CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Mesopotamië - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"ed1f921e-5c07-4ac4-b9cc-b90262f5fadc","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Mesopotamië","wgTitle":"Mesopotamië","wgCurRevisionId":68291454,"wgRevisionId":68291454,"wgArticleId":9872,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Mesopotamië","Geografie van Irak","Archeologie van Zuidwest-Azië","Geografie van Koeweit"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Mesopotamië","wgRelevantArticleId":9872,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true, "wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11767","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready", "ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging" ,"ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg/1200px-N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="848"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg/800px-N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="565"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg/640px-N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="452"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Mesopotamië - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Mesopotami%C3%AB"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Mesopotami%C3%AB"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Mesopotamië rootpage-Mesopotamië skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/24_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Mesopotami%C3%AB" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Mesopotami%C3%AB" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Mesopotami%C3%AB" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Mesopotami%C3%AB" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Etymologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Etymologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Etymologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Etymologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geografie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geografie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Geografie</span> </div> </a> <ul id="toc-Geografie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Chronologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Chronologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Chronologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Chronologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geschiedenis-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Geschiedenis-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hassuna_en_Halaf-tijd" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hassuna_en_Halaf-tijd"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Hassuna en Halaf-tijd</span> </div> </a> <ul id="toc-Hassuna_en_Halaf-tijd-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Obeid" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Obeid"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Obeid</span> </div> </a> <ul id="toc-Obeid-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sumerië" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sumerië"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Sumerië</span> </div> </a> <ul id="toc-Sumerië-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Het_Rijk_van_Mari" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Het_Rijk_van_Mari"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Het Rijk van Mari</span> </div> </a> <ul id="toc-Het_Rijk_van_Mari-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Akkadische_Rijk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Akkadische_Rijk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Akkadische Rijk</span> </div> </a> <ul id="toc-Akkadische_Rijk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Neo-Sumerische_Rijk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Neo-Sumerische_Rijk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Neo-Sumerische Rijk</span> </div> </a> <ul id="toc-Neo-Sumerische_Rijk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_tijd_van_Isin_en_Larsa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_tijd_van_Isin_en_Larsa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>De tijd van Isin en Larsa</span> </div> </a> <ul id="toc-De_tijd_van_Isin_en_Larsa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Assyrië_en_Babylonië" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Assyrië_en_Babylonië"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.8</span> <span>Assyrië en Babylonië</span> </div> </a> <ul id="toc-Assyrië_en_Babylonië-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Bestuursvorm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bestuursvorm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Bestuursvorm</span> </div> </a> <ul id="toc-Bestuursvorm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wetenschap_en_technologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Wetenschap_en_technologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Wetenschap en technologie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Wetenschap_en_technologie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Wetenschap en technologie-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Wetenschap_en_technologie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wiskunde" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wiskunde"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Wiskunde</span> </div> </a> <ul id="toc-Wiskunde-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomie_en_astrologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomie_en_astrologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Astronomie en astrologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomie_en_astrologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ontwikkeling_van_het_schrift" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ontwikkeling_van_het_schrift"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Ontwikkeling van het schrift</span> </div> </a> <ul id="toc-Ontwikkeling_van_het_schrift-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kunst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kunst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Kunst</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kunst-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Kunst-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Kunst-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bouwkunst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bouwkunst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Bouwkunst</span> </div> </a> <ul id="toc-Bouwkunst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Beeldhouwkunst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Beeldhouwkunst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Beeldhouwkunst</span> </div> </a> <ul id="toc-Beeldhouwkunst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literaire_kunsten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Literaire_kunsten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Literaire kunsten</span> </div> </a> <ul id="toc-Literaire_kunsten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Religieuze_opvattingen_en_mythologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Religieuze_opvattingen_en_mythologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Religieuze opvattingen en mythologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Religieuze_opvattingen_en_mythologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Talen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Talen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Talen</span> </div> </a> <ul id="toc-Talen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Mesopotamië</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 158 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-158" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">158 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D2%A9%D3%A1%D1%8B%D0%B1%D0%B6%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Аҩӡыбжьара – Abchazisch" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Аҩӡыбжьара" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="Abchazisch" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Mesopotami%C3%AB" title="Mesopotamië – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Mesopotamië" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Mesopotamien" title="Mesopotamien – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Mesopotamien" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%98%E1%88%B5%E1%8C%B4%E1%8C%A6%E1%88%9D%E1%8B%AB" title="መስጴጦምያ – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="መስጴጦምያ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%AF%D9%8A%D9%86" title="بلاد الرافدين – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بلاد الرافدين" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%92%DC%9D%DC%AC_%DC%A2%DC%97%DC%AA%DC%9D%DC%A2" title="ܒܝܬ ܢܗܪܝܢ – Aramees" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܒܝܬ ܢܗܪܝܢ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="Aramees" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D8%A9_%D8%A8%D9%8A%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%D9%8A%D9%86" title="منطقة بين النهرين – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="منطقة بين النهرين" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%9A%27%E0%A6%AA%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="মেচ'পটেমিয়া – Assamees" lang="as" hreflang="as" data-title="মেচ'পটেমিয়া" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="Assamees" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Mesopotamiya" title="Mesopotamiya – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Mesopotamiya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بین‌النهرین" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Basjkiers" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Basjkiers" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Mesopotam%C4%97j%C4%97" title="Mesopotamėjė – Samogitisch" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Mesopotamėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitisch" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamya" title="Mesopotamya – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Mesopotamya" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Месапатамія – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Месапатамія" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%8D%D1%81%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Мэсапатамія – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мэсапатамія" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B8%E0%A7%8B%E0%A6%AA%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE" title="মেসোপটেমিয়া – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মেসোপটেমিয়া" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mezopotamia" title="Mezopotamia – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Mezopotamia" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Mezopotamija" title="Mezopotamija – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Mezopotamija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Месопотами – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Месопотами" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Mesopot%C3%A0mia" title="Mesopotàmia – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mesopotàmia" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/M%C4%AB-s%C5%AB-p%C5%8F%CC%A4-d%C3%A2i-m%C4%AB" title="Mī-sū-pŏ̤-dâi-mī – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Mī-sū-pŏ̤-dâi-mī" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Месопотами – Tsjetsjeens" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Месопотами" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Tsjetsjeens" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Mesopotamya" title="Mesopotamya – Cebuano" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Mesopotamya" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="Cebuano" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8E%D8%B2%DB%86%D9%BE%DB%86%D8%AA%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="مێزۆپۆتامیا – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="مێزۆپۆتامیا" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Mezopot%C3%A1mie" title="Mezopotámie – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Mezopotámie" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Месопотами – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Месопотами" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Mesopotamien" title="Mesopotamien – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Mesopotamien" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Mesopotamien" title="Mesopotamien – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Mesopotamien" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Mezopotamya" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%89%DE%AC%DE%90%DE%AE%DE%95%DE%AE%DE%93%DE%AD%DE%89%DE%A8%DE%87%DE%A7" title="މެސޮޕޮޓޭމިއާ – Divehi" lang="dv" hreflang="dv" data-title="މެސޮޕޮޓޭމިއާ" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="Divehi" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CF%83%CE%BF%CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Μεσοποταμία – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Μεσοποταμία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Mezopotamio" title="Mezopotamio – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Mezopotamio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Mesopotaamia" title="Mesopotaamia – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Mesopotaamia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بین‌النهرین" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9sopotamie" title="Mésopotamie – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Mésopotamie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Mesopotaamien" title="Mesopotaamien – Noord-Fries" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Mesopotaamien" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="Noord-Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Mesopotaamje" title="Mesopotaamje – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Mesopotaamje" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Mheaspat%C3%A1im" title="An Mheaspatáim – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Mheaspatáim" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%8E%E7%B4%A2%E4%B8%8D%E9%81%94%E7%B1%B3%E4%BA%9E" title="美索不達米亞 – Ganyu" lang="gan" hreflang="gan" data-title="美索不達米亞" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Ganyu" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9zopotami" title="Mézopotami – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Mézopotami" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Schots-Gaelisch" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Schots-Gaelisch" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="دو روبار میانی – Gilaki" lang="glk" hreflang="glk" data-title="دو روبار میانی" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="Gilaki" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mesopot%C3%A1mia" title="Mesopotámia – Guaraní" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mesopotámia" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="Guaraní" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%AE%E0%AB%87%E0%AA%B8%E0%AB%8B%E0%AA%AA%E0%AB%8B%E0%AA%9F%E0%AB%87%E0%AA%AE%E0%AB%80%E0%AA%AF%E0%AA%BE" title="મેસોપોટેમીયા – Gujarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="મેસોપોટેમીયા" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="Gujarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="Hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A1%D7%95%D7%A4%D7%95%D7%98%D7%9E%D7%99%D7%94" title="מסופוטמיה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="מסופוטמיה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="मेसोपोटामिया – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="मेसोपोटामिया" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Fijisch Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fijisch Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Mezopotamija" title="Mezopotamija – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Mezopotamija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Mezopotamiska" title="Mezopotamiska – Oppersorbisch" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Mezopotamiska" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="Oppersorbisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Mezopotami" title="Mezopotami – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Mezopotami" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Mezopot%C3%A1mia" title="Mezopotámia – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Mezopotámia" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D6%84" title="Միջագետք – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Միջագետք" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%BF%D6%84" title="Միջագետք – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Միջագետք" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Месопотами – Ingoesjetisch" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Месопотами" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="Ingoesjetisch" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Mezopotamia" title="Mezopotamia – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Mezopotamia" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Mes%C3%B3p%C3%B3tam%C3%ADa" title="Mesópótamía – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Mesópótamía" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A1%E3%82%BD%E3%83%9D%E3%82%BF%E3%83%9F%E3%82%A2" title="メソポタミア – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="メソポタミア" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Mesopotiemia" title="Mesopotiemia – Jamaicaans Creools" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Mesopotiemia" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaicaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A8%E1%83%A3%E1%83%90%E1%83%9B%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="შუამდინარეთი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="შუამდინარეთი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Mesopotami" title="Mesopotami – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Mesopotami" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%9A%D0%BE%D1%81%D3%A9%D0%B7%D0%B5%D0%BD_(%D3%A9%D1%80%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5%D1%82)" title="Қосөзен (өркениет) – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Қосөзен (өркениет)" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%86%E0%B2%B8%E0%B3%8A%E0%B2%AA%E0%B2%9F%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%AE%E0%B2%BF%E0%B2%AF%E0%B2%BE" title="ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮೆಸೊಪಟ್ಯಾಮಿಯಾ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%A9%94%EC%86%8C%ED%8F%AC%ED%83%80%EB%AF%B8%EC%95%84" title="메소포타미아 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="메소포타미아" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-koi mw-list-item"><a href="https://koi.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Komi-Permjaaks" lang="koi" hreflang="koi" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Перем коми" data-language-local-name="Komi-Permjaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Перем коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya – Koerdisch" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Mezopotamya" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="Koerdisch" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Mesopotami" title="Mesopotami – Cornish" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Mesopotami" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="Cornish" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Mesopotamien" title="Mesopotamien – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Mesopotamien" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Mesopotami%C3%AB" title="Mesopotamië – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Mesopotamië" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Lombardisch" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Mezopotami" title="Mezopotami – Lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Mezopotami" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="Lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mesopotamija" title="Mesopotamija – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Mesopotamija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sen%C4%81_Divupe" title="Senā Divupe – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Senā Divupe" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Mes%C3%B4p%C3%B4tamia" title="Mesôpôtamia – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Mesôpôtamia" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Minangkabau" lang="min" hreflang="min" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="Minangkabau" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Месопотамија – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Месопотамија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AE%E0%B5%86%E0%B4%B8%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B5%8A%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%87%E0%B4%AE%E0%B4%BF%E0%B4%AF" title="മെസപ്പൊട്ടേമിയ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="മെസപ്പൊട്ടേമിയ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Месопотами – Mongools" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Месопотами" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongools" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%9F%E0%A5%87%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="मेसोपोटेमिया – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="मेसोपोटेमिया" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%B8" title="မက်ဆိုပိုတေးမီးယား – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="မက်ဆိုပိုတေးမီးယား" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D9%86" title="میون‌رودون – Mazanderani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="میون‌رودون" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="Mazanderani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Mesopotamien" title="Mesopotamien – Nedersaksisch" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Mesopotamien" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="Nedersaksisch" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamie" title="Mesopotamie – Nederduits" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Mesopotamie" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="Nederduits" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%9F%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="मेसोपोटामिया – Nepalees" lang="ne" hreflang="ne" data-title="मेसोपोटामिया" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="Nepalees" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A5%8B%E0%A4%AA%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="मेसोपोतामिया – Newari" lang="new" hreflang="new" data-title="मेसोपोतामिया" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="Newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9sopotanmie" title="Mésopotanmie – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Mésopotanmie" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%88%E0%A8%B8%E0%A9%8B%E0%A8%AA%E0%A9%8B%E0%A8%9F%E0%A8%BE%E0%A8%AE%E0%A9%80%E0%A8%86" title="ਮੈਸੋਪੋਟਾਮੀਆ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਮੈਸੋਪੋਟਾਮੀਆ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Mezopotamia" title="Mezopotamia – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Mezopotamia" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%DB%81%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین النہرین – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="بین النہرین" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین النهرین – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="بین النهرین" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Mesopot%C3%A2mia" title="Mesopotâmia – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Mesopotâmia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B7%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Мезопотамія – Roetheens" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Мезопотамія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Roetheens" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Jakoets" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Jakoets" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A2%E1%B1%AE%E1%B1%A5%E1%B1%B3%E1%B1%AF%E1%B1%B3%E1%B1%B4%E1%B1%9F%E1%B1%A2%E1%B1%A4%E1%B1%AD%E1%B1%9F" title="ᱢᱮᱥᱳᱯᱳᱴᱟᱢᱤᱭᱟ – Santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱢᱮᱥᱳᱯᱳᱴᱟᱢᱤᱭᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="Santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Sardijns" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardijns" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8A%D8%B3%D9%88%D9%BE%D9%88%D9%BD%D9%8A%D9%85%D9%8A%D8%A7" title="ميسوپوٽيميا – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ميسوپوٽيميا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Mezopotamija" title="Mezopotamija – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Mezopotamija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B8%E0%B7%99%E0%B7%83%E0%B7%9C%E0%B6%B4%E0%B7%9C%E0%B6%A7%E0%B7%9A%E0%B6%B8%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="මෙසොපොටේමියාව – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="මෙසොපොටේමියාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Mezopot%C3%A1mia" title="Mezopotámia – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mezopotámia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Mezopotamija" title="Mezopotamija – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Mezopotamija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="Shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Mesobotaamiya" title="Mesobotaamiya – Somalisch" lang="so" hreflang="so" data-title="Mesobotaamiya" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="Somalisch" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Месопотамија – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Месопотамија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9sopotamia" title="Mésopotamia – Soendanees" lang="su" hreflang="su" data-title="Mésopotamia" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Soendanees" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Mesopotamien" title="Mesopotamien – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Mesopotamien" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%86%E0%AE%9A%E0%AF%8A%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%8A%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%87%E0%AE%AE%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%BE" title="மெசொப்பொத்தேமியா – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மெசொப்பொத்தேமியா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AE%E0%B1%86%E0%B0%B8%E0%B1%8A%E0%B0%AA%E0%B1%8A%E0%B0%9F%E0%B1%87%E0%B0%AE%E0%B0%BF%E0%B0%AF%E0%B0%BE_%E0%B0%A8%E0%B0%BE%E0%B0%97%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B0%A4" title="మెసొపొటేమియా నాగరికత – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="మెసొపొటేమియా నాగరికత" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D2%B3%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BD" title="Байнаннаҳрайн – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Байнаннаҳрайн" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%AA%E0%B9%82%E0%B8%9B%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%A2" title="เมโสโปเตเมีย – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="เมโสโปเตเมีย" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Mesopotami%C3%BDa" title="Mesopotamiýa – Turkmeens" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Mesopotamiýa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="Turkmeens" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Mesopotamya" title="Mesopotamya – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Mesopotamya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Tok Pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="Tok Pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Mezopotamya" title="Mezopotamya – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Mezopotamya" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Месопотамия – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Месопотамия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B5%D0%B6%D0%B8%D1%80%D1%96%D1%87%D1%87%D1%8F" title="Межиріччя – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Межиріччя" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D9%86%DB%81%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین النہرین – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="بین النہرین" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Mesopotamiya" title="Mesopotamiya – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Mesopotamiya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Mezopot%C3%A0mia" title="Mezopotàmia – Venetiaans" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Mezopotàmia" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/L%C6%B0%E1%BB%A1ng_H%C3%A0" title="Lưỡng Hà – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Lưỡng Hà" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Mesopot%C3%A4n" title="Mesopotän – Volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Mesopotän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="Volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9ewum_%C3%B1aari_dex_yi" title="Réewum ñaari dex yi – Wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Réewum ñaari dex yi" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="Wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%8E%E7%B4%A2%E4%B8%8D%E8%BE%BE%E7%B1%B3%E4%BA%9A" title="美索不达米亚 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="美索不达米亚" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A8%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%AC%E1%83%A7%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%90" title="შქაწყარმალონა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="შქაწყარმალონა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A2%D7%A1%D7%90%D7%A4%D7%90%D7%98%D7%90%D7%9E%D7%99%D7%A2" title="מעסאפאטאמיע – Jiddisch" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מעסאפאטאמיע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Jiddisch" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="Zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%BE%8E%E7%B4%A2%E4%B8%8D%E8%BE%BE%E7%B1%B3%E4%BA%9A" title="美索不达米亚 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="美索不达米亚" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%85%A9%E6%B2%B3%E4%B9%8B%E7%9B%82" title="兩河之盂 – Klassiek Chinees" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="兩河之盂" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Klassiek Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Mesopotamia" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%85%A9%E6%B2%B3%E6%B5%81%E5%9F%9F%E6%96%87%E6%98%8E" title="兩河流域文明 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="兩河流域文明" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11767#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Mesopotami%C3%AB" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Mesopotami%C3%AB" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Mesopotami%C3%AB"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Mesopotami%C3%AB"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Mesopotami%C3%AB" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Mesopotami%C3%AB" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&oldid=68291454" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Mesopotami%C3%AB&id=68291454&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FMesopotami%25C3%25AB"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FMesopotami%25C3%25AB"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Mesopotami%C3%AB"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Mesopotami%C3%AB&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mesopotamia" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11767" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><table class="infobox" cellpadding="1" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th class="infobox-kop notheme" style="background-color:#FAFAD2; color:inherit; text-align:center; font-size:120%;" colspan="3">Mesopotamië </th></tr> <tr> <td style="text-align:center; padding:0;" colspan="3"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg" class="mw-file-description"><img alt="Gebied van Mesopotamië" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg/266px-N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg.png" decoding="async" width="266" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg/399px-N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg/532px-N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg.png 2x" data-file-width="3281" data-file-height="2318" /></a></span> </td></tr> <tr> <td style="text-align:center;" colspan="3"><div style="font-size:90%">Gebied van Mesopotamië</div> </td></tr> <tr> <th>Regio </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Midden-Oosten" title="Midden-Oosten">Midden-Oosten</a> </td></tr> <tr> <th>Periode </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Bronstijd" title="Bronstijd">Bronstijd</a>, <a href="/wiki/IJzertijd" title="IJzertijd">IJzertijd</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Datering" title="Datering">Datering</a> </th> <td colspan="2">ca. 4000 - 539 v.Chr. </td></tr> <tr> <th>Andere sites </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Eridu" title="Eridu">Eridu</a>, <a href="/wiki/Ur_(Sumer)" title="Ur (Sumer)">Ur</a>, <a href="/wiki/Babylon_(stad)" title="Babylon (stad)">Babylon</a>, <a href="/wiki/Assur_(stad)" title="Assur (stad)">Assur</a>, </td></tr> <tr> <th>Volgende cultuur </th> <td colspan="2"><a href="/wiki/Achaemeniden" title="Achaemeniden">Achaemeniden</a> </td></tr> <tr> <td class="infobox-kop notheme center" style="background-color:#FAFAD2; color:inherit;" colspan="3"> <table cellspacing="0" cellpadding="0"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle;"><b>Portaal</b>  <span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Portal.svg" class="mw-file-description" title="Portaalicoon"><img alt="Portaalicoon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/22px-Portal.svg.png" decoding="async" width="22" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/33px-Portal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Portal.svg/44px-Portal.svg.png 2x" data-file-width="36" data-file-height="32" /></a></span>   </td> <td class="ta-left"><b><a href="/wiki/Portaal:Archeologie" title="Portaal:Archeologie">Archeologie</a> <br /><a href="/wiki/Portaal:Mesopotami%C3%AB" title="Portaal:Mesopotamië">Mesopotamië</a> </b> </td></tr></tbody></table> </td></tr> </tbody></table> <p><b>Mesopotamië</b> (<a href="/wiki/Oudgrieks" title="Oudgrieks">Oud-Grieks</a> voor <i>tussen de rivieren</i>) of <b>Tweestromenland</b>, (<a href="/wiki/Aramees" title="Aramees">Aramees</a>: <i>Beth Nahrin</i> ܒܝܬ ܢܗܪܝܢ, <a href="/wiki/Arabisch" title="Arabisch">Arabisch</a>: بلاد مابين النهرين, <i>Bilad ma bayn Al-Nahrayn</i> of بلاد الرافدين, <i>Bilad ar-Rafidayn,</i> <a href="/wiki/Grieks" title="Grieks">Grieks</a>: Μεσοποταμία, <a href="/wiki/Perzisch" title="Perzisch">Perzisch</a><i>:</i> بین‌النهرین ook بِینُ الْنَهرِین of میانْ دو رود, <a href="/wiki/Turks" title="Turks">Turks</a>: <i>Mezopotamya</i>) is het gebied rond de rivieren <a href="/wiki/Tigris" title="Tigris">Tigris</a> (ca. 1900 km) en <a href="/wiki/Eufraat" title="Eufraat">Eufraat</a> (ruim 2.700 km lang). Het vormt het kerngebied van de huidige staat <a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a>, en besloeg verder het noordoosten van het huidige <a href="/wiki/Syri%C3%AB" title="Syrië">Syrië</a> en delen van <a href="/wiki/Turkije" title="Turkije">Turkije</a>. Het stond in nauw contact met <a href="/wiki/Elam" title="Elam">Elam</a>, in het huidige <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>, en met <a href="/wiki/Dilmun" title="Dilmun">Dilmun</a>, het huidige <a href="/wiki/Bahrein" title="Bahrein">Bahrein</a>. </p><p>In geschiedkundige werken worden in Mesopotamië vaak <a href="/wiki/Assyri%C3%AB" class="mw-redirect" title="Assyrië">Assyrië</a> in het noorden en <a href="/wiki/Babyloni%C3%AB" title="Babylonië">Babylonië</a> in het zuiden onderscheiden; dit zijn geografische aanduidingen die echter niet altijd met staten overeenkwamen. Babylonië bestond oorspronkelijk uit twee delen, het zuidelijke <a href="/wiki/Soemer" class="mw-redirect" title="Soemer">Soemer</a> en wat noordelijker <a href="/wiki/Akkad_(gebied)" title="Akkad (gebied)">Akkad</a>. In de loop van de geschiedenis slibde de delta steeds verder aan. Die streek wordt het <a href="/wiki/Zeeland_(Mesopotami%C3%AB)" title="Zeeland (Mesopotamië)">Zeeland</a> genoemd. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Etymologie">Etymologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Etymologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Etymologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het <a href="/wiki/Toponiem" title="Toponiem">toponiem</a> <i>Mesopotamië</i> komt van de <a href="/wiki/Oudgrieks" title="Oudgrieks">Oudgriekse</a> woorden μέσος (<i>mesos</i>) "midden" en ποταμός (<i>potamos</i>) "rivier" en betekent letterlijk "(land) tussen rivieren". Het wordt in de Griekse <a href="/wiki/Septuagint" title="Septuagint">Septuagint</a> (ca. 250 v.Chr.) gebruikt om het <a href="/wiki/Hebreeuws" title="Hebreeuws">Hebreeuwse</a> equivalent <i>Naharaim</i> te vertalen. <i>Mesopotamië</i> wordt ook gebruikt in de <a href="/wiki/Anabasis_Alexandri" title="Anabasis Alexandri">Anabasis Alexandri</a>, die weliswaar in de 2e eeuw n.Chr. is geschreven maar terugverwijst naar bronnen uit de tijd van <a href="/wiki/Alexander_de_Grote" title="Alexander de Grote">Alexander de Grote</a>. In de <i>Anabasis</i> wordt Mesopotamië gebruikt om het land ten oosten van de Eufraat in Noord-Syrië aan te duiden. De <a href="/wiki/Aramees" title="Aramees">Aramese</a> term <i>biritum/birit narim</i> duidde dezelfde regio aan.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De term Mesopotamië werd later breder toegepast op al het land tussen de Eufraat en de Tigris, waardoor ook delen van Turkije en het grootste deel van Irak erdoor bestreken werd.<sup id="cite_ref-fosterpolingerfoster_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-fosterpolingerfoster-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De aangrenzende steppes ten westen van de Eufraat en het westelijke deel van het <a href="/wiki/Zagrosgebergte" title="Zagrosgebergte">Zagrosgebergte</a> valt ook vaak onder de term Mesopotamië.<sup id="cite_ref-matthews2003_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-matthews2003-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-canard_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-canard-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Er wordt vaak een verder onderscheid gemaakt tussen Noord- en Zuid-Mesopotamië.<sup id="cite_ref-miqueletal_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-miqueletal-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Noord-Mesopotamië wordt soms Jazira genoemd en omvat het gebied rond de Eufraat en de Tigris vanaf hun bronnen in het noorden tot aan <a href="/wiki/Bagdad" title="Bagdad">Bagdad</a> in het zuiden. Zuid-Mesopotamië bestaat uit zuidelijk Irak, <a href="/wiki/Koeweit" title="Koeweit">Koeweit</a> en delen van West-Iran.<sup id="cite_ref-canard_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-canard-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In modern wetenschappelijk gebruik heeft de term Mesopotamië vaak ook een chronologische connotatie. Tot aan de komst van de <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a> wordt het gebied Mesopotamië genoemd; daarna worden meestal namen zoals Syrië of Irak gebruikt of soms de Jezirah.<sup id="cite_ref-fosterpolingerfoster_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-fosterpolingerfoster-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-bahrani_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-bahrani-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geografie">Geografie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Geografie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Geografie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het grondgebied van historisch Mesopotamië ligt grotendeels binnen de grenzen van het huidige <a href="/wiki/Irak" title="Irak">Irak</a> en <a href="/wiki/Koeweit" title="Koeweit">Koeweit</a>, maar omvat ook een groot deel van het huidige <a href="/wiki/Syri%C3%AB" title="Syrië">Syrië</a> en kleinere delen van <a href="/wiki/Turkije" title="Turkije">Turkije</a> en <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>. </p><p>Aan de oostgrens wordt het begrensd door het berggebied van het <a href="/wiki/Zagrosgebergte" title="Zagrosgebergte">Zagrosgebergte</a> van <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>. In het westen en zuiden wordt het begrensd door de <a href="/wiki/Syrische_Woestijn" title="Syrische Woestijn">Syrische Woestijn</a> en de <a href="/wiki/Grote_Arabische_Woestijn" title="Grote Arabische Woestijn">Grote Arabische Woestijn</a>. De noordgrens is minder scherp bepaald omdat de bronnen van de beide rivieren in de <a href="/wiki/Taurus_(gebergte)" title="Taurus (gebergte)">Taurus</a> in het midden van oostelijk Anatolië liggen, een gebied dat meestal niet meer tot Mesopotamië gerekend wordt. De noordelijke gebieden waren vaak een twistappel met buurlanden zoals <a href="/wiki/Mitanni" title="Mitanni">Mitanni</a>, <a href="/wiki/Urartu" title="Urartu">Urartu</a> of het <a href="/wiki/Hettieten" title="Hettieten">Hettitische Rijk</a>. In het zuidoosten lag <a href="/wiki/Elam" title="Elam">Elam</a>, dat lang zijn eigen taal en cultuur had. </p><p>Net als <a href="/wiki/Egypte_(land)" title="Egypte (land)">Egypte</a> dankt Mesopotamië zijn vruchtbaarheid rond de rivieren aan de regelmatig terugkerende overstromingen van de <a href="/wiki/Tigris" title="Tigris">Tigris</a> (ca. 1900 km) en vooral de <a href="/wiki/Eufraat" title="Eufraat">Eufraat</a> (ca. 2800 km lang). Dagelijks wordt zo'n drie miljoen ton <a href="/wiki/Sediment" title="Sediment">sediment</a> aangevoerd dat zich op de beddingen ophoopt. Zij liggen dan ook hoger dan het omringende akkerland, dat gemakkelijk geïrrigeerd kan worden. In het noorden liggen steden als <a href="/wiki/Ninive" title="Ninive">Ninive</a> nog steeds aan de stroom, maar naar het zuiden verplaatsen de rivierbeddingen zich regelmatig en liggen de ruïnes van oude steden er nu vaak kilometers vandaan. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chronologie">Chronologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Chronologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Chronologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Chronologie_van_het_Nabije_Oosten" title="Chronologie van het Nabije Oosten">Chronologie van het Nabije Oosten</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Twee soorten <a href="/wiki/Datering" title="Datering">dateringen</a> kunnen worden onderscheiden: een relatieve en een absolute chronologie. De eerste plaatst fases, periodes, culturen en regeringen in de juiste volgorde, terwijl de laatste ze dateert in absolute jaartallen. Archeologen stellen een relatieve chronologie op door <a href="/wiki/Archeologische_vindplaats" class="mw-redirect" title="Archeologische vindplaats">archeologische vindplaatsen</a> zorgvuldig op te graven en hun <a href="/wiki/Stratigrafie" title="Stratigrafie">stratigrafie</a> te reconstrueren. Deze kunnen vervolgens absoluut gedateerd worden door dateringstechnieken zoals <a href="/wiki/C14-datering" title="C14-datering">C14-datering</a> of jaartallen die in inscripties genoemd worden. Door deze technieken te combineren is een chronologisch kader opgebouwd dat nog steeds veel onzekerheden kent maar ook steeds verder verfijnd wordt.<sup id="cite_ref-matthews2003_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-matthews2003-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-mieroop2007_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-mieroop2007-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>De meeste prehistorische en vroeg-historische periodes zijn gedefinieerd aan de hand van <a href="/wiki/Assemblage_(archeologie)" class="mw-redirect" title="Assemblage (archeologie)">artefactassemblages</a> die representatief zijn voor iedere periodes. Deze periodes zijn vaak genoemd naar de vindplaats waar het materiaal voor het eerst werd herkend, zoals de <a href="/wiki/Halafcultuur" title="Halafcultuur">Halafcultuur</a>, de <a href="/wiki/Obeidcultuur" title="Obeidcultuur">Obeidcultuur</a> en de <a href="/wiki/Jemdet_Nasr-periode" title="Jemdet Nasr-periode">Jemdet Nasr-periode</a>.<sup id="cite_ref-matthews2003_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-matthews2003-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Met de opkomst van historische bronnen worden periodes meestal genoemd naar de dominante dynastie of staat, zoals de <a href="/wiki/Derde_dynastie_van_Ur" title="Derde dynastie van Ur">derde dynastie van Ur</a> en de <a href="/wiki/Oud-Babylonische_Rijk" title="Oud-Babylonische Rijk">Oud-Babylonische periode</a>. De regeringen van koningen kunnen tot in het 1e millennium v.Chr. precies gedateerd worden, maar in het 2e en 3e millennium v.Chr. neemt de foutmarge in de datering aanzienlijk toe<sup id="cite_ref-mieroop2007_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-mieroop2007-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Gebaseerd op verschillende schattingen van hoelang opeenvolgende historische periodes duurden, zijn er door onderzoekers lange, midden, korte, en ultrakorte chronologieën opgesteld. Deze chronologieën lopen tot wel 150 jaar uiteen in de absolute datering van individuele periodes.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Al deze chronologieën hebben hun eigen problemen. Momenteel wordt in handboeken over de archeologie en geschiedenis van het oude Nabije Oosten de midden-chronologie het meest gebruikt.<sup id="cite_ref-mieroop2007_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-mieroop2007-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-kuhrt_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-kuhrt-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Een studie uit 2001 over hoge-resolutie C14-dateringen uit Turkije ondersteunde absolute dateringen die erg dicht tegen de dateringen aanlagen zoals die door de midden-chronologie worden voorgesteld.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ul><li><a href="/wiki/Jarmo" title="Jarmo">Jarmo</a> (<a href="/wiki/7e_millennium_v.Chr." title="7e millennium v.Chr.">6800 v.Chr.</a>)</li> <li><a href="/wiki/Hassunacultuur" title="Hassunacultuur">Hassuna-periode</a> (<a href="/wiki/6e_millennium_v.Chr." title="6e millennium v.Chr.">5500 v.Chr.</a>)</li> <li><a href="/wiki/Tell_Halaf" title="Tell Halaf">Halaftijd</a> (5000 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Obeidcultuur" title="Obeidcultuur">Obeidcultuur</a> (<a href="/wiki/4e_millennium_v.Chr." title="4e millennium v.Chr.">4000-3500 v.Chr.</a>)</li> <li><a href="/wiki/Urukperiode" title="Urukperiode">Urukperiode</a> (<a href="/wiki/4e_millennium_v.Chr." title="4e millennium v.Chr.">3500-3200 v.Chr.</a>)</li> <li><a href="/wiki/Jemdet_Nasr-periode" title="Jemdet Nasr-periode">Jemdet Nasr-periode</a> (3100-2900 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Vroeg-dynastieke_Periode_(Mesopotami%C3%AB)" title="Vroeg-dynastieke Periode (Mesopotamië)">Vroeg-dynastieke Periode</a> (midden-chronologie 2900–2350 v.Chr. of korte chronologie 2800–2230 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Akkadische_Rijk" title="Akkadische Rijk">Akkadische periode</a> (midden-chronologie 2350–2170 v.Chr. of korte chronologie 2230–2050 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Guti_(volk)" title="Guti (volk)">Guti</a>-invasie (2250-2100 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Derde_dynastie_van_Ur" title="Derde dynastie van Ur">Derde dynastie van Ur</a> (2060-1950 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Isin" title="Isin">Isin</a>-<a href="/wiki/Larsa" title="Larsa">Larsa</a>-periode (<a href="/wiki/2e_millennium_v.Chr." title="2e millennium v.Chr.">2000-1800 v.Chr.</a>)</li> <li><a href="/wiki/Oud-Assyrische_periode" title="Oud-Assyrische periode">Oud-Assyrische periode</a> (1900-1550)</li> <li><a href="/wiki/Eerste_Dynastie_van_Babylon" class="mw-redirect" title="Eerste Dynastie van Babylon">Eerste Dynastie van Babylon</a> (1830-1600 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Kassieten" title="Kassieten">Kassieten</a> veroveren Babylon (1600-1200 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Hurrieten" title="Hurrieten">Hurrieten</a> veroveren <a href="/wiki/Assyri%C3%AB" class="mw-redirect" title="Assyrië">Assyrië</a> (1550-1350 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Midden-Assyrische_Rijk" title="Midden-Assyrische Rijk">Midden-Assyrische Rijk</a> (1350-1050 v.Chr.)</li> <li>Tussenperiode (1050-900 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Nieuw-Assyrische_Rijk" title="Nieuw-Assyrische Rijk">Nieuw-Assyrische Rijk</a> (900-609 v.Chr.)</li> <li><a href="/wiki/Nieuw-Babylonische_Rijk" title="Nieuw-Babylonische Rijk">Nieuw-Babylonische Rijk</a> (626-539 v.Chr.)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hassuna_en_Halaf-tijd">Hassuna en Halaf-tijd</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Hassuna en Halaf-tijd" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Hassuna en Halaf-tijd"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Voor <a href="/wiki/6e_millennium_v.Chr." title="6e millennium v.Chr.">6000 v.Chr.</a> ontstaan ommuurde marktsteden in Neder-Mesopotamië in de zogenaamde <a href="/wiki/Hassunacultuur" title="Hassunacultuur">Hassuna</a>, <a href="/wiki/Samarra" title="Samarra">Samarra</a> en <a href="/wiki/Halafcultuur" title="Halafcultuur">Halaf</a>-tijd. Landbouw, veeteelt, jacht en visserij vormden de basis van het economisch leven. De eigen producten werden voornamelijk lokaal verbruikt. Handel bestond enkel voor de invoer van ontbrekende producten (hout, metaal, <a href="/wiki/Obsidiaan" title="Obsidiaan">obsidiaan</a> en steen). Voedingsproducten zoals dadels, textiel en kunstvoorwerpen werden uitgevoerd. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Obeid">Obeid</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Obeid" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Obeid"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na 6000 v.Chr. begint de <a href="/wiki/Obeidcultuur" title="Obeidcultuur">Obeidcultuur</a>, waarin de bevolking groeit door de geregelde toevoer van voedingswaren (gerst, tarwe, vis en vlees). In Neder-Mesopotamië hing de landbouw van de waterstanden af. Daarom begon men al vroeg met irrigatiewerken en ook met het bestuderen van de sterrenhemel om de seizoenwisselingen duidelijk vast te kunnen stellen. Vrij vroeg echter bleek ook dat als gevolg van irrigatie verzilting van de grond optrad. Men zocht dan andere landbouwgronden op of teelde planten die beter weerstand bieden tegen zout, zoals gerst in plaats van tarwe. De dadelcultuur was heel uitgebreid. Men teelde verder ook sesam, uien, bonen en allerlei andere groentesoorten. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Sumerië"><span id="Sumeri.C3.AB"></span>Sumerië</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Sumerië" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Sumerië"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Cuneiform_script2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Cuneiform_script2.jpg/260px-Cuneiform_script2.jpg" decoding="async" width="260" height="432" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Cuneiform_script2.jpg 1.5x" data-file-width="385" data-file-height="640" /></a><figcaption><a href="/wiki/Kleitablet" title="Kleitablet">Kleitablet</a> met Soemerisch <a href="/wiki/Spijkerschrift" title="Spijkerschrift">spijkerschrift</a>.</figcaption></figure> <p>In het zuiden leefden de <a href="/wiki/Soemeri%C3%ABrs" class="mw-redirect" title="Soemeriërs">Soemeriërs</a>. De hele geschiedenis van Soemerië bestrijkt een periode van 3800 tot 2000 v.Chr.. De geschiedenis van Soemerië wordt gewoonlijk verdeeld in vijf perioden, de eerste is de <a href="/wiki/Urukperiode" title="Urukperiode">Urukperiode</a> (<a href="/wiki/3500-3000_v.Chr." class="mw-redirect" title="3500-3000 v.Chr.">3800-3100</a>). In 3400 is er al een handelspost van de Soemeriërs in <a href="/w/index.php?title=Habuba_Kabira&action=edit&redlink=1" class="new" title="Habuba Kabira (de pagina bestaat niet)">Habuba Kabira</a> in <a href="/wiki/Syri%C3%AB" title="Syrië">Syrië</a> als onderdeel van een wijdvertakt handelsnetwerk. <br /> In 3300 werd in Soemer de oudste vorm van het schrift uitgevonden, het <a href="/wiki/Pictografisch_schrift" title="Pictografisch schrift">pictografische schrift</a>, waaruit later het <a href="/wiki/Spijkerschrift" title="Spijkerschrift">spijkerschrift</a> werd ontwikkeld. </p><p>Het besef van politieke eenheid neemt toe en de Koning van Soemer en Akkad bestuurt het hele land. Irrigatiewerken, tempeltorens en steden verrijzen als kenmerken van een bloeiende landbouwbeschaving in de <a href="/wiki/Jemdet_Nasr-periode" title="Jemdet Nasr-periode">Jemdet Nasr-periode</a> (van 3100-2900). </p><p>Vanaf <a href="/wiki/29e_eeuw_v.Chr." title="29e eeuw v.Chr.">2900 v.Chr.</a> regeren de Koningen van <a href="/wiki/Kish_(Irak)" title="Kish (Irak)">Kisj</a> over Neder-Mesopotamië, tot 2350. Deze periode heet <a href="/wiki/Vroeg-dynastieke_Periode_(Mesopotami%C3%AB)" title="Vroeg-dynastieke Periode (Mesopotamië)">Vroeg-dynastiek I</a>. Uit die periode zijn de stadstaten van <a href="/wiki/Ur_(Sumer)" title="Ur (Sumer)">Ur</a>, <a href="/wiki/Lagash" title="Lagash">Lagash</a> en Kish gekend. De helden van het <a href="/wiki/Gilgamesj" title="Gilgamesj">Gilgamesjepos</a> zijn koningen van Uruk. Ook de <a href="/w/index.php?title=Koninklijke_Begraafplaats_van_Ur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koninklijke Begraafplaats van Ur (de pagina bestaat niet)">Koninklijke Begraafplaats van Ur</a> dateert uit deze tijd en de eerste wetgever van de Koning <a href="/wiki/Uruinimgina" title="Uruinimgina">Uruinimgina</a> (Urukagina) van Lagasj. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Het_Rijk_van_Mari">Het Rijk van Mari</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Het Rijk van Mari" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Het Rijk van Mari"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Stroomopwaarts langs de Eufraat lag het rijk van <a href="/wiki/Mari_(stad)" title="Mari (stad)">Mari</a> dat lange tijd (vanaf 2900) zijn eigen ontwikkeling kende. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Akkadische_Rijk">Akkadische Rijk</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Akkadische Rijk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Akkadische Rijk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Akkadische_Rijk" title="Akkadische Rijk">Akkadische Rijk</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Rond 2350 vallen nomaden het land binnen en brengen er een nieuwe taal: het <a href="/wiki/Akkadisch" title="Akkadisch">Akkadisch</a>, de oudste vorm van het <a href="/wiki/Semitische_talen" title="Semitische talen">Semitisch</a>. <a href="/wiki/Sargon_de_Grote" class="mw-redirect" title="Sargon de Grote">Sargon de Grote</a> (2334-2279) is de eerste koning van <a href="/wiki/Akkadische_Rijk" title="Akkadische Rijk">Akkad</a>. Hij is de stichter van het <a href="/wiki/Akkadische_Rijk" title="Akkadische Rijk">eerste wereldrijk</a> in de geschiedenis door zijn verovering van zowel Noord-Mesopotamië, <a href="/wiki/Elam" title="Elam">Elam</a> als ook, op latere leeftijd, Neder-Mesopotamië. Dit rijk wordt nog verder noordwaarts uitgebreid door zijn kleinzoon <a href="/wiki/Naram-Sin" title="Naram-Sin">Naram-Sin</a>, die 'de Koning der vier windstreken' wordt genoemd. Door invallen van o.a. de <a href="/wiki/Guti_(volk)" title="Guti (volk)">Guti</a> valt dit rijk weer uiteen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Neo-Sumerische_Rijk">Neo-Sumerische Rijk</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Neo-Sumerische Rijk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Neo-Sumerische Rijk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Later wist <a href="/wiki/Utu-Khegal_van_Uruk" title="Utu-Khegal van Uruk">Utu-Khegal van Uruk</a> de Guti te verdrijven. Zijn gouverneur sticht daarop de <a href="/wiki/Derde_dynastie_van_Ur" title="Derde dynastie van Ur">derde dynastie van Ur</a>, die standhoudt van 2100 tot <a href="/wiki/20e_eeuw_v.Chr." title="20e eeuw v.Chr.">2000 v.Chr.</a>. <a href="/wiki/Ur_Nammu" class="mw-redirect" title="Ur Nammu">Ur Nammu</a> wordt "Koning van Soemer en Akkad" gekroond en laat tijdens de derde dynastie van Ur overal gebouwen oprichten. Hij laat ook het <a href="/wiki/Gewoonterecht" title="Gewoonterecht">gewoonterecht</a> vastleggen. Onder zijn zoon Sjulgi wordt het rijk nog verder uitgebreid en bereikt de <a href="/wiki/Literatuur" title="Literatuur">literatuur</a>, geschreven in het <a href="/wiki/Soemerisch" title="Soemerisch">Soemerisch</a>, haar hoogtepunt. Maar ten slotte vallen de <a href="/wiki/Amorieten" title="Amorieten">Amorieten</a> het land binnen en Ur werd verwoest door de <a href="/wiki/Elamieten" class="mw-redirect" title="Elamieten">Elamieten</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_tijd_van_Isin_en_Larsa">De tijd van Isin en Larsa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: De tijd van Isin en Larsa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: De tijd van Isin en Larsa"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Tijd_van_Isin_en_Larsa" title="Tijd van Isin en Larsa">Tijd van Isin en Larsa</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Het land valt uiteen en er volgt een chaotische periode. Het is de tijd van de rivaliteit tussen stadstaten <a href="/wiki/Isin" title="Isin">Isin</a> en <a href="/wiki/Larsa" title="Larsa">Larsa</a> in het zuiden, het opkomende <a href="/wiki/Eshnunna" title="Eshnunna">Eshnunna</a> en <a href="/wiki/Assur_(stad)" title="Assur (stad)">Assur</a> in het noorden. Lange tijd strijden deze staten om de hegemonie. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Assyrië_en_Babylonië"><span id="Assyri.C3.AB_en_Babyloni.C3.AB"></span>Assyrië en Babylonië</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Assyrië en Babylonië" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Assyrië en Babylonië"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Uiteindelijk ontstaan er twee machtscentra die lange tijd de geschiedenis van Mesopotamië gaan beheersen: Assyrië en Babylonië. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Oud-Assyrische_periode" title="Oud-Assyrische periode">Oud-Assyrische periode</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Dit is het begin van het <a href="/wiki/Oud-Assyrische_Rijk" class="mw-redirect" title="Oud-Assyrische Rijk">Oud-Assyrische Rijk</a> in het noorden. </p> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Oud-Babylonische_Rijk" title="Oud-Babylonische Rijk">Oud-Babylonische Rijk</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De Amorieten stichtten in het zuiden de <a href="/wiki/Eerste_Dynastie_van_Babylon" class="mw-redirect" title="Eerste Dynastie van Babylon">Eerste Dynastie van Babylon</a>, waarvan <a href="/wiki/Hammurabi" title="Hammurabi">Hammurabi</a> de best gekende koning was. Hij verenigde een groot gebied, inclusief het rijk van <a href="/wiki/Mari_(stad)" title="Mari (stad)">Mari</a>. Kort na zijn bewind begint zijn rijk echter al af te brokkelen en uiteindelijk komt het rijk ten val door aanvallen van de <a href="/wiki/Hettieten" title="Hettieten">Hettieten</a> in het noorden. In 1595 v.Chr. verwoesten zij de stad Babylon en er ontstaat opnieuw een chaotische situatie. </p><p>Daar maken de <a href="/wiki/Kassieten" title="Kassieten">Kassieten</a> gebruik van om vanuit <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Perzië</a> het land te komen plunderen en het uiteindelijk te besturen vanuit hun hoofdstad <a href="/wiki/Dur-Kurigalzu" title="Dur-Kurigalzu">Dur-Kurigalzu</a>. </p><p>Het <a href="/wiki/Midden-Assyrische_Rijk" title="Midden-Assyrische Rijk">Midden-Assyrische Rijk</a> ontstond omstreeks 1350 v.Chr. en kreeg rond 1200 v.Chr. ook te maken met moeilijke tijden, die men de <a href="/wiki/Brandcatastrofe" class="mw-redirect" title="Brandcatastrofe">brandcatastrofe</a> noemt. Het rijk bleef echter als politieke eenheid overeind. Onder <a href="/wiki/Tiglat-Pileser_I" title="Tiglat-Pileser I">Tiglat-Pileser I</a> heersten de <a href="/wiki/Assyri%C3%AB" class="mw-redirect" title="Assyrië">Assyriërs</a> over een rijk dat strekte van de Middellandse Zee tot aan de Perzische Golf. </p><p>Na Tiglat-Pileser volgde een duistere periode. Het Midden-Oosten viel uiteen in vele kleine onafhankelijke staten of stadstaatjes. In de regio waren de <a href="/wiki/Aramee%C3%ABrs" title="Arameeërs">Arameeërs</a> redelijk dominant. </p><p>Tijdens de <a href="/wiki/Nieuw-Assyrische_Rijk" title="Nieuw-Assyrische Rijk">Nieuw-Assyrische periode</a> werd Israël in 738 en Egypte in 671 veroverd. <a href="/wiki/Assurbanipal" title="Assurbanipal">Assurbanipal</a> (669-627) kreeg te maken met velerlei opstanden, onder andere met zijn oudere broer, <a href="/wiki/Shamash-shum-ukin" title="Shamash-shum-ukin">Shamash-shum-ukin</a>. De laatste heerser, <a href="/wiki/Sin-shar-ishkun" title="Sin-shar-ishkun">Sin-shar-ishkun</a>, moest de duimen leggen tegen een gezamenlijk aanval van de <a href="/wiki/Chaldee%C3%ABn" title="Chaldeeën">Chaldeeën</a>, Babyloniërs, <a href="/wiki/Meden" title="Meden">Meden</a>, <a href="/wiki/Scythen" title="Scythen">Scythen</a> en de <a href="/wiki/Cimmeri%C3%ABrs" title="Cimmeriërs">Cimmeriërs</a>, met de val van <a href="/wiki/Ninive" title="Ninive">Ninive</a> als gevolg (612 v.Chr.). </p><p>Het <a href="/wiki/Nieuw-Babylonische_Rijk" title="Nieuw-Babylonische Rijk">Nieuw-Babylonische Rijk</a> kende onder <a href="/wiki/Nebukadnezar_II" title="Nebukadnezar II">Nebukadnezar</a> een korte bloeiperiode. De Perzen bezetten het rijk van <a href="/wiki/538_v.Chr." title="538 v.Chr.">538 v.Chr.</a> tot <a href="/wiki/331_v.Chr." title="331 v.Chr.">331 v.Chr.</a> waarna het gebied in handen viel van <a href="/wiki/Alexander_de_Grote" title="Alexander de Grote">Alexander de Grote</a> van Macedonië. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bestuursvorm">Bestuursvorm</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Bestuursvorm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Bestuursvorm"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het land werd bestuurd door een koning die als een despotische vorst over zijn volk heerste. Hij werd net zoals in Egypte gezien als de vertegenwoordiger van de goden op aarde. </p><p>De stadsbestuurder (burgemeester) of de koning van het rijk had ook de verantwoordelijkheid voor de cultus. De goden konden overal worden aanbeden, maar zij woonden in een tempel, meestal op een berg, later een <a href="/wiki/Ziggoerat" title="Ziggoerat">ziggurat</a> met meerdere terrassen. In het onderste was er een keuken met opslagplaatsen, ateliers en allerlei cultusruimten. De godheid zelf had de bovenste verdieping en woonde in een houten beeld met goud overtrokken in een nis op een altaar in het heiligdom. De dagelijkse cultus bestond uit het voeden, wassen en verzorgen van de god, die daarom personeel in dienst had, die werden betaald met opbrengsten van de tempeldomeinen, waar burgers en voogden hun deel toe bijdroegen. </p><p>De koning werd gekroond tijdens het nieuwjaarsfeest. Er waren festivals en officiële feestdagen. Daarbij werden mysteriespelen opgevoerd en bepaalde mythen uitgebeeld. Handboeken voor het nakomen en achterhalen van de wensen van de goden werden geraadpleegd, evenals de sterren via <a href="/wiki/Astrologie" title="Astrologie">astrologie</a> en <a href="/wiki/Horoscoop" title="Horoscoop">horoscopen</a>. </p><p>Er zijn veel parallellen en overeenkomsten met de Egyptische manier van leven en de opvattingen daar. </p><p>Een opvallend verschil was wel hun opvatting over de geschiedenis: waar de Egyptenaren vooral zochten naar het cyclische, gingen de Mesopotamiërs op zoek naar het unieke, het eenmalige in de geschiedenis. Hierdoor schreven de Mesopotamiërs elke eenmalige gebeurtenis op, maar lieten het cyclische vallen, terwijl de Egyptenaren het cyclische bleven herhalen in hun geschriften en het unieke verdoezelden. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wetenschap_en_technologie">Wetenschap en technologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Wetenschap en technologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Wetenschap en technologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Mesopotamiërs ontwikkelden vele technieken, waaronder <a href="/wiki/Metaalbewerking" title="Metaalbewerking">metaalbewerking</a>, de vervaardiging van <a href="/wiki/Glas" title="Glas">glas</a>, <a href="/wiki/Lamp" title="Lamp">lampen</a>, het <a href="/wiki/Weven" title="Weven">weven</a> van <a href="/wiki/Textiel" title="Textiel">textiel</a>, wateropslag en <a href="/wiki/Irrigatie" title="Irrigatie">irrigatie</a>. Het was een van de eerste gebieden waar <a href="/wiki/Koper_(element)" title="Koper (element)">koper</a> bewerkt werd, gevolgd door <a href="/wiki/Brons" title="Brons">brons</a><a href="/wiki/Legering" title="Legering">legeringen</a>. Ook <a href="/wiki/Goud" title="Goud">goud</a> en later <a href="/wiki/IJzer_(element)" title="IJzer (element)">ijzer</a> werden geproduceerd. Paleizen werden gedecoreerd met honderden kilo's van deze zeer kostbare metalen. Koper, brons en ijzer werden ook gebruikt voor wapens als <a href="/wiki/Zwaard_(wapen)" title="Zwaard (wapen)">zwaarden</a>, <a href="/wiki/Dolk" title="Dolk">dolken</a> en <a href="/wiki/Speer" title="Speer">speren</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wiskunde">Wiskunde</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Wiskunde" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Wiskunde"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Mesopotamiërs gebruikten een 60-tallig <a href="/wiki/Getalstelsel" class="mw-redirect" title="Getalstelsel">getalstelsel</a>. Dit is de bron van de huidige 60 seconden/minuten in een <a href="/wiki/Minuut_(tijd)" title="Minuut (tijd)">minuut</a>/<a href="/wiki/Uur" title="Uur">uur</a>, de 24 uur in een <a href="/wiki/Dag" title="Dag">dag</a>, en de 360 <a href="/wiki/Booggraad" title="Booggraad">graden</a> in een <a href="/wiki/Cirkel" title="Cirkel">cirkel</a>. De Sumerische <a href="/wiki/Kalender" title="Kalender">kalender</a> deelde de week al in zeven dagen. Hun wiskundige kennis werd ook gebruikt in de vervaardiging van <a href="/wiki/Kaart_(cartografie)" title="Kaart (cartografie)">kaarten</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomie_en_astrologie">Astronomie en astrologie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Astronomie en astrologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Astronomie en astrologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De Babylonische <a href="/wiki/Astronoom" title="Astronoom">astronomen</a> waren zeer geïnteresseerd in de studie van de sterren en de hemel, en konden reeds voorspellingen doen van eclipsen en zonsverduistering. Mensen dachten dat alles z'n doel had in de astronomie. Velen leefden aan de hand van hun <a href="/wiki/Hemerologie" title="Hemerologie">hemerologie</a>. Veel was hierbij gerelateerd aan religie en <a href="/wiki/Omen_(voorteken)" title="Omen (voorteken)">omens</a>. In de <a href="/wiki/Enuma_Anu_Enlil" title="Enuma Anu Enlil">Enuma Anu Enlil</a>, een reeks van een 70-tal kleitabletten, werden gebeurtenissen aan de hemel gerelateerd aan het lot van de koning en het land. Ook werd voorspeld welke steden er door een komende <a href="/wiki/Maansverduistering" title="Maansverduistering">maansverduistering</a> getroffen zouden worden. Mesopotamische astronomen werkten een kalender uit van 12 maanden gebaseerd op de cycli van de maan. Ze deelde het jaar in twee seizoenen: zomer en winter. De oorsprong van de <a href="/wiki/Babylonische_astrologie" title="Babylonische astrologie">Babylonische astrologie</a> ligt waarschijnlijk ook in deze tijd. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Cuneiform_script.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Cuneiform_script.jpg/260px-Cuneiform_script.jpg" decoding="async" width="260" height="441" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Cuneiform_script.jpg/390px-Cuneiform_script.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Cuneiform_script.jpg/520px-Cuneiform_script.jpg 2x" data-file-width="921" data-file-height="1563" /></a><figcaption>Een akkadische inscriptie</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ontwikkeling_van_het_schrift">Ontwikkeling van het schrift</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Ontwikkeling van het schrift" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Ontwikkeling van het schrift"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In <a href="/wiki/4e_millennium_v.Chr." title="4e millennium v.Chr.">3300 v.Chr.</a> werd in <a href="/wiki/Sumer" title="Sumer">Sumer</a> de oudste vorm van <a href="/wiki/Schrift" title="Schrift">schrift</a> uitgevonden, het <a href="/wiki/Pictografisch_schrift" title="Pictografisch schrift">pictografische schrift</a>, waaruit later het <a href="/wiki/Spijkerschrift" title="Spijkerschrift">spijkerschrift</a> werd ontwikkeld. De uitvinding van het schrift kwam tegemoet aan een economische noodzaak. Men moest een middel vinden om lijsten van koopwaren en voorraden bij te houden, en ook moesten contracten kunnen worden vastgelegd. Voor het ontstaan van het schrift gebruikte men al <a href="/wiki/Rekensteen" title="Rekensteen">rekenstenen</a>, kleine steentjes, later stukjes aardewerk, gegraveerd met geometrische tekens die dienden als <a href="/wiki/Kunstmatig_geheugensysteem" title="Kunstmatig geheugensysteem">kunstmatig geheugensysteem</a> bij de afwikkeling van leveringen van goederen. De oudste <a href="/wiki/Kleitablet" title="Kleitablet">kleitabletten</a> zijn die van opsommingen van producten met getallen, en ze zijn in <a href="/wiki/Pictogram" title="Pictogram">pictogramvorm</a>. Door middel van een <a href="/wiki/Rolzegel" title="Rolzegel">rolzegel</a> werden contracten ondertekend. </p><p>In <a href="/wiki/3e_millennium_v.Chr." title="3e millennium v.Chr.">2800 v.Chr.</a> is de evolutie van <i>beeldschrift</i> naar <i>klankschrift</i> voltrokken. Dit betekent dat de voorstelling van een begrip in symboolvorm is gebeurd, zonder dat dit een andere betekenis heeft dan het aanduiden van een spraakklank. Dat is dus de overgang van <i><a href="/wiki/Ideogram" title="Ideogram">ideogram</a></i> naar <i><a href="/w/index.php?title=Fonogram_(taalkunde)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fonogram (taalkunde) (de pagina bestaat niet)">fonogram</a></i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kunst">Kunst</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Kunst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Kunst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Voor zover de volkeren van Mesopotamië in de lange geschiedenis van hun bestaan ook regelmatig in strijd leefden is de militaire invloed terug te vinden in het karakter van de kunst. In de beeldende kunst kwam dit tot uitdrukking in de vaak realistisch uitgebeelde strijd- en jachttaferelen. Dier en mens werden natuurgetrouw en frontaal weergegeven. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bouwkunst">Bouwkunst</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Bouwkunst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Bouwkunst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de bouwkunst werd veel gebruikgemaakt van klei, zuilen komen nooit voor. Bij gebrek aan hout werd aan gewelfbouw gedaan. Riet werd samengevoegd tot bundels die als draagbalken of steunberen dienden. Er werden reusachtige versterkte paleizen gebouwd uit <a href="/wiki/Leemtegel" class="mw-redirect" title="Leemtegel">leemtegels</a>. Op de terrassen plantte men bomen en struiken voor verkoeling waardoor de zo genaamde <a href="/wiki/Hangende_tuinen_van_Babylon" title="Hangende tuinen van Babylon">hangende tuinen</a> ontstonden. Binnen het paleis bevond zich de tempel waarvan de tempeltoren <a href="/wiki/Ziggoerat" title="Ziggoerat">Ziggurat</a> genoemd werd. Op de top van deze ziggurats bevond zich een altaar en de plaats waar astrologen de loop der sterren bestudeerden. </p><p>Aan de binnenkant zijn <a href="/wiki/Tempel" title="Tempel">tempels</a> met <a href="/wiki/Terracotta" title="Terracotta">terracottastaafjes</a> versierd met een kopje in zwart, rood of wit. Zij vormden geometrische patronen als ze in mozaïek werden gezet (kegelmozaïek). Aan het eind van het <a href="/wiki/20e_eeuw_v.Chr." title="20e eeuw v.Chr.">2e millennium v.Chr.</a> werd deze techniek voortgezet met <a href="/wiki/Glazuur_(aardewerk)" title="Glazuur (aardewerk)">geglazuurde</a> <a href="/wiki/Baksteen" title="Baksteen">bakstenen</a>. </p><p>De meeste tempels zijn gebouwd in de <a href="/w/index.php?title=Djemdet_Nasr&action=edit&redlink=1" class="new" title="Djemdet Nasr (de pagina bestaat niet)">Djemdet Nasr</a>-tijd. Het zijn cultusplaatsen rond een centrale ruimte die via een zijkamer toegankelijk is. De offertafel met een symbool of beeld van een god stond er links als men binnenkwam. De berg is de plaats waar zich goddelijke machten manifesteren, daarom staat een tempel ook altijd ofwel op een berg ofwel op een kunstmatige ophoging in terrasvorm met een trap naar de ingang ervan. Op dit podium konden ook rituele en andere bijeenkomsten worden gehouden. De <i>Witte Tempel</i> staat op de goed bewaarde ziggurat van Uruk, het moderne Warka (Bijbels: Erech), daterend van ca. 3500-3000 v.Chr. </p><p>In <a href="/w/index.php?title=Chafadji&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chafadji (de pagina bestaat niet)">Chafadji</a> was er een <i>Ovale Tempel</i> en in <a href="/wiki/Tell_Brak" title="Tell Brak">Brak</a> een <i>Tempel van het Oog</i> (ca. 3000-2450). Op de wit gepleisterde muren stonden koperen lijsten met afbeeldingen van het oog. Er werden daar vele duizenden witte of zwarte albasten beeldjes met de afbeelding van het oog opgesteld. Men noemt dit de <i>brillenbeeldjes</i>, maar zij hebben uiteraard een mythisch religieuze betekenis. Overigens kon men aan de vorm van een tempel afleiden voor welke godheid deze gebouwd was. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Choghazanbil2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Choghazanbil2.jpg/260px-Choghazanbil2.jpg" decoding="async" width="260" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/Choghazanbil2.jpg/390px-Choghazanbil2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/df/Choghazanbil2.jpg 2x" data-file-width="488" data-file-height="308" /></a><figcaption><i>Dur-Untash</i>, of <a href="/wiki/Chogha_Zanbil" title="Chogha Zanbil"><i>Choqa zanbil</i></a>, gebouwd in de 13e eeuw v.Chr. door <i>Untash Napirisha</i>, is een van 's werelds best bewaarde ziggoerats. Nabij <a href="/wiki/Susa_(Iran)" title="Susa (Iran)">Susa</a>, <a href="/wiki/Iran" title="Iran">Iran</a>.</figcaption></figure> <p>Uit ca. <a href="/wiki/23e_eeuw_v.Chr." title="23e eeuw v.Chr.">2250 v.Chr.</a> dateert het <i>Paleis van Naram Sin</i> in Brak. Het heeft een voorgevel van meer dan honderd meter en is daarmee het oudste gebouw uit de Oud-Akkadische Tijd. Een ander paleis van latere datum, dat van <i>Zimirlin</i> in <a href="/wiki/Mari_(stad)" title="Mari (stad)">Mari</a> dateert uit ca. <a href="/wiki/18e_eeuw_v.Chr." title="18e eeuw v.Chr.">1770 v.Chr.</a> en bezat niet minder dan 300 vertrekken. Er waren er vele met kleurrijke <a href="/wiki/Fresco_(schilderterm)" title="Fresco (schilderterm)">fresco's</a> versierd (voornamelijk oker, rood en zwart op witte achtergrond, met details in blauw, geel en groen). Menselijke figuren werden en profil getoond, de romp en face, het oog van voor gezien. Het zijn religieuze scènes en jachttaferelen. Dierfiguren zijn er in meer realistische weergave. </p><p>De <a href="/w/index.php?title=Koningsgraven_van_Ur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koningsgraven van Ur (de pagina bestaat niet)">koningsgraven van Ur</a> die in 1927 werden ontdekt, bevatten grote hoeveelheden schatten, waaruit de verfijnde cultuur mag blijken. De zestien koninklijke tombes bestonden uit ondergrondse ruimten, door gangen te bereiken en overwelfd door <a href="/wiki/Tongewelf" title="Tongewelf">ton</a>- of <a href="/wiki/Koepelgewelf" title="Koepelgewelf">koepelgewelven</a> van vaak rijk gedecoreerde tegels. Voor de gewonere stervelingen waren er grafvelden en familiekelders. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Beeldhouwkunst">Beeldhouwkunst</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Beeldhouwkunst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Beeldhouwkunst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een der oudste beeldhouwwerken is het 'masker van Warka', een indrukwekkende <a href="/wiki/Marmer" title="Marmer">witmarmeren</a> vrouwenkop uit <a href="/wiki/Uruk" title="Uruk">Uruk</a>, te bezichtigen in het <a href="/wiki/Nationaal_Museum_van_Irak" title="Nationaal Museum van Irak">Nationaal Museum van Irak</a> in <a href="/wiki/Bagdad" title="Bagdad">Bagdad</a> en daterend uit ca. <a href="/wiki/4e_millennium_v.Chr." title="4e millennium v.Chr.">3500-3000 v.Chr.</a>. Het bevat ook <a href="/wiki/Goud" title="Goud">goud</a> en <a href="/wiki/Lapis_lazuli" title="Lapis lazuli">lapis lazuli</a>, bijeengehouden door <a href="/wiki/Bitumen" title="Bitumen">bitumen</a>. De beeldhouwkunst blijkt verder uit <a href="/wiki/Votief" class="mw-redirect" title="Votief">votiefbeeldjes</a> uit talloze heiligdommen. Zeer bekend is ook de <a href="/wiki/Vaas_van_Uruk" class="mw-redirect" title="Vaas van Uruk">Vaas van Uruk</a>, een <a href="/wiki/Albast" title="Albast">albasten</a> vaas uit een stuk van meer dan een meter hoogte, volledig met <a href="/wiki/Reli%C3%ABf_(beeldhouwkunst)" title="Reliëf (beeldhouwkunst)">reliëfs</a> versierd. </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Rolzegel.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Rolzegel.JPG/240px-Rolzegel.JPG" decoding="async" width="240" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Rolzegel.JPG/360px-Rolzegel.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bc/Rolzegel.JPG/480px-Rolzegel.JPG 2x" data-file-width="1726" data-file-height="714" /></a><figcaption><a href="/wiki/Rolzegel" title="Rolzegel">Rolzegel</a> klei-afdruk uit de <a href="/wiki/Urukperiode" title="Urukperiode">Urukperiode</a></figcaption></figure> <p>Bij de <a href="/wiki/Sumeri%C3%ABrs" class="mw-redirect" title="Sumeriërs">Sumeriërs</a> was een speciale <a href="/wiki/Moza%C3%AFek" title="Mozaïek">mozaïektechniek</a> bekend waarbij gekleurde <a href="/wiki/Kalksteen" title="Kalksteen">kalksteenstukjes</a>, <a href="/wiki/Schelp" title="Schelp">schelpen</a> en <a href="/wiki/Lapis_lazuli" title="Lapis lazuli">lapis lazuli</a> met <a href="/wiki/Bitumen" title="Bitumen">bitumen</a> op houten dragers werden bevestigd. Als sieraden werden kralen en gouden hoofdtooien gebruikt. </p><p>Vanaf de <a href="/wiki/Urukperiode" title="Urukperiode">Urukperiode</a> werden rolzegels gemaakt uit <a href="/wiki/Hardsteen" class="mw-redirect" title="Hardsteen">hardsteen</a>. Op de ronde kant van de cilinder werden voorstellingen uitgesneden. Door met deze rolzegel over een velletje klei te rollen werd het beeld netjes in dat <a href="/wiki/Kleitablet" title="Kleitablet">kleitabletje</a> gedrukt. Dergelijke tabletjes dienden als herkenningslabel die aan kruiken met handelswaar werden geknoopt. Ook brieven als kleitablet konden ermee worden getekend. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Literaire_kunsten">Literaire kunsten</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Literaire kunsten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Literaire kunsten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een van de belangrijke boeken, uit de derde dynastie van <a href="/wiki/Ur_(Sumer)" title="Ur (Sumer)">Ur</a> (ca. <a href="/wiki/21e_eeuw_v.Chr." title="21e eeuw v.Chr.">2100 tot 2000 v.Chr.</a>) is het <a href="/wiki/Gilgamesj-epos" title="Gilgamesj-epos">Gilgamesj-epos</a> met in 11 kleitabletten het leven van de legendarische koning van <a href="/wiki/Uruk" title="Uruk">Uruk</a> en zijn metgezel <a href="/wiki/Enkidu" class="mw-redirect" title="Enkidu">Enkidu</a>. Er dateren ook tienduizenden administratieve en andere teksten uit deze tijd. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Religieuze_opvattingen_en_mythologie">Religieuze opvattingen en mythologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Religieuze opvattingen en mythologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Religieuze opvattingen en mythologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Mesopotamische_mythologie" class="mw-redirect" title="Mesopotamische mythologie">Mesopotamische mythologie</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De natuurfenomenen die van invloed waren op de agrarische cultuur werden de thema's waarrond zich de religieuze en filosofische opvattingen vormden. Nadien, vanaf het derde millennium v.Chr. werden goden in mensengestalte vereerd en werd iedere godheid vergeleken met een macht met een eigen ambt of functie, zoals die in het toenmalige bestuur gold. Tijdens het tweede millennium v.Chr. nam het belang van persoonlijk geloof toe. Daarbij werd meer en meer aandacht geschonken aan begrippen als 'zonde' en 'vergiffenis'. </p><p>Talrijke goden worden vernoemd in de mythen, hymnen en epen. Zij waren ontstaan uit het samengaan van 'zoetwater' (<a href="/wiki/Apsu" title="Apsu">Apsu</a>) en 'zoutwater' <a href="/w/index.php?title=Tiamat_(godin)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tiamat (godin) (de pagina bestaat niet)">Tiamat</a>. Daaruit ontstond de atmosferische godheid <a href="/wiki/Anu_(Babylon)" title="Anu (Babylon)">Anu</a> en de watergodin <a href="/wiki/Ea_(god)" class="mw-redirect" title="Ea (god)">Ea</a>, met als zoon <a href="/wiki/Marduk_(god)" title="Marduk (god)">Marduk</a>. De goden werden met de landadel vergeleken, en kregen elk hun eigen tempel en landerijen toegewezen. Ze zetelen in een goddelijke raad die de wereld bestuurt. Anu staat er aan het hoofd van en heerst over de sterren. Hij is dan ook de hoofdverantwoordelijke voor de <a href="/wiki/Kalender" title="Kalender">kalender</a>, die van het grootste belang was, net zoals in Egypte, voor het berekenen van de seizoenen en vooral het tijdstip van de vloed van de rivieren. Op de tijdskalender was het hele agrarische systeem berekend, daarzonder riskeerde men hongersnood. <a href="/wiki/Enlil" title="Enlil">Enlil</a> was de verantwoordelijke voor de wind en de landbouw. <a href="/wiki/Utu" title="Utu">Utu</a> was de <a href="/wiki/Zonnegod" title="Zonnegod">zonnegod</a> en <a href="/wiki/Ninhursag" title="Ninhursag">Ninhursag</a> de godin van de stenen grond en van de geboorte. </p><p>In bezweringen, gebeden, mythen, inscripties etc. werd <a href="/wiki/Inanna" title="Inanna">Inanna</a>/<a href="/wiki/Isjtar_(godin)" class="mw-redirect" title="Isjtar (godin)">Isjtar</a> vereerd en aangeroepen als de brengster van levenskracht. Maar er was ook een donkere kant aan deze godin van leven. Als godin van vruchtbaarheid en seksualiteit had ze tevens de kracht landbouwgrond te vernietigen en dieren onvruchtbaar te maken. </p><p>De mens zou volgens een mythe ontstaan zijn uit de aarde, gewoon gegroeid zoals gras en groente. Maar volgens een andere mythe zou hij door <a href="/wiki/Enki" title="Enki">Enki</a> en zijn moeder <a href="/wiki/Nammu" title="Nammu">Nammu</a> of de godin van de geboorte, Ninhursag, tot leven zijn gebracht uit het levensvocht (bloed) van opstandige goddelijke wezens. De mens kan in het hiernamaals een schaduwbestaan leiden dankzij deze tweevoudige natuur. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Talen">Talen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Talen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Talen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De talen van de politieke eenheden van het oude Mesopotamië behoorden tot verschillende taalgroepen, maar de meesten waren Semitisch, meer bepaald Akkadische talen binnen de Oost-Semitische ondergroep. De Akkadische talen bestaan uit Oud-Akkadisch, uit de tweede helft van het derde millennium v.Chr., en de daaropvolgende <a href="/wiki/Assyrisch" class="mw-redirect" title="Assyrisch">Assyrische</a> en <a href="/wiki/Babylonisch" title="Babylonisch">Babylonische</a> talen (in het noorden, resp. het zuiden van Mesopotamië). Beiden worden nog onderverdeeld in verschillende historische fasen, te beginnen rond 2000 v.Chr. We weten niet wanneer Akkadische talen hun intrede deden in Mesopotamië, maar de oudste vermeldingen van Akkadische persoonsnamen komen voor in <a href="/wiki/Soemerisch" title="Soemerisch">Soemerische</a> teksten (een andere, niet-Semitische taal) rond 2600 v.Chr.<sup id="cite_ref-woodard_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-woodard-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het Soemerisch zelf is een isolaat, d.w.z. een taal die met geen enkele andere bekende taal verwant is. Van alle oude talen heeft ze de langste literaire traditie, over een periode van ongeveer 3000 jaar. Het precieze historische en geografische bereik van de taal vormt het voorwerp van veel speculatie. Ze was ooit de meest gesproken taal in het zuiden van Mesopotamië (het huidige Irak ten zuiden van Bagdad), maar het is onbekend of de taal ook buiten dat gebied verspreid raakte. Het Soemerische woord voor Sumer wordt <a href="/wiki/Transliteratie" title="Transliteratie">getranslitereerd</a> als <i>kiḡir.</i> De oudste Soemerische teksten zijn de ongeveer 5000 kleitabletten uit de afvalhoop van het heiligdom van Uruk, geschreven rond 3200 v.Chr. in een vroege vorm van spijkerschrift. Samen met <a href="/wiki/Egyptische_hi%C3%ABrogliefen" title="Egyptische hiërogliefen">Egyptische hiërogliefen</a> en sommige teksten uit de <a href="/wiki/Indusbeschaving" title="Indusbeschaving">Indusvallei</a> en uit China behoren ze tot de oudste nog bewaarde geschreven teksten ooit.<sup id="cite_ref-woodard_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-woodard-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hoewel Soemerisch en Akkadisch niet tot dezelfde taalfamilie behoren, heeft het langdurig contact geleid to sterke Soemerische invloeden in de Akkadische <a href="/wiki/Fonologie" title="Fonologie">fonologie</a>, <a href="/wiki/Morfologie_(taalkunde)" title="Morfologie (taalkunde)">morfologie</a>, <a href="/wiki/Syntaxis_(taalkunde)" title="Syntaxis (taalkunde)">syntaxis</a> en woordenschat. Het Babylonisch heeft deze invloeden sterker ondergaan dan het Assyrisch. Akkadiërs en Eblaïeten (zie hieronder) namen van de Soemeriërs het spijkerschrift over om hun eigen taal te schrijven.<sup id="cite_ref-woodard_16-2" class="reference"><a href="#cite_note-woodard-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ook van het <a href="/wiki/Elamitisch" title="Elamitisch">Elamitisch</a>, de taal van het rijk der Elamieten rond de stad <a href="/wiki/Susa_(Iran)" title="Susa (Iran)">Susa</a> in het huidige Iran, is geen verwantschap met andere talen bekend. Hierbij dient opgemerkt dat twee alfabetten in documenten uit het oude Elam nog onontcijferd blijven. De Elamieten zelf noemden hun land <i>Hatamti.</i> Buiten de streek <a href="/wiki/Khuzestan" title="Khuzestan">Khuzestan</a> rond Susa zijn teksten aangetroffen in <a href="/wiki/Persepolis" title="Persepolis">Persepolis</a> en <a href="/wiki/Anshan_(Perzi%C3%AB)" title="Anshan (Perzië)">Anshan</a> en langs de weg tussen deze steden Susa. In het midden van West-Iran zijn meertalige rotsinscripties gevonden uit 520-450 v.Chr. met een Elamitische versie, en ook bij <a href="/wiki/Van_(stad)" title="Van (stad)">Van</a> in het oosten van Turkije. Samen bestrijken de bewaard gebleven Elamitische teksten de periode 2300-350 v.Chr.<sup id="cite_ref-woodard_16-3" class="reference"><a href="#cite_note-woodard-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>In de Noord-Syrische plaats <a href="/w/index.php?title=Tell_Mardikh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tell Mardikh (de pagina bestaat niet)">Tell Mardikh</a> werden op het einde van de jaren 1960 de overblijfselen gevonden van de stad <a href="/wiki/Ebla" title="Ebla">Ebla</a>. Aanvankelijk werd vermoed dat <a href="/wiki/Ebla%C3%AFtisch" title="Eblaïtisch">Eblaïtisch</a> een West-Semitische taal was, maar recenter onderzoek heeft een nauwe verwantschap met Oud Akkadisch aangetoond. De enkele duizenden teksten zijn ongeveer even oud als het Oud-Akkadisch materiaal van rond 2400 v.Chr.<sup id="cite_ref-woodard_16-4" class="reference"><a href="#cite_note-woodard-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Soemer" class="mw-redirect" title="Soemer">Soemer</a> & <a href="/wiki/Akkad_(gebied)" title="Akkad (gebied)">Akkad</a></li> <li><a href="/wiki/Assyrische_Rijk" title="Assyrische Rijk">Assyrische Rijk</a> & <a href="/wiki/Babyloni%C3%AB" title="Babylonië">Babylonië</a></li> <li><a href="/wiki/Mesopotamia" title="Mesopotamia">Mesopotamia</a></li> <li><a href="/wiki/Brits_Mandaat_Mesopotami%C3%AB" title="Brits Mandaat Mesopotamië">Brits Mandaat Mesopotamië</a></li> <li><a href="/wiki/Irak_van_A_tot_Z" title="Irak van A tot Z">Irak van A tot Z</a></li> <li><a href="/wiki/Indusbeschaving" title="Indusbeschaving">Indusbeschaving</a></li> <li><a href="/wiki/Geschiedenis_van_Irak" title="Geschiedenis van Irak">Geschiedenis van Irak</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Finkelstein, J.J. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jstor.org/stable/543884?seq=1#page_scan_tab_contents">Mesopotamia.</a>" <i>Journal of Near Eastern Studies</i> 21/2 (1962), pp 73–92.</span> </li> <li id="cite_note-fosterpolingerfoster-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-fosterpolingerfoster_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-fosterpolingerfoster_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Foster, Benjamin R. & Polinger-Foster, Karen. <i>Civilizations of ancient Iraq.</i> Princeton: Princeton University Press, 2009. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9780691137223" title="Speciaal:Boekbronnen/9780691137223">ISBN 9780691137223</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-matthews2003-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-matthews2003_3-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-matthews2003_3-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-matthews2003_3-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Matthews, Roger. <i>The archaeology of Mesopotamia. Theories and approaches.</i> Approaching the Past. Milton Square: Routledge, 2003. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0415253179" title="Speciaal:Boekbronnen/0415253179">ISBN 0415253179</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-canard-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-canard_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-canard_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Canard, M. "al-ḎJazīra, Ḏjazīrat Aḳūr or Iḳlīm Aḳūr." <i>Encyclopaedia of Islam, Second Edition,</i> eds. P. Bearman et al. Leiden: Brill, 2011.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Wilkinson, Tony J. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://link.springer.com/article/10.1023%2FA%3A1009487620969">Regional approaches to Mesopotamian archaeology: the contribution of archaeological surveys</a>" <i>Journal of Archaeological Research</i> 8/3 (2000), pp 219–267.</span> </li> <li id="cite_note-miqueletal-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-miqueletal_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Miquel, A. et al. "ʿIrāḳ." <i>Encyclopaedia of Islam, Second Edition,</i> eds. P. Bearman et al. Leiden: Brill, 2011.</span> </li> <li id="cite_note-bahrani-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bahrani_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Bahrani, Z. "Conjuring Mesopotamia: imaginative geography a world past." <i>Archaeology under fire: Nationalism, politics and heritage in the Eastern Mediterranean and Middle East,</i> ed. L. Meskell. London: Routledge, 1998. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/9780415196550" title="Speciaal:Boekbronnen/9780415196550">ISBN 9780415196550</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-mieroop2007-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-mieroop2007_8-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-mieroop2007_8-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-mieroop2007_8-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Van de Mieroop, M. <i>A History of the Ancient Near East, ca. 3000-323 BC.</i> Malden: Blackwell, 2007.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Brinkman, J.A. "Appendix: Mesopotamian Chronology of the Historical Period." <i>Ancient Mesopotamia: Portrait of a Dead Civilization,</i> A. Leo Oppenheim. Chicago: University of Chicago Press, 1977. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0226631869" title="Speciaal:Boekbronnen/0226631869">ISBN 0226631869</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Gasche, H. et al. <i>Dating the Fall of Babylon: a Reappraisal of Second-Millennium Chronology.</i> Chicago: University of Ghent/Oriental Institute of the University of Chicago, 1998. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/1885923104" title="Speciaal:Boekbronnen/1885923104">ISBN 1885923104</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-kuhrt-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-kuhrt_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Kuhrt, A. <i>Ancient Near East c. 3000–330 BC.</i> London: Routledge, 1997. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0415167639" title="Speciaal:Boekbronnen/0415167639">ISBN 0415167639</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Potts, D.T. <i>The Archaeology of Elam.</i> Cambridge: Cambridge University Press, 1999. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0521564964" title="Speciaal:Boekbronnen/0521564964">ISBN 0521564964</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Akkermans, Peter M.M.G. & Schwartz, Glenn M. <i>The Archaeology of Syria. From Complex Hunter-Gatherers to Early Urban Societies (ca. 16,000–300 BC).</i> Cambridge: Cambridge University Press, 2003. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0521796660" title="Speciaal:Boekbronnen/0521796660">ISBN 0521796660</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Sagona, A. & Zimansky, P. <i>Ancient Turkey.</i> London: Routledge, 2009. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/0415289165" title="Speciaal:Boekbronnen/0415289165">ISBN 0415289165</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Manning, S.W. et al. "<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11743159">Anatolian Tree Rings and a New Chronology for the East Mediterranean Bronze-Iron Ages.</a>" <i>Science</i> 294/5551 (2001), pp 2532–2535. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200112023612/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11743159">Gearchiveerd</a> op 12 januari 2020.</span> </li> <li id="cite_note-woodard-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-woodard_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-woodard_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-woodard_16-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-woodard_16-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-woodard_16-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFWoodard2008"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><span style="font-variant:small-caps;">Woodard, Roger D. (red.)</span> (2008). <cite><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/ancientlanguages00roge">The Ancient Languages of Mesopotamia, Egypt, and Aksum</a></i></cite>. Cambridge University Press, Cambridge. <span class="ISBN"><a href="/wiki/Speciaal:Boekbronnen/978-0-521-68497-2" title="Speciaal:Boekbronnen/978-0-521-68497-2">ISBN 978-0-521-68497-2</a></span>.</span></span> </li> </ol></div></div> <ul><li><i>Kunst van Altamira tot Heden</i></li> <li><i>The Emergence of Civilization</i> - Charles Keith Maisels, Routledge (Londen en New York 1990)</li> <li><i>Sumerië. De steden van Eden</i> - reeks Oude Beschavingen Time-Life (Amsterdam 1993)</li> <li><i>Babylon. Kunstschatten uit Mesopotamië</i> - V. Seton-Williams (Atrium, Alphen aan den Rijn 1981)</li> <li><i>Spijkerschrift</i> - C.B.F. Walker (Fibula Schriftreeks, Houten 1990).</li></ul> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Regio's_in_Azië"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_streken_Azi%C3%AB" title="Sjabloon:Navigatie streken Azië"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_streken_Azi%C3%AB&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Regio's_in_Azië" class="navigatie-titel">Regio's in <a href="/wiki/Azi%C3%AB" title="Azië">Azië</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><a href="/wiki/Centraal-Azi%C3%AB" title="Centraal-Azië">Centraal-Azië</a> (<a href="/wiki/Midden-Azi%C3%AB" title="Midden-Azië">Midden-Azië</a>) · <a href="/wiki/Noord-Azi%C3%AB" title="Noord-Azië">Noord-Azië</a> · <a href="/wiki/Oost-Azi%C3%AB" title="Oost-Azië">Oost-Azië</a> · <a href="/wiki/Zuid-Azi%C3%AB" title="Zuid-Azië">Zuid-Azië</a> · <a href="/wiki/Zuidoost-Azi%C3%AB" title="Zuidoost-Azië">Zuidoost-Azië</a> · <a href="/wiki/Zuidwest-Azi%C3%AB" title="Zuidwest-Azië">Zuidwest-Azië</a><br /> <b><a href="/wiki/Oosten" title="Oosten">Oosten</a>:</b> <a href="/wiki/Nabije_Oosten" title="Nabije Oosten">Nabije Oosten</a> · <a href="/wiki/Midden-Oosten" title="Midden-Oosten">Midden-Oosten</a> · <a href="/wiki/Verre_Oosten" title="Verre Oosten">Verre Oosten</a><br /> <a href="/wiki/Arabisch_Schiereiland" title="Arabisch Schiereiland">Arabië</a> · <a href="/wiki/Golfstaten" title="Golfstaten">Golf</a> · <a href="/wiki/Indi%C3%AB_(regio)" title="Indië (regio)">Indië</a> · <a href="/wiki/Indochina" title="Indochina">Indochina</a> · <a href="/wiki/Levant" title="Levant">Levant</a> · <a href="/wiki/Mashreq" title="Mashreq">Mashreq</a> · <a href="/wiki/Sinosfeer" title="Sinosfeer">Sinosfeer</a> · <a href="/wiki/Indosfeer" title="Indosfeer">Indosfeer</a> · <a href="/wiki/Turkestan" title="Turkestan">Turkestan</a> </p> </div></div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mesopotami%C3%AB#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Mesopotamië">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mesopotamia#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Mesopotamia">Mesopotamia</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesopotamië&oldid=68291454">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesopotamië&oldid=68291454</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Mesopotami%C3%AB" title="Categorie:Mesopotamië">Mesopotamië</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Geografie_van_Irak" title="Categorie:Geografie van Irak">Geografie van Irak</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Archeologie_van_Zuidwest-Azi%C3%AB" title="Categorie:Archeologie van Zuidwest-Azië">Archeologie van Zuidwest-Azië</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Geografie_van_Koeweit" title="Categorie:Geografie van Koeweit">Geografie van Koeweit</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 24 okt 2024 om 19:12.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesopotami%C3%AB&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-f69cdc8f6-b5stz","wgBackendResponseTime":180,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.240","walltime":"0.422","ppvisitednodes":{"value":2565,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":17219,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3642,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":13800,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 209.636 1 -total"," 34.17% 71.635 1 Sjabloon:Appendix"," 32.87% 68.905 1 Sjabloon:References"," 28.95% 60.687 1 Sjabloon:Infobox_archeologische_cultuur"," 26.76% 56.094 1 Sjabloon:Infobox_generiek"," 16.94% 35.517 1 Sjabloon:Citeer_boek"," 16.33% 34.242 1 Sjabloon:Wikidata_afbeelding"," 14.92% 31.274 1 Sjabloon:Commonscat"," 13.09% 27.446 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 11.70% 24.530 1 Sjabloon:Navigatie_streken_Azië"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.013","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":958083,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-66695f89d8-p2l5g","timestamp":"20241119182330","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Mesopotami\u00eb","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Mesopotami%C3%AB","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11767","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11767","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-03-24T05:36:17Z","dateModified":"2024-10-24T18:12:51Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/dd\/N-Mesopotamia_and_Syria_Dutch.svg","headline":"gebied van het Tigris-Eufraat stroomgebied"}</script> </body> </html>