CINXE.COM

गुरुत्वाकर्षण - विकिपीडिया

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="hi" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>गुरुत्वाकर्षण - विकिपीडिया</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hiwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "०\t१\t२\t३\t४\t५\t६\t७\t८\t९"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","जनवरी","फ़रवरी","मार्च","अप्रैल","मई","जून","जुलाई","अगस्त","सितंबर","अक्टूबर","नवम्बर","दिसम्बर"],"wgRequestId":"409ac362-019a-4128-bdaa-41e9e7c42a71","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"गुरुत्वाकर्षण","wgTitle":"गुरुत्वाकर्षण","wgCurRevisionId":6338463,"wgRevisionId":6338463,"wgArticleId":2521,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["लेख जिनमें अगस्त 2015 से मूल शोध हो सकता है","सभी लेख जिनमें मूल शोध हो सकता है", "लेख जो अगस्त 2015 से स्रोतहीन हैं","सभी स्रोतहीन लेख","सीएस1 अंग्रेज़ी-भाषा स्रोत (en)","सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा","पृष्ठ जिनमें उद्धरणों में शीर्षक का अभाव है","पृष्ठ जिनमें केवल यूआरएल मात्र उद्धृत है","भौतिकी","भौतिकी के सिद्धांत","यान्त्रिकी","अभियान्त्रिकी","गुरुत्वाकर्षण","त्वरण","सीएस1 संस्कृत-भाषा स्रोत (sa)"],"wgPageViewLanguage":"hi","wgPageContentLanguage":"hi","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"गुरुत्वाकर्षण","wgRelevantArticleId":2521,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hi","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hi"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11412","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false, "wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.Numeral_converter","ext.gadget.ShortUrlShare","ext.gadget.ExternalSearch","ext.gadget.switcher", "ext.gadget.Prosesize","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.shortUrl","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hi&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hi&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hi&amp;modules=ext.gadget.charinsert-styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hi&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Solar_sys8.jpg/1200px-Solar_sys8.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="753"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Solar_sys8.jpg/800px-Solar_sys8.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="502"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Solar_sys8.jpg/640px-Solar_sys8.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="402"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="गुरुत्वाकर्षण - विकिपीडिया"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hi.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="संपादित करें" href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="विकिपीडिया (hi)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hi.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hi"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="विकिपीडिया की Atom फ़ीड" href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:RecentChanges&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-गुरुत्वाकर्षण rootpage-गुरुत्वाकर्षण skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">सामग्री पर जाएँ</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="साइट"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="मुख्य मेन्यू" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="मुख्य मेन्यू" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">मुख्य मेन्यू</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">मुख्य मेन्यू</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">साइडबार पर जाएँ</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">छुपाएँ</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> परिभ्रमण </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0" title="मुखपृष्ठ पर जाएँ [z]" accesskey="z"><span>मुखपृष्ठ</span></a></li><li id="n-चौपाल" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%9A%E0%A5%8C%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%B2"><span>चौपाल</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:RecentChanges" title="विकि में हाल में हुए बदलावों की सूची [r]" accesskey="r"><span>हाल में हुए परिवर्तन</span></a></li><li id="n-हाल-की-घटनाएँ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A5%87%E0%A4%B6%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0:%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%95%E0%A5%80_%E0%A4%98%E0%A4%9F%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%81"><span>हाल की घटनाएँ</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%9C_%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0" title="परियोजना के बारे में, आप क्या कर सकतें हैं, सहायता कहाँ से लें"><span>समुदाय प्रवेशद्वार</span></a></li><li id="n-निर्वाचित-विषयवस्तु" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B7%E0%A4%AF_%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%81"><span>निर्वाचित विषयवस्तु</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:Random" title="किसी एक लेख पर जाएँ [x]" accesskey="x"><span>यादृच्छिक लेख</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7_%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0"><span>विशेष पृष्ठ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-योगदान" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-योगदान" > <div class="vector-menu-heading"> योगदान </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-प्रयोगपृष्ठ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B2"><span>प्रयोगपृष्ठ</span></a></li><li id="n-अनुरोध" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A7"><span>अनुरोध</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-सहायता" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-सहायता" > <div class="vector-menu-heading"> सहायता </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-सहायता" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A4%BE"><span>सहायता</span></a></li><li id="n-स्वशिक्षा" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B6%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BE"><span>स्वशिक्षा</span></a></li><li id="n-अक्सर-पूछे-जाने-वाले-प्रश्न" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%85%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%B0_%E0%A4%AA%E0%A5%82%E0%A4%9B%E0%A5%87_%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%87_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%87_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%A8"><span>अक्सर पूछे जाने वाले प्रश्न</span></a></li><li id="n-देवनागरी-कैसे-टाइप-करें" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%AE"><span>देवनागरी कैसे टाइप करें</span></a></li><li id="n-दूतावास-(Embassy)" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%A6%E0%A5%82%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B8"><span>दूतावास (Embassy)</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="विकिपीडिया" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hi.svg" style="width: 7.5em; height: 1.75em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hi.svg" width="108" height="18" style="width: 6.75em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%96%E0%A5%8B%E0%A4%9C" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="इस विकि में खोजें [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>खोजें</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="विकिपीडिया में खोजें" aria-label="विकिपीडिया में खोजें" autocapitalize="sentences" title="इस विकि में खोजें [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="विशेष:खोज"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">खोजें</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="व्यक्तिगत उपकरण"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="दिखावट"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="पृष्ठ के फ़ॉन्ट का आकार, चौड़ाई और रंग बदलें" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="दिखावट" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">दिखावट</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=hi.wikipedia.org&amp;uselang=hi" class=""><span>दान करें</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%81&amp;returnto=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="हमारा सुझाव है की आप खाता बनाएँ और लॉगिन करें, परन्तु यह अनिवार्य नहीं है" class=""><span>खाता बनाएँ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%B2%E0%A5%89%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%A8&amp;returnto=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="आपको सत्रारम्भ करने के लिए प्रोत्साहित किया जाता है; लेकिन यह अनिवार्य नहीं है [o]" accesskey="o" class=""><span>लॉग-इन करें</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="अन्य विकल्प" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="व्यक्तिगत उपकरण" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">व्यक्तिगत उपकरण</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=hi.wikipedia.org&amp;uselang=hi"><span>दान करें</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%AC%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%81&amp;returnto=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="हमारा सुझाव है की आप खाता बनाएँ और लॉगिन करें, परन्तु यह अनिवार्य नहीं है"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>खाता बनाएँ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%B2%E0%A5%89%E0%A4%97%E0%A4%BF%E0%A4%A8&amp;returnto=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="आपको सत्रारम्भ करने के लिए प्रोत्साहित किया जाता है; लेकिन यह अनिवार्य नहीं है [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>लॉग-इन करें</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> लॉग-आउट किए गए संपादकों के लिए पृष्ठ <a href="/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%9A%E0%A4%AF" aria-label="संपादन के बारे में अधिक जानें"><span>अधिक जानें</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%87_%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%97%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="इस आईपी पते से संपादन की सूची [y]" accesskey="y"><span>योगदान</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%B0%E0%A5%80_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE" title="इस आईपी एड्रेससे हुए बदलावों के बारे में वार्ता [n]" accesskey="n"><span>वार्ता</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="साइट"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="सामग्री" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">सामग्री</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">साइडबार पर जाएँ</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">छुपाएँ</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">शुरुआत</div> </a> </li> <li id="toc-गुरुत्वाकर्षण_सिद्धांत_का_इतिहास" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#गुरुत्वाकर्षण_सिद्धांत_का_इतिहास"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत का इतिहास</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-गुरुत्वाकर्षण_सिद्धांत_का_इतिहास-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत का इतिहास उप-अनुभाग को टॉगल करें</span> </button> <ul id="toc-गुरुत्वाकर्षण_सिद्धांत_का_इतिहास-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-प्राचीन_काल" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#प्राचीन_काल"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>प्राचीन काल</span> </div> </a> <ul id="toc-प्राचीन_काल-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-इस्लामी_दुनिया" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#इस्लामी_दुनिया"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>इस्लामी दुनिया</span> </div> </a> <ul id="toc-इस्लामी_दुनिया-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-पुनर्जागरण_काल" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#पुनर्जागरण_काल"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>पुनर्जागरण काल</span> </div> </a> <ul id="toc-पुनर्जागरण_काल-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-लियोनार्डो_दा_विंची" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#लियोनार्डो_दा_विंची"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3.1</span> <span>लियोनार्डो दा विंची</span> </div> </a> <ul id="toc-लियोनार्डो_दा_विंची-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-वैज्ञानिक_क्रांति" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#वैज्ञानिक_क्रांति"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>वैज्ञानिक क्रांति</span> </div> </a> <ul id="toc-वैज्ञानिक_क्रांति-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-गैलीलियो" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#गैलीलियो"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>गैलीलियो</span> </div> </a> <ul id="toc-गैलीलियो-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-केप्लर_की_ग्रहीय_गति_के_नियम" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#केप्लर_की_ग्रहीय_गति_के_नियम"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>केप्लर की ग्रहीय गति के नियम</span> </div> </a> <ul id="toc-केप्लर_की_ग्रहीय_गति_के_नियम-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-न्यूटन_का_सार्वत्रिक_गुरुत्वाकर्षण_का_नियम" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#न्यूटन_का_सार्वत्रिक_गुरुत्वाकर्षण_का_नियम"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>न्यूटन का सार्वत्रिक गुरुत्वाकर्षण का नियम</span> </div> </a> <ul id="toc-न्यूटन_का_सार्वत्रिक_गुरुत्वाकर्षण_का_नियम-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-इन्हें_भी_देखें" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#इन्हें_भी_देखें"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>इन्हें भी देखें</span> </div> </a> <ul id="toc-इन्हें_भी_देखें-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-बाहरी_कड़ियाँ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#बाहरी_कड़ियाँ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>बाहरी कड़ियाँ</span> </div> </a> <ul id="toc-बाहरी_कड़ियाँ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="सामग्री" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="विषयसूची" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="विषयसूची को टॉगल करें" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">विषयसूची को टॉगल करें</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">गुरुत्वाकर्षण</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="दूसरे भाषा में लेख पर जाएँ। 163 भाषाओं में उपलब्ध" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-163" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">163 भाषाएँ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Swaartekrag" title="Swaartekrag – अफ़्रीकी" lang="af" hreflang="af" data-title="Swaartekrag" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="अफ़्रीकी" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – स्विस जर्मन" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="स्विस जर्मन" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8D%E1%88%B5%E1%89%A0%E1%89%B5" title="ግስበት – अम्हेरी" lang="am" hreflang="am" data-title="ግስበት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="अम्हेरी" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Gravedat" title="Gravedat – अरागोनी" lang="an" hreflang="an" data-title="Gravedat" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="अरागोनी" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="गुरुत्वाकर्षण – अंगिका" lang="anp" hreflang="anp" data-title="गुरुत्वाकर्षण" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="अंगिका" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%8A%D8%A9" title="جاذبية – अरबी" lang="ar" hreflang="ar" data-title="جاذبية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="अरबी" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D8%A9" title="جابدية – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="جابدية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%8A%D9%87" title="جاذبيه – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="جاذبيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3" title="মহাকৰ্ষণ – असमिया" lang="as" hreflang="as" data-title="মহাকৰ্ষণ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="असमिया" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Graved%C3%A1" title="Gravedá – अस्तुरियन" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Gravedá" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="अस्तुरियन" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="गुरुत्वाकर्षण – अवधी" lang="awa" hreflang="awa" data-title="गुरुत्वाकर्षण" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="अवधी" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Cazib%C9%99_q%C3%BCvv%C9%99si" title="Cazibə qüvvəsi – अज़रबैजानी" lang="az" hreflang="az" data-title="Cazibə qüvvəsi" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="अज़रबैजानी" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%B0%DB%8C%D8%A8%D9%87" title="جاذیبه – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="جاذیبه" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация – बशख़िर" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Гравитация" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="बशख़िर" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Schwaakroft" title="Schwaakroft – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Schwaakroft" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Gravitac%C4%97j%C4%97" title="Gravitacėjė – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Gravitacėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Grabidad" title="Grabidad – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Grabidad" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Гравітацыя – बेलारूसी" lang="be" hreflang="be" data-title="Гравітацыя" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="बेलारूसी" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%8B%D1%8F" title="Гравітацыя – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Гравітацыя" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Gaya_s%C3%A8ngg%C3%A8t" title="Gaya sènggèt – बेतावी" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Gaya sènggèt" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="बेतावी" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация – बुल्गारियाई" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Гравитация" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="बुल्गारियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Gravitasi" title="Gravitasi – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Gravitasi" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7" title="মহাকর্ষ – बंगाली" lang="bn" hreflang="bn" data-title="মহাকর্ষ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="बंगाली" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7" title="অভিকর্ষ – Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="অভিকর্ষ" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Gravitadur" title="Gravitadur – ब्रेटन" lang="br" hreflang="br" data-title="Gravitadur" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="ब्रेटन" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Gravitacija" title="Gravitacija – बोस्नियाई" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Gravitacija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="बोस्नियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Gravetat" title="Gravetat – कातालान" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Gravetat" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="कातालान" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A0%E1%8F%93%E1%8E%BE%E1%8F%8C%E1%8F%81%E1%8F%8D%E1%8E%A9" title="ᎠᏓᎾᏌᏁᏍᎩ – चेरोकी" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎠᏓᎾᏌᏁᏍᎩ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="चेरोकी" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%95%D8%A7%DA%A9%DB%8E%D8%B4%D8%A7%D9%86_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="ڕاکێشان (فیزیک) – सोरानी कुर्दिश" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ڕاکێشان (فیزیک)" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="सोरानी कुर्दिश" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Gravitace" title="Gravitace – चेक" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Gravitace" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="चेक" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8" title="Гравитаци – चूवाश" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Гравитаци" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="चूवाश" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Disgyrchiant" title="Disgyrchiant – वेल्श" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Disgyrchiant" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="वेल्श" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – डेनिश" lang="da" hreflang="da" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="डेनिश" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – जर्मन" lang="de" hreflang="de" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="जर्मन" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Ant%C4%B1%C5%9F%C3%AA_erdi" title="Antışê erdi – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Antışê erdi" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%81%CF%8D%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1" title="Βαρύτητα – यूनानी" lang="el" hreflang="el" data-title="Βαρύτητα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="यूनानी" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Gravity" title="Gravity – अंग्रेज़ी" lang="en" hreflang="en" data-title="Gravity" data-language-autonym="English" data-language-local-name="अंग्रेज़ी" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Gravito" title="Gravito – एस्पेरेंतो" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Gravito" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="एस्पेरेंतो" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Gravedad" title="Gravedad – स्पेनिश" lang="es" hreflang="es" data-title="Gravedad" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="स्पेनिश" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Gravitatsioon" title="Gravitatsioon – एस्टोनियाई" lang="et" hreflang="et" data-title="Gravitatsioon" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="एस्टोनियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Grabitazio" title="Grabitazio – बास्क" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Grabitazio" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="बास्क" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Graved%C3%A1" title="Gravedá – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Gravedá" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4" title="گرانش – फ़ारसी" lang="fa" hreflang="fa" data-title="گرانش" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="फ़ारसी" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Painovoima" title="Painovoima – फ़िनिश" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Painovoima" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="फ़िनिश" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Bibi" title="Bibi – फिजियन" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Bibi" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="फिजियन" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – फ़्रेंच" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="फ़्रेंच" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Swaarkr%C3%A4%C3%A4ft" title="Swaarkrääft – उत्तरी फ़्रीसियाई" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Swaarkrääft" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="उत्तरी फ़्रीसियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Swiertekr%C3%AAft" title="Swiertekrêft – पश्चिमी फ़्रिसियाई" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Swiertekrêft" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="पश्चिमी फ़्रिसियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Imtharraingt" title="Imtharraingt – आयरिश" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Imtharraingt" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="आयरिश" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Gravitasyon" title="Gravitasyon – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Gravitasyon" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Iom-tharraing" title="Iom-tharraing – स्कॉटिश गाएलिक" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Iom-tharraing" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="स्कॉटिश गाएलिक" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Gravidade" title="Gravidade – गैलिशियन" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Gravidade" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="गैलिशियन" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mbaretepyte" title="Mbaretepyte – गुआरानी" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mbaretepyte" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="गुआरानी" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Gravitasi" title="Gravitasi – गोरोन्तालो" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Gravitasi" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="गोरोन्तालो" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%97%E0%AB%81%E0%AA%B0%E0%AB%81%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B5%E0%AA%BE%E0%AA%95%E0%AA%B0%E0%AB%8D%E0%AA%B7%E0%AA%A3" title="ગુરુત્વાકર્ષણ – गुजराती" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ગુરુત્વાકર્ષણ" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="गुजराती" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Ym-hayrn" title="Ym-hayrn – मैंक्स" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Ym-hayrn" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="मैंक्स" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9B%D7%91%D7%99%D7%93%D7%94" title="כבידה – हिब्रू" lang="he" hreflang="he" data-title="כבידה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="हिब्रू" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Gravitacija" title="Gravitacija – क्रोएशियाई" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Gravitacija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="क्रोएशियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Gravitasyon" title="Gravitasyon – हैतियाई" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Gravitasyon" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="हैतियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Gravit%C3%A1ci%C3%B3" title="Gravitáció – हंगेरियाई" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Gravitáció" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="हंगेरियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%81%D5%A3%D5%B8%D5%B2%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ձգողականություն – आर्मेनियाई" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ձգողականություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="आर्मेनियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – इंटरलिंगुआ" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="इंटरलिंगुआ" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Graviti" title="Graviti – इबान" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Graviti" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="इबान" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Gravitasi" title="Gravitasi – इंडोनेशियाई" lang="id" hreflang="id" data-title="Gravitasi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="इंडोनेशियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – ईन्टरलिंगुइ" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="ईन्टरलिंगुइ" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Gravito" title="Gravito – इडौ" lang="io" hreflang="io" data-title="Gravito" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="इडौ" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/%C3%9Eyngdarafl" title="Þyngdarafl – आइसलैंडिक" lang="is" hreflang="is" data-title="Þyngdarafl" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="आइसलैंडिक" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Interazione_gravitazionale" title="Interazione gravitazionale – इतालवी" lang="it" hreflang="it" data-title="Interazione gravitazionale" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="इतालवी" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E9%87%8D%E5%8A%9B" title="重力 – जापानी" lang="ja" hreflang="ja" data-title="重力" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="जापानी" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Gravitieshan" title="Gravitieshan – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Gravitieshan" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/maircpukai" title="maircpukai – लोज्बान" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="maircpukai" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="लोज्बान" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Gravitasi" title="Gravitasi – जावानीज़" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Gravitasi" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="जावानीज़" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="გრავიტაცია – जॉर्जियाई" lang="ka" hreflang="ka" data-title="გრავიტაცია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="जॉर्जियाई" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Taldayt" title="Taldayt – कबाइल" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Taldayt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="कबाइल" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/%C6%89ama_h%C9%94m_%C9%96o%C5%8B_(gravitation)" title="Ɖama hɔm ɖoŋ (gravitation) – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Ɖama hɔm ɖoŋ (gravitation)" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация – कज़ाख़" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Гравитация" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="कज़ाख़" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%97%E0%B3%81%E0%B2%B0%E0%B3%81%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B5" title="ಗುರುತ್ವ – कन्नड़" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಗುರುತ್ವ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="कन्नड़" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A4%91%EB%A0%A5" title="중력 – कोरियाई" lang="ko" hreflang="ko" data-title="중력" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="कोरियाई" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%9B%D9%B2%D9%86%D8%A0" title="گرٛٲنؠ – कश्मीरी" lang="ks" hreflang="ks" data-title="گرٛٲنؠ" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="कश्मीरी" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Rak%C3%AA%C5%9F" title="Rakêş – कुर्दिश" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Rakêş" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="कुर्दिश" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D1%83%D1%83" title="Тартылуу – किर्गीज़" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Тартылуу" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="किर्गीज़" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Gravitas_(physica)" title="Gravitas (physica) – लैटिन" lang="la" hreflang="la" data-title="Gravitas (physica)" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="लैटिन" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Gravitatioun" title="Gravitatioun – लग्ज़मबर्गी" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Gravitatioun" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="लग्ज़मबर्गी" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Gravita" title="Gravita – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Gravita" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Essikirizo_(Gravity)" title="Essikirizo (Gravity) – गांडा" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Essikirizo (Gravity)" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="गांडा" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zwaordjekraf" title="Zwaordjekraf – लिंबर्गिश" lang="li" hreflang="li" data-title="Zwaordjekraf" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="लिंबर्गिश" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Forza_de_gravit%C3%A0" title="Forza de gravità – लॉमबर्ड" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Forza de gravità" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="लॉमबर्ड" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%81%E0%BA%B2%E0%BA%A7%E0%BA%B4%E0%BA%97%E0%BA%B1%E0%BA%94" title="ກາວິທັດ – लाओ" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ກາວິທັດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="लाओ" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Gravitacija" title="Gravitacija – लिथुआनियाई" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Gravitacija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="लिथुआनियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Gravit%C4%81cija" title="Gravitācija – लातवियाई" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Gravitācija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="लातवियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Gravitasi" title="Gravitasi – मिनांग्काबाउ" lang="min" hreflang="min" data-title="Gravitasi" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="मिनांग्काबाउ" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Гравитација – मकदूनियाई" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Гравитација" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="मकदूनियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%97%E0%B5%81%E0%B4%B0%E0%B5%81%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%95%E0%B5%BC%E0%B4%B7%E0%B4%A3%E0%B4%82" title="ഗുരുത്വാകർഷണം – मलयालम" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ഗുരുത്വാകർഷണം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="मलयालम" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8" title="Гравитаци – मंगोलियाई" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Гравитаци" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="मंगोलियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="गुरुत्वाकर्षण – मराठी" lang="mr" hreflang="mr" data-title="गुरुत्वाकर्षण" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="मराठी" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Graviti" title="Graviti – मलय" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Graviti" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="मलय" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Grabidade" title="Grabidade – मिरांडी" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Grabidade" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="मिरांडी" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%92%E1%80%BC%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%A1%E1%80%AC%E1%80%B8" title="ဒြပ်ဆွဲအား – बर्मीज़" lang="my" hreflang="my" data-title="ဒြပ်ဆွဲအား" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="बर्मीज़" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Gravitatschoon" title="Gravitatschoon – निचला जर्मन" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Gravitatschoon" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="निचला जर्मन" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5_%E0%A4%AC%E0%A4%B2" title="गुरुत्व बल – नेपाली" lang="ne" hreflang="ne" data-title="गुरुत्व बल" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="नेपाली" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%87%E0%A4%81%E0%A4%B8%E0%A5%81" title="गेँसु – नेवाड़ी" lang="new" hreflang="new" data-title="गेँसु" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="नेवाड़ी" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Zwaartekracht" title="Zwaartekracht – डच" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Zwaartekracht" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="डच" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Gravitasjon" title="Gravitasjon – नॉर्वेजियाई नॉयनॉर्स्क" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Gravitasjon" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="नॉर्वेजियाई नॉयनॉर्स्क" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Gravitasjon" title="Gravitasjon – नॉर्वेजियाई बोकमाल" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Gravitasjon" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="नॉर्वेजियाई बोकमाल" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Gravitatione" title="Gravitatione – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Gravitatione" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Gravitacion" title="Gravitacion – ओसीटान" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Gravitacion" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="ओसीटान" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Harkisoo" title="Harkisoo – ओरोमो" lang="om" hreflang="om" data-title="Harkisoo" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="ओरोमो" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%97%E0%A9%81%E0%A8%B0%E0%A9%82%E0%A8%A4%E0%A8%BE_%E0%A8%96%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%9A" title="ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ – पंजाबी" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਗੁਰੂਤਾ ਖਿੱਚ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="पंजाबी" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Grawitacja" title="Grawitacja – पोलिश" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Grawitacja" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="पोलिश" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%B9%DB%8C" title="گریویٹی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="گریویٹی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%DB%90_%D9%82%D9%88%D9%87" title="د جاذبې قوه – पश्तो" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د جاذبې قوه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="पश्तो" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Gravidade" title="Gravidade – पुर्तगाली" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Gravidade" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="पुर्तगाली" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Llasaturaku" title="Llasaturaku – क्वेचुआ" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Llasaturaku" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="क्वेचुआ" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Gravita%C8%9Bie" title="Gravitație – रोमानियाई" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Gravitație" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="रोमानियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация – रूसी" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Гравитация" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="रूसी" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D2%90%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%8F" title="Ґравітація – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Ґравітація" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%E0%A4%B6%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%83" title="गुरुत्वाकर्षणशक्तिः – संस्कृत" lang="sa" hreflang="sa" data-title="गुरुत्वाकर्षणशक्तिः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="संस्कृत" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Gravidade" title="Gravidade – सार्दिनियन" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Gravidade" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="सार्दिनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Gravitazzioni_univirsali" title="Gravitazzioni univirsali – सिसिलियन" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Gravitazzioni univirsali" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="सिसिलियन" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – स्कॉट्स" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="स्कॉट्स" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D8%B4%D8%B4_%D8%AB%D9%82%D9%84" title="ڪشش ثقل – सिंधी" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪشش ثقل" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="सिंधी" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Gravitacija" title="Gravitacija – सेर्बो-क्रोएशियाई" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Gravitacija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="सेर्बो-क्रोएशियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9C%E0%B7%94%E0%B6%BB%E0%B7%94%E0%B6%AD%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B6%9A%E0%B6%BB%E0%B7%8A%E0%B7%82%E0%B6%AB%E0%B6%BA" title="ගුරුත්වාකර්ෂණය – सिंहली" lang="si" hreflang="si" data-title="ගුරුත්වාකර්ෂණය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="सिंहली" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Gravity" title="Gravity – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Gravity" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Gravit%C3%A1cia" title="Gravitácia – स्लोवाक" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Gravitácia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="स्लोवाक" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%B4_%D8%AB%D9%82%D9%84" title="کشش ثقل – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="کشش ثقل" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Te%C5%BEnost" title="Težnost – स्लोवेनियाई" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Težnost" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="स्लोवेनियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Ti%C3%A4dduvyeimi" title="Tiädduvyeimi – इनारी सामी" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Tiädduvyeimi" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="इनारी सामी" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Gunganidzo" title="Gunganidzo – शोणा" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Gunganidzo" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="शोणा" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Cufisjiidad" title="Cufisjiidad – सोमाली" lang="so" hreflang="so" data-title="Cufisjiidad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="सोमाली" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Graviteti" title="Graviteti – अल्बानियाई" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Graviteti" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="अल्बानियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Гравитација – सर्बियाई" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Гравитација" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="सर्बियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Sweerkraft" title="Sweerkraft – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Sweerkraft" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Gravitasi" title="Gravitasi – सुंडानी" lang="su" hreflang="su" data-title="Gravitasi" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="सुंडानी" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Gravitation" title="Gravitation – स्वीडिश" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Gravitation" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="स्वीडिश" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Uvutano" title="Uvutano – स्वाहिली" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Uvutano" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="स्वाहिली" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%88%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81_%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%9A%E0%AF%88" title="ஈர்ப்பு விசை – तमिल" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஈர்ப்பு விசை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="तमिल" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B1%81%E0%B0%B0%E0%B1%81%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B5%E0%B0%BE%E0%B0%95%E0%B0%B0%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%A3" title="గురుత్వాకర్షణ – तेलुगू" lang="te" hreflang="te" data-title="గురుత్వాకర్షణ" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="तेलुगू" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%88" title="Гирониш – ताजिक" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Гирониш" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="ताजिक" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A7%E0%B8%B2%E0%B8%A1%E0%B9%82%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%A1%E0%B8%96%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%87" title="ความโน้มถ่วง – थाई" lang="th" hreflang="th" data-title="ความโน้มถ่วง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="थाई" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Grabedad" title="Grabedad – टैगलॉग" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Grabedad" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="टैगलॉग" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/Kalavite" title="Kalavite – टोंगन" lang="to" hreflang="to" data-title="Kalavite" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="टोंगन" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtle%C3%A7ekim" title="Kütleçekim – तुर्की" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kütleçekim" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="तुर्की" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация – तातार" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Гравитация" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="तातार" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Гравитация – तुवीनियन" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Гравитация" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="तुवीनियन" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%84%DB%95%D9%85%D9%84%D9%89%D9%83_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%89%D8%B4_%D9%83%DB%88%DA%86%D9%89" title="ئالەملىك تارتىش كۈچى – उइगर" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئالەملىك تارتىش كۈچى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="उइगर" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%86%D1%96%D1%8F" title="Гравітація – यूक्रेनियाई" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Гравітація" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="यूक्रेनियाई" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AB%D9%82%D8%A7%D9%84%D8%AA" title="ثقالت – उर्दू" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ثقالت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="उर्दू" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Gravitatsiya" title="Gravitatsiya – उज़्बेक" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Gravitatsiya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="उज़्बेक" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Gravit%C3%A0" title="Gravità – वनीशन" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Gravità" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="वनीशन" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Gravitacii" title="Gravitacii – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Gravitacii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/T%C6%B0%C6%A1ng_t%C3%A1c_h%E1%BA%A5p_d%E1%BA%ABn" title="Tương tác hấp dẫn – वियतनामी" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tương tác hấp dẫn" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="वियतनामी" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Hulog-bug-%C3%A1t" title="Hulog-bug-át – वारै" lang="war" hreflang="war" data-title="Hulog-bug-át" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="वारै" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Dooley_%C3%B1oddi" title="Dooley ñoddi – वोलोफ़" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Dooley ñoddi" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="वोलोफ़" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%BC%95%E5%8A%9B" title="引力 – वू चीनी" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="引力" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="वू चीनी" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%92%E1%83%A0%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%90" title="გრავიტაცია – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="გრავიტაცია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%A8%D7%90%D7%95%D7%95%D7%99%D7%98%D7%90%D7%A6%D7%99%D7%A2" title="גראוויטאציע – यहूदी" lang="yi" hreflang="yi" data-title="גראוויטאציע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="यहूदी" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%BC%95%E5%8A%9B" title="引力 – चीनी" lang="zh" hreflang="zh" data-title="引力" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="चीनी" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E9%87%8D%E5%8A%9B" title="重力 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="重力" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ti%C5%8Dng-le%CC%8Dk" title="Tiōng-le̍k – मिन नान" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Tiōng-le̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="मिन नान" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%90%AC%E6%9C%89%E5%BC%95%E5%8A%9B" title="萬有引力 – कैंटोनीज़" lang="yue" hreflang="yue" data-title="萬有引力" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="कैंटोनीज़" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/UmNyondo" title="UmNyondo – ज़ुलू" lang="zu" hreflang="zu" data-title="UmNyondo" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="ज़ुलू" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11412#sitelinks-wikipedia" title="अंतरभाषा कड़ियाँ संपादित करें" class="wbc-editpage">कड़ियाँ संपादित करें</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="नामस्थान"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="सामग्री वाला पृष्ठ देखें [c]" accesskey="c"><span>लेख</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" rel="discussion" title="सामग्री पृष्ठ के बारे में वार्तालाप [t]" accesskey="t"><span>संवाद</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="भाषा का प्रकार बदलें" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">हिन्दी</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="प्रदर्शन"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3"><span>पढ़ें</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit" title="इस पृष्ठ के स्रोत कोड को संपादित करें [e]" accesskey="e"><span>सम्पादित करें</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=history" title="इस पृष्ठ के पुराने अवतरण [h]" accesskey="h"><span>इतिहास देखें</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="पृष्ठ उपकरण"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="उपकरण" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">उपकरण</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">उपकरण</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">साइडबार पर जाएँ</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">छुपाएँ</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> क्रियाएँ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3"><span>पढ़ें</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit" title="इस पृष्ठ के स्रोत कोड को संपादित करें [e]" accesskey="e"><span>सम्पादित करें</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=history"><span>इतिहास देखें</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> सामान्य </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%95%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%81/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="यहाँ का हवाला देने वाले सभी विकि पन्नों की सूची [j]" accesskey="j"><span>यहाँ क्या जुड़ता है</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:RecentChangesLinked/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" rel="nofollow" title="यहाँ जुड़े हुए सभी पन्नों में हुए हाल के बदलाव [k]" accesskey="k"><span>पृष्ठ से जुड़े बदलाव</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//hi.wikipedia.org/wiki/विकिपीडिया:अपलोड" title="फ़ाइल अपलोड करें [u]" accesskey="u"><span>चित्र अपलोड करें</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;oldid=6338463" title="पृष्ठ के इस संस्करण की स्थायी कड़ी"><span>स्थायी कड़ी</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=info" title="इस पृष्ठ के बारे में अधिक जानकारी"><span>पृष्ठ की जानकारी</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:CiteThisPage&amp;page=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;id=6338463&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="इस पृष्ठ को उद्धृत करने के बारे में जानकारी"><span>यह लेख उद्धृत करें</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fhi.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A4%2597%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%25A4%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%2595%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B7%25E0%25A4%25A3"><span>संक्षिप्त URL प्राप्त करें</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fhi.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A4%2597%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%2581%25E0%25A4%25A4%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B5%25E0%25A4%25BE%25E0%25A4%2595%25E0%25A4%25B0%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25B7%25E0%25A4%25A3"><span>Download QR code</span></a></li><li id="t-shorturl" class="mw-list-item"><a href="//hi.wikipedia.org/s/334" title="शेयर करने के लिए ये छोटा यू॰आर॰एल कॉपी करें"><span>छोटा यू॰आर॰एल</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> मुद्रण/निर्यात </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%95&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3"><span>पुस्तक बनायें</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:DownloadAsPdf&amp;page=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=show-download-screen"><span>पीडीएफ़ रूप डाउनलोड करें</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;printable=yes" title="इस पृष्ठका छपानेलायक अवतरण [p]" accesskey="p"><span>प्रिन्ट करने लायक</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> दूसरे परियोजनाओं में </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Gravitation" hreflang="en"><span>विकिमीडिया कॉमन्स</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiversity mw-list-item"><a href="https://hi.wikiversity.org/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" hreflang="hi"><span>विकिविश्वविद्यालय</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11412" title="संबद्ध डेटा रिपॉज़िटरी आयटम की कड़ी [g]" accesskey="g"><span>विकिडेटा आयटम</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="पृष्ठ उपकरण"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="दिखावट"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">दिखावट</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">साइडबार पर जाएँ</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">छुपाएँ</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">मुक्त ज्ञानकोश विकिपीडिया से</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hi" dir="ltr"><table class="metadata plainlinks ambox ambox-content" style="" role="presentation"> <tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f4/Ambox_content.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" data-file-width="40" data-file-height="40" /></span></span></div></td><td class="mbox-text" style=""><span class="mbox-text-span"><b>इस लेख या भाग में <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2_%E0%A4%B6%E0%A5%8B%E0%A4%A7_%E0%A4%A8%E0%A4%B9%E0%A5%80%E0%A4%82" title="विकिपीडिया:मूल शोध नहीं">मूल शोध</a> या <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A5%80%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A4%BE" title="विकिपीडिया:सत्यापनीयता">अप्रमाणित दावे</a> हो सकते हैं। कृपया संदर्भ जोड़ कर लेख को सुधारने में <a class="external text" href="https://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit">मदद करें</a>।</b><br /><small> अधिक जानकारी के लिए <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="वार्ता:गुरुत्वाकर्षण">संवाद पृष्ठ</a> देखें। <i>(अगस्त 2015)</i></small><i><span class="hide-when-compact"> </span><span class="hide-when-compact"> </span></i></span></td></tr></tbody></table> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-content" style="" role="presentation"> <tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/50px-Question_book-new.svg.png" decoding="async" width="50" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/75px-Question_book-new.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Question_book-new.svg/100px-Question_book-new.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="399" /></span></span></div></td><td class="mbox-text" style=""><span class="mbox-text-span">इस लेख में <b>सन्दर्भ</b> या <b>स्रोत</b> नहीं दिया गया है।<br /><small>कृपया विश्वसनीय सन्दर्भ या स्रोत जोड़कर <a class="external text" href="https://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit">इस लेख में सुधार करें</a>। स्रोतहीन सामग्री ज्ञानकोश के लिए उपयुक्त नहीं है। इसे हटाया जा सकता है। <i>(अगस्त 2015)</i></small> <br /><small><span class="plainlinks"><i>स्रोत खोजें:</i>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?as_eq=wikipedia&amp;q=%22%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%22">"गुरुत्वाकर्षण"</a>&#160;–&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbm=nws&amp;q=%22%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%22+-wikipedia&amp;tbs=ar:1">समाचार</a>&#160;<b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?&amp;q=%22%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%22&amp;tbs=bkt:s&amp;tbm=bks">अखबार पुरालेख</a>&#160;<b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.google.com/search?tbs=bks:1&amp;q=%22%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%22+-wikipedia">किताबें</a>&#160;<b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="//scholar.google.com/scholar?q=%22%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%22">विद्वान</a>&#160;<b>·</b> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/action/doBasicSearch?Query=%22%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3%22&amp;acc=on&amp;wc=on">जेस्टोर (JSTOR)</a></span></small><span class="hide-when-compact"> </span><span class="hide-when-compact"> </span></span></td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Solar_sys8.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Solar_sys8.jpg/300px-Solar_sys8.jpg" decoding="async" width="300" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Solar_sys8.jpg/450px-Solar_sys8.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Solar_sys8.jpg/600px-Solar_sys8.jpg 2x" data-file-width="1440" data-file-height="904" /></a><figcaption>गुरुत्वाकर्षण के कारण ही ग्रह, सूर्य के चारों ओर चक्कर लगा पाते हैं और यही उन्हें रोके रखती है।</figcaption></figure> <p><b>गुरुत्वाकर्षण</b> (gravitation) <a href="/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A5" title="पदार्थ">पदार्थो</a> द्वारा एक दूसरे की ओर आकर्षित होने की प्रवृति है। गुरुत्वाकर्षण के बारे में पहली बार कोई गणितीय सूत्र देने की कोशिश <a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%87%E0%A4%9C%E0%A4%BC%E0%A4%95_%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%9F%E0%A4%A8" title="आइज़क न्यूटन">आइज़क न्यूटन</a> द्वारा की गयी जो आश्चर्यजनक रूप से सही था। उन्होंने <a href="/wiki/%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%9F%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="न्यूटन का सार्वत्रिक गुरुत्वाकर्षण का सिद्धान्त">गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत</a> का प्रतिपादन किया </p><p><b><big>गुरुत्वीय त्वरण:-</big></b> </p><p>गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण, जिसे अक्सर "जी" के रूप में दर्शाया जाता है, एक वस्तु द्वारा अनुभव किया जाने वाला त्वरण है क्योंकि यह पृथ्वी के केंद्र की ओर गिरता है। पृथ्वी की सतह पर g का मान लगभग 9.8 m/s^2 या 1 g (जहाँ 1 g = 9.8 m/s^2) होता है। यह ऊंचाई और पृथ्वीहै।गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण भौतिकी में एक मौलिक अवधारणा है और किसी वस्तु पर गुरुत्वाकर्षण बल के कार्य से संबंधित है। गुरुत्वाकर्षण बल वह है जो वस्तुओं को पृथ्वी के केंद्र की ओर गिरने का कारण बनता है, और गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण वह दर है जिस पर इस बल के परिणामस्वरूप वस्तु का वेग बदल जाता है। गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण किसी वस्तु के वजन के लिए भी जिम्मेदार होता है, जो गुरुत्वाकर्षण के कारण वस्तु पर लगाया गया बल है। किसी वस्तु का वजन उसके द्रव्यमान के गुरुत्वाकर्षण<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> के कारण त्वरण के गुणनफल के बराबर होता है। </p><p>सतह पर स्थान के आधार पर थोड़ा भिन्न हो सकता ह </p><p>गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण भौतिकी में एक मौलिक अवधारणा है और किसी वस्तु पर गुरुत्वाकर्षण बल के कार्य से संबंधित है। गुरुत्वाकर्षण बल वह है जो वस्तुओं को पृथ्वी के केंद्र की ओर गिरने का कारण बनता है, और गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण वह दर है जिस पर इस बल के परिणामस्वरूप वस्तु का वेग बदल जाता है। गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण किसी वस्तु के वजन के लिए भी जिम्मेदार होता है, जो गुरुत्वाकर्षण के कारण वस्तु पर लगाया गया बल है। किसी वस्तु का वजन उसके द्रव्यमान के गुरुत्वाकर्षण के कारण त्वरण के गुणनफल के बराबर होता है। </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="गुरुत्वाकर्षण_सिद्धांत_का_इतिहास"><span id=".E0.A4.97.E0.A5.81.E0.A4.B0.E0.A5.81.E0.A4.A4.E0.A5.8D.E0.A4.B5.E0.A4.BE.E0.A4.95.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.B7.E0.A4.A3_.E0.A4.B8.E0.A4.BF.E0.A4.A6.E0.A5.8D.E0.A4.A7.E0.A4.BE.E0.A4.82.E0.A4.A4_.E0.A4.95.E0.A4.BE_.E0.A4.87.E0.A4.A4.E0.A4.BF.E0.A4.B9.E0.A4.BE.E0.A4.B8"></span>गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत का इतिहास</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=1" title="अनुभाग सम्पादित करें: गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत का इतिहास"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="प्राचीन_काल"><span id=".E0.A4.AA.E0.A5.8D.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.9A.E0.A5.80.E0.A4.A8_.E0.A4.95.E0.A4.BE.E0.A4.B2"></span>प्राचीन काल</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=2" title="अनुभाग सम्पादित करें: प्राचीन काल"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Aristotle%27s_laws_of_motion.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Aristotle%27s_laws_of_motion.svg/250px-Aristotle%27s_laws_of_motion.svg.png" decoding="async" width="250" height="229" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Aristotle%27s_laws_of_motion.svg/375px-Aristotle%27s_laws_of_motion.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Aristotle%27s_laws_of_motion.svg/500px-Aristotle%27s_laws_of_motion.svg.png 2x" data-file-width="825" data-file-height="755" /></a><figcaption>अरस्तू ने पाया कि किसी माध्यम में डूबी वस्तुएं अपने वजन के अनुपातिक और माध्यम के घनत्व के व्युत्क्रमानुपाती गति से गिरती हैं।.<sup id="cite_ref-:4_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-:4-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-:002_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-:002-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></figcaption></figure> <p>चौथी शताब्दी ईसा पूर्व में ग्रीक दार्शनिक अरस्तू ने गुरुत्वाकर्षण को एक भारी वस्तु की गति के रूप में वर्णित किया जो पृथ्वी के केंद्र की ओर बढ़ती है।<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>ग्रीक दार्शनिक, प्लूटार्क ने सुझाव दिया कि गुरुत्वाकर्षण का आकर्षण पृथ्वी के लिए अद्वितीय नहीं था|<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>रोमन इंजीनियर और वास्तुकार विटरुवियस ने अपने डी आर्किटेक्चर में तर्क दिया कि गुरुत्वाकर्षण किसी पदार्थ के वजन पर निर्भर नहीं है बल्कि इसकी 'प्रकृति' पर निर्भर करता है<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>। </p> <blockquote><p>यदि <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%AC%E0%A5%81%E0%A4%A7_(%E0%A4%A4%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="बुध (तत्व) (पृष्ठ मौजूद नहीं है)">क्विकसिल्वर</a> को एक बर्तन में डाला जाता है, और उस पर एक सौ पाउंड वजन का पत्थर रखा जाता है, तो पत्थर सतह पर तैरता है, और तरल को दबा नहीं सकता है, न ही तोड़ सकता है, न ही इसे अलग कर सकता है . यदि हम सौ पाउंड का वजन हटा दें और उस पर सोने का ढेर लगा दें, तो वह तैर नहीं पाएगा, बल्कि अपने आप ही नीचे तक डूब जाएगा। अत: यह निर्विवाद है कि किसी पदार्थ का गुरुत्वाकर्षण उसके भार की मात्रा पर नहीं, बल्कि उसकी प्रकृति पर निर्भर करता है।<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></p></blockquote> <p>भारतीय गणितज्ञ/खगोलविद ब्रह्मगुप्त ( 598 - सी। 668 CE) ने "गुरुत्वाकर्षणम् (गुरुत्वाकर्षणम्)" शब्द का उपयोग करते हुए गुरुत्वाकर्षण को एक आकर्षक बल के रूप में वर्णित किया<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>। भारतीय गणितज्ञ और खगोलशास्त्री भास्कराचार्य द्वितीय (c. 1114 - c. 1185) अपने ग्रंथ सिद्धांत शिरोमणि के गोलाध्याय (गोलाकार पर) खंड में गुरुत्वाकर्षण को पृथ्वी की एक अंतर्निहित आकर्षक संपत्ति के रूप में वर्णित करते हैं||<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <blockquote> <p>पृथ्वी में आकर्षण का गुण निहित है। इस गुण के कारण पृथ्वी किसी भी असमर्थित भारी वस्तु को अपनी ओर आकर्षित करती है: वस्तु गिरती हुई प्रतीत होती है लेकिन वह पृथ्वी की ओर खींचे जाने की स्थिति में होती है। ... इससे यह स्पष्ट है कि ... हमसे पृथ्वी की परिधि के एक चौथाई भाग की दूरी पर या विपरीत गोलार्ध में स्थित लोग, किसी भी तरह से नीचे की ओर अंतरिक्ष में नहीं गिर सकते।<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="इस्लामी_दुनिया"><span id=".E0.A4.87.E0.A4.B8.E0.A5.8D.E0.A4.B2.E0.A4.BE.E0.A4.AE.E0.A5.80_.E0.A4.A6.E0.A5.81.E0.A4.A8.E0.A4.BF.E0.A4.AF.E0.A4.BE"></span>इस्लामी दुनिया</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=3" title="अनुभाग सम्पादित करें: इस्लामी दुनिया"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>11वीं सदी के फ़ारसी बहुश्रुत, अल-बिरूनी ने प्रस्तावित किया कि आकाशीय पिंडों में पृथ्वी की तरह ही द्रव्यमान, भार और गुरुत्वाकर्षण होता है।<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>12वीं सदी के वैज्ञानिक अल-खज़िनी ने सुझाव दिया कि किसी वस्तु में गुरुत्वाकर्षण ब्रह्मांड के केंद्र से उसकी दूरी के आधार पर भिन्न होता है।<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="पुनर्जागरण_काल"><span id=".E0.A4.AA.E0.A5.81.E0.A4.A8.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.9C.E0.A4.BE.E0.A4.97.E0.A4.B0.E0.A4.A3_.E0.A4.95.E0.A4.BE.E0.A4.B2"></span>पुनर्जागरण काल</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=4" title="अनुभाग सम्पादित करें: पुनर्जागरण काल"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="लियोनार्डो_दा_विंची"><span id=".E0.A4.B2.E0.A4.BF.E0.A4.AF.E0.A5.8B.E0.A4.A8.E0.A4.BE.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.A1.E0.A5.8B_.E0.A4.A6.E0.A4.BE_.E0.A4.B5.E0.A4.BF.E0.A4.82.E0.A4.9A.E0.A5.80"></span>लियोनार्डो दा विंची</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=5" title="अनुभाग सम्पादित करें: लियोनार्डो दा विंची"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>लियोनार्डो दा विंची ने गिरने वाली वस्तुओं के त्वरण को रिकॉर्ड करते हुए चित्र बनाए।<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> उन्होंने गुरुत्वाकर्षण और त्वरण के बीच की कड़ी को भी नोट किया। उन्होंने कहा कि यदि एक पानी डालने वाला फूलदान अनुप्रस्थ रूप से (बग़ल में) चलता है, तो एक लंबवत गिरने वाली वस्तु के प्रक्षेपवक्र का अनुकरण करता है, यह एक सही पैदा करता है। पैर की लंबाई के बराबर त्रिकोण, गिरने वाली सामग्री से बना है जो कर्ण बनाता है और फूलदान प्रक्षेपवक्र पैरों में से एक बनाता है।<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="वैज्ञानिक_क्रांति"><span id=".E0.A4.B5.E0.A5.88.E0.A4.9C.E0.A5.8D.E0.A4.9E.E0.A4.BE.E0.A4.A8.E0.A4.BF.E0.A4.95_.E0.A4.95.E0.A5.8D.E0.A4.B0.E0.A4.BE.E0.A4.82.E0.A4.A4.E0.A4.BF"></span>वैज्ञानिक क्रांति</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=6" title="अनुभाग सम्पादित करें: वैज्ञानिक क्रांति"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>गुरुत्वाकर्षण सिद्धांत पर आधुनिक काम 16 वीं शताब्दी के अंत में और 17 वीं शताब्दी की शुरुआत में गैलीलियो गैलीलि के काम से शुरू हुआ। अपने मशहूर (यद्यपि संभवतः अपोक्य्रीफल [4]) प्रयोगों में पीसा के टॉवर से गेंदों को छोड़ने का प्रयोग किया गया, और बाद में गेंदों के सावधानीपूर्वक माप के साथ इनक्लीइन को घुमाया गया, गैलीलियो ने दिखाया कि गुरुत्वाकर्षण त्वरण सभी वस्तुओं के लिए समान है। यह अरस्तू के विश्वास से एक बड़ा प्रस्थान था कि भारी वस्तुओं में उच्च गुरुत्वाकर्षण त्वरण होता है। [5] गैलीलियो ने हवा के प्रतिरोध को इस कारण के रूप में बताया कि कम द्रव्यमान वाली वस्तुएं वातावरण में धीमी गति से गिर सकती हैं। गैलीलियो के काम ने न्यूटन के गुरुत्व के सिद्धांत के निर्माण के लिए मंच तैयार किया। </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="गैलीलियो"><span id=".E0.A4.97.E0.A5.88.E0.A4.B2.E0.A5.80.E0.A4.B2.E0.A4.BF.E0.A4.AF.E0.A5.8B"></span><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%88%E0%A4%B2%E0%A5%80%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A5%8B_%E0%A4%97%E0%A5%88%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%80" title="गैलीलियो गैलिली">गैलीलियो</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=7" title="अनुभाग सम्पादित करें: गैलीलियो"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>कोई भी वस्तु ऊपर से गिरने पर सीधी पृथ्वी की ओर आती है। ऐसा प्रतीत होता है, मानो कोई अलक्ष्य और अज्ञात शक्ति उसे पृथ्वी की ओर खींच रही है। इटली के वैज्ञानिक, <a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%88%E0%A4%B2%E0%A5%80%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A5%8B_%E0%A4%97%E0%A5%88%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%B2%E0%A5%80" title="गैलीलियो गैलिली">गैलिलीयो गैलिलीआई</a> ने सर्वप्रथम इस तथ्य पर प्रकाश डाला था कि कोई भी पिंड जब ऊपर से गिरता है तब वह एक नियत <a href="/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="त्वरण">त्वरण</a> (constant acceleration) से पृथ्वी की ओर आता है। त्वरण का यह मान सभी वस्तुओं के लिए एक सा रहता है। अपने इस निष्कर्ष की पुष्टि उसने प्रयोगों और गणितीय विवेचनों द्वारा की<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="केप्लर_की_ग्रहीय_गति_के_नियम"><span id=".E0.A4.95.E0.A5.87.E0.A4.AA.E0.A5.8D.E0.A4.B2.E0.A4.B0_.E0.A4.95.E0.A5.80_.E0.A4.97.E0.A5.8D.E0.A4.B0.E0.A4.B9.E0.A5.80.E0.A4.AF_.E0.A4.97.E0.A4.A4.E0.A4.BF_.E0.A4.95.E0.A5.87_.E0.A4.A8.E0.A4.BF.E0.A4.AF.E0.A4.AE"></span>केप्लर की ग्रहीय गति के नियम</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=8" title="अनुभाग सम्पादित करें: केप्लर की ग्रहीय गति के नियम"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><b><a href="/wiki/%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%B0_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%97%E0%A4%A4%E0%A4%BF_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%AE" title="केप्लर के ग्रहीय गति के नियम">केप्लर की ग्रहीय गति के नियम</a></b> देखिये</dd></dl> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Orbit5.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Orbit5.gif/300px-Orbit5.gif" decoding="async" width="300" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0e/Orbit5.gif 1.5x" data-file-width="400" data-file-height="200" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>जर्मन खगोलविद <a href="/wiki/%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%87%E0%A4%B8_%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A4%B0" title="योहानेस केप्लर">केप्लर</a> ने ग्रहों की गति का अध्ययन करके तीन नियम दिये। </p><p><b>केप्लर का प्रथम नियम</b>: (कक्षाओं का नियम) -सभी ग्रह <a href="/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%82%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AF" title="सूर्य">सूर्य</a> के चारों ओर <a href="/wiki/%E0%A4%A6%E0%A5%80%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%98%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="दीर्घवृत्त">दीर्घवृत्ताकार</a> कक्षाओं मे चक्कर लगाते हैं तथा सूर्य उन कक्षाओं के <a href="/w/index.php?title=%E0%A4%AB%E0%A5%8B%E0%A4%95%E0%A4%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="फोकस (पृष्ठ मौजूद नहीं है)">फोकस</a> पर होता है। </p><p><b>द्वितीय नियम</b> - किसी भी ग्रह को सूर्य से मिलाने वाली रेखा समान समय मे समान क्षेत्रफल पार करती है। अर्थात प्रत्येक ग्रह की क्षेत्रीय चाल (एरियल वेलासिटी) नियत रहती है। अर्थात जब ग्रह सूर्य से दूर होता है तो उसकी चाल कम हो जाती है। </p><p><b>तृतीय नियम</b>&#160;: (परिक्रमण काल का नियम)- प्रत्येक ग्रह का सूर्य का परिक्रमण काल का वर्ग उसकी दीर्घ वृत्ताकार कक्षा की अर्ध-दीर्घ अक्ष की तृतीय घात के समानुपाती होता है।<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="न्यूटन_का_सार्वत्रिक_गुरुत्वाकर्षण_का_नियम"><span id=".E0.A4.A8.E0.A5.8D.E0.A4.AF.E0.A5.82.E0.A4.9F.E0.A4.A8_.E0.A4.95.E0.A4.BE_.E0.A4.B8.E0.A4.BE.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.B5.E0.A4.A4.E0.A5.8D.E0.A4.B0.E0.A4.BF.E0.A4.95_.E0.A4.97.E0.A5.81.E0.A4.B0.E0.A5.81.E0.A4.A4.E0.A5.8D.E0.A4.B5.E0.A4.BE.E0.A4.95.E0.A4.B0.E0.A5.8D.E0.A4.B7.E0.A4.A3_.E0.A4.95.E0.A4.BE_.E0.A4.A8.E0.A4.BF.E0.A4.AF.E0.A4.AE"></span>न्यूटन का सार्वत्रिक गुरुत्वाकर्षण का नियम</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=9" title="अनुभाग सम्पादित करें: न्यूटन का सार्वत्रिक गुरुत्वाकर्षण का नियम"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0:Gravity_action-reaction.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Gravity_action-reaction.gif/200px-Gravity_action-reaction.gif" decoding="async" width="200" height="57" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Gravity_action-reaction.gif/300px-Gravity_action-reaction.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Gravity_action-reaction.gif/400px-Gravity_action-reaction.gif 2x" data-file-width="647" data-file-height="185" /></a><figcaption>यदि पृथ्वी के द्रव्यमान के तुल्य द्रव्यमान वाली कोई वस्तु इसकी तरफ गिरे तो उस स्थिति में पृथ्वी का <a href="/wiki/%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="त्वरण">त्वरण</a> भी नगण्य नहीं बल्कि मापने योग्य होगा।</figcaption></figure> <p>इसके बाद <a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%87%E0%A4%9C%E0%A4%BC%E0%A4%95_%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%9F%E0%A4%A8" title="आइज़क न्यूटन">आइज़क न्यूटन</a> ने अपनी मौलिक खोजों के आधार पर बताया कि केवल पृथ्वी ही नहीं, अपितु विश्व का प्रत्येक कण प्रत्येक दूसरे कण को अपनी ओर आकर्षित करता रहता है। दो कणों के बीच कार्य करनेवाला आकर्षण बल उन कणों की संहतियों के गुणनफल का (प्रत्यक्ष) समानुपाती तथा उनके बीच की दूरी के वर्ग का व्युत्क्रमानुपाती होता है। कणों के बीच कार्य करनेवाले पारस्परिक आकर्षण को <b>गुरुत्वाकर्षण</b> (Gravitation) तथा उससे उत्पन्न बल को <b>गुरुत्वाकर्षण बल</b> (Force of Gravitation) कहते है। न्यूटन द्वारा प्रतिपादित उपर्युक्त नियम को न्यूटन का गुरुत्वाकर्षण नियम (Law of Gravitation) कहते हैं। कभी-कभी इस नियम को गुरुत्वाकर्षण का प्रतिलोम वर्ग नियम (Inverse Square Law) भी कहा जाता है। </p><p>उपर्युक्त नियम को सूत्र रूप में इस प्रकार व्यक्त किया जा सकता है&#160;: मान लिया m<sub>1</sub> और संहति वाले m<sub>2</sub> दो पिंड परस्पर d दूरी पर स्थित हैं। उनके बीच कार्य करनेवाले बल f का संबंध होगा&#160;: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle F={m_{1}m_{2} \over r^{2}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>F</mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mrow> <msup> <mi>r</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle F={m_{1}m_{2} \over r^{2}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/9ac756753ad53c90b82feafb205afa8a08ad78db" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.171ex; width:11.865ex; height:5.009ex;" alt="{\displaystyle F={m_{1}m_{2} \over r^{2}}}"></span> --- (१)</dd></dl> <p>यहाँ <b>G</b> एक समानुपाती नियतांक है जिसका मान सभी पदार्थों के लिए एक जैसा रहता है। इसे <a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%95" title="गुरुत्वीय स्थिरांक">गुरुत्व नियतांक</a> (Gravitational Constant) कहते हैं। इस नियतांक की <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%AE%E0%A4%BE" class="mw-disambig" title="विमा">विमा</a> (dimension) है और आंकिक मान प्रयुक्त इकाई पर निर्भर करता है। सूत्र (१) द्वारा किसी पिंड पर पृथ्वी के कारण लगनेवाले आकर्षण बल की गणना की जा सकती है।<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="इन्हें_भी_देखें"><span id=".E0.A4.87.E0.A4.A8.E0.A5.8D.E0.A4.B9.E0.A5.87.E0.A4.82_.E0.A4.AD.E0.A5.80_.E0.A4.A6.E0.A5.87.E0.A4.96.E0.A5.87.E0.A4.82"></span>इन्हें भी देखें</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=10" title="अनुभाग सम्पादित करें: इन्हें भी देखें"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%9F%E0%A4%A8_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4" title="न्यूटन का सार्वत्रिक गुरुत्वाकर्षण का सिद्धान्त">न्यूटन का सार्वत्रिक गुरुत्वाकर्षण का सिद्धान्त‎</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A4" title="आपेक्षिकता सिद्धांत">सापेक्षिकता सिद्धांत</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%9C%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%A4_%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="गुरुत्वजनित त्वरण">गुरुत्वजनित त्वरण</a> ( <b>g</b> )</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="बाहरी_कड़ियाँ"><span id=".E0.A4.AC.E0.A4.BE.E0.A4.B9.E0.A4.B0.E0.A5.80_.E0.A4.95.E0.A4.A1.E0.A4.BC.E0.A4.BF.E0.A4.AF.E0.A4.BE.E0.A4.81"></span>बाहरी कड़ियाँ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;action=edit&amp;section=11" title="अनुभाग सम्पादित करें: बाहरी कड़ियाँ"><span>संपादित करें</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100116103313/http://eindore.com/2009/07/28/the-discovery-of-gravity/">न्यूटन से पहले भास्कराचार्य ने बताया था-गुरुत्वाकर्षण का सिद्धान्त</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090122060813/http://lightandmatter.com/html_books/1np/ch10/ch10.html">Chapter 10. Gravity</a>, from Light and Matter: educational materials for physics and astronomy</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091027034721/http://einstein.stanford.edu/">Gravity Probe B Experiment</a> The Official Einstein website from Stanford University</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091018032942/http://geophysics.mines.edu/cgem/">Center for Gravity, Electrical, and Magnetic Studies</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090929074814/http://static.scribd.com/docs/8deo8fwbo2y96.swf">Gravity for kids</a> (flash)</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090831054110/http://newton.dep.anl.gov/askasci/phy99/phy99x10.htm">Ask a scientist</a>, Physics Archive</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091217203523/http://www.howstuffworks.com/question232.htm">How does gravity work?</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090911160442/http://www.howstuffworks.com/what-if-zero-gravity.htm">What if there were no gravity on Earth?</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090120180657/http://www.physorg.com/news85310822.html">Alternative theory of gravity explains large structure formation -- without dark matter</a> <a href="/w/index.php?title=PhysOrg.com&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="PhysOrg.com (पृष्ठ मौजूद नहीं है)">PhysOrg.com</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090619101453/http://www.fourmilab.ch/gravitation/foobar/">Do it yourself, gravitation experiment</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110708035842/http://frizzyphysics.blogspot.com/2008/08/2-common-forces-gravitation-and.html">How to calculate the size of the gravitation</a></li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="भौतिक_विज्ञान_की_चार_मूलभूत_अन्योन्य_क्रियाएं" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#C0C0C0;"><div class="plainlinks hlist navbar mini"><ul><li class="nv-view"><a href="/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%9A%E0%A4%BE:%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%A4_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%82" title="साँचा:मूलभूत अन्योन्य क्रियाएं"><abbr title="यह साँचा देखें" style=";background:#C0C0C0;;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">दे</abbr></a></li><li class="nv-talk"><a href="/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%9A%E0%A4%BE_%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%A4_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%82" title="साँचा वार्ता:मूलभूत अन्योन्य क्रियाएं"><abbr title="इस साँचे से संबंधित चर्चा करें" style=";background:#C0C0C0;;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">वा</abbr></a></li><li class="nv-edit"><a class="external text" href="https://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%9A%E0%A4%BE:%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%A4_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%8F%E0%A4%82&amp;action=edit"><abbr title="यह साँचा संपादित करें" style=";background:#C0C0C0;;background:none transparent;border:none;-moz-box-shadow:none;-webkit-box-shadow:none;box-shadow:none; padding:0;">सं</abbr></a></li></ul></div><div id="भौतिक_विज्ञान_की_चार_मूलभूत_अन्योन्य_क्रियाएं" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%E0%A4%AD%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8" class="mw-redirect" title="भौतिक विज्ञान">भौतिक विज्ञान</a> की चार <a href="/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%A4_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="मूलभूत अन्योन्य क्रिया">मूलभूत अन्योन्य क्रियाएं</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AC%E0%A4%B2_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="प्रबल अन्योन्य क्रिया">प्रबल अन्योन्य क्रिया</a> &#160;&#8226;&#32; <a href="/wiki/%E0%A4%A6%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%B2_%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%8B%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="दुर्बल अन्योन्य क्रिया">दुर्बल अन्योन्य क्रिया</a> &#160;&#8226;&#32; <a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A4%9A%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AC%E0%A4%95%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5" class="mw-redirect" title="विद्युतचुम्बकत्व">विद्युतचुम्बकत्व</a> &#160;&#8226;&#32; <a class="mw-selflink selflink">गुरुत्वाकर्षण</a></div></td></tr></tbody></table></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Guide, Rpsc. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230124034916/https://rpscguide.in/gravitational-force-in-hindi/">"गुरुत्वाकर्षण बल किसे कहते हैं?"</a>. <i>Rpsc guide</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://rpscguide.in/gravitational-force-in-hindi/">मूल</a> से 24 जनवरी 2023 को पुरालेखित<span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि 24 जनवरी 2023</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Rpsc+guide&amp;rft.atitle=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3+%E0%A4%AC%E0%A4%B2+%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%87+%E0%A4%95%E0%A4%B9%E0%A4%A4%E0%A5%87+%E0%A4%B9%E0%A5%88%E0%A4%82%3F&amp;rft.aulast=Guide&amp;rft.aufirst=Rpsc&amp;rft_id=https%3A%2F%2Frpscguide.in%2Fgravitational-force-in-hindi%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r5547232">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png");background-image:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg");background-repeat:no-repeat;background-size:9px;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png");background-image:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg");background-repeat:no-repeat;background-size:9px;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png");background-image:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg");background-repeat:no-repeat;background-size:9px;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png");background-image:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg");background-repeat:no-repeat;background-size:12px;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style></span> </li> <li id="cite_note-:4-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:4_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://relativityofgravity.com/part1-b/">"Part I – B. Aristotle's Theory of Free-Fall | Relativity of Gravity"</a> (अंग्रेज़ी में)<span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-06-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.btitle=Part+I+%E2%80%93+B.+Aristotle%27s+Theory+of+Free-Fall+%7C+Relativity+of+Gravity&amp;rft_id=https%3A%2F%2Frelativityofgravity.com%2Fpart1-b%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Drabkin, Israel E. (1938). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_american-journal-of-philology_1938_59_1/page/60">"Notes on the Laws of Motion in Aristotle"</a>. <i>The American Journal of Philology</i>. <b>59</b> (1): 60–84. <a href="/wiki/%E0%A4%9C%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8B%E0%A4%B0" title="जेस्टोर">JSTOR</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/90584">90584</a>. <a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%95_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="अन्तर्राष्ट्रीय मानक क्रम संख्या">आइ॰एस॰एस॰एन॰</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0002-9475">0002-9475</a>. <a href="/wiki/%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%B2_%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%81_%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%95" title="डिजिटल वस्तु अभिज्ञापक">डीओआइ</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.2307%2F290584">10.2307/290584</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+American+Journal+of+Philology&amp;rft.atitle=Notes+on+the+Laws+of+Motion+in+Aristotle&amp;rft.volume=59&amp;rft.issue=1&amp;rft.pages=60-84&amp;rft.date=1938&amp;rft.issn=0002-9475&amp;rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F90584&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.2307%2F290584&amp;rft.aulast=Drabkin&amp;rft.aufirst=Israel+E.&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_american-journal-of-philology_1938_59_1%2Fpage%2F60&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-:002-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:002_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Rovelli, Carlo (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-american-philosophical-association/article/aristotles-physics-a-physicists-look/60964532EE56BA65655971A314FD9717">"Aristotle's Physics: A Physicist's Look"</a>. <i>Journal of the American Philosophical Association</i> (अंग्रेज़ी में). <b>1</b> (1): 23–40. <a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%87%E0%A4%B5_%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A4%B7" title="आर्काइव लेखकोष">arXiv</a>:<span class="cs1-lock-free" title="मुफ़्त में पहुँच सुनिश्चित"><a rel="nofollow" class="external text" href="//arxiv.org/abs/1312.4057">1312.4057</a></span>. <a href="/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%87%E0%A4%AE%E0%A5%88%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%89%E0%A4%B2%E0%A4%B0" title="सेमैन्टिक स्कॉलर">S2CID</a>&#160;<span class="cs1-lock-free" title="मुफ़्त में पहुँच सुनिश्चित"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:44193681">44193681</a></span>. <a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%95_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="अन्तर्राष्ट्रीय मानक क्रम संख्या">आइ॰एस॰एस॰एन॰</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/2053-4477">2053-4477</a>. <a href="/wiki/%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%B2_%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%81_%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%95" title="डिजिटल वस्तु अभिज्ञापक">डीओआइ</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1017%2Fapa.2014.11">10.1017/apa.2014.11</a><span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2018-11-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Journal+of+the+American+Philosophical+Association&amp;rft.atitle=Aristotle%27s+Physics%3A+A+Physicist%27s+Look&amp;rft.volume=1&amp;rft.issue=1&amp;rft.pages=23-40&amp;rft.date=2015&amp;rft_id=info%3Aarxiv%2F1312.4057&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A44193681&amp;rft.issn=2053-4477&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1017%2Fapa.2014.11&amp;rft.aulast=Rovelli&amp;rft.aufirst=Carlo&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cambridge.org%2Fcore%2Fjournals%2Fjournal-of-the-american-philosophical-association%2Farticle%2Faristotles-physics-a-physicists-look%2F60964532EE56BA65655971A314FD9717&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Grant, Edward (1996-10-13). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511817908"><i>The Foundations of Modern Science in the Middle Ages</i></a>. Cambridge University Press. <a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%88%E0%A5%B0%E0%A4%8D%E0%A4%B8%E0%A5%B0%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A5%B0%E0%A4%8D%E0%A4%A8%E0%A5%B0" class="mw-redirect" title="आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰">आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰</a>&#160;<a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%95_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4/978-0-521-56137-2" title="विशेष:पुस्तक स्रोत/978-0-521-56137-2"><bdi>978-0-521-56137-2</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+Foundations+of+Modern+Science+in+the+Middle+Ages&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.date=1996-10-13&amp;rft.isbn=978-0-521-56137-2&amp;rft.aulast=Grant&amp;rft.aufirst=Edward&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1017%2Fcbo9780511817908&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Bakker, Frederik; Palmerino, Carla Rita (2020-06-01). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/709138">"Motion to the Center or Motion to the Whole? Plutarch's Views on Gravity and Their Influence on Galileo"</a>. <i>Isis</i> (अंग्रेज़ी में). <b>111</b> (2): 217–238. <a href="/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%9F%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%AF_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%95_%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE" title="अन्तर्राष्ट्रीय मानक क्रम संख्या">आइ॰एस॰एस॰एन॰</a>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0021-1753">0021-1753</a>. <a href="/wiki/%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%9F%E0%A4%B2_%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%81_%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%AA%E0%A4%95" title="डिजिटल वस्तु अभिज्ञापक">डीओआइ</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086%2F709138">10.1086/709138</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=Isis&amp;rft.atitle=Motion+to+the+Center+or+Motion+to+the+Whole%3F+Plutarch%E2%80%99s+Views+on+Gravity+and+Their+Influence+on+Galileo&amp;rft.volume=111&amp;rft.issue=2&amp;rft.pages=217-238&amp;rft.date=2020-06-01&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1086%2F709138&amp;rft.issn=0021-1753&amp;rft.aulast=Bakker&amp;rft.aufirst=Frederik&amp;rft.au=Palmerino%2C+Carla+Rita&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.journals.uchicago.edu%2Fdoi%2F10.1086%2F709138&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1017/cbo9781107280670.009">"The Architecture of Vitruvius, Book VIII"</a>, <i>The Architecture of Marcus Vitruvius Pollio</i>, Cambridge University Press, पपृ॰&#160;227–258, 2014-10-31<span class="reference-accessdate">, अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-08</span></span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Architecture+of+Marcus+Vitruvius+Pollio&amp;rft.atitle=The+Architecture+of+Vitruvius%2C+Book+VIII&amp;rft.pages=227-258&amp;rft.date=2014-10-31&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fdx.doi.org%2F10.1017%2Fcbo9781107280670.009&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"> <cite class="citation book">Vitruvius, Marcus Pollio (1914). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/files/20239/20239-h/29239-h.htm#Page_215">"VII"</a>. प्रकाशित Howard, Alfred A. (संपा॰). <i>De Architectura libri decem</i> &#91;<i>Ten Books on Architecture</i>&#93; (अंग्रेज़ी में). Herbert Langford Warren, Nelson Robinson (illus), Morris Hicky Morgan. Harvard University, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. पृ॰&#160;215.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=VII&amp;rft.btitle=De+Architectura+libri+decem&amp;rft.place=Harvard+University%2C+Cambridge%2C+Massachusetts&amp;rft.pages=215&amp;rft.pub=Harvard+University+Press&amp;rft.date=1914&amp;rft.aulast=Vitruvius&amp;rft.aufirst=Marcus+Pollio&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gutenberg.org%2Ffiles%2F20239%2F20239-h%2F29239-h.htm%23Page_215&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.columbia.edu/cu/lweb/digital/collections/cul/texts/ldpd_5949073_001/pages/ldpd_5949073_001_00000328.html?toggle=image&amp;menu=maximize&amp;top=&amp;left=">"Columbia University Libraries: Alberuni's India (v. 1)"</a>. <i>www.columbia.edu</i><span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=www.columbia.edu&amp;rft.atitle=Columbia+University+Libraries%3A+Alberuni%27s+India+%28v.+1%29&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.columbia.edu%2Fcu%2Flweb%2Fdigital%2Fcollections%2Fcul%2Ftexts%2Fldpd_5949073_001%2Fpages%2Fldpd_5949073_001_00000328.html%3Ftoggle%3Dimage%26menu%3Dmaximize%26top%3D%26left%3D&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Bhāskarācārya, Bapu Deva Sastri. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.org/details/ancientsystemhi00wilkgoog"><i>Ancient system of Hindu astronomy</i></a> (English में). Harvard University. Baptist mission press, 1861.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Ancient+system+of+Hindu+astronomy&amp;rft.pub=Baptist+mission+press%2C+1861&amp;rft.aulast=Bh%C4%81skar%C4%81c%C4%81rya&amp;rft.aufirst=Bapu+Deva+Sastri&amp;rft_id=http%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fancientsystemhi00wilkgoog&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा (<a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%B81_%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%B5:_%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%82%E0%A4%AE_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="श्रेणी:सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Bhāskarācārya, Bapu Deva Sastri. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.org/details/ancientsystemhi00wilkgoog"><i>Ancient system of Hindu astronomy</i></a> (English में). Harvard University. Baptist mission press, 1861.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Ancient+system+of+Hindu+astronomy&amp;rft.pub=Baptist+mission+press%2C+1861&amp;rft.aulast=Bh%C4%81skar%C4%81c%C4%81rya&amp;rft.aufirst=Bapu+Deva+Sastri&amp;rft_id=http%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fancientsystemhi00wilkgoog&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment">सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा (<a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%B81_%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%B5:_%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%82%E0%A4%AE_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="श्रेणी:सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा">link</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Bháskarácárya (1150). "ভুবনকোষ". <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ia804707.us.archive.org/31/items/in.ernet.dli.2015.340209/2015.340209.Goladhaya_text.pdf"><i>Siddhánta Shiromańi: Goládhyáyah</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (संस्कृत में). Calcutta, India.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.atitle=%E0%A6%AD%E0%A7%81%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B7&amp;rft.btitle=Siddh%C3%A1nta+Shiroma%C5%84i%3A+Gol%C3%A1dhy%C3%A1yah&amp;rft.place=Calcutta%2C+India&amp;rft.date=1150&amp;rft.au=Bh%C3%A1skar%C3%A1c%C3%A1rya&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fia804707.us.archive.org%2F31%2Fitems%2Fin.ernet.dli.2015.340209%2F2015.340209.Goladhaya_text.pdf&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Starr, S. Frederick (2015-06-02). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.in/books?id=hWyYDwAAQBAJ&amp;pg=PA260&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false"><i>Lost Enlightenment: Central Asia's Golden Age from the Arab Conquest to Tamerlane</i></a> (अंग्रेज़ी में). Princeton University Press. <a href="/wiki/%E0%A4%86%E0%A4%88%E0%A5%B0%E0%A4%8D%E0%A4%B8%E0%A5%B0%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A5%B0%E0%A4%8D%E0%A4%A8%E0%A5%B0" class="mw-redirect" title="आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰">आई॰ऍस॰बी॰ऍन॰</a>&#160;<a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%95_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4/978-0-691-16585-1" title="विशेष:पुस्तक स्रोत/978-0-691-16585-1"><bdi>978-0-691-16585-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Lost+Enlightenment%3A+Central+Asia%27s+Golden+Age+from+the+Arab+Conquest+to+Tamerlane&amp;rft.pub=Princeton+University+Press&amp;rft.date=2015-06-02&amp;rft.isbn=978-0-691-16585-1&amp;rft.aulast=Starr&amp;rft.aufirst=S.+Frederick&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.co.in%2Fbooks%3Fid%3DhWyYDwAAQBAJ%26pg%3DPA260%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%26f%3Dfalse&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite style="font-style:normal">&#32;“Statics”।&#32;<i>Encyclopedia of the History of Arabic Science</i>&#32;<b>2</b>: 614–642।&#32;(1996)।&#32;Psychology Press।&#160;“Using a whole body of mathematical methods (not only those inherited from the antique theory of ratios and infinitesimal techniques, but also the methods of the contemporary algebra and fine calculation techniques), Muslim scientists raised statics to a new, higher level. The classical results of Archimedes in the theory of the centre of gravity were generalized and applied to three-dimensional bodies, the theory of ponderable lever was founded and the 'science of gravity' was created and later further developed in medieval Europe. The phenomena of statics were studied by using the dynamic approach so that two trends – statics and dynamics – turned out to be inter-related within a single science, mechanics. The combination of the dynamic approach with Archimedean hydrostatics gave birth to a direction in science which may be called medieval hydrodynamics. ... Numerous fine experimental methods were developed for determining the specific weight, which were based, in particular, on the theory of balances and weighing. The classical works of al-Biruni and al-Khazini can by right be considered as the beginning of the application of experimental methods in medieval science.”</cite></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Ouellette, Jennifer (2023-02-10). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://arstechnica.com/science/2023/02/leonardo-noted-link-between-gravity-and-acceleration-centuries-before-einstein/">"Leonardo noted link between gravity and acceleration before Newton"</a>. <i>Ars Technica</i> (अंग्रेज़ी में)<span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Ars+Technica&amp;rft.atitle=Leonardo+noted+link+between+gravity+and+acceleration+before+Newton&amp;rft.date=2023-02-10&amp;rft.aulast=Ouellette&amp;rft.aufirst=Jennifer&amp;rft_id=https%3A%2F%2Farstechnica.com%2Fscience%2F2023%2F02%2Fleonardo-noted-link-between-gravity-and-acceleration-centuries-before-einstein%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><i>direct.mit.edu</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://direct.mit.edu/leon/article-abstract/56/1/21/113863/Leonardo-da-Vinci-s-Visualization-of-Gravity-as-a">https://direct.mit.edu/leon/article-abstract/56/1/21/113863/Leonardo-da-Vinci-s-Visualization-of-Gravity-as-a</a><span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=direct.mit.edu&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fdirect.mit.edu%2Fleon%2Farticle-abstract%2F56%2F1%2F21%2F113863%2FLeonardo-da-Vinci-s-Visualization-of-Gravity-as-a&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">गायब अथवा खाली <code class="cs1-code">&#124;title=</code> (<a href="/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%B81_%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%9F%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%81#citation_missing_title" class="mw-redirect" title="सहायता:सीएस1 त्रुटियाँ">मदद</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFMachamerMiller2021" class="citation">Machamer, Peter; Miller, David Marshall (2021), Zalta, Edward N. (संपा॰), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/archives/sum2021/entries/galileo/">"Galileo Galilei"</a>, <i>The Stanford Encyclopedia of Philosophy</i> (Summer 2021 संस्करण), Metaphysics Research Lab, Stanford University<span class="reference-accessdate">, अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-08</span></span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Stanford+Encyclopedia+of+Philosophy&amp;rft.atitle=Galileo+Galilei&amp;rft.date=2021&amp;rft.aulast=Machamer&amp;rft.aufirst=Peter&amp;rft.au=Miller%2C+David+Marshall&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Farchives%2Fsum2021%2Fentries%2Fgalileo%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://solarsystem.nasa.gov/resources/310/orbits-and-keplers-laws">"Orbits and Kepler's Laws"</a>. <i>NASA Solar System Exploration</i><span class="reference-accessdate">. अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-08</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=NASA+Solar+System+Exploration&amp;rft.atitle=Orbits+and+Kepler%27s+Laws&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fsolarsystem.nasa.gov%2Fresources%2F310%2Forbits-and-keplers-laws&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFSmith2008" class="citation">Smith, George (2008), Zalta, Edward N. (संपा॰), <a rel="nofollow" class="external text" href="https://plato.stanford.edu/archives/win2008/entries/newton-principia/">"Newton's Philosophiae Naturalis Principia Mathematica"</a>, <i>The Stanford Encyclopedia of Philosophy</i> (Winter 2008 संस्करण), Metaphysics Research Lab, Stanford University<span class="reference-accessdate">, अभिगमन तिथि <span class="nowrap">2023-04-08</span></span></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.jtitle=The+Stanford+Encyclopedia+of+Philosophy&amp;rft.atitle=Newton%27s+Philosophiae+Naturalis+Principia+Mathematica&amp;rft.date=2008&amp;rft.aulast=Smith&amp;rft.aufirst=George&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fplato.stanford.edu%2Farchives%2Fwin2008%2Fentries%2Fnewton-principia%2F&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fhi.wikipedia.org%3A%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r5547232"></span> </li> </ol> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐b766959bd‐zwrkg Cached time: 20250215110027 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc, vary‐revision‐sha1] CPU time usage: 0.406 seconds Real time usage: 0.498 seconds Preprocessor visited node count: 1746/1000000 Post‐expand include size: 75521/2097152 bytes Template argument size: 9601/2097152 bytes Highest expansion depth: 19/100 Expensive parser function count: 7/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 53086/5000000 bytes Lua time usage: 0.294/10.000 seconds Lua memory usage: 9186621/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 5/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 425.665 1 -total 52.70% 224.329 3 साँचा:Cite_journal 14.94% 63.600 6 साँचा:Cite_web 7.84% 33.387 2 साँचा:Ambox 7.00% 29.778 1 साँचा:मूल_शोध 6.67% 28.387 6 साँचा:Cite_book 5.65% 24.056 1 साँचा:स्रोतहीन 3.93% 16.743 2 साँचा:DMCA 3.77% 16.037 2 साँचा:Category_handler 3.67% 15.633 2 साँचा:Ambox/core --> <!-- Saved in parser cache with key hiwiki:pcache:2521:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250215110027 and revision id 6338463. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=गुरुत्वाकर्षण&amp;oldid=6338463">https://hi.wikipedia.org/w/index.php?title=गुरुत्वाकर्षण&amp;oldid=6338463</a>" से प्राप्त</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%B6%E0%A5%87%E0%A4%B7:%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%81" title="विशेष:श्रेणियाँ">श्रेणियाँ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%AD%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%80" title="श्रेणी:भौतिकी">भौतिकी</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%AD%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%80_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%A4" title="श्रेणी:भौतिकी के सिद्धांत">भौतिकी के सिद्धांत</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%80" title="श्रेणी:यान्त्रिकी">यान्त्रिकी</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%80" title="श्रेणी:अभियान्त्रिकी">अभियान्त्रिकी</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3" title="श्रेणी:गुरुत्वाकर्षण">गुरुत्वाकर्षण</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="श्रेणी:त्वरण">त्वरण</a></li><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%B81_%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95%E0%A5%83%E0%A4%A4-%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4_(sa)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="श्रेणी:सीएस1 संस्कृत-भाषा स्रोत (sa) (पृष्ठ मौजूद नहीं है)">सीएस1 संस्कृत-भाषा स्रोत (sa)</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">छुपी हुई श्रेणियाँ: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96_%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%85%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4_2015_%E0%A4%B8%E0%A5%87_%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2_%E0%A4%B6%E0%A5%8B%E0%A4%A7_%E0%A4%B9%E0%A5%8B_%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B9%E0%A5%88" title="श्रेणी:लेख जिनमें अगस्त 2015 से मूल शोध हो सकता है">लेख जिनमें अगस्त 2015 से मूल शोध हो सकता है</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A4%AD%E0%A5%80_%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96_%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%AE%E0%A5%82%E0%A4%B2_%E0%A4%B6%E0%A5%8B%E0%A4%A7_%E0%A4%B9%E0%A5%8B_%E0%A4%B8%E0%A4%95%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%B9%E0%A5%88" title="श्रेणी:सभी लेख जिनमें मूल शोध हो सकता है">सभी लेख जिनमें मूल शोध हो सकता है</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96_%E0%A4%9C%E0%A5%8B_%E0%A4%85%E0%A4%97%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4_2015_%E0%A4%B8%E0%A5%87_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A4%B9%E0%A5%80%E0%A4%A8_%E0%A4%B9%E0%A5%88%E0%A4%82" title="श्रेणी:लेख जो अगस्त 2015 से स्रोतहीन हैं">लेख जो अगस्त 2015 से स्रोतहीन हैं</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A4%AD%E0%A5%80_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4%E0%A4%B9%E0%A5%80%E0%A4%A8_%E0%A4%B2%E0%A5%87%E0%A4%96" title="श्रेणी:सभी स्रोतहीन लेख">सभी स्रोतहीन लेख</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%B81_%E0%A4%85%E0%A4%82%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%9C%E0%A4%BC%E0%A5%80-%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE_%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%A4_(en)" title="श्रेणी:सीएस1 अंग्रेज़ी-भाषा स्रोत (en)">सीएस1 अंग्रेज़ी-भाषा स्रोत (en)</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%8F%E0%A4%B81_%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A4%BE%E0%A4%B5:_%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A5%82%E0%A4%AE_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="श्रेणी:सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा">सीएस1 रखरखाव: नामालूम भाषा</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0_%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A4%A3%E0%A5%8B%E0%A4%82_%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%B6%E0%A5%80%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%95_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%85%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B5_%E0%A4%B9%E0%A5%88" title="श्रेणी:पृष्ठ जिनमें उद्धरणों में शीर्षक का अभाव है">पृष्ठ जिनमें उद्धरणों में शीर्षक का अभाव है</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%87%E0%A4%A3%E0%A5%80:%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0_%E0%A4%9C%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82_%E0%A4%95%E0%A5%87%E0%A4%B5%E0%A4%B2_%E0%A4%AF%E0%A5%82%E0%A4%86%E0%A4%B0%E0%A4%8F%E0%A4%B2_%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0_%E0%A4%89%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7%E0%A5%83%E0%A4%A4_%E0%A4%B9%E0%A5%88" title="श्रेणी:पृष्ठ जिनमें केवल यूआरएल मात्र उद्धृत है">पृष्ठ जिनमें केवल यूआरएल मात्र उद्धृत है</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> अन्तिम परिवर्तन 18:53, 12 जनवरी 2025।</li> <li id="footer-info-copyright">यह सामग्री <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">क्रियेटिव कॉमन्स ऍट्रीब्यूशन/शेयर-अलाइक लाइसेंस</a> के तहत उपलब्ध है; अन्य शर्ते लागू हो सकती हैं। विस्तार से जानकारी हेतु देखें <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">उपयोग की शर्तें</a></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">गोपनीयता नीति</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A5%87_%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A5%87_%E0%A4%AE%E0%A5%87%E0%A4%82">विकिपीडिया के बारे में</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%AA%E0%A5%80%E0%A4%A1%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE:%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A7%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A3_%E0%A4%85%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A4%A3">अस्वीकरण</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">विकासक</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hi.wikipedia.org">सांख्यिकी</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">कुकी का वर्णन</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hi.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">मोबाइल दृश्य</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>खोजें</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="विकिपीडिया में खोजें"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="विशेष:खोज"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">खोजें</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="सामग्री" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="विषयसूची को टॉगल करें" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">विषयसूची को टॉगल करें</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">गुरुत्वाकर्षण</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>163 भाषाएँ</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>विषय जोड़ें</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-vsfwk","wgBackendResponseTime":122,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.406","walltime":"0.498","ppvisitednodes":{"value":1746,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":75521,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":9601,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":19,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":7,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":53086,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":5,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 425.665 1 -total"," 52.70% 224.329 3 साँचा:Cite_journal"," 14.94% 63.600 6 साँचा:Cite_web"," 7.84% 33.387 2 साँचा:Ambox"," 7.00% 29.778 1 साँचा:मूल_शोध"," 6.67% 28.387 6 साँचा:Cite_book"," 5.65% 24.056 1 साँचा:स्रोतहीन"," 3.93% 16.743 2 साँचा:DMCA"," 3.77% 16.037 2 साँचा:Category_handler"," 3.67% 15.633 2 साँचा:Ambox/core"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.294","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9186621,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-b766959bd-zwrkg","timestamp":"20250215110027","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0917\u0941\u0930\u0941\u0924\u094d\u0935\u093e\u0915\u0930\u094d\u0937\u0923","url":"https:\/\/hi.wikipedia.org\/wiki\/%E0%A4%97%E0%A5%81%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%95%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%A3","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11412","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11412","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-01-18T06:25:35Z","dateModified":"2025-01-12T18:53:35Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c3\/Solar_sys8.jpg","headline":"\u092a\u0926\u093e\u0930\u094d\u0925\u094b\u0902 \u0915\u0947 \u092c\u0940\u091a \u0915\u0940 \u0906\u0915\u0930\u094d\u0937\u0923 \u092a\u094d\u0930\u0935\u0943\u0924\u093f"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10