CINXE.COM

Zen - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="id" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Zen - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )idwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Januari","Februari","Maret","April","Mei","Juni","Juli","Agustus","September","Oktober","November","Desember"],"wgRequestId":"0040f99e-6ff9-427e-a484-25b111e94959","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Zen","wgTitle":"Zen","wgCurRevisionId":26964629,"wgRevisionId":26964629,"wgArticleId":3953,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 sumber berbahasa Inggris (en)","Templat webarchive tautan wayback","Halaman yang menggunakan pranala magis ISBN","Semua artikel yang perlu dirapikan","Artikel yang belum dirapikan Februari 2025","Zen","Buddhisme","Aliran Buddhisme","Mahayana","Buddhisme di Jepang"],"wgPageViewLanguage":"id","wgPageContentLanguage":"id","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Zen","wgRelevantArticleId":3953,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":2}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"id","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"id"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7953","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.charinsert-styles":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.watchlist-notice","ext.gadget.charinsert","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.AdvancedSiteNotices","ext.gadget.switcher","ext.gadget.Bagikan","ext.gadget.CurIDLink","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","oojs-ui.styles.icons-media","oojs-ui-core.icons"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=id&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=ext.gadget.charinsert-styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=id&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.23"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ashtamangala_Lotus.svg/1200px-Ashtamangala_Lotus.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1312"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ashtamangala_Lotus.svg/800px-Ashtamangala_Lotus.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="874"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ashtamangala_Lotus.svg/640px-Ashtamangala_Lotus.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="700"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Zen - Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//id.m.wikipedia.org/wiki/Zen"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Sunting" href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (id)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//id.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://id.wikipedia.org/wiki/Zen"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.id"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Umpan Atom Wikipedia" href="/w/index.php?title=Istimewa:Perubahan_terbaru&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Zen rootpage-Zen skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Lompat ke isi</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu utama" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu utama" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu utama</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu utama</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigasi </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Halaman_Utama" title="Kunjungi Halaman Utama [z]" accesskey="z"><span>Halaman Utama</span></a></li><li id="n-Daftar-isi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Isi"><span>Daftar isi</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terbaru" title="Daftar perubahan terbaru dalam wiki. [r]" accesskey="r"><span>Perubahan terbaru</span></a></li><li id="n-Artikel-pilihan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Artikel_pilihan/Topik"><span>Artikel pilihan</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Peristiwa_terkini" title="Temukan informasi tentang peristiwa terkini"><span>Peristiwa terkini</span></a></li><li id="n-newpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_baru"><span>Halaman baru</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_sembarang" title="Tampilkan sembarang halaman [x]" accesskey="x"><span>Halaman sembarang</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Halaman_istimewa"><span>Halaman istimewa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Komunitas" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Komunitas" > <div class="vector-menu-heading"> Komunitas </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Warung-Kopi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Warung_Kopi"><span>Warung Kopi</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Komunitas" title="Tentang proyek, apa yang dapat Anda lakukan, di mana untuk mencari sesuatu"><span>Portal komunitas</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Bantuan:Isi" title="Tempat mencari bantuan."><span>Bantuan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Wikipedia" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Wikipedia" > <div class="vector-menu-heading"> Wikipedia </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutsite" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Perihal"><span>Tentang Wikipedia</span></a></li><li id="n-Pancapilar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Pancapilar"><span>Pancapilar</span></a></li><li id="n-Kebijakan" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kebijakan_dan_pedoman"><span>Kebijakan</span></a></li><li id="n-Hubungi-kami" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Hubungi_kami"><span>Hubungi kami</span></a></li><li id="n-Bak-pasir" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Bak_pasir"><span>Bak pasir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Bagikan" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Bagikan emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> Bagikan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Halaman_Utama" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Ensiklopedia Bebas" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-id.svg" width="120" height="14" style="width: 7.5em; height: 0.875em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Istimewa:Pencarian" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia" aria-label="Telusuri Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Cari di Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Perkakas pribadi"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tampilan" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tampilan</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=id.wikipedia.org&amp;uselang=id" class=""><span>Menyumbang</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&amp;returnto=Zen" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan" class=""><span>Buat akun baru</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&amp;returnto=Zen" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o" class=""><span>Masuk log</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Opsi lainnya" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas pribadi" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas pribadi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu pengguna" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=id.wikipedia.org&amp;uselang=id"><span>Menyumbang</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buat_akun&amp;returnto=Zen" title="Anda dianjurkan untuk membuat akun dan masuk log; meskipun, hal itu tidak diwajibkan"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Buat akun baru</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Masuk_log&amp;returnto=Zen" title="Anda disarankan untuk masuk log, meskipun hal itu tidak diwajibkan. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Masuk log</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Halaman penyunting yang telah keluar log <a href="/wiki/Bantuan:Pengantar" aria-label="Pelajari lebih lanjut tentang menyunting"><span>pelajari lebih lanjut</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Kontribusi_saya" title="Daftar suntingan yang dibuat dari alamat IP ini [y]" accesskey="y"><span>Kontribusi</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pembicaraan_saya" title="Pembicaraan tentang suntingan dari alamat IP ini [n]" accesskey="n"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Situs"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Daftar isi" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Daftar isi</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">sembunyikan</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Awal</div> </a> </li> <li id="toc-Asal_usul_dan_pengaruh_Tao" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Asal_usul_dan_pengaruh_Tao"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Asal usul dan pengaruh Tao</span> </div> </a> <ul id="toc-Asal_usul_dan_pengaruh_Tao-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Guru-guru_Zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Guru-guru_Zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Guru-guru Zen</span> </div> </a> <ul id="toc-Guru-guru_Zen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ajaran_Zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ajaran_Zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Ajaran Zen</span> </div> </a> <ul id="toc-Ajaran_Zen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Praktik_Zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Praktik_Zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Praktik Zen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Praktik_Zen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Gulingkan subbagian Praktik Zen</span> </button> <ul id="toc-Praktik_Zen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Meditasi_Zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Meditasi_Zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Meditasi Zen</span> </div> </a> <ul id="toc-Meditasi_Zen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mengamati_napas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mengamati_napas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Mengamati napas</span> </div> </a> <ul id="toc-Mengamati_napas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mengamati_pikiran" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Mengamati_pikiran"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Mengamati pikiran</span> </div> </a> <ul id="toc-Mengamati_pikiran-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Meditasi_kelompok_Intensif" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Meditasi_kelompok_Intensif"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Meditasi kelompok Intensif</span> </div> </a> <ul id="toc-Meditasi_kelompok_Intensif-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Praktik_Kōan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Praktik_Kōan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Praktik <i>Kōan</i></span> </div> </a> <ul id="toc-Praktik_Kōan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Seni_Zen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Seni_Zen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Seni Zen</span> </div> </a> <ul id="toc-Seni_Zen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zen_di_Indonesia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zen_di_Indonesia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Zen di Indonesia</span> </div> </a> <ul id="toc-Zen_di_Indonesia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referensi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referensi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Referensi</span> </div> </a> <ul id="toc-Referensi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pranala_luar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Pranala_luar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Pranala luar</span> </div> </a> <ul id="toc-Pranala_luar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Daftar Isi" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Zen</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Pergi ke artikel dalam bahasa lain. Terdapat 105 bahasa" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-105" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">105 bahasa</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Zen" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Jerman (Swiss)" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Zen" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Jerman (Swiss)" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Aragon" lang="an" hreflang="an" data-title="Zen" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="Aragon" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%86" title="زن – Arab" lang="ar" hreflang="ar" data-title="زن" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arab" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Asturia" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Zen" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="Asturia" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Azerbaijani" lang="az" hreflang="az" data-title="Zen" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%86" title="زن – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="زن" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Bashkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="Bashkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Bavaria" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Zen" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavaria" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Dzenbud%C4%97zmos" title="Dzenbudėzmos – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Dzenbudėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Belarusia" lang="be" hreflang="be" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarusia" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%BD" title="Дзен – Bulgaria" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Дзен" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaria" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%87%E0%A6%A8" title="জেন – Bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জেন" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="Bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%9F%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8D" title="ཟེན། – Tibet" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཟེན།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="Tibet" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Zen" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Bosnia" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Zen" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnia" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Zen" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Budisme_Zen" title="Budisme Zen – Katalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Budisme Zen" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Katalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Chechen" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="Chechen" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%86" title="زن – Kurdi Sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="زن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="Kurdi Sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Ceko" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Zen" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Ceko" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Welsh" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Zen" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="Welsh" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Zenbuddhisme" title="Zenbuddhisme – Dansk" lang="da" hreflang="da" data-title="Zenbuddhisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Dansk" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Jerman" lang="de" hreflang="de" data-title="Zen" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Jerman" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%96%CE%B5%CE%BD" title="Ζεν – Yunani" lang="el" hreflang="el" data-title="Ζεν" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Yunani" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Inggris" lang="en" hreflang="en" data-title="Zen" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Inggris" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Zeno" title="Zeno – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Zeno" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Spanyol" lang="es" hreflang="es" data-title="Zen" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spanyol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Estonia" lang="et" hreflang="et" data-title="Zen" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estonia" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Zen" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B0%D9%86" title="ذن – Persia" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ذن" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Persia" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Suomi" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Zen" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Suomi" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Prancis" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Zen" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Prancis" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Zenboedisme" title="Zenboedisme – Frisia Barat" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Zenboedisme" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Frisia Barat" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Irlandia" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Zen" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Irlandia" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Gaelik Skotlandia" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Zen" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Gaelik Skotlandia" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Galisia" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Zen" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galisia" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%96%D7%9F_(%D7%91%D7%95%D7%93%D7%94%D7%99%D7%96%D7%9D)" title="זן (בודהיזם) – Ibrani" lang="he" hreflang="he" data-title="זן (בודהיזם)" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Ibrani" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9D%E0%A5%87%E0%A4%A8" title="झेन – Hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="झेन" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Kroasia" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Zen" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroasia" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Hungaria" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Zen" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hungaria" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B6%D5%A5%D5%B6" title="Զեն – Armenia" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Զեն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armenia" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Zen" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Zen" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="Igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Iloko" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Zen" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="Iloko" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sen" title="Sen – Islandia" lang="is" hreflang="is" data-title="Sen" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="Islandia" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Italia" lang="it" hreflang="it" data-title="Zen" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italia" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E7%A6%85%E5%AE%97" title="禅宗 – Jepang" lang="ja" hreflang="ja" data-title="禅宗" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Jepang" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Zen" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AB%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%98" title="ძენი – Georgia" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ძენი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgia" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%BD_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Дзен буддизм – Kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Дзен буддизм" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%84%A0%EC%A2%85" title="선종 – Korea" lang="ko" hreflang="ko" data-title="선종" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Korea" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Zen" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Zen" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Zen" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BB%80%E0%BA%8A%E0%BA%B1%E0%BA%99" title="ເຊັນ – Lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ເຊັນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="Lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Dzenas" title="Dzenas – Lituania" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Dzenas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Lituania" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Dzenbudisms" title="Dzenbudisms – Latvia" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Dzenbudisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Latvia" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B5%D0%BD" title="Зен – Makedonia" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Зен" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Makedonia" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B5%86%E0%B5%BB_%E0%B4%AC%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%AE%E0%B4%A4%E0%B4%82" title="സെൻ ബുദ്ധമതം – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സെൻ ബുദ്ധമതം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D1%8D%D0%BD_%D0%B1%D1%83%D0%B4%D0%B4%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Зэн буддизм – Mongolia" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Зэн буддизм" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="Mongolia" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9D%E0%A5%87%E0%A4%A8" title="झेन – Marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="झेन" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="Marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Melayu" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Zen" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Melayu" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%87%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%97%E1%80%AF%E1%80%92%E1%80%B9%E1%80%93%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာ – Burma" lang="my" hreflang="my" data-title="ဇင်ဗုဒ္ဓဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="Burma" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Belanda" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Zen" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="Belanda" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Zenbuddhisme" title="Zenbuddhisme – Nynorsk Norwegia" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Zenbuddhisme" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Nynorsk Norwegia" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Bokmål Norwegia" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Zen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Bokmål Norwegia" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Ositania" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Zen" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="Ositania" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%9C%E0%A8%BC%E0%A9%87%E0%A9%B1%E0%A8%A8" title="ਜ਼ੇੱਨ – Punjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਜ਼ੇੱਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Polski" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Zen" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Polski" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Zen" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="زین – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="زین" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Portugis" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Zen" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugis" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Rumania" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Zen" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Rumania" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Rusia" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Rusia" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B5%D0%BD" title="Зен – Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Зен" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D1%8D%D0%BD" title="Дзэн – Sakha" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Дзэн" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="Sakha" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Serbo-Kroasia" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Zen" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Serbo-Kroasia" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%99%E0%B6%B1%E0%B7%8A_%E0%B6%B6%E0%B7%94%E0%B6%AF%E0%B7%94_%E0%B6%AF%E0%B7%84%E0%B6%B8" title="සෙන් බුදු දහම – Sinhala" lang="si" hreflang="si" data-title="සෙන් බුදු දහම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="Sinhala" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Zen" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Zen-budhizmus" title="Zen-budhizmus – Slovak" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Zen-budhizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slovak" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikel pilihan"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Zen_budizem" title="Zen budizem – Slovenia" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Zen budizem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Slovenia" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Albania" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Zen" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="Albania" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B5%D0%BD" title="Зен – Serbia" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Зен" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Serbia" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Swedia" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Zen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Swedia" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Zen" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="Swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%86%E0%AE%A9%E0%AF%8D_%E0%AE%AA%E0%AF%81%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%AE%E0%AE%A4%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="சென் புத்தமதம் – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சென் புத்தமதம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9C%E0%B1%86%E0%B0%A8%E0%B1%8D" title="జెన్ – Telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="జెన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="Telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B5%D0%BD" title="Зен – Tajik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Зен" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tajik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%8B%E0%B8%99" title="เซน – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="เซน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Zen" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Turki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Zen" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%BD" title="Дзен – Tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Дзен" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="Tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B7%D0%B5%D0%BD" title="Дзен – Ukraina" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Дзен" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Ukraina" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%AF%DA%BE_%D9%85%D8%AA" title="زین بدھ مت – Urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="زین بدھ مت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="Urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Thi%E1%BB%81n_t%C3%B4ng" title="Thiền tông – Vietnam" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thiền tông" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnam" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Zen" title="Zen – Warai" lang="war" hreflang="war" data-title="Zen" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="Warai" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E7%A6%85%E5%AE%97" title="禅宗 – Wu Tionghoa" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="禅宗" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wu Tionghoa" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%96%D7%A2%D7%9F_(%D7%91%D7%95%D7%93%D7%94%D7%99%D7%96%D7%9D)" title="זען (בודהיזם) – Yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="זען (בודהיזם)" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="Yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E7%A6%85%E5%AE%97" title="禅宗 – Tionghoa" lang="zh" hreflang="zh" data-title="禅宗" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Tionghoa" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E7%A6%AA%E5%AE%97" title="禪宗 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="禪宗" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Si%C3%A2n-chong" title="Siân-chong – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Siân-chong" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%A6%AA%E5%AE%97" title="禪宗 – Kanton" lang="yue" hreflang="yue" data-title="禪宗" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kanton" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7953#sitelinks-wikipedia" title="Sunting pranala interwiki" class="wbc-editpage">Sunting pranala</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ruang nama"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Zen" title="Lihat halaman isi [c]" accesskey="c"><span>Halaman</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Pembicaraan:Zen" rel="discussion" title="Pembicaraan halaman isi [t]" accesskey="t"><span>Pembicaraan</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ubah varian bahasa" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Bahasa Indonesia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Tampilan"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Zen"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=history" title="Revisi sebelumnya dari halaman ini. [h]" accesskey="h"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Perkakas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Perkakas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Perkakas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">sembunyikan</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Opsi lainnya" > <div class="vector-menu-heading"> Tindakan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Zen"><span>Baca</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit" title="Sunting halaman ini [v]" accesskey="v"><span>Sunting</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit" title="Sunting kode sumber halaman ini [e]" accesskey="e"><span>Sunting sumber</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=history"><span>Lihat riwayat</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Umum </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Pranala_balik/Zen" title="Daftar semua halaman wiki yang memiliki pranala ke halaman ini [j]" accesskey="j"><span>Pranala balik</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Istimewa:Perubahan_terkait/Zen" rel="nofollow" title="Perubahan terbaru halaman-halaman yang memiliki pranala ke halaman ini [k]" accesskey="k"><span>Perubahan terkait</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;oldid=26964629" title="Pranala permanen untuk revisi halaman ini"><span>Pranala permanen</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=info" title="Informasi lanjut tentang halaman ini"><span>Informasi halaman</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Kutip&amp;page=Zen&amp;id=26964629&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informasi tentang bagaimana mengutip halaman ini"><span>Kutip halaman ini</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FZen"><span>Lihat URL pendek</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fid.wikipedia.org%2Fwiki%2FZen"><span>Unduh kode QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Cetak/ekspor </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:Buku&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Zen"><span>Buat buku</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Istimewa:DownloadAsPdf&amp;page=Zen&amp;action=show-download-screen"><span>Unduh versi PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;printable=yes" title="Versi cetak halaman ini [p]" accesskey="p"><span>Versi cetak</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dalam proyek lain </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Zen_Buddhism" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7953" title="Pranala untuk menghubungkan butir pada ruang penyimpanan data [g]" accesskey="g"><span>Butir di Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Peralatan halaman"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Tampilan"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tampilan</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">pindah ke bilah sisi</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">sembunyikan</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Dari Wikipedia bahasa Indonesia, ensiklopedia bebas</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="id" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18844875">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-left:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Artikel ini bukan mengenai <a href="/wiki/Buddhisme_Chan" title="Buddhisme Chan">Buddhisme Chan</a>.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26333525">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-left:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .ambox{display:none!important}}</style><table class="box-Cleanup plainlinks metadata ambox ambox-style ambox-Cleanup" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/40px-Edit-clear.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/60px-Edit-clear.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Edit-clear.svg/80px-Edit-clear.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">artikel ini <b>perlu <a href="/wiki/Wikipedia:Merapikan_artikel" title="Wikipedia:Merapikan artikel">dirapikan</a></b> agar memenuhi <a href="/wiki/Wikipedia:Pedoman_gaya" title="Wikipedia:Pedoman gaya">standar Wikipedia</a>.<span class="hide-when-compact"> Tidak ada alasan yang diberikan. Silakan <a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit">kembangkan artikel</a> ini semampu Anda. Merapikan artikel dapat dilakukan dengan <a href="/wiki/Bantuan:Wikifikasi" title="Bantuan:Wikifikasi">wikifikasi</a> atau membagi artikel ke paragraf-paragraf. Jika sudah dirapikan, silakan hapus templat ini.</span><span class="hide-when-compact"><i> (<small><a href="/wiki/Bantuan:Penghapusan_templat_pemeliharaan" class="mw-redirect" title="Bantuan:Penghapusan templat pemeliharaan">Pelajari cara dan kapan saatnya untuk menghapus pesan templat ini</a></small>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <table style="float: right; clear: right; text-align: center; color: #000000; font-size: 90%; margin: 0px 0px 15px 15px; border: 3px solid #000000" cellspacing="0" cellpadding="3"> <tbody><tr><td style="background-color: #ffffff; padding-top: 10px; padding-bottom: 0px; padding-left: 10px; padding-right: 10px"> <div align="center" style="font-size: 16pt; font-weight: bold; text-align: center"> <div style="padding-bottom: 0px; font-size:70%;"><small><sup>Bagian dari serial</sup></small><br /><a href="/wiki/Buddhisme" title="Buddhisme">Buddhisme</a></div> <div align="center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:%E7%A6%AA-ouyang.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/%E7%A6%AA-ouyang.png/65px-%E7%A6%AA-ouyang.png" decoding="async" width="65" height="65" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/%E7%A6%AA-ouyang.png/98px-%E7%A6%AA-ouyang.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/%E7%A6%AA-ouyang.png/130px-%E7%A6%AA-ouyang.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></a></span></div> <div style="padding-top: 0px; padding-bottom: 10px"><a class="mw-selflink selflink">Zen</a></div> </div> </td></tr> <tr><td style="background-color: #ffffff; font-size: 12pt; font-weight: bold; border-top: 3px solid #000000; border-bottom: 3px solid #c0c0c0; padding-top: 5px; padding-bottom: 5px">Lima Kelompok</td></tr> <tr><td style="background:#fbfac4"><a href="/w/index.php?title=Caodong&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Caodong (halaman belum tersedia)">Caodong</a> / <a href="/wiki/Soto_(sekte)" class="mw-redirect" title="Soto (sekte)">Sōtō</a><br /><a href="/w/index.php?title=Linji&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Linji (halaman belum tersedia)">Linji</a> / <a href="/wiki/Rinzai" title="Rinzai">Rinzai</a><br /><a href="/w/index.php?title=Fayan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fayan (halaman belum tersedia)">Fayan</a> / Hōgen<br /><a href="/wiki/Guiyang" title="Guiyang">Guiyang</a> / Igyō<br /><a href="/w/index.php?title=Yunmen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Yunmen (halaman belum tersedia)">Yunmen</a> / <a href="/w/index.php?title=Unmon&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Unmon (halaman belum tersedia)">Unmon</a></td></tr> <tr><td style="background-color: #ffffff; font-size: 11pt; font-weight: bold; border-top: 3px solid #000000; border-bottom: 3px solid #c0c0c0; padding-top: 5px; padding-bottom: 5px">Tata cara</td></tr> <tr><td style="background:#fbfac4"><a href="/wiki/Zazen" title="Zazen">Meditasi duduk</a><br /><a href="/wiki/Samadhi_(Buddhisme)" class="mw-redirect" title="Samadhi (Buddhisme)">Samādhi</a><br /><a href="/wiki/Pencerahan_dalam_agama_Buddha" class="mw-redirect" title="Pencerahan dalam agama Buddha">Pencerahan</a><br /><a href="/wiki/K%C5%8Dan" title="Kōan">Pelatihan Kōan</a></td></tr> <tr><td style="background-color: #ffffff; font-size: 11pt; font-weight: bold; border-top: 3px solid #000000; border-bottom: 3px solid #c0c0c0; padding-top: 5px; padding-bottom: 5px"><a href="/w/index.php?title=Kategori:Naskah_Zen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kategori:Naskah Zen (halaman belum tersedia)">Naskah</a> utama</td></tr> <tr><td style="background:#fbfac4"><a href="/wiki/Sutra_Lankawatara" title="Sutra Lankawatara">Sūtra Laṅkāvatāra</a> <br /><a href="/w/index.php?title=Sutra_Intan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sutra Intan (halaman belum tersedia)">Sūtra Intan</a><br /><a href="/wiki/Sutra_Hati" title="Sutra Hati">Sūtra Hati</a><br /><a href="/wiki/S%C5%ABtra_%C5%9A%C5%ABra%E1%B9%85gama" title="Sūtra Śūraṅgama">Sūtra Śūraṅgama</a><br /><a href="/w/index.php?title=Sutra_Altar&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sutra Altar (halaman belum tersedia)">Sūtra Altar</a><br /><a href="/w/index.php?title=Kategori:Kumpulan_koan_Zen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kategori:Kumpulan koan Zen (halaman belum tersedia)">Kumpulan Kōan</a></td></tr> <tr><td style="background:#fbfac4; border-top: 3px solid #c0c0c0; padding-top: 5px; padding-bottom: 5px;"><a href="/wiki/Mahayana" class="mw-redirect" title="Mahayana">Buddhisme Mahāyāna</a><br /><a href="/wiki/Garis_waktu_Buddhisme" title="Garis waktu Buddhisme">Garis waktu Buddhisme</a><br /><sub>(<a href="/wiki/Kategori:Zen" title="Kategori:Zen">Kategori</a>)</sub></td></tr> <tr><td style="background-color: #ffffff; font-size: 11pt; font-weight: bold; border-top: 3px solid #000000; padding-top: 5px; padding-bottom: 5px"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18590415">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Zen" title="Templat:Zen"><span title="Lihat templat ini">lihat</span></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/w/index.php?title=Pembicaraan_Templat:Zen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pembicaraan Templat:Zen (halaman belum tersedia)"><span title="Diskusikan templat ini">bicara</span></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Zen&amp;action=edit"><span title="Sunting templat ini">sunting</span></a></li></ul></div></td></tr> </tbody></table><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26333518">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse hlist" style="border-collapse:collapse"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle" style="background:#FFD700;">Bagian dari <a href="/wiki/Kategori:Mahayana" title="Kategori:Mahayana">seri</a> tentang</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle" style="background:#FFD700;"><a href="/wiki/Mah%C4%81y%C4%81na" title="Mahāyāna"><span style="color:#A0522D">Buddhisme Mahāyāna</span></a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Ashtamangala_Lotus.svg" class="mw-file-description" title="Teratai, salah satu dari delapan simbol keberuntungan dalam Mahāyāna"><img alt="Teratai, salah satu dari delapan simbol keberuntungan dalam Mahāyāna" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ashtamangala_Lotus.svg/150px-Ashtamangala_Lotus.svg.png" decoding="async" width="150" height="164" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ashtamangala_Lotus.svg/225px-Ashtamangala_Lotus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Ashtamangala_Lotus.svg/300px-Ashtamangala_Lotus.svg.png 2x" data-file-width="527" data-file-height="576" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFD700;;background:#FFD700;padding:0.2em;text-align:center">Ajaran</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="background-color:#FFFFE0; border: 2px solid #FFFFE0"> <ul><li><a href="/wiki/Bodhisatwa" title="Bodhisatwa">Bodhisatwa</a></li> <li><a href="/wiki/Kebuddhaan" title="Kebuddhaan">Kebuddhaan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bodhicitta&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bodhicitta (halaman belum tersedia)">Bodhicitta</a></li> <li><a href="/wiki/Benih_Kebuddhaan" title="Benih Kebuddhaan">Benih Kebuddhaan</a></li> <li><a href="/wiki/Nianfo" title="Nianfo">Nianfo</a></li> <li><a href="/wiki/Trikaya" title="Trikaya">Trikaya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Upaya&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Upaya (halaman belum tersedia)">Upāya</a></li> <li><a href="/wiki/Pradnyaparamita" title="Pradnyaparamita">Prajñāpāramitā</a></li> <li><a href="/wiki/P%C4%81ram%C4%AB" class="mw-redirect" title="Pāramī">Pāramitā</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9A%C5%ABnyat%C4%81" title="Śūnyatā">Śūnyatā</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ajaran_dua_kebenaran&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ajaran dua kebenaran (halaman belum tersedia)">Ajaran dua kebenaran</a></li> <li><a href="/wiki/Yogacara" title="Yogacara">Yogacara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Triyana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Triyana (halaman belum tersedia)">Triyana</a></li> <li><a href="/wiki/Nirwana" title="Nirwana">Nirwana</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ekay%C4%81na&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ekayāna (halaman belum tersedia)">Ekayāna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sila_Bodhisatwa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sila Bodhisatwa (halaman belum tersedia)">Sila Bodhisatwa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ikrar_Bodhisatwa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ikrar Bodhisatwa (halaman belum tersedia)">Ikrar Bodhisatwa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bh%C5%ABmi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Bhūmi (halaman belum tersedia)">Bhūmi</a></li> <li><a href="/wiki/Tanah_murni" title="Tanah murni">Tanah murni</a> <ul><li><a href="/wiki/Sukhavati" title="Sukhavati">Sukhavati</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Abhirati&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Abhirati (halaman belum tersedia)">Abhirati</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Akani%E1%B9%A3%E1%B9%ADha&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Akaniṣṭha (halaman belum tersedia)">Akaniṣṭha</a></li> <li><a href="/wiki/Shambhala" class="mw-redirect" title="Shambhala">Shambhala</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Prabaswara&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Prabaswara (halaman belum tersedia)">Prabaswara</a></li> <li><a href="/wiki/Dh%C4%81ra%E1%B9%87%C4%AB" title="Dhāraṇī">Dhāraṇī</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Triprawartana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Triprawartana (halaman belum tersedia)">Triprawartana</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFD700;;background:#FFD700;padding:0.2em;text-align:center"><a href="/wiki/Buddha" class="mw-redirect" title="Buddha">Buddha</a>–<a href="/wiki/Bodhisatwa" title="Bodhisatwa">Bodhisatwa</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="background-color:#FFFFE0; border: 2px solid #FFFFE0"> <ul><li><a href="/wiki/Buddha_Gotama" class="mw-redirect" title="Buddha Gotama">Sakyamuni</a></li> <li><a href="/wiki/Amit%C4%81bha" title="Amitābha">Amitābha</a></li> <li><a href="/wiki/Adi_Buddha" title="Adi Buddha">Adi Buddha</a></li> <li><a href="/wiki/Ak%E1%B9%A3obhya" title="Akṣobhya">Akṣobhya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Praj%C3%B1%C4%81p%C4%81ramit%C4%81_Dev%C4%AB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Prajñāpāramitā Devī (halaman belum tersedia)">Prajñāpāramitā Devī</a></li> <li><a href="/wiki/Bhai%E1%B9%A3ajyaguru" title="Bhaiṣajyaguru">Bhaiṣajyaguru</a></li> <li><a href="/wiki/Vairocana" title="Vairocana">Vairocana</a></li> <li><a href="/wiki/Ma%C3%B1ju%C5%9Br%C4%AB" title="Mañjuśrī">Mañjuśrī</a></li> <li><a href="/wiki/Avalokite%C5%9Bvara" class="mw-redirect" title="Avalokiteśvara">Avalokiteśvara</a></li> <li><a href="/wiki/Vajrap%C4%81%E1%B9%87i" title="Vajrapāṇi">Vajrapāṇi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vajrasattva&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vajrasattva (halaman belum tersedia)">Vajrasattva</a></li> <li><a href="/wiki/Maitreya" class="mw-redirect" title="Maitreya">Maitreya</a></li> <li><a href="/wiki/K%E1%B9%A3itigarbha" title="Kṣitigarbha">Kṣitigarbha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C4%80k%C4%81%C5%9Bagarbha&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ākāśagarbha (halaman belum tersedia)">Ākāśagarbha</a></li> <li><a href="/wiki/Samantabhadra" title="Samantabhadra">Samantabhadra</a></li> <li><a href="/wiki/Tara_(Bodhisatwa)" title="Tara (Bodhisatwa)">Tara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Makhluk_murka&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Makhluk murka (halaman belum tersedia)">Makhluk murka</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFD700;;background:#FFD700;padding:0.2em;text-align:center"><a href="/wiki/Sutra_Mah%C4%81y%C4%81na" title="Sutra Mahāyāna">Sutra Mahāyāna</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="background-color:#FFFFE0; border: 2px solid #FFFFE0"> <ul><li><a href="/wiki/Pradnyaparamita" title="Pradnyaparamita">Sūtra Prajñāpāramitā</a></li> <li><a href="/wiki/Sutra_Teratai" title="Sutra Teratai">Sūtra Teratai</a></li> <li><span title="International Alphabet of Sanskrit Transliteration" class="IAST Unicode" style="font-face: Arial Unicode MS, GNU Unifont, Lucida Sans Unicode; white-space: wrap; text-decoration: none"><a href="/wiki/Sutra_Avatamsaka" title="Sutra Avatamsaka">Sūtra Avataṃsaka</a></span></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Mah%C4%81ratnak%C5%AB%E1%B9%ADa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Mahāratnakūṭa (halaman belum tersedia)">Sūtra Mahāratnakūṭa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Mah%C4%81sa%E1%B9%83nip%C4%81ta&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Mahāsaṃnipāta (halaman belum tersedia)">Sūtra Mahāsaṃnipāta</a></li> <li><span title="International Alphabet of Sanskrit Transliteration" class="IAST Unicode" style="font-face: Arial Unicode MS, GNU Unifont, Lucida Sans Unicode; white-space: wrap; text-decoration: none"><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Vimalakirti&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Vimalakirti (halaman belum tersedia)">Sūtra Vimalakirti</a></span></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Tanah_Murni#Sutra_Tanah_Murni" title="Buddhisme Tanah Murni">Sūtra Tanah Murni</a></li> <li><a href="/wiki/Lalitawistara" title="Lalitawistara">Sūtra Lalitavistara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Sam%C4%81dhir%C4%81ja&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Samādhirāja (halaman belum tersedia)">Sūtra Samādhirāja</a></li> <li><span title="International Alphabet of Sanskrit Transliteration" class="IAST Unicode" style="font-face: Arial Unicode MS, GNU Unifont, Lucida Sans Unicode; white-space: wrap; text-decoration: none"><a href="/w/index.php?title=Sandhinirmocana_Sutra&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sandhinirmocana Sutra (halaman belum tersedia)">Sūtra Saṃdhinirmocana</a></span></li> <li><a href="/wiki/S%C5%ABtra_Tath%C4%81gatagarbha" title="Sūtra Tathāgatagarbha">Sūtra Tathāgatagarbha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_%C5%9Ar%C4%ABm%C4%81l%C4%81dev%C4%AB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Śrīmālādevī (halaman belum tersedia)">Sūtra Śrīmālādevī</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Mah%C4%81parinirv%C4%81%E1%B9%87a&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Mahāparinirvāṇa (halaman belum tersedia)">Sūtra Mahāparinirvāṇa</a></li> <li><span title="International Alphabet of Sanskrit Transliteration" class="IAST Unicode" style="font-face: Arial Unicode MS, GNU Unifont, Lucida Sans Unicode; white-space: wrap; text-decoration: none"><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_%C5%9A%C5%ABra%E1%B9%85gama_Sam%C4%81dhi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Śūraṅgama Samādhi (halaman belum tersedia)">Sūtra Śūraṅgama Samādhi</a></span></li> <li><a href="/wiki/Sutra_Lankawatara" title="Sutra Lankawatara">Sūtra Laṅkāvatāra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Ghanavy%C5%ABha&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Ghanavyūha (halaman belum tersedia)">Sūtra Ghanavyūha</a></li> <li><a href="/wiki/Sutra_Cahaya_Emas" title="Sutra Cahaya Emas">Sūtra Cahaya Emas</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_Tath%C4%81gataguhyaka&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Tathāgataguhyaka (halaman belum tersedia)">Sūtra Tathāgataguhyaka</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=S%C5%ABtra_K%C4%81ra%E1%B9%87%E1%B8%8Davy%C5%ABha&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sūtra Kāraṇḍavyūha (halaman belum tersedia)">Sūtra Kāraṇḍavyūha</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFD700;;background:#FFD700;padding:0.2em;text-align:center"><a href="/wiki/Aliran_Buddhisme#Mahāyāna" title="Aliran Buddhisme">Subaliran utama</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="background-color:#FFFFE0; border: 2px solid #FFFFE0"> <ul><li><a href="/wiki/Madhyamaka" title="Madhyamaka">Mādhyamaka</a></li> <li><a href="/wiki/Yogacara" title="Yogacara">Yogācāra</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Han" title="Buddhisme Han">Buddhisme Han</a> <ul><li><a href="/wiki/Buddhisme_Chan" title="Buddhisme Chan">Chan</a></li> <li><a href="/wiki/Tiantai" title="Tiantai">Tiantai</a></li> <li><a href="/wiki/Huayan" title="Huayan">Huayan</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Tanah_Murni" title="Buddhisme Tanah Murni">Tanah Murni</a></li> <li><a href="/wiki/Fo_Guang_Shan" title="Fo Guang Shan">Fo Guang Shan</a></li> <li><a href="/wiki/Tzu_Chi" title="Tzu Chi">Tzu Chi</a></li> <li><a href="/wiki/Fa_Gu_Shan" title="Fa Gu Shan">Fa Gu Shan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chung_Tai_Shan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Chung Tai Shan (halaman belum tersedia)">Chung Tai Shan</a></li></ul></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Zen</a></li> <li><a href="/wiki/Tendai" title="Tendai">Tendai</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Nichiren" title="Buddhisme Nichiren">Nichiren</a></li> <li><a href="/wiki/Vajrayana" title="Vajrayana">Vajrayāna</a> <ul><li><a href="/wiki/Buddhisme_Shingon" title="Buddhisme Shingon">Shingon</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Tibet" title="Buddhisme Tibet">Buddhisme Tibet</a></li> <li><a href="/wiki/Dzogchen" title="Dzogchen">Dzogchen</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nyingma&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Nyingma (halaman belum tersedia)">Nyingma</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kadam&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kadam (halaman belum tersedia)">Kadam</a></li> <li><a href="/wiki/Kagyu" title="Kagyu">Kagyu</a></li> <li><a href="/wiki/Sakya_(aliran)" title="Sakya (aliran)">Sakya</a></li> <li><a href="/wiki/Gelug" title="Gelug">Gelug</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jonang&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Jonang (halaman belum tersedia)">Jonang</a></li></ul></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFD700;;background:#FFD700;padding:0.2em;text-align:center">Tokoh penting</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="background-color:#FFFFE0; border: 2px solid #FFFFE0"> <ul><li><a href="/wiki/Nagarjuna" title="Nagarjuna">Nāgārjuna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aswagosa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Aswagosa (halaman belum tersedia)">Aśvaghoṣa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aryadewa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Aryadewa (halaman belum tersedia)">Āryadeva</a></li> <li><a href="/wiki/Lokaksema_(biksu)" title="Lokaksema (biksu)">Lokakṣema</a></li> <li><a href="/wiki/Kum%C4%81raj%C4%ABva" title="Kumārajīva">Kumārajīva</a></li> <li><a href="/wiki/Asanga" title="Asanga">Asaṅga</a></li> <li><a href="/wiki/Vasubandhu" title="Vasubandhu">Vasubandhu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sthiramati&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sthiramati (halaman belum tersedia)">Sthiramati</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhap%C4%81lita&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhapālita (halaman belum tersedia)">Buddhapālita</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dign%C4%81ga&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dignāga (halaman belum tersedia)">Dignāga</a></li> <li><a href="/wiki/Bhavaviveka" title="Bhavaviveka">Bhāvaviveka</a></li> <li><a href="/wiki/Dharmak%C4%ABrti" class="mw-redirect" title="Dharmakīrti">Dharmakīrti</a></li> <li><a href="/wiki/Candrakirti" title="Candrakirti">Candrakīrti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Zhiyi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Zhiyi (halaman belum tersedia)">Zhiyi</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhidharma" title="Bodhidharma">Bodhidharma</a></li> <li><a href="/wiki/Huineng" title="Huineng">Huineng</a></li> <li><a href="/wiki/Shandao" title="Shandao">Shandao</a></li> <li><a href="/wiki/Xuanzang" title="Xuanzang">Xuanzang</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fazang&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Fazang (halaman belum tersedia)">Fazang</a></li> <li><a href="/wiki/Amoghavajra" title="Amoghavajra">Amoghavajra</a></li> <li><a href="/wiki/Saich%C5%8D" title="Saichō">Saichō</a></li> <li><a href="/wiki/K%C5%ABkai" title="Kūkai">Kūkai</a></li> <li><a href="/wiki/Shantideva" title="Shantideva">Shāntideva</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9A%C4%81ntarak%E1%B9%A3ita" title="Śāntarakṣita">Śāntarakṣita</a></li> <li><a href="/wiki/Wonhyo" title="Wonhyo">Wŏnhyo</a></li> <li><a href="/wiki/Mazu_Daoyi" title="Mazu Daoyi">Mazu Daoyi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jinul&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Jinul (halaman belum tersedia)">Jinul</a></li> <li><a href="/wiki/Dahui_Zonggao" title="Dahui Zonggao">Dahui Zonggao</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hongzhi_Zhengjue&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Hongzhi Zhengjue (halaman belum tersedia)">Hongzhi Zhengjue</a></li> <li><a href="/wiki/H%C5%8Dnen" title="Hōnen">Hōnen</a></li> <li><a href="/wiki/Shinran" title="Shinran">Shinran</a></li> <li><a href="/wiki/D%C5%8Dgen" class="mw-redirect" title="Dōgen">Dōgen</a></li> <li><a href="/wiki/Nichiren" title="Nichiren">Nichiren</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%C5%9Aa%E1%B9%85karanandana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Śaṅkaranandana (halaman belum tersedia)">Śaṅkaranandana</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vir%C5%ABpa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Virūpa (halaman belum tersedia)">Virūpa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ratn%C4%81kara%C5%9B%C4%81nti&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ratnākaraśānti (halaman belum tersedia)">Ratnākaraśānti</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Abhayakaragupta&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Abhayakaragupta (halaman belum tersedia)">Abhayākaragupta</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Naropa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Naropa (halaman belum tersedia)">Nāropā</a></li> <li><a href="/wiki/Atisha" title="Atisha">Atisha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sakya_Pandita&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sakya Pandita (halaman belum tersedia)">Sakya Pandita</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dolpopa_Sherab_Gyaltsen&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Dolpopa Sherab Gyaltsen (halaman belum tersedia)">Dolpopa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rangjung_Dorje,_Karmapa_Lama_Ketiga&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Rangjung Dorje, Karmapa Lama Ketiga (halaman belum tersedia)">Rangjung Dorje</a></li> <li><a href="/wiki/Je_Tsongkhapa" title="Je Tsongkhapa">Tsongkhapa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Longchenpa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Longchenpa (halaman belum tersedia)">Longchenpa</a></li> <li><a href="/wiki/Hakuin_Ekaku" title="Hakuin Ekaku">Hakuin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hanshan_Deqing&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Hanshan Deqing (halaman belum tersedia)">Hanshan</a></li> <li><a href="/wiki/Taixu" title="Taixu">Taixu</a></li> <li><a href="/wiki/D.T._Suzuki" title="D.T. Suzuki">D.T. Suzuki</a></li> <li><a href="/wiki/Sheng-yen" title="Sheng-yen">Sheng-yen</a></li> <li><a href="/wiki/Tenzin_Gyatso" class="mw-redirect" title="Tenzin Gyatso">Tenzin Gyatso (Dalai Lama ke-14)</a></li> <li><a href="/wiki/Th%C3%ADch_Nh%E1%BA%A5t_H%E1%BA%A1nh" title="Thích Nhất Hạnh">Thích Nhất Hạnh</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFD700;;background:#FFD700;padding:0.2em;text-align:center">Tradisi regional</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="background-color:#FFFFE0; border: 2px solid #FFFFE0"> <ul><li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Tiongkok" title="Buddhisme di Tiongkok">Tiongkok</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Taiwan" title="Buddhisme di Taiwan">Taiwan</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Jepang" title="Buddhisme di Jepang">Jepang</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Korea" title="Buddhisme di Korea">Korea</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Vietnam" title="Buddhisme di Vietnam">Vietnam</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Tibet" title="Buddhisme Tibet">Tibet</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Nepal" title="Buddhisme di Nepal">Nepal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_Newar&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme Newar (halaman belum tersedia)">Newar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Bhutan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Bhutan (halaman belum tersedia)">Bhutan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Mongolia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Mongolia (halaman belum tersedia)">Mongolia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Malaysia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Malaysia (halaman belum tersedia)">Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Indonesia" title="Buddhisme di Indonesia">Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_dunia_Barat" title="Buddhisme di dunia Barat">Dunia Barat</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415" /><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Buddhisme_Mahayana" title="Templat:Buddhisme Mahayana"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Buddhisme_Mahayana" title="Pembicaraan Templat:Buddhisme Mahayana"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Buddhisme_Mahayana&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>Zen</b> adalah teknik meditasi.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Kata Zen berasal dari bahasa <a href="/wiki/Bahasa_Mandarin" title="Bahasa Mandarin">Mandarin</a> "Chan" (禪, <a href="/wiki/Pinyin" class="mw-redirect" title="Pinyin">Pinyin</a>: Chán). Kata "Chan" sendiri berasal dari <a href="/wiki/Bahasa_Pali" title="Bahasa Pali">bahasa Pali</a> "jhana" atau <a href="/wiki/Bahasa_Sanskerta" title="Bahasa Sanskerta">bahasa Sanskerta</a> <i>dhyana</i>( ध्यान ). Dalam bahasa <a href="/wiki/Vietnam" title="Vietnam">Vietnam</a> Zen dikenal sebagai “thiền” dan dalam bahasa korea dikenal sebagai “seon”. </p><p>Jhana atau Dhyāna adalah sebuah kondisi batin yang terpusat yang ditemui dalam meditasi. Meski secara semantik, kata Chan sendiri berasal dari kata ‘dhyāna’ (Sansekerta) atau ‘jhana’ (Pali) atau 'Chan-na' 禪那 (Tionghoa). Zen tidak bertujuan pada pencapaian jhana. Ini sekadar menunjukkan bahwa ajaran Zen sangat menekankan pada aspek meditasi atau <a href="/wiki/Samadhi" class="mw-redirect" title="Samadhi">samadhi</a>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Asal_usul_dan_pengaruh_Tao">Asal usul dan pengaruh Tao</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Sunting bagian: Asal usul dan pengaruh Tao" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=1" title="Sunting kode sumber bagian: Asal usul dan pengaruh Tao"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ketika datang ke <a href="/wiki/China" class="mw-redirect" title="China">China</a> dari <a href="/wiki/India" title="India">India</a>, ajaran Buddha awalnya disesuaikan dengan budaya dan pemahaman China sehingga terkena pengaruh <a href="/wiki/Konfusianisme" title="Konfusianisme">Konfusianisme</a> dan <a href="/wiki/Taoisme" title="Taoisme">Taoisme</a>. Goddard mengutip <a href="/wiki/D.T._Suzuki" title="D.T. Suzuki">D.T. Suzuki</a> dengan menyebut Chán sebagai sebuah “perubahan alami ajaran Buddha dalam kondisi Taois”.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Dilihat dari penerimaan masa <a href="/wiki/Dinasti_Han" title="Dinasti Han">dinasti Han</a> terhadap tulisan <a href="/wiki/Hinayana" class="mw-redirect" title="Hinayana">Hinayana</a> dan komentar-komentar awal, tampak bahwa ajaran Buddha dilihat dan dicerna melalui pandangan Taoisme religius. Buddha dipandang sebagai orang asing yang abadi, yang telah mencapai keabadian Taois. Pengamatan nafas umat Buddha dianggap sebagai perluasan latihan pernapasan Taois.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Terminologi Tao digunakan juga untuk mengekspresikan doktrin ajaran Buddha, dalam terjemahan tertua dari teks-teks ajaran Buddha, pada sebuah praktik yang disebut <i>ko-i</i>, yang berarti “sesuai dengan konsep-konsep”. Saat ajaran Buddha versi China muncul ajaran tersebut harus bersaing dengan Taoisme dan Konfusianisme.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Umat Buddha pertama yang direkrut di China adalah kaum Tao.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Mereka mengembangkan penghargaan yang tinggi terhadap teknik <a href="/w/index.php?title=Meditasi_Buddha&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Meditasi Buddha (halaman belum tersedia)">meditasi Buddha</a> yang baru diperkenalkan, dan memadukannya dengan meditasi Tao. Anggota awal ajaran Buddha versi China seperti Sengzhao dan Tao Sheng sangat dipengaruhi oleh karya-karya dasar keimanan Tao yang ditulis oleh <a href="/wiki/Laozi" class="mw-redirect" title="Laozi">Laozi</a> dan Zhuangzi. Berlawanan dengan latar belakang ini, konsep kealamian Tao diwariskan oleh para siswa awal Chán: mereka mensejajarkan sifat Tao and Buddha yang tak terlukiskan sampai batas waktu tertentu. Dengan demikian, mereka tidak merasa terikat pada "kebijaksanaan sutra" yang abstrak atau sifat-Buddha yang ditekankan yang dapat ditemukan di kehidupan manusia "sehari-hari", sama halnya dengan Tao.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Guru-guru_Zen">Guru-guru Zen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Sunting bagian: Guru-guru Zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=2" title="Sunting kode sumber bagian: Guru-guru Zen"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Berkas:Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg/250px-Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg" decoding="async" width="220" height="303" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg/330px-Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg/500px-Japanese_buddhist_monk_by_Arashiyama_cut.jpg 2x" data-file-width="1296" data-file-height="1784" /></a><figcaption>Pendeta Buddha-Zen di Jepang</figcaption></figure> <p>Aliran Zen dianggap bermula dari <a href="/wiki/Bodhidharma" title="Bodhidharma">Bodhidharma</a>. Ia berasal dari <a href="/wiki/India" title="India">India</a> dan merupakan murid generasi ke-28 setelah <a href="/wiki/Mahakassapa" class="mw-redirect" title="Mahakassapa">Mahakassapa</a> (dalam Bahasa <a href="/wiki/Pali" class="mw-redirect" title="Pali">Pali</a>; bahasa <a href="/wiki/Sanskerta" class="mw-redirect" title="Sanskerta">Sanskerta</a>:<i>Mahakasyapa</i>). Sekitar tahun <a href="/wiki/520" title="520">520</a> dia pergi ke Tiongkok Selatan di kerajaan Liang. Dia kemudian bermeditasi selama 9 tahun menghadap dinding batu di <a href="/wiki/Wihara" title="Wihara">wihara</a> di Luoyang. Di sinilah juga dipercayai berdirinya wihara Shaolin (少林寺). </p><p>Aliran Zen asli kemudian diteruskan sampai ke generasi ke-6 <a href="/wiki/Hui_Neng" class="mw-redirect" title="Hui Neng">Hui Neng</a>. Setelah itu aliran Zen berpencar di Tiongkok, dan <a href="/wiki/Jepang" title="Jepang">Jepang</a>. </p> <ol><li><a href="/wiki/Bodhidharma" title="Bodhidharma">Bodhidharma</a> (atau Damo 達摩) lahir sekitar <a href="/wiki/440" title="440">440</a> - meninggal sekitar <a href="/wiki/528" title="528">528</a></li> <li><a href="/wiki/Dazu_Huike" title="Dazu Huike">Dazu Huike</a> (慧可) lahir <a href="/wiki/487" title="487">487</a> - meninggal <a href="/wiki/593" title="593">593</a></li> <li><a href="/wiki/Jianzhi_Sengcan" title="Jianzhi Sengcan">Jianzhi Sengcan</a> (僧燦) lahir&#160;? - meninggal <a href="/wiki/606" title="606">606</a></li> <li><a href="/wiki/Dayi_Daoxin" title="Dayi Daoxin">Dayi Daoxin</a> (道信) lahir <a href="/wiki/580" title="580">580</a> - meninggal <a href="/wiki/651" title="651">651</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hung_Ren&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Hung Ren (halaman belum tersedia)">Hung Ren</a> (弘忍) lahir <a href="/wiki/601" title="601">601</a> - meninggal <a href="/wiki/674" title="674">674</a></li> <li><a href="/wiki/Hui_Neng" class="mw-redirect" title="Hui Neng">Hui Neng</a> (慧能) lahir <a href="/wiki/638" title="638">638</a> - meninggal <a href="/wiki/713" title="713">713</a></li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ajaran_Zen">Ajaran Zen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Sunting bagian: Ajaran Zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=3" title="Sunting kode sumber bagian: Ajaran Zen"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Meskipun narasi Zen menyatakan bahwa narasi tersebut adalah "penjabaran khusus di luar kitab suci" yang tidak tersusun atas kata-kata",<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Zen memang memiliki latar belakang doktrinal yang kaya. Yang paling penting adalah "ajaran yang paling mendasar adalah bahwa kita sudah sejak awal tercerahkan",<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> dan idealisme Bodhisattva, yang melengkapi wawasan dengan <i>Karunā</i>, kasih sayang dengan semua makhluk hidup.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Hampir tidak mungkin untuk menunjuk “ajaran Zen mana yang penting”, mengingat banyaknya macam aliran, sejarah yang disampaikan selama 1500 tahun, dan penekanan pada pemahaman yang apa adanya, kenyataan sebagaimana mestinya, yang harus diekspresikan dalam kehidupan sehari-hari, tidak dalam kata-kata. Tetapi yang umum untuk sebagian besar aliran dan ajaran adalah penekanan pada pemahaman yang apa adanya, idealisme Bodhisattva, dan prioritas <i>zazen</i>. </p><p>Ajaran Zen dapat disamakan dengan “jari yang menunjuk bulan”.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Ajaran Zen mengarah ke bulan, membangitkan, “realisasi dari interpenetrasi <i>dharmadhatu</i> yang tidak segera terjadi”.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Namun, tradisi Zen juga memperingatkan hal yang berlawanan dengan ajarannya, bahwa jari yang menunjuk, adalah wawasan itu sendiri.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Berbagai tradisi meletakkan berbagai penekanan dalam ajaran dan praktik mereka: </p> <dl><dd>Ada dua cara yang berbeda untuk memahami dan benar-benar mempraktikkan Zen. Kedua cara yang berbeda ini dalam bahasa China disebut <i>pen chueh</i> dan <i>shih-chueh</i>. Istilah <i>pen chueh</i> mengacu pada keyakinan bahwa pikiran seseorang telah tercerahkan sejak awal, sementara <i>shih-chueh</i> mengacu pada keyakinan bahwa pada suatu titik dalam waktu, kita meloloskan diri dari penjara ketidaktahuan dan kebodohan menuju visi realisasi Zen yang sebenarnya: "Pencerahan kami adalah abadi, namun realisasi kita terjadi pada saatnya.” Menurut keyakinan ini, mengalami momen kebangkitan dalam hidup ini adalah sesuatu yang sangat penting.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Praktik_Zen">Praktik Zen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Sunting bagian: Praktik Zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=4" title="Sunting kode sumber bagian: Praktik Zen"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Meditasi_Zen">Meditasi Zen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Sunting bagian: Meditasi Zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=5" title="Sunting kode sumber bagian: Meditasi Zen"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Yang utama dalam praktik Zen adalah <i>dhyana</i> atau meditasi. Tradisi Zen menyatakan bahwa dalam praktik meditasi, pengertian tentang doktrin dan ajaran mengharuskan adanya penciptaan berbagai gagasan dan penampilan (Skt. saṃjñā; Ch. 相, Xiang) yang mengaburkan makna kebijaksanaan tiap sifat makhluk Buddha. Proses penemuan kembali ini disebut dengan berbagai istilah seperti “introspeksi”, “langkah mundur”, “berbalik-haluan” atau “melihat lebih dalam”. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mengamati_napas">Mengamati napas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Sunting bagian: Mengamati napas" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=6" title="Sunting kode sumber bagian: Mengamati napas"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18844875" /><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">Artikel utama: <a href="/wiki/Zazen" title="Zazen">Zazen</a></div> <p>Selama duduk bermeditasi, praktisi biasanya mengambil posisi seperti posisi lotus, setengah lotus, Burma, atau postur <i>seiza</i>, dengan menggunakan <i>dhyāna mudrā</i>. Untuk mengatur pikiran, kesadaran diarahkan dengan menghitung atau mengamati napas, atau dimasukkan ke dalam pusat energi di bawah pusar (lihat juga <i>anapanasati</i>).<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Seringkali, bantal persegi atau bulat ditempatkan di atas tikar empuk dan digunakan untuk duduk. Dalam beberapa kasus lain, kursi juga dapat digunakan. Praktik ini bisa disebut duduk <i>dhyana</i>, yang juga disebut <i>zuochan</i> (坐禅) dalam bahasa Tionghoa, dan <a href="/wiki/Zazen" title="Zazen">zazen</a> (坐禅) dalam bahasa Jepang. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Mengamati_pikiran">Mengamati pikiran</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Sunting bagian: Mengamati pikiran" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=7" title="Sunting kode sumber bagian: Mengamati pikiran"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Di aliran Zen Soto, meditasi tanpa objek, hasrat, atau isi, adalah bentuk utama dari praktik meditasi ini. Pelaku meditasi berusaha menyadari aliran pikiran yang memungkinkan pikiran tersebut untuk muncul dan hilang tanpa gangguan. Pembenaran secara tekstual, filosofis, dan fenomenologis yang cukup besar untuk praktik ini dapat ditemukan di seluruh <i>Dogen Shōbōgenzō</i>, seperti misalnya dalam buku "<i>Principles of Zazen</i>"<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> dan "<i>Universally Recommended Instructions for Zazen</i>”.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> Dalam bahasa Jepang, praktik ini disebut <i>shikantaza</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Meditasi_kelompok_Intensif">Meditasi kelompok Intensif</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Sunting bagian: Meditasi kelompok Intensif" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=8" title="Sunting kode sumber bagian: Meditasi kelompok Intensif"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Tradisi Zen mencakup periode meditasi kelompok intensif di sebuah biara. Dalam rutinitas sehari-hari, para biarawan diharuskan untuk bermeditasi selama beberapa jam setiap hari. Namun, selama periode intensif ini, mereka mengabdikan diri semata-mata hanya untuk mempraktikkan meditasi duduk. Periode meditasi selama 30-50 menit yang berkali-kali disisipi dengan istirahat pendek, makan, dan kadang-kadang, pekerjaan jangka pendek harus dilakukan dengan kesadaran yang sama; tidur malam dilakukan seminimal mungkin: 7 jam atau kurang dari itu. Dalam praktik ajaran Buddha modern di Jepang, Taiwan, dan Barat, siswa biasa sering menghadiri sesi-sesi latihan yang intensif, yang panjangnya biasanya 1, 3, 5, atau 7 hari. Sesi-sesi latihan ini diadakan di banyak pusat Zen, terutama dalam rangka pencapaian <i>Anuttarā Samyaksaṃbodhi Buddha</i>. Salah satu aspek yang khas dari meditasi Zen dalam kelompok adalah penggunaan serpihan kayu datar yang digunakan untuk menjaga pelaku meditasi tetap fokus dan terjaga. Dalam bahasa Jepang, praktik ini disebut <i>sesshin</i>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Praktik_Kōan"><span id="Praktik_K.C5.8Dan"></span>Praktik <i>Kōan</i></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Sunting bagian: Praktik Kōan" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=9" title="Sunting kode sumber bagian: Praktik Kōan"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pada awal Dinasti Song, praktik dengan metode <a href="/w/index.php?title=%27%27k%C5%8Dan%27%27&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="&#39;&#39;kōan&#39;&#39; (halaman belum tersedia)">''kōan''</a> menjadi populer, sedangkan yang lain mempraktikkan "iluminasi sunyi.” Hal ini menjadi sumber beberapa perbedaan antara tradisi Linji dan Caodong dalam praktiknya. </p><p>Sebuah <i>kōan</i>, yang secara harfiah berarti "kasus umum", adalah sebuah cerita atau dialog yang menggambarkan interaksi antara seorang master Zen dan seorang siswanya. Anekdot ini mendemonstrasikan wawasan sang master. <i>Kōan</i> menekankan wawasan non-konsepsional yang ditunjukkan oleh ajaran Buddha. <i>Kōan</i> dapat digunakan untuk memancing timbulnya "keraguan besar", dan menguji kemajuan siswa dalam praktik Zen. </p><p>Penanyaan <i>Kōan</i> dapat dipraktikkan selama duduk meditasi (<i>zazen</i>), meditasi berjalan (<i>kinhin</i>), dan seluruh aktivitas kehidupan sehari-hari. Praktik <i>Kōan</i> terutama ditekankan oleh aliran Rinzai Jepang, tetapi praktik ini juga dilakukan oleh aliran atau cabang Zen lain, tergantung dari cara mengajarnya.<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p><p>Penguasaan murid Zen atas <i>kōan</i> yang telah diberikan disajikan kepada guru dalam wawancara pribadi (dalam bahasa Jepang disebut sebagai <i>dokusan</i> (独 参), <i>daisan</i> (代 参), atau <i>sanzen</i> (参禅)). Meskipun tidak ada jawaban yang khusus untuk sebuah <i>kōan</i>, praktisi diharapkan untuk menunjukkan pemahaman mereka tentang <i>kōan</i> dan Zen melalui tanggapan mereka. Guru dapat menyetujui atau tidak menyetujui jawaban tersebut dan membimbing siswa ke arah yang benar. Interaksi dengan guru Zen penting dalam Zen, tetapi hal ini membuat praktik Zen, setidaknya di Barat, rentan terhadap kesalahpahaman dan eksploitasi.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Seni_Zen">Seni Zen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Sunting bagian: Seni Zen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=10" title="Sunting kode sumber bagian: Seni Zen"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Berkas:Eiheiji_gate.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Eiheiji_gate.jpg/250px-Eiheiji_gate.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Eiheiji_gate.jpg/330px-Eiheiji_gate.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Eiheiji_gate.jpg/500px-Eiheiji_gate.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Gerbang Eiheiji</figcaption></figure> <p>Dari <a href="/wiki/Abad_ke-12" class="mw-redirect" title="Abad ke-12">abad ke-12</a> dan <a href="/wiki/Abad_ke-13" class="mw-redirect" title="Abad ke-13">abad ke-13</a>, perkembangan lebih lanjut ialah seni Zen, mengikuti perkenalan aliran ini oleh <a href="/wiki/Dogen" title="Dogen">Dogen</a> dan <a href="/wiki/Eisai" title="Eisai">Eisai</a> setelah mereka pulang dari Tiongkok. Seni Zen sebagian besar memiliki ciri khas lukisan asli (seperti <a href="/w/index.php?title=Sumi-E&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sumi-E (halaman belum tersedia)">sumi-E</a> dan <a href="/wiki/Enso" class="mw-redirect" title="Enso">Enso</a>) dan puisi (khususnya <a href="/wiki/Haiku" title="Haiku">haiku</a>). Seni ini berusaha keras untuk mengungkapkan intisari sejati dunia melalui gaya impressionisme dan gambaran tak terhias yang tak "dualistik". Pencarian untuk penerangan "sesaat" juga menyebabkan perkembangan penting lain sastra derivatif seperti <a href="/wiki/Chanoyu" class="mw-redirect" title="Chanoyu">Chanoyu</a> (upacara minum teh) atau <a href="/wiki/Ikebana" title="Ikebana">Ikebana</a>; seni merangkai bunga. Perkembangan ini sampai sejauh pendapat bahwa setiap kegiatan manusia merupakan sebuah kegiatan seni sarat dengan muatan spiritual dan estetika, pertama-tama apabila aktivitas itu berhubungan dengan teknik pertempuran (<a href="/wiki/Seni_beladiri" class="mw-redirect" title="Seni beladiri">seni beladiri</a>). </p><p>Zen telah sangat mempengaruhi perkembangan seni bela diri seperti <a href="/wiki/Kendo" title="Kendo">Kendo</a>, <a href="/w/index.php?title=Kyudo&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kyudo (halaman belum tersedia)">Kyudo</a>, <a href="/wiki/Judo" title="Judo">Judo</a>, <a href="/wiki/Karate" title="Karate">Karate</a> dan <a href="/wiki/Aikido" title="Aikido">Aikido</a>. Di Jepang kuno, Zen memiliki dampak besar pada prajurit Samurai, dan secara luas diadopsi sebagai agama resmi mereka. Samurai mencapai kesempurnaan dalam seni bela diri praktik <a href="/wiki/Zazen" title="Zazen">Zazen</a>. Praktik ini ideal bagi cara hidup Samurai karena menekankan pada diri ketenangan, kewaspadaan, dan kerelaan dalam menghadapi kematian. Bahkan dalam tingkat tertentu, Zen disebut agama Samurai. Pendekar besar <a href="/wiki/Miyamoto_Musashi" title="Miyamoto Musashi">Miyamoto Musashi</a> dan beberapa 47 Ronin adalah pakar Zen.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zen_di_Indonesia">Zen di Indonesia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Sunting bagian: Zen di Indonesia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=11" title="Sunting kode sumber bagian: Zen di Indonesia"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Terdapat beberapa kelompok Zen yang sekarang berkembang di Indonesia, termasuk tradisi <a href="/wiki/Plum_Village" class="mw-disambig" title="Plum Village">Plum Village</a>, <a href="/wiki/Dharma_Drum_Mountain" class="mw-redirect" title="Dharma Drum Mountain">Dharma Drum Mountain</a> (Chan Indonesia), dan <a href="/wiki/Fo_Guang_Shan" title="Fo Guang Shan">Fo Guang Shan</a> yang tersebar di kota-kota besar di Indonesia. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referensi">Referensi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Sunting bagian: Referensi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=12" title="Sunting kode sumber bagian: Referensi"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r18833634">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width" style="column-width: 30em;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-1">^</a></b></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.verywellmind.com/what-is-zen-meditation-4586721">"How to Know if Zen Meditation Is Right for You"</a>. <i>Verywell Mind</i> (dalam bahasa Inggris)<span class="reference-accessdate">. Diakses tanggal <span class="nowrap">2024-09-11</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=unknown&amp;rft.jtitle=Verywell+Mind&amp;rft.atitle=How+to+Know+if+Zen+Meditation+Is+Right+for+You&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.verywellmind.com%2Fwhat-is-zen-meditation-4586721&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fid.wikipedia.org%3AZen" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-2">^</a></b></span> <span class="reference-text">Goddard, Dwight (2007), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.nl/books?id=tL2R7QRsr5oC&amp;pg=PA11&amp;lpg=PA11&amp;dq=Goddard+%22natural+evolution+of+Buddhism+under+Taoist+conditions%22&amp;source=bl&amp;ots=uj9qcAULD2&amp;sig=-psJ3GDgEtNx5sF8ysSzgRQAc5A&amp;hl=nl&amp;sa=X&amp;ei=PUvQT7yALYqp8QPJ9NHQDA&amp;ved=0CDYQ6AEwAQ#v=onepage&amp;q&amp;f=false"><i>History of Ch'an Buddhism previous to the times of Hui-neng (Wie-lang). In: A Buddhist Bible</i></a>, Forgotten Books.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-3">^</a></b></span> <span class="reference-text">Lai, Whalen, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thezensite.com/ZenEssays/HistoricalZen/Buddhism_in_China.pdf"><i>Buddhism in China: A Historical Survey.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-4">^</a></b></span> <span class="reference-text">Brown Holt, Linda (1995), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.thezensite.com/ZenEssays/HistoricalZen/FromIndiatoChina.htm">"From India to China: Transformations in Buddhist Philosophy", <i>Qi: The Journal of Traditional Eastern Health &amp; Fitness.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-5">^</a></b></span> <span class="reference-text">Fowler, Merv (2005), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com.hk/books?id=8EoJ94fY58EC&amp;pg=PA79&amp;dq=chan+buddhism+taoism&amp;hl=zh-CN&amp;sa=X&amp;ei=NG7QT7mGLImTiAetzdz7Cw&amp;ved=0CFoQ6AEwBg#v=onepage&amp;q=chan%20buddhism%20taoism&amp;f=false"><i>Zen Buddhism: Beliefs and Practices</i></a>, Sussex Academic Press.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-6">^</a></b></span> <span class="reference-text">Dumoulin, Heinrich (2005), <i>Zen Buddhism: A History. Volume 1: India and China</i>, World Wisdom Books, halaman 168. <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/9780941532891" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-941532-89-1</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-7">^</a></b></span> <span class="reference-text">Dumoulin, Heinrich (2005), <i>Zen Buddhism: A History. Volume 1: India and China</i>, World Wisdom Books, halaman 85-94. <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/9780941532891" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-941532-89-1</a></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-8">^</a></b></span> <span class="reference-text">Schlütter, Morten (2008), <i>How Zen became Zen. The Dispute over Enlightenment and the Formation of Chan Buddhism in Song-Dynasty China</i>, Honolulu: University of Hawai'i Press, <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/9780824835088" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-8248-3508-8</a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-9">^</a></b></span> <span class="reference-text">Low, Albert (2006), <i>Hakuin on Kensho. The Four Ways of Knowing</i>, Boston &amp; London: Shambhala.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-10">^</a></b></span> <span class="reference-text">Suzuki, Shunryu (1997), <i>Branching streams flow in the darkness: Zen talks on the Sandokai</i>, University of California Press.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-11">^</a></b></span> <span class="reference-text">Buswell, Robert E (1993), <i>Ch'an Hermeneutics: A Korean View. In: Donald S. Lopez, Jr. (ed.)(1993),</i> Buddhist Hermeneutics, Delhi: Motilal Banarsidass.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-12">^</a></b></span> <span class="reference-text">Abe, Masao; Heine, Seteven (1996), <i>Zen and Comparative Studies</i>, University of Hawaii Press.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-13">^</a></b></span> <span class="reference-text">Lachs, Stuart (2012), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://zennist.typepad.com/files/lachszen_2012_02_11.docx.pdf"><i>Hua-t’ou: A Method of Zen Meditation.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-14">^</a></b></span> <span class="reference-text">Sheng, Yen. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chancenter.org/chanctr/ddp/talks/zuochan.html">"<i>Fundamentals of Meditation</i>"</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-15">^</a></b></span> <span class="reference-text">Soto Zen Text Project. "<i>Zazengi translation</i>". Stanford University.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-16">^</a></b></span> <span class="reference-text">Soto Zen Text Project. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.stanford.edu/group/scbs/sztp3/translations/gongyo_seiten/translations/part_3/fukan_zazengi.html">"<i>Fukan Zazengi</i>".</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080429201213/http://www.stanford.edu/group/scbs/sztp3/translations/gongyo_seiten/translations/part_3/fukan_zazengi.html">Diarsipkan</a> 2008-04-29 di <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Stanford University</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-17">^</a></b></span> <span class="reference-text">Loori, John Daido (2006), <i>Sitting with Koans: Essential Writings on Zen Koan Introspection</i>, Wisdom Publications, <a href="/wiki/Istimewa:Sumber_buku/0861713699" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-86171-369-9</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-18">^</a></b></span> <span class="reference-text">Lachs, Stuart (2006), <i>The Zen Master in America: Dressing the Donkey with Bells and Scarves.</i></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><b><a href="#cite_ref-19">^</a></b></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://zen-buddhism.net/martial-arts/zen-and-martial-arts.html"><i>Zen &amp; Martial Arts</i></a> zen-buddhism.net</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pranala_luar">Pranala luar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Sunting bagian: Pranala luar" class="mw-editsection-visualeditor"><span>sunting</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Zen&amp;action=edit&amp;section=13" title="Sunting kode sumber bagian: Pranala luar"><span>sunting sumber</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#777; cursor:help;" title="Bahasa Indonesia" lang="Indonesia">(Indonesia)</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://wrhphilosophers.blogspot.co.id/2017/12/kisah-zen-ajaran-hsuan-tsang-perjalanan-pikiran.html">Pikiran Pemula</a></li> <li><span style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#777; cursor:help;" title="Bahasa Indonesia" lang="Indonesia">(Indonesia)</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://meditasizen.com/">Meditasi Zen</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140426233752/http://meditasizen.com/">Diarsipkan</a> 2014-04-26 di <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>.</li> <li><span style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#777; cursor:help;" title="Bahasa Indonesia" lang="Indonesia">(Indonesia)</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chanindo.com/">Chan Indonesia</a></li> <li><span style="font-size:0.95em; font-weight:bold; color:#777; cursor:help;" title="Bahasa Inggris" lang="Inggris">(Inggris)</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chancenter.org/chanctr/ddp/talks/zuochan.html">Fundamentals of Meditation</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r23782733">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r25847331">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r23782733" /></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="25px&amp;#124;link=Dharmacakra_Topik_Buddhisme_25px&amp;#124;link=Bendera_Buddhis" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3" style="background-color:#ffd068;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r18590415" /><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-lihat"><a href="/wiki/Templat:Topik_Buddhisme" title="Templat:Topik Buddhisme"><abbr title="Lihat templat ini">l</abbr></a></li><li class="nv-bicara"><a href="/wiki/Pembicaraan_Templat:Topik_Buddhisme" title="Pembicaraan Templat:Topik Buddhisme"><abbr title="Diskusikan templat ini">b</abbr></a></li><li class="nv-sunting"><a class="external text" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Templat:Topik_Buddhisme&amp;action=edit"><abbr title="Sunting templat ini">s</abbr></a></li></ul></div><div id="25px&amp;#124;link=Dharmacakra_Topik_Buddhisme_25px&amp;#124;link=Bendera_Buddhis" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Dharmacakra" title="Dharmacakra"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Buddhism_Symbol.png/40px-Buddhism_Symbol.png" decoding="async" width="25" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Buddhism_Symbol.png/60px-Buddhism_Symbol.png 2x" data-file-width="267" data-file-height="278" /></a></span>&#160;&#160;&#160;Topik <a href="/wiki/Buddhisme" title="Buddhisme">Buddhisme</a>&#160;&#160;&#160;<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bendera_Buddhis" title="Bendera Buddhis"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Buddhism.svg/40px-Flag_of_Buddhism.svg.png" decoding="async" width="25" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Buddhism.svg/60px-Flag_of_Buddhism.svg.png 2x" data-file-width="450" data-file-height="300" /></a></span></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="background-color:#ffd068;"><div><div class="hlist"> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Global_thinking.svg" class="mw-file-description" title="Outline"><img alt="Outline" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/20px-Global_thinking.svg.png" decoding="async" width="10" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Global_thinking.svg/40px-Global_thinking.svg.png 2x" data-file-width="130" data-file-height="200" /></a></span> <a href="/w/index.php?title=Garis_besar_Buddhisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Garis besar Buddhisme (halaman belum tersedia)">Garis besar</a></li> <li><a href="/wiki/Daftar_istilah_Buddhisme" title="Daftar istilah Buddhisme">Daftar istilah</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Indeks_artikel_terkait_Buddhisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Indeks artikel terkait Buddhisme (halaman belum tersedia)">Indeks</a></li></ul> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Sejarah_Buddhisme" title="Sejarah Buddhisme">Sejarah</a></li><li>Penyebaran</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Garis_waktu_Buddhisme" title="Garis waktu Buddhisme">Garis waktu</a></li> <li><a href="/wiki/Sidang_Buddhis" title="Sidang Buddhis">Sidang Buddhis</a></li> <li><a href="/wiki/Penyebaran_Buddhisme_di_sepanjang_Jalur_Sutra" title="Penyebaran Buddhisme di sepanjang Jalur Sutra">Jalur Sutra</a></li> <li><a href="/wiki/Kemunduran_Buddhisme_di_anak_benua_India" title="Kemunduran Buddhisme di anak benua India">Anak benua India</a></li></ul> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Buddhisme_awal" class="mw-disambig" title="Buddhisme awal">Buddhisme awal</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Buddhisme_prasektarian" title="Buddhisme prasektarian">Prasektarian</a></li> <li><a href="/wiki/Aliran_Buddhis_awal" title="Aliran Buddhis awal">Aliran awal</a> <ul><li><a href="/wiki/Mah%C4%81s%C4%81%E1%B9%81ghika" title="Mahāsāṁghika">Mahāsāṁghika</a></li> <li><a href="/wiki/Sthavira_nik%C4%81ya" title="Sthavira nikāya">Sthaviravāda</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kitab_Buddhis_awal" title="Kitab Buddhis awal">Kitab awal</a> <ul><li><a href="/wiki/Nik%C4%81ya" title="Nikāya">Nikāya</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%80gama_(Buddhisme)" title="Āgama (Buddhisme)">Āgama</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Benua</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Asia_Tenggara" title="Buddhisme di Asia Tenggara">Asia Tenggara</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Asia_Timur" title="Buddhisme di Asia Timur">Asia Timur</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Asia_Tengah" title="Buddhisme di Asia Tengah">Asia Tengah</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Timur_Tengah" title="Buddhisme di Timur Tengah">Timur Tengah</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_dunia_Barat" title="Buddhisme di dunia Barat">Dunia Barat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Australia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Australia (halaman belum tersedia)">Australia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Oseania&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Oseania (halaman belum tersedia)">Oseania</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Benua_Amerika&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Benua Amerika (halaman belum tersedia)">Amerika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Eropa&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Eropa (halaman belum tersedia)">Eropa</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Afrika" title="Buddhisme di Afrika">Afrika</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Populasi signifikan</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Tiongkok" title="Buddhisme di Tiongkok">Tiongkok</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Thailand" title="Buddhisme di Thailand">Thailand</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Jepang" title="Buddhisme di Jepang">Jepang</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Myanmar" title="Buddhisme di Myanmar">Myanmar</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Sri_Lanka" title="Buddhisme di Sri Lanka">Sri Lanka</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Vietnam" title="Buddhisme di Vietnam">Vietnam</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Kamboja" title="Buddhisme di Kamboja">Kamboja</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Korea" title="Buddhisme di Korea">Korea</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Taiwan" title="Buddhisme di Taiwan">Taiwan</a></li> <li><a href="/wiki/Sejarah_Buddhisme_di_India" title="Sejarah Buddhisme di India">India</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_di_Malaysia&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme di Malaysia (halaman belum tersedia)">Malaysia</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Laos" title="Buddhisme di Laos">Laos</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Indonesia" title="Buddhisme di Indonesia">Indonesia</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Amerika_Serikat" title="Buddhisme di Amerika Serikat">Amerika Serikat</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_di_Singapura" title="Buddhisme di Singapura">Singapura</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="8" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Aliran_Buddhisme" title="Aliran Buddhisme">Aliran</a></li><li>Tradisi</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Konsensus_pemersatu_Therav%C4%81da_dan_Mah%C4%81y%C4%81na" title="Konsensus pemersatu Theravāda dan Mahāyāna">Konsensus pemersatu</a></li></ul> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Aliran arus utama</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Therav%C4%81da" title="Theravāda">Theravāda</a></li> <li><a href="/wiki/Mah%C4%81y%C4%81na" title="Mahāyāna">Mahāyāna</a></li> <li><a href="/wiki/Wajrayana" class="mw-redirect" title="Wajrayana">Vajrayāna</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Sinkretisme" title="Sinkretisme">Sinkretis</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Majelis_Buddhayana_Indonesia" title="Majelis Buddhayana Indonesia">Buddhayana</a></li> <li><a href="/wiki/Tridharma" title="Tridharma">Tridharma</a></li> <li><a href="/wiki/Aliran_Maitreya" class="mw-disambig" title="Aliran Maitreya">Aliran Maitreya</a> <ul><li><a href="/wiki/Ikuanisme" title="Ikuanisme">Yīguàndào</a></li> <li><a href="/wiki/Mi_Le_Da_Dao" class="mw-redirect" title="Mi Le Da Dao">Mílèdàdào</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Tradisi_Dhammakaya" title="Tradisi Dhammakaya">Dhammakāya</a></li> <li><a href="/wiki/Ajaran_Siwa-Buddha" title="Ajaran Siwa-Buddha">Siwa-Buddha</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Tripitaka" title="Tripitaka">Tripitaka</a></li><li><a href="/wiki/Kitab_Buddhis" title="Kitab Buddhis">Kitab</a></li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Therav%C4%81da#Kitab_Suci" title="Theravāda">Theravāda</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Tripitaka_Pali" title="Tripitaka Pali">Tripitaka Pali</a></li> <li><a href="/wiki/Komentar_(Therav%C4%81da)" title="Komentar (Theravāda)">Komentar</a></li> <li><a href="/wiki/Subkomentar_(Therav%C4%81da)" title="Subkomentar (Theravāda)">Subkomentar</a></li> <li><a href="/wiki/Sastra_Pali" title="Sastra Pali">Sastra Pali</a></li> <li><a href="/wiki/Paritta" title="Paritta">Paritta</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Mah%C4%81y%C4%81na#Kitab_Suci" title="Mahāyāna">Mahāyāna</a>-<a href="/wiki/Vajray%C4%81na#Kitab_Suci" class="mw-redirect" title="Vajrayāna">Vajrayāna</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Tripitaka_Tionghoa" title="Tripitaka Tionghoa">Tripitaka Tionghoa</a> <ul><li><a href="/wiki/Tripitaka_Taish%C5%8D" title="Tripitaka Taishō">Tripitaka Taishō</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Tripitaka_Tibet" title="Tripitaka Tibet">Tripitaka Tibet</a> <ul><li><a href="/wiki/Kangyur" title="Kangyur">Kangyur</a></li> <li><a href="/wiki/Tengyur" title="Tengyur">Tengyur</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Dh%C4%81ra%E1%B9%87%C4%AB" title="Dhāraṇī">Dhāraṇī</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Kitab daring</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://suttacentral.net/?lang=id">SuttaCentral</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tipitaka.app/">Chaṭṭha Saṅgāyana Tipiṭaka</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dhammatalks.org/">dhammatalks.org</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://84000.co/">84000</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ntireader.org/taisho/taisho.html">NTI Reader - Taishō</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Buddhatta" class="mw-redirect" title="Buddhatta">Buddha</a></li><li><a href="/wiki/Bodhisatwa" title="Bodhisatwa">Bodhisatwa</a></li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Buddha saat ini dan keluarga</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Siddhattha_Gotama" title="Siddhattha Gotama">Gotama</a></li> <li><a href="/wiki/Mukjizat_Buddha_Gotama" title="Mukjizat Buddha Gotama">Mukjizat</a></li> <li><a href="/wiki/Sakya_(klan)" title="Sakya (klan)">Klan</a></li> <li><a href="/wiki/Keluarga_Siddhattha_Gotama" title="Keluarga Siddhattha Gotama">Keluarga</a> <ul><li><a href="/wiki/%C5%9Auddhodana" title="Śuddhodana">Śuddhodana</a></li> <li><a href="/wiki/M%C4%81y%C4%81" title="Māyā">Māyā</a></li> <li><a href="/wiki/Mah%C4%81paj%C4%81pat%C4%AB_Gotam%C4%AB" title="Mahāpajāpatī Gotamī">Pajāpatī Gotamī</a></li> <li><a href="/wiki/Yasodhar%C4%81" title="Yasodharā">Yasodharā</a></li> <li><a href="/wiki/R%C4%81hula" title="Rāhula">Rāhula</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">4 tempat suci utama</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Lumbin%C4%AB" title="Lumbinī">Lumbinī</a></li> <li><a href="/wiki/Bodh_Gaya" title="Bodh Gaya">Buddhagayā</a></li> <li><a href="/wiki/Sarnath" title="Sarnath">Isipatana</a></li> <li><a href="/wiki/Kushinagar" title="Kushinagar">Kusinārā</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Buddha penting sebelumnya</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/D%C4%ABpa%E1%B9%85kara" title="Dīpaṅkara">Dīpaṅkara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vipass%C4%AB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vipassī (halaman belum tersedia)">Vipassī</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikh%C4%AB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Sikhī (halaman belum tersedia)">Sikhī</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vessabh%C5%AB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Vessabhū (halaman belum tersedia)">Vessabhū</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kakusandha&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kakusandha (halaman belum tersedia)">Kakusandha</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ko%E1%B9%87%C4%81gamana&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Koṇāgamana (halaman belum tersedia)">Koṇāgamana</a></li> <li><a href="/wiki/Kassapa" title="Kassapa">Kassapa</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Buddha selanjutnya</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Metteyya" title="Metteyya">Metteyya</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Bawahan</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Dewa_(Buddhisme)" title="Dewa (Buddhisme)">Dewa</a></li> <li><a href="/wiki/Brahma_(Buddhisme)" title="Brahma (Buddhisme)">Brahma</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Mah%C4%81y%C4%81na#Praktik" title="Mahāyāna">Mahāyāna</a>-<a href="/wiki/Vajray%C4%81na#Praktik" class="mw-redirect" title="Vajrayāna">Vajrayāna</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b><span style="font-size:90%;">Buddha terkenal:</span></b></li> <li><a href="/wiki/Lima_Buddha_Kebijaksanaan" title="Lima Buddha Kebijaksanaan">Lima Buddha Kebijaksanaan</a> <ul><li><a href="/wiki/Amit%C4%81bha" title="Amitābha">Amitābha</a></li> <li><a href="/wiki/Vairocana" title="Vairocana">Vairocana</a></li> <li><a href="/wiki/Ak%E1%B9%A3obhya" title="Akṣobhya">Akṣobhya</a></li> <li><a href="/wiki/Ratnasa%E1%B9%81bhava" title="Ratnasaṁbhava">Ratnasaṁbhava</a></li> <li><a href="/wiki/Amoghasiddhi" title="Amoghasiddhi">Amoghasiddhi</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Padmasa%E1%B9%81bhava" title="Padmasaṁbhava">Padmasaṁbhava</a></li> <li><a href="/wiki/Bhai%E1%B9%A3ajyaguru" title="Bhaiṣajyaguru">Bhaiṣajyaguru</a></li></ul> <ul><li><b><span style="font-size:90%;">Bodhisatwa terkenal:</span></b></li> <li><a href="/wiki/Daftar_Bodhisatwa" title="Daftar Bodhisatwa">Daftar Bodhisatwa</a></li> <li><a href="/wiki/Ma%C3%B1ju%C5%9Br%C4%AB" title="Mañjuśrī">Mañjuśrī</a></li> <li><a href="/wiki/K%E1%B9%A3itigarbha" title="Kṣitigarbha">Kṣitigarbha</a></li> <li><a href="/wiki/Awalokiteswara" title="Awalokiteswara">Avalokiteśvara</a></li> <li><a href="/wiki/Samantabhadra" title="Samantabhadra">Samantabhadra</a></li> <li><a href="/wiki/Vajrap%C4%81%E1%B9%87i" title="Vajrapāṇi">Vajrapāṇi</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Dhamma" title="Dhamma">Dhamma</a></li><li>Ajaran</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Empat_Kebenaran_Mulia" title="Empat Kebenaran Mulia">Empat Kebenaran Mulia</a></li> <li><a href="/wiki/Jalan_Mulia_Berunsur_Delapan" title="Jalan Mulia Berunsur Delapan">Jalan Mulia Berunsur Delapan</a></li> <li><a href="/wiki/Trilaksana" title="Trilaksana">Trilaksana</a> <ul><li><a href="/wiki/Ketidakkekalan_(Buddhisme)" title="Ketidakkekalan (Buddhisme)">Ketidakkekalan</a></li> <li><a href="/wiki/Penderitaan_(Buddhisme)" title="Penderitaan (Buddhisme)">Penderitaan</a></li> <li><a href="/wiki/Tanpa_atma" title="Tanpa atma">Tanpa atma</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pandangan_(Buddhisme)" title="Pandangan (Buddhisme)">Pandangan</a></li> <li><a href="/wiki/Titthiya" title="Titthiya">Titthiya</a></li> <li><a href="/wiki/Ketuhanan_dalam_Buddhisme" title="Ketuhanan dalam Buddhisme">Ketuhanan</a></li> <li><a href="/wiki/Niy%C4%81ma" title="Niyāma">Niyāma</a></li> <li><a href="/wiki/Keyakinan_dalam_Buddhisme" title="Keyakinan dalam Buddhisme">Keyakinan</a></li> <li><a href="/wiki/Triratna" title="Triratna">Triratna</a></li> <li><a href="/wiki/Pancasila_(Buddhisme)" title="Pancasila (Buddhisme)">Pancasila</a></li> <li><a href="/wiki/M%C4%81ra" title="Māra">Māra</a></li> <li><a href="/wiki/Karma_dalam_Buddhisme" title="Karma dalam Buddhisme">Karma</a></li> <li><a href="/wiki/Nirwana" title="Nirwana">Nirwana</a></li> <li><a href="/wiki/Kemunculan_Bersebab" title="Kemunculan Bersebab">Kemunculan Bersebab</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Gugusan_(Buddhisme)" title="Gugusan (Buddhisme)">Gugusan</a> <ul><li><a href="/wiki/Materi_(Buddhisme)" class="mw-redirect" title="Materi (Buddhisme)">Materi</a></li> <li><a href="/wiki/Kesadaran_(Buddhisme)" title="Kesadaran (Buddhisme)">Kesadaran</a></li> <li><a href="/wiki/Persepsi_(Buddhisme)" title="Persepsi (Buddhisme)">Persepsi</a></li> <li><a href="/wiki/Perasaan_(Buddhisme)" title="Perasaan (Buddhisme)">Perasaan</a></li> <li><a href="/wiki/Sa%E1%B9%85kh%C4%81ra" title="Saṅkhāra">Saṅkhāra</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Unsur_(Buddhisme)" title="Unsur (Buddhisme)">Unsur</a></li> <li><a href="/wiki/Landasan_indra" title="Landasan indra">Landasan indra</a></li> <li><a href="/wiki/Loka_(Buddhisme)" title="Loka (Buddhisme)">Loka</a></li> <li><a href="/wiki/Punarbawa" title="Punarbawa">Punarbawa</a></li> <li><a href="/wiki/Samsara_(Buddhisme)" title="Samsara (Buddhisme)">Samsara</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhi" title="Bodhi">Bodhi</a></li> <li><a href="/wiki/Abhi%C3%B1%C3%B1%C4%81" title="Abhiññā">Abhiññā</a></li> <li><a href="/wiki/Cetasika" title="Cetasika">Cetasika</a></li> <li><a href="/wiki/Pengotor_batin" title="Pengotor batin">Pengotor batin</a></li> <li><a href="/wiki/Noda_batin" title="Noda batin">Noda batin</a></li> <li><a href="/wiki/Belenggu_(Buddhisme)" title="Belenggu (Buddhisme)">Belenggu</a></li> <li><a href="/wiki/Rintangan_(Buddhisme)" title="Rintangan (Buddhisme)">Rintangan</a></li> <li><a href="/wiki/Kekuatan_(Buddhisme)" title="Kekuatan (Buddhisme)">Kekuatan</a></li> <li><a href="/wiki/Hasrat_(Buddhisme)" title="Hasrat (Buddhisme)">Hasrat</a></li> <li><a href="/wiki/Nafsu_(Buddhisme)" title="Nafsu (Buddhisme)">Nafsu (Keserakahan)</a></li> <li><a href="/wiki/Kebencian_(Buddhisme)" title="Kebencian (Buddhisme)">Kebencian</a></li> <li><a href="/wiki/Moha_(Buddhisme)" title="Moha (Buddhisme)">Moha</a> <ul><li><a href="/wiki/Ketidaktahuan_(Buddhisme)" title="Ketidaktahuan (Buddhisme)">Ketidaktahuan</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Kemelekatan_(Buddhisme)" title="Kemelekatan (Buddhisme)">Kemelekatan</a></li> <li><a href="/wiki/Perhatian_penuh_(Buddhisme)" class="mw-redirect" title="Perhatian penuh (Buddhisme)">Perhatian penuh</a></li> <li><a href="/wiki/Bodhipakkhiy%C4%81dhamm%C4%81" title="Bodhipakkhiyādhammā">Bodhipakkhiyā</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Kebajikan_(Buddhisme)" title="Kebajikan (Buddhisme)">Kebajikan</a></li> <li><a href="/wiki/Paramita" title="Paramita">Paramita</a></li> <li><a href="/wiki/Malu_(Buddhisme)" title="Malu (Buddhisme)">Malu</a></li> <li><a href="/wiki/Takut_(Buddhisme)" title="Takut (Buddhisme)">Takut</a></li> <li><a href="/wiki/D%C4%81na#Buddhisme" title="Dāna">Dana</a></li> <li><a href="/wiki/Sila_(Buddhisme)" title="Sila (Buddhisme)">Sila</a></li> <li><a href="/wiki/Meditasi_(Buddhisme)" title="Meditasi (Buddhisme)">Meditasi</a> <ul><li><a href="/wiki/Samatha-vipassan%C4%81" title="Samatha-vipassanā">Samatha-vipassanā</a></li> <li><a href="/wiki/%C4%80n%C4%81p%C4%81nasati" title="Ānāpānasati">Ānāpānasati</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Satipa%E1%B9%AD%E1%B9%ADh%C4%81na&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Satipaṭṭhāna (halaman belum tersedia)">Satipaṭṭhāna</a></li> <li><a href="/wiki/Kamma%E1%B9%AD%E1%B9%ADh%C4%81na" title="Kammaṭṭhāna">Kammaṭṭhāna</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Pelepasan_(Buddhisme)" title="Pelepasan (Buddhisme)">Pelepasan</a></li> <li><a href="/wiki/Kebijaksanaan_(Buddhisme)" title="Kebijaksanaan (Buddhisme)">Kebijaksanaan</a></li> <li><a href="/wiki/Energi_(Buddhisme)" class="mw-redirect" title="Energi (Buddhisme)">Energi</a></li> <li><a href="/wiki/Kesabaran_(Buddhisme)" title="Kesabaran (Buddhisme)">Kesabaran</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kebenaran_(Buddhisme)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kebenaran (Buddhisme) (halaman belum tersedia)">Kebenaran</a></li> <li><a href="/wiki/Tekad_(Buddhisme)" title="Tekad (Buddhisme)">Tekad</a></li> <li><a href="/wiki/Brahmavih%C4%81ra" class="mw-redirect" title="Brahmavihāra">Brahmavihāra</a> <ul><li><a href="/wiki/Cinta_kasih_(Buddhisme)" title="Cinta kasih (Buddhisme)">Cinta kasih</a></li> <li><a href="/wiki/Karuna_(Buddhisme)" title="Karuna (Buddhisme)">Karuna</a></li> <li><a href="/wiki/Simpati_(Buddhisme)" title="Simpati (Buddhisme)">Simpati</a></li> <li><a href="/wiki/Ketenangan_(Buddhisme)" title="Ketenangan (Buddhisme)">Ketenangan</a></li> <li><a href="/wiki/Keseimbangan_batin_(Buddhisme)" title="Keseimbangan batin (Buddhisme)">Keseimbangan batin</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Astasila" title="Astasila">Astasila</a></li> <li><a href="/wiki/Bakti_(Buddhisme)" title="Bakti (Buddhisme)">Bakti</a> <ul><li><a href="/wiki/Puja_(Buddhisme)" title="Puja (Buddhisme)">Puja</a></li> <li><a href="/wiki/Namaskara_(Buddhisme)" title="Namaskara (Buddhisme)">Namaskara</a></li> <li><a href="/wiki/Pradaksina" title="Pradaksina">Pradaksina</a></li> <li><a href="/wiki/Pindapata" title="Pindapata">Pindapata</a></li> <li><a href="/wiki/Pelimpahan_jasa" title="Pelimpahan jasa">Pelimpahan jasa</a></li> <li><a href="/wiki/Ziarah_(Buddhisme)" title="Ziarah (Buddhisme)">Ziarah</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/S%C4%81dhu_(Buddhisme)" title="Sādhu (Buddhisme)">Sādhu</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Sangha" title="Sangha">Sangha</a></li><li><a href="/wiki/Majelis_(Buddhisme)" title="Majelis (Buddhisme)">Majelis</a></li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/S%C4%81riputta" title="Sāriputta">Sāriputta</a></li> <li><a href="/wiki/Moggall%C4%81na" title="Moggallāna">Moggallāna</a></li> <li><a href="/wiki/Sepuluh_murid_utama_Buddha" title="Sepuluh murid utama Buddha">10 murid utama Buddha Gotama</a></li> <li><a href="/wiki/Vinaya" title="Vinaya">Vinaya</a></li> <li><a href="/wiki/Pabbajj%C4%81" title="Pabbajjā">Pabbajjā</a></li> <li><a href="/wiki/Upasampad%C4%81" title="Upasampadā">Upasampadā</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;">Jenis penganut</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/S%C4%81vaka" title="Sāvaka">Sāvaka</a></li> <li><a href="/wiki/Upasaka-upasika" title="Upasaka-upasika">Upasaka-upasika</a></li> <li><a href="/wiki/Kappiya" title="Kappiya">Kappiya</a></li> <li><a href="/wiki/A%E1%B9%AD%E1%B9%ADhas%C4%ABlan%C4%AB" title="Aṭṭhasīlanī">Aṭṭhasīlanī</a></li> <li><a href="/wiki/Sayalay" title="Sayalay">Sayalay</a></li> <li><a href="/wiki/Samanera-samaneri" title="Samanera-samaneri">Samanera-samaneri</a></li> <li><a href="/wiki/Biksu" title="Biksu">Biksu</a></li> <li><a href="/wiki/Biksuni" title="Biksuni">Biksuni</a></li> <li><a href="/wiki/Kaly%C4%81%E1%B9%87amitta" title="Kalyāṇamitta">Kalyāṇamitta</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Empat_tingkat_kemuliaan" title="Empat tingkat kemuliaan">4 tingkat kemuliaan</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Sotapana" title="Sotapana">Sotapana</a></li> <li><a href="/wiki/Sakadagami" title="Sakadagami">Sakadagami</a></li> <li><a href="/wiki/Anagami" title="Anagami">Anagami</a></li> <li><a href="/wiki/Arahat" title="Arahat">Arahat</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:#FFE7B3;"><a href="/wiki/Tempat_ibadah_Buddhisme" title="Tempat ibadah Buddhisme">Tempat ibadah</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Wihara" title="Wihara">Wihara</a> <ul><li><a href="/wiki/Wat" title="Wat">Wat</a></li> <li><a href="/wiki/Kyaung" title="Kyaung">Kyaung</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Sima_(Buddhisme)" title="Sima (Buddhisme)">Sima</a></li> <li><a href="/wiki/Kuti_(Buddhisme)" title="Kuti (Buddhisme)">Kuti</a></li> <li><a href="/wiki/Cetiya" title="Cetiya">Cetiya</a> <ul><li><a href="/wiki/Stupa" title="Stupa">Stupa</a></li> <li><a href="/wiki/Pagoda" title="Pagoda">Pagoda</a></li> <li><a href="/wiki/Candi" title="Candi">Candi</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/wiki/Hari_raya_Buddhis" title="Hari raya Buddhis">Hari raya</a></li><li>Peringatan</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/Waisak" title="Waisak">Waisak</a></li> <li><a href="/wiki/Asalha" title="Asalha">Asalha</a></li> <li><a href="/wiki/Magha_(Buddhisme)" class="mw-redirect" title="Magha (Buddhisme)">Magha</a></li> <li><a href="/wiki/Kathina" title="Kathina">Kathina</a></li> <li><a href="/wiki/Hari_Abhidhamma" title="Hari Abhidhamma">Hari Abhidhamma</a></li> <li><a href="/wiki/Uposatha" title="Uposatha">Uposatha</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background-color:#ffd068;;width:1%"><div class="hlist"><ul><li><a href="/w/index.php?title=Budaya_Buddhisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Budaya Buddhisme (halaman belum tersedia)">Budaya</a></li><li>Masyarakat</li></ul></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_aborsi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan aborsi (halaman belum tersedia)">Aborsi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_agama-agama_Timur&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan agama-agama Timur (halaman belum tersedia)">Agama-agama Timur</a></li> <li><a href="/wiki/Anikonisme_dalam_Buddhisme" title="Anikonisme dalam Buddhisme">Anikonisme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arsitektur_Buddhis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Arsitektur Buddhis (halaman belum tersedia)">Arsitektur</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Atomisme_Buddhis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Atomisme Buddhis (halaman belum tersedia)">Atomisme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bah%C3%A1%CA%BC%C3%AD_dan_Buddhisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Baháʼí dan Buddhisme (halaman belum tersedia)">Baháʼí</a></li> <li><a href="/wiki/Bendera_Buddhis" title="Bendera Buddhis">Bendera Buddhis</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Terjun_Aktif" title="Buddhisme Terjun Aktif">Buddhisme Terjun Aktif</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_bunuh_diri&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan bunuh diri (halaman belum tersedia)">Bunuh diri</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_demokrasi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan demokrasi (halaman belum tersedia)">Demokrasi</a></li> <li><a href="/wiki/Darmacakra" title="Darmacakra">Darmacakra</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_dunia_Romawi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan dunia Romawi (halaman belum tersedia)">Dunia Romawi</a></li> <li><a href="/wiki/Ekonomi_Buddhis" title="Ekonomi Buddhis">Ekonomi</a></li> <li><a href="/wiki/Filsafat_Buddhis" title="Filsafat Buddhis">Filsafat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_filsafat_Barat&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan filsafat Barat (halaman belum tersedia)">Filsafat Barat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_Gnostisisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan Gnostisisme (halaman belum tersedia)">Gnostisisme</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_Helenistik" title="Buddhisme Helenistik">Helenistik</a></li> <li><a href="/wiki/Hidangan_Buddhis" title="Hidangan Buddhis">Hidangan</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_dan_Hinduisme" title="Buddhisme dan Hinduisme">Hinduisme</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_humanistik" title="Buddhisme humanistik">Humanisme</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_dan_ilmu_pengetahuan" title="Buddhisme dan ilmu pengetahuan">Ilmu pengetahuan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_Jainisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan Jainisme (halaman belum tersedia)">Jainisme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kalender_Buddhis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Kalender Buddhis (halaman belum tersedia)">Kalender</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_kasta&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan kasta (halaman belum tersedia)">Kasta</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_kecerdasan_buatan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan kecerdasan buatan (halaman belum tersedia)">Kecerdasan buatan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_kekerasan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan kekerasan (halaman belum tersedia)">Kekerasan</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_dan_Kekristenan" title="Buddhisme dan Kekristenan">Kekristenan</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Pengaruh_Buddhisme_terhadap_Kekristenan&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Pengaruh Buddhisme terhadap Kekristenan (halaman belum tersedia)">Pengaruh</a></li> <li><a href="/wiki/Perbandingan_Buddhisme_dengan_Kekristenan" title="Perbandingan Buddhisme dengan Kekristenan">Perbandingan</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_masturbasi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan masturbasi (halaman belum tersedia)">Masturbasi</a></li> <li><a href="/wiki/Modernisme_Buddhis" title="Modernisme Buddhis">Modernisme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Musik_Buddhis&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Musik Buddhis (halaman belum tersedia)">Musik</a></li> <li><a href="/wiki/Navay%C4%81na" title="Navayāna">Navayāna</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_dan_orientasi_seksual" title="Buddhisme dan orientasi seksual">Orientasi seksual</a></li> <li><a href="/wiki/Penindasan_terhadap_Buddhis" title="Penindasan terhadap Buddhis">Penindasan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Perempuan_dalam_Buddhisme&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Perempuan dalam Buddhisme (halaman belum tersedia)">Perempuan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_psikologi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan psikologi (halaman belum tersedia)">Psikologi</a></li> <li><a href="/wiki/Relik_yang_berhubungan_dengan_Buddha" title="Relik yang berhubungan dengan Buddha">Relik Buddha</a></li> <li><a href="/wiki/Rupang_Buddha" title="Rupang Buddha">Rupang Buddha</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_dan_seksualitas" title="Buddhisme dan seksualitas">Seksualitas</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhisme_sekuler" title="Buddhisme sekuler">Sekularisme</a></li> <li><a href="/wiki/Seni_rupa_Buddhisme" title="Seni rupa Buddhisme">Seni rupa</a></li> <li><a href="/wiki/Sosialisme_Buddhis" title="Sosialisme Buddhis">Sosialisme</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Buddhisme_dan_Teosofi&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Buddhisme dan Teosofi (halaman belum tersedia)">Teosofi</a></li> <li><a href="/wiki/Vegetarisme_Buddhis" class="mw-redirect" title="Vegetarisme Buddhis">Vegetarisme</a></li> <li><a href="/wiki/Buddhis_Yahudi" title="Buddhis Yahudi">Yahudi</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3" style="background-color:#ffd068;"><div><div class="hlist"> <ul><li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="Category"><img alt="Category" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/Kategori:Buddhisme" title="Kategori:Buddhisme">Kategori</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:P_religion_world.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/20px-P_religion_world.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/28/P_religion_world.svg/40px-P_religion_world.svg.png 1.5x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Portal:Agama" title="Portal:Agama">Portal&#32;Agama</a></li> <li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Berkas:Dharma_Wheel_(black).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Dharma_Wheel_%28black%29.png/20px-Dharma_Wheel_%28black%29.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Dharma_Wheel_%28black%29.png/40px-Dharma_Wheel_%28black%29.png 1.5x" data-file-width="2048" data-file-height="2048" /></a></span>&#160;<a href="/wiki/Portal:Buddhisme" title="Portal:Buddhisme">Portal&#32;Buddhisme</a></li></ul> </div></div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐94d7dc785‐fll9l Cached time: 20250404133820 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.336 seconds Real time usage: 0.461 seconds Preprocessor visited node count: 1206/1000000 Post‐expand include size: 116436/2097152 bytes Template argument size: 1387/2097152 bytes Highest expansion depth: 11/100 Expensive parser function count: 2/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 43874/5000000 bytes Lua time usage: 0.143/10.000 seconds Lua memory usage: 3708278/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 303.401 1 -total 35.12% 106.545 7 Templat:Navbox 32.55% 98.744 1 Templat:Buddhisme-topik 17.11% 51.909 1 Templat:Rapikan 16.39% 49.720 1 Templat:Ambox 16.36% 49.639 1 Templat:Reflist 11.83% 35.883 1 Templat:Buddhisme_Mahayana 11.17% 33.889 1 Templat:Sidebar_with_collapsible_lists 10.35% 31.414 8 Templat:Hlist 9.21% 27.943 1 Templat:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key idwiki:pcache:3953:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250404133820 and revision id 26964629. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Diperoleh dari "<a dir="ltr" href="https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Zen&amp;oldid=26964629">https://id.wikipedia.org/w/index.php?title=Zen&amp;oldid=26964629</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Istimewa:Daftar_kategori" title="Istimewa:Daftar kategori">Kategori</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:Zen" title="Kategori:Zen">Zen</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Buddhisme" title="Kategori:Buddhisme">Buddhisme</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Aliran_Buddhisme" title="Kategori:Aliran Buddhisme">Aliran Buddhisme</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Mahayana" title="Kategori:Mahayana">Mahayana</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Buddhisme_di_Jepang" title="Kategori:Buddhisme di Jepang">Buddhisme di Jepang</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Kategori tersembunyi: <ul><li><a href="/wiki/Kategori:CS1_sumber_berbahasa_Inggris_(en)" title="Kategori:CS1 sumber berbahasa Inggris (en)">CS1 sumber berbahasa Inggris (en)</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Templat_webarchive_tautan_wayback" title="Kategori:Templat webarchive tautan wayback">Templat webarchive tautan wayback</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Halaman_yang_menggunakan_pranala_magis_ISBN" title="Kategori:Halaman yang menggunakan pranala magis ISBN">Halaman yang menggunakan pranala magis ISBN</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Semua_artikel_yang_perlu_dirapikan" title="Kategori:Semua artikel yang perlu dirapikan">Semua artikel yang perlu dirapikan</a></li><li><a href="/wiki/Kategori:Artikel_yang_belum_dirapikan_Februari_2025" title="Kategori:Artikel yang belum dirapikan Februari 2025">Artikel yang belum dirapikan Februari 2025</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Halaman ini terakhir diubah pada 25 Februari 2025, pukul 07.28.</li> <li id="footer-info-copyright">Teks tersedia di bawah <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.en">Lisensi Atribusi-BerbagiSerupa Creative Commons</a>; ketentuan tambahan mungkin berlaku. Lihat <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Ketentuan Penggunaan</a> untuk rincian lebih lanjut.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Kebijakan privasi</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Tentang">Tentang Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Penyangkalan_umum">Penyangkalan</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Kode Etik</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Pengembang</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/id.wikipedia.org">Statistik</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Pernyataan kuki</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//id.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Zen&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Tampilan seluler</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Pencarian</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Telusuri Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Istimewa:Pencarian"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Cari</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Daftar isi" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Gulingkan daftar isi" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Gulingkan daftar isi</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Zen</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>105 bahasa</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Bagian baru</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-7dbbdd594f-btwdf","wgBackendResponseTime":144,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.336","walltime":"0.461","ppvisitednodes":{"value":1206,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":116436,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1387,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":11,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":43874,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 303.401 1 -total"," 35.12% 106.545 7 Templat:Navbox"," 32.55% 98.744 1 Templat:Buddhisme-topik"," 17.11% 51.909 1 Templat:Rapikan"," 16.39% 49.720 1 Templat:Ambox"," 16.36% 49.639 1 Templat:Reflist"," 11.83% 35.883 1 Templat:Buddhisme_Mahayana"," 11.17% 33.889 1 Templat:Sidebar_with_collapsible_lists"," 10.35% 31.414 8 Templat:Hlist"," 9.21% 27.943 1 Templat:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.143","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3708278,"limit":52428800},"limitreport-logs":"table#1 {\n [\"size\"] = \"tiny\",\n}\ntable#1 {\n [\"size\"] = \"tiny\",\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-94d7dc785-fll9l","timestamp":"20250404133820","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Zen","url":"https:\/\/id.wikipedia.org\/wiki\/Zen","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7953","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7953","author":{"@type":"Organization","name":"Kontributor dari proyek Wikimedia."},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-04-11T14:27:27Z","dateModified":"2025-02-25T07:28:37Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/7d\/Ashtamangala_Lotus.svg"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10