CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Supernova - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"fa6fb1f7-5894-4f6a-b7fa-0100779916f1","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Supernova","wgTitle":"Supernova","wgCurRevisionId":68330112,"wgRevisionId":68330112,"wgArticleId":9319,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Nova","Supernova","Astronomie"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Supernova","wgRelevantArticleId":9319,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{ "pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q3937","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading", "ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface", "ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/SN1994D.jpg/1200px-SN1994D.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/SN1994D.jpg/800px-SN1994D.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/SN1994D.jpg/640px-SN1994D.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Supernova - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Supernova"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Supernova"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Supernova rootpage-Supernova skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/27_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Supernova" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Supernova" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Supernova" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Supernova" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Kenmerken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kenmerken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Kenmerken</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Kenmerken-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Kenmerken-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Kenmerken-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Helderheid_en_tijdsverloop" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Helderheid_en_tijdsverloop"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Helderheid en tijdsverloop</span> </div> </a> <ul id="toc-Helderheid_en_tijdsverloop-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Naamgeving" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Naamgeving"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Naamgeving</span> </div> </a> <ul id="toc-Naamgeving-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ontdekkingsgeschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ontdekkingsgeschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ontdekkingsgeschiedenis</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Ontdekkingsgeschiedenis-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Ontdekkingsgeschiedenis-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Ontdekkingsgeschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Enkele_historische_supernova's" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Enkele_historische_supernova's"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Enkele historische supernova's</span> </div> </a> <ul id="toc-Enkele_historische_supernova's-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Recente_opmerkelijke_supernovae" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Recente_opmerkelijke_supernovae"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Recente opmerkelijke supernovae</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Recente_opmerkelijke_supernovae-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Recente opmerkelijke supernovae-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Recente_opmerkelijke_supernovae-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Supernova_1987A" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Supernova_1987A"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Supernova 1987A</span> </div> </a> <ul id="toc-Supernova_1987A-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-SN_2006GY" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#SN_2006GY"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>SN 2006GY</span> </div> </a> <ul id="toc-SN_2006GY-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-SN_2007CK_&_2007CO" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#SN_2007CK_&_2007CO"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>SN 2007CK & 2007CO</span> </div> </a> <ul id="toc-SN_2007CK_&_2007CO-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Typen_supernovae" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Typen_supernovae"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Typen supernovae</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Typen_supernovae-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Typen supernovae-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Typen_supernovae-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Type_Ia:_witte_dwergen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Type_Ia:_witte_dwergen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Type Ia: witte dwergen</span> </div> </a> <ul id="toc-Type_Ia:_witte_dwergen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Type_Ib_en_Ic:_Wolf-Rayetsterren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Type_Ib_en_Ic:_Wolf-Rayetsterren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Type Ib en Ic: Wolf-Rayetsterren</span> </div> </a> <ul id="toc-Type_Ib_en_Ic:_Wolf-Rayetsterren-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Type_II:_zware_sterren" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Type_II:_zware_sterren"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Type II: zware sterren</span> </div> </a> <ul id="toc-Type_II:_zware_sterren-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Van_waterstof_tot_ijzer" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Van_waterstof_tot_ijzer"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3.1</span> <span>Van waterstof tot ijzer</span> </div> </a> <ul id="toc-Van_waterstof_tot_ijzer-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Implosie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Implosie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3.2</span> <span>Implosie</span> </div> </a> <ul id="toc-Implosie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Schokgolf" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Schokgolf"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3.3</span> <span>Schokgolf</span> </div> </a> <ul id="toc-Schokgolf-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Neutrino's" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Neutrino's"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3.4</span> <span>Neutrino's</span> </div> </a> <ul id="toc-Neutrino's-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uitgestoten_massa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Uitgestoten_massa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3.5</span> <span>Uitgestoten massa</span> </div> </a> <ul id="toc-Uitgestoten_massa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Andere_typen_supernovae" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Andere_typen_supernovae"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.4</span> <span>Andere typen supernovae</span> </div> </a> <ul id="toc-Andere_typen_supernovae-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Kandidaten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Kandidaten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Kandidaten</span> </div> </a> <ul id="toc-Kandidaten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Externe_links" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Externe_links"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Externe links</span> </div> </a> <ul id="toc-Externe_links-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Supernova</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 100 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-100" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">100 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Supernova" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B1%E1%8D%90%E1%88%AD%E1%8A%96%E1%89%AB" title="ሱፐርኖቫ – Amhaars" lang="am" hreflang="am" data-title="ሱፐርኖቫ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="Amhaars" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Aragonees" lang="an" hreflang="an" data-title="Supernova" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragonees" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A7%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="अधिनवतारा – Angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="अधिनवतारा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="Angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B9%D8%B1_%D8%A3%D8%B9%D8%B8%D9%85" title="مستعر أعظم – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="مستعر أعظم" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A8%D8%B1%D9%86%D9%88%DA%A4%D8%A7" title="سوبرنوڤا – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="سوبرنوڤا" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Asturisch" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Supernova" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturisch" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C4%B0frat_yeni_ulduz" title="İfrat yeni ulduz – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="İfrat yeni ulduz" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B2%D1%8B%D1%88%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%BE%D1%80%D0%BA%D0%B0" title="Звышновая зорка – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Звышновая зорка" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D1%80%D1%8A%D1%85%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Свръхнова – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Свръхнова" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%AA%E0%A4%B0%E0%A4%A8%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BE" title="सुपरनोवा – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="सुपरनोवा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A6%AC%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE" title="অতিনবতারা – Bengaals" lang="bn" hreflang="bn" data-title="অতিনবতারা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengaals" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Supernova" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Supernova" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%DB%8E%D8%A8%D9%88%D9%88%D9%86%DB%95%D9%88%DB%95%DB%8C_%D9%85%DB%95%D8%B2%D9%86" title="نوێبوونەوەی مەزن – Soranî" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="نوێبوونەوەی مەزن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Soranî" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Supernova" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D1%8B%D1%88%D0%BA%D0%B0%D0%B9%D1%81%C4%83%D1%80_%C3%A7%C4%95%D0%BD%C4%95_%C3%A7%C4%83%D0%BB%D1%82%C4%83%D1%80" title="Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Вышкайсăр çĕнĕ çăлтăр" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Supernova" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Supernova" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CE%BD%CE%BF%CF%86%CE%B1%CE%BD%CE%AE%CF%82_%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%AD%CF%81%CE%B1%CF%82" title="Υπερκαινοφανής αστέρας – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Υπερκαινοφανής αστέρας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Supernova" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Supernovao" title="Supernovao – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Supernovao" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Supernova" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Supernoova" title="Supernoova – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Supernoova" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Supernoba" title="Supernoba – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Supernoba" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1" title="ابرنواختر – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ابرنواختر" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Supernova" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Supernova" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Friulisch" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Supernova" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="Friulisch" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Supernova" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Olln%C3%B3va" title="Ollnóva – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Ollnóva" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Sip%C3%A8rnova" title="Sipèrnova – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Sipèrnova" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Supernova" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%95%D7%A4%D7%A8%D7%A0%D7%95%D7%91%D7%94" title="סופרנובה – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="סופרנובה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%BE" title="महानोवा – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="महानोवा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Supernova" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Sip%C3%A8nova" title="Sipènova – Haïtiaans Creools" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Sipènova" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="Haïtiaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Szupern%C3%B3va" title="Szupernóva – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szupernóva" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B3%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%B8%D6%80_%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%B2%D5%A5%D6%80" title="Գերնոր աստղեր – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Գերնոր աստղեր" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Supernova" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Supernova" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Supernovo" title="Supernovo – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Supernovo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sprengistjarna" title="Sprengistjarna – IJslands" lang="is" hreflang="is" data-title="Sprengistjarna" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="IJslands" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Supernova" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%B6%85%E6%96%B0%E6%98%9F" title="超新星 – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="超新星" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Syuupanuova" title="Syuupanuova – Jamaicaans Creools" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Syuupanuova" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaicaans Creools" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Supernova" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%96%E1%83%94%E1%83%90%E1%83%AE%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%95%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%98" title="ზეახალი ვარსკვლავი – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ზეახალი ვარსკვლავი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D2%92%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B6%D2%B1%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%B7" title="Ғаламатжұлдыз – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ғаламатжұлдыз" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B3%82%E0%B2%AA%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E2%80%8C%E0%B2%A8%E0%B3%8B%E0%B2%B5%E0%B2%BE" title="ಸೂಪರ್‌ನೋವಾ – Kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸೂಪರ್‌ನೋವಾ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="Kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B4%88%EC%8B%A0%EC%84%B1" title="초신성 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="초신성" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Supernova" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Supernova" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Supernova" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Supernova" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/P%C4%81rnova" title="Pārnova – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Pārnova" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Kinta-mazavabe" title="Kinta-mazavabe – Malagassisch" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Kinta-mazavabe" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="Malagassisch" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Супернова – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Супернова" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B5%82%E0%B4%AA%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B5%BC%E0%B4%A8%E0%B5%8B%E0%B4%B5" title="സൂപ്പർനോവ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സൂപ്പർനോവ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%A8%E0%A4%B5%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="अतिनवतारा – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="अतिनवतारा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Supernova" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%B0%E1%80%95%E1%80%AB%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%97%E1%80%AC" title="စူပါနိုဗာ – Birmaans" lang="my" hreflang="my" data-title="စူပါနိုဗာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Birmaans" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Supernova" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Supernova" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Supern%C3%B2va" title="Supernòva – Occitaans" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Supernòva" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Occitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A9%81%E0%A8%AA%E0%A8%B0%E0%A8%A8%E0%A9%8B%E0%A8%B5%E0%A8%BE" title="ਸੁਪਰਨੋਵਾ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸੁਪਰਨੋਵਾ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Supernowa" title="Supernowa – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Supernowa" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%B1%D9%86%D9%88%D9%88%D8%A7" title="سپرنووا – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سپرنووا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%88_%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87_%DA%86%D8%A7%D9%88%D8%AF%D9%86%D9%87" title="د ستورو لویه چاودنه – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د ستورو لویه چاودنه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="goed artikel"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Supernova" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Supernov%C4%83" title="Supernovă – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Supernovă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%85%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B0" title="Сверхновая звезда – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Сверхновая звезда" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Siciliaans" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Supernova" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="Siciliaans" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%B1_%D9%86%D9%88%D9%88%D8%A7" title="سپر نووا – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سپر نووا" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Supernova" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%94%E0%B6%B4%E0%B6%BB%E0%B7%8A%E0%B6%B1%E0%B7%9D%E0%B7%80%E0%B7%8F" title="සුපර්නෝවා – Singalees" lang="si" hreflang="si" data-title="සුපර්නෝවා" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Singalees" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Supernova" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Supernova" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Supernova" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Yjet_Supernova" title="Yjet Supernova – Albanees" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Yjet Supernova" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albanees" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Supernova" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Soendanees" lang="su" hreflang="su" data-title="Supernova" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="Soendanees" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Supernova" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AF%80%E0%AE%AF%E0%AF%8A%E0%AE%B3%E0%AE%BF%E0%AE%B0%E0%AF%8D_%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AF%80%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%B5%E0%AF%86%E0%AE%9F%E0%AE%BF%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%AA%E0%AF%81" title="மீயொளிர் விண்மீன் வெடிப்பு – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மீயொளிர் விண்மீன் வெடிப்பு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B1%82%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B1%8D_%E0%B0%A8%E0%B1%8B%E0%B0%B5%E0%B0%BE" title="సూపర్ నోవా – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="సూపర్ నోవా" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%AB%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2" title="มหานวดารา – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="มหานวดารา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Supernoba" title="Supernoba – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Supernoba" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/S%C3%BCpernova" title="Süpernova – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Süpernova" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D2%AE%D1%82%D3%99_%D1%8F%D2%A3%D0%B0_%D0%B9%D0%BE%D0%BB%D0%B4%D1%8B%D0%B7" title="Үтә яңа йолдыз – Tataars" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Үтә яңа йолдыз" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tataars" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Supernova_a_%C9%9By%C9%9B_nwonwa" title="Supernova a ɛyɛ nwonwa – Twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Supernova a ɛyɛ nwonwa" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="Twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Наднова – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Наднова" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%BE%D8%B1_%D9%86%D9%88%D9%88%D8%A7" title="سپر نووا – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سپر نووا" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Supernova" title="Supernova – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Supernova" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Si%C3%AAu_t%C3%A2n_tinh" title="Siêu tân tinh – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Siêu tân tinh" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Supernoba" title="Supernoba – Waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Supernoba" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%B6%85%E6%96%B0%E6%98%9F" title="超新星 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="超新星" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%A3%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%95%E1%83%90" title="სუპერნოვა – Mingreels" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სუპერნოვა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingreels" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%B6%85%E6%96%B0%E6%98%9F" title="超新星 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="超新星" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E8%B6%85%E6%96%B0%E6%98%9F" title="超新星 – Klassiek Chinees" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="超新星" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Klassiek Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%B6%85%E6%96%B0%E6%98%9F" title="超新星 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="超新星" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3937#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Supernova" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Supernova" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Supernova"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Supernova"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Supernova" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Supernova" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&oldid=68330112" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Supernova&id=68330112&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FSupernova"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FSupernova"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Supernova"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Supernova&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Supernova&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Supernovae" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q3937" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><div id="sjabloon_zie" class="hatnote" style="padding:0.5em; margin-bottom:0.5em; border-bottom:1px solid #aaa; font-size:95%;" role="note"><span style="padding-right:0.5em;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/25px-Disambig-dark.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/38px-Disambig-dark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/50px-Disambig-dark.svg.png 2x" data-file-width="444" data-file-height="340" /></span></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Supernova_(doorverwijspagina)" class="mw-disambig" title="Supernova (doorverwijspagina)">Supernova (doorverwijspagina)</a> voor andere betekenissen van Supernova.</i> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:SN1994D.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/SN1994D.jpg/260px-SN1994D.jpg" decoding="async" width="260" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/SN1994D.jpg/390px-SN1994D.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/SN1994D.jpg/520px-SN1994D.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="1280" /></a><figcaption>De supernova 1994D in het <a href="/wiki/Lensvormig_sterrenstelsel" title="Lensvormig sterrenstelsel">lensvormige sterrenstelsel</a> <a href="/wiki/NGC_4526" title="NGC 4526">NGC 4526</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg/260px-NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg" decoding="async" width="260" height="325" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg/390px-NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg/520px-NASA%27s_Great_Observatories_Provide_a_Detailed_View_of_Kepler%27s_Supernova_Remnant.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="3000" /></a><figcaption><a href="/wiki/Supernovarest" title="Supernovarest">Supernovarest</a> van <a href="/wiki/SN_1604" title="SN 1604">Keplers supernova</a></figcaption></figure> <p>Een <b>supernova</b> (meervoud: <i>supernovae</i> of <i>supernova's. Het meervoud "supernovii" wordt niet algemeen geaccepteerd.</i>) is het verschijnsel waarbij een <a href="/wiki/Ster_(hemellichaam)" title="Ster (hemellichaam)">ster</a> 'op spectaculaire wijze' explodeert. De uitbarsting is herkenbaar aan de 'enorme' hoeveelheid licht die hierbij wordt uitgestraald. De ster vlamt op met de <a href="/wiki/Lichtkracht" title="Lichtkracht">lichtkracht</a> van honderden miljoenen tot meer dan een miljard zonnen. De sterkste supernovae worden <a href="/wiki/Hypernova" title="Hypernova">hypernova</a> genoemd. </p><p>Supernovae ontstaan via twee mogelijke mechanismen: ten eerste zijn ze het natuurlijke levenseinde van alle zware sterren (supernovae van de typen Ib, Ic en II); ten tweede kunnen <a href="/wiki/Witte_dwerg" title="Witte dwerg">witte dwergen</a> in nauwe <a href="/wiki/Dubbelster" title="Dubbelster">dubbelsterren</a> zich ontwikkelen tot een supernova (type Ia). De <a href="/wiki/Chemische_elementen" class="mw-redirect" title="Chemische elementen">chemische elementen</a> met een <a href="/wiki/Atoomnummer" title="Atoomnummer">atoomnummer</a> groter dan dat van <a href="/wiki/IJzer_(element)" title="IJzer (element)">ijzer</a> danken hun ontstaan aan supernovae door middel van <a href="/wiki/Neutronenvangst" title="Neutronenvangst">neutronenvangst</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kenmerken">Kenmerken</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Kenmerken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Kenmerken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De naam "supernova" (de "super"-variant van een <i><a href="/wiki/Nova_(sterrenkunde)" title="Nova (sterrenkunde)">nova</a></i> = nieuwe ster) wijst op het opvallendste kenmerk van een supernova: de grote helderheidstoename. Waar de ster voorheen zo zwak was dat hij niet of nauwelijks zichtbaar was, kan hij afhankelijk van de afstand tot de <a href="/wiki/Aarde_(planeet)" title="Aarde (planeet)">Aarde</a> als supernova enige tijd de hemel domineren. (Let op: Primed omega supernovas worden zo verhit dat de <a href="/wiki/Proton_(deeltje)" title="Proton (deeltje)">protons</a> dematerialiseren.) </p><p>Dit spectaculaire verschijnsel is vrij zeldzaam. Over de afgelopen 2000 jaar zijn er in het <a href="/wiki/Melkweg_(sterrenstelsel)" title="Melkweg (sterrenstelsel)">melkwegstelsel</a> minder dan tien waargenomen: in de jaren 185, 386 (misschien), 393, 1006, 1054, 1181, 1572 en 1604. Er moeten er meer zijn geweest, want van sommige recente supernovae zijn in <a href="/wiki/Radiogolf" title="Radiogolf">radiostraling</a> de uitdijende restanten nog zichtbaar. Maar die zijn niet door mensen gezien, bijvoorbeeld doordat de supernova aan het oog werd onttrokken door donkere gaswolken, of doordat de <a href="/wiki/Telescoop_(optica)" title="Telescoop (optica)">telescoop</a> nog niet was uitgevonden. Geschat wordt dat er in een <a href="/wiki/Sterrenstelsel" title="Sterrenstelsel">sterrenstelsel</a> als het onze gemiddeld één tot drie supernovae per eeuw optreden. </p><p>Na een supernova kan van de ster een zogenaamde <a href="/wiki/Neutronenster" title="Neutronenster">neutronenster</a> overblijven: een klein, superzwaar lichaam, of als de massa daar groot genoeg voor was, een <a href="/wiki/Zwart_gat" title="Zwart gat">zwart gat</a>, een lichaam zo zwaar en dicht dat zelfs licht niet kan <a href="/wiki/Ontsnappingssnelheid" title="Ontsnappingssnelheid">ontsnappen</a> aan zijn <a href="/wiki/Zwaartekracht" title="Zwaartekracht">zwaartekracht</a>. De lagen van de ster die bij de explosie worden afgestoten, worden na enkele jaren voor telescopen zichtbaar als een zich uitbreidende nevelvlek, de <a href="/wiki/Supernovarest" title="Supernovarest">supernovarest</a>. Een voorbeeld is de <a href="/wiki/Krabnevel" title="Krabnevel">Krabnevel</a>, die ontstaan is bij de <a href="/wiki/SN_1054" title="SN 1054">SN 1054</a>, een supernova die werd waargenomen in het jaar 1054. </p><p>Sterren die exploderen als supernova, zijn de bron bij uitstek van alle <a href="/wiki/Chemisch_element" title="Chemisch element">chemische elementen</a> in het heelal zwaarder dan <a href="/wiki/Waterstof_(element)" title="Waterstof (element)">waterstof</a> en <a href="/wiki/Helium" title="Helium">helium</a>. Bij de hoge temperaturen die kort vóór de supernova-explosie in de ster heersen, zijn allerlei <a href="/wiki/Nucleosynthese" title="Nucleosynthese">kernreacties</a> mogelijk, waarbij zelfs elementen worden gevormd die veel zwaarder zijn dan ijzer. Dit gebeurt door middel van het <a href="/w/index.php?title=R-proces&action=edit&redlink=1" class="new" title="R-proces (de pagina bestaat niet)">r-proces</a>, het <a href="/w/index.php?title=S-proces&action=edit&redlink=1" class="new" title="S-proces (de pagina bestaat niet)">s-proces</a>, en het <a href="/w/index.php?title=P-proces&action=edit&redlink=1" class="new" title="P-proces (de pagina bestaat niet)">p-proces</a>. Supernova-explosies blazen deze elementen daarna de ruimte in. Dit zijn de elementen die, samen met voornamelijk waterstof, <a href="/wiki/Planeet" title="Planeet">planeten</a> en alles op Aarde – inclusief onszelf – maken.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Helderheid_en_tijdsverloop">Helderheid en tijdsverloop</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Helderheid en tijdsverloop" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Helderheid en tijdsverloop"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het opvallendste kenmerk van supernovae is hun grote helderheid: een supernova kan even helder zijn als het hele <a href="/wiki/Sterrenstelsel" title="Sterrenstelsel">sterrenstelsel</a> waarin ze zich voordoet. De maximale lichtsterkte van een supernova bedraagt ongeveer 10<sup>36</sup> <a href="/wiki/Joule" title="Joule">joule</a>/<a href="/wiki/Seconde" title="Seconde">seconde</a> (<a href="/wiki/Absolute_helderheid" title="Absolute helderheid">absolute magnitude</a> –19), wat 3 miljard maal zo helder is als onze zon. Deze helderheid blijft enkele weken bestaan, waarna ze geleidelijk afneemt. Na een half jaar is de helderheid tot ongeveer een honderdste van het maximum afgenomen (dat is dus nog altijd 30 miljoen maal die van de zon). De totale energie die vrijkomt in de vorm van straling bedraagt ongeveer 3×10<sup>42</sup> <a href="/wiki/Joule" title="Joule">joule</a>. Dit is nog maar een fractie van de totale energie die bij de sterexplosie vrijkomt. De <a href="/wiki/Kinetische_energie" title="Kinetische energie">kinetische energie</a> van het uitgestoten gas, dat met snelheden tot 10 000 km/s wordt weggeschoten, is nog eens dertig keer zo groot. De totaal hierbij vrijgemaakte energie, 10<sup>44</sup> J, is gelijk aan de energie die de zon over een periode van 10 miljard jaar uitstraalt. Nog groter (3×10<sup>46</sup> J) is de energie die met <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrino</a>'s de ster verlaat. </p><p>Als een supernova op de plaats van de zon zou uitbarsten, zou de aarde verdampen; een supernova op de plaats van <a href="/wiki/Sirius_(ster)" title="Sirius (ster)">Sirius</a> (op 8,6 <a href="/wiki/Lichtjaar" title="Lichtjaar">lichtjaar</a> van de Aarde, dat is 8,1 × 10<sup>13</sup> kilometer) zou meer licht geven dan de <a href="/wiki/Volle_maan_(astronomie)" title="Volle maan (astronomie)">volle maan</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Naamgeving">Naamgeving</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Naamgeving" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Naamgeving"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ontdekkingen van supernovae worden gemeld aan het <a href="/w/index.php?title=Central_Bureau_for_Astronomical_Telegrams&action=edit&redlink=1" class="new" title="Central Bureau for Astronomical Telegrams (de pagina bestaat niet)">Central Bureau for Astronomical Telegrams</a> van de <a href="/wiki/Internationale_Astronomische_Unie" title="Internationale Astronomische Unie">Internationale Astronomische Unie</a>, die een circulaire uitgeeft met de naam die toegekend is aan de supernovae.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De naam bevat de letters SN gevolgd door het jaar van de ontdekking en een, twee of drie (sinds 2016) letters. De eerste 26 supernovae van ieder jaar worden aangegeven door de hoofdletters A - Z. Daarna worden twee kleine letters gebruikt: <i>aa</i>, <i>ab</i>, enz. Dus, bijvoorbeeld SN 2003C geeft de derde supernova aan die ontdekt is in het jaar 2003. De laatste supernova van 2005 was SN2005nc, de 367e supernova die ontdekt was in 2005. Sinds 2000 worden elk jaar honderden supernovae ontdekt. Voor historische supernovae tot 1884 gebruikte men slechts SN en het jaar van ontdekking (bijvoorbeeld <a href="/wiki/SN_1006" title="SN 1006">SN 1006</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ontdekkingsgeschiedenis">Ontdekkingsgeschiedenis</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Ontdekkingsgeschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Ontdekkingsgeschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De eerste melding van een supernova, <a href="/wiki/SN_185" title="SN 185">SN 185</a>, dateert van 7 december 185 en is afkomstig van een aantal <a href="/wiki/Chinese_keizerrijk" class="mw-redirect" title="Chinese keizerrijk">Chinese</a> <a href="/wiki/Astronoom" title="Astronoom">astronomen</a> in het <i><a href="/wiki/Boek_van_de_Late_Han" title="Boek van de Late Han">Boek van de Late Han</a></i>. De helderste waargenomen supernova was <a href="/wiki/SN_1006" title="SN 1006">SN 1006</a>, die in detail werd beschreven door Chinese en Arabische astronomen. De op veel plaatsen waargenomen supernova <a href="/wiki/SN_1054" title="SN 1054">SN 1054</a> vormde de <a href="/wiki/Krabnevel" title="Krabnevel">Krabnevel</a>. De supernovae <a href="/wiki/SN_1572" title="SN 1572">SN 1572</a> en <a href="/wiki/SN_1604" title="SN 1604">SN 1604</a>, de laatste die met het blote oog konden worden waargenomen, hadden aanwijsbare effecten op de ontwikkeling van de <a href="/wiki/Astronomie" title="Astronomie">astronomie</a> in Europa, omdat zij werden gebruikt als argument tegen het <a href="/wiki/Aristoteles" title="Aristoteles">Aristotelische</a> idee dat het heelal voorbij de <a href="/wiki/Maan" title="Maan">maan</a> en de planeten statisch zou zijn. </p><p>Toch zijn de meeste supernovae pas laat door de astronomen "ontdekt". Dat komt in de eerste plaats door hun zeldzaamheid: de laatste keer dat er een supernova in het melkwegstelsel verscheen, was in 1604, nog vóór de uitvinding van de telescoop. In 1885 werd een supernova (<a href="/wiki/SN_1885A" title="SN 1885A">SN 1885A</a>) gezien in het <a href="/wiki/Andromedanevel" title="Andromedanevel">Andromeda-melkwegstelsel</a> (M31), maar pas in de jaren 1930 werd door het onderzoek van <a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Edwin Hubble</a> duidelijk hoe groot de afstand van M31 is, en dus hoe helder die nieuwe ster van 1885 moest zijn geweest. Pas vanaf die tijd kwam de naam <i>supernova</i> in gebruik. </p><p>In de <a href="/wiki/1960-1969" title="1960-1969">jaren 60</a> deed <a href="/wiki/Fritz_Zwicky" title="Fritz Zwicky">Fritz Zwicky</a> pioniersonderzoek op het gebied van supernovae. Zo ontwierp hij een indeling in typen (zie verderop). Zijn onderzoek werd bemoeilijkt door diverse factoren. Ten eerste de zeldzaamheid van supernovae: midden jaren 60 waren er minder dan driehonderd bekend. Ten tweede stonden al die supernovae op miljoenen lichtjaren afstand, ze leken daardoor erg zwak en het was moeilijk om hun <a href="/wiki/Spectrum" title="Spectrum">spectra</a> duidelijk te fotograferen. Vooral over de korte fase vóórdat de supernova zijn grootste helderheid bereikte, waren er weinig gegevens. En ten derde: als er al spectra waren, zagen die er heel vreemd uit, met wazige, brede lichte en donkere banden in plaats van normale spectraallijnen. </p><p>Vanaf de <a href="/wiki/1970-1979" title="1970-1979">jaren 70</a> ontstonden de eerste berekende modellen van supernovae als ontploffende sterren, en de spectra werden verklaard als het licht van snel expanderende gasschillen. Sindsdien is het waarnemend en theoretisch onderzoek spectaculair uitgebouwd. Tegenwoordig worden jaarlijks circa driehonderd nieuwe supernovae ontdekt. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Enkele_historische_supernova's"><span id="Enkele_historische_supernova.27s"></span>Enkele historische supernova's</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Enkele historische supernova's" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Enkele historische supernova's"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>jaar (nummer) </th> <th>verscheen in<br />(sterrenbeeld) </th> <th>grootste<br />schijnbare<br /><a href="/wiki/Magnitude" title="Magnitude">helderheid</a> </th> <th>afstand<br />(lichtjaren) </th> <th>type </th> <th>opmerkingen </th></tr> <tr> <td>ca. 445 miljoen jaar geleden </td> <td>Niet bekend </td> <td align="center">(Helderder dan de zon met –26,74) </td> <td>6000 </td> <td align="center">Vermoedelijk geen van de bestaande types </td> <td>Deze hypothetische supernova zou gepaard gegaan zijn met een <a href="/wiki/Gammaflits" title="Gammaflits">gammaflits</a> die een massa-extinctie veroorzaakte. (Zie <a href="/wiki/Laat-Ordovicische_massa-extinctie" title="Laat-Ordovicische massa-extinctie">Laat-Ordovicische massa-extinctie</a>) </td></tr> <tr> <td>ca. 9000 v.Chr. </td> <td><a href="/wiki/Zeilen_(sterrenbeeld)" title="Zeilen (sterrenbeeld)">Zeilen</a> (Vel) </td> <td align="center">–13 </td> <td>1600 </td> <td align="center">II </td> <td>restant: <a href="/wiki/Vela-pulsar" title="Vela-pulsar">Vela-pulsar</a> </td></tr> <tr> <td>185 </td> <td><a href="/wiki/Centaurus_(sterrenbeeld)" class="mw-redirect" title="Centaurus (sterrenbeeld)">Centaurus</a> (Cen) </td> <td align="center">–8 </td> <td>4000-10 000 </td> <td align="center">I </td> <td>  </td></tr> <tr> <td>386 </td> <td><a href="/wiki/Boogschutter_(sterrenbeeld)" title="Boogschutter (sterrenbeeld)">Schutter</a> (Sgr) </td> <td align="center">+1,5 </td> <td><u>></u>16 000 </td> <td align="center">  </td> <td>was misschien geen supernova maar een <a href="/wiki/Nova_(sterrenkunde)" title="Nova (sterrenkunde)">nova</a> </td></tr> <tr> <td>393 </td> <td><a href="/wiki/Schorpioen_(sterrenbeeld)" title="Schorpioen (sterrenbeeld)">Schorpioen</a> (Sco) </td> <td align="center">–0 </td> <td>34 000 </td> <td align="center">  </td> <td>  </td></tr> <tr> <td>1006 </td> <td><a href="/wiki/Wolf_(sterrenbeeld)" title="Wolf (sterrenbeeld)">Wolf</a> (Lup) </td> <td align="center">–9 </td> <td>4000 </td> <td align="center">I </td> <td>  </td></tr> <tr> <td>1054 </td> <td><a href="/wiki/Stier_(sterrenbeeld)" title="Stier (sterrenbeeld)">Stier</a> (Tau) </td> <td align="center">–6 </td> <td>6500 </td> <td align="center">II </td> <td>restant is de <a href="/wiki/Krabnevel" title="Krabnevel">Krabnevel</a>, met pulsar (neutronenster) </td></tr> <tr> <td>1181 </td> <td><a href="/wiki/Cassiopeia_(sterrenbeeld)" title="Cassiopeia (sterrenbeeld)">Cassiopeia</a> (Cas) </td> <td align="center">0 </td> <td>8500 </td> <td align="center">  </td> <td>  </td></tr> <tr> <td>1572 </td> <td><a href="/wiki/Cassiopeia_(sterrenbeeld)" title="Cassiopeia (sterrenbeeld)">Cassiopeia</a> (Cas) </td> <td align="center">–4,0 </td> <td>8000 </td> <td align="center">I </td> <td>Ster van <a href="/wiki/Tycho_Brahe" title="Tycho Brahe">Tycho</a> (<a href="/wiki/SN_1572" title="SN 1572">SN 1572</a>) </td></tr> <tr> <td>1604 </td> <td><a href="/wiki/Slangendrager" title="Slangendrager">Slangendrager</a> (Oph) </td> <td align="center">–3 </td> <td>14 000 </td> <td align="center">I </td> <td>Ster van <a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Kepler</a> (<a href="/wiki/SN_1604" title="SN 1604">SN 1604</a>) </td></tr> <tr> <td>ca. 1680 </td> <td><a href="/wiki/Cassiopeia_(sterrenbeeld)" title="Cassiopeia (sterrenbeeld)">Cassiopeia</a> (Cas) </td> <td align="center">+5 </td> <td>9000 </td> <td align="center">  </td> <td>is indertijd niet opgevallen (was te zwak); restant is <a href="/wiki/Cassiopeia_A" title="Cassiopeia A">Cas A</a>, de helderste radiobron aan de hemel buiten het zonnestelsel </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/SN_1885A" title="SN 1885A">1885A</a> </td> <td><a href="/wiki/Andromeda_(sterrenbeeld)" title="Andromeda (sterrenbeeld)">Andromeda</a> (And) </td> <td align="center">+7 </td> <td>2 400 000 </td> <td align="center">Ipec </td> <td>eerste waargenomen extragalactische supernova (in een ander sterrenstelsel), in de <a href="/wiki/Andromedanevel" title="Andromedanevel">Andromedanevel</a> </td></tr> <tr> <td>1940B </td> <td><a href="/wiki/Hoofdhaar_(sterrenbeeld)" title="Hoofdhaar (sterrenbeeld)">Hoofdhaar</a> van Berenice (Com) </td> <td align="center">+12,8 </td> <td>38 000 000 </td> <td align="center">II-P </td> <td>extragalactisch: in sterrenstelsel NGC 4725; eerst ontdekte supernova van type II </td></tr> <tr> <td>1983N </td> <td><a href="/wiki/Waterslang" title="Waterslang">Waterslang</a> (Hya) </td> <td align="center">+11,8 </td> <td>15 000 000 </td> <td align="center">Ib </td> <td>extragalactisch: in sterrenstelsel M83; eerst ontdekte type Ib supernova </td></tr> <tr> <td>1986J </td> <td><a href="/wiki/Andromeda_(sterrenbeeld)" title="Andromeda (sterrenbeeld)">Andromeda</a> (And) </td> <td align="center">+18,4 </td> <td>30 000 000 </td> <td align="center">IIn </td> <td>extragalactisch: in sterrenstelsel NGC 891; helder in radiostraling </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/SN_1987A" title="SN 1987A">1987A</a> </td> <td><a href="/wiki/Goudvis_(sterrenbeeld)" title="Goudvis (sterrenbeeld)">Goudvis</a> (Dor) </td> <td align="center">+2,9 </td> <td>160 000 </td> <td align="center">IIpec </td> <td>in de <a href="/wiki/Magelhaense_wolken" title="Magelhaense wolken">Grote Magelhaense Wolk</a>; straling bereikte de aarde op 23 februari 1987, 7:35:35 u <a href="/wiki/UTC" title="UTC">UT</a>; intensief waargenomen. Deze supernova was vooral interessant doordat men de ster op oude foto's kon terugvinden. </td></tr> <tr> <td>1993J </td> <td><a href="/wiki/Grote_Beer" title="Grote Beer">Grote Beer</a> (UMa) </td> <td align="center">+10,8 </td> <td>11 000 000 </td> <td align="center">IIb </td> <td>extragalactisch: in sterrenstelsel <a href="/wiki/Messier_81" class="mw-redirect" title="Messier 81">M81</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/SN_2006gy" title="SN 2006gy">2006gy</a> </td> <td><a href="/wiki/Perseus_(sterrenbeeld)" title="Perseus (sterrenbeeld)">Perseus</a> (Per) </td> <td align="center">+14,2 </td> <td>240 000 000 </td> <td align="center">IIn <sup>(*)</sup> </td> <td>Extragalactisch in <a href="/wiki/NGC_1260" title="NGC 1260">NGC 1260</a>, sterkste supernova tot dan toe waargenomen door NASA<br /><sup>*</sup>met een piek van 70 dagen mogelijk een nieuw type, veroorzaakt door een bijzonder zware ster met een massa van ongeveer 150 keer die van de zon </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Recente_opmerkelijke_supernovae">Recente opmerkelijke supernovae</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Recente opmerkelijke supernovae" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Recente opmerkelijke supernovae"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Supernova_1987A">Supernova 1987A</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Supernova 1987A" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Supernova 1987A"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Supernova-1987a.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Supernova-1987a.jpg/260px-Supernova-1987a.jpg" decoding="async" width="260" height="236" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Supernova-1987a.jpg/390px-Supernova-1987a.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Supernova-1987a.jpg/520px-Supernova-1987a.jpg 2x" data-file-width="1309" data-file-height="1190" /></a><figcaption><a href="/wiki/Supernova_1987A" class="mw-redirect" title="Supernova 1987A">Supernova 1987A</a></figcaption></figure> <p>De meeste supernovae zien we in andere sterrenstelsels, op miljoenen lichtjaren afstand. Doordat een supernova zo helder is, is zij ook in een verafgelegen stelsel goed zichtbaar. De opvallendste supernova in de recente geschiedenis vond plaats in 1987 en draagt de naam <a href="/wiki/Supernova_1987A" class="mw-redirect" title="Supernova 1987A">SN 1987A</a>. De ster die explodeerde bevond zich in de <a href="/wiki/Magelhaense_wolken" title="Magelhaense wolken">Grote Magelhaense Wolk</a> op ongeveer 160 000 lichtjaar afstand. Voor het eerst had men de mogelijkheid de ster op oude foto's op te zoeken. De ster die ontplofte was waarschijnlijk <i>Sanduleak –69°202</i>, een blauwwitte reuzenster (middellijn 40 maal die van de zon, <a href="/wiki/Spectraalklasse" title="Spectraalklasse">spectraalklasse</a> B3, oppervlaktemperatuur 16 000 kelvin), die tevoren een schijnbare <a href="/wiki/Magnitude" title="Magnitude">magnitude</a> van 12,2 had. Op haar maximum bereikte de supernova een <a href="/wiki/Schijnbare_helderheid" class="mw-redirect" title="Schijnbare helderheid">schijnbare helderheid</a> van 2,9, waarmee ze op het zuidelijke halfrond met het blote oog goed te zien was. Ook zijn er <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrino</a>'s afkomstig van deze explosie gedetecteerd. </p><p>Van de erfenis van deze supernova zijn foto's beschikbaar die gemaakt zijn door <a href="/wiki/Ruimtetelescoop_Hubble" title="Ruimtetelescoop Hubble">ruimtetelescoop Hubble</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="SN_2006GY">SN 2006GY</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: SN 2006GY" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: SN 2006GY"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Amerikaanse wetenschappers van de <a href="/wiki/NASA" class="mw-redirect" title="NASA">NASA</a> hebben op 8 mei 2007 in Washington bij de aankondiging van SN 2006GY beelden laten zien van <a href="/wiki/Eta_Carinae" title="Eta Carinae">Eta Carinae</a>, een ster die een vergelijkbare massa heeft als de veroorzaker van SN 2006GY en die binnen niet al te lange tijd (op astronomische schaal) een vergelijkbare supernova zal kunnen veroorzaken. Eta Carinae staat op 8000 lichtjaar, in vergelijking met de 240 miljoen lichtjaar van SN 2006GY dus veel dichterbij. Als Eta Carinae zou exploderen is er volgens de wetenschappers geen gevaar voor de aarde, maar je zou midden in de nacht zonder lampen aan te doen een boek kunnen lezen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="SN_2007CK_&_2007CO"><span id="SN_2007CK_.26_2007CO"></span>SN 2007CK & 2007CO</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: SN 2007CK & 2007CO" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: SN 2007CK & 2007CO"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Op 19 mei 2007 ontplofte supernova 2007ck (type II) in het sterrenstelsel MCG+05-43-16 op 380 miljoen lichtjaar van de aarde in <a href="/wiki/Hercules_(sterrenbeeld)" title="Hercules (sterrenbeeld)">Hercules (sterrenbeeld)</a>. In hetzelfde sterrenstelsel zagen astronomen op 4 juni 2007 een tweede supernova, 2007co, een supernova van het type Ia. In feite staan de supernovae tienduizenden lichtjaren van elkaar verwijderd, maar het blijft wel ongewoon om in een sterrenstelsel bijna gelijktijdig twee supernovae te zien ontploffen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Typen_supernovae">Typen supernovae</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Typen supernovae" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Typen supernovae"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Supernova_lichtkrommen.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/Supernova_lichtkrommen.gif" decoding="async" width="305" height="241" class="mw-file-element" data-file-width="305" data-file-height="241" /></a><figcaption>Kenmerkende lichtkrommen van de vier meest voorkomende typen supernova, en van de supernovae 1987A en 1961V. Te zien is dat supernova 1987A, vergeleken met "normale" type II-P-supernovae, een afwijkende lichtkromme had en in het begin betrekkelijk zwak was.</figcaption></figure> <p>Tot de jaren 60 was bij gebrek aan duidelijke gegevens het belangrijkste criterium om supernovae te classificeren hun <a href="/wiki/Lichtkromme" title="Lichtkromme">lichtkromme</a>, een grafiek die aangeeft hoe de (schijnbare) helderheid varieert in de loop van de tijd. Nadeel is dat achteraf gezien deze indeling niet helemaal recht doet aan de verschillende mechanismen waardoor een ster zich tot supernova ontwikkelt: type Ib en Ic hebben in feite meer gemeen met type II dan met type Ia. Tegenwoordig wordt in de eerste plaats het <a href="/wiki/Zichtbaar_licht" class="mw-redirect" title="Zichtbaar licht">optisch spectrum</a> gebruikt om supernovae in te delen. </p><p>Op grond van lichtkromme en spectrum onderscheidt men: </p> <ul><li><b>Type I</b> In het spectrum is <a href="/wiki/Waterstof_(element)" title="Waterstof (element)">waterstof</a> afwezig. Het maximum van de helderheid duurt een maand of iets korter. Daarna neemt de helderheid heel regelmatig af: iedere 50 dagen halveert ze. Type I supernovae stralen bijna uitsluitend zichtbaar licht uit. Ze worden op basis van hun spectrum verder onderverdeeld in: <ul><li>type <b>Ia</b>: het helderste en meest waargenomen type; er zijn spectraallijnen van <a href="/wiki/Silicium" title="Silicium">Si</a><sup>+</sup></li> <li>type <b>Ib</b>: <a href="/wiki/Helium" title="Helium">helium</a>-rijk</li> <li>type <b>Ic</b>: helium-arm</li> <li>type <b>Ipec</b>: "<i>peculiar</i>", dat wil zeggen met ongebruikelijke eigenaardigheden</li></ul></li> <li><b>Type II</b> In het spectrum is <a href="/wiki/Waterstof_(element)" title="Waterstof (element)">waterstof</a> zichtbaar. Type II supernovae zijn lichtzwakker dan type Ia. Ze stralen, naast zichtbaar licht, ook veel <a href="/wiki/Ultraviolet" title="Ultraviolet">ultraviolet</a> licht uit. Vergeleken met type I duurt het maximum wat langer en is de verdere afname onregelmatiger en trager. Groep II wordt onderverdeeld in: <ul><li>type <b>II-P</b>: "Plateau", de helderheid blijft drie maanden hoog en gaat pas daarna duidelijk dalen</li> <li>type <b>II-L</b>: "Lineair", dat wil zeggen géén plateau; de helderheid daalt eerder dan bij II-P; zeldzamer</li> <li>type <b>IIn</b>: de waterstoflijnen in het spectrum hebben een aparte vorm: boven op de gebruikelijke brede basis staat een smalle <a href="/wiki/Emissielijn" title="Emissielijn">emissielijn</a></li> <li>type <b>IIb</b>: na drie maanden wordt <a href="/wiki/Helium" title="Helium">helium</a> zichtbaar en gaat het spectrum lijken op type Ib</li> <li>type <b>IIpec</b>: "<i>peculiar</i>", dat wil zeggen met ongebruikelijke eigenaardigheden</li> <li>incidenteel worden nog ander types onderscheiden, bijvoorbeeld <b>II-S</b> ("<i>Subluminous</i>", dat wil zeggen relatief zwak; een voorbeeld is <a href="/wiki/Supernova_1987A" class="mw-redirect" title="Supernova 1987A">SN1987A</a>).</li></ul></li> <li>Supernovae met afwijkende kenmerken. In 1965 stelde Zwicky hiervoor aparte groepen voor, type III, IV en V, maar die hebben de tand des tijds niet doorstaan. Tegenwoordig worden afwijkende supernovae doorgaans geclassificeerd als Ipec of IIpec.</li></ul> <p>Supernovae van type Ia worden het vaakst waargenomen, doordat ze gemiddeld vijf keer zo helder zijn als de andere typen. Als voor dit verschil in helderheid wordt gecorrigeerd, is naar schatting 20% van alle supernovae van type Ia, eveneens 20% van type Ib/c, en de resterende 60% van type II (vooral II-P en IIn). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Type_Ia:_witte_dwergen">Type Ia: witte dwergen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Type Ia: witte dwergen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Type Ia: witte dwergen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Supernova_type_Ia" title="Supernova type Ia">Supernova type Ia</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>De supernova van type Ia is de helderste soort supernova: ze straalt meer dan een miljard keer meer energie uit dan onze zon. Dit type ontstaat in nauwe <a href="/wiki/Dubbelster" title="Dubbelster">dubbelstersystemen</a>, waarin de ene ster een <a href="/wiki/Witte_dwerg" title="Witte dwerg">witte dwerg</a> is en de andere een <a href="/wiki/Rode_reus" title="Rode reus">rode reus</a> (of een tweede <a href="/wiki/Witte_dwerg" title="Witte dwerg">witte dwerg</a>). De witte dwerg kan van zijn begeleidende ster materie naar zich toe trekken. Men spreekt wel van "<a href="/wiki/Vampierster" title="Vampierster">stellair kannibalisme</a>": de witte dwerg slurpt de buitenste lagen van zijn begeleidende rode reus (of tweede witte dwerg) op. Zijn massa neemt daardoor toe. </p><p>Maar er is een maximale massa die een witte dwerg kan hebben, de <a href="/wiki/Chandrasekhar-limiet" title="Chandrasekhar-limiet">Chandrasekhar-limiet</a> die ongeveer 1,2-1,4 <a href="/wiki/Zonnemassa" class="mw-redirect" title="Zonnemassa">zonsmassa</a> bedraagt. Wanneer de massa van de witte dwerg deze limiet overschrijdt, stort door de enorme zwaartekracht de witte dwerg in enkele seconden ineen. De druk en temperatuur worden zo hoog dat er kernfusie op gang komt in de <a href="/wiki/Koolstof" title="Koolstof">koolstof</a> en <a href="/wiki/Zuurstof_(element)" title="Zuurstof (element)">zuurstof</a> waaruit de witte dwerg is opgebouwd. De reactie is zo heftig dat de ster volledig explodeert. Bij de explosieve kernfusie wordt <a href="/wiki/Radioactief" class="mw-redirect" title="Radioactief">radioactief</a> <a href="/wiki/Nikkel" title="Nikkel">nikkel</a>-56 gevormd, dat via <a href="/wiki/Kobalt" title="Kobalt">kobalt</a>-56 vervalt tot ijzer-56. Bij dat radioactieve verval komt energie vrij, die het exploderende gas verhit. Het hete gas straalt de energie weer uit in de vorm van licht: dat is het felle oplichten van een supernova van type Ia. Naarmate de radioactiviteit afneemt, vermindert ook de door de supernova uitgezonden hoeveelheid licht: de radioactiviteit van kobalt-56 halveert iedere 77 dagen, en dat is bijna precies de periode waarin de helderheid van de supernova met de helft afneemt. </p><p>Een bijzonderheid aan supernovae van type Ia is dat ze vrijwel altijd even lichtsterk zijn, doordat ze plaatsvinden in sterren met een vaste grootte (1,4 zonsmassa) en samenstelling (koolstof en zuurstof). Dit gecombineerd met hun sterke lichtkracht, maakt ze geschikt als hulpmiddel om de afstand van zeer ver verwijderde <a href="/wiki/Sterrenstelsel" title="Sterrenstelsel">sterrenstelsels</a> te kunnen bepalen. Supernovae van type Ia worden bestudeerd in het <a href="/wiki/Supernova_Cosmology_Project" title="Supernova Cosmology Project">Supernova Cosmology Project</a>. Uit waarnemingen die in het kader van dit project zijn gedaan blijkt dat de <a href="/wiki/Uitdijing_van_het_heelal" class="mw-redirect" title="Uitdijing van het heelal">uitdijing van het heelal</a> versneld plaatsvindt. </p><p>Een tweede mogelijke oorzaak van supernovatype Ia is het samensmelten van twee witte dwergen. Reeds lange tijd heeft men middels computersimulaties getracht bewijs te vinden voor deze theorie. Onderzoekers van het <a href="/wiki/Max_Planck_Instituut" class="mw-redirect" title="Max Planck Instituut">Max Planck Instituut</a> te <a href="/wiki/Duitsland" title="Duitsland">Duitsland</a> zijn hier in januari 2010 in geslaagd. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Type_Ib_en_Ic:_Wolf-Rayetsterren">Type Ib en Ic: Wolf-Rayetsterren</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Type Ib en Ic: Wolf-Rayetsterren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Type Ib en Ic: Wolf-Rayetsterren"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Supernovae_type_Ib_en_Ic" title="Supernovae type Ib en Ic">Supernovae type Ib en Ic</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Supernovae van type Ib en type Ic ontstaan vermoedelijk op dezelfde wijze als type II (zie onder), maar verschillen daarvan doordat er in het spectrum geen waterstof gevonden wordt. Het gaat daarom naar alle waarschijnlijkheid om <a href="/wiki/Wolf-Rayetster" title="Wolf-Rayetster">Wolf-Rayetsterren</a>, die hun waterstof al volledig verloren hebben voordat ze ontploffen. Een supernova van type Ic is bovendien ook nog haar helium verloren. Geschat wordt dat bij type Ib ongeveer één zonsmassa wordt uitgestoten, dat is 15-25% van de massa van de ster. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Type_II:_zware_sterren">Type II: zware sterren</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Type II: zware sterren" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Type II: zware sterren"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Supernova_type_II" title="Supernova type II">Supernova type II</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Een <a href="/wiki/Supernova_type_II" title="Supernova type II">supernova van type II</a> is een explosie aan het einde van de <a href="/wiki/Sterevolutie" title="Sterevolutie">levenscyclus</a> van een zware ster, als de nucleaire brandstof is opgebruikt. Alle sterren die voldoende zwaar zijn (ongeveer acht keer de zonsmassa of meer) eindigen hun leven als supernova. Terwijl lichtere sterren, zoals de zon, aan het eind van hun leven veranderen in een <a href="/wiki/Witte_dwerg" title="Witte dwerg">witte dwerg</a>, explodeert bij een zware ster de buitenste schil, als gevolg van een implosie van het binnenste van de ster. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Van_waterstof_tot_ijzer">Van waterstof tot ijzer</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Van waterstof tot ijzer" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Van waterstof tot ijzer"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ver vóór de supernova-uitbarsting is in de ster eerst <a href="/wiki/Waterstof_(element)" title="Waterstof (element)">waterstof</a> via kernfusie omgezet in <a href="/wiki/Helium" title="Helium">helium</a>, daarna helium in <a href="/wiki/Koolstof" title="Koolstof">koolstof</a> en <a href="/wiki/Zuurstof_(element)" title="Zuurstof (element)">zuurstof</a>, en zijn vervolgens steeds nieuwe elementen gevormd, waarbij de kern van de ster alsmaar compacter en heter werd. Vlak voordat de ster explodeert als supernova, bestaat hij als een ui uit schillen die van buiten naar binnen bestaan uit: </p> <ul><li>waterstofrestanten,</li> <li>helium,</li> <li>een mengsel van koolstof en zuurstof ,</li> <li><a href="/wiki/Neon_(element)" title="Neon (element)">neon</a> (met zuurstof en <a href="/wiki/Magnesium" title="Magnesium">magnesium</a>),</li> <li>zuurstof (met silicium, <a href="/wiki/Zwavel" title="Zwavel">zwavel</a>, <a href="/wiki/Calcium" title="Calcium">calcium</a>),</li> <li>silicium (en zwaardere elementen, tot <a href="/wiki/IJzer_(element)" title="IJzer (element)">ijzer</a>),</li> <li>en een kern van ijzer.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Implosie">Implosie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Implosie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Implosie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de ijzeren kern van de ster is de dichtheid zo groot (ruim 1 miljoen kg per cm³) dat de elektronen er <a href="/wiki/Ontaarde_materie" title="Ontaarde materie">ontaard</a> zijn. Gasdruk of stralingsdruk zijn hier niet in staat voldoende tegendruk te leveren tegen de enorme zwaartekracht, alleen de ontaardingsdruk, een <a href="/wiki/Kwantummechanica" title="Kwantummechanica">kwantummechanische</a> spanning als gevolg van het dicht opeengeperst zijn van de elektronen, is daartoe nog in staat. Ook witte dwergsterren bestaan uit ontaarde materie, en in feite is de kern van de ster inmiddels een witte dwerg van ijzer, ingepakt in de omringende gasschillen. </p><p>Voor witte dwergen geldt: hoe groter hun massa, des te kleiner hun afmetingen. We zagen zojuist dat in de eerste uischil rond de ijzerkern silicium fuseert tot ijzer. Daardoor wordt de ijzerkern steeds zwaarder en die moet dus krimpen. De dichtheid in de kern wordt daardoor nóg groter, waardoor de kern vooralsnog in staat blijft tegendruk te geven tegen de zwaartekracht. Zodra echter de massa van de ijzerkern oploopt tot de Chandrasekhar-limiet van ca. 1,4 zonsmassa's, is een stabiele <a href="/wiki/Witte_dwerg" title="Witte dwerg">witte dwerg</a> niet meer mogelijk en stort de sterkern in. </p><p>Bij deze implosie treden in het ijzer kernreacties op die de problemen nog verergeren. IJzer is de stabielste atoomkern in de natuur. Bij kernreacties tussen ijzerkernen komt daardoor niet, zoals bij alle eerdere kernreacties in de ster, energie vrij (die tegendruk zou kunnen leveren tegen de zwaartekracht), maar integendeel ze kosten energie. Bij de intense hitte die in de sterkern is opgebouwd (~10<sup>10</sup> kelvin) zijn de <a href="/wiki/Foton" title="Foton">fotonen</a> zo krachtig dat ze ijzerkernen kunnen splijten ("fotodesintegratie"); de energie in die fotonen wordt hierbij verbruikt. Tevens gaan protonen in het ijzer elektronen absorberen, waarbij neutronen worden gevormd ("neutronisatie"): ook dat kost energie. De implosie is onstuitbaar, zodat de <a href="/wiki/Neutronenster" title="Neutronenster">neutronenster</a> ontstaat. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Schokgolf">Schokgolf</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Schokgolf" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Schokgolf"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><br /></p><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Keplers_supernova2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Keplers_supernova2.jpg/260px-Keplers_supernova2.jpg" decoding="async" width="260" height="208" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Keplers_supernova2.jpg/390px-Keplers_supernova2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Keplers_supernova2.jpg/520px-Keplers_supernova2.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="640" /></a><figcaption>Een plaat van de resten van <a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Keplers</a> supernova, <a href="/wiki/SN_1604" title="SN 1604">SN 1604</a>. (<a href="/wiki/Chandra_X-ray_Observatory" title="Chandra X-ray Observatory">Chandra X-ray Observatory</a>)</figcaption></figure> <p>Hoe deze ineenstorting leidt tot een supernova-explosie is (vanwege de extreme, complexe en snel veranderende omstandigheden) nog niet precies te berekenen, maar vermoedelijk gebeurt het volgende. De implosie van de sterkern gaat door totdat, binnen enkele milliseconden, een dichtheid wordt bereikt die even groot is als die van atoomkernen (~10<sup>18</sup> kg/m³). Op dat moment neemt de weerstand tegen verdere compressie toe en gaat het ineengestorte binnenste van de ster zich gedragen als een keiharde bol. Meer naar buiten gelegen schillen van de ster die bezig waren naar binnen te vallen, kaatsen terug op deze keiharde bol en botsen met de sterlagen die daar weer achteraan naar binnen vallen. Er ontstaat een schokgolf, die zich naar buiten toe voortplant. Het duurt ongeveer een uur voordat deze het oppervlak van de ster bereikt. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Neutrino's"><span id="Neutrino.27s"></span>Neutrino's</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Neutrino's" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Neutrino's"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Mogelijk is deze schokgolf al voldoende om de ster uiteen te rijten, maar als dat niet onmiddellijk gebeurt zijn er nog <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrino</a>'s om het werk af te maken. Bij de ineenstorting van de sterkern wordt ongeveer een tiende zonsmassa aan energie omgezet in neutrino-antineutrinoparen met energieën in de orde van enkele tientallen <a href="/wiki/Elektronvolt" title="Elektronvolt">MeV</a>. Neutrino's hebben de eigenschap dat ze vrijwel geen wisselwerking met andere materie hebben: ze kunnen ongehinderd de ster verlaten en voeren aldus binnen enkele seconden het grootste deel van de energie uit de imploderende sterkern efficiënt af. Een klein deel van deze energierijke neutrino's wordt echter geabsorbeerd in de meer naar buiten gelegen delen van de ster en staat daar zijn energie af. De schokgolf krijgt daardoor nieuwe kracht en daardoor wordt alsnog een groot deel van de ster met enorme snelheden de ruimte ingeblazen: de supernova-explosie. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Uitgestoten_massa">Uitgestoten massa</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Uitgestoten massa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Uitgestoten massa"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bij een II-L-supernova worden enkele zonsmassa's uitgestoten, bij een II-P-supernova kan dat tien keer zoveel zijn. Doordat bij een II-L-supernova de uitgestoten massa kleiner is en eerder doorzichtig wordt, neemt de totale helderheid sneller af en is er geen "plateau". </p><p>Berekend is dat bij de al genoemde supernova 1987A een ster van oorspronkelijk 19 zonsmassa's explodeerde, waarbij 13 zonsmassa's zijn uitgestoten (een flink deel hiervan was al vóór de eigenlijke supernova-uitbarsting afgestoten, als gevolg van een sterke <a href="/wiki/Sterrenwind" title="Sterrenwind">sterrenwind</a>). De 6 zonsmassa's die achterbleven, overschreden de Chandrasekhar-limiet. Er kon zodoende geen witte dwerg ontstaan, maar de ster implodeerde tot een <a href="/wiki/Neutronenster" title="Neutronenster">neutronenster</a> of een <a href="/wiki/Zwart_gat" title="Zwart gat">zwart gat</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Andere_typen_supernovae">Andere typen supernovae</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Andere typen supernovae" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Andere typen supernovae"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Supernova 1961V, die in 1961 verscheen in het sterrenstelsel <a href="/wiki/NGC_1058" title="NGC 1058">NGC 1058</a>, week af van de bekende patronen doordat deze ster zich ongebruikelijk traag ontwikkelde: het duurde ruim een jaar voordat ze haar maximale helderheid bereikte (normaal is een paar dagen), en daarna bleef ze nog zes jaar zichtbaar, terwijl geen enkele andere supernova ooit langer dan twee jaar zichtbaar is gebleven. Er is wel verondersteld dat dit de explosie is geweest van een uitzonderlijk zware ster, van meer dan 100 zonsmassa's. Tegenwoordig neemt men aan dat 1961V geen supernova is geweest, maar een gigantische gasuitstoting door een LBV-ster (<a href="/wiki/Lichtsterke_Blauwe_Variabele" class="mw-redirect" title="Lichtsterke Blauwe Variabele">Lichtsterke Blauwe Variabele</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kandidaten">Kandidaten</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Kandidaten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Kandidaten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een aantal sterren op relatief kleine afstand van de aarde zal op korte termijn tot supernova kunnen overgaan, waarbij "korte termijn" op astronomische schaal nog steeds tienduizenden jaren kan zijn: </p> <ul><li><a href="/wiki/Antares_(ster)" title="Antares (ster)">Antares</a> (type II)</li> <li><a href="/wiki/Betelgeuze_(ster)" title="Betelgeuze (ster)">Betelgeuze</a> (type II)</li> <li><a href="/wiki/Eta_Carinae" title="Eta Carinae">Eta Carinae</a> (onzeker, type Ib of Ic)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Dwergnova" title="Dwergnova">Dwergnova</a></li> <li><a href="/wiki/Micronova" title="Micronova">Micronova</a></li> <li><a href="/wiki/Onnova" title="Onnova">Onnova</a></li> <li><a href="/wiki/Quarknova" title="Quarknova">Quarknova</a></li> <li><a href="/wiki/Lijst_van_supernovakandidaten" title="Lijst van supernovakandidaten">Lijst van supernovakandidaten</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Externe_links">Externe links</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Supernova&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Externe links" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Supernova&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Externe links"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160303230459/https://sne.space/">The open supernova catalog</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rochesterastronomy.org/supernova.html">Latest Supernovae</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen en nadere informatie</span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.astroblogs.nl/2018/10/24/een-overzicht-van-de-verschillende-typen-supernovae-deel-ii/">Een overzicht van de verschillende typen supernovae</a>, Astroblogs, 24 oktober 2018.</li> <li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://graspa.oapd.inaf.it/">Padova-Asiago SN Group Page</a>, Astronomical Observatory of Padua.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sai.msu.su/gcvs/gcvs">General Catalogue of Variable Stars</a>, Sternberg Astronomical Institute.</li> <li>David Branch, 'Supernova 1987A' en 'Supernovae' in: R.A. Meyers (red.) <i>Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics</i> (1989) blz. 723-752.</li> <li>David Arnett, <i>Supernovae and Nuclosynthesis</i> (1996).</li> <li>Kenneth R. Lang, <i>Astrophysical Data: Planets and Stars</i> (1991) blz. 699-730.</li> <li>Rüdiger Pakmor <a href="/wiki/Et_al." class="mw-redirect" title="Et al.">et al.</a> <i>Sub-luminous type Ia supernovae from the mergers of equal-mass white dwarfs with M~0.9 M_solar</i>, (7 januari 2010). <a href="/wiki/Nature" title="Nature">Nature</a>.</li></ul> <hr /> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141030010746/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l2/supernovae.html"><i>Imagine the Universe!</i></a>, NASA</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.cbat.eps.harvard.edu/">http://www.cbat.eps.harvard.edu/</a></span> </li> </ol></div></div> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Supernova#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Supernova">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Supernovae#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Supernovae">Supernovae</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Stersoorten"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_sterren" title="Sjabloon:Navigatie sterren"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/nl:Overleg_sjabloon:Navigatie_sterren" title="Overleg sjabloon"><img alt="Overleg sjabloon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_sterren&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Stersoorten" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Ster_(hemellichaam)" title="Ster (hemellichaam)">Stersoorten</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b><a href="/wiki/Hoofdreeks" title="Hoofdreeks">Hoofdreeks</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Hoofdreeksster_type_O" title="Hoofdreeksster type O">type O</a> · <a href="/wiki/Hoofdreeksster_type_B" title="Hoofdreeksster type B">type B</a> · <a href="/wiki/Hoofdreeksster_type_A" title="Hoofdreeksster type A">type A</a> · <a href="/wiki/Hoofdreeksster_type_F" title="Hoofdreeksster type F">type F</a> · <a href="/wiki/Hoofdreeksster_type_G" title="Hoofdreeksster type G">type G (gele dwerg)</a> · <a href="/wiki/Dwergster" title="Dwergster">dwergster</a> · <a href="/wiki/Subdwerg" title="Subdwerg">subdwerg</a> · <a href="/wiki/Blauwe_achterblijver" title="Blauwe achterblijver">blauwe achterblijver</a> · <a href="/wiki/Bruine_dwerg" title="Bruine dwerg">bruine dwerg</a> · <a href="/wiki/Rode_dwerg" title="Rode dwerg">rode dwerg</a> · <a href="/wiki/Oranje_dwerg" title="Oranje dwerg">oranje dwerg</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Reuzentak" title="Reuzentak">Reuzentak</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Blauwe_reus" title="Blauwe reus">blauwe reus</a> · <a href="/wiki/Hyperreus" title="Hyperreus">hyperreus</a> · <a href="/wiki/Koolstofster" title="Koolstofster">koolstofster</a> · <a href="/wiki/Oranje_reus" title="Oranje reus">oranje reus</a> · <a href="/wiki/Rode_reus" title="Rode reus">rode reus</a> · <a href="/wiki/S-type_ster" title="S-type ster">S-type ster</a> · <a href="/wiki/Subreus" title="Subreus">subreus</a> · <a href="/wiki/Superreus" title="Superreus">superreus</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Post-hoofdreeks:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Witte_dwerg" title="Witte dwerg">witte dwerg</a> · <a href="/wiki/Pulsar_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Pulsar (hoofdbetekenis)">pulsar</a> · <a href="/wiki/Magnetar" title="Magnetar">magnetar</a> · <a href="/wiki/Neutronenster" title="Neutronenster">neutronenster</a> · <a href="/wiki/Zwart_gat" title="Zwart gat">zwart gat</a></td></tr><tr><td class="links"><b><span class="nowrap"><a href="/wiki/Veranderlijke_ster" title="Veranderlijke ster">Veranderlijke ster</a></span>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beta_Cephei-veranderlijken" title="Beta Cephei-veranderlijken">Beta Cephei-veranderlijken</a> · <a href="/wiki/Cataclysmisch_variabele_ster" title="Cataclysmisch variabele ster">cataclysmisch variabele ster</a> · <a href="/wiki/Cephe%C3%AFde" title="Cepheïde">cepheïde</a> · <a href="/wiki/Delta_Scuti-veranderlijke" title="Delta Scuti-veranderlijke">Delta Scuti-veranderlijke</a> · <a href="/wiki/Dubbelperiodische_variabele" title="Dubbelperiodische variabele">dubbelperiodische variabele</a> · <a href="/wiki/FU_Orionis-ster" title="FU Orionis-ster">FU Orionis-ster</a> · <a href="/wiki/Intermediaire_polar" title="Intermediaire polar">intermediaire polar</a> · <a href="/wiki/Langzaam_pulserende_B-type_ster" title="Langzaam pulserende B-type ster">langzaam pulserende B-type ster</a> · <a href="/wiki/Lichtsterke_blauwe_variabele" title="Lichtsterke blauwe variabele">lichtsterke blauwe variabele</a> · <a href="/wiki/Mira-veranderlijke" title="Mira-veranderlijke">Mira-veranderlijke</a> · <a href="/wiki/OH/IR-ster" title="OH/IR-ster">OH/IR-ster</a> · <a href="/wiki/Polar_(cataclysmische_variabele_ster)" title="Polar (cataclysmische variabele ster)">polar</a> · <a href="/wiki/Pulserende_witte_dwerg" title="Pulserende witte dwerg">pulserende witte dwerg</a> · <a href="/wiki/RR_Lyrae-ster" title="RR Lyrae-ster">RR Lyrae-ster</a> · <a href="/wiki/T_Tauri-ster" title="T Tauri-ster">T Tauri-ster</a> · <a href="/wiki/Thorne-%C5%BBytkow-object" title="Thorne-Żytkow-object">Thorne-Żytkow-object</a> · <a href="/wiki/Vlamster" title="Vlamster">vlamster</a> · <a href="/wiki/W_Ursae_Majoris-ster" title="W Ursae Majoris-ster">W Ursae Majoris-ster</a> · <a href="/wiki/Nova_(sterrenkunde)" title="Nova (sterrenkunde)"><b>Novae</b></a>: <a href="/wiki/Dwergnova" title="Dwergnova">dwergnova</a> · <a href="/wiki/Hypernova" title="Hypernova">hypernova</a> · <a href="/wiki/Kilonova" title="Kilonova">kilonova</a> · <a href="/wiki/Micronova" title="Micronova">micronova</a> · <a href="/wiki/Rode_nova" title="Rode nova">rode nova</a> · <a href="/wiki/Supernova_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Supernova (hoofdbetekenis)">supernova</a> · <a href="/wiki/Symbiotische_nova" title="Symbiotische nova">symbiotische nova</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Overige soorten:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Dubbelster" title="Dubbelster">dubbelster</a> · <a href="/wiki/Jong_stellair_object" title="Jong stellair object">jong stellair object</a> · <a href="/wiki/Protoster" title="Protoster">protoster</a> · <a href="/wiki/R%C3%B6ntgendubbelster" title="Röntgendubbelster">röntgendubbelster</a> · <a href="/wiki/Spectroscopische_dubbelster" title="Spectroscopische dubbelster">spectroscopische dubbelster</a> · <a href="/wiki/Symbiotische_dubbelster" title="Symbiotische dubbelster">symbiotische dubbelster</a> · <a href="/wiki/Vampierster" title="Vampierster">vampierster</a> · <a href="/wiki/Visuele_dubbelster" title="Visuele dubbelster">visuele dubbelster</a> · <a href="/wiki/Wolf-Rayetster" title="Wolf-Rayetster">Wolf-Rayetster</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b>(hypothetisch):</b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Blauwe_dwerg" title="Blauwe dwerg">blauwe dwerg</a> · <a href="/wiki/Preonster" title="Preonster">preonster</a> · <a href="/wiki/Q-ster" title="Q-ster">Q-ster</a> · <a href="/wiki/Quarknova" title="Quarknova">quarknova</a> · <a href="/wiki/Quarkster" title="Quarkster">quarkster</a> · <a href="/wiki/Zwarte_dwerg" title="Zwarte dwerg">zwarte dwerg</a> · <a href="/wiki/Donkere_ster" title="Donkere ster">donkere ster</a></td></tr><tr><td class="links"><b>Gerelateerd:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Hoofdreeks" title="Hoofdreeks">hoofdreeks</a> · <a href="/wiki/Reuzentak" title="Reuzentak">reuzentak</a> · <a href="/wiki/Sterevolutie" title="Sterevolutie">sterevolutie</a> · <a href="/wiki/Stervorming" title="Stervorming">stervorming</a></td></tr></tbody></table> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Supernova&oldid=68330112">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Supernova&oldid=68330112</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Nova" title="Categorie:Nova">Nova</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Supernova" title="Categorie:Supernova">Supernova</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Astronomie" title="Categorie:Astronomie">Astronomie</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 2 nov 2024 om 18:58.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Supernova&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6df7948d6c-rrk7t","wgBackendResponseTime":212,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.137","walltime":"0.221","ppvisitednodes":{"value":1014,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":18412,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":7896,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":3985,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 132.940 1 -total"," 47.48% 63.118 1 Sjabloon:Commonscat"," 44.63% 59.329 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 41.01% 54.518 2 Sjabloon:First_non_empty"," 23.74% 31.555 1 Sjabloon:Navigatie_sterren"," 21.44% 28.509 1 Sjabloon:Navigatie"," 21.24% 28.241 1 Sjabloon:Appendix"," 11.83% 15.732 1 Sjabloon:References"," 9.79% 13.012 1 Sjabloon:Navigatie/Tabel"," 7.62% 10.127 3 Sjabloon:En"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.018","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":702988,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75c465f4c6-7jml4","timestamp":"20241125093955","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Supernova","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Supernova","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3937","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q3937","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-03-05T13:45:21Z","dateModified":"2024-11-02T17:58:03Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a2\/SN1994D.jpg","headline":"astronomisch verschijnsel"}</script> </body> </html>