CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>پزشکی جایگزین - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"0fc54a11-8c91-4dc8-8be3-06992ec956d4","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"پزشکی_جایگزین","wgTitle":"پزشکی جایگزین","wgCurRevisionId":40299057,"wgRevisionId":40299057,"wgArticleId":363508,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","صفحه‌های دارای پیوند مرده","خطاهای یادکرد: تاریخ","صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند", "نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی","پیوند رده انبار در ویکی‌داده است","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNE","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NARA", "مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SUDOC","مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های چندگانه","پزشکی جایگزین","شبه‌علم"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"پزشکی_جایگزین","wgRelevantArticleId":363508,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgRelatedArticlesCompat":[], "wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q188504","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready", "ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="پزشکی جایگزین - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-پزشکی_جایگزین rootpage-پزشکی_جایگزین skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-طب_سنتی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#طب_سنتی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>طب سنتی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-طب_سنتی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های طب سنتی</span> </button> <ul id="toc-طب_سنتی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-پیشینه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیشینه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۱</span> <span>پیشینه</span> </div> </a> <ul id="toc-پیشینه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روش‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#روش‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۲</span> <span>روش‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-روش‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تحقیقات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تحقیقات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۳</span> <span>تحقیقات</span> </div> </a> <ul id="toc-تحقیقات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-گیاهان_دارویی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#گیاهان_دارویی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۴</span> <span>گیاهان دارویی</span> </div> </a> <ul id="toc-گیاهان_دارویی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-استدلال_موافقان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#استدلال_موافقان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۵</span> <span>استدلال موافقان</span> </div> </a> <ul id="toc-استدلال_موافقان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-حجامت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#حجامت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>حجامت</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-حجامت-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های حجامت</span> </button> <ul id="toc-حجامت-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تحقیقات_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تحقیقات_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>تحقیقات</span> </div> </a> <ul id="toc-تحقیقات_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-هومئوپاتی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#هومئوپاتی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>هومئوپاتی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-هومئوپاتی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های هومئوپاتی</span> </button> <ul id="toc-هومئوپاتی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تحقیقات_3" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تحقیقات_3"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>تحقیقات</span> </div> </a> <ul id="toc-تحقیقات_3-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-انرژی‌درمانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#انرژی‌درمانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>انرژی‌درمانی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-انرژی‌درمانی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های انرژی‌درمانی</span> </button> <ul id="toc-انرژی‌درمانی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تحقیقات_4" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تحقیقات_4"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>تحقیقات</span> </div> </a> <ul id="toc-تحقیقات_4-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-طب_سوزنی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#طب_سوزنی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>طب سوزنی</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-طب_سوزنی-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های طب سوزنی</span> </button> <ul id="toc-طب_سوزنی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تحقیقات_5" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تحقیقات_5"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>تحقیقات</span> </div> </a> <ul id="toc-تحقیقات_5-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خطرات_و_عوارض" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خطرات_و_عوارض"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۲</span> <span>خطرات و عوارض</span> </div> </a> <ul id="toc-خطرات_و_عوارض-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-واژه‌نامه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#واژه‌نامه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>واژه‌نامه</span> </div> </a> <ul id="toc-واژه‌نامه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">پزشکی جایگزین</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۵۸ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-58" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۵۸ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Alternatiewe_medikasie" title="Alternatiewe medikasie–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Alternatiewe medikasie" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%A8%D8%AF%D9%8A%D9%84" title="طب بديل–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="طب بديل" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Medicina alternativa" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Алтернативна медицина–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Алтернативна медицина" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%AA_%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A7%8E%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বিকল্প চিকিৎসাবিজ্ঞান–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বিকল্প চিকিৎসাবিজ্ঞান" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Medicina alternativa" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Alternativn%C3%AD_medic%C3%ADna" title="Alternativní medicína–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Alternativní medicína" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Meddyginiaeth_amgen" title="Meddyginiaeth amgen–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Meddyginiaeth amgen" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Alternativ_behandling" title="Alternativ behandling–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Alternativ behandling" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Alternativmedizin" title="Alternativmedizin–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Alternativmedizin" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/T%C4%B1bo_alternatif" title="Tıbo alternatif–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Tıbo alternatif" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%AE" title="Εναλλακτική ιατρική–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Εναλλακτική ιατρική" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Alternative_medicine" title="Alternative medicine–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Alternative medicine" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Alternativa_medicino" title="Alternativa medicino–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Alternativa medicino" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Medicina alternativa" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Alternatiivmeditsiin" title="Alternatiivmeditsiin–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Alternatiivmeditsiin" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Medikuntza_alternatibo" title="Medikuntza alternatibo–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Medikuntza alternatibo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Uskomusl%C3%A4%C3%A4kint%C3%A4" title="Uskomuslääkintä–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Uskomuslääkintä" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/M%C3%A9decine_non_conventionnelle" title="Médecine non conventionnelle–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Médecine non conventionnelle" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/M%C3%ADochaine_mhalartach" title="Míochaine mhalartach–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Míochaine mhalartach" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Medicina alternativa" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A8%D7%A4%D7%95%D7%90%D7%94_%D7%90%D7%9C%D7%98%D7%A8%D7%A0%D7%98%D7%99%D7%91%D7%99%D7%AA" title="רפואה אלטרנטיבית–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="רפואה אלטרנטיבית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%B2%E0%A5%8D%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%95_%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A4%BE" title="वैकल्पिक चिकित्सा–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वैकल्पिक चिकित्सा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Alternativna_medicina" title="Alternativna medicina–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Alternativna medicina" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Alternat%C3%ADv_gy%C3%B3gym%C3%B3d" title="Alternatív gyógymód–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Alternatív gyógymód" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pengobatan_alternatif" title="Pengobatan alternatif–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Pengobatan alternatif" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D1%85%D1%8B%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%D0%BB%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BB" title="Кхыдола лорал–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Кхыдола лорал" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Medicina alternativa" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E4%BB%A3%E6%9B%BF%E5%8C%BB%E7%99%82" title="代替医療–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="代替医療" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Altoernitiv_medisn" title="Altoernitiv medisn–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Altoernitiv medisn" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%98%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98_%E1%83%9B%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%AA%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90" title="ალტერნატიული მედიცინა–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ალტერნატიული მედიცინა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AA%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%BE%E0%B2%AF_%E0%B2%94%E0%B2%B7%E0%B2%A7" title="ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಪರ್ಯಾಯ ಔಷಧ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%8C%80%EC%B2%B4%EC%9D%98%ED%95%99" title="대체의학–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="대체의학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Komplement%C4%81r%C4%81_un_alternat%C4%ABv%C4%81_medic%C4%ABna" title="Komplementārā un alternatīvā medicīna–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Komplementārā un alternatīvā medicīna" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AC%E0%B4%A6%E0%B5%BD%E0%B4%9A%E0%B4%BF%E0%B4%95%E0%B4%BF%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B8" title="ബദൽചികിത്സ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ബദൽചികിത്സ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Perubatan_alternatif" title="Perubatan alternatif–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Perubatan alternatif" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Alternatieve_geneeswijze" title="Alternatieve geneeswijze–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Alternatieve geneeswijze" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Alternativ_behandling" title="Alternativ behandling–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Alternativ behandling" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AC%E0%AD%88%E0%AC%95%E0%AC%B3%E0%AD%8D%E0%AC%AA%E0%AC%BF%E0%AC%95_%E0%AC%9A%E0%AC%BF%E0%AC%95%E0%AC%BF%E0%AC%A4%E0%AD%8D%E0%AC%B8%E0%AC%BE_%E0%AC%AA%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7%E0%AC%A4%E0%AC%BF" title="ବୈକଳ୍ପିକ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି–اوریه‌ای" lang="or" hreflang="or" data-title="ବୈକଳ୍ପିକ ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତି" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="اوریه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Medycyna_niekonwencjonalna" title="Medycyna niekonwencjonalna–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Medycyna niekonwencjonalna" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Medicina alternativa" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Medicin%C4%83_alternativ%C4%83" title="Medicină alternativă–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Medicină alternativă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Альтернативная медицина–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Альтернативная медицина" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Alternativna_medicina" title="Alternativna medicina–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Alternativna medicina" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Alternative_medicine" title="Alternative medicine–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Alternative medicine" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Alternat%C3%ADvna_medic%C3%ADna" title="Alternatívna medicína–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Alternatívna medicína" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Zdravilstvo" title="Zdravilstvo–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Zdravilstvo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Алтернативна медицина–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Алтернативна медицина" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Alternativmedicin" title="Alternativmedicin–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Alternativmedicin" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B9%81%E0%B8%9E%E0%B8%97%E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0%B8%81" title="การแพทย์ทางเลือก–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="การแพทย์ทางเลือก" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Alternatif_t%C4%B1p" title="Alternatif tıp–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Alternatif tıp" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%BD%D0%B0_%D0%BC%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Альтернативна медицина–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Альтернативна медицина" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Tabiblik" title="Tabiblik–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Tabiblik" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Y_h%E1%BB%8Dc_thay_th%E1%BA%BF" title="Y học thay thế–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Y học thay thế" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Categoreye:Medcenes_%C3%B4turreces" title="Categoreye:Medcenes ôturreces–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Categoreye:Medcenes ôturreces" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%9B%BF%E4%BB%A3%E5%8C%BB%E5%AD%A6" title="替代医学–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="替代医学" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%9B%BF%E4%BB%A3%E5%8C%BB%E5%AD%A6" title="替代医学–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="替代医学" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%8F%A6%E9%A1%9E%E9%86%AB%E5%AD%B8" title="另類醫學–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="另類醫學" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q188504#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&oldid=40299057" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&id=40299057&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%25BE%25D8%25B2%25D8%25B4%25DA%25A9%25DB%258C_%25D8%25AC%25D8%25A7%25DB%258C%25DA%25AF%25D8%25B2%25DB%258C%25D9%2586"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D9%25BE%25D8%25B2%25D8%25B4%25DA%25A9%25DB%258C_%25D8%25AC%25D8%25A7%25DB%258C%25DA%25AF%25D8%25B2%25DB%258C%25D9%2586"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Alternative_medicine" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q188504" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile sidebar-wraplinks vcard hlist"><tbody><tr><td class="sidebar-pretitle">این مقاله بخشی از مجموعهٔ</td></tr><tr><th class="sidebar-title-with-pretitle"><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین و شبه‌پزشکی</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Outline-body-aura.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Outline-body-aura.svg/60px-Outline-body-aura.svg.png" decoding="async" width="60" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Outline-body-aura.svg/90px-Outline-body-aura.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6c/Outline-body-aura.svg/120px-Outline-body-aura.svg.png 2x" data-file-width="720" data-file-height="1200" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:lavender;">اطلاعات عمومی</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کلاه‌برداری درمانی (صفحه وجود ندارد)">کلاه‌برداری درمانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87_%D8%B7%D8%A8_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخچه طب جایگزین (صفحه وجود ندارد)">تاریخچه طب جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="تاریخ پزشکی">تاریخ پزشکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B6%D8%AF_%D8%B9%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="ضد علم">ضد علم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="شک‌گرایی">شک‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="شک‌گرایی علمی">شک‌گرایی علمی</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:lavender;"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="علوم حاشیه‌ای">علوم و پزشکی حاشیه‌ای</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D9%81%D8%B3_%D8%A2%DA%AF%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%87" title="تنفس آگاهانه">تنفس آگاهانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="طب فشاری">طب فشاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D8%A2%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%BE%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب آنتروپوزوف (صفحه وجود ندارد)">طب آنتروپوزوف</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%88%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بونستر (صفحه وجود ندارد)">بونستر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="کایروپراکتیک">کایروپراکتیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3_%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مغناطیس حیوانی">مغناطیس حیوانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="طبیعی درمانی (صفحه وجود ندارد)">طبیعی درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="ریکی">ریکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زنبوردرمانی">زنبوردرمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="علم مسیحی">علم مسیحی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF" title="اصلاح نژاد">اصلاح نژاد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بلوردرمانی">بلوردرمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%87%D9%84%D9%85_%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="ویلهلم رایش">اورگون</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="استخوان‌درمانی">استخوان‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-disambig" title="فراروان‌شناسی">فراروان‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جمجمه‌شناسی">جمجمه‌شناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%BA%D9%86%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="درمان الکترومغناطیسی (صفحه وجود ندارد)">درمان الکترومغناطیسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B9%DA%A9%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انعکاس‌درمانی">انعکاس‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="نژادگرایی علمی">نژادگرایی علمی</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:lavender;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" title="تئوری توطئه">نظریه‌های توطئه</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظریه توطئه داروسازهای بزرگ (صفحه وجود ندارد)">نظریه توطئه داروسازهای بزرگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%B2%D9%88%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A2%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظریه توطئه افزودن فلوراید به آب (صفحه وجود ندارد)">نظریه توطئه افزودن فلوراید به آب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه واکسین (صفحه وجود ندارد)">مناقشه واکسین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظریه توطئه واکسین سه‌گانه (صفحه وجود ندارد)">نظریه توطئه واکسین سه‌گانه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظریه توطئه دانه‌های ترایاخته (صفحه وجود ندارد)">نظریه توطئه دانه‌های ترایاخته</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B4%D8%A3_%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="نظریه بی‌اعتباری منشأ بیماری ایدز (صفحه وجود ندارد)">نظریه بی‌اعتباری منشأ بیماری ایدز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%BE%D8%B3%D8%AF%D9%85%D9%87" class="mw-redirect" title="تئوری توطئه پسدمه">تئوری توطئه پسدمه</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:lavender;">طبقه‌بندی</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="رده:سامانه‌های پزشکی جایگزین">سامانه‌های پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%B0%D9%87%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D8%AF%D9%86" title="رده:مداخلات ذهن و بدن">مداخلات ذهن و بدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:درمان‌های زیست‌بنیان">درمان‌های زیست‌بنیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:دست‌درمانی">دست‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:انرژی‌درمانی">انرژی‌درمانی</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:lavender;"><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="آیورودا">آیورودا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="طب سنتی ایرانی">ایرانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب سنتی آفریقا (صفحه وجود ندارد)">آفریقایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب یونان باستان (صفحه وجود ندارد)">یونانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب روم باستان (صفحه وجود ندارد)">رومانیایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب قرون وسطای اروپای غربی (صفحه وجود ندارد)">اروپایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%BE%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="کامپو (صفحه وجود ندارد)">ژاپنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="شمن‌باوری">شمن‌باوری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب سیدا (صفحه وجود ندارد)">سیدا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="طب سنتی چین">طب سنتی چین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب سنتی کره (صفحه وجود ندارد)">کره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="طب سنتی مغولی">مغولی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D8%A8%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="طب سنتی تبتی (صفحه وجود ندارد)">تبتی</a></li></ul> <p><br /> </p> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="الگو:نوار کناری پزشکی جایگزین"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:نوار کناری پزشکی جایگزین (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:نوار کناری پزشکی جایگزین"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p>منظور از <b>پزشکی جایگزین</b> (به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a>: <span lang="en" title="متن به زبان انگلیسی"><bdi>alternative medicine</bdi></span>) یا <b>درمان جایگزین</b>، <b>طب جایگزین</b> یا <b>طب مکمل</b>، تمامی روش‌های درمانی است که در حیطهٔ پزشکی رسمی (مدرن) قرار نگرفته‌است یا اثربخشی آن‌ها اثبات نشده، رد شده، غیرقابل اثبات یا زیان بخش است. امروزه، درمان‌های جایگزین به‌عنوان <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و شیادی علمی<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شناخته می‌شوند. انسان در درازای تاریخ، شیوه‌های گوناگونی برای درمان و بهداشت به‌کار برده‌است؛ از <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a> تا <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گیاه‌درمانی">گیاه‌درمانی</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سنگ‌درمانی">سنگ‌درمانی</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آب‌درمانی">آب‌درمانی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرا درمانی (صفحه وجود ندارد)">فرا درمانی</a>،<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انرژی‌درمانی">انرژی‌درمانی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%DA%A9%D9%87%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پزشکی کهن ایرانی (صفحه وجود ندارد)">پزشکی کهن ایرانی</a>، مصری، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چینی</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" title="پزشکی سلولی">پزشکی سلولی</a>. درمان‌های جایگزین، مشخصاً روش‌هایی هستند که مورد تأیید دانش پزشکی قرار نگرفته‌اند. آن بخش‌هایی از روش‌های سنتی که قابلیت اثبات <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="علمی">علمی</a> دارند، بیشتر به عنوان <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D9%85%D8%AF%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="طب مدرن">طب مدرن</a> یا دانش پزشکی شناخته می‌شوند و عنوان درمان جایگزین ندارند. همهٔ روش‌های <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">پزشکی</a> جایگزین یا مکمل، در فرایند درمان، دارای بخشی غیرقابل تعریف یا حلقه‌ای گم‌شده هستند که از دیدگاه علم قابل بررسی نیست. این مسئله که در این نوع پزشکی، از بیمار چه خواسته می‌شود، مشخص است و تأثیر آن بر بیمار نیز قابل ثبت و ضبطِ دقیق علمی و قابل تکرار و تجربه است، اما بهبود از نگاه علمی قابل توجیه نیست.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>متخصصان و طرفداران این نوع از درمانگری، ضمن رد روش‌های درمانی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF" class="mw-redirect" title="پزشکی بر پایه شواهد">پزشکی مدرن</a>، از روش‌های <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a> و جایگزین، برای بهبود و علاج بیماری‌ها استفاده می‌کنند. در مقابل، متخصصان پزشکی رایج نیز، روش‌های درمانی سنتی و جایگزین را <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">غیرعلمی</a> و نوعی از <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a> می‌دانند. </p><p>از نظر <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF" class="mw-redirect" title="پزشکی بر پایه شواهد">پزشکی بر پایه شواهد</a>، روش‌های درمانی و داروهایی که در سطح وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید ابتدا از سد مطالعات آزمایشگاهی و بالینیِ با کیفیت گذشته و پس از بررسی همه خطرهای احتمالی طی مراحل مختلف، اجازه استفاده بگیرند. این در حالی است که بیشترِ روش‌های درمانی طب مکمل، بدون این که آزمایش‌ها، اثربخشیشان را تأیید کرده باشند، تجویز می‌شوند. </p><p>داروهایی که در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="بازار">بازار</a> عرضه می‌شوند، پس از آنکه در آزمایشگاه از مراحل مختلف می‌گذرند، باید وارد فازهای بالینی شوند و بعد از تحقیقات کافی و به دست آمدن آمار دقیق از اثرات مثبت و حتی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="اثرات جانبی دارو">عوارض جانبی</a> آن‌ها اجازهٔ آن را می‌یابند که وارد بازار شوند و در اختیار عامه مردم قرار گیرند. در حالیکه در مورد روش‌های درمانی و داروهای طب جایگزین، چنین مراحلی طی نمی‌شوند و این روش‌ها بدون آزمایش و بدون این که از نحوهٔ اثر آن‌ها اطلاعات دقیقی به دست آید، مورد استفاده قرار می‌گیرند. هرچند در علم نوین، سعی بر آن است تا طب مکمل و روش‌های آن مورد آزمایش قرار گیرند، تا در صورت مفید بودن، مورد استفاده قرار گیرند؛ اما هنوز بسیاری از روش‌های سنتی می‌توانند خطرناک باشند. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="سازمان جهانی بهداشت">سازمان جهانی بهداشت</a> بر این باور است که هنوز به میزان زیادی تحقیقات آزمایشگاهی و بالینی نیاز است تا بتوان بی‌خطر بودن و اثربخشیِ طب سنتی و جایگزین را تأیید کرد. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="طب_سنتی"><span id=".D8.B7.D8.A8_.D8.B3.D9.86.D8.AA.DB.8C"></span>طب سنتی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: طب سنتی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:4_body_fluids.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/4_body_fluids.PNG/220px-4_body_fluids.PNG" decoding="async" width="220" height="221" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2b/4_body_fluids.PNG/330px-4_body_fluids.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/2b/4_body_fluids.PNG 2x" data-file-width="440" data-file-height="441" /></a><figcaption>نمودار <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%B7%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خلط‌های چهارگانه">خلط‌های چهارگانه</a> در <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a>.</figcaption></figure> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%B7%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خلط‌های چهارگانه">خلط‌های چهارگانه</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">مزاج (طب سنتی)</a>، و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="پزشکی در جهان اسلام">پزشکی در جهان اسلام</a></div> <p><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a> یا <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">طب مزاجی</a>، گونه‌ای از پزشکی جایگزین است که در آن به <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">مزاج‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%B7%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خلط‌های چهارگانه">خلط‌های چهارگانه</a> (سرد، گرم، خشک یا مرطوب، دم، صفرا، بلغم و سودا) باور دارند. معمولاً طب سنتی یا طب مبتنی بر مزاج و خلط‌های چهارگانه را مترادف «طب اسلامی» می‌دانند؛ در حالی که این نوع از طب، ریشه در <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونان باستان</a> و پیش از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> دارد. در برخی کشورها همچون <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هند</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a> که هنوز این‌گونه از طب در بعضی مدارس سنتی و حاشیه‌ای آموزش داده می‌شود، با عنوان «طب یونانی» شناخته می‌شود. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D9%86%D8%A7" title="ابن سینا">ابن سینا</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="زکریای رازی">زکریای رازی</a> نیز در نوشته‌هایشان توضیح داده‌اند که منبع اصلی آموخته‌هایشان کتاب‌های <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B3" title="جالینوس">جالینوس</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7" title="بقراط">بقراط</a> بوده‌است. در واقع این طب یونانی-جالینوسی بوده‌است که در دوران تمدن اسلامی، ابن سینا، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%87%D9%84_%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C" title="ابوسهل مسیحی">جرجانی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="مجوسی اهوازی">اهوازی</a> و دیگران توسعه دادند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef2_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef2-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیشینه"><span id=".D9.BE.DB.8C.D8.B4.DB.8C.D9.86.D9.87"></span>پیشینه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: پیشینه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4" class="mw-redirect" title="تاریخ دانش">تاریخ علم</a>، مهم‌ترین ویژگی طب یونانی-مزاجی، <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سکولاریسم">سکولار</a> (دنیوی) بودن آن است. تا قبل از ابداع این نوع از طب، بیماری و سلامت به نیروهای <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="فراطبیعی">ماوراءالطبیعه</a> همچون خدایان نسبت داده می‌شد؛ تا این که طب <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86" title="یونان">یونانی</a> برای نخستین بار سعی کرد که سلامت و بیماری را صرفاً با عوامل طبیعی همچون اخلاط و مزاج‌ها توضیح دهد و با اتکا به همین دانش و با روش‌هایی مانند <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AA" title="حجامت">حجامت</a> یا مداخله‌های تغذیه‌ای در جهت رساندن به تعادل درمان کند. به همین علت هم بود که عده‌ای از دین‌داران و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B5%D9%88%D9%81" title="تصوف">صوفیان</a> مانند <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D9%88%DB%8C" title="مولوی">مولانا</a> آن را به شدت طرد و نفی می‌کردند. این‌گونه از طب در هماهنگی کامل با دیگر شاخه‌های دانش <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونان باستان</a> و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a> بود که با گذشت زمان و برآمدن دانش‌های مدرن از جمله پزشکی مدرن، دانش یونانی که بر فرضیات نادرستی استوار بود، بی‌اعتبار شد. از جمله <a href="/wiki/%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="عناصر چهارگانه">شیمی مبتنی بر چهار عنصر</a> (آب، آتش، خاک و هوا)، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D9%87%DB%8C%D8%A6%D8%AA" class="mw-redirect" title="دانش هیئت">هیئت</a> مبتنی بر <a href="/wiki/%D9%87%D9%81%D8%AA_%D8%A2%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="هفت آسمان">هفت آسمان</a> و طب مبتنی بر <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%B7%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خلط‌های چهارگانه">چهار خلط</a> همگی بی‌اعتبار شده و به <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D9%84%D9%85" title="تاریخ علم">تاریخ علم</a> پیوستند. اما این در تاریخ علم باقی ماند که «این طب مزاجی بود که برای اولین بار طب را <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سکولاریسم">سکولار</a> کرد و برای بیماری و سلامت توضیح و تبیین غیردینی ارائه داد.» این در حالی است که بسیاری از طرفداران طب سنتی، طب مبتنی بر <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">مزاج</a> و خلط‌های چهارگانه را به اشتباه مترادف <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="پزشکی در جهان اسلام">طب اسلامی</a> و دینی می‌دانند. در واقع در دوران تمدن اسلامی این «دانش یونانی» بود که رواج داشت.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef2_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef2-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ترجمهٔ عربی آثار پزشکی <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B3" title="جالینوس">جالینوس</a> در سدهٔ سوم هجری، از سوی <a href="/wiki/%D8%AD%D9%86%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82" title="حنین بن اسحاق">حنین بن اسحاق</a> انجام گرفته بود. در حقیقت نوشته‌های جالینوس و ترجمه‌های عربی آثار <a href="/wiki/%D8%A8%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B7" title="بقراط">بقراط</a>، بنیادی‌ترین و مهم‌ترین منابع دانش پزشکی در جهان اسلام به‌شمار می‌رفته‌اند.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="روش‌ها"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.B4.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>روش‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: روش‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF" class="mw-redirect" title="پزشکی بر پایه شواهد">پزشکی بر پایه شواهد</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4" title="پژوهش">پژوهش</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="روش علمی">روش علمی</a>، و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Detection_of_LPS_by_electrophoresis_(SDS-PAGE).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Detection_of_LPS_by_electrophoresis_%28SDS-PAGE%29.JPG/220px-Detection_of_LPS_by_electrophoresis_%28SDS-PAGE%29.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Detection_of_LPS_by_electrophoresis_%28SDS-PAGE%29.JPG/330px-Detection_of_LPS_by_electrophoresis_%28SDS-PAGE%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/Detection_of_LPS_by_electrophoresis_%28SDS-PAGE%29.JPG/440px-Detection_of_LPS_by_electrophoresis_%28SDS-PAGE%29.JPG 2x" data-file-width="2816" data-file-height="2112" /></a><figcaption>یک <a href="/wiki/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4" title="پژوهش">پژوهشگر</a> در حال کار بر روی نمونه‌های آزمایشگاهی. روش‌های درمانی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF" class="mw-redirect" title="پزشکی بر پایه شواهد">پزشکی مدرن</a> بر اساسِ <a href="/wiki/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4" title="پژوهش">پژوهش</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="آزمایش">آزمایش</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کارآزمایی بالینی">کارآزمایی بالینی</a> شکل گرفته‌اند. این در حالی است که <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">شیوه‌های درمانی سنتی</a>، بدون این که آزمایش‌ها اثربخشی شان را تأیید کنند، تجویز می‌شوند.</figcaption></figure> <p>طبق تعریف <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازمان بهداشت جهانی">سازمان بهداشت جهانی</a>، «طب سنتی مجموعه‌ای از دانسته‌ها، مهارت‌ها و اعمال که بر پایه نظریه‌ها، باورها و تجربه‌های بومی فرهنگ‌های مختلف است؛ خواه قابل شرح باشد یا نباشد که در بهداشت و نیز پیشگیری، تشخیص، بهبود و مداوای بیماری‌های جسمی و ذهنی مورداستفاده قرار می‌گیرند.»<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef3_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef3-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در مقابلِ طب سنتی، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">طب نوین</a> قرار دارد که بر اساس یافته‌های علمی و با <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="آزمایش">آزمایش‌های</a> دقیق و با آگاهی از ساختار <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="بدن انسان">بدن انسان</a> و سازوکارهای بیماری، به درمان می‌پردازد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef1_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef1-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>طب سنتی بر پایه تجربیات افراد در طی سالیان متمادی بدست آمده و شاید در گذشته که <a href="/wiki/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4" title="پژوهش">روش‌های پژوهش</a> وجود نداشتند، بهترین راه یا حتی تنها راه پیشگیری و درمان به حساب می‌آمدند؛ اما امروزه بسیاری از این روش‌ها بی‌اثر یا حتی مضر برشمرده می‌شوند. در <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF" class="mw-redirect" title="پزشکی بر پایه شواهد">پزشکی بر پایه شواهد</a> برای اینکه یک روش درمانی یا دارو به استفاده عمومی برسد، باید از مراحل بسیاری بگذرد.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> داروهایی که در بازار عرضه می‌شوند پس از آنکه در آزمایشگاه از مراحل مختلف می‌گذرند، باید وارد فازهای بالینی شوند و بعد از تحقیقات کافی و بدست آمدن آمار دقیق از اثرات مثبت و حتی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="اثرات جانبی دارو">عوارض جانبی</a> آن‌ها اجازه آن را می‌یابند که وارد بازار شوند و در اختیار عامه مردم قرار گیرند. در حالی که در مورد روش‌های درمانی و داروهای طب سنتی، چنین مراحلی طی نمی‌شوند و این روش‌ها بدون آزمایش و بدون این که از نحوه اثر آن‌ها اطلاعات دقیقی به دست آید، مورد استفاده قرار می‌گیرند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef1_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef1-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هرچند در علم نوین سعی بر آن است تا طب سنتی و روش‌های آن مورد آزمایش قرار گیرند، تا در صورت مفید بودن، مورد استفاده قرار گیرند؛ اما هنوز بسیاری از روش‌های سنتی می‌توانند خطرناک باشند. سازمان بهداشت جهانی بر این باور است که هنوز به میزان زیادی تحقیقات آزمایشگاهی و بالینی نیاز است تا بتوان بی‌خطر بودن و اثر بخشی طب سنتی را تأیید کرد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef3_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef3-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تحقیقات"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.82.DB.8C.D9.82.D8.A7.D8.AA"></span>تحقیقات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: تحقیقات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>از نظر پزشکی بر پایه شواهد درمان‌هایی که در سطح وسیع مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید ابتدا از سد مطالعات آزمایشگاهی و بالینی باکیفیت گذشته و پس از بررسی همه خطرهای احتمالی در طی مراحل مختلف، اجازه استفاده بگیرند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef7-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در حال حاضر <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> در «دانشکده پزشکی سنتی» در حال بررسی بالینی علمی است. به عبارت دیگر خواص دارویی گیاهان با آزمایش مشخص شده و تبدیل به دارو می‌شوند. در این بین مواردی را که آزمایش‌ها تأیید نکنند، کنار گذاشته می‌شوند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef4-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بر اساس گزارش وبگاهِ «<a href="/wiki/%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D9%88_%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B3" title="وب آو ساینس">وب آو ساینس</a>»، تعداد پژوهش‌های علمی دربارهٔ طب مکمل از سال ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۶، ۲۵ برابر شده‌است. گزارش‌های وبگاهِ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE%D9%88%D8%B3" title="اسکوپوس">اسکوپوس</a> نیز تأییدکنندهٔ این افزایش و رشد است. بیش از نیمی از تمام مدارس <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">پزشکی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحدهٔ آمریکا</a> و کانادا، برنامهٔ طب مکمل را در آموزش‌های خود گنجانده‌اند.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="گیاهان_دارویی"><span id=".DA.AF.DB.8C.D8.A7.D9.87.D8.A7.D9.86_.D8.AF.D8.A7.D8.B1.D9.88.DB.8C.DB.8C"></span>گیاهان دارویی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: گیاهان دارویی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B6_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="فهرست عوارض جانبی گیاهان دارویی">فهرست عوارض جانبی گیاهان دارویی</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="گیاهان دارویی">گیاهان دارویی</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گیاه‌درمانی">گیاه‌درمانی</a>، و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%B4" title="دم‌نوش">دم‌نوش</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Marrakech_103.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Marrakech_103.JPG/220px-Marrakech_103.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Marrakech_103.JPG/330px-Marrakech_103.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Marrakech_103.JPG/440px-Marrakech_103.JPG 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1920" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="گیاهان دارویی">گیاهان دارویی</a> در یک مغازهٔ <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B7%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="عطاری">عطاری</a> در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="مراکش (شهر)">مراکش</a>.</figcaption></figure> <p>برخلاف تصور عمومی که مصرف <a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="گیاهان دارویی">گیاهان دارویی</a> را بدون عوارض و خطر می‌دانند، این نوع از داروها نیز دارای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="اثرات جانبی دارو">عوارض جانبی</a> است. این عوارض، علل مختلفی چون مصرف بیش از حد، تداخل با داروهای طب رایج و واکنش‌های خود به خودی و غیرقابل پیش‌بینی مانند <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%B1%DA%98%DB%8C" title="آلرژی">آلرژی</a> دارد. همچنین عدم وجود استاندارد قطعی برای محصولات و تولیدات گیاهان دارویی ممکن است منجر به مشکلاتی در کیفیت آن شود. از جمله این مشکلات می‌توان به تقلب، مواد اولیه نامشخص، جایگزینی یک گیاه به جای گیاه دیگر و مواردی از این دست اشاره کرد. کاربرد نامناسب گیاهان دارویی نیز می‌تواند کُشنده باشد. به عنوان مثال استفاده نا به جا از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="کاوا">کاوا</a> منجر به تخریب شدید <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%D8%AF" title="کبد">کبد</a> می‌شود. همچنین داروهایی مانند <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%A9%D9%88" class="mw-redirect" title="جینکو">جینکو</a> که باعث بهبود جریان خون می‌شود، ممکن است خون‌ریزی حین جراحی را افزایش دهد.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بسیاری از داروهای گیاهی با <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="داروی شیمیایی">داروهای شیمیایی</a> تداخل عملکرد دارند و باعث افزایش یا کاهش اثر آن‌ها می‌شوند. همچنین مقدار مصرف داروهای گیاهی در میزان اثر درمانی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. علاوه بر آن بسیاری از گیاهان، دارای حداقل <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88" class="mw-redirect" title="دوز دارو">دوز</a> سمی هستند و اگر بیشتر از این مقدار مصرف شوند، می‌توانند باعث بروز مسمومیت شوند. مصرف طولانی مدت برخی گیاهان دارویی که در نگاه اول بی‌ضرر به نظر می‌رسند، می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد، مثلاً <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DA%AF_%D8%B3%D9%86%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="برگ سنا (صفحه وجود ندارد)">برگ سنا</a> که به وفور برای درمان <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="یبوست">یبوست</a> استفاده می‌شود، اگر بیش از دو هفته مصرف شود، می‌تواند منجر به تنبلی <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87" title="روده">روده</a>، تشدید یبوست و اشکالاتی در <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="روده بزرگ">روده بزرگ</a> شود؛ یا مصرف دراز مدت ریشه <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="شیرین بیان">شیرین بیان</a> می‌تواند در افراد مستعد، منجر به افزایش <a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="فشارخون">فشارخون</a> یا ورم اندام‌ها شود. همچنین به دلیل اختلاط بخش‌های چوبی یا ساقه‌ای گیاه، با برگ و گل مورد استفاده در عرق‌گیری، برخی عرقیات حاوی مقادیری <a href="/wiki/%D9%85%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%84" title="متانول">الکل متانول</a> هستند که مصرف مقادیر زیاد و طولانی مدت این عرقیات می‌تواند مسمومیت با الکل و عوارض آن را به دنبال داشته باشد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef8_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef8-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بسیاری از گیاهان معطر مانند <a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%DB%8C%D8%B4%D9%86" title="آویشن">آویشن</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D8%B9%D9%86%D8%A7" title="نعنا">نعنا</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D9%BE%D8%B1" title="گلپر">گلپر</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رازیانه">رازیانه</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D8%A8%D8%B2" title="زیره سبز">زیره سبز</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="زیره سیاه">زیره سیاه</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%86" title="دارچین">دارچین</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DA%AF_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF" class="mw-redirect" title="برگ مورد">برگ مورد</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="کاکوتی">کاکوتی</a>، به شکل پودر شده در عطاری‌ها عرضه می‌شوند که اگر مدتی از درو شدن آن‌ها بگذرد، ماده مؤثره و عطر و بوی آن‌ها به سرعت کاهش یافته و اثرات درمانی آن‌ها کاهش می‌یابد. افزون بر این، ترکیبات روغنی نیز عموماً در معرض هوا <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF" title="اکسید">اکسید</a> می‌شوند، روغن‌ها، مانند <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="روغن بادام">روغن بادام</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86_%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%88%D9%86" title="روغن زیتون">روغن زیتون</a>، روغن <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D8%AC%D8%AF" title="کنجد">کنجد</a>، روغن <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="سیاه دانه">سیاه دانه</a>، روغن <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D9%87" title="بابونه">بابونه</a>، روغن <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D9%81%D8%B4%D9%87" title="بنفشه">بنفشه</a> و بیشتر روغن‌های دیگری که در عطاری‌ها عرضه می‌شوند، باید در ظروف شیشه‌ای تیره، دور از آفتاب و به صورت سرپر نگهداری شوند. بو یا مزه تند و تیز، غالباً نشان‌دهنده <a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="اکسیداسیون">اکسیداسیون</a> روغن و زیان بخش بودن آن است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef8_14-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef8-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="استدلال_موافقان"><span id=".D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.AF.D9.84.D8.A7.D9.84_.D9.85.D9.88.D8.A7.D9.81.D9.82.D8.A7.D9.86"></span>استدلال موافقان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: استدلال موافقان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>متخصصان و طرفداران طب سنتی، به منظور رد پزشکی نوین و اثبات کارآمدی روش‌های سنتی به استدلال‌هایی همچون موارد زیر متوسل می‌شوند: </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D9%86%D8%AA" title="توسل به سنت">توسل به سنت</a>: توسل به سنت در موارد درمانی معمولاً این‌گونه مطرح می‌شود که «طب سوزنی هزاران سال سابقه دارد و اگر اشکالی داشت تا امروز منسوخ شده بود.» یا «طب سنتی ایران از ابن‌سینا تا همین اواخر تدریس و اجرا می‌شده و نمی‌تواند غلط باشد.» منتقدان طب سنتی، این استدلال را نوعی <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D8%BA%D8%A7%D9%84%D8%B7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فهرست مغالطه‌ها">مغالطه پیش‌فرض نادرست</a> می‌دانند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef4-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <dl><dd>طبق تحقیقات انجام شده، در طول یک قرن گذشته به مدد پزشکی مدرن، متوسط طول عمر انسان در حدود دو برابر شده‌است.<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این در حالی است که طب سنتی با وجود قدمت چند هزار ساله، در مقایسه با پزشکی نوین، اثر چندانی بر طول عمر و سلامتی انسان نداشته‌است. در گذشته، برای هزاران سال <a href="/wiki/%D9%88%D8%A8%D8%A7" title="وبا">وبا</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="دیفتری">دیفتری</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B2%D8%A7%D8%B2" title="کزاز">کزاز</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AE%DA%A9" title="سرخک">سرخک</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D8%B9%D9%88%D9%86" title="طاعون">طاعون</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%AC_%D8%A7%D8%B7%D9%81%D8%A7%D9%84" title="فلج اطفال">فلج اطفال</a> و بیماری‌هایی از این دست، هر ساله هزاران و میلیون‌ها قربانی می‌گرفت که در حال حاضر طب جدید آن را درمان کرده‌است. به مدد پزشکی نوین در قرن اخیر میزان مرگ و میر مادران و نوزادان به یک دهم کاهش یافته و از کار افتادگی به شدت پایین آمده‌است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-2" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef4-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dd></dl> <ul><li>موارد ناکارآمد: در این استدلال بیان می‌شود: «مگر طب نوین همه بیماری‌ها را درمان کرده‌است؟ هنوز بسیاری از مردم از سرطان و بیماری قلبی می‌میرند و بیماری‌های مزمن نه تنها درمان نشده‌اند بلکه بیشتر هم شده‌اند. علاوه براین پزشکی مدرن پر هزینه است و پزشکان زیرمیزی هم می‌گیرند.»</li></ul> <dl><dd>متخصصان و طرفداران طب مدرن در پاسخ به این استدلال چنین بیان می‌کنند که پزشکی مدرن تأثیر مطلق ندارد و درمان همه بیماری‌ها را پیدا نکرده‌است؛ اما در میان پزشکی‌های موجود بهترین و از نظر <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85" title="علم">علمی</a> تنها گزینه معتبر است. از نظر آن‌ها رواج بیماری‌های مزمن اتفاقاً به علت افزایش طول عمر مردم و از خدمات همین طب مدرن است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-3" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef4-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حجامت"><span id=".D8.AD.D8.AC.D8.A7.D9.85.D8.AA"></span>حجامت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: حجامت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B4_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بادکش درمانی">بادکش درمانی</a> و <a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AA" title="حجامت">حجامت</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hijama_therapy1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Hijama_therapy1.jpg/220px-Hijama_therapy1.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Hijama_therapy1.jpg/330px-Hijama_therapy1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Hijama_therapy1.jpg/440px-Hijama_therapy1.jpg 2x" data-file-width="1944" data-file-height="2592" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AA" title="حجامت">حجامت</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AA" title="حجامت">حجامت</a> نوعی روش درمانی در <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a> و ایرانی و اسلامی است که در آن با ایجاد خراش‌هایی در سطح پوست و ایجاد مکش، مقداری خون از محل خراش‌ها خارج می‌شود. حجامت از جمله اعمالی است که در تمدن‌های بسیار قدیمی مانند تمدن‌های <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%A7" title="تمدن مایا">مایا</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D8%AA%DA%A9" class="mw-redirect" title="آزتک">آزتک</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر</a> و <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بین‌النهرین">بین‌النهرین</a> وجود داشته و به منظور رهانیدن بیماران از بیماری و درد صورت می‌گرفته‌است. حجامت در فرهنگ اعراب نیز وجود داشت و از منظر <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" class="mw-redirect" title="پیامبر اسلام">پیامبر اسلام</a>، یکی از راه‌های درمان بیماری‌ها محسوب می‌شد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef7-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>حجامت در صورتی که در محیط آلوده و به دست کسانی که در علم پزشکی تخصصی ندارند صورت گیرد، می‌تواند باعث انتقال انواع عفونت‌های خونی از جمله <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%B2" title="ایدز">ایدز</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AA" title="هپاتیت">هپاتیت</a> شود. همچنین خون‌ریزی ناشی از حجامت -به ویژه حجامت در ناحیه گردن- می‌تواند خطرناک باشد. در سال ۱۳۷۷ خورشیدی با مصوبهٔ معاونت درمان <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" class="mw-redirect" title="وزارت بهداشت">وزارت بهداشت</a>، درمان و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="آموزش پزشکی">آموزش پزشکی</a> انجام حجامت توسط پزشکان در مطب‌ها به خاطر خطرات آن -از جمله عفونت و خون‌ریزی که در صورت عدم کنترل به موقع آن می‌توانند مشکل ساز شوند- ممنوع اعلام شد؛ اما این بخشنامه چند سال بعد، به دلیل «مغایرت با شرع» بر اساس نظر فقهی <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="شورای نگهبان">شورای نگهبان</a> با حکم <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="دیوان عدالت اداری">دیوان عدالت اداری</a> لغو شد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef7-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تحقیقات_2"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.82.DB.8C.D9.82.D8.A7.D8.AA_2"></span>تحقیقات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: تحقیقات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در مورد اثر حجامت، مطالعات بالینی بسیار محدودی صورت گرفته‌است. در این بین مطالعاتی روی تأثیر حجامت بر <a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="چربی خون">چربی خون</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF_%D8%AE%D9%88%D9%86" title="قند خون">قند خون</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%85_%D9%85%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="سندرم متابولیک">سندرم متابولیک</a> انجام شده که نشان داده‌اند، حجامت می‌تواند در بهبود علائم این عارضه‌ها نقش داشته باشد؛ اما این تحقیقات به دلیل تعداد کم شرکت‌کنندگان و پایین بودن کیفیت پژوهش‌ها چندان قابل استناد نیستند. علاوه بر این، اثر حجامت روی سردردهای <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%86" title="میگرن">میگرنی</a> و ضربان‌دار، دردهای مفصلی، کمردرد و قلب نیز مورد بررسی قرار گرفته که نشان دهنده تأثیر اندک آن در شرایط خاص است، اما این دست مطالعات نیز کیفیت لازم را برای اینکه به آن‌ها استناد شود، ندارند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-3" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef7-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="هومئوپاتی"><span id=".D9.87.D9.88.D9.85.D8.A6.D9.88.D9.BE.D8.A7.D8.AA.DB.8C"></span>هومئوپاتی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: هومئوپاتی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Homoepathikas.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Homoepathikas.png/220px-Homoepathikas.png" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Homoepathikas.png/330px-Homoepathikas.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Homoepathikas.png/440px-Homoepathikas.png 2x" data-file-width="473" data-file-height="334" /></a><figcaption>نمونه‌ای از داروهای <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a>.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a></div> <p><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a>، روشی درمانی است که در آن ادعا می‌شود با تحریک <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%86%DB%8C" title="دستگاه ایمنی">دستگاه ایمنی</a> و حیاتی بیمار توسط داروهای خاصِ هومئوپاتی، اقدام به درمان بیمار می‌شود. بر اساس اصول اولیه هومئوپاتی، هر ماده‌ای یا عاملی که بتواند در بدن سالم ایجاد یک سری علائم بیماری کند، می‌تواند در صورت تجویز به فردی بیمار با همان علائم، <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بیماری">بیماری</a> وی را درمان نماید؛ به شرط آنکه علائم موجود در بیمار و علائمی که آن ماده دارویی می‌تواند ایجاد کند، تا حد ممکن مشابه باشند. درمانگران هومیوپاتی ادعا می‌کنند که داروهای آن‌ها حاوی «خاطره» داروها هستند و این‌قدر ضعیف‌اند که اثر جانبی ندارند، اما باعث بهبود کلی فرد می‌شوند.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تحقیقات_3"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.82.DB.8C.D9.82.D8.A7.D8.AA_3"></span>تحقیقات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: تحقیقات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>تحقیقات نشان دهندهٔ غیرمؤثر بودن <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a> از لحاظ علمی است. به‌طور مثال «انجمن پزشکی استرالیا» این روش را نامؤثر و متقلبانه می‌داند.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همین‌طور «مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی آمریکا» به نقل از آرشیو <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا">کتابخانه ملی پزشکی مؤسسات ملی بهداشت ایالات متحده</a> نیز نظر مشابهی را ارائه می‌دهد.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="جامعه علمی">جامعهٔ علمی</a> در موارد متعدد این روش را غیرعاقلانه توصیف کرده‌است.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از سوی دیگر غیرممکن بودن این روش از لحاظ فیزیکی بررسی و تأیید شده‌است.<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="مجله اخلاق پزشکی">مجله اخلاق پزشکی</a> نیز هومئوپاتی نوعی روش درمانی غیراخلاقی عنوان شده‌است.<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%B1%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="بنیاد آموزشی جیمز رندی">بنیاد آموزشی جیمز رندی</a>، هومئوپاتیست‌ها را به چالش کشیده و <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4_%DB%8C%DA%A9_%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%B1%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="چالش یک میلیون دلاری جیمز رندی">جایزه‌ای یک میلیون دلاری</a> برای کسی که بتواند با هومئوپاتی تحت شرایط علمی کسی را درمان کند، در نظر گرفته که تاکنون کسی موفق به بردن این جایزه نشده‌است.<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آزمایش‌هایی که درستی هومئوپاتی را نشان می‌دهند، دچار <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="سوگیری">سوگیری</a> هستند، به‌طوری‌که هیچ ارتباط خطی و مستقیمی بین پیش‌فرض‌های کمی و کیفی و نتایج مطالعات، وجود ندارد. محققین مخالف این روش درمانی، لیستی از قربانیان این روش درمانی تهیه کرده‌اند که افرادی بوده‌اند که علی‌رغم ابتلا به بیماری‌های مهلک، با روی آوردن به هومئوپاتی و غفلت از درمانهای صحیح، جان خود را از دست داده‌اند.<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در سال ۲۰۱۵ «مرکز ملی تحقیقات دارویی و سلامت استرالیا»، پس از بررسی بیش از ۲۲۵ تحقیق انجام شده بر روی هومیوپاتی در جهان اعلام کرد: «بر اساس ارزیابی انجام شده در اثربخشی هومیوپاتی، هیچ نشانه‌ای از تأثیر هومئوپاتی در هیچ بیماری به‌دست نیامد. کسانی که برای درمان هومئوپاتی را انتخاب می‌کنند ریسک به خطر افتادن سلامتی به دلیل عقب‌افتادن روند درمان واقعی که اثرات قطعی آن بارها و بارها ثابت شده را به جان می‌خرند.»<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef5_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef5-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>«پول گلسیو»<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>پانویس ۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مدیر تحقیقات مرکز سلامت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a> در این باره چنین گفته‌است: «افراد بسیاری هستند که با <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" title="تئوری توطئه">توهم توطئه</a> این نتایج را رد کرده و به کار خودشان ادامه می‌دهند، اما افراد بسیاری هم هستند که عکس‌العمل مناسبی نشان می‌دهند و از محصولات بی‌اثر گران‌قیمت دوری می‌کنند. تحقیقات مشابهی در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> باعث کاهش جدی فروش محصولات هومیوپاتی در این کشور شد که ما هم امیدواریم در استرالیا به نتایج مشابهی برسیم. گرچه مدعیان ادعا خواهند کرد که تحقیقاتی وجود دارد که اثراتی از هومیوپاتی نشان می‌دهد، اما هر بررسی ما نشان می‌دهد که آن تحقیقات به شدت به لحاظ آماری و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82" class="mw-redirect" title="روش تحقیق">روش تحقیق</a> معیوب بوده و طراحی اشتباهی داشته‌اند و حتی نتوانسته‌اند ثابت کنند که قرص هومیوپاتی اثری بهتر از یک حبه قند دارد.»<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef5_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef5-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>همچنین بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۴ به ارزیابی اثربخشی روش هومیوپاتی در درمان <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بیماری روانی">اختلالات روانپزشکی</a> افراد دچار ناتوانی ذهنی پرداخته‌است؛ نتیجه این بررسی حاکی از عدم وجود شواهد کافی برای اثربخشی این روش در درمان اختلالات شایع روانپزشکی در افراد دچار ناتوانی ذهنی، از قبیل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="درخودماندگی">اوتیسم</a> و اختلالات رفتاری است.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از سویی دیگر، گزارشی که در سال ۲۰۱۳ تهیه شد، نیز به مرورِ جامعی از مطالعات اثربخشی هومیوپاتی در کل وضعیت‌های بالینیِ موردِ بررسی پرداخته و این مطالعهٔ تحقیقی نیز نشان‌دهنده شواهد ناکافی برای مؤثر بودن این روش بود.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>روش‌های طب جایگزین به خصوص هومیوپاتی در اغلب مطالعات جدید مردود شده‌اند. همچنین مشخص شده مطالعاتی که هواداران هومیوپاتی به عنوان تأیید علمی این روش درمانی اعلام می‌کنند دستکاری شده و گزینشی بوده و از درجهٔ اعتبار علمی ساقط است. پژوهش‌های بسیاری نشان می‌دهند که داروهای هومیوپاتی در واقع اثری بیشتر از دارونما ندارند و همانقدر در درمان بیماری‌ها مؤثرند که آب به جای شربت یا گچ به جای قرص.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="انرژی‌درمانی"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B1.DA.98.DB.8C.E2.80.8C.D8.AF.D8.B1.D9.85.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>انرژی‌درمانی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: انرژی‌درمانی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انرژی‌درمانی">انرژی‌درمانی</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Reiki_DSCF2008.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Reiki_DSCF2008.jpg/220px-Reiki_DSCF2008.jpg" decoding="async" width="220" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Reiki_DSCF2008.jpg/330px-Reiki_DSCF2008.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Reiki_DSCF2008.jpg/440px-Reiki_DSCF2008.jpg 2x" data-file-width="775" data-file-height="600" /></a><figcaption>درمان <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="ریکی">ریکی</a>.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انرژی‌درمانی">انرژی‌درمانی</a> یکی دیگر از شاخه‌های طب مکمل است که در آن ادعا می‌شود، به واسطهٔ نوعی از انرژی، بیماران را درمان می‌کنند.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> انرژی درمانی دارای انواع مختلفی است که «درمان از راهِ دور» و «درمان از طریقِ تماس» از جملهٔ آن‌هاست.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در حال حاضر درمانگری از طریق انرژی درمانی در ایران ممنوع است.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تحقیقات_4"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.82.DB.8C.D9.82.D8.A7.D8.AA_4"></span>تحقیقات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: تحقیقات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در سال ۲۰۰۰ پس از ۲۳ مورد آزمایشی که با استفاده از روشِ درمان از راه دور انجام شده بود، به دلیل «محدودیت‌های <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="روش‌شناسی">متدولوژیک</a>» نتیجه‌ای قطعی به دست نیامد.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%AA" title="ادزارد ارنست">ادزارد ارنست</a> رهبر این گروه تحقیقی، در سال ۲۰۰۱ دربارهٔ این آزمایش چنین توضیح داد که «حدودِ نیمی از این آزمایش‌ها، نشان دهندهٔ مؤثر بودنِ درمان است.» با این حال وی متذکر شد که شواهد، «بسیار متناقض» بوده و «محدودیت‌های <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="روش‌شناسی">متدولوژیک</a>، مانع از نتیجه‌گیری قطعی دربارهٔ این آزمایش است». او همچنین چنین نتیجه‌گیری کرد که «تا زمانی که این روشِ درمانی، به عنوان جایگزینِ سایرِ روش‌های درمانیِ مؤثر، تجویز نشده باشد، می‌تواند تقریباً بدونِ ریسک باشد.»<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۲۰۰۱ نتایجِ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="آزمایش تصادفی کنترل‌شده">آزمایشِ بالینیِ تصادفی</a> که همان گروهِ تحقیقیِ قبلی انجام داده بود، نشان دهندهٔ بی‌اثر بودن این روش است. این آزمایش نشان داد که از نظر آماری، تفاوتی بین انرژی درمانی از راهِ دور و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کارآزمایی بالینی">گروهِ کنترل</a> (انرژی درمانیِ شبیه‌سازی شده) وجود نداشته و دردهای مزمنِ بیماران، در هر دو گروه یکسان بوده‌است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef9_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef9-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۲۰۰۳، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%AA" title="ادزارد ارنست">ادزارد ارنست</a> طیِ به روزرسانی تحقیقات قبلی اش و با در نظر گرفتن تحقیقاتِ دیگر در این زمینه، نتیجه‌گیری کرده‌است که این روش درمانی ممکن است، «با اثرات زیان باری همراه شود.» همچنین شواهد نشان می‌دهند که انرژی درمانی از راه دور، «اثری بیش از <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%88" title="پلاسیبو">پلاسیبو</a> ندارد.»<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در سال ۱۹۹۸ در آزمایشی که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="امیلی روزا">امیلی روزا</a> انجام داد، مشخص شد که از میان ۲۳ درمانگری که ادعا می‌کردند از طریق <a href="/wiki/%D9%84%D9%85%D8%B3_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="لمس درمانی">لمس درمانی</a> قادر به درمانگری هستند، هیچ‌کدام قادر به تشخیص «میدان انرژیِ» فردِ محقق نبودند. در پایانِ این پژوهش، چنین نتیجه‌گیری شد که عدم توانایی مدعیان لمس درمانی در اثبات توانایی‌شان در تشخیص میدان انرژی که بنیادی‌ترین مورد ادعایشان است، نشان دهندهٔ بی‌اساس بودن این نوع از درمانگری است.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در سال ۲۰۰۱ <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B2%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%84%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="آزمایش تصادفی کنترل‌شده">آزمایش بالینی تصادفی</a> بر روی ۱۲۰ بیمار با <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%B2%D9%85%D9%86" title="درد مزمن">درد مزمن</a> که به صورت تصادفی انتخاب شده بودند، انجام گرفت که نتیجهٔ آزمایش‌ها، نتوانستند اثربخشی انرژی درمانی «از راه دور» یا «چهره به چهره» را نشان دهند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef9_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef9-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> پژوهشگران در یک مطالعهٔ نظام مند در سال ۲۰۰۸ نیز به این نتیجه رسیدند که شواهد قانع‌کننده‌ای مبنی بر اثر بخش بودن این نوع از درمان گری در تسکین دردهای <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%DA%98%DB%8C" class="mw-redirect" title="نورالژی">نورالژی</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="نوروپاتی">نوروپاتیک</a> وجود ندارد.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این گروه از محققان در کتابی که با عنوان <i><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نیرنگ یا درمان">نیرنگ یا درمان</a></i> در همان سال منتشر شد، اعلام کردند که «این نوع از معالجه از نظر بیولوژیکی غیرمحتمل بوده و تأثیر آن در حد <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D9%88" title="پلاسیبو">پلاسیبو</a> (دارونما) است.» به گفتهٔ این پژوهشگران، «در بهترین حالت، این نوع از درمان، موجبِ تسلیِ بیمار شده و در بدترین حالت، موجب می‌شود که افرادی <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شارلاتان">شارلاتان</a> با چنین ادعاهایی از بیمارانی که نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارند، کسب درآمد کنند.»<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> مطالعهٔ دیگری که در سال ۲۰۱۴ روی بیماران مبتلا به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="سرطان روده بزرگ">سرطان روده بزرگ</a> انجام شده بود، نشان داد که انرژی درمانی، هیچ تأثیر مثبتی بر کیفیت زندگی، علایم افسردگی و کیفیت خواب بیماران نداشته‌است.<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="طب_سوزنی"><span id=".D8.B7.D8.A8_.D8.B3.D9.88.D8.B2.D9.86.DB.8C"></span>طب سوزنی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: طب سوزنی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Facial_acupuncture.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Facial_acupuncture.jpg/220px-Facial_acupuncture.jpg" decoding="async" width="220" height="176" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Facial_acupuncture.jpg/330px-Facial_acupuncture.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9f/Facial_acupuncture.jpg/440px-Facial_acupuncture.jpg 2x" data-file-width="2128" data-file-height="1704" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a>.</figcaption></figure> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a></div> <p><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a> یکی از شاخه‌های <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">پزشکی</a> جایگزین یا جایگزین است که مدعی درمان، تسهیل و تسریع روند بهبود بیماری‌های متفاوت است. به باور متخصصان این فن، با فروکردن سوزن‌های بسیار نازک در نقاط خاص، می‌توان جریان انرژی را در بدن متعادل کرد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-0" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تحقیقات_5"><span id=".D8.AA.D8.AD.D9.82.DB.8C.D9.82.D8.A7.D8.AA_5"></span>تحقیقات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: تحقیقات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>گروهی از <a href="/wiki/%D9%BE%DA%98%D9%88%D9%87%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="پژوهشگران">پژوهشگران</a> در تحقیقی که در «مجله انجمن پزشکی آمریکا» منتشر کردند، به این نتیجه رسیدند که طب سوزنی در کاهش دردهای مزمن مؤثر است؛ اما این کاهشِ درد «نسبتاً متوسط» گزارش شده‌است. اثرات طب سوزنی بر کاهش درد در قسمت‌های مختلف بدن متفاوت است. به عنوان مثال در بیمارانی که دچار <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%B2%D9%85%D9%86" title="درد مزمن">درد مزمن</a> گردن هستند، طب سوزنی بلافاصله بعد از درمان و نیز در مدت کوتاه مدت مؤثر گزارش شده‌است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-1" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>پژوهش دیگری که در مورد تأثیر طب سوزنی بر بیماران مبتلا به <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="آرتروز">آرتروز</a> و دردهای عضلانی انجام شد، نشان داد این بیماران می‌توانند از این روش برای کم کردن درد، به میزان «کم» بهره بگیرند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-2" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>در سردردهای <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%86" title="میگرن">میگرنی</a>، شواهد نشان می‌دهند طب سوزنی می‌تواند به تأثیر درمان‌های رایج کمک کند و طب سوزنی می‌تواند در پیشگیری از سردردهای میگرنی، دست کم به اندازه درمان‌های دارویی مؤثر باشد. اما مطالعات نشان می‌دهند که این روش در کاهش <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%86%D9%87" title="درد شانه">درد شانه</a> چندان مؤثر نیست.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-3" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>تأثیر طب سوزنی در درمان <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D8%AF" title="کمردرد">کمردرد</a> حاد روشن نیست اما <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a> در کاهش درد کمر و افزایش تحرک فرد تأثیر دارد اما شواهد کافی برای نشان دادن اینکه طب سوزنی می‌تواند از دردهای بیماران <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86" title="سرطان">سرطانی</a> به‌طور مؤثر بکاهد، وجود ندارد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-4" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>متخصصان طب سوزنی مدعی هستند که این روش می‌تواند در درمان سایر بیماری‌ها نیز مفید واقع شود. یکی از موارد ادعا، درمان نازایی و <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ناباروری">ناباروری</a> است. برآیند مطالعات موجود در ارتباط با طب سوزنی نشان می‌دهند که درمان ناباروری و نازایی از این طریق ممکن نیست؛ اما تأثیر طب سوزنی در موفقیت درمان نازایی به شیوه <a href="/wiki/%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AD_%D9%85%D8%B5%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C" title="لقاح مصنوعی">لقاح مصنوعی</a> مطرح و گفته شده استفاده از طب سوزنی شانس بارداری یا تولد زنده را افزایش می‌دهد؛ اما شواهد علمی در این زمینه اصلاً کافی نیست و به تحقیقات بیشتری در این زمینه نیاز است.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-5" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>همچنین مطالعات بر روی بیمارانی که دچار <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%BA%D8%B2%DB%8C" title="سکته مغزی">سکته مغزی</a> شده‌اند نیز نشان می‌دهد که این روش در کاهش میزان مرگ و میر ناشی از سکته مغزی یا بهبود ازکارافتادگی بیماران بی‌اثر است، اما ممکن است در درمان ضایعات عصبی ایجاد شده در این بیماران از جمله اختلال بلع کمک کند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-6" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>مطالعاتی هم بر روی تأثیر طب سوزنی در درمان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%B1%D8%AF%DA%AF%DB%8C_(%D8%AD%D8%A7%D9%84%D8%AA)" title="افسردگی (حالت)">افسردگی</a> و بی خوابی صورت گرفته نشان می‌دهند که شواهد کافی در این زمینه وجود ندارد. در مورد اثرات طب سوزنی بر بیماری‌ها تحقیقات مختلفی صورت گرفته و شاید برخی از این مطالعات هم مؤثر بودن طب سوزنی را نشان داده باشند، اما بسیاری از این تحقیقات به علت ضعف در روش مطالعه یا تعداد کم شرکت‌کنندگان، قابل استناد و معتبر نیستند.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-7" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>با توجه به برآیند مطالعات موثق انجام شده، به نظر می‌آید که طب سوزنی تنها در «کاهش درد در برخی از بیماری‌ها» مؤثر است و تأثیر آن در درمان و بهبود بیماری‌های دیگر، فعلاً پایه محکم علمی ندارد.<sup id="cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-8" class="reference"><a href="#cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خطرات_و_عوارض"><span id=".D8.AE.D8.B7.D8.B1.D8.A7.D8.AA_.D9.88_.D8.B9.D9.88.D8.A7.D8.B1.D8.B6"></span>خطرات و عوارض</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: خطرات و عوارض"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در رابطه با خطرات و عوارض طب سوزنی می‌توان گفت که این روش درمانی در صورتی که توسط پزشک مجرب انجام شود تقریباً کم خطر و کم عارضه خواهد بود. اما در صورتی که فرد بیمار، مبتلا به اختلال خون‌ریزی باشد، یا از داروهای رقیق‌کنندهٔ خون استفاده کرده باشد، طب سوزنی برای بیمار خطرناک است. ممکن است <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%B1%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="خونریزی">خونریزی</a>، کبودی و درد در جایی که سوزن فرومی‌رود، ایجاد شود. ممکن است سوزن شکسته و به یکی از اندام‌های داخلی آسیب برساند. سوزنِ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="استریل">استریل</a> نشده می‌تواند بیمار را آلوده کند. اگر عمیقاً وارد قفسه سینه یا قسمت بالایی پشت شود، امکان خوابیدن ریه‌ها وجود دارد.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="واژه‌نامه"><span id=".D9.88.D8.A7.DA.98.D9.87.E2.80.8C.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.87"></span>واژه‌نامه</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: واژه‌نامه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text">Paul Glasziou</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومیوپاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انرژی‌درمانی">انرژی درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D9%88_%D8%B1%D8%B2%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بیو رزونانس درمانی">بیو رزونانس درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%DA%AF%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86" title="ماکس گرسون">ماکس گرسون</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r37199623"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFWilliams2013" class="citation book cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Williams, William F. (2013-12-02). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=vH1EAgAAQBAJ&pg=PT36&dq=ALTERNATIVE+MEDICINE+All+therapies+that+are+an+equivalent+substitute+to+modern+scientific+medical+practice&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=ALTERNATIVE%20MEDICINE%20All%20therapies%20that%20are%20an%20equivalent%20substitute%20to%20modern%20scientific%20medical%20practice&f=false"><i>Encyclopedia of Pseudoscience: From Alien Abductions to Zone Therapy</i></a> (به انگلیسی). Routledge.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Pseudoscience%3A+From+Alien+Abductions+to+Zone+Therapy&rft.pub=Routledge&rft.date=2013-12-02&rft.aulast=Williams&rft.aufirst=William+F.&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.fr%2Fbooks%3Fid%3DvH1EAgAAQBAJ%26pg%3DPT36%26dq%3DALTERNATIVE%2BMEDICINE%2BAll%2Btherapies%2Bthat%2Bare%2Ban%2Bequivalent%2Bsubstitute%2Bto%2Bmodern%2Bscientific%2Bmedical%2Bpractice%26hl%3Den%26sa%3DX%26redir_esc%3Dy%23v%3Donepage%26q%3DALTERNATIVE%2520MEDICINE%2520All%2520therapies%2520that%2520are%2520an%2520equivalent%2520substitute%2520to%2520modern%2520scientific%2520medical%2520practice%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFResearch" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Research, Center for Drug Evaluation and. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.fda.gov/Drugs/ResourcesForYou/Consumers/BuyingUsingMedicineSafely/MedicationHealthFraud/ucm207747.htm">"Medication Health Fraud - Alternative Medicine Fraud"</a> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2017-07-28</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Medication+Health+Fraud+-+Alternative+Medicine+Fraud&rft.aulast=Research&rft.aufirst=Center+for+Drug+Evaluation+and&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.fda.gov%2FDrugs%2FResourcesForYou%2FConsumers%2FBuyingUsingMedicineSafely%2FMedicationHealthFraud%2Fucm207747.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ricm.ir/find.php?item=1.127.31.fa&sw=فرادرمانی">سخنرانی‌ها در زمینهٔ طب مکمل و جایگزین در دانشگاه‌های علوم پزشکی</a><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.hamshahrionline.ir/news/103445/%D8%B7%D8%A8-%D9%85%DA%A9%D9%85%D9%84-%D9%81%D8%B1%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA">طب مکمل فرا درمانی کاملاً ایرانی است.</a></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef2-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef2_5-0">۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef2_5-1">۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFکیارش_آرامش" class="citation web">کیارش آرامش. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160307140026/http://www.gomaneh.com/3641/آیا-طب-سنتی-همان-طب-اسلامی-است؟/">«آیا طب سنتی همان طب اسلامی است؟»</a>. گمانه. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gomaneh.com/3641/آیا-طب-سنتی-همان-طب-اسلامی-است؟/">اصلی</a> در ۷ مارس ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%A2%DB%8C%D8%A7+%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C+%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%B7%D8%A8+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F&rft.pub=%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&rft.au=%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4+%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B4&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gomaneh.com%2F3641%2F%D8%A2%DB%8C%D8%A7-%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%B7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://rch.ac.ir/article/Details?id=8107">«حنین بن اسحاق بن سلیمان بن ایوب عبادی»</a>. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="دانشنامه جهان اسلام">دانشنامه جهان اسلام</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AD%D9%86%DB%8C%D9%86+%D8%A8%D9%86+%D8%A7%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D9%82+%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%86+%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A8+%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C&rft.pub=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&rft_id=http%3A%2F%2Frch.ac.ir%2Farticle%2FDetails%3Fid%3D8107&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef3-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef3_7-0">۷٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef3_7-1">۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.who.int/medicines/areas/traditional/definitions/en/">«Traditional Medicine: Definitions»</a>. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازمان بهداشت جهانی">World Health Organization</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Traditional+Medicine%3A+Definitions&rft.pub=World+Health+Organization&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.who.int%2Fmedicines%2Fareas%2Ftraditional%2Fdefinitions%2Fen%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef1-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef1_8-0">۸٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef1_8-1">۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150903044248/http://www.gomaneh.com/2609/طب-سنتی؛-چرا-باید-احتیاط-کرد؟/">«طب سنتی؛ چرا باید احتیاط کرد؟»</a>. گمانه. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gomaneh.com/2609/طب-سنتی؛-چرا-باید-احتیاط-کرد؟/">اصلی</a> در ۳ سپتامبر ۲۰۱۵<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%9B+%DA%86%D8%B1%D8%A7+%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF+%D8%A7%D8%AD%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B7+%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%9F&rft.pub=%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gomaneh.com%2F2609%2F%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%9B-%DA%86%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%AD%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B7-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%9F%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nhs.uk/Conditions/Clinical-trials/Pages/phasesoftrials.aspx">«Different stages of trials»</a>. nhschoice. <bdi>۵/01/۲۰۱۵</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Different+stages+of+trials&rft.pub=nhschoice&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nhs.uk%2FConditions%2FClinical-trials%2FPages%2Fphasesoftrials.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">تاریخ وارد شده در <code class="cs1-code">|تاریخ=</code> را بررسی کنید (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF#bad_date" title="راهنما:خطاهای الگوی یادکرد">کمک</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef7-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-0">۱۰٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-1">۱۰٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-2">۱۰٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef7_10-3">۱۰٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFسمیه_رستمیان1393" class="citation web">سمیه رستمیان (<bdi>۵ مرداد ۱۳۹۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/science/2014/07/140727_cupping_effect_on_health">«حجامت و اثرات آن بر سلامتی انسان»</a>. بی‌بی‌سی فارسی<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AD%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AA+%D9%88+%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D8%A2%D9%86+%D8%A8%D8%B1+%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86&rft.pub=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.date=1393&rft.au=%D8%B3%D9%85%DB%8C%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fscience%2F2014%2F07%2F140727_cupping_effect_on_health&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef4-11"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-0">۱۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-1">۱۱٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-2">۱۱٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef4_11-3">۱۱٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFکیارش_آرامش" class="citation web">کیارش آرامش. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160307134508/http://www.gomaneh.com/3491/طب-سنتی،-طب-سوزنی،-هومیوپاتی/">«طب سنتی، طب سوزنی، هومیوپاتی»</a>. گمانه. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gomaneh.com/3491/طب-سنتی،-طب-سوزنی،-هومیوپاتی/">اصلی</a> در ۷ مارس ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%8C+%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C%D8%8C+%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C&rft.pub=%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&rft.au=%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%B4+%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B4&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gomaneh.com%2F3491%2F%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%8C-%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C%D8%8C-%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Eisenberg, David M. ; Kaptchuk, Ted J. ; Post, Diana E. ; Hrbek, Andrea L. ; O'Connor, Bonnie B. ; Osypiuk, Kamila et al. (2016): Establishing an Integrative Medicine Program Within an Academic Health Center. Essential Considerations. In Academic medicine: journal of the Association of American Medical Colleges 91 (9), pp. 1223–1230. DOI: 10.1097/ACM.0000000000001173.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.snn.ir/detail/News/337255/9009">«مزایا و معایب استفاده از طب سنتی/ عملکرد پزشکان و محصولات طب‌سنتی در چه صورت خطرناک است؟»</a>. خبرگزاری دانشجو. <bdi>۱۵ مرداد ۱۳۹۳</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%85%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%A7+%D9%88+%D9%85%D8%B9%D8%A7%DB%8C%D8%A8+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C%2F+%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF+%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%AA+%D8%B7%D8%A8%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%DA%86%D9%87+%D8%B5%D9%88%D8%B1%D8%AA+%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D9%86%D8%A7%DA%A9+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F&rft.pub=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88&rft.date=1393&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.snn.ir%2Fdetail%2FNews%2F337255%2F9009&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef8-14"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef8_14-0">۱۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef8_14-1">۱۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://isna.ir/fa/news/94121308477/خطر-مسمومیت-با-مصرف-خودسرانه-گیاهان-دارویی">«سازمان غذا و دارو هشدار داد/خطر مسمومیت با مصرف خودسرانه گیاهان دارویی»</a>. ایسنا. <bdi>۱۳ اسفند ۱۳۹۴</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۳ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%BA%D8%B0%D8%A7+%D9%88+%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88+%D9%87%D8%B4%D8%AF%D8%A7%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D8%AF%2F%D8%AE%D8%B7%D8%B1+%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%A8%D8%A7+%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81+%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87+%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C&rft.pub=%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%A7&rft.date=1394&rft_id=http%3A%2F%2Fisna.ir%2Ffa%2Fnews%2F94121308477%2F%D8%AE%D8%B7%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nia.nih.gov/research/publication/global-health-and-aging/living-longer">«Living Longer»</a>. <bdi>اکتبر ۲۰۱۱</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Living+Longer&rft.date=2011-10&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nia.nih.gov%2Fresearch%2Fpublication%2Fglobal-health-and-aging%2Fliving-longer&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160115223857/http://www.gomaneh.com/1528/همئوپاتی-یا-فریب-درمانی/">«همئوپاتی یا فریب درمانی!»</a>. گمانه. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gomaneh.com/1528/همئوپاتی-یا-فریب-درمانی/">اصلی</a> در ۱۵ ژانویه ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%87%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C+%DB%8C%D8%A7+%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A8+%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%21&rft.pub=%DA%AF%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gomaneh.com%2F1528%2F%D9%87%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%DB%8C%D8%A7-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160226004209/http://www.homeopathyiran.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=29&lang=fa">«هومیوپاتی چیست؟»</a>. سایت رسمی انجمن هومئوپاتی ایران. <bdi>۱۹ خرداد ۱۳۸۹</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.homeopathyiran.org/index.php?option=com_content&view=article&id=47&Itemid=29&lang=fa">اصلی</a> در ۲۶ فوریه ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%87%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C+%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C+%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86+%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86&rft.date=1389&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.homeopathyiran.org%2Findex.php%3Foption%3Dcom_content%26view%3Darticle%26id%3D47%26Itemid%3D29%26lang%3Dfa&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ama.com.au/media/evidence-clear-homeopathy-not-effective-treatment">«Evidence is clear that homeopathy is not an effective treatment»</a>. انجمن پزشکی استرالیا. <bdi>۱۸ آوریل ۲۰۱۰</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Evidence+is+clear+that+homeopathy+is+not+an+effective+treatment&rft.pub=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86+%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&rft.date=2010-04-18&rft_id=https%3A%2F%2Fama.com.au%2Fmedia%2Fevidence-clear-homeopathy-not-effective-treatment&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1874503/">«A systematic review of systematic reviews of homeopathy»</a>. کتابخانه ملی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="پزشکی">پزشکی</a> مؤسسات ملی بهداشت ایالات متحده<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+systematic+review+of+systematic+reviews+of+homeopathy&rft.pub=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%85%D9%84%DB%8C+%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D8%AA+%D9%85%D9%84%DB%8C+%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA+%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA+%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC1874503%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://nccih.nih.gov/health/homeopathy">«Homeopathy»</a>. nccih. <bdi>ژوئیه ۲۰۰۹</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Homeopathy&rft.pub=nccih&rft.date=2009-07&rft_id=https%3A%2F%2Fnccih.nih.gov%2Fhealth%2Fhomeopathy&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.2042-7166.2012.01162.x/abstract;jsessionid=8A2C1076AA7E78EF48246A9422DD54FB.d02t01">«Proposed mechanisms for homeopathy are physically impossible»</a>. <bdi>سپتامبر ۲۰۱۲</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Proposed+mechanisms+for+homeopathy+are+physically+impossible&rft.date=2012-09&rft_id=http%3A%2F%2Fonlinelibrary.wiley.com%2Fdoi%2F10.1111%2Fj.2042-7166.2012.01162.x%2Fabstract%3Bjsessionid%3D8A2C1076AA7E78EF48246A9422DD54FB.d02t01&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://jme.bmj.com/content/36/3/130.extract">«Homeopathy is where the harm is: five unethical effects of funding unscientific 'remedies<span class="cs1-kern-right">'</span>»</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Homeopathy+is+where+the+harm+is%3A+five+unethical+effects+of+funding+unscientific+%E2%80%98remedies%E2%80%99&rft_id=http%3A%2F%2Fjme.bmj.com%2Fcontent%2F36%2F3%2F130.extract&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://articles.latimes.com/2011/feb/07/news/la-heb-james-randi-homeopathy-20110207">«James Randi's challenge and the search for science in homeopathy»</a>. لوس آنجلس تایمز. <bdi>۷ فوریه ۲۰۱۱</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=James+Randi%27s+challenge+and+the+search+for+science+in+homeopathy&rft.pub=%D9%84%D9%88%D8%B3+%D8%A2%D9%86%D8%AC%D9%84%D8%B3+%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B2&rft.date=2011-02-07&rft_id=http%3A%2F%2Farticles.latimes.com%2F2011%2Ffeb%2F07%2Fnews%2Fla-heb-james-randi-homeopathy-20110207&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://whatstheharm.net/homeopathy.html">«What's the harm in homeopathy?»</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=What%27s+the+harm+in+homeopathy%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fwhatstheharm.net%2Fhomeopathy.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef5-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef5_25-0">۲۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef5_25-1">۲۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/lifeandstyle/2015/mar/11/homeopathy-not-effective-for-treating-any-condition-australian-report-finds">«Homeopathy not effective for treating any condition, Australian report finds»</a>. گاردین. <bdi>۱۱ مارس ۲۰۱۵</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Homeopathy+not+effective+for+treating+any+condition%2C+Australian+report+finds&rft.pub=%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86&rft.date=2015-03-11&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Flifeandstyle%2F2015%2Fmar%2F11%2Fhomeopathy-not-effective-for-treating-any-condition-australian-report-finds&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.publications.parliament.uk/pa/cm200910/cmselect/cmsctech/45/4502.htm">«Evidence Check 2: Homeopathy»</a>. <bdi>۲۲ فوریه ۲۰۱۰</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۸ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Evidence+Check+2%3A+Homeopathy&rft.date=2010-02-22&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.publications.parliament.uk%2Fpa%2Fcm200910%2Fcmselect%2Fcmsctech%2F45%2F4502.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4339554/pdf/IJPD-24-339.pdf">«What Is the Best Available Evidence for Using Homeopathy in Patients with Intellectual Disabilities?»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Iranian Journal of Pediatrics. <bdi>اوت ۲۰۱۴</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۳ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=What+Is+the+Best+Available+Evidence+for+Using+Homeopathy+in+Patients+with+Intellectual+Disabilities%3F&rft.pub=Iranian+Journal+of+Pediatrics&rft.date=2014-08&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC4339554%2Fpdf%2FIJPD-24-339.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170121003343/https://www.nhmrc.gov.au/_files_nhmrc/publications/attachments/cam02i_homeopathyoverviewreport140408.pdf">«Effectiveness of Homeopathy for Clinical Conditions: Evaluation of the Evidence»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. NHMRC Homeopathy Working Committee. <bdi>اکتبر ۲۰۱۳</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nhmrc.gov.au/_files_nhmrc/publications/attachments/cam02i_homeopathyoverviewreport140408.pdf">اصلی</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۷<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۳ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Effectiveness+of+Homeopathy+for+Clinical+Conditions%3A+Evaluation+of+the+Evidence&rft.pub=NHMRC+Homeopathy+Working+Committee&rft.date=2013-10&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nhmrc.gov.au%2F_files_nhmrc%2Fpublications%2Fattachments%2Fcam02i_homeopathyoverviewreport140408.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/tvandradio/2016/12/161229_pargar-article-iran-medicine-kasraei">«مقاله‌ای از عرفان کسرایی»</a><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۷-۰۷-۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D8%B2+%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86+%DA%A9%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Ftvandradio%2F2016%2F12%2F161229_pargar-article-iran-medicine-kasraei&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/02/02/718603/نگاه-علم-و-دین-به-انرژی-درمانی">«نگاه علم و دین به انرژی درمانی»</a>. تسنیم. <bdi>۲ اردیبهشت ۱۳۹۴</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%B9%D9%84%D9%85+%D9%88+%D8%AF%DB%8C%D9%86+%D8%A8%D9%87+%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C+%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&rft.pub=%D8%AA%D8%B3%D9%86%DB%8C%D9%85&rft.date=1394&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.tasnimnews.com%2Ffa%2Fnews%2F1394%2F02%2F02%2F718603%2F%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%B9%D9%84%D9%85-%D9%88-%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160327004949/http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancers-in-general/treatment/complementary-alternative/therapies/healing">«Healing»</a>. Cancer Research UK. <bdi>۵ فوریه ۲۰۱۵</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancers-in-general/treatment/complementary-alternative/therapies/healing">اصلی</a> در ۲۷ مارس ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Healing&rft.pub=Cancer+Research+UK&rft.date=2015-02-05&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cancerresearchuk.org%2Fabout-cancer%2Fcancers-in-general%2Ftreatment%2Fcomplementary-alternative%2Ftherapies%2Fhealing&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160423122751/http://www.salamatonline.ir/news/3209/ممنوعیت-انرژی-درمانی-در-کشور">«معاون وزیر بهداشت خبر داد:ممنوعیت انرژی درمانی در کشور»</a>. سلامت آنلاین. <bdi>۴ اسفند ۱۳۹۴</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.salamatonline.ir/news/3209/ممنوعیت-انرژی-درمانی-در-کشور">اصلی</a> در ۲۳ آوریل ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86+%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1+%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA+%D8%AE%D8%A8%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D8%AF%3A%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA+%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C+%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1&rft.pub=%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA+%D8%A2%D9%86%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86&rft.date=1394&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.salamatonline.ir%2Fnews%2F3209%2F%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://annals.org/article.aspx?articleid=713514">«The Efficacy of "Distant Healing": A Systematic Review of Randomized Trials»</a>. Annals of Internal Medicine. <bdi>۶ ژوئن ۲۰۰۰</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Efficacy+of+%E2%80%9CDistant+Healing%E2%80%9D%3A+A+Systematic+Review+of+Randomized+Trials&rft.pub=Annals+of+Internal+Medicine&rft.date=2000-06-06&rft_id=http%3A%2F%2Fannals.org%2Farticle.aspx%3Farticleid%3D713514&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFادزارد_ارنست2001" class="citation web"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%AA" title="ادزارد ارنست">ادزارد ارنست</a> (<bdi>اوت ۲۰۰۱</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mja.com.au/journal/2001/174/2/primer-complementary-and-alternative-medicine-commonly-used-cancer-patients#suba10">«A primer of complementary and alternative medicine commonly used by cancer patients»</a>. Medical Journal of Australia<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+primer+of+complementary+and+alternative+medicine+commonly+used+by+cancer+patients&rft.pub=Medical+Journal+of+Australia&rft.date=2001-08&rft.au=%D8%A7%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AF+%D8%A7%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%AA&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mja.com.au%2Fjournal%2F2001%2F174%2F2%2Fprimer-complementary-and-alternative-medicine-commonly-used-cancer-patients%23suba10&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef9-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef9_36-0">۳۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef9_36-1">۳۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11240080">«Spiritual healing as a therapy for chronic pain: a randomized, clinical trial»</a>. Pain. <bdi>مارس ۲۰۰۱</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Spiritual+healing+as+a+therapy+for+chronic+pain%3A+a+randomized%2C+clinical+trial.&rft.pub=Pain&rft.date=2001-03&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpubmed%2F11240080&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://link.springer.com/article/10.1007/BF03040322">«Distant healing — An "update" of a systematic review»</a>. Wien Klin Wochenschr. <bdi>آوریل ۲۰۰۳</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Distant+healing+%E2%80%94+An+%E2%80%9Cupdate%E2%80%9D+of+a+systematic+review&rft.pub=Wien+Klin+Wochenschr&rft.date=2003-04&rft_id=http%3A%2F%2Flink.springer.com%2Farticle%2F10.1007%2FBF03040322&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://jama.jamanetwork.com/article.aspx?articleid=187390">«A Close Look at Therapeutic Touch»</a>. <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="مجله انجمن پزشکی آمریکا">مجله انجمن پزشکی آمریکا</a>. <bdi>۱ آوریل ۱۹۹۸</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۵ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=A+Close+Look+at+Therapeutic+Touch&rft.pub=%D9%85%D8%AC%D9%84%D9%87+%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86+%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft.date=1998-04-01&rft_id=http%3A%2F%2Fjama.jamanetwork.com%2Farticle.aspx%3Farticleid%3D187390&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18806539">«Complementary therapies for neuropathic and neuralgic pain: systematic review»</a>. Clinical Journal of Pain. <bdi>اکتبر ۲۰۰۸</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Complementary+therapies+for+neuropathic+and+neuralgic+pain%3A+systematic+review.&rft.pub=Clinical+Journal+of+Pain.&rft.date=2008-10&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpubmed%2F18806539&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFSimon_Singh,_Edzard_Ernst2008" class="citation">Simon Singh, Edzard Ernst (<bdi>۲۰۰۸</bdi>)، <i><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%86%DA%AF_%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86" title="نیرنگ یا درمان">Trick or Treatment</a></i>، ص. <bdi>۳۸۸</bdi></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Trick+or+Treatment&rft.pages=%3Cbdi%3E%DB%B3%DB%B8%DB%B8%3C%2Fbdi%3E&rft.date=2008&rft.au=Simon+Singh%2C+Edzard+Ernst&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFCG_Pedersen,_H_Johannessen,_JV_Hjelmborg,_R_Zachariae2014" class="citation web">CG Pedersen, H Johannessen, JV Hjelmborg, R Zachariae (<bdi>ژوئن ۲۰۱۴</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24906586">«Effectiveness of energy healing on Quality of Life: a pragmatic intervention trial in colorectal cancer patients»</a>. Complementary Therapies in Medicine<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۴ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Effectiveness+of+energy+healing+on+Quality+of+Life%3A+a+pragmatic+intervention+trial+in+colorectal+cancer+patients.&rft.pub=Complementary+Therapies+in+Medicine&rft.date=2014-06&rft.au=CG+Pedersen%2C+H+Johannessen%2C+JV+Hjelmborg%2C+R+Zachariae&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpubmed%2F24906586&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">رده</a>) </span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-ToolAutoGenRef6-42"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-0">۴۱٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-1">۴۱٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-2">۴۱٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-3">۴۱٫۳</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-4">۴۱٫۴</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-5">۴۱٫۵</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-6">۴۱٫۶</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-7">۴۱٫۷</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ToolAutoGenRef6_42-8">۴۱٫۸</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFسمیه_رستمیان1393" class="citation web">سمیه رستمیان (<bdi>۹ تیر ۱۳۹۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/science/2014/06/140630_facts_about_acupuncture">«تا چه اندازه می‌توان از طب سوزنی بهره برد؟»</a>. بی‌بی‌سی فارسی<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۹ فوریه ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AA%D8%A7+%DA%86%D9%87+%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86+%D8%A7%D8%B2+%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C+%D8%A8%D9%87%D8%B1%D9%87+%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D8%9F&rft.pub=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.date=1393&rft.au=%D8%B3%D9%85%DB%8C%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fscience%2F2014%2F06%2F140630_facts_about_acupuncture&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://rastineh.ir/طب-سوزنی-چیست؟-فواید-و-خطرات-طب-سوزنی-کد/">«طب سوزنی چیست؟ فواید و خطرات طب سوزنی کدام اند؟»</a>. سایت پزشکی راستینه<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۵ مارس ۲۰۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C+%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F+%D9%81%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AF+%D9%88+%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA+%D8%B7%D8%A8+%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C+%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85+%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%9F&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA+%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86%D9%87&rft_id=http%3A%2F%2Frastineh.ir%2F%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F-%D9%81%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D9%88-%D8%AE%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%B7%D8%A8-%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D8%AF%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C+%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> </ol></div> <ul><li><a class="external free" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Alternative_medicine">http://en.wikipedia.org/wiki/Alternative_medicine</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Alternative_medicine" class="extiw" title="commons:Category:Alternative medicine">پزشکی جایگزین</a></span> موجود است.</div></div> </div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cam.com/">وبگاه ملی طب مکمل-جایگزین ایران</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.randi.org/">وبگاه رسمی بنیاد آموزشی جیمز رندی</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پزشکی_جایگزین" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible expanded navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="الگو:پزشکی جایگزین"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:پزشکی جایگزین (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:پزشکی جایگزین"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="پزشکی_جایگزین" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="رده:سامانه‌های پزشکی جایگزین">سامانه‌های پزشکی جایگزین</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="آیورودا">آیورودا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رایحه‌درمانی">رایحه‌درمانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بدن درمانی (صفحه وجود ندارد)">بدن درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="کایروپراکتیک">کایروپراکتیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="انرژی‌درمانی">انرژی‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایمان درمانی">ایمان درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گیاه‌درمانی">گیاه‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آب‌درمانی">آب‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%86%D8%AB%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خنثی درمانی (صفحه وجود ندارد)">خنثی درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="حرکت درمانی">حرکت درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="استخوان‌درمانی">استخوان‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="شمن‌باوری">شمن‌باوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="طب سنتی چین">طب سنتی چین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="رووشهای درمانی (صفحه وجود ندارد)">رووشهای درمانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:درمان‌های زیست‌بنیان">درمان‌های زیست‌بنیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:انرژی‌درمانی">انرژی‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:دست‌درمانی">دست‌درمانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مردم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="رده:مردم در پزشکی جایگزین">مردم در پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="رده:منتقدان پزشکی جایگزین">منتقدان پزشکی جایگزین</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مشکلات بهداشت عمومی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A2%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه آسپارتام (صفحه وجود ندارد)">مناقشه آسپارتام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه آمالگام دندانی (صفحه وجود ندارد)">مناقشه آمالگام دندانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%B1%D8%B4%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه هورمون رشد (صفحه وجود ندارد)">مناقشه هورمون رشد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D9%88%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه واکسن (صفحه وجود ندارد)">مناقشه واکسن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D9%81%D9%84%D9%88%D8%A6%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86_%D8%A2%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="مناقشه فلوئوردار کردن آب (صفحه وجود ندارد)">مناقشه فلوئوردار کردن آب</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اصطلاحات کلیدی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی مکمل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست روشهای پزشکی جایگزین (صفحه وجود ندارد)">فهرست روشهای پزشکی جایگزین</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نظرات مخالف</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%87_%D8%A8%D8%A7_%D8%AF%D8%BA%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان‌های مقابله با دغل‌کاری در پزشکی (صفحه وجود ندارد)">سازمان‌های مقابله با دغل‌کاری در پزشکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D9%85%D8%A8%D8%AA%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%AF" title="پزشکی مبتنی بر شواهد">پزشکی مبتنی بر شواهد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="شک‌گرایی علمی">شک‌گرایی علمی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="طب_سنتی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="الگو:پزشکی سنتی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="بحث الگو:پزشکی سنتی"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:پزشکی سنتی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="طب_سنتی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شرق آسیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%86%DB%8C%D9%86" title="طب سنتی چین">چینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kampo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kampo (صفحه وجود ندارد)">ژاپنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="طب سنتی کره‌ای">کره‌ای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="طب سنتی مغولی">مغولی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Traditional_Tibetan_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional Tibetan medicine (صفحه وجود ندارد)">تبتی</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="7" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg/100px-Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg" decoding="async" width="100" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg/150px-Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg/200px-Thom%C3%A9_Salix_alba_clean.jpg 2x" data-file-width="1386" data-file-height="2291" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">آسیای جنوب و<br />جنوب غربی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="آیورودا">آیورودا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jamu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jamu (صفحه وجود ندارد)">جامو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Siddha_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Siddha medicine (صفحه وجود ندارد)">سیدها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sri_Lankan_traditional_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sri Lankan traditional medicine (صفحه وجود ندارد)">سری‌لانکا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thai_traditional_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thai traditional medicine (صفحه وجود ندارد)">تائی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Traditional_Vietnamese_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional Vietnamese medicine (صفحه وجود ندارد)">ویتنامی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مدیترانه و<br />خاور نزدیک</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Ancient_Egyptian_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ancient Egyptian medicine (صفحه وجود ندارد)">مصر باستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ancient_Greek_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ancient Greek medicine (صفحه وجود ندارد)">یونان باستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="طب سنتی ایرانی">طب سنتی ایرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="پزشکی ایران باستان">ایران باستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Byzantine_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Byzantine medicine (صفحه وجود ندارد)">بیزانسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Medicine_in_ancient_Rome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medicine in ancient Rome (صفحه وجود ندارد)">رومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="پزشکی در جهان اسلام">جهان اسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="طب یونانی">یونانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/w/index.php?title=Traditional_African_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional African medicine (صفحه وجود ندارد)">آفریقایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Iboga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Iboga (صفحه وجود ندارد)">ایبوگا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muti&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muti (صفحه وجود ندارد)">موتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nganga&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nganga (صفحه وجود ندارد)">نگانگا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Traditional_Hausa_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional Hausa medicine (صفحه وجود ندارد)">هائوسا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="شفادهندگان سنتی آفریقای جنوبی">جنوب افریقا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yor%C3%B9b%C3%A1_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yorùbá medicine (صفحه وجود ندارد)">یروبا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">امریکا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aztec_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aztec medicine (صفحه وجود ندارد)">آزتکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Curandero&action=edit&redlink=1" class="new" title="Curandero (صفحه وجود ندارد)">کوراندرو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kallawaya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kallawaya (صفحه وجود ندارد)">کالاوایا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maya_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maya medicine (صفحه وجود ندارد)">مایا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Brazilian_traditional_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Brazilian traditional medicine (صفحه وجود ندارد)">برزیلی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">دیگران</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bush_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bush medicine (صفحه وجود ندارد)">بوش استرالیایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Medieval_medicine_of_Western_Europe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medieval medicine of Western Europe (صفحه وجود ندارد)">اروپای غربی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مفاهیم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ethnomedicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ethnomedicine (صفحه وجود ندارد)">پزشکی قومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%82%D8%A8%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="مراقبت سلامتی">مراقبت بهداشتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گیاه‌درمانی">گیاه‌درمانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B9%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B6_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%A8%DB%8C_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="فهرست عوارض جانبی گیاهان دارویی">عوارض جانبی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">مزاج</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%B7%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خلط‌های چهارگانه">خلط‌های چهارگانه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Medicinal_plant_conservation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Medicinal plant conservation (صفحه وجود ندارد)">حفاظت از گیاهان دارویی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Naturopathy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Naturopathy (صفحه وجود ندارد)">نیچروپاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D9%82%D8%A8%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" class="mw-redirect" title="پزشکی ماقبل تاریخ">پزشکی ماقبل تاریخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="شمن‌باوری">شمن‌باوری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="رده:پزشکی سنتی">رده:پزشکی سنتی</a> •  <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:ویکی‌پروژه طب سنتی">ویکی‌پروژه پزشکی سنتی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="درگاه:پزشکی سنتی (صفحه وجود ندارد)">درگاه پزشکی سنتی</a> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="خرافات" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="الگو:خرافات"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:خرافات (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%A7%D8%AA" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:خرافات"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="خرافات" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" class="mw-redirect" title="خرافه">خرافات</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موضوع‌های اصلی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%88%DB%8C%D8%B0" title="تعویذ">تعویذ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B4%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AE%D9%85" title="چشم‌زخم">چشم‌زخم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="شانس">شانس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Omen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Omen (صفحه وجود ندارد)">نشانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%B3%D9%85" title="طلسم">طلسم‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Myth_and_ritual&action=edit&redlink=1" class="new" title="Myth and ritual (صفحه وجود ندارد)">اسطوره و آیین</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">فهرست‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%87" class="mw-redirect" title="خرافه">خرافه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_lucky_symbols&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of lucky symbols (صفحه وجود ندارد)">List of lucky symbols</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_unlucky_symbols&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of unlucky symbols (صفحه وجود ندارد)">List of unlucky symbols</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sailors%27_superstitions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sailors' superstitions (صفحه وجود ندارد)">Sailors' superstitions</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Theatrical_superstitions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Theatrical superstitions (صفحه وجود ندارد)">Theatrical superstitions</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">آفریقا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Buda_(folklore)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Buda (folklore) (صفحه وجود ندارد)">Buda</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gris-gris_(talisman)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gris-gris (talisman) (صفحه وجود ندارد)">Gris-gris</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sampy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sampy (صفحه وجود ندارد)">Sampy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sleeping_child&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sleeping child (صفحه وجود ندارد)">Sleeping child</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">آمریکا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><i><a href="/w/index.php?title=Ascalapha_odorata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ascalapha odorata (صفحه وجود ندارد)">Ascalapha odorata</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Carranca&action=edit&redlink=1" class="new" title="Carranca (صفحه وجود ندارد)">Carranca</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Curupira&action=edit&redlink=1" class="new" title="Curupira (صفحه وجود ندارد)">Curupira</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Djucu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Djucu (صفحه وجود ندارد)">Djucu</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fortune_cookie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fortune cookie (صفحه وجود ندارد)">Fortune cookie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=I%27noGo_tied&action=edit&redlink=1" class="new" title="I'noGo tied (صفحه وجود ندارد)">I'noGo tied</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=White_lighter_myth&action=edit&redlink=1" class="new" title="White lighter myth (صفحه وجود ندارد)">White lighter myth</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Witch_window&action=edit&redlink=1" class="new" title="Witch window (صفحه وجود ندارد)">Witch window</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">آسیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Superstition_in_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="Superstition in India (صفحه وجود ندارد)">Superstition in India</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=List_of_superstitions_in_India&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of superstitions in India (صفحه وجود ندارد)">list</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Superstition_in_Pakistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Superstition in Pakistan (صفحه وجود ندارد)">Superstition in Pakistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Japanese_superstitions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Japanese superstitions (صفحه وجود ندارد)">Japanese superstitions</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhoot_(ghost)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhoot (ghost) (صفحه وجود ندارد)">Bhoot (ghost)</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D9%87%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="چهاپادی">چهاپادی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Churel&action=edit&redlink=1" class="new" title="Churel (صفحه وجود ندارد)">Churel</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ghosts_in_Bengali_culture&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ghosts in Bengali culture (صفحه وجود ندارد)">Ghosts in Bengali culture</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jackal%27s_horn&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jackal's horn (صفحه وجود ندارد)">Jackal's horn</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Muhurta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Muhurta (صفحه وجود ندارد)">Muhurta</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Navaratna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Navaratna (صفحه وجود ندارد)">Navaratna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nazar_battu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nazar battu (صفحه وجود ندارد)">Nazar battu</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DA%86%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%DB%8C" title="پیچال‌پری">پیچال‌پری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Puppy_pregnancy_syndrome&action=edit&redlink=1" class="new" title="Puppy pregnancy syndrome (صفحه وجود ندارد)">Puppy pregnancy syndrome</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Akabeko&action=edit&redlink=1" class="new" title="Akabeko (صفحه وجود ندارد)">Akabeko</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kanai_Anzen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kanai Anzen (صفحه وجود ندارد)">Kanai Anzen</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C_%D9%86%DA%A9%D9%88" title="مانکی نکو">مانکی نکو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Okiagari-koboshi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Okiagari-koboshi (صفحه وجود ندارد)">Okiagari-koboshi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Omamori&action=edit&redlink=1" class="new" title="Omamori (صفحه وجود ندارد)">Omamori</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7_%D9%BE%D9%86%DA%A9%D9%87" title="مرگ توسط پنکه">مرگ توسط پنکه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Agimat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agimat (صفحه وجود ندارد)">Agimat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Albularyo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Albularyo (صفحه وجود ندارد)">Albularyo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Barang_(Visayan_word)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Barang (Visayan word) (صفحه وجود ندارد)">Barang</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kulam&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kulam (صفحه وجود ندارد)">Kulam</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lihi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lihi (صفحه وجود ندارد)">Lihi</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pagtatawas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagtatawas (صفحه وجود ندارد)">Pagtatawas</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pasma&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pasma (صفحه وجود ندارد)">Pasma</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Usog&action=edit&redlink=1" class="new" title="Usog (صفحه وجود ندارد)">Usog</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kuman_Thong&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kuman Thong (صفحه وجود ندارد)">Kuman Thong</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Palad_khik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Palad khik (صفحه وجود ندارد)">Palad khik</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Takrut&action=edit&redlink=1" class="new" title="Takrut (صفحه وجود ندارد)">Takrut</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nang_Kwak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nang Kwak (صفحه وجود ندارد)">Nang Kwak</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Curse_of_39&action=edit&redlink=1" class="new" title="Curse of 39 (صفحه وجود ندارد)">Curse of 39</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jin_Chan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jin Chan (صفحه وجود ندارد)">Jin Chan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chinese_Numerology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chinese Numerology (صفحه وجود ندارد)">Numbers in Chinese culture</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_traditions_and_superstitions&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian traditions and superstitions (صفحه وجود ندارد)">Russian traditions and superstitions</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Superstitions_of_Malaysian_Chinese&action=edit&redlink=1" class="new" title="Superstitions of Malaysian Chinese (صفحه وجود ندارد)">Superstitions of Malaysian Chinese</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B7%D9%84%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فهرست طلسم‌های ایرانی">فهرست طلسم‌های ایرانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اروپا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Barbary_macaques_in_Gibraltar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Barbary macaques in Gibraltar (صفحه وجود ندارد)">Barbary macaques in Gibraltar</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%86%DB%8C" title="سنگ بلارنی">سنگ بلارنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cimaruta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cimaruta (صفحه وجود ندارد)">Cimaruta</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cornicello&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cornicello (صفحه وجود ندارد)">Cornicello</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=The_Goodman%27s_Croft&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Goodman's Croft (صفحه وجود ندارد)">Goodman's Croft</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=In_bocca_al_lupo&action=edit&redlink=1" class="new" title="In bocca al lupo (صفحه وجود ندارد)">In bocca al lupo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kitchen_witch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kitchen witch (صفحه وجود ندارد)">Kitchen witch</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="نظرقربانی">نظرقربانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pictish_painted_pebbles&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pictish painted pebbles (صفحه وجود ندارد)">Painted pebbles</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rabbit_rabbit_rabbit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rabbit rabbit rabbit (صفحه وجود ندارد)">Rabbit rabbit rabbit</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ravens_of_the_Tower_of_London&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ravens of the Tower of London (صفحه وجود ندارد)">Ravens of the Tower of London</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spilling_water_for_luck&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spilling water for luck (صفحه وجود ندارد)">Spilling water for luck</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Troll_cross&action=edit&redlink=1" class="new" title="Troll cross (صفحه وجود ندارد)">Troll cross</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tycho_Brahe_days&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tycho Brahe days (صفحه وجود ندارد)">Tycho Brahe days</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Witch_post&action=edit&redlink=1" class="new" title="Witch post (صفحه وجود ندارد)">Witch post</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wolfssegen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wolfssegen (صفحه وجود ندارد)">Wolfssegen</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">همگانی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=11:11_(numerology)&action=edit&redlink=1" class="new" title="11:11 (numerology) (صفحه وجود ندارد)">۱۱:۱۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B4_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۴ (عدد)">۴</a> (<a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%AF%D8%B1_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="شبدر چهاربرگ">شبدر چهاربرگ</a>، <a href="/w/index.php?title=Tetraphobia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tetraphobia (صفحه وجود ندارد)">Tetraphobia</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%B7_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۷ (عدد)">۷</a> (<a href="/w/index.php?title=Seventh_son_of_a_seventh_son&action=edit&redlink=1" class="new" title="Seventh son of a seventh son (صفحه وجود ندارد)">پسر هفتم از یک پسر هفتم</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%B8_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۸ (عدد)">۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B9_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" class="mw-redirect" title="۹ (عدد)">۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B3_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" title="۱۳ (عدد)">۱۳</a> (<a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87_%D8%B3%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85" title="جمعه سیزدهم">جمعه سیزدهم</a>، <a href="/w/index.php?title=The_Thirteen_Club&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Thirteen Club (صفحه وجود ندارد)">The Thirteen Club</a>, <a href="/w/index.php?title=Thirteenth_floor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thirteenth floor (صفحه وجود ندارد)">Thirteenth floor</a>, <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="سیزده‌هراسی">سیزده‌هراسی</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" title="۱۰۸ (عدد)">۱۰۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B1%DB%B1_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" title="۱۱۱ (عدد)">۱۱۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B6%DB%B6%DB%B6_(%D8%B9%D8%AF%D8%AF)" title="۶۶۶ (عدد)">۶۶۶</a> (<a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF_%D9%88%D8%AD%D8%B4" title="عدد وحش">عدد وحش</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Ace_of_spades&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ace of spades (صفحه وجود ندارد)">Ace of spades</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Auspicious_wedding_date&action=edit&redlink=1" class="new" title="Auspicious wedding date (صفحه وجود ندارد)">Auspicious wedding date</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Baseball_superstition&action=edit&redlink=1" class="new" title="Baseball superstition (صفحه وجود ندارد)">Baseball superstition</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bayern-luck&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bayern-luck (صفحه وجود ندارد)">Bayern-luck</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Beginner%27s_luck&action=edit&redlink=1" class="new" title="Beginner's luck (صفحه وجود ندارد)">Beginner's luck</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Black_cat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Black cat (صفحه وجود ندارد)">Black cat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bread_and_butter_(superstition)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bread and butter (superstition) (صفحه وجود ندارد)">Bread and butter</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Break_a_leg&action=edit&redlink=1" class="new" title="Break a leg (صفحه وجود ندارد)">Break a leg</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B2%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="نامه زنجیره‌ای">نامه زنجیره‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cooties&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cooties (صفحه وجود ندارد)">Cooties</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cramp-ring&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cramp-ring (صفحه وجود ندارد)">Cramp-ring</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="نفرین">نفرین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Davy_Jones%27_Locker&action=edit&redlink=1" class="new" title="Davy Jones' Locker (صفحه وجود ندارد)">Davy Jones' Locker</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=End-of-the-day_betting_effect&action=edit&redlink=1" class="new" title="End-of-the-day betting effect (صفحه وجود ندارد)">End-of-the-day betting effect</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fear_of_frogs&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fear of frogs (صفحه وجود ندارد)">Fear of frogs</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="روح‌هراسی">روح‌هراسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=First-foot&action=edit&redlink=1" class="new" title="First-foot (صفحه وجود ندارد)">First-foot</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="هلندی سرگردان">هلندی سرگردان</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Four_Eleven_Forty_Four&action=edit&redlink=1" class="new" title="Four Eleven Forty Four (صفحه وجود ندارد)">Four Eleven Forty Four</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gambler%27s_conceit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gambler's conceit (صفحه وجود ندارد)">Gambler's conceit</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Good_luck_charm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Good luck charm (صفحه وجود ندارد)">Good luck charm</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DA%AF" title="روز گراندهاگ">روز گراندهاگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Himmelsbrief&action=edit&redlink=1" class="new" title="Himmelsbrief (صفحه وجود ندارد)">Himmelsbrief</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A8%D9%87_(%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C)" class="mw-redirect" title="هبه (قربانی)">هبه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jinx&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jinx (صفحه وجود ندارد)">Jinx</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Klabautermann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Klabautermann (صفحه وجود ندارد)">Klabautermann</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%AF%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%AA%D8%AE%D8%AA%D9%87" title="زدن به تخته">زدن به تخته</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Law_of_contagion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Law of contagion (صفحه وجود ندارد)">Law of contagion</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Literomancy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Literomancy (صفحه وجود ندارد)">Literomancy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lock_of_hair&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lock of hair (صفحه وجود ندارد)">Lock of hair</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maternal_impression&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maternal impression (صفحه وجود ندارد)">Maternal impression</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7" title="نظریه میاسما">نظریه میاسما</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mooncalf&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mooncalf (صفحه وجود ندارد)">Mooncalf</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4_%D8%AA%D8%B7%D9%87%DB%8C%D8%B1" title="آتش تطهیر">آتش تطهیر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nelson_(cricket)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nelson (cricket) (صفحه وجود ندارد)">نلسون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7" title="نظریه میاسما">هوای شب</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Oscar_love_curse&action=edit&redlink=1" class="new" title="Oscar love curse (صفحه وجود ندارد)">Oscar love curse</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Penny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Penny (صفحه وجود ندارد)">Penny</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Powder_of_sympathy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Powder of sympathy (صفحه وجود ندارد)">Powder of sympathy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rabbit%27s_foot&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rabbit's foot (صفحه وجود ندارد)">Rabbit's foot</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rainmaking_(ritual)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rainmaking (ritual) (صفحه وجود ندارد)">باران زدن</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Scottish_Play&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Scottish Play (صفحه وجود ندارد)">The Scottish Play</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ship_sponsor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ship sponsor (صفحه وجود ندارد)">Ship sponsor</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shoes_on_a_table&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shoes on a table (صفحه وجود ندارد)">Shoes on a table</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D8%AE" title="نماد شاخ">نماد شاخ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Something_old&action=edit&redlink=1" class="new" title="Something old (صفحه وجود ندارد)">Something old</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spilling_salt&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spilling salt (صفحه وجود ندارد)">Spilling salt</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Susto&action=edit&redlink=1" class="new" title="Susto (صفحه وجود ندارد)">Susto</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Three_on_a_match_(superstition)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Three on a match (superstition) (صفحه وجود ندارد)">Three on a match</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Threshold_(door)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Threshold (door) (صفحه وجود ندارد)">Threshold</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Toi_toi_toi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Toi toi toi (صفحه وجود ندارد)">Toi toi toi</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D8%B1%D8%B2%D9%88" title="چاه آرزو">چاه آرزو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Witch_ball&action=edit&redlink=1" class="new" title="Witch ball (صفحه وجود ندارد)">Witch ball</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Witching_hour&action=edit&redlink=1" class="new" title="Witching hour (صفحه وجود ندارد)">Witching hour</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مباحث مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بلاگردان">بلاگردان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astrology_and_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astrology and science (صفحه وجود ندارد)">Astrology and science</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Coincidence&action=edit&redlink=1" class="new" title="Coincidence (صفحه وجود ندارد)">Coincidence</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%DA%A9%D9%86" title="دست‌روکن">دست‌روکن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="طالع‌بینی">طالع‌بینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دین عامیانه">دین عامیانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="فال‌بینی">فال‌بینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Magic_and_religion&action=edit&redlink=1" class="new" title="Magic and religion (صفحه وجود ندارد)">Magic and religion</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AD%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="سحرپنداری">سحرپنداری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="عددشناسی">عددشناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Perceptions_of_religious_imagery_in_natural_phenomena&action=edit&redlink=1" class="new" title="Perceptions of religious imagery in natural phenomena (صفحه وجود ندارد)">Perceptions of religious imagery in natural phenomena</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D8%AA_%D8%B4%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%86_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85" title="علت شمردن مقدم">علت شمردن مقدم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D9%88" title="تابو">تابو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D8%AD%D9%84%DB%8C" title="افسانه محلی">افسانه محلی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="قارچ‌ها_و_گیاهان_دارویی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="الگو:قارچ‌ها و گیاهان دارویی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:قارچ‌ها و گیاهان دارویی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:قارچ‌ها و گیاهان دارویی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="قارچ‌ها_و_گیاهان_دارویی" style="font-size:114%;margin:0 4em">قارچ‌ها و گیاهان دارویی</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">گیاهان خوراکی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%DB%8C%D8%B4%D9%86" title="آویشن">آویشن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D9%87" title="بابونه">بابونه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%86%D9%87_%DA%AF%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="بابونه گاوی">بابونه گاوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="بادیان ختایی">بادیان ختایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C" title="بادیان رومی">بادیان رومی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%87_%D9%82%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بوته قطران">بوته قطران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C" title="بومادران معمولی">بومادران معمولی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%AF_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF" title="بید سفید">بید سفید</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%DB%8C%D8%B1%DA%A9_%D9%BE%D9%81%E2%80%8C%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="پنیرک پف‌نبات">پنیرک پف‌نبات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%86%D8%B3%D9%86%DA%AF" title="جینسنگ">جینسنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="چریش">چریش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B1_%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85" title="خار مریم">خار مریم</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%AE%D8%A7%D8%B4" class="mw-redirect" title="خشخاش">خشخاش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%DA%A9_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خوک طلایی">خوک طلایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%BA%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA_%DA%86%D8%A7%DB%8C" title="روغن درخت چای">روغن درخت چای</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%86" class="mw-redirect" title="رومارن">رومارن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AF%DA%86%D9%88%D8%A8%D9%87" title="زردچوبه">زردچوبه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Za%27atar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Za'atar (صفحه وجود ندارد)">زَعْتَر‎‎</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%D8%AC%D8%A8%DB%8C%D9%84" title="زنجبیل">زنجبیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="زیره">زیره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D8%B1_%DA%AF%D9%84" title="سرخار گل">سرخار گل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%A8%D9%84%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B7%DB%8C%D8%A8" title="سنبل‌الطیب">سنبل‌الطیب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B3%D9%86%D8%AF_(%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%87)" title="شاه‌پسند (سرده)">شاه‌پسند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pelargonium_sidoides&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pelargonium sidoides (صفحه وجود ندارد)">شمعدانی آفریقایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87" title="شنبلیله">شنبلیله</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="شیرین‌بیان">شیرین‌بیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%A8%D8%B1_%D8%B2%D8%B1%D8%AF_%D8%B7%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="صبر زرد طبی">صبر زرد طبی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Euphorbia_hirta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Euphorbia hirta (صفحه وجود ندارد)">فرفیون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%AC%D9%85%D8%B4%DA%A9" title="فرنجمشک">فرنجمشک</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کتان">کتان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%87%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1_(%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%87)" title="کهن‌دار (سرده)">کهن‌دار</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84_%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="گل همیشه‌بهار">گل همیشه‌بهار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astragalus_propinquus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astragalus propinquus (صفحه وجود ندارد)">گون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%AC%D9%88%D8%A2%D9%86%D8%A7" title="ماری‌جوآنا">ماری‌جوآنا</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%AC%D9%88%D8%A2%D9%86%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C" title="ماری‌جوآنای طبی">طبی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%86%DA%AF%D9%88%D8%B4_(%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87)" title="مرزنگوش (گیاه)">مرزنگوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87_(%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87)" title="مرزه (گیاه)">مرزه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D9%84%DB%8C" title="مریم‌گلی">مریم‌گلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B9%D9%86%D8%A7%D8%B9_%D9%81%D9%84%D9%81%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="نعناع فلفلی">نعناع فلفلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%84" title="هل">هل</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AC%D9%87" title="یونجه">یونجه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">قارچ‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Agaricus_subrufescens&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agaricus subrufescens (صفحه وجود ندارد)">Almond mushroom</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Inonotus_obliquus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inonotus obliquus (صفحه وجود ندارد)">Chaga mushroom</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86_%D8%AC%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7" class="mw-redirect" title="قارچ جان‌افزا">قارچ جان‌افزا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86_%D9%85%D8%B1%D8%BA_%DA%86%D9%88%D8%A8" title="قارچ مرغ چوب">قارچ مرغ چوب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B1%DA%86_%D9%BE%D8%A7%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="قارچ پافیلی">قارچ پافیلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Morchella_esculenta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Morchella esculenta (صفحه وجود ندارد)">Morel mushroom</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%87" title="شیتاکه">شیتاکه</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">برپایهٔ منطقه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Chinese_herbology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chinese herbology (صفحه وجود ندارد)">گیاه‌شناسی چینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="آیورودا">گیاه‌شناسی هندی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="پزشکی در جهان اسلام">گیاه‌شناسی اسلامی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_kampo_herbs&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of kampo herbs (صفحه وجود ندارد)">گیاه‌شناسی ژاپنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Traditional_Korean_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Traditional Korean medicine (صفحه وجود ندارد)">گیاه‌شناسی کره‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گیاه‌شناسی ایرانی (صفحه وجود ندارد)">گیاه‌شناسی ایرانی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موضوعات مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="نظریه امضاها">نظریه امضاها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Physic_garden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Physic garden (صفحه وجود ندارد)">گیاه باغی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%DA%86%D9%87_%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86" title="کتابچه گیاهان">کتابچه گیاهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%E2%80%8C%D9%86%D9%88%D8%B4" title="دم‌نوش">دم‌نوش</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گیاه‌درمانی">گیاه‌درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="گیاهان دارویی">گیاهان دارویی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><b><a href="/w/index.php?title=List_of_plants_used_in_herbalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of plants used in herbalism (صفحه وجود ندارد)">فهرست گیاهان مورد استفاده در گیاهان دارویی</a></b></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox authority-control" aria-labelledby="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q188504#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><div id="داده‌های_کتابخانه‌ای_frameless&#124;text-top&#124;10px&#124;alt=ویرایش_در_ویکی‌داده&#124;link=https&#58;//www.wikidata.org/wiki/Q188504#identifiers&#124;class=noprint&#124;ویرایش_در_ویکی‌داده" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="راهنما:داده‌های کتابخانه‌ای">داده‌های کتابخانه‌ای</a> <span class="mw-valign-text-top noprint" typeof="mw:File/Frameless"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q188504#identifiers" title="ویرایش در ویکی‌داده"><img alt="ویرایش در ویکی‌داده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/10px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/15px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bf/OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg/20px-OOjs_UI_icon_edit-rtl-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کتابخانه‌های ملی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX536230">اسپانیا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11965061h">فرانسه</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11965061h">(داده‌ها)</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4112639-7">آلمان</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007534157205171">اسرائیل</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/subjects/sh85134721">ایالات متحده آمریکا</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000071265&P_CON_LNG=ENG">لتونی</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/01066751">ژاپن</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph114029&CON_LNG=ENG">جمهوری چک</a></span> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph159629&CON_LNG=ENG">2</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.worldcat.org/fast/806153/">کاربرد چندوجهی اصطلاحات موضوعی</a></span></li> <li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalog.archives.gov/id/10675024">بایگانی ملی (ایالات متحده)</a></span></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%DA%A9_(%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87)" class="mw-redirect" title="سوداک (شناسه)">سوداک (فرانسه)</a> <ul><li><span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027655008">1</a></span></li></ul></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="شبه‌علم" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="الگو:شبه‌علم"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="بحث الگو:شبه‌علم"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:شبه‌علم"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="شبه‌علم" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="شبه‌علم">شبه‌علم</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">واژه‌شناسی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D9%86%D9%87" title="علم محموله‌پرست‌گونه">علم محموله‌پرست‌گونه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شارلاتان">شارلاتان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D8%BA" title="نوابیغ">نوابیغ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="نظریه حاشیه‌ای">نظریه حاشیه‌ای</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%AD%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="علوم حاشیه‌ای">علوم حاشیه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B0%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="باستان‌شناسی کاذب (صفحه وجود ندارد)">باستان‌شناسی کاذب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="شبه‌تاریخ">شبه‌تاریخ</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Junk_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Junk science (صفحه وجود ندارد)">Junk science</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="فراهنجار">فراهنجار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pathological_science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pathological science (صفحه وجود ندارد)">Pathological science</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quackery&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quackery (صفحه وجود ندارد)">Quackery</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Snake_oil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Snake oil (صفحه وجود ندارد)">Snake oil</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Crocodile_oil&action=edit&redlink=1" class="new" title="Crocodile oil (صفحه وجود ندارد)">Crocodile oil</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="نظریه‌های علمی جایگزین‌شده">نظریه‌های علمی جایگزین‌شده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%85_%D9%85%D8%A4%D9%85%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="سندرم مؤمن راستین">سندرم مؤمن راستین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Voodoo_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voodoo Science (صفحه وجود ندارد)">Voodoo Science</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="فهرست موضوعات مشخص‌شده به عنوان شبه‌علم">موضوعات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B2" title="پدیده ۲۰۱۲">پدیده ۲۰۱۲</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%88%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="طب سوزنی">طب سوزنی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Adrenal_fatigue&action=edit&redlink=1" class="new" title="Adrenal fatigue (صفحه وجود ندارد)">Adrenal fatigue</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7" title="کیمیا">کیمیا</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">پزشکی جایگزین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فضانوردان باستان">فضانوردان باستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anthroposophic_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anthroposophic medicine (صفحه وجود ندارد)">Anthroposophic medicine</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Applied_kinesiology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Applied kinesiology (صفحه وجود ندارد)">Applied kinesiology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7" title="آیورودا">آیورودا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Aquatic_ape_hypothesis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aquatic ape hypothesis (صفحه وجود ندارد)">Aquatic ape hypothesis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="اختربینی">اختربینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bates_method&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bates method (صفحه وجود ندارد)">Bates method</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%DB%8C%D8%A7" title="کشاورزی زیست‌پویا">کشاورزی زیست‌پویا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B5%D8%AF" title="فصد">فصد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Body_memory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Body memory (صفحه وجود ندارد)">Body memory</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کاتاستروفیسم">کاتاستروفیسم</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9" title="کایروپراکتیک">کایروپراکتیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chromotherapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chromotherapy (صفحه وجود ندارد)">Chromotherapy</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87" title="تئوری توطئه">تئوری توطئه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B3%D9%84_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D9%85_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="نسل پنجم شبکه تلفن همراه">نسل پنجم شبکه تلفن همراه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%DB%B1%DB%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="تئوری‌های توطئه ۱۱ سپتامبر">تئوری‌های توطئه ۱۱ سپتامبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%BE%D8%B3%E2%80%8C%D8%AF%D9%85%D9%87" title="تئوری توطئه پس‌دمه">تئوری توطئه پس‌دمه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="انکار تغییر اقلیمی">انکار تغییر اقلیمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%DB%B2%DB%B0%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B9_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="اطلاعات نادرست درباره دنیاگیری ۲۰–۲۰۱۹ کروناویروس">اطلاعات نادرست درباره دنیاگیری ۲۰–۲۰۱۹ کروناویروس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87" title="نظریه‌های توطئه فرود بر ماه">نظریه‌های توطئه فرود بر ماه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84%E2%80%8C%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="تبدیل‌درمانی">تبدیل‌درمانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Correactology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Correactology (صفحه وجود ندارد)">Correactology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B4" title="علم آفرینش">علم آفرینش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="سرمازیستی">سرمازیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="نهان‌جاندارشناسی">نهان‌جاندارشناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بلوردرمانی">بلوردرمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B4_%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="بادکش درمانی">بادکش درمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C_(%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86)" title="سم‌زدایی (پزشکی جایگزین)">سم‌زدایی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87" title="پاک‌سازی روده">پاک‌سازی روده</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dianetics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dianetics (صفحه وجود ندارد)">Dianetics</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%B6%D8%A7%D9%87%D8%A7" title="نظریه امضاها">نظریه امضاها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Doktor_Koster%27s_Antigaspills&action=edit&redlink=1" class="new" title="Doktor Koster's Antigaspills (صفحه وجود ندارد)">Doktor Koster's Antigaspills</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دازینگ">دازینگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ear_candling&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ear candling (صفحه وجود ندارد)">Ear candling</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Electromagnetic_hypersensitivity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Electromagnetic hypersensitivity (صفحه وجود ندارد)">Electromagnetic hypersensitivity</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%87_%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="پدیده صدای الکترونیکی">پدیده صدای الکترونیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD_%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF" title="اصلاح نژاد">اصلاح نژاد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Facilitated_communication&action=edit&redlink=1" class="new" title="Facilitated communication (صفحه وجود ندارد)">Facilitated communication</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="فنگ شویی">فنگ شویی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="زمین تخت">زمین تخت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Germ_theory_denialism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Germ theory denialism (صفحه وجود ندارد)">Germ theory denialism</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" class="mw-redirect" title="گرافولوژی">گرافولوژی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%B2" title="انکار ایدز">انکار ایدز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hollow_Earth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hollow Earth (صفحه وجود ندارد)">Hollow Earth theory</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D8%A6%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="هومئوپاتی">هومئوپاتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%AC_(%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C)" title="مزاج (طب سنتی)">مزاج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Indigo_children&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indigo children (صفحه وجود ندارد)">Indigo children</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AD%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%B4%D9%85%D9%86%D8%AF" title="طراحی هوشمند">طراحی هوشمند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Japhetic_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Japhetic theory (صفحه وجود ندارد)">Japhetic theory</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%82_%D8%B4%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%88%D8%A7_(%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1)" title="معلق شدن در هوا (فراهنجار)">معلق شدن در هوا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AB%D8%B1_%D9%85%D8%A7%D9%87" title="اثر ماه">اثر ماه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lysenkoism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lysenkoism (صفحه وجود ندارد)">Lysenkoism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%86%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آهنربادرمانی">آهنربادرمانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%B7%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%AD%DB%8C" title="واسطه روحی">واسطه روحی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Miracle_Mineral_Supplement&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miracle Mineral Supplement (صفحه وجود ندارد)">Miracle Mineral Supplement</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Naturopathy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Naturopathy (صفحه وجود ندارد)">Naturopathy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nazi_archaeology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nazi archaeology (صفحه وجود ندارد)">Nazi archaeology</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87_%D9%86%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88" title="فاجعه نبیرو">فاجعه نبیرو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%AF%D8%AF%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="عددشناسی">عددشناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Orgone&action=edit&redlink=1" class="new" title="Orgone (صفحه وجود ندارد)">Orgone</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="کف‌بینی">کف‌بینی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Panchagavya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Panchagavya (صفحه وجود ندارد)">Panchagavya</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Patent_medicine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Patent medicine (صفحه وجود ندارد)">Patent medicine</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%A6%D9%85%DB%8C" title="حرکت دائمی">حرکت دائمی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="جمجمه‌شناسی">جمجمه‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="پلی‌گراف">پلی‌گراف</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Primal_therapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Primal therapy (صفحه وجود ندارد)">Primal therapy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pseudoarchaeology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pseudoarchaeology (صفحه وجود ندارد)">Pseudoarchaeology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="شبه‌تاریخ">شبه‌تاریخ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%86%D8%B3%D9%84%E2%80%8C%DA%A9%D8%B4%DB%8C" title="انکار نسل‌کشی">انکار نسل‌کشی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Historical_negationism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historical negationism (صفحه وجود ندارد)">Historical negationism</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1_%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="انکار هولوکاست">انکار هولوکاست</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pseudoscientific_metrology&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pseudoscientific metrology (صفحه وجود ندارد)">Pseudoscientific metrology</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C" title="روان‌شناسی تاریخی">روان‌شناسی تاریخی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D9%81%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%85%DB%8C" title="عرفان کوانتومی">عرفان کوانتومی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rapid_prompting_method&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rapid prompting method (صفحه وجود ندارد)">Rapid prompting method</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Recovered-memory_therapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Recovered-memory therapy (صفحه وجود ندارد)">Recovered-memory therapy</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="ریکی">ریکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="نژادگرایی علمی">نژادگرایی علمی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DA%98%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="نژاد آریایی">نژاد آریایی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Melanin_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Melanin theory (صفحه وجود ندارد)">Melanin theory</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Trepanning&action=edit&redlink=1" class="new" title="Trepanning (صفحه وجود ندارد)">Trepanning</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%81%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="یوفوشناسی">یوفوشناسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vertebral_subluxation&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vertebral subluxation (صفحه وجود ندارد)">Vertebral subluxation</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Voice_stress_analysis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Voice stress analysis (صفحه وجود ندارد)">Voice stress analysis</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D9%87_%D8%A2%D8%A8" title="حافظه آب">حافظه آب</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ترویج<br />شبه علم</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D9%88%DB%8C%DA%A9%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%AF" title="اندرو ویکفیلد">اندرو ویکفیلد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%BE%D8%A7%DA%A9_%DA%86%D9%88%D9%BE%D8%B1%D8%A7" title="دیپاک چوپرا">دیپاک چوپرا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gaia,_Inc.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gaia, Inc. (صفحه وجود ندارد)">Gaia, Inc.</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%B3_%DA%AF%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%86" title="ماکس گرسون">ماکس گرسون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Goop_(company)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Goop (company) (صفحه وجود ندارد)">Goop (company)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nicholas_Gonzalez_(physician)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nicholas Gonzalez (physician) (صفحه وجود ندارد)">Nicholas Gonzalez</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DB%8C_%D9%85%DA%A9%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C" title="جنی مک‌کارتی">جنی مک‌کارتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A6%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%B1_%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%84" title="تئودور مورل">تئودور مورل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hans_Alfred_Nieper&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hans Alfred Nieper (صفحه وجود ندارد)">Hans Alfred Nieper</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AA_%D8%A2%D8%B2" class="mw-redirect" title="محمت آز">محمت آز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_Donald_Kelley&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Donald Kelley (صفحه وجود ندارد)">William Donald Kelley</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">موضوعات مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bourgeois_pseudoscience&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bourgeois pseudoscience (صفحه وجود ندارد)">Bourgeois pseudoscience</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Demarcation_problem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Demarcation problem (صفحه وجود ندارد)">Demarcation problem</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B4_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="روش علمی">روش علمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Suppressed_research_in_the_Soviet_Union&action=edit&redlink=1" class="new" title="Suppressed research in the Soviet Union (صفحه وجود ندارد)">Suppressed research in the Soviet Union</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A8_%D8%B3%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="طب سنتی">طب سنتی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">منابع</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="کمیته تحقیق شک‌گرایانه">کمیته تحقیق شک‌گرایانه</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Cults_of_Unreason&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cults of Unreason (صفحه وجود ندارد)">Cults of Unreason</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Encyclopedia_of_Pseudoscience:_From_Alien_Abductions_to_Zone_Therapy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Encyclopedia of Pseudoscience: From Alien Abductions to Zone Therapy (صفحه وجود ندارد)">Encyclopedia of Pseudoscience</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Fads_and_Fallacies_in_the_Name_of_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fads and Fallacies in the Name of Science (صفحه وجود ندارد)">Fads and Fallacies in the Name of Science</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Fortean_Times&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fortean Times (صفحه وجود ندارد)">Fortean Times</a></i></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4%DB%8C_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%B1%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="بنیاد آموزشی جیمز رندی">بنیاد آموزشی جیمز رندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Quackwatch&action=edit&redlink=1" class="new" title="Quackwatch (صفحه وجود ندارد)">Quackwatch</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%82%D9%82_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%DA%A9" title="محقق شکاک">محقق شکاک</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Natural_History_of_Quackery&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Natural History of Quackery (صفحه وجود ندارد)">The Natural History of Quackery</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Psychology_of_the_Occult&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Psychology of the Occult (صفحه وجود ندارد)">The Psychology of the Occult</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Ragged_Edge_of_Science&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Ragged Edge of Science (صفحه وجود ندارد)">The Ragged Edge of Science</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=The_Skeptic_Encyclopedia_of_Pseudoscience&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience (صفحه وجود ندارد)">The Skeptic Encyclopedia of Pseudoscience</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B4%DA%A9%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7" title="واژه‌نامه شک‌گرا">واژه‌نامه شک‌گرا</a></i></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><b><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B4%D8%AE%D8%B5%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" class="mw-redirect" title="فهرست موضوعات مشخص‌شده به عنوان شبه‌علم">فهرست موضوعات مشخص‌شده به عنوان شبه‌علم</a></b></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=پزشکی_جایگزین&oldid=40299057">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=پزشکی_جایگزین&oldid=40299057</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="رده:پزشکی جایگزین">پزشکی جایگزین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%D9%85" title="رده:شبه‌علم">شبه‌علم</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای پیوند مرده">صفحه‌های دارای پیوند مرده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="رده:خطاهای یادکرد: تاریخ">خطاهای یادکرد: تاریخ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی">مقاله‌های دارای واژگان به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار در ویکی‌داده است">پیوند رده انبار در ویکی‌داده است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNE" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNE">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNE</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_BNF" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های BNF</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_GND" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های GND</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_J9U" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های J9U</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LCCN" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LCCN</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_LNB" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های LNB</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NDL" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NDL</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NKC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NKC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_FAST" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های FAST</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_NARA" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NARA">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های NARA</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_SUDOC" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SUDOC">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های SUDOC</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های چندگانه">مقاله‌های ویکی‌پدیا همراه شناسه‌های چندگانه</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۰ سپتامبر ۲۰۲۴ ساعت ۱۵:۱۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-57488d5c7d-klfrg","wgBackendResponseTime":161,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.128","walltime":"1.356","ppvisitednodes":{"value":5139,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":241808,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3759,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":30,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":29,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":197313,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1143.016 1 -total"," 52.32% 597.971 2 الگو:پانویس"," 27.51% 314.413 37 الگو:یادکرد_وب"," 10.67% 121.967 1 الگو:پیوند_مرده"," 10.43% 119.203 1 الگو:Fix"," 10.35% 118.283 1 الگو:نوار_کناری_پزشکی_جایگزین"," 10.17% 116.194 1 الگو:انگلیسی"," 10.08% 115.204 2 الگو:گرداننده_رده"," 10.04% 114.771 1 الگو:Sidebar_with_collapsible_lists"," 9.83% 112.327 1 الگو:به_زبان_دیگر"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.704","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":16630022,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-c76b48bbf-wwsnw","timestamp":"20241125085756","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u067e\u0632\u0634\u06a9\u06cc \u062c\u0627\u06cc\u06af\u0632\u06cc\u0646","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D9%86","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q188504","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q188504","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2009-09-06T08:13:21Z","dateModified":"2024-09-10T15:10:13Z"}</script> </body> </html>