CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>ما چگونه ما شدیم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"b99bfa11-f3f3-4048-9c65-a973da635aa1","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"ما_چگونه_ما_شدیم","wgTitle":"ما چگونه ما شدیم","wgCurRevisionId":40362006,"wgRevisionId":40362006,"wgArticleId":1250795,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای پیوند مرده","کتاب‌های تاریخی","کتاب‌های سیاسی","کتاب‌های صادق زیباکلام","کتاب‌های ۱۳۷۴","کتاب‌های انتشارات روزنه"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa", "wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"ما_چگونه_ما_شدیم","wgRelevantArticleId":1250795,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"ما_چگونه_ما_شدیم؟","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":8000,"wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false, "wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q5953120","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","site","mediawiki.page.ready", "mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/0/0e/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1773"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/0/0e/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1182"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="946"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="ما چگونه ما شدیم - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-ما_چگونه_ما_شدیم rootpage-ما_چگونه_ما_شدیم skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%85%D8%A7+%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87+%D9%85%D8%A7+%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%85%D8%A7+%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87+%D9%85%D8%A7+%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%85%D8%A7+%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87+%D9%85%D8%A7+%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%85%D8%A7+%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87+%D9%85%D8%A7+%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-جلدها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جلدها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>جلدها</span> </div> </a> <ul id="toc-جلدها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تقدیم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تقدیم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تقدیم</span> </div> </a> <ul id="toc-تقدیم-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-محتوا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#محتوا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>محتوا</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-محتوا-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های محتوا</span> </button> <ul id="toc-محتوا-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دلایل_عقب‌ماندگی_ایران_و_شرق" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دلایل_عقب‌ماندگی_ایران_و_شرق"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>دلایل عقب‌ماندگی ایران و شرق</span> </div> </a> <ul id="toc-دلایل_عقب‌ماندگی_ایران_و_شرق-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دلایل_پیشرفت_اروپا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دلایل_پیشرفت_اروپا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>دلایل پیشرفت اروپا</span> </div> </a> <ul id="toc-دلایل_پیشرفت_اروپا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-منتقدان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منتقدان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>منتقدان</span> </div> </a> <ul id="toc-منتقدان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><i>ما چگونه ما شدیم</i></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="این مقاله فقط به این زبان وجود دارد. مقاله را برای زبان‌های دیگر اضافه کنید." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">افزودن زبان‌ها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5953120#sitelinks-wikipedia" title="افزودن پیوند‌های بین‌زبانی" class="wbc-editpage">افزودن پیوند</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&oldid=40362006" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&id=40362006&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2585%25D8%25A7_%25DA%2586%25DA%25AF%25D9%2588%25D9%2586%25D9%2587_%25D9%2585%25D8%25A7_%25D8%25B4%25D8%25AF%25DB%258C%25D9%2585"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%2585%25D8%25A7_%25DA%2586%25DA%25AF%25D9%2588%25D9%2586%25D9%2587_%25D9%2585%25D8%25A7_%25D8%25B4%25D8%25AF%25DB%258C%25D9%2585"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5953120" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(تغییرمسیر از <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85%D8%9F&redirect=no" class="mw-redirect" title="ما چگونه ما شدیم؟">ما چگونه ما شدیم؟</a>)</span></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox vcard"><caption class="infobox-title" style="font-size:125%; font-style:italic;padding-bottom:0.2em;">ما چگونه ما شدیم<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D9%85%D8%A7+%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87+%D9%85%D8%A7+%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&rft.author=%5B%5B%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82+%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85%5D%5D&rft.date=%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B4&rft.pub=%5B%5B%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D9%87%5D%5D&rft.pages=%DB%B4%DB%B4%DB%B6+%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87"></span></caption><tbody><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/0/0e/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg" decoding="async" width="203" height="300" class="mw-file-element" data-file-width="203" data-file-height="300" /></a></span></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">نویسنده(ها)</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="صادق زیباکلام">صادق زیباکلام</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">عنوان اصلی</th><td class="infobox-data"><i>ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران</i></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">طراح جلد</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%B6%D8%A7_%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="رضا عابدینی">رضا عابدینی</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">زبان</th><td class="infobox-data">فارسی</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">موضوع(ها)</th><td class="infobox-data">سیاسی، اجتماعی، تاریخی، جامع‌شناسی</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">گونه(های) ادبی</th><td class="infobox-data">غیرداستانی</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">ناشر</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D9%87" title="انتشارات روزنه">انتشارات روزنه</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><div style="padding:0.1em 0;line-height:1.2em;">تاریخ نشر</div></th><td class="infobox-data">۱۳۷۴</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">گونه رسانه</th><td class="infobox-data">کتاب چاپی</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">شمار صفحات</th><td class="infobox-data">۴۴۶ صفحه</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9789649013350" title="ویژه:منابع کتاب/9789649013350">‎۹۷۸۹۶۴۹۰۱۳۳۵۰</a></td></tr></tbody></table> <p><i><b>ما چگونه ما شدیم: ریشه‌یابی علل عقب‌ماندگی در ایران</b></i> کتابی‌ از <a href="/wiki/%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="صادق زیباکلام">صادق زیباکلام</a> است که در آن مسئله عقب‌ماندگی <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> به‌طور خاص و عقب‌ماندگی شرق در برابر غرب (اروپا) به‌طور عام مورد بررسی قرار می‌گیرد.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این کتاب را <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D9%87" title="انتشارات روزنه">انتشارات روزنه</a> منتشر کرده‌است. این کتاب در نوع با جلد <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B1" title="گالینگور">گالینگور</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%B2" title="شومیز">شومیز</a> (جلد نرم) منتشر شده، و به صورت الکترونیکی نیز در دسترس است. <sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جلدها"><span id=".D8.AC.D9.84.D8.AF.D9.87.D8.A7"></span>جلدها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: جلدها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>چاپ اول این کتاب در بهار ۱۳۷۴، چاپ دوم در بهار ۱۳۷۵، چاپ سوم در بهار ۱۳۷۶ و چاپ چهارم در بهار ۱۳۷۷ منتشر شد. این کتاب تا سال </p><p>۱۳ ۹۵به چاپ بیست و هفتم رسیده و سه بار ویرایش شده‌است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تقدیم"><span id=".D8.AA.D9.82.D8.AF.DB.8C.D9.85"></span>تقدیم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تقدیم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>نویسنده این کتاب را به <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%BA%D8%B2%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="محمد غزالی">محمد غزالی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85_%D9%87%D9%85%D8%AA" class="mw-redirect" title="ابراهیم همت">ابراهیم همت</a> و <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="حسین خرازی">حسین خرازی</a> تقدیم کرده‌است: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39401425">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 32px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>به ابوحامد امام محمد غزالی که درد احیاء شریعت رسول‌الله داشت و به شهید ابراهیم همت و حسین خرازی که به همه تحلیل‌ها خندیدند.</p></blockquote> <p>وی در توضیح اینکه چرا کتاب را به محمد غزالی تقدیم کرده است، به نقش وی در تغییر بینش نسبت به دین اشاره می‌کند. نویسنده توضیح می‌دهد که پیش از آشنایی با غزالی به درک دین از طریق علم می‌پرداخته و پس از آشنایی با غزالی متوجه شده است که دین توجیهی آن‌دنیایی داشته و الزاما توسط علم توجیه نمی‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="محتوا"><span id=".D9.85.D8.AD.D8.AA.D9.88.D8.A7"></span>محتوا</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: محتوا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دلایل_عقب‌ماندگی_ایران_و_شرق"><span id=".D8.AF.D9.84.D8.A7.DB.8C.D9.84_.D8.B9.D9.82.D8.A8.E2.80.8C.D9.85.D8.A7.D9.86.D8.AF.DA.AF.DB.8C_.D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.B4.D8.B1.D9.82"></span>دلایل عقب‌ماندگی ایران و شرق</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: دلایل عقب‌ماندگی ایران و شرق"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مؤلف ابتدا بر اساس سیر تاریخی، به سؤالات و پاسخ‌هایی می‌پردازد که در ذهن ایرانیان هنگام مواجهه با غرب ایجاد شده‌است. ایرانیان در پاسخ به این سؤال که «چرا از اروپا عقب مانده‌ایم» پاسخ‌های متفاوتی داده‌اند: «<a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D8%A8" class="mw-redirect" title="حمله اعراب">حمله اعراب</a>»، «استعمار و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="سرمایه‌داری">سرمایه‌داری</a>»، «<a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" class="mw-redirect" title="نظریه توطئه">نظریه توطئه</a>» و …. زیباکلام این پاسخ‌ها را سهل‌انگارانه و معلول‌نگری به جای علت‌جویی و ریشه‌یابی می‌داند. </p><p>در فصل اول، نویسنده استدلال می‌کند که مدل <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="مارکسیسم">مارکسیسم</a> در تبیین و تحلیل سیر کلی تحولات اجتماعی و عقب‌ماندگی ایران با مشکلاتی روبروست: ۱. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B3" title="کارل مارکس">مارکس</a> نظریه <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ماده‌باوری">ماتریالیزم</a> تاریخی خود را اساساً با نگرش و الهام گرفتن از اروپا خلق کرد. ۲. اسباب و عوامل تکوین جوامع اروپایی و ساختارهای آن با ساختار یک جامعه شرقی مثل ایران، کاملاً متفاوت است. ۳. برخی از مسائل مثل چگونگی قدرت یافتنِ مطلقِ حکومت، عدم شکل‌گیری نهادهای مستقل از حکومت، عدم استقلال زمین‌داران بزرگ (فئودال‌ها)، عدمِ به رسمیت شناختن مالکیت، عدم استقلال قانون و نهادهای قانونی و … بی‌پاسخ می‌مانند. </p><p>مؤلف در فصل‌های بعد، دلایل مختلفی برای عقب‌ماندگی ایران و شرق بیان می‌کند: </p> <ul><li>کم‌آبی که بنیادی‌ترین ویژگی شرایط محیطی ایران است</li> <li>پراکندگی اجتماعات که نخستین پیامد بلندمدت شرایط جغرافیایی ایران است</li> <li>گسترش زندگی عشایری و صحراگردی</li> <li>منشأ قبیلگی حکومت‌های ایران</li> <li>صحرانشینی و بی‌ثباتی اجتماعی که پس از هجوم قبایل و صحرانشینان آسیای میانه (ترک‌ها، ترکمن‌ها، ازبک‌ها، تاتارها، تاجیک‌ها و مغول‌ها)، ابعاد گسترده‌تری یافت</li> <li>تمرکز قدرت در دست حکومت</li> <li>خاموش شدن چراغ علم</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دلایل_پیشرفت_اروپا"><span id=".D8.AF.D9.84.D8.A7.DB.8C.D9.84_.D9.BE.DB.8C.D8.B4.D8.B1.D9.81.D8.AA_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7"></span>دلایل پیشرفت اروپا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: دلایل پیشرفت اروپا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>برخورداری از آب و هوای معتدل و باران کافی</li> <li>کشاورزی و اسکان دائم</li> <li>نزدیکی اجتماعات و گسترش تجارت</li> <li>اعتقاد به گسترش آئین مسیحیت و رفتن به سرزمین‌های ناشناخته</li> <li>گسترش دریانوردی و نیروی دریایی</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منتقدان"><span id=".D9.85.D9.86.D8.AA.D9.82.D8.AF.D8.A7.D9.86"></span>منتقدان</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: منتقدان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>صاحبنظرانی چون <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%85%D9%87%D8%AF%D9%88%DB%8C" title="حسین مهدوی">حسین مهدوی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%86_%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نگین یاوری (صفحه وجود ندارد)">نگین یاوری</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ناصر هادیان (صفحه وجود ندارد)">ناصر هادیان</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هوشنگ کاویانی (صفحه وجود ندارد)">هوشنگ کاویانی</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%BA" title="عماد افروغ">عماد افروغ</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%AF_%D8%B9%D8%B7%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرهاد عطایی (صفحه وجود ندارد)">فرهاد عطایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B9%DB%8C%D8%AF_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="سعید زیباکلام">سعید زیباکلام</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C_%D8%AA%D9%82%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مصطفی تقوی (صفحه وجود ندارد)">مصطفی تقوی</a>، <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="حسین بشیریه">حسین بشیریه</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="احمد ساعی">احمد ساعی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B5%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="منصوره اتحادیه">منصوره اتحادیه</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاپور رواسانی">شاپور رواسانی</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B2_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%A7%D9%87" title="پرویز نورپناه">پرویز نورپناه</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B2%D8%AA_%DA%AF%D9%84%D8%B4%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="عزت گلشن (صفحه وجود ندارد)">عزت گلشن</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="حسین پرندیان (صفحه وجود ندارد)">حسین پرندیان</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%AA%D8%AD%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%82%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="فتح‌الله بارقه (صفحه وجود ندارد)">فتح‌الله بارقه</a>، امیرمحمد گمینی و <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="جلال رحیمی‌تبار (صفحه وجود ندارد)">جلال رحیمی‌تبار</a> در جلسات و مقالات مختلف به نقد این کتاب پرداختند.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%B4%D8%AF" title="غرب چگونه غرب شد">غرب چگونه غرب شد</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mehrnews.com/detail/News/2017781">در ایام نوروز کتاب «ما چگونه ما شدیم» را بخوانید</a></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tarikhirani.ir/fa/news/4/bodyView/665/0/مناظره.زیباکلام.و.تقوی.درباره.کتاب.ما.چگونه.ما.شدیم؟.html">مناظره زیباکلام و تقوی درباره کتاب ما چگونه ما شدیم؟</a><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://taaghche.com/book/14522/%D9%85%D8%A7-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%A7-%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85">https://taaghche.com/book/14522/%D9%85%D8%A7-%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87-%D9%85%D8%A7-%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">ما چگونه ما شدیم، چاپ چهارم، ۱۳۷۷، صص ۳۵۳ تا ۴۴۰</span> </li> </ol></div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ما_چگونه_ما_شدیم&oldid=40362006">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=ما_چگونه_ما_شدیم&oldid=40362006</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="رده:کتاب‌های تاریخی">کتاب‌های تاریخی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="رده:کتاب‌های سیاسی">کتاب‌های سیاسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%82_%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%85" title="رده:کتاب‌های صادق زیباکلام">کتاب‌های صادق زیباکلام</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B4" title="رده:کتاب‌های ۱۳۷۴">کتاب‌های ۱۳۷۴</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D9%87" title="رده:کتاب‌های انتشارات روزنه">کتاب‌های انتشارات روزنه</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">ردهٔ پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای پیوند مرده">صفحه‌های دارای پیوند مرده</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۳:۳۶ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-j8jq4","wgBackendResponseTime":151,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.183","walltime":"0.451","ppvisitednodes":{"value":1572,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":20001,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3879,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":30,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":4167,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 230.840 1 -total"," 47.91% 110.599 1 الگو:پانویس"," 45.88% 105.920 1 الگو:جعبه_اطلاعات_کتاب"," 40.18% 92.750 1 الگو:پیوند_مرده"," 39.50% 91.191 1 الگو:Fix"," 37.92% 87.539 2 الگو:گرداننده_رده"," 32.59% 75.232 1 الگو:Infobox"," 26.15% 60.370 1 الگو:Nocat"," 23.41% 54.037 1 الگو:تشخیص_فضای_نام_نمایش_همه"," 17.92% 41.365 1 الگو:Mbox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.064","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1907415,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-64476968cd-wmj22","timestamp":"20241102104030","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0645\u0627 \u0686\u06af\u0648\u0646\u0647 \u0645\u0627 \u0634\u062f\u06cc\u0645","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5953120","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5953120","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2012-08-16T15:21:42Z","dateModified":"2024-09-23T13:36:38Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/fa\/0\/0e\/%D9%85%D8%A7_%DA%86%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%A7_%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%85.jpg"}</script> </body> </html>