ بعض عمارتاں دے آثار ہن وی موجود نيں۔ ساسانیاں دا سب تو‏ں اہ‏م شہر تسیفون سی جو انہاں دے زوال تک ملک دا پایہ تخت رہیا۔ ایہ شہر سلوکیو‏ں نے آباد کیتا سی اشکانیاں دے زوال دے بعد ساسانی خاندان دے بانی اردشیر بابکان نے اسنو‏ں اپنا پایا تخت بنایا سی عربی تاریخاں وچ اس دا نام مدائن آیا اے جس دے معنی شہراں دا مجموعہ دے نيں تے ایہ شہر ست چھوٹے چھوٹے شہراں اُتے مشتمل سی ایتھ‏ے ساسانیاں نے وڈی وڈی عمارتاں بنوائی سن تے ہر اعتبار تو‏ں اسنو‏ں ترقی دینے دی کوشش کيتی سی۔ انہاں دے عہد وچ اس دا شمار دنیا دے عظیم شہراں وچ ہوندا سی تے اپنی شوکت و عظمت دے لحاظ تو‏ں بے نظیر سمجھیا جاندا سی اردشیر بابکان تے شاپور نے ایتھ‏ے جو محلات بنوائے سن انہاں دے نشانات تو نئيں ملتے نيں، اُتے نوشیروان دے بنوائے ہوئے قیصر دے ہن وی آثار موجود نيں۔ ایہ قیصر دریائے دجلہ دے کنارے تعمیر ہويا سی تے ’ کاخ سفید ‘ کہلاندا سی اج وی ایہ طاق کسریٰ یا ایوان مدائن کہلاندا اے۔ ایہ عمارت بہت وسیع تے بلند سی تے اک بسیط میدان دے اندر جو دجلہ تک پہلا ہويا سی واقع سی۔ اس میدان دے کنارے اک ہلال نمائ طاق یا محراب سی جس دی بلندی ارتالیس میٹر سی تے بہت دور تو‏ں نظر آندی سی۔ اس محراب دے دونے طرف چار وڈے وڈے کمرے سن جو اک دوسرے تو‏ں متصل سن تے انہاں وچو‏ں ہر اک دا دروازہ دوسرے کمرے دی طرف کھلدا سی ایہ عمارت اپنی خوبصورتی دے لحاظ تو‏ں وی بے مثال سی۔ مدائین دے بعد ساسانیاں دے بسائے ہوئے شہراں وچ مرو، جندی شاپور، نیشاپور، حیرہ بزرگ شاپور یا انبار، بہ ارد شیر بروسیر ، ہرمز تے رام ہرمز نے زیادہ زیادہ شہرت حاصل کيتی۔ مگر انہاں مقامات اُتے انہاں دی تعمیرات دے آثار ہن تک دستیاب نئيں ہو سکے۔ انہاں دی دوسری یادگاراں جو زمنے دی دستیرد تو‏ں بچ گئی نيں حسب ذیل نيں۔ </p> <ul><li>محل فیرز آباد: شیراز دے جنوب و مشرق وچ اس راستہ اُتے جو بو شہر جاندا اے فیروز آباد واقع اے۔ اوتھ‏ے اک میدان وچ واقع اے تے تیسری صدی عیسوی نو‏‏ں تعمیر کردہ خیال کیتا جاندا اے۔ اس محل وچ باہر دی طرف صرف اک دروازہ اے، جس دے اواُتے اک خوبصورت محراب اے۔ دروازہ اندر دی طرف کھلدا اے، جس دا طول و عرض 90*43 فٹ اے۔ اس دے دونے طرف چھوٹے چھوٹے کمرے نيں۔ انہاں کمرےآں دے تن کمرےآں دے بعد مربع شکل دے تن کمرے سن، جنہاں دے اواُتے اینٹ دے بیضاوی قبے نيں۔ انہاں دے اواُتے وی معتدد کمرے نيں۔ جنہاں دا طول و عرض مختلف اے، تنزئین دے لئی سرخ پالاسٹر کیتا گیا اے۔</li></ul> <p>فیروز آباد دے قریب ہی سردستان وچ وی اک اسی نوعیت دا محل اے۔ </p> <ul><li>قصر شیراں: کوہ زاگوس دے مغرب وچ اک نشیبی میدان اے جس دا محیط 6000 میٹر اے۔ اس میدان خسرو پرویز نے اک قیصر اپنی مشہور ملکہ شیراں دے لےے تعمیر کرایا سی، جو بلندی اُتے واقع سی تے بہت طویل تے عریض سی تے شاندار سی اس وچ متعدد کمرے تے تے وسیع لان سی، جس دی چھت گنبد نما سی دالان دے سامنے اک سہ رویہ ایوانب تھ اتے اس دے چاراں طرف باغات تے تفریع گانيں سن۔ اوہدی تفصیل عربی کتاباں وچ لدی نيں ہن اس دے صرف کھنڈر رہ گئے نيں۔</li> <li>قیصر مشیندا: ایہ قیصر خسرو پرویز دا بنوایا ہويا اے تے بحر لوط Dead Sea دے مغربی جانب واقع اے۔ ایہ زینت تے خوبصورتی وچ دوسری عمارتاں اُتے فوقیت رکھدا اے۔ اوہدی دیواراں اُتے طرح طرح دی رنگاری تے نقاشیاں سن۔ ابھرے ہوئے پھول دیکھائے گئے سن ۔ جنہاں درمیان مختلف نوع دے جانور نظر آندے سن ۔ ساسانی عہد دی یادگاراں وچ چند آتشکدے مختلف مقامات اُتے دستیاب ہوئے نيں جنہاں دا تذکرہ عربی کتاباں وچ کیتا گیا اے۔</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حجاری"><span id=".D8.AD.D8.AC.D8.A7.D8.B1.DB.8C"></span>حجاری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=20" title="حصہ لکھو: حجاری"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد دے نموناں وچ سب تو‏ں شاندار نقش رستم وچ اس عہد دے ست مناظر نيں۔، جنہاں وچ چوتھا زیادہ اہ‏م اے۔ شاہ بزنطین والٹرین دی گرفتاری تے پارسی سپاہ دی برتری دکھادی گئی اے۔ اوہدی لوح سارٹھے پینتیس فٹ لمبی تے سولہ فٹ چوڑی تے پنتالیس فٹ بلند اے۔ اس وچ مرکزی حثیت شاپور نو‏‏ں حاصل اے۔ جس دے سامنے رومی بادشاہ تے سردار جھکے ہوئے نيں۔ دوسری تن تختیاں وچ لڑائی دی پرجوش مناظر نيں۔ اک تختی اُتے سواراں نو‏‏ں دیکھایا گیا اے۔ جنہاں وچاں اک تاج لے رہیا اے تے دوسرا دے رہیا اے دے آثار نيں جو یونانی ساخت دے نيں۔ طاق بشان دی کی یاد گار دو محراباں اُتے مشتمل اے۔ جو کرمان شاہ دے نذدیک چٹاناں نو‏‏ں تراش کر بنائی گئياں نيں۔ انہاں وچ وڈی محراب تیس 30 فٹ اُچی اے۔ محراباں دے گرد برجستہ کاری دے چند نمونے نيں۔ اک منظر وچ اک سوار دا نقش اے، جو خود تے زرہ پہنے ہوئے اے۔ دوسرے وچ اک شکار گاہ دی تفصیل اے، جتھ‏ے بادشاہ خسرو پرویز گورخر، بارہ سنگھے تے ہرن دے شکار وچ مشغول اے۔ ملازمین ہاتھیاں اُتے سوار ہانہاں دا کر رہے نيں۔ اک جگہ لوگ ہرن دی کھال اتار رہے نيں۔ تے انہاں نو‏‏ں اونٹھاں اُتے لاد رہے نيں۔ دوسری جگہ عورتاں ساز اُتے گا رہی نيں تے خوشیاں منا رہی نيں۔ اسی طرح تیسرا منظر اے جس وچ دریا تے کشتیاں نو‏‏ں دیکھایا گیا اے۔ بادشاہ اک کشتی وچ سوار <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="تیر اندازی">تیر اندازی</a> دے جوہر دکھا رہیا اے۔ سنگ تراشی دے اس طرح دے نمونے دوسری جگہاں اُتے وی ملتے نيں۔ مگر حیرت اے انہاں وچ مجسمے شامل نئيں نيں۔ ساسانیاں دی معماری خالص ایرانی نئيں بلکہ انہاں اُتے یونانی تے رووچ دا گہرا اثر اے۔ اگرچہ انہاں نے انہاں دے درمیان وچ اک خاص ربط پیدا کرنے دی کوشش کيتی اپنا اک الگ انداز پیدا کرنے دی کوشش کيتی اے۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="زراعت"><span id=".D8.B2.D8.B1.D8.A7.D8.B9.D8.AA"></span>زراعت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=21" title="حصہ لکھو: زراعت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تمام پیشاں وچ زراعت دا پیشہ ایرانیاں دے نذدیک سب تو‏ں مقبول تے محبوب سی ایہ اک مذہبی بیشہ سی، جسنو‏ں زرتشت نے مبارک بتایا سی تے لوگاں نو‏‏ں اسنو‏ں اختیار کرنے دی ہڈایت دی سی۔ چونکہ دین و دنیا دی دولت انحصار اس اُتے سی، اس لےے اسنو‏ں ترقی دینے دی خاطر خواہ کوشش کيتی گئی۔ ملک دریاآں دی کمی سی اس دے لےے کاریزین نہری نظام دے ذریعہ پورا کیتا گیا۔ باوجود اس اہمیت دے ساسانی عہد دا زرعی نظام دوسرے ملکاں تو‏ں مختلف نئيں سی زمین وڈے وڈے زمیندار تے جاگیر داراں دے درمیان وچ بٹی ہوئی سی، جنہاں اُتے انہاں نو‏‏ں مالکانہ حقوق حاصل سن ۔ اوہ حکومت نو‏‏ں مقرر لگان ادا کرکے تمام امور تو‏ں آزاد ہوجاندے سن ۔ انہاں زمین نو‏‏ں آباد کرنے دے لےے غلاماں تے ہاریاں دا اک طبقہ موجود سی، جو دائمی طور اُتے انہاں تو‏ں وابستہ ہونے دے باوجود اس تو‏ں مستفید ہونے دا کوئی حق نئيں رکھدا سی، صرف زندہ رہنے دے لےے ہی کچھ اندوختہ حاصل ہوجاندا سی ساسانی عہد وچ اس طبقہ دی حالت ہور خراب ہو گئی سی۔ ایہی وجہ اے جدو‏ں قباد دے عہد وچ طبقاندی کشمکش ہوئی تے مزدک نے اشتراکیت دا نعرہ بلند کیتا۔ اس تحریک نے نوشیروان دے عہد وچ خوفناک شکل اختیار کرلی سی۔ اُتے ایہ تحریک کامیاب نئيں ہو سکيتی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="صنعت_و_حرفت"><span id=".D8.B5.D9.86.D8.B9.D8.AA_.D9.88_.D8.AD.D8.B1.D9.81.D8.AA"></span>صنعت و حرفت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=22" title="حصہ لکھو: صنعت و حرفت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ جتھ‏ے دوسرے شعباں نو‏‏ں ترکی ہوئی اوتھ‏ے صنعت و تجارت نو‏‏ں وی آگے بڑھنے دا موقع ملیا۔ ملک دے اندر خصوصیت دے نال فلزئی تے بافندگی دے وڈے وڈے کارخانے قائم ہوئے، جنہاں دا مال دوسرے ملکاں نو‏‏ں بر آمد کیتا جاندا سی ساسانی عہد دے نفرئی و طائی ظروف مثلاً قاب، پیالے، گلدان، آفتابہ، جام تے مختلف وضع دی صراحیاں کافی تعداد وچ دستیاب ہوئی نيں۔ انہاں وچ بعض سادہ تے بعض گلدار و منقش نيں بعض چاندی دے برتناں اُتے سونے دا کم اے۔ فلزئی دے نال پارچہ بانی نو‏‏ں وی اس عہد وچ کافی ترقی ہوئی۔ دیبا، حریر کمخواب تے دوسرے ریشمی کثرت تو‏ں بنے جانے لگے تے اس طرح دنیا دے حسین سامان دے لئی ایران نو‏‏ں دائمی شہرت حاصل ہو گئی۔ اسلامی تاریخاں وچ انہاں نفیس آرایشی و زیبائشی سامان دی تفصیل لدی اے، جو مسلماناں نو‏‏ں فتح ایران تو‏ں ہتھ لگیا سی </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تجارت"><span id=".D8.AA.D8.AC.D8.A7.D8.B1.D8.AA"></span>تجارت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=23" title="حصہ لکھو: تجارت"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی عہد وچ صنعت و حرفت دی ترقی تو‏ں تجارت نو‏‏ں ہور فروغ حاصل ہويا تے خود ایران نفیس تے قیمتی سامان برآمد کرنے لگیا۔ پھر وی اوہ اس میدان وچ دوسرےآں تو‏ں سبقت لے نئيں سکے۔ پھر وی بحری تجارت تے جہازرانی نو‏‏ں ترقی دینے دی کوشش کيتی گئياں۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="سکے"><span id=".D8.B3.DA.A9.DB.92"></span>سکے</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=24" title="حصہ لکھو: سکے"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ساسانی بادشاہاں دے سکے زیادہ تر چاندی دے سن ۔ مگر انہاں نے سونے تے تانبے دے سکے وی جاری کیتے انہاں دے طلیائی سکے رومی طلیائی سکاں دی طرح سن ۔ انہاں دے سکاں وچ اک طرف حکمراناں دی شکلاں تے دوسری طرف آتش دان دی شکل نقش ہوندی سی۔ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ماخذ"><span id=".D9.85.D8.A7.D8.AE.D8.B0"></span>ماخذ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&section=25" title="حصہ لکھو: ماخذ"><span>سودھو</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>ڈاکٹر معین الدین، قدیم مشرق جلد دوم</li></ul> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="metadata mbox-small" style="background-color:var(--background-color-neutral-subtle, #f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);color:inherit"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:Search/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="Search Wikimedia Commons"><img alt="Search Wikimedia Commons" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/22px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></td> <td class="mbox-text plainlist"><small>وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sassanid_Empire" class="extiw" title="commons:Category:Sassanid Empire">ساسانی سلطنت </a></b> </small></td></tr></tbody></table> <br clear="all" /><center> <div class="NavFrame" style="clear:both;"> <div class="NavHead" style="background-color:#CCCCFF;"> <b>سلطنتاں دی تریخ</b></div> <div class="NavContent" style="font-size:1em; margin:0.5em;"> <p><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" title="سلطنت عثمانیہ">عثمانیہ</a> <b>·</b> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%84%DB%8C%DB%81_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="مغلیہ سلطنت">مغلیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="سلجوق سلطنت">سلجوق</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="جرمن سلطنت">جرمن</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="روسی سلطنت">روسی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%BE%D8%AE%D8%A7%D9%85%D8%B4%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="ھخامشی سلطنت">ھخامشی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%88_%D8%A7%D9%85%DB%8C%DB%81" title="بنو امیہ">بنو امیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="سکھ سلطنت">سکھ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="سلطنت برطانیہ">برطانیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سنگا سلطنت">سُنگا</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DB%81" title="خلافت عباسیہ">عباسیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C%DB%81" title="سلطنت فاطمیہ">فاطمیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایل خانی سلطنت">ایل خانی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a class="mw-selflink selflink">ساسانی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81" title="سلطنت غوریہ">غوریہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="طلائی اردو">طلائی اردو</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%DB%81%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" title="سلطنت ہسپانیہ">ہسپانیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">بازنطینی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومی سلطنت">رومی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="سلطنت روم">سلطنت روم</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85_%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="خوارزم شاہی سلطنت">خوارزم شاہی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="سلطنت مالی">مالی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="تیموری سلطنت">تیموری</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%A9%DA%BE%DB%8C%D9%85%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%DB%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="کھیمر بادشاہت">کھیمر</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%88%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%DB%81%D8%AA" title="ڈالی بادشاہت">ڈالی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A2%D9%82_%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" title="آق قویونلو">آق قویونلو</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%DB%81_%D9%82%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%D9%84%D9%88" title="قرہ قویونلو">قرہ قویونلو</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" title="سلطنت سامانیہ">سامانیہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="دولت موحدین">موحدین</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت مرابطین">مرابطین</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="پہلی فرانسیسی سلطنت">پہلی فرانسیسی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AC%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="دوجی فرانسیسی سلطنت">دوجی فرانسیسی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%81%D9%B9%DB%81_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="مرہٹہ سلطنت">مرہٹہ</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%DA%A9%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="دکن سلطنتاں">دکن</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%81%D9%85%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بہمنی سلطنت">بہمنی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="سلطنت برازیل">برازیل</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="کشن سلطنت">کشن</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF%DA%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%DB%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="سونگھائی بادشاہت">سونگھائی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85_%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="خوارزم شاہی سلطنت">خوارزم شاہی</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="منگول سلطنت">منگول</a> <b>·</b></span> <span style="white-space:nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="غزنوی سلطنت">غزنویہ</a> </span></p> </div></div><table> <tbody><tr><td></td></tr></tbody></table> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="سانچہ:سلطنتاں"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:سلطنتاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style=";;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلطنت">سلطنتاں</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">پرانیاں</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%DA%A9%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت اکد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اکد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D9%85%D8%B5%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نویں مصری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مصری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D9%82%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D8%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="قدیم قرطاج (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قرطاج</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="فونیقی">فونیقی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نویں آشوری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آشوری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نویں بابلی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بابلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوش سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کوشی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اکسوم سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اکسومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%DB%8C" title="حتی">حتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="ایران دی تریخ">ایرانی</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="ماد">مادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AE%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B4%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="حخمانیشی سلطنت">حخمانیشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="اشکانی سلطنت">پارثی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="کشان سلطنت">کشان</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">ساسانی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%88%D8%A6%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمالی وئی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تووبا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ہیلینیائی دور (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہیلینیائی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%DB%81_(%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقدونیہ (قدیم سلطنت) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مقدونیہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B7%D9%84%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پطلیموسی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پطلیموسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلوقی سلطنت">سلوقی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="ہندستان دی تریخ">ہندوستان</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%8A%DB%81_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="موريہ سلطنت">موريا</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%BE%D8%AA%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="گپتا سلطنت">گپتا</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="چین دی تریخ">چینی</a> (<a href="/wiki/%DA%86%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چن خاندان">چن</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ہان خاندان">ہان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_(265%E2%80%93420)" class="mw-redirect" title="جن خاندان (265–420)">جن</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومی سلطنت">رومی</a> (<a href="/wiki/%D9%84%DB%81%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="لہندی رومی سلطنت">مغربی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">مشرقی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%DB%8C%D9%88%D8%AA%DB%8C%DB%81%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تیوتیہواکان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">تیوتیہواکان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D9%86%D8%A8%D8%A6%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریاست شنبئی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شنبئی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%86%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="شیانگنو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شیانگنو</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" class="mw-redirect" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a></th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">بازنطینی</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C%DB%81" title="سلطنت نیقیہ">نیقیہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B2%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت طرابزون (صفحہ مَوجود نہیں اے)">طرابزون</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%81%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ہنی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="عرب">عرب</a> (<a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%DB%81" title="خلافت راشدہ">راشدہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%88_%D8%A7%D9%85%DB%8C%DB%81" title="بنو امیہ">امویہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DB%81" title="خلافت عباسیہ">عباسیہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%DB%8C%DB%81" title="سلطنت فاطمیہ">فاطمیہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D9%82%D8%B1%D8%B7%D8%A8%DB%81" title="خلافت قرطبہ">قرطبہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایوبی سلطنت">ایوبی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="مراکش دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مراکشی</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ادریسی سلطنت">ادریسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت مرابطین">مرابطین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="دولت موحدین">موحدین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C%DB%81_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرینیہ خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مرینیہ</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="ایران دی تریخ">ایرانی</a> (<a href="/wiki/%D8%A2%D9%84_%D8%B7%D8%A7%DB%81%D8%B1" title="آل طاہر">طاہریان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="دولت سامانیہ">سامانیہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%88%DB%8C%DB%81" title="بنی بویہ">بویہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سالاری خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سالاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیاری خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">زیاری</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B4%D8%B1%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="فارسی معاشرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فارسی</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="سلطنت غزنویہ">غزنوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلجوقی سلطنت">سلجوقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85_%D8%B4%D8%A7%DB%81%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="خوارزم شاہی سلطنت">خوارزمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="تیموری سلطنت">تیموری</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%DB%81_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="صومالیہ دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">صومالی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت اجوران (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اجوران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B9%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="سلطنت عفت">عفت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B9%D8%AF%D9%84" title="سلطنت عدل">عدل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%BA%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت موغادیشو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">موغادیشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D9%86%D8%AC%D9%84%DB%8C" title="سلطنت ورسنجلی">ورسنجلی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت بلغاریہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بلغاری</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پہلی بلغاری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پہلی </a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%AC%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوجی بلغاری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دوجی </a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%AC_%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%BA%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاج اراغون (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اراغون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت بینن (صفحہ مَوجود نہیں اے)"> بینن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="لاطینی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لاطینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت اویو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اویو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت بورنو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بورنو</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="ہندستان دی تریخ">ہندوستان</a> (<a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="چاولا سلطنت">چاولا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DB%81%D8%A7%D8%B1%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="گرجارا پراتیہارا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گرجارا پراتیہارا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%84%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پالا سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">پالا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%DA%AF%D9%86%DA%AF%D8%A7_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="مشرقی گنگا خاندان">مشرقی گنگا خاندان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="دلی سلطنت">دلی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%AF%D9%88%D9%84_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="منگول سلطنت">منگول</a> (<a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%A2%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یوآن خاندان">یوآن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88" title="طلائی اردو">طلائی اردو</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%BA%D8%AA%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="چغتائی خانیت">چغتائی خانیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84_%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ایل خانی سلطنت">ایل خانی سلطنت</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D9%85" class="mw-redirect" title="سلطنت کانم">کانم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سربیائی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سربیائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF%DA%BE%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%DB%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="سونگھائی بادشاہت">سونگھائی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت خمیر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">خمیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="کارولنجیائی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کارولنجیائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="مقدس رومی سلطنت">مقدس رومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D8%AD%DB%8C%D8%B1%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت شمالی بحیرہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شمالی بحیرہ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت انجیوی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">انجیوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="سلطنت مالی">مالی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="چین دی تریخ">چینی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سوئی خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سوئی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تانگ خاندان">تانگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سونگ خاندان">سونگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D8%A2%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="یوآن خاندان">یوآن</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%DA%AF%DA%BE%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="سلطنت گھانا">واگادو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B2%D9%B9%DB%8C%DA%A9_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ازٹیک سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ازٹیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="انکا">انکا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D9%88%D8%AC%DB%92&action=edit&redlink=1" class="new" title="سری وجے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سری وجے</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D9%BE%D8%A7%DB%81%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماجاپاہت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ماجاپاہت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%BE%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت ایتھوپیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایتھوپیائی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A7%DA%AF%D9%88%DB%92_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="زاگوے خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">زاگوے</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلیمانی خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سلیمانی</a>)</li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">نویاں</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%B9%D9%88%D8%A6%DB%8C_%D9%B9%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ٹوئی ٹونگا سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ٹونگا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلطنت اشانتی">اشانتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%81%D9%86%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="ہندستان دی تریخ">ہندوستان</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%B9%DA%BE%D8%A7_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="مراٹھا سلطنت">مراٹھا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="سکھ سلطنت">سکھ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%84%DB%8C%DB%81_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" class="mw-redirect" title="مغلیہ سلطنت">مغلیہ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AC" title="برطانوی راج">برطانوی راج</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="چین دی تریخ">چینی</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="منگ خاندان">منگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چنگ خاندان">چنگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%DA%86%DB%8C%D9%86_(1915%E2%80%9316)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت چین (1915–16) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یوآن شیکائی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="ترکی دی تریخ">ترکی</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" title="سلطنت عثمانیہ">عثمانیہ</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="ایران دی تریخ">ایرانی</a> (<a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="صفوی سلطنت">صفوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="افشار خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">افشاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="زند خاندان">زند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="قاجار خاندان">قاجار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="پہلوی خاندان">پہلوی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="مراکش دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مراکشی</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سعدی خاندان">سعدی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="علوی خاندان (صفحہ مَوجود نہیں اے)">علوی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DA%BE%D9%88%D9%BE%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت ایتھوپیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایتھوپیائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85" title="صومالی قوم">صومالی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%BA%D9%84%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت غلدی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">غوبرون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت مجرتین (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مجرتین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%DB%81%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت ہوبیو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہوبیو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B4" title="ریاست درویش">درویش</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="تریخ فرانس (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فرانسیسی</a> (<a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AC%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="دوجی فرانسیسی سلطنت">دوجی </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AC%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="دوجی فرانسیسی سلطنت">دوجی </a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%B9%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="آسٹریائی سلطنت">آسٹریائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%B9%D8%B1%DB%8C%D8%A7-%DB%81%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="آسٹریا-ہنگری">آسٹرو ہنگیرین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تریخ جرمنی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جرمن</a> (<a href="/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="جرمن سلطنت">ریخ دوم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C" title="نازی جرمنی">ریخ سوم</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="روسی سلطنت">روسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%DB%8C%DA%88%D8%B4_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سویڈش سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سویڈش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="میکسیکی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">میکسیکی</a> (<a href="/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="پہلی میکسیکی سلطنت">پہلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AC%DB%8C_%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B3%DB%8C%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="دوجی میکسیکی سلطنت">دوجی </a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="سلطنت برازیل">برازیلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوریائی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کوریائی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D9%86" title="سلطنت جاپان">جاپانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%81%DB%8C%D9%B9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تریخ ہیٹی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ہیٹی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%8C_%DB%81%DB%8C%D9%B9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پہلی ہیٹی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دوجی </a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%AC%DB%8C_%DB%81%DB%8C%D9%B9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوجی ہیٹی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دوجی </a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وسط افریقی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وسط افریقی</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">نوآبادیاتی</th><td class="navbox-list navbox-even hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D9%84%D8%AC%D8%A6%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیلجئیم استعماری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">بیلجئیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="سلطنت برطانیہ">برطانوی</a> (<a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%D8%B1_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%92&action=edit&redlink=1" class="new" title="انگریزی سمندر پار علاقے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">انگریزی</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%88%DB%8C%D9%86%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ڈینش استعماری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ڈینش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%88%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ولندیزی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ولندیزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="فرانسیسی استعماری سلطنت">فرانسیسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%B1%D9%85%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="جرمن استعماری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جرمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D9%84%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="سلطنت اطالیہ">اطالوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D9%86" title="سلطنت جاپان">جاپانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%DA%AF%DB%8C%D8%B2%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="پرتگیزی سلطنت">پرتگیزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%DB%81%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%DB%81" title="سلطنت ہسپانیہ">ہسپانوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%DB%8C%DA%88%D8%B4_%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D9%88%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سویڈش سمندر پار نوآبادیاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سویڈش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%81_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="امریکہ علاقائی تحصیل (صفحہ مَوجود نہیں اے)">امریکہ</a></li></ul> </div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">لسٹان</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist" style="text-align:right;border-right-width:2px;border-right-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9" title="سلطنتاں دی لسٹ">سلطنتاں</a> (<a href="/wiki/%D9%88%DA%88%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="وڈیاں عالمی سلطنتاں">وڈیاں</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%92_%D8%AA%D9%88%DA%BA_%D9%BE%DB%81%D9%84%DB%92_%D9%88%DA%88%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D8%B7%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%A7%DA%BA_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%D8%B3%D9%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="نویں ویلے توں پہلے وڈیاں طاقتاں دی لسٹ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نویں ویلے توں پہلے وڈیاں طاقتاں</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <div lang="ur" class="UrduText"> <table class="navbox" style="border-spacing:0;border:1px solid #aaa;background:#f8f8f8;"><tbody><tr><td style="padding:1px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:lightsteelblue;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-دیکھیں"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B4%D8%A7%D9%85_%D8%AA%DB%92_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D9%BE%D9%88%D9%B9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سانچہ:پرانا شام تے میسوپوٹیمیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچہ دیکھیں" style=";background:lightsteelblue;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">د</abbr></a></li><li class="nv-تبادلۂ خیال"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81_%DA%AF%D9%84_%D8%A8%D8%A7%D8%AA:%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B4%D8%A7%D9%85_%D8%AA%DB%92_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D9%BE%D9%88%D9%B9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سانچہ گل بات:پرانا شام تے میسوپوٹیمیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)"><abbr title="سانچے سے متعلق تبادلۂ خیال کریں" style=";background:lightsteelblue;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">گ</abbr></a></li><li class="nv-ترمیم"><a class="external text" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%DA%86%DB%81:%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D8%B4%D8%A7%D9%85_%D8%AA%DB%92_%D9%85%DB%8C%D8%B3%D9%88%D9%BE%D9%88%D9%B9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7&action=edit"><abbr title="سانچے میں ترمیم کریں" style=";background:lightsteelblue;;background:none transparent;color:inherit;border:none;">ت</abbr></a></li></ul></div><div style="font-size:114%"><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B4%D8%A7%D9%85_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:شام دی تریخ">پرانا شام</a> تے <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%DB%81%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین النہرین">میسوپوٹیمیا</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <table style="width: 100%; border-spacing: 0;"> <tbody><tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;"> </th> <td colspan="3" style="background-color:white"><b>شام</b> </td> <td colspan="3" style="background-color:white"><b>اتلا میسوپوٹیمیا</b> </td> <td colspan="3" style="background-color:white"><b>تھلواں میسوپوٹیمیا</b> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">3500–2350 ق م </th> <td colspan="3" style="background-color:white"><i><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آموری">مارتو</a></i> </td> <td colspan="3" style="background-color:white"><i><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="سبارتو (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سبارتو</a></i> </td> <td colspan="3" style="background-color:orange"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="سمیری">سمیری شہری ریاستاں</a> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">2350–2200 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:#FF6000"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%A7%DA%A9%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سلطنت اکد (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سلطنت اکد</a> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">2200–2100 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:khaki"><i><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%AA%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="گتی لوک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">گتی</a></i> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">2100–2000 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:orangered"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%A7_%D8%AA%DB%8C%D8%AC%D8%A7_%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D9%B9%D8%A8%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ار دا تیجا راج ٹبر (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ار دا تیجا راج ٹبر</a> <small>(<i>نشاۃ ثانیہ</i>)</small> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">2000–1800 ق م </th> <td colspan="3" style="background-color:lightsalmon"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%8C_%D8%B4%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماری، شام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ماری</a> <small><i>ہور <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آموری">دوجیاںآموری</a> شہری-ریاستاں</i></small> </td> <td colspan="3" style="background-color:yellow"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81" class="mw-redirect" title="اشوریہ">قدیم اشوری سلطنت</a> <small>(<i>شمالی عکادی</i>)</small> </td> <td colspan="3" style="background-color:palegoldenrod"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86" title="ایسن">ایسن</a>/<a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="لارسا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">لارسا</a> <small><i>ہور <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="آموری">دوجیاںآموری</a> شہری-ریاستاں</i></small> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">1800–1600 ق م </th> <td colspan="2" style="background-color:violet"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%DB%8C" title="حتی">پرانی حتی بادشاہت</a> </td> <td colspan="7" style="background-color:cornflowerblue"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="بابل">پرانی بابلی سلطنت</a> <small>(<i>دکھنی عکادی</i>)</small> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">1600–1400 ق م </th> <td colspan="6" style="background-color:peru"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="میتانی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">میتانی</a> <small>(<i><a href="/wiki/%DB%81%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ہوری">ہوری</a></i>)</small> </td> <td colspan="3" rowspan="3" style="background-color:#10A095"><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="کاردونیاش (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کاردونیاش</a> <small>(<i><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کاسیتی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کاسیتی</a></i>)</small> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">1400–1200 ق م </th> <td colspan="2" style="background-color:hotpink"><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AA%DB%8C" title="حتی">نویں حتی بادشاہت</a> </td> <td style="background-color:peru"> </td> <td colspan="3" rowspan="2" style="background-color:gold"><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="آشوریہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">وچکارلی آشوری سلطنت</a> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">1200–1150 ق م </th> <td colspan="2" style="background-color:red"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C_%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%81" class="mw-redirect" title="کانسی ویلہ">تابنا ویلہ خاتمہ</a><i> <small>(</small></i><small>"<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C_%D9%84%D9%88%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="سمندری لوک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سمندری لوک</a>"<i>)</i></small> </td> <td style="background-color:moccasin"><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرامی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آرامی</a></i> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">1150–911 ق م </th> <td rowspan="2" style="background-color:#8B218B"><a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="فونیقی">فونیقی</a> </td> <td rowspan="2" style="background-color:deeppink"><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%AD%D8%AA%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="شامی-حتی ریاستاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شامی-حتی ریاستاں</a> </td> <td rowspan="2" style="background-color:peachpuff"><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرام-دمشق (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آرام-</a><br /><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرام-دمشق (صفحہ مَوجود نہیں اے)">دمشق</a> </td> <td colspan="3" style="background-color:moccasin"><i><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرامی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آرامی</a></i> </td> <td colspan="2" rowspan="2" style="background-color:royalblue"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="بابل">وسطی بابل</a> <small>(<i>ایسن II</i>)</small> </td> <td rowspan="3" style="background-color:lightblue"><i><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="کلدانی">کلدانی</a></i> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">911–729 ق م </th> <td colspan="3" rowspan="2" style="background-color:#ECB610"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نویں آشوری سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نویں آشوری سلطنت</a> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">729–609 ق م </th> <td colspan="3" style="background-color:#ECB610"> </td> <td colspan="2" style="background-color:#ECB610"> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">626–539 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:dodgerblue"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="نویں بابلی سلطنت (صفحہ مَوجود نہیں اے)">نویں بابلی سلطنت</a> <small>(<i><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="کلدانی">کلدانی</a></i>)</small> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">539–331 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:mediumspringgreen"><a href="/wiki/%DB%81%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="ہخامنشی سلطنت">ہخامنشی سلطنت</a> <small>(<i><a href="/w/index.php?title=Persian_people&action=edit&redlink=1" class="new" title="Persian people (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فارسی</a></i>)</small> </td></tr> <tr> <th style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%;">336–301 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:lawngreen"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%DB%81_(%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA)&action=edit&redlink=1" class="new" title="مقدونیہ (پرانی سلطنت) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">مقدونی سلطنت</a> <small>(<i><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="پرانا یونان">پرانا یونان</a> <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%A7_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="پرانا مقدونیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">اورمقدونی</a>)</i></small> </td></tr> <tr> <th colspan="1" style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%">311–129 ق م </th> <td colspan="9" style="background-color:limegreen"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلوقی سلطنت">سلوقی سلطنت</a> </td></tr> <tr> <th colspan="1" style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%">129–63 ق م </th> <td colspan="3" style="background-color:limegreen"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%82%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="سلوقی سلطنت">سلوقی سلطنت</a> </td> <td colspan="6" rowspan="2" style="background-color:teal"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="اشکانی سلطنت">اشکانی سلطنت </a> </td></tr> <tr> <th colspan="1" style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%">63 ق م–243ء </th> <td colspan="3" rowspan="4" style="background-color:brown"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="رومی سلطنت">رومی سلطنت</a>/<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="بازنطینی سلطنت">بازنطینی سلطنت</a> <small>(<i><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D9%85(%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%B5%D9%88%D8%A8%DB%81)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شام(رومی صوبہ) (صفحہ مَوجود نہیں اے)">شام</a></i>)</small> </td></tr> <tr> <th colspan="1" style="background-color:#EEEEEE;font-size:87%">243–636ء </th> <td colspan="6" rowspan="3" style="background-color:lightseagreen"><a class="mw-selflink selflink">ساسانی سلطنت</a> </td></tr> </tbody></table> </div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <ol class="references"> <li id="cite_note-FOOTNOTEDaryaee200899–100-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDaryaee200899–100_1-0">۱.۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDaryaee200899–100_1-1">۱.۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDaryaee200899–100_1-2">۱.۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDaryaee2008">Daryaee 2008</a>, pp. 99–100.</span> </li> </ol></div></div></center></div></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=ساسانی_سلطنت&oldid=534354">https://pnb.wikipedia.org/w/index.php?title=ساسانی_سلطنت&oldid=534354</a>" توں لیا</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B5:Categories" title="خاص:Categories">گٹھاں</a>: ؜<ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Pages_using_infobox_country_or_infobox_former_country_with_the_flag_caption_or_type_parameters" title="گٹھ:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters">Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:Pages_using_infobox_country_or_infobox_former_country_with_the_symbol_caption_or_type_parameters" title="گٹھ:Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters">Pages using infobox country or infobox former country with the symbol caption or type parameters</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA" title="گٹھ:ساسانی سلطنت">ساسانی سلطنت</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:220%D8%A1_%D8%AF%DB%8C_%D8%AF%DB%81%D8%A7%D8%A6%DB%8C_%D9%88%DA%86_%D9%82%D8%A7%D8%A6%D9%85_%DB%81%D9%88%D9%86%DB%92_%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%92_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9_%D8%AA%DB%92_%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%82%DB%92&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:220ء دی دہائی وچ قائم ہونے والے ممالک تے علاقے (صفحہ مَوجود نہیں اے)">220ء دی دہائی وچ قائم ہونے والے ممالک تے علاقے</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:224%D8%A1_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:224ء دی تاسیست (صفحہ مَوجود نہیں اے)">224ء دی تاسیست</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:651%D8%A1_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:651ء دی تحلیلات (صفحہ مَوجود نہیں اے)">651ء دی تحلیلات</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D9%88%DA%86_%DA%86%DA%BE%DB%8C%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:آرمینیا وچ چھیويں صدی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آرمینیا وچ چھیويں صدی</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D9%88%DA%86_%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:آرمینیا وچ ستويں صدی (صفحہ مَوجود نہیں اے)">آرمینیا وچ ستويں صدی</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7_%D8%AF%DB%92_%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%DB%81_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:افریقا دے سابقہ ممالک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">افریقا دے سابقہ ممالک</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:افغانستان دی قدیم تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">افغانستان دی قدیم تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:ایرانی سلطنتاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایرانی سلطنتاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%DB%92_%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%DB%81_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:ایشیا دے سابقہ ممالک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ایشیا دے سابقہ ممالک</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:پاکستان دی قدیم تریخ">پاکستان دی قدیم تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:آذربائیجان دی تریخ">آذربائیجان دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:آرمینیا دی تریخ">آرمینیا دی تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2%D9%8A%D8%A7_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:ابخازيا دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ابخازيا دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:ازبکستان دی تریخ">ازبکستان دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:افغانستان دی تریخ">افغانستان دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:تاجکستان دی تریخ">تاجکستان دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:ترکمانستان دی تریخ">ترکمانستان دی تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:جارجیا دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">جارجیا دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:داغستان دی تریخ">داغستان دی تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:سرزمین شام دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">سرزمین شام دی تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:فارس دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">فارس دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%A7%D8%B2%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:قازقستان دی تریخ">قازقستان دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:قفقاز دی تریخ">قفقاز دی تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DA%A9%D8%B1%D8%BA%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:کرغیزستان دی تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">کرغیزستان دی تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%DB%8C_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:ترکی دی قدیم تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">ترکی دی قدیم تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%DB%81_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:سابقہ سلطنتاں">سابقہ سلطنتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:سلطنتاں">سلطنتاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B9%D8%A7%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%B7%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:عالمی طاقتاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عالمی طاقتاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_%D8%AF%DB%8C_%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:عراق دی قدیم تریخ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">عراق دی قدیم تریخ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%DB%81_%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%DA%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:قدیم افریقہ دی ریاستاں (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قدیم افریقہ دی ریاستاں</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85_%D8%B4%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:قدیم شام (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قدیم شام</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D9%88%DA%86_%D8%A2%D8%B1%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:قرون وسطی وچ آرمینیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قرون وسطی وچ آرمینیا</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D9%88%DA%86_%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%88%D9%84%DB%8C%DB%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:قرون وسطی وچ اناطولیہ (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قرون وسطی وچ اناطولیہ</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D9%88%DA%86_%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:قرون وسطی وچ جارجیا (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قرون وسطی وچ جارجیا</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C_%D9%88%DA%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:قرون وسطی وچ عراق (صفحہ مَوجود نہیں اے)">قرون وسطی وچ عراق</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%BE_%D8%AF%DB%92_%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%DB%81_%D9%85%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="گٹھ:یورپ دے سابقہ ممالک (صفحہ مَوجود نہیں اے)">یورپ دے سابقہ ممالک</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:تریخ">تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:ایشیا دی تریخ">ایشیا دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:سابق سلطنتاں">سابق سلطنتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="گٹھ:ایران">ایران</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:ایشیا دیاں سلطنتاں">ایشیا دیاں سلطنتاں</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="گٹھ:ایران دی تریخ">ایران دی تریخ</a></li><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%B9%DA%BE:%D9%88%DA%88%DB%8C%D8%A7%DA%BA_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%D8%A7%DA%BA" title="گٹھ:وڈیاں سلطنتاں">وڈیاں سلطنتاں</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> ایس صفحے وچ آخری سودھ ۳۰ ستمبر ۲۰۱۹ نوں ۱۷:۳۲ وجے ہوئی۔</li> <li id="footer-info-copyright">لکھت <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">کریئیٹیو کامنز انتساب/ اکوجہے-شراکت لائسنس</a> دے ہیٹھ دستیاب اے، ہور شرطاں وی لاگو ہوسکدیاں نیں۔ ویروے لئی <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">ورتن شرطاں</a> دیکھو۔</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">پردہ داری</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%92">وکیپیڈیا بارے</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%BE%DB%8C%DA%88%DB%8C%D8%A7:%D8%B9%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B9%D9%88%DB%92">دعوے داری</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">ترقی دین والے</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pnb.wikipedia.org">انکڑے</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">کوکی تفصیلاں</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pnb.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">موبائیل سائٹ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-gzd6v","wgBackendResponseTime":265,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.654","walltime":"0.912","ppvisitednodes":{"value":4347,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":158975,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":9725,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":3,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":630,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 382.690 1 -total"," 63.05% 241.288 1 سانچہ:Infobox_Former_Country"," 58.88% 225.340 3 سانچہ:Infobox"," 13.81% 52.864 1 سانچہ:تریخ_ایران"," 10.81% 41.365 1 سانچہ:Convinfobox"," 10.39% 39.772 2 سانچہ:Navbox"," 9.84% 37.661 1 سانچہ:Convinfobox/pri2"," 9.73% 37.242 1 سانچہ:Sidebar_with_collapsible_lists"," 9.05% 34.639 1 سانچہ:Convert"," 8.60% 32.925 1 سانچہ:Infobox_country/imagetable"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.102","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4372006,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-7d9797f5d-7c2kc","timestamp":"20241120025420","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0633\u0627\u0633\u0627\u0646\u06cc \u0633\u0644\u0637\u0646\u062a","url":"https:\/\/pnb.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q83891","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q83891","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-05-08T06:18:34Z","dateModified":"2019-09-30T12:32:36Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/f\/fc\/Derafsh_Kaviani_flag_of_the_late_Sassanid_Empire.svg"}</script> </body> </html>