CINXE.COM

Látex - Wikipedia, la enciclopedia libre

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="es" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Látex - Wikipedia, la enciclopedia libre</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )eswikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","enero","febrero","marzo","abril","mayo","junio","julio","agosto","septiembre","octubre","noviembre","diciembre"],"wgRequestId":"76f836a1-a599-492d-96d9-d2346de2332b","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Látex","wgTitle":"Látex","wgCurRevisionId":165471479,"wgRevisionId":165471479,"wgArticleId":263701,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Páginas con argumentos formatnum no numéricos","Wikipedia:Artículos buenos","Wikipedia:Artículos con pasajes que requieren referencias","Wikipedia:Páginas con ISBN incorrectos","Wikipedia:Artículos con identificadores BNF","Wikipedia:Artículos con identificadores GND","Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN","Wikipedia:Artículos con identificadores AAT","Metabolitos secundarios de las plantas","Biomoléculas"],"wgPageViewLanguage":"es","wgPageContentLanguage":"es","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Látex","wgRelevantArticleId":263701,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"es","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"es"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":60000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q244680","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.imagenesinfobox":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.a-commons-directo","ext.gadget.ReferenceTooltips","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=es&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=ext.gadget.imagenesinfobox&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=es&amp;modules=noscript&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.19"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/ThoraThora1.JPG/1200px-ThoraThora1.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/ThoraThora1.JPG/800px-ThoraThora1.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/ThoraThora1.JPG/640px-ThoraThora1.JPG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Látex - Wikipedia, la enciclopedia libre"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//es.m.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1tex"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Editar" href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (es)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//es.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://es.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1tex"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.es"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Canal Atom de Wikipedia" href="/w/index.php?title=Especial:CambiosRecientes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Látex rootpage-Látex skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Ir al contenido</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menú principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menú principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menú principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menú principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navegación </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portada" title="Visitar la página principal [z]" accesskey="z"><span>Portada</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Comunidad" title="Acerca del proyecto, lo que puedes hacer, dónde encontrar información"><span>Portal de la comunidad</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Actualidad" title="Encuentra información de contexto sobre acontecimientos actuales"><span>Actualidad</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosRecientes" title="Lista de cambios recientes en la wiki [r]" accesskey="r"><span>Cambios recientes</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasNuevas"><span>Páginas nuevas</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:Aleatoria" title="Cargar una página al azar [x]" accesskey="x"><span>Página aleatoria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ayuda:Contenidos" title="El lugar para aprender"><span>Ayuda</span></a></li><li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Informes_de_error"><span>Notificar un error</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:P%C3%A1ginasEspeciales"><span>Páginas especiales</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Portada" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="La enciclopedia libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-es.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Especial:Buscar" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia" aria-label="Buscar en Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Buscar en este wiki [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Herramientas personales"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page&#039;s font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apariencia" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apariencia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es" class=""><span>Donaciones</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=L%C3%A1tex" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio" class=""><span>Crear una cuenta</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=L%C3%A1tex" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o" class=""><span>Acceder</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Más opciones" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas personales" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas personales</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menú de usuario" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=es.wikipedia.org&amp;uselang=es"><span>Donaciones</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Crear_una_cuenta&amp;returnto=L%C3%A1tex" title="Te recomendamos crear una cuenta e iniciar sesión; sin embargo, no es obligatorio"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Crear una cuenta</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Entrar&amp;returnto=L%C3%A1tex" title="Te recomendamos iniciar sesión, aunque no es obligatorio [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Acceder</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Páginas para editores desconectados <a href="/wiki/Ayuda:Introducci%C3%B3n" aria-label="Obtenga más información sobre editar"><span>más información</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MisContribuciones" title="Una lista de modificaciones hechas desde esta dirección IP [y]" accesskey="y"><span>Contribuciones</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:MiDiscusi%C3%B3n" title="Discusión sobre ediciones hechas desde esta dirección IP [n]" accesskey="n"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sitio"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Contenidos" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Contenidos</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ocultar</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Inicio</div> </a> </li> <li id="toc-Los_laticíferos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Los_laticíferos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Los laticíferos</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Los_laticíferos-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Los laticíferos</span> </button> <ul id="toc-Los_laticíferos-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Laticíferos_no_articulados" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Laticíferos_no_articulados"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Laticíferos no articulados</span> </div> </a> <ul id="toc-Laticíferos_no_articulados-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Laticíferos_articulados" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Laticíferos_articulados"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Laticíferos articulados</span> </div> </a> <ul id="toc-Laticíferos_articulados-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Composición_química" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Composición_química"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Composición química</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Composición_química-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Composición química</span> </button> <ul id="toc-Composición_química-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-El_caucho_en_el_látex" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#El_caucho_en_el_látex"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>El caucho en el látex</span> </div> </a> <ul id="toc-El_caucho_en_el_látex-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Función" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Función"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Función</span> </div> </a> <ul id="toc-Función-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Distribución" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Distribución"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Distribución</span> </div> </a> <ul id="toc-Distribución-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia_del_uso_del_látex" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_del_uso_del_látex"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Historia del uso del látex</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia_del_uso_del_látex-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Historia del uso del látex</span> </button> <ul id="toc-Historia_del_uso_del_látex-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Primeros_usos_y_evolución" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Primeros_usos_y_evolución"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Primeros usos y evolución</span> </div> </a> <ul id="toc-Primeros_usos_y_evolución-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_producción_de_látex_en_los_tres_últimos_siglos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_producción_de_látex_en_los_tres_últimos_siglos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>La producción de látex en los tres últimos siglos</span> </div> </a> <ul id="toc-La_producción_de_látex_en_los_tres_últimos_siglos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Obtención_y_tratamiento" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Obtención_y_tratamiento"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Obtención y tratamiento</span> </div> </a> <ul id="toc-Obtención_y_tratamiento-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Alergia_al_látex_de_Hevea_brasiliensis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Alergia_al_látex_de_Hevea_brasiliensis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Alergia al látex de <i>Hevea brasiliensis</i></span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Alergia_al_látex_de_Hevea_brasiliensis-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Alergia al látex de <i>Hevea brasiliensis</i></span> </button> <ul id="toc-Alergia_al_látex_de_Hevea_brasiliensis-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Alérgenos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Alérgenos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Alérgenos</span> </div> </a> <ul id="toc-Alérgenos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Epidemiología" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Epidemiología"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Epidemiología</span> </div> </a> <ul id="toc-Epidemiología-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Manifestaciones_clínicas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Manifestaciones_clínicas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.3</span> <span>Manifestaciones clínicas</span> </div> </a> <ul id="toc-Manifestaciones_clínicas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prevención" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prevención"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.4</span> <span>Prevención</span> </div> </a> <ul id="toc-Prevención-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Aplicaciones" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Aplicaciones"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Aplicaciones</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Aplicaciones-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Alternar subsección Aplicaciones</span> </button> <ul id="toc-Aplicaciones-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Uso_sanitario" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uso_sanitario"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Uso sanitario</span> </div> </a> <ul id="toc-Uso_sanitario-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uso_en_caracterización" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uso_en_caracterización"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Uso en caracterización</span> </div> </a> <ul id="toc-Uso_en_caracterización-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Usos_medicinales" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Usos_medicinales"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Usos medicinales</span> </div> </a> <ul id="toc-Usos_medicinales-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Uso_en_el_hogar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Uso_en_el_hogar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span>Uso en el hogar</span> </div> </a> <ul id="toc-Uso_en_el_hogar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Otros_usos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Otros_usos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span>Otros usos</span> </div> </a> <ul id="toc-Otros_usos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Véase_también" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Véase_también"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Véase también</span> </div> </a> <ul id="toc-Véase_también-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Referencias" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Referencias"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Referencias</span> </div> </a> <ul id="toc-Referencias-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografía" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografía"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Bibliografía</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografía-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Enlaces_externos" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Enlaces_externos"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Enlaces externos</span> </div> </a> <ul id="toc-Enlaces_externos-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Tabla de contenidos" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Látex</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ir a un artículo en otro idioma. Disponible en 64 idiomas" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-64" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">64 idiomas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%AB%D9%89" title="لثى – árabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="لثى" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="árabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1tex" title="Látex – asturiano" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Látex" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiano" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D1%8D%D0%BA%D1%81" title="Латэкс – bielorruso" lang="be" hreflang="be" data-title="Латэкс" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorruso" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Латекс – búlgaro" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Латекс" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="búlgaro" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A7%80%E0%A6%B0" title="তরুক্ষীর – bengalí" lang="bn" hreflang="bn" data-title="তরুক্ষীর" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalí" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – bosnio" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Lateks" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosnio" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/L%C3%A0tex" title="Làtex – catalán" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Làtex" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalán" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – checo" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Latex" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="checo" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – danés" lang="da" hreflang="da" data-title="Latex" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danés" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Polymerdispersion" title="Polymerdispersion – alemán" lang="de" hreflang="de" data-title="Polymerdispersion" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemán" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%AC%CF%84%CE%B5%CE%BE" title="Λάτεξ – griego" lang="el" hreflang="el" data-title="Λάτεξ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="griego" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – inglés" lang="en" hreflang="en" data-title="Latex" data-language-autonym="English" data-language-local-name="inglés" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Laktosuko" title="Laktosuko – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Laktosuko" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – euskera" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Latex" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="euskera" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AA%DA%A9%D8%B3" title="لاتکس – persa" lang="fa" hreflang="fa" data-title="لاتکس" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persa" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Lateksi" title="Lateksi – finés" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Lateksi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finés" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Latex_(mat%C3%A9riau)" title="Latex (matériau) – francés" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Latex (matériau)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francés" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Lat%C3%A8x" title="Latèx – Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Latèx" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Lait%C3%A9is" title="Laitéis – irlandés" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Laitéis" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1tex" title="Látex – gallego" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Látex" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="gallego" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9C%D7%98%D7%A7%D7%A1" title="לטקס – hebreo" lang="he" hreflang="he" data-title="לטקס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreo" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A5%80%E0%A4%B0" title="संक्षीर – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="संक्षीर" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – croata" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Lateks" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croata" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – húngaro" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Latex" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="húngaro" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9" title="Կաթնահյութ – armenio" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կաթնահյութ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armenio" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D6%84%D5%BD_(%D4%BF%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A1%D5%B0%D5%AB%D6%82%D5%A9)" title="Լաթեքս (Կաթնահիւթ) – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Լաթեքս (Կաթնահիւթ)" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – indonesio" lang="id" hreflang="id" data-title="Lateks" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesio" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Latexo" title="Latexo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Latexo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Mj%C3%B3lkursafi" title="Mjólkursafi – islandés" lang="is" hreflang="is" data-title="Mjólkursafi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandés" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lattice" title="Lattice – italiano" lang="it" hreflang="it" data-title="Lattice" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiano" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%A9%E3%83%86%E3%83%83%E3%82%AF%E3%82%B9" title="ラテックス – japonés" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ラテックス" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonés" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Lat%C3%A8ks" title="Latèks – javanés" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Latèks" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanés" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9A%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A5%E1%83%A1%E1%83%98" title="ლატექსი – georgiano" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ლატექსი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiano" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Латекс – kazajo" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Латекс" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazajo" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%95%E0%B3%8D%E0%B2%B7%E0%B3%80%E0%B2%B0" title="ಸಸ್ಯಕ್ಷೀರ – canarés" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸಸ್ಯಕ್ಷೀರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="canarés" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%9D%BC%ED%85%8D%EC%8A%A4" title="라텍스 – coreano" lang="ko" hreflang="ko" data-title="라텍스" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coreano" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Латекстер – kirguís" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Латекстер" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirguís" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – luxemburgués" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Latex" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxemburgués" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Lateksas" title="Lateksas – lituano" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Lateksas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituano" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Латекс – macedonio" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Латекс" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedonio" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A5%80%E0%A4%95" title="चीक – maratí" lang="mr" hreflang="mr" data-title="चीक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="maratí" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – malayo" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Lateks" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malayo" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – neerlandés" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Latex" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="neerlandés" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – noruego bokmal" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Lateks" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="noruego bokmal" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lat%C3%A8x" title="Latèx – occitano" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Latèx" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitano" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – polaco" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Lateks" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polaco" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1tex" title="Látex – portugués" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Látex" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugués" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Lichi_hilli" title="Lichi hilli – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Lichi hilli" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – rumano" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Latex" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumano" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Латекс – ruso" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Латекс" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ruso" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – serbocroata" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Lateks" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbocroata" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Latex" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Mlie%C4%8Dna_%C5%A1%C5%A5ava" title="Mliečna šťava – eslovaco" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Mliečna šťava" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovaco" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Latex" title="Latex – sueco" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Latex" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="sueco" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B2%E0%B1%87%E0%B0%9F%E0%B1%86%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%8D" title="లేటెక్స్ – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="లేటెక్స్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Латекс – tayiko" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Латекс" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tayiko" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B3%E0%B8%A2%E0%B8%B2%E0%B8%87" title="น้ำยาง – tailandés" lang="th" hreflang="th" data-title="น้ำยาง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tailandés" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – turco" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Lateks" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turco" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BA%D1%81" title="Латекс – ucraniano" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Латекс" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ucraniano" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Lateks" title="Lateks – uzbeko" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Lateks" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbeko" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/M%E1%BB%A7" title="Mủ – vietnamita" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Mủ" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamita" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%B9%B3%E8%83%B6" title="乳胶 – chino wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="乳胶" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="chino wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%B9%B3%E8%83%B6" title="乳胶 – chino" lang="zh" hreflang="zh" data-title="乳胶" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chino" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Intwentshe" title="Intwentshe – zulú" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Intwentshe" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulú" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q244680#sitelinks-wikipedia" title="Editar enlaces interlingüísticos" class="wbc-editpage">Editar enlaces</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espacios de nombres"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/L%C3%A1tex" title="Ver la página de contenido [c]" accesskey="c"><span>Artículo</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discusi%C3%B3n:L%C3%A1tex" rel="discussion" title="Discusión acerca de la página [t]" accesskey="t"><span>Discusión</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar variante de idioma" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">español</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Vistas"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/L%C3%A1tex"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=history" title="Versiones anteriores de esta página [h]" accesskey="h"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Herramientas" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Herramientas</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Herramientas</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ocultar</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Más opciones" > <div class="vector-menu-heading"> Acciones </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/L%C3%A1tex"><span>Leer</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit" title="Editar esta página [e]" accesskey="e"><span>Editar</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=history"><span>Ver historial</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> General </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:LoQueEnlazaAqu%C3%AD/L%C3%A1tex" title="Lista de todas las páginas de la wiki que enlazan aquí [j]" accesskey="j"><span>Lo que enlaza aquí</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Especial:CambiosEnEnlazadas/L%C3%A1tex" rel="nofollow" title="Cambios recientes en las páginas que enlazan con esta [k]" accesskey="k"><span>Cambios en enlazadas</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=es" title="Subir archivos [u]" accesskey="u"><span>Subir archivo</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;oldid=165471479" title="Enlace permanente a esta versión de la página"><span>Enlace permanente</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=info" title="Más información sobre esta página"><span>Información de la página</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Citar&amp;page=L%C3%A1tex&amp;id=165471479&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Información sobre cómo citar esta página"><span>Citar esta página</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Acortador_de_URL&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FL%25C3%25A1tex"><span>Obtener URL acortado</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fes.wikipedia.org%2Fwiki%2FL%25C3%25A1tex"><span>Descargar código QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimir/exportar </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:Libro&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=L%C3%A1tex"><span>Crear un libro</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Especial:DownloadAsPdf&amp;page=L%C3%A1tex&amp;action=show-download-screen"><span>Descargar como PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;printable=yes" title="Versión imprimible de esta página [p]" accesskey="p"><span>Versión para imprimir</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> En otros proyectos </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Latex" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q244680" title="Enlace al elemento conectado del repositorio de datos [g]" accesskey="g"><span>Elemento de Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Página de herramientas"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apariencia"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apariencia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mover a la barra lateral</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ocultar</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-articulo-bueno" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos" title="Artículo bueno"><img alt="Artículo bueno" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Art%C3%ADculo_bueno.svg/14px-Art%C3%ADculo_bueno.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Art%C3%ADculo_bueno.svg/21px-Art%C3%ADculo_bueno.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Art%C3%ADculo_bueno.svg/28px-Art%C3%ADculo_bueno.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">De Wikipedia, la enciclopedia libre</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="es" dir="ltr"><div class="rellink noprint hatnote"> Para otros usos de este término, véase <a href="/wiki/Latex" class="mw-disambig" title="Latex">Latex</a>.</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:ThoraThora1.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/ThoraThora1.JPG/220px-ThoraThora1.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/ThoraThora1.JPG/330px-ThoraThora1.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/ThoraThora1.JPG/440px-ThoraThora1.JPG 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption><i><a href="/wiki/Calotropis_procera" title="Calotropis procera">Calotropis procera</a></i> es una <a href="/wiki/Faner%C3%B3gama" class="mw-redirect" title="Fanerógama">fanerógama</a> <a href="/wiki/Herb%C3%A1cea" class="mw-redirect" title="Herbácea">herbácea</a> que produce látex. Al romper una hoja, el látex rezuma del tejido dañado.</figcaption></figure> <p>El <b>látex</b> natural es una <a href="/wiki/Suspensi%C3%B3n_(qu%C3%ADmica)" title="Suspensión (química)">suspensión</a> acuosa <a href="/wiki/Coloide" title="Coloide">coloidal</a> compuesta de algunas <a href="/wiki/Grasa" title="Grasa">grasas</a>, <a href="/wiki/Cera" title="Cera">ceras</a> y diversas <a href="/wiki/Gomorresina" title="Gomorresina">resinas gomosas</a> obtenida a partir del <a href="/wiki/Citoplasma" title="Citoplasma">citoplasma</a> de las <a href="/wiki/C%C3%A9lula" title="Célula">células</a> <a href="/wiki/Latic%C3%ADfero" title="Laticífero">laticíferas</a> presentes en algunas <a href="/wiki/Angiospermae" title="Angiospermae">plantas angiospermas</a> y <a href="/wiki/Fungi" title="Fungi">hongos</a>.<sup id="cite_ref-EnciclopediaMix_1-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-EnciclopediaMix-1"><span class="corchete-llamada">[</span>1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Es frecuentemente blanco, aunque también puede presentar tonos anaranjados, rojizos o amarillentos dependiendo de la especie, y de apariencia lechosa.<sup id="cite_ref-ABYA_2-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-ABYA-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El látex es el material más elástico conocido. En ningún caso se debe confundir al látex con otras sustancias como pueden ser el caucho, la resina o las gomas vegetales, ya que el hecho de que tengan composiciones químicas, apariencia y funciones similares no quiere decir que se trate del mismo compuesto. El <a href="/wiki/Caucho" title="Caucho">caucho</a> o hule (<a href="/wiki/Hidrocarburo" title="Hidrocarburo">hidrocarburo</a> con fórmula C<sub>5</sub>H<sub>8</sub>) es una sustancia natural (aunque existe una variedad sintética obtenida a partir de <a href="/wiki/Hidrocarburo_insaturado" title="Hidrocarburo insaturado">hidrocarburos insaturados</a>) caracterizada por su insolubilidad en agua, su <a href="/wiki/Resistencia_el%C3%A9ctrica" title="Resistencia eléctrica">resistencia eléctrica</a> y su <a href="/wiki/Elasticidad_(mec%C3%A1nica_de_s%C3%B3lidos)" title="Elasticidad (mecánica de sólidos)">elasticidad</a>, que se encuentra en forma de <a href="/wiki/Suspensi%C3%B3n_coloidal" class="mw-redirect" title="Suspensión coloidal">suspensión coloidal</a> en el látex. Debido a sus múltiples aplicaciones comerciales (los <a href="/wiki/Neum%C3%A1tico" title="Neumático">neumáticos</a>, la ropa impermeable y ciertos productos adhesivos están constituidos por esta sustancia), el látex es extraído de las plantas productoras con el objetivo de obtener las partículas de caucho que se encuentran dispersas en él.<sup id="cite_ref-EnciclopediaMixTwo_3-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-EnciclopediaMixTwo-3"><span class="corchete-llamada">[</span>3<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-tratadearrancarlocarlos_4-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-tratadearrancarlocarlos-4"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Las <a href="/wiki/Resinas" class="mw-redirect" title="Resinas">resinas</a> naturales engloban a un grupo de sustancias con composiciones químicas diferentes, aunque generalmente todas ellas presentan <a href="/wiki/Carbono" title="Carbono">carbono</a>, <a href="/wiki/Hidr%C3%B3geno" title="Hidrógeno">hidrógeno</a> y <a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">oxígeno</a>. Estas manan de las heridas de las plantas productoras, evitando la entrada de organismos patógenos en el vegetal y la pérdida excesiva de <a href="/wiki/Savia" title="Savia">savia</a>.<sup id="cite_ref-EnciclopediaMixThree_5-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-EnciclopediaMixThree-5"><span class="corchete-llamada">[</span>5<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-6" class="reference separada"><a href="#cite_note-6"><span class="corchete-llamada">[</span>6<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Finalmente, las <a href="/wiki/Goma_(sustancia)" class="mw-redirect" title="Goma (sustancia)">gomas</a> vegetales son una sustancia gelatinosa que es exudada por algunas especies vegetales, que se encuentra compuesta por <a href="/wiki/%C3%81cidos_org%C3%A1nicos" class="mw-redirect" title="Ácidos orgánicos">ácidos orgánicos</a> complejos y <a href="/wiki/Sal_(qu%C3%ADmica)" title="Sal (química)">sales</a> variadas (por ejemplo, la <a href="/wiki/Goma_ar%C3%A1biga" title="Goma arábiga">goma arábiga</a> está formada por sales cálcicas, potásicas y magnésicas de arabina). Incoloras e inodoras, las gomas tienen una textura semejante a la cola cuando se mojan o humedecen (son muy solubles en agua, a diferencia del látex).<sup id="cite_ref-EnciclopediaMixThree_5-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-EnciclopediaMixThree-5"><span class="corchete-llamada">[</span>5<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-7" class="reference separada"><a href="#cite_note-7"><span class="corchete-llamada">[</span>7<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El látex de ciertas plantas resulta <a href="/wiki/T%C3%B3xico" class="mw-redirect" title="Tóxico">tóxico</a> y <a href="/wiki/Venenoso" class="mw-redirect" title="Venenoso">venenoso</a>, como el del cardón (<i><a href="/wiki/Euphorbia_canariensis" title="Euphorbia canariensis">Euphorbia canariensis</a></i>), que se utiliza para cazar <a href="/wiki/Pez" title="Pez">peces</a>,<sup id="cite_ref-VeneNo_8-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-VeneNo-8"><span class="corchete-llamada">[</span>8<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-VeneNo2_9-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-VeneNo2-9"><span class="corchete-llamada">[</span>9<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; o el de <i><a href="/wiki/Calotropis_gigantea" title="Calotropis gigantea">Calotropis gigantea</a></i>, que los nativos del <a href="/wiki/Sur_de_Asia" class="mw-redirect" title="Sur de Asia">sur de Asia</a> usan para envenenar las puntas de sus <a href="/wiki/Flecha" title="Flecha">flechas</a>.<sup id="cite_ref-CGIG_10-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-CGIG-10"><span class="corchete-llamada">[</span>10<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; En otras ocasiones es dulce y comestible, como el producido por el árbol de la leche (<i><a href="/wiki/Euphorbia_trigona" title="Euphorbia trigona">Euphorbia trigona</a></i>), o sumamente acre e irritante, como sucede en el caso de la higuera (<i><a href="/wiki/Ficus_carica" title="Ficus carica">Ficus carica</a></i>). </p><p>La mayor parte del látex de empleo comercial se extrae de la siringa (<i><a href="/wiki/Hevea_brasiliensis" title="Hevea brasiliensis">Hevea brasiliensis</a></i>) y es dedicado a la obtención de caucho. Sin embargo, también existen otros productos derivados del látex natural como la <a href="/wiki/Gutapercha" title="Gutapercha">gutapercha</a> (material amarillo o pardo producido a partir del látex de <i><a href="/wiki/Palaquium_gutta" title="Palaquium gutta">Palaquium gutta</a></i>), la <a href="/wiki/Manilkara_bidentata#Usos" title="Manilkara bidentata">balata</a> (material duro muy similar al caucho que se obtiene principalmente del látex de <i><a href="/wiki/Manilkara_bidentata" title="Manilkara bidentata">Manilkara bidentata</a></i>) y el <a href="/wiki/Manilkara_zapota" title="Manilkara zapota">chicle</a> (sustancia de color rosáceo o pardo extraída del látex de <i><a href="/wiki/Manilkara_zapota" title="Manilkara zapota">Manilkara zapota</a></i>) que tienen gran importancia comercial.<sup id="cite_ref-zaxka_11-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-zaxka-11"><span class="corchete-llamada">[</span>11<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Los_laticíferos"><span id="Los_latic.C3.ADferos"></span>Los laticíferos</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=1" title="Editar sección: Los laticíferos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Latic%C3%ADfero" title="Laticífero"> Laticífero</a></i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Lacticifero_de_Scorzonera_-_enciclopedia_Meyers_b11_s0611.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Lacticifero_de_Scorzonera_-_enciclopedia_Meyers_b11_s0611.jpg/220px-Lacticifero_de_Scorzonera_-_enciclopedia_Meyers_b11_s0611.jpg" decoding="async" width="220" height="437" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/82/Lacticifero_de_Scorzonera_-_enciclopedia_Meyers_b11_s0611.jpg 1.5x" data-file-width="247" data-file-height="491" /></a><figcaption><a href="/wiki/Latic%C3%ADfero" title="Laticífero">Laticíferos</a> de <a href="/wiki/Scorzonera" title="Scorzonera">Scorzonera</a></figcaption></figure> <p>Los <a href="/wiki/Latic%C3%ADfero" title="Laticífero">laticíferos</a>, también conocidos como vasos, tubos o conductos laticíferos, son las estructuras vegetales encargadas de la secreción y contención de látex bajo presión positiva. Presentes en unas veinte familias de plantas, estos tubos pueden estar asociados al <a href="/wiki/Floema" title="Floema">floema</a> o estar dispersos por los diferentes <a href="/wiki/Tejido_(biolog%C3%ADa)" title="Tejido (biología)">tejidos</a> que forman parte del vegetal. Están formados por una serie de células laticíferas alineadas, cuyas finas paredes transversales se quiebran en la madurez, a diferencia de las longitudinales, que tienen un mayor grosor. Cuando alcanzan la madurez, las células laticíferas pueden carecer de <a href="/wiki/N%C3%BAcleo_celular" title="Núcleo celular">núcleo</a> y contar con un número muy reducido de <a href="/wiki/Org%C3%A1nulos" class="mw-redirect" title="Orgánulos">orgánulos</a> celulares, aunque presentan una o varias <a href="/wiki/Vacuola" title="Vacuola">vacuolas</a> que en su interior albergan diferentes productos metabólicos. En la actualidad existen ciertas discrepancias con respecto a la función desempeñada por esta estructura, ya que no se sabe si constituye un mecanismo de defensa de la planta o un sistema de secreción interna.<sup id="cite_ref-euita_12-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-euita-12"><span class="corchete-llamada">[</span>12<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-hiperbotanica_13-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-hiperbotanica-13"><span class="corchete-llamada">[</span>13<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Laticíferos_no_articulados"><span id="Latic.C3.ADferos_no_articulados"></span>Laticíferos no articulados</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=2" title="Editar sección: Laticíferos no articulados"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los laticíferos no articulados o apocíticos están compuestos por una única célula alargada que se extiende desde la <a href="/wiki/Ra%C3%ADz_(bot%C3%A1nica)" title="Raíz (botánica)">raíz</a> de la planta hasta las <a href="/wiki/Hoja" title="Hoja">hojas</a> (pudiendo llegar en algunas ocasiones hasta la <a href="/wiki/Cut%C3%ADcula_(bot%C3%A1nica)" title="Cutícula (botánica)">cutícula</a>, como en <i><a href="/wiki/Ficus" title="Ficus">Ficus</a></i>) sin <a href="/wiki/Anastomosis" title="Anastomosis">anastomosarse</a>, mediante intrusión en los espacios intercelulares. Generalmente, las células de los laticíferos no articulados son multinucleadas y albergan una o varias vacuolas, en la que se encuentran almacenado el látex, y además poseen un <a href="/wiki/Metabolismo" title="Metabolismo">metabolismo</a> activo que se mantiene mientras que los tejidos que las circundan permanezcan vivos. Para que las células laticíferas sigan creciendo e invadiendo nuevos tejidos vegetales, se necesita que éstas estén vivas. Los laticíferos no articulados pueden ser clasificados a su vez en ramificados (como en <i><a href="/wiki/Nerium" class="mw-redirect" title="Nerium">Nerium</a></i>, <i><a href="/wiki/Ficus" title="Ficus">Ficus</a></i> y <i><a href="/wiki/Euphorbia" title="Euphorbia">Euphorbia</a></i>) y no ramificados (<i><a href="/wiki/Vinca" title="Vinca">Vinca</a></i>, <i><a href="/wiki/Cannabis_sativa" title="Cannabis sativa">Cannabis</a></i> y <i><a href="/wiki/Urtica" title="Urtica">Urtica</a></i>).<sup id="cite_ref-euita_12-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-euita-12"><span class="corchete-llamada">[</span>12<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-hiperbotanica_13-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-hiperbotanica-13"><span class="corchete-llamada">[</span>13<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Laticíferos_articulados"><span id="Latic.C3.ADferos_articulados"></span>Laticíferos articulados</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=3" title="Editar sección: Laticíferos articulados"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los laticíferos articulados o simplásticos se caracterizan por estar formados por cadenas de células laticíferas que se conectan entre sí, ya sea por medio de <a href="/wiki/Plasmodesmo" title="Plasmodesmo">plasmodesmos</a> (como sucede en el género <i><a href="/wiki/Allium" title="Allium">Allium</a></i>) o mediante perforaciones en la pared común, asemejándose de este modo a un vaso del <a href="/wiki/Xilema" title="Xilema">xilema</a> (como ocurre en el género <i><a href="/wiki/Musa" title="Musa">Musa</a></i>).<sup id="cite_ref-euita_12-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-euita-12"><span class="corchete-llamada">[</span>12<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Los laticíferos articulados pueden ser no anastomosados o anastomosados, dependiendo de si las células laticíferas se funden o no entre sí originando una red tridimensional que atraviesa completamente la planta. Sin embargo, en algunas especies de <i><a href="/wiki/Jatropha" title="Jatropha">Jatropha</a></i> coexisten las dos variedades de laticíferos articulados.<sup id="cite_ref-hiperbotanica_13-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-hiperbotanica-13"><span class="corchete-llamada">[</span>13<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Composición_química"><span id="Composici.C3.B3n_qu.C3.ADmica"></span>Composición química</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=4" title="Editar sección: Composición química"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div align="right"> <table class="toc" cellpadding="0" cellspacing="2" width="350px" style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left; clear:all; margin-left:10px; font-size:90%"> <tbody><tr> <td colspan="4" style="background:#black; color:white;" align="center" bgcolor="green"><b>Composición porcentual del látex de diferentes géneros de plantas</b> </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <th><b>Género</b> </th> <th><b>Porcentaje de caucho</b> </th> <th><b>Porcentaje de resina</b> </th> <th><b>Porcentaje de albúmina</b> </th></tr> <tr> <td><i>Hevea</i></td> <td align="right">94</td> <td align="right">2</td> <td align="right">1 </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td><i>Manihot</i></td> <td align="right">76</td> <td align="right">10</td> <td align="right">8 </td></tr> <tr> <td><i>Castilloa</i></td> <td align="right">86</td> <td align="right">12</td> <td align="right">- </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td><i>Ficus</i></td> <td align="right">84</td> <td align="right">11</td> <td align="right">- </td></tr> <tr> <td><i>Landolphia</i></td> <td align="right">80</td> <td align="right">6</td> <td align="right">- </td></tr> </tbody></table> </div> <p>El látex es una sustancia con una composición de gran complejidad, puesto que entre sus elementos constituyentes se encuentran gomas, <a href="/wiki/Aceites" class="mw-redirect" title="Aceites">aceites</a>, <a href="/wiki/Az%C3%BAcares" title="Azúcares">azúcares</a>, <a href="/wiki/Sales_minerales" title="Sales minerales">sales minerales</a>, <a href="/wiki/%C3%81cidos_nucleicos" class="mw-redirect" title="Ácidos nucleicos">ácidos nucleicos</a>, <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteínas</a>, <a href="/wiki/Alcaloide" title="Alcaloide">alcaloides</a>, <a href="/wiki/Terpenos" class="mw-redirect" title="Terpenos">terpenos</a>, <a href="/wiki/Ceras" class="mw-redirect" title="Ceras">ceras</a>, <a href="/wiki/Hidrocarburos" class="mw-redirect" title="Hidrocarburos">hidrocarburos</a>, <a href="/wiki/Almid%C3%B3n" title="Almidón">almidón</a>, <a href="/wiki/Resina" title="Resina">resinas</a>, <a href="/wiki/Taninos" class="mw-redirect" title="Taninos">taninos</a> y <a href="/wiki/B%C3%A1lsamo" title="Bálsamo">bálsamos</a>.<sup id="cite_ref-enumerando_14-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-enumerando-14"><span class="corchete-llamada">[</span>14<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Pero lo cierto es que la cantidad de cada uno de estos compuestos varía moderadamente en función de una serie de factores, tales como la <a href="/wiki/Especie" title="Especie">especie</a> vegetal, la parte de la planta en la que se encuentra, la época del año, pues la composición no será la misma en <a href="/wiki/Verano" title="Verano">verano</a> que en <a href="/wiki/Invierno" title="Invierno">invierno</a>, o el <a href="/wiki/Tipos_de_suelo" class="mw-redirect" title="Tipos de suelo">tipo de suelo</a> sobre el que crece el vegetal. </p><p>Cuando sale del árbol el látex presenta, por norma general, un <a href="/wiki/PH" title="PH">pH</a> prácticamente neutro que oscila entre 7.0 y 7.2, aunque al entrar en contacto con el aire se vuelve ácido. Transcurridas entre doce y veinticuatro horas desde su extracción, el pH desciende a 5.0, sobreviniéndose la coagulación de la sustancia cuando se sitúa con un pH igual o inferior a 4.2.<sup id="cite_ref-mantenimiento1_15-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-mantenimiento1-15"><span class="corchete-llamada">[</span>15<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Haciendo un análisis comparativo de la composición que el látex tiene en diversas especies vegetales, se puede comprobar que el de la siringa es aquel que contiene un porcentaje de caucho más elevado, siendo por ello la especie idónea para ser cultivada para la producción comercial de este compuesto. En la tabla del margen se detalla la composición porcentual de caucho, resina y albúmina de los géneros de mayor producción laticífera a nivel mundial:<sup id="cite_ref-Chemistry_16-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Chemistry-16"><span class="corchete-llamada">[</span>16<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="El_caucho_en_el_látex"><span id="El_caucho_en_el_l.C3.A1tex"></span>El caucho en el látex</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=5" title="Editar sección: El caucho en el látex"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Las partículas de caucho, que en estado natural aparecen en forma de suspensión coloidal en el látex de las plantas productoras, se encuentran cargadas negativamente y tienen un <a href="/wiki/Di%C3%A1metro" title="Diámetro">diámetro</a> que se sitúa entre los 0,5 y los 3 <a href="/wiki/Micra" class="mw-redirect" title="Micra">µm</a>. El caucho, que con frecuencia presenta un tono blanquecino, también puede llegar a ser incoloro.<sup id="cite_ref-Chemistry_16-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Chemistry-16"><span class="corchete-llamada">[</span>16<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Químicamente, el caucho natural se define como un polímero del metilbutadieno o <a href="/wiki/Isopreno" title="Isopreno">isopreno</a> (C<sub>5</sub>H<sub>8</sub>) cuyo <a href="/wiki/Grado_de_polimerizaci%C3%B3n" title="Grado de polimerización">grado de polimerización</a> es de 2500 a 4500. En el caucho natural se pueden hallar dos formas isómeras, diferenciadas por el tipo de unión (que puede ser <i>cis</i> o <i>trans</i>) entre las unidades isoprénicas fundamentales. Mientras la forma <i>cis</i> es la constituyente del caucho normal, la <i>trans</i> es propia de la gutapercha y la balata, considerados cauchos de menor nobleza al tener propiedades diferentes y una utilidad más reducida.<sup id="cite_ref-Chemistry_16-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-Chemistry-16"><span class="corchete-llamada">[</span>16<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El caucho puro es <a href="/wiki/Solubilidad" title="Solubilidad">insoluble</a> en <a href="/wiki/Agua" title="Agua">agua</a>, <a href="/wiki/%C3%81lcalis" class="mw-redirect" title="Álcalis">álcalis</a> y <a href="/wiki/%C3%81cido_d%C3%A9bil" title="Ácido débil">ácidos débiles</a>, y soluble en <a href="/wiki/Benceno" title="Benceno">benceno</a>, <a href="/wiki/Petr%C3%B3leo" title="Petróleo">petróleo</a>, hidrocarburos clorados y <a href="/wiki/Disulfuro_de_carbono" class="mw-redirect" title="Disulfuro de carbono">disulfuro de carbono</a>. Con <a href="/wiki/Agente_oxidante" class="mw-redirect" title="Agente oxidante">agentes oxidantes</a> químicos se oxida rápidamente, pero con el <a href="/wiki/Ox%C3%ADgeno" title="Oxígeno">oxígeno</a> de la atmósfera la oxidación es mucho más lenta.<sup id="cite_ref-tratadearrancarlocarlos_4-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-tratadearrancarlocarlos-4"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Función"><span id="Funci.C3.B3n"></span>Función</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=6" title="Editar sección: Función"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Plumeria_rubra_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Plumeria_rubra_1.jpg/220px-Plumeria_rubra_1.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Plumeria_rubra_1.jpg/330px-Plumeria_rubra_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Plumeria_rubra_1.jpg/440px-Plumeria_rubra_1.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Flores de <i><a href="/wiki/Plumeria_rubra" title="Plumeria rubra">Plumeria rubra</a></i> en Aberdeen, <a href="/wiki/Hong_Kong" title="Hong Kong">Hong Kong</a></figcaption></figure> <p>Actualmente, los <a href="/wiki/Bot%C3%A1nica" title="Botánica">botánicos</a> no determinaron la función que el látex desempeña en el desarrollo,<sup id="cite_ref-ABYA_2-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-ABYA-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; pero sí han identificado tres funciones desenvueltas por esta sustancia en los vegetales y hongos que lo producen. Por ejemplo, en algunas especies como <i>Calotropis procera</i>, el látex impide la entrada de <a href="/wiki/Microorganismo" title="Microorganismo">microorganismos</a> patógenos y favorece el proceso de <a href="/wiki/Cicatrizaci%C3%B3n" title="Cicatrización">cicatrización</a> cuando se produce una herida en la planta, puesto que el látex es <a href="/wiki/Exudado" title="Exudado">exudado</a> a través de esta y al entrar en contacto con el <a href="/wiki/Aire" title="Aire">aire</a> coagula, creándose una capa protectora.<sup id="cite_ref-Biología_17-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Biología-17"><span class="corchete-llamada">[</span>17<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; En otras plantas, tal como sucede con el manzanillo (<i><a href="/wiki/Hippomane_mancinella" title="Hippomane mancinella">Hippomane mancinella</a></i>), la elevada toxicidad del látex lo convierte en un mecanismo de defensa ante los <a href="/wiki/Herb%C3%ADvoro" title="Herbívoro">herbívoros</a> que intenten alimentarse de la planta. Finalmente, el látex también puede actuar como depósito excretor.<sup id="cite_ref-EnciclopediaMix_1-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-EnciclopediaMix-1"><span class="corchete-llamada">[</span>1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Tras el estudio de los <a href="/wiki/Al%C3%A9rgeno" title="Alérgeno">alérgenos</a> del látex de la especie <i>Hevea brasilensis</i>, se obtuvieron una serie de datos que parecen confirmar a esta sustancia como un <a href="/wiki/Mecanismo_de_defensa" title="Mecanismo de defensa">mecanismo de defensa</a> empleado por las plantas para evitar las <a href="/wiki/Infecciones" class="mw-redirect" title="Infecciones">infecciones</a>, tanto fúngicas como microbianas, y alejar a los insectos que se alimentan de sus hojas y de sus frutos. </p><p>El hecho de que el alérgeno del látex <b>Hev b 2</b> con propiedades <b>β- 1, 3-glucanasa</b> acelere la escisión hidrolítica de los <a href="/wiki/Pol%C3%ADmero" title="Polímero">polímeros</a> <b>β- 1, 3-glucanos</b>, componente básico de la <a href="/wiki/Pared_celular" title="Pared celular">pared celular</a> de los <a href="/wiki/Fungi" title="Fungi">hongos</a>, es un signo de que esta <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteína</a> puede evitar infecciones fúngicas a la planta mediante la degradación de la pared celular de los hongos patógenos. Además, el alérgeno del látex <b>Hev b 11</b> presenta actividad de endoquitinasa y, presumiblemente, podría participar en la escisión hidrolítica de la <a href="/wiki/Quitina" title="Quitina">quitina</a>, <a href="/wiki/Polisac%C3%A1rido" title="Polisacárido">polisacárido</a> presente en la <a href="/wiki/Pared_celular" title="Pared celular">pared celular</a> de los <a href="/wiki/Fungi" title="Fungi">hongos</a> y componente básico del <a href="/wiki/Exoesqueleto" title="Exoesqueleto">exoesqueleto</a> de los <a href="/wiki/Insecto" class="mw-redirect" title="Insecto">insectos</a>. Otra proteína que desempeña funciones de defensa es la hevamina, la cual actúa catalizando la escisión de los enlaces <b>β- 1, 4-glucosídicos</b> de la quitina y de los péptidoglucanos de la superficie celular.<sup id="cite_ref-18" class="reference separada"><a href="#cite_note-18"><span class="corchete-llamada">[</span>18<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>La función desarrollada por el látex en <i><a href="/wiki/Plumeria_rubra" title="Plumeria rubra">Plumeria rubra</a></i> (árbol perteneciente a la familia de las <a href="/wiki/Apocin%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Apocináceas">apocináceas</a>) pone de manifiesto la doble función que algunos botánicos le atribuyen a esta sustancia; pues cuando se produce un corte en una <a href="/wiki/Hoja" title="Hoja">hoja</a>, <a href="/wiki/Rama" title="Rama">rama</a>, <a href="/wiki/Flor" title="Flor">flor</a> o <a href="/wiki/Fruto" title="Fruto">fruto</a> inmaduro de este vegetal, el látex comienza a fluir de forma inmediata a través de la herida, aumentando su <a href="/wiki/Viscosidad" title="Viscosidad">viscosidad</a> y capacidad adhesiva al entrar en contacto con el <a href="/wiki/Aire" title="Aire">aire</a>. De este modo, se forma una capa protectora sobre el tejido dañado que favorece el proceso de <a href="/wiki/Cicatrizaci%C3%B3n" title="Cicatrización">cicatrización</a> e impide la entrada de microorganismos perjudiciales para el árbol. Además, el látex de esta especie, altamente irritante y contenedor de compuestos químicos tales como <a href="/wiki/Alcaloides" class="mw-redirect" title="Alcaloides">alcaloides</a>, actúa como repelente y puede llegar a desencadenar la parálisis de la <a href="/wiki/Mand%C3%ADbula" title="Mandíbula">mandíbula</a> de aquellos insectos (especialmente de las larvas de <i>Isognathus rimosus</i>) que traten de comer sus hojas o frutos.<sup id="cite_ref-19" class="reference separada"><a href="#cite_note-19"><span class="corchete-llamada">[</span>19<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El hecho de que el látex pueda ser empleado por los vegetales como un mecanismo de defensa ante la herbivoría debido a su elevada toxicidad, ha obligado a que las plantas desarrollasen una serie de mecanismos que impidan que éstas se envenenen a sí mismas. El más común consiste en aislar el material tóxico en un compartimento especial evitando su contacto con los <a href="/wiki/Cloroplasto" title="Cloroplasto">cloroplastos</a>, las <a href="/wiki/Mitocondria" title="Mitocondria">mitocondrias</a> y otras partes de la maquinaria metabólica de la planta.<sup id="cite_ref-AportaciónCASF_20-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-AportaciónCASF-20"><span class="corchete-llamada">[</span>20<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Distribución"><span id="Distribuci.C3.B3n"></span>Distribución</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=7" title="Editar sección: Distribución"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Se estima que en el mundo existen unas cuarenta familias y en torno a veinte mil especies de plantas que cuentan con estructuras laticíferas de alguna clase,<sup id="cite_ref-latex_world_21-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-latex_world-21"><span class="corchete-llamada">[</span>21<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; siendo las familias con mayor número de géneros o especies productoras de látex las <a href="/wiki/Asclepiad%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Asclepiadáceas">asclepiadáceas</a> o <a href="/wiki/Apocin%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Apocináceas">apocináceas</a>, <a href="/wiki/Sapot%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Sapotáceas">sapotáceas</a>, <a href="/wiki/Euforbi%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Euforbiáceas">euforbiáceas</a>, <a href="/wiki/Mor%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Moráceas">moráceas</a>, <a href="/wiki/Papaver%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Papaveráceas">papaveráceas</a> y <a href="/wiki/Compuestas_(plantas)" class="mw-redirect" title="Compuestas (plantas)">compuestas</a> o <a href="/wiki/Aster%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Asteráceas">asteráceas</a>.<sup id="cite_ref-ABYA_2-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-ABYA-2"><span class="corchete-llamada">[</span>2<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; A continuación se brindan ejemplos de cada una de ellas: </p> <ul><li><b>Asclepiadáceas</b> o <b>apocináceas</b>: los géneros <i><a href="/wiki/Carpodinus" class="mw-redirect" title="Carpodinus">Carpodinus</a></i>, <i><a href="/wiki/Landolphia" title="Landolphia">Landolphia</a></i>, <i><a href="/wiki/Hancornia" title="Hancornia">Hancornia</a></i>, <i><a href="/wiki/Funtumia" title="Funtumia">Funtumia</a></i> y <i><a href="/wiki/Mascarenhasia" title="Mascarenhasia">Mascarenhasia</a></i> supusieron una fuente secundaria de caucho en el pasado.</li> <li><b>Sapotáceas</b>: los árboles del género <i><a href="/wiki/Palaquium" title="Palaquium">Palaquium</a></i> son importantes productores de látex, aunque también destacan especies como la lúcuma (<i><a href="/wiki/Pouteria_lucuma" title="Pouteria lucuma">Pouteria lucuma</a></i>), el mamey amarillo (<i><a href="/wiki/Mammea_americana" title="Mammea americana">Mammea americana</a></i>) o el chicle (<i><a href="/wiki/Manilkara_zapota" title="Manilkara zapota">Manilkara zapota</a></i>).</li> <li><b>Euforbiáceas</b>: destacan especies laticíferas como el euforbia ciprés o lechetrezna (<i><a href="/wiki/Euphorbia_cyparissias" title="Euphorbia cyparissias">Euphorbia cyparissias</a></i>) que presenta un látex mordicante y acre que llegó a ser considerada como una <a href="/wiki/Medicina" title="Medicina">medicina</a> en tiempos pasados, la espina de Cristo (<i><a href="/wiki/Euphorbia_milii" title="Euphorbia milii">Euphorbia milii</a></i>) cuyo látex es irritante y cáustico, y la flor de Pascua (<i><a href="/wiki/Euphorbia_pulcherrima" title="Euphorbia pulcherrima">Euphorbia pulcherrima</a></i>). No obstante, la especie productora más importante es el árbol del caucho o siringa (<i>Hevea brasiliensis</i>), puesto que en ella abunda el látex, que generalmente es de color blanco o amarillo.<sup id="cite_ref-dale_22-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-dale-22"><span class="corchete-llamada">[</span>22<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><b>Moráceas</b>: dentro de esta familia destaca el árbol de la goma (<i><a href="/wiki/Ficus_elastica" title="Ficus elastica">Ficus elastica</a></i>), cuyo látex fue usado para la obtención de caucho hasta la aparición del látex de <i>Hevea brasiliensis</i>, de mayor calidad y más abundante.<sup id="cite_ref-dale_22-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-dale-22"><span class="corchete-llamada">[</span>22<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; También tienen látex las moreras (<i><a href="/wiki/Morus_alba" title="Morus alba">Morus alba</a></i>), la mora roja (<i><a href="/wiki/Morus_rubra" title="Morus rubra">Morus rubra</a></i>), la mora negra (<i><a href="/wiki/Morus_nigra" title="Morus nigra">Morus nigra</a></i>), el árbol del pan (<i><a href="/wiki/Artocarpus_altilis" title="Artocarpus altilis">Artocarpus altilis</a></i>) y el árbol de jaca (<i><a href="/wiki/Artocarpus_heterophyllus" title="Artocarpus heterophyllus">Artocarpus heterophyllus</a></i>).</li> <li><b>Papaveráceas</b>: la adormidera (<i><a href="/wiki/Papaver_somniferum" title="Papaver somniferum">Papaver somniferum</a></i>) alberga un látex que lleva disueltos más de cuarenta alcaloides, y se utiliza para la fabricación del <a href="/wiki/Opio" title="Opio">opio</a>.<sup id="cite_ref-jeil_23-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-jeil-23"><span class="corchete-llamada">[</span>23<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Dentro de esta familia también se encuentra la hierba golondrinera (<i><a href="/wiki/Chelidonium_majus" title="Chelidonium majus">Chelidonium majus</a></i>).</li> <li><b>Compuestas o asteráceas</b>: dentro de esta familia destaca el diente de león (<i><a href="/wiki/Taraxacum_officinale" title="Taraxacum officinale">Taraxacum officinale</a></i>) y el diente de león gomero (<i>Taraxacum kok-saghyz</i>), que es una planta muy cultivada en <a href="/wiki/Rusia" title="Rusia">Rusia</a> para la producción de caucho puesto que sus raíces contienen entre un 8 y un 10&#160;% de esta sustancia.<sup id="cite_ref-EnciclopediaMix_1-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-EnciclopediaMix-1"><span class="corchete-llamada">[</span>1<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li></ul> <p>Las plantas productoras de látex se encuentran distribuidas por todo el mundo, pero es en las zonas tropicales donde existe una concentración más elevada de éstas. Según arrojan algunos estudios, esto puede deberse a los altos niveles de herbivoría que se registran en los <a href="/wiki/Tr%C3%B3pico" title="Trópico">trópicos</a>.<sup id="cite_ref-latex_world_21-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-latex_world-21"><span class="corchete-llamada">[</span>21<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_del_uso_del_látex"><span id="Historia_del_uso_del_l.C3.A1tex"></span>Historia del uso del látex</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=8" title="Editar sección: Historia del uso del látex"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Primeros_usos_y_evolución"><span id="Primeros_usos_y_evoluci.C3.B3n"></span>Primeros usos y evolución</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=9" title="Editar sección: Primeros usos y evolución"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Olmecas.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Olmecas.png/220px-Olmecas.png" decoding="async" width="220" height="162" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Olmecas.png/330px-Olmecas.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/Olmecas.png/440px-Olmecas.png 2x" data-file-width="1031" data-file-height="757" /></a><figcaption>Territorio sobre el que se asentaron los <a href="/wiki/Olmecas" class="mw-redirect" title="Olmecas">olmecas</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Charles_Goodyear.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Charles_Goodyear.png/220px-Charles_Goodyear.png" decoding="async" width="220" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Charles_Goodyear.png/330px-Charles_Goodyear.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Charles_Goodyear.png/440px-Charles_Goodyear.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="555" /></a><figcaption><a href="/wiki/Charles_Goodyear" title="Charles Goodyear">Charles Goodyear</a>, descubridor de la <a href="/wiki/Vulcanizaci%C3%B3n" title="Vulcanización">vulcanización</a> en 1839</figcaption></figure> <p>A finales de la década de los 80, un grupo de <a href="/wiki/Arque%C3%B3logo" class="mw-redirect" title="Arqueólogo">arqueólogos</a> que se hallaban trabajando en la cuenca del <a href="/wiki/R%C3%ADo_Coatzacoalcos" title="Río Coatzacoalcos">río Coatzacoalcos</a> (<a href="/wiki/M%C3%A9xico" title="México">México</a>) descubrieron unas doce pelotas de hule que se encontraban en perfecto estado de conservación, lo que les hizo pensar en una posible utilización del proceso de <a href="/wiki/Vulcanizaci%C3%B3n" title="Vulcanización">vulcanización</a> por parte de los <a href="/wiki/Olmecas" class="mw-redirect" title="Olmecas">olmecas</a> (antiguo pueblo <a href="/wiki/Precolombino" class="mw-redirect" title="Precolombino">precolombino</a> que se desarrolló desde el 1500&#160;a.&#160;C. hasta el 200&#160;a.&#160;C. y que se asentó en los actuales territorios de los estados de <a href="/wiki/Veracruz_de_Ignacio_de_la_Llave" class="mw-redirect" title="Veracruz de Ignacio de la Llave">Veracruz</a> y <a href="/wiki/Tabasco_(estado)" class="mw-redirect" title="Tabasco (estado)">Tabasco</a>), a quienes se le atribuían los objetos encontrados. Estas pelotas fueron motivo de estudio durante varios años, llegándose a la conclusión de que los <a href="/wiki/Olmeca" class="mw-redirect" title="Olmeca">olmecas</a> habían combinado el látex producido por la especie arbórea <i><a href="/wiki/Castilla_elastica" title="Castilla elastica">Castilla elastica</a></i> con el de la enredadera <i><a href="/wiki/Ipomoea_alba" title="Ipomoea alba">Ipomoea alba</a></i>, que contiene <a href="/wiki/Azufre" title="Azufre">azufre</a>. Como resultado de esta mezcla, se desencadenaba el entrelazamiento de los <a href="/wiki/%C3%81tomo" title="Átomo">átomos</a> de <a href="/wiki/Azufre" title="Azufre">azufre</a> con las cadenas poliméricas de <a href="/wiki/Isopreno" title="Isopreno">isoprenos</a> del hule (<a href="/wiki/Vulcanizaci%C3%B3n" title="Vulcanización">vulcanización</a>), transformándose el látex en una sustancia mucho más resistente y dura. Además de emplear el látex como material para la construcción de pelotas, los <a href="/wiki/Olmeca" class="mw-redirect" title="Olmeca">olmecas</a> lo utilizaban en <a href="/wiki/Estado_l%C3%ADquido" class="mw-redirect" title="Estado líquido">estado líquido</a> en sus ceremonias rituales, como así también para impermeabilizar tejidos y otros objetos. Como consecuencia de esto, se puede concluir que este pueblo <a href="/wiki/Mesoamericano" class="mw-redirect" title="Mesoamericano">mesoamericano</a> fue el pionero en el desarrollo de la vulcanización y en el empleo del látex con fines religiosos y sociales.<sup id="cite_ref-olmecoide_24-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-olmecoide-24"><span class="corchete-llamada">[</span>24<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Tras el descubrimiento del árbol del caucho en 1736 por el <a href="/wiki/Bot%C3%A1nico" class="mw-redirect" title="Botánico">botánico</a> <a href="/wiki/Franceses" class="mw-redirect" title="Franceses">francés</a> <a href="/wiki/Charles_Marie_de_La_Condamine" title="Charles Marie de La Condamine">Charles Marie de La Condamine</a> (1701 - 1775), quien usó el látex producido por esta especie para revestir su equipaje al quedar asombrado por sus propiedades elásticas e impermeables, y el hallazgo en el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XIX</span> por parte de los españoles de que el látex estaba compuesto por cadenas de hidrocarburos,<sup id="cite_ref-InternsantE_25-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-InternsantE-25"><span class="corchete-llamada">[</span>25<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; se facilitó la investigación de este material y sus derivados. En enero de 1839, el americano <a href="/wiki/Charles_Goodyear" title="Charles Goodyear">Charles Goodyear</a> (1800 - 1860) vertió de forma accidental en una estufa la mezcla de látex y <a href="/wiki/Azufre" title="Azufre">azufre</a> que portaba en un recipiente. Lo que en un principio pudo parecer un infortunio, pronto se convirtió en un gran descubrimiento para Goodyear, puesto que minutos más tarde cuando la mezcla se enfrió, pudo comprobar como esta se había vuelto sólida sin desaparecer su propiedad elástica.<sup id="cite_ref-maslibro_26-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-maslibro-26"><span class="corchete-llamada">[</span>26<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-atomarpor_27-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-atomarpor-27"><span class="corchete-llamada">[</span>27<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Durante el transcurso de la <a href="/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial">Primera Guerra Mundial</a>, <a href="/wiki/Alemania" title="Alemania">Alemania</a> sufrió un intenso bloqueo comercial que le impidió importar látex del continente americano y del asiático, necesario para la obtención de <a href="/wiki/Caucho" title="Caucho">caucho</a>.<sup id="cite_ref-Exordio_28-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Exordio-28"><span class="corchete-llamada">[</span>28<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Como este material era imprescindible para la fabricación de armamento militar (desde acorazados a aeronaves), los ingenieros y químicos alemanes centraron sus esfuerzos en producir un látex sintético a partir de derivados del <a href="/wiki/Petr%C3%B3leo" title="Petróleo">petróleo</a> y lo consiguieron. A partir de este momento, el látex natural comenzaría a ser sustituido paulatinamente por el látex sintético como <a href="/wiki/Materia_prima" title="Materia prima">materia prima</a> principal para la obtención del <a href="/wiki/Caucho" title="Caucho">caucho</a>.<sup id="cite_ref-InternsantE_25-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-InternsantE-25"><span class="corchete-llamada">[</span>25<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Sin embargo, cuando el precio del <a href="/wiki/Petr%C3%B3leo" title="Petróleo">petróleo</a> aumentaba muchos países recurrían a la importación de látex natural para la fabricación de diversos productos. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_producción_de_látex_en_los_tres_últimos_siglos"><span id="La_producci.C3.B3n_de_l.C3.A1tex_en_los_tres_.C3.BAltimos_siglos"></span>La producción de látex en los tres últimos siglos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=10" title="Editar sección: La producción de látex en los tres últimos siglos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Hevea_semillas2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Hevea_semillas2.jpg/220px-Hevea_semillas2.jpg" decoding="async" width="220" height="129" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Hevea_semillas2.jpg/330px-Hevea_semillas2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Hevea_semillas2.jpg/440px-Hevea_semillas2.jpg 2x" data-file-width="1440" data-file-height="845" /></a><figcaption><a href="/wiki/Semilla" title="Semilla">Semillas</a> de <i><a href="/wiki/Hevea_brasiliensis" title="Hevea brasiliensis">Hevea brasiliensis</a></i></figcaption></figure> <p>Durante todo el siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XIX</span> y comienzos del siglo&#160;<span style="font-variant:small-caps;text-transform:lowercase">XX</span>, <a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a> era el que contaba con una mayor producción de látex de hevea (<i>Hevea brasiliensis</i>) en el mundo.<sup id="cite_ref-FAO_29-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-FAO-29"><span class="corchete-llamada">[</span>29<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Como consecuencia de la <a href="/wiki/Comercio" title="Comercio">comercialización</a> de este <a href="/wiki/Recurso_natural" title="Recurso natural">recurso natural</a>, sobrevino el fortalecimiento de la economía de algunas localidades y ciudades brasileñas, así como el asentamiento en ellas de una <a href="/wiki/Burgues%C3%ADa" title="Burguesía">burguesía</a> orientada al comercio del látex y del caucho. Especialmente notable fue el crecimiento de <a href="/wiki/Manaos" class="mw-redirect" title="Manaos">Manaos</a>, una ciudad enclavada en el corazón de la <a href="/wiki/Amazon%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Amazonía">Amazonía</a> brasileña que no detuvo su desarrollo hasta el decaimiento del comercio del látex, propiciado por la aparición de alternativas sintéticas y el cultivo del <i>Hevea brasiliensis</i> en el continente asiático.<sup id="cite_ref-INSTIT_30-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-INSTIT-30"><span class="corchete-llamada">[</span>30<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-MaNauS_31-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-MaNauS-31"><span class="corchete-llamada">[</span>31<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>En el año 1876, el <a href="/wiki/Marino" title="Marino">marino</a> <a href="/wiki/Ingl%C3%A9s_(pueblo)" class="mw-redirect" title="Inglés (pueblo)">inglés</a> <a href="/wiki/Clements_Markham" class="mw-redirect" title="Clements Markham">Clements Markham</a> y el director de los <a href="/wiki/Reales_Jardines_Bot%C3%A1nicos_de_Kew" class="mw-redirect" title="Reales Jardines Botánicos de Kew">Reales Jardines Botánicos de Kew</a> Joseph Hooker, decidieron encargar a su compatriota <a href="/wiki/Henry_Alexander_Wickham" class="mw-redirect" title="Henry Alexander Wickham">Henry Alexander Wickham</a> (considerado el <i>padre de la <a href="/wiki/Biopirater%C3%ADa" title="Biopiratería">biopiratería</a></i>)<sup id="cite_ref-RevistaP_32-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-RevistaP-32"><span class="corchete-llamada">[</span>32<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; el envío de un cargamento de <a href="/wiki/Semilla" title="Semilla">semillas</a> de <i><a href="/wiki/Hevea_brasiliensis" title="Hevea brasiliensis">Hevea brasiliensis</a></i> a <a href="/wiki/Gran_Breta%C3%B1a" title="Gran Bretaña">Gran Bretaña</a>, a pesar de estar penado por la <a href="/wiki/Ley" title="Ley">ley</a> la salida de las mismas fuera del país. Para lograr su objetivo, Wickham solicitó la colaboración de los indígenas para la selección de las semillas, corrompió a las autoridades locales ocultando su verdadera identidad y obtuvo la colaboración del capitán del barco <i>Amazonas</i> para trasladar las semillas hasta donde habían sido solicitadas.<sup id="cite_ref-CD_33-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-CD-33"><span class="corchete-llamada">[</span>33<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Una vez en su destino y después de haber sido aclimatadas, dos mil de las setenta mil semillas enviadas germinaron en los jardines de Kew. Poco tiempo más tarde, algunas de estas se enviaron a <a href="/wiki/Ceil%C3%A1n" class="mw-redirect" title="Ceilán">Ceilán</a> (actual <a href="/wiki/Sri_Lanka" title="Sri Lanka">Sri Lanka</a>) y otros territorios tropicales asiáticos para que fueran cultivadas, consiguiendo de este modo el establecimiento de <a href="/wiki/Plantaci%C3%B3n" title="Plantación">plantaciones</a> de <i>Hevea brasiliensis</i> en Asia.<sup id="cite_ref-Karta_34-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Karta-34"><span class="corchete-llamada">[</span>34<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>En la actualidad, los países que registran una mayor producción de látex se encuentran localizados en el <a href="/wiki/Sureste_Asi%C3%A1tico" class="mw-redirect" title="Sureste Asiático">Sureste Asiático</a> (<a href="/wiki/Indonesia" title="Indonesia">Indonesia</a>, <a href="/wiki/Malasia" title="Malasia">Malasia</a>, <a href="/wiki/Tailandia" title="Tailandia">Tailandia</a>, <a href="/wiki/Vietnam" title="Vietnam">Vietnam</a>, <a href="/wiki/Birmania" title="Birmania">Birmania</a> y <a href="/wiki/Filipinas" title="Filipinas">Filipinas</a>, fundamentalmente), pues a partir de la <a href="/wiki/Primera_Guerra_Mundial" title="Primera Guerra Mundial">Primera Guerra Mundial</a>, <a href="/wiki/Brasil" title="Brasil">Brasil</a> y los demás países situados en la ribera amazónica vieron profundamente mermada su producción de látex y, con ello, su economía. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Obtención_y_tratamiento"><span id="Obtenci.C3.B3n_y_tratamiento"></span>Obtención y tratamiento</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=11" title="Editar sección: Obtención y tratamiento"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Mosaico_caucho.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Mosaico_caucho.jpg/220px-Mosaico_caucho.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Mosaico_caucho.jpg/330px-Mosaico_caucho.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/16/Mosaico_caucho.jpg 2x" data-file-width="403" data-file-height="403" /></a><figcaption>Plantación para la obtención de látex (arriba) y recolección del mismo (abajo)</figcaption></figure> <p>El método empleado para la recolección de látex en las <a href="/wiki/Plantaciones" class="mw-redirect" title="Plantaciones">plantaciones</a> consiste en realizar diagonalmente un tajo en la <a href="/wiki/Corteza" title="Corteza">corteza</a> del árbol (para ello se emplea una herramienta llamada <i>faca seringueira</i> o <i>jebong</i>) del que se quiere extraer,<sup id="cite_ref-Enciclopeia_Encarta_35-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Enciclopeia_Encarta-35"><span class="corchete-llamada">[</span>35<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-Latex_36-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Latex-36"><span class="corchete-llamada">[</span>36<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; debiendo tener el corte aplicado unas dimensiones que se correspondan con la mitad o con un tercio de la <a href="/wiki/Circunferencia" title="Circunferencia">circunferencia</a> del <a href="/wiki/Tallo" title="Tallo">tronco</a>. Además, es recomendable el empleo de compuestos de <a href="/wiki/Amonio" title="Amonio">amonio</a> y <a href="/wiki/Tiuram" title="Tiuram">tiuram</a> en el corte para prevenir la <a href="/wiki/Coagulaci%C3%B3n" title="Coagulación">coagulación</a> del látex exudado,<sup id="cite_ref-Latex_36-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Latex-36"><span class="corchete-llamada">[</span>36<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; y permitir de este modo que fluya y sea almacenado en un cubo o cualquier otro tipo de recipiente. </p><p>La cantidad de látex extraída de cada corte se sitúa en torno a los 30 <a href="/wiki/Mililitros" class="mw-redirect" title="Mililitros">mililitros</a>, aunque esta variará dependiendo de la <a href="/wiki/Especie" title="Especie">especie</a> vegetal de que se trate. Una vez ha dejado de manar sustancia del tajo, se espera que pase un día para tapar a este con un trozo de corteza de la base del tronco. Cuando los cortes llegan al suelo, se debe de esperar que transcurra el periodo de tiempo necesario para que se renueve la corteza en su totalidad. Sin embargo, cuando los árboles alcanzan los 25 años de edad dejan de producir látex suficiente, y por ello son talados para poder ser substituidos por otros más jóvenes.<sup id="cite_ref-BS_37-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-BS-37"><span class="corchete-llamada">[</span>37<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Una vez el látex ha sido extraído, esta sustancia es sometida a procesos de <a href="/wiki/Tamizaci%C3%B3n" class="mw-redirect" title="Tamización">tamización</a>, disuelta en <a href="/wiki/Agua" title="Agua">agua</a> y tratada con <a href="/wiki/%C3%81cido" title="Ácido">ácido</a> para favorecer la concentración o aglutinamiento de las partículas en suspensión del <a href="/wiki/Caucho" title="Caucho">caucho</a> en el látex (el caucho aparece como una <a href="/wiki/Dispersi%C3%B3n_coloidal" class="mw-redirect" title="Dispersión coloidal">dispersión coloidal</a> en el látex). Con posterioridad es prensado mediante la utilización de rodillos, de manera que se forman capas de caucho natural con un grosor de 0,6 <a href="/wiki/Cent%C3%ADmetro" title="Centímetro">centímetros</a> que serán secadas con <a href="/wiki/Aire" title="Aire">aire</a> o <a href="/wiki/Humo" title="Humo">humo</a> antes de salir al mercado.<sup id="cite_ref-tratadearrancarlocarlos_4-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-tratadearrancarlocarlos-4"><span class="corchete-llamada">[</span>4<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Alergia_al_látex_de_Hevea_brasiliensis"><span id="Alergia_al_l.C3.A1tex_de_Hevea_brasiliensis"></span>Alergia al látex de <i>Hevea brasiliensis</i></h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=12" title="Editar sección: Alergia al látex de Hevea brasiliensis"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint AP rellink"><span style="font-size:88%">Artículo principal:</span>&#32;<i><a href="/wiki/Alergia_al_l%C3%A1tex" title="Alergia al látex"> Alergia al látex</a></i></div> <p>La <a href="/wiki/Alergia" title="Alergia">alergia</a> o <a href="/wiki/Hipersensibilidad" title="Hipersensibilidad">hipersensibilidad</a> al látex de <i>Hevea brasiliensis</i> se produce cuando el <a href="/wiki/Sistema_inmunol%C3%B3gico" class="mw-redirect" title="Sistema inmunológico">sistema inmunológico</a> del cuerpo reacciona de forma desmesurada ante las <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteínas</a> contenidas en el látex natural. De los aproximados doscientos cuarenta <a href="/wiki/Polip%C3%A9ptido" title="Polipéptido">polipéptidos</a> que se hallan formando parte de esta sustancia, sesenta son antigénicos<sup id="cite_ref-Latex_36-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-Latex-36"><span class="corchete-llamada">[</span>36<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; y tan solo trece de ellos han podido ser identificados hasta el momento. </p><p>A finales de la década de 1980, y ante la aparición de una serie de enfermedades infecciosas, el personal sanitario modificó notablemente sus hábitos aumentando el consumo de los guantes de látex. Ante el mayor consumo de estos y con la intención de ganar más dinero, las industrias manufactureras disminuyeron la calidad de sus productos debido a un mayor aporte de residuos, los cuales son los principales causantes de la sensibilización.<sup id="cite_ref-sieg_38-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-sieg-38"><span class="corchete-llamada">[</span>38<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; La epidemia de nuevos casos de alergia al látex llegó a su pico en la década de 1990,<sup id="cite_ref-Jamalajefa_39-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Jamalajefa-39"><span class="corchete-llamada">[</span>39<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; pero todavía sigue creciendo el número de personas que presentan esta clase de hipersensibilidad. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Alérgenos"><span id="Al.C3.A9rgenos"></span>Alérgenos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=13" title="Editar sección: Alérgenos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El primer <a href="/wiki/Al%C3%A9rgeno" title="Alérgeno">alérgeno</a> del látex de <i>Hevea brasiliensis</i> correctamente caracterizado fue el <i>Hev b 1</i>, que es una <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteína</a> formada por 137 <a href="/wiki/Amino%C3%A1cido" title="Aminoácido">aminoácidos</a> responsable de la resistencia, flexibilidad y duración de los productos construidos con látex. En el año 1995, el <i>Hev b 8</i> fue descrito como una <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteína</a> que se une a las <a href="/wiki/Inmunoglobulina_E" title="Inmunoglobulina E">inmunoglobulinas E</a> de las personas alérgicas al látex y el <i>Hev b 2</i>, una <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteína</a> glucosilada de 374 <a href="/wiki/Amino%C3%A1cido" title="Aminoácido">aminoácidos</a>, como un alérgeno. Un año más tarde se descubrió que el alérgeno <i>Hev b 3</i> sufría fragmentación aun cuando se sometía a temperaturas de -20&#160;°C. También se caracterizó al <i>Hev b 4</i> y se descubrió el alérgeno <i>Hev b 7</i>. En 1999, se determinaron ciertos <a href="/wiki/Ep%C3%ADtopo" title="Epítopo">epítopos</a> lineales para las <a href="/wiki/Inmunoglobulina_E" title="Inmunoglobulina E">inmunoglobulinas E</a> de personas sensibilizadas por este alérgeno.<sup id="cite_ref-Jamalaja_40-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Jamalaja-40"><span class="corchete-llamada">[</span>40<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Además de las <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteínas</a> registradas en la tabla anterior, en el látex natural existen más de doscientas que tienen una menor importancia. Algunas de estas son la hevamina (poco participativa en la sensibilización de personas hipersensibles al látex), que es una <a href="/wiki/Enzima" title="Enzima">enzima</a> que desenvuelve una actividad de <a href="/wiki/Lisozima" title="Lisozima">lisozima</a> y quitinasa, y que se encuentra vinculada a la protección del árbol frente a <a href="/wiki/Bacteria" title="Bacteria">bacterias</a>, <a href="/wiki/Fungi" title="Fungi">hongos</a> e <a href="/wiki/Insecto" class="mw-redirect" title="Insecto">insectos</a>; las quitinasas de clase II, la triosafosfato isomerasa y componente de proteasoma.<sup id="cite_ref-Jamalaja_40-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-Jamalaja-40"><span class="corchete-llamada">[</span>40<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;<sup id="cite_ref-M.A.C_41-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-M.A.C-41"><span class="corchete-llamada">[</span>41<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Las diferentes investigaciones científicas se han centrado en la caracterización de alérgenos presentes en el látex natural, por lo que se debe de tener en cuenta que la composición alergénica del producto procesado y manufacturado varía considerablemente con respecto a la composición del látex natural. Es por ello por lo que algunos productos que contienen látex pueden presentar alérgenos en los aditivos, tales como antidegradantes, aceleradores, vulcanizadores, colorantes, antiflamantes o estabilizadores.<sup id="cite_ref-M.A.C_41-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-M.A.C-41"><span class="corchete-llamada">[</span>41<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div align="center"> <table class="toc" cellpadding="2" cellspacing="2" width="550px" style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left; clear:all; margin-left:10px; font-size:90%"> <tbody><tr> <td colspan="5" style="background:#black; color:white;" align="center" bgcolor="green"><b>Alérgenos del látex de <i>Hevea brasiliensis</i></b> </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <th><b>Alérgeno</b> </th> <th><b>Nombre del alérgeno</b> </th> <th><b>Peso molecular (<a href="/wiki/KDa" class="mw-redirect" title="KDa">kDa</a>)</b> </th> <th><b>Función</b> </th></tr> <tr> <td>Hev b 1</td> <td align="right">Factor de elongación</td> <td align="right">14,6</td> <td align="right">Biosíntesis de goma </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 2</td> <td align="right">1,3 - glucanasa</td> <td align="right">41,3</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr> <td>Hev b 3</td> <td align="right">Factor de elongación</td> <td align="right">23</td> <td align="right">Biosíntesis de goma </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 4</td> <td align="right">Complejo de microhélices</td> <td align="right">50 - 57</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr> <td>Hev b 5</td> <td align="right">Proteína ácida</td> <td align="right">16</td> <td align="right">- </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 6.01</td> <td align="right">Proheveína</td> <td align="right">20</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr> <td>Hev b 6.02</td> <td align="right">Heveína</td> <td align="right">4,7</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 6.03</td> <td align="right">Heveína C-terminal</td> <td align="right">14</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr> <td>Hev b 7</td> <td align="right">Homólogo a patatina</td> <td align="right">42,9</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 8</td> <td align="right">Profilina del látex</td> <td align="right">14</td> <td align="right">Proteína estructural </td></tr> <tr> <td>Hev b 9</td> <td align="right">Enolasa del látex</td> <td align="right">51</td> <td align="right">- </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 10</td> <td align="right">Manganeso superóxido dismutasa</td> <td align="right">26</td> <td align="right">- </td></tr> <tr> <td>Hev b 11</td> <td align="right">Quitinasa de clase 1</td> <td align="right">33</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr bgcolor="#efefef"> <td>Hev b 12</td> <td align="right">Proteína de transferencia de lípidos</td> <td align="right">9,3</td> <td align="right">Proteína de defensa </td></tr> <tr> <td>Hev b 13</td> <td align="right">Esterasa del látex</td> <td align="right">42</td> <td align="right">- </td></tr> </tbody></table> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Epidemiología"><span id="Epidemiolog.C3.ADa"></span>Epidemiología</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=14" title="Editar sección: Epidemiología"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Los principales <a href="/wiki/Grupo_de_riesgo" class="mw-redirect" title="Grupo de riesgo">grupos de riesgo</a> son los niños aquejados de <a href="/wiki/Espina_b%C3%ADfida" title="Espina bífida">espina bífida</a>; las personas con anomalías urogenitales mayores, con ano imperforado, con <a href="/wiki/F%C3%ADstula" title="Fístula">fístula</a> traqueoesofágica, con atresia esofágica o con <a href="/w/index.php?title=S%C3%ADndrome_de_V%C3%A1ter&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Síndrome de Váter (aún no redactado)">síndrome de Váter</a> (una asociación de defectos congénitos);<sup id="cite_ref-42" class="reference separada"><a href="#cite_note-42"><span class="corchete-llamada">[</span>42<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; los sujetos que han sido intervenidos quirúrgicamente en más de una ocasión; las personas atópicas que presenten otras alergias, especialmente a ciertas frutas como el <a href="/wiki/Actinidia_deliciosa" title="Actinidia deliciosa">kiwi</a> o el <a href="/wiki/Banana" title="Banana">plátano</a>;<sup id="cite_ref-sieg_38-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-sieg-38"><span class="corchete-llamada">[</span>38<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; y las que trabajan en el campo sanitario (se estima que entre un 2,6&#160;% y 16,9&#160;% del personal sanitario desarrolla algún tipo de <a href="/wiki/Hipersensibilidad" title="Hipersensibilidad">hipersensibilidad</a> al látex)<sup id="cite_ref-estatística_43-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-estatística-43"><span class="corchete-llamada">[</span>43<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; o en cualquier otro que se encuentre en contacto con objetos fabricados con este material, como la limpieza, la manipulación de alimentos o las industrias de manufactura del látex. </p><p>Otros estudios revelan que el sexo femenino es el más propenso a sufrir esta clase de alergia, posiblemente debido a la mayor exposición a productos de látex en el ámbito doméstico.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Manifestaciones_clínicas"><span id="Manifestaciones_cl.C3.ADnicas"></span>Manifestaciones clínicas</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=15" title="Editar sección: Manifestaciones clínicas"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Las manifestaciones de alergia al látex dependen de una serie de factores como la ruta y el tiempo de exposición, la cantidad de alérgeno con el que se tiene contacto y otros factores individuales como la <a href="/wiki/Atop%C3%ADa" title="Atopía">atopía</a>. En la mayor parte de las ocasiones, las manifestaciones clínicas se producen por contacto, ya sea por vía cutánea, <a href="/wiki/Mucosa" title="Mucosa">mucosa</a> o parenteral (que se introduce en el organismo por una vía distinta a la digestiva) a un producto compuesto de caucho natural, pero también por trasferencia de sus antígenos vía aérea.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Los síntomas y signos que pueden manifestar los pacientes alérgicos al contacto con material de látex pueden ser localizados o generalizados. En un principio, el cuadro clínico suele tratarse de urticaria leve y evolucionar hasta cuadros anafilácticos, aunque existen pacientes que permanecen estables con el transcurso del tiempo siendo imposible hacer una predicción de la evolución de esta <a href="/wiki/Patolog%C3%ADa" title="Patología">patología</a>. Además, el tiempo de latencia entre contacto y <a href="/wiki/Sintomatolog%C3%ADa" class="mw-redirect" title="Sintomatología">sintomatología</a> puede oscilar desde minutos hasta horas después de la exposición, siendo la reacción más severa a menor tiempo de latencia. Por otro lado, la exposición directa mucosa o parenteral conlleva el mayor riesgo de <a href="/wiki/Anafilaxia" title="Anafilaxia">anafilaxia</a> aunque también se han descrito reacciones sistémicas graves tras exposición cutánea o respiratoria.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-2" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>La alergia generada por el contacto con las <a href="/wiki/Prote%C3%ADna" title="Proteína">proteínas</a> del látex puede revestir un gran peligro para la salud, ya que esta puede causar <a href="/wiki/Hipotensi%C3%B3n" title="Hipotensión">hipotensión</a> acompañada de un <a href="/wiki/Ritmo_card%C3%ADaco" title="Ritmo cardíaco">ritmo cardíaco</a> anormalmente alto, resultando mortal en algunas ocasiones. Otros síntomas producidos por la alergia al látex son los siguientes: </p> <ul><li><a href="/wiki/Erupci%C3%B3n_cut%C3%A1nea" class="mw-redirect" title="Erupción cutánea">Dermatitis</a>.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-3" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; <ul><li><b>De contacto, irritante:</b> es la reacción más común al látex y se caracteriza por producir un enrojecimiento y agrietación de la región cutánea que estuvo en contacto con el látex.</li> <li><b>De contacto, alérgica:</b> producida de forma habitual por los productos químicos (tiurano, <a href="/wiki/Carbamatos" class="mw-redirect" title="Carbamatos">carbamatos</a>, derivados de benzotiazol, tiourea y <a href="/wiki/Amina" title="Amina">aminas</a>) empleados para convertir el látex en objetos. La piel presenta la misma reacción que la dermatitis por contacto irritante.</li></ul></li> <li><a href="/wiki/Conjuntivitis" title="Conjuntivitis">Conjuntivitis</a> y enrojecimiento ocular acompañado de picor.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-4" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><a href="/wiki/Asma_bronquial" class="mw-redirect" title="Asma bronquial">Asma bronquial</a>, entre otras afecciones respiratorias.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-5" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><a href="/wiki/Urticaria" title="Urticaria">Urticaria</a> en manos o en cualquier otra parte corporal.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-6" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><a href="/wiki/Angioedema" title="Angioedema">Angioedema</a>.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-7" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><a href="/wiki/Edema" title="Edema">Edema</a> de glotis.<sup id="cite_ref-dios_45-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-dios-45"><span class="corchete-llamada">[</span>45<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li>Problemas gastrointestinales.<sup id="cite_ref-dios_45-1" class="reference separada"><a href="#cite_note-dios-45"><span class="corchete-llamada">[</span>45<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><a href="/wiki/Rinitis" title="Rinitis">Rinitis</a>.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-8" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li> <li><a href="/wiki/Anafilaxia" title="Anafilaxia">Anafilaxia</a>, llegándose en algunas ocasiones al choque anafiláctico.<sup id="cite_ref-másdelatex_44-9" class="reference separada"><a href="#cite_note-másdelatex-44"><span class="corchete-llamada">[</span>44<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203;</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Prevención"><span id="Prevenci.C3.B3n"></span>Prevención</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=16" title="Editar sección: Prevención"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Las personas que manifiesten alergia al látex deben evitar exponerse a productos que contengan esta sustancia y utilizar sustitutos no laticíferos. Por ejemplo, las personas hipersensibles deben utilizar <a href="/wiki/Preservativo" title="Preservativo">preservativos</a> de <a href="/wiki/Poliuretano" title="Poliuretano">poliuretano</a> o biodegradables y usar guantes de materiales sintéticos (<a href="/wiki/Nitrilo" title="Nitrilo">nitrilo</a>, <a href="/wiki/Grupo_vinilo" title="Grupo vinilo">vinilo</a> o <a href="/wiki/Neopreno" title="Neopreno">neopreno</a>) o con bajo contenido en proteínas alergénicas. </p><p>Además, también se recomienda que las personas alérgicas lleven consigo un brazalete especial en el que se indique su alergia al látex y avisar al personal sanitario ante cualquier exploración médica, quirúrgica u odontológica. También es recomendable que los adultos porten <a href="/wiki/Epinefrina" class="mw-redirect" title="Epinefrina">epinefrina</a> autoinyectable, para tratar las reacciones alérgicas desencadenadas por el látex y que pudiesen ser potencialmente mortales.<sup id="cite_ref-epinefrina_autoinyectable_46-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-epinefrina_autoinyectable-46"><span class="corchete-llamada">[</span>46<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Aplicaciones">Aplicaciones</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=17" title="Editar sección: Aplicaciones"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En la actualidad, el empleo del látex está tan extendido que existen más de 40.000 productos de uso habitual que están compuestos de este material.<sup id="cite_ref-Latex_36-3" class="reference separada"><a href="#cite_note-Latex-36"><span class="corchete-llamada">[</span>36<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Además, esta sustancia se utiliza en diferentes industrias, como la fotográfica, la neumática, la textil o la fabricadora de refrigeradores y <a href="/wiki/Anticongelante" title="Anticongelante">anticongelantes</a>.<sup id="cite_ref-EspAnhA_47-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-EspAnhA-47"><span class="corchete-llamada">[</span>47<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>Además, al látex de ciertos vegetales se le atribuyen propiedades terapéuticas, y por ello es empleado en la <a href="/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa">medicina alternativa</a> para curar una gran variedad de afecciones y <a href="/wiki/Enfermedad" title="Enfermedad">enfermedades</a>. Sin embargo, es aconsejable que las personas interesadas en consumir esta sustancia para mejorar su salud acudan a un <a href="/wiki/Fitoterapia" title="Fitoterapia">fitoterapeuta</a>, ya que el látex de algunas especies vegetales puede resultar dañino para el organismo humano. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uso_sanitario">Uso sanitario</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=18" title="Editar sección: Uso sanitario"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El látex es un material que se encuentra presente en diversos sectores laborales, pero posiblemente sea en el campo sanitario donde existe una mayor presencia de objetos laticíferos. Ejemplos de algunos productos son los guantes quirúrgicos, las <a href="/wiki/Mascarilla" title="Mascarilla">mascarillas</a> anestésicas o de reanimación, las <a href="/wiki/Sondas" class="mw-redirect" title="Sondas">sondas</a>, los <a href="/wiki/Enema" title="Enema">enemas</a>, los estetoscopios, los <a href="/wiki/Cat%C3%A9ter" title="Catéter">catéteres</a>, los <a href="/wiki/Torniquete" title="Torniquete">torniquetes</a>, los vendajes elásticos, los puertos de inyección y de aplicación intravenosa, algunas <a href="/wiki/Tirita" class="mw-redirect" title="Tirita">tiritas</a> y <a href="/wiki/Esparadrapos" class="mw-redirect" title="Esparadrapos">esparadrapos</a>, los tapones de los frascos que contienen medicinas, los diques odontológicos, la cinta adhesiva o las almohadas y colchones de las camas hospitalarias.<sup id="cite_ref-Bifida_48-0" class="reference separada"><a href="#cite_note-Bifida-48"><span class="corchete-llamada">[</span>48<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Archivo:Papaya.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Papaya.jpg/150px-Papaya.jpg" decoding="async" width="150" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Papaya.jpg/225px-Papaya.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Papaya.jpg/300px-Papaya.jpg 2x" data-file-width="1862" data-file-height="2790" /></a><figcaption>Fruto de la <a href="/wiki/Papaya" class="mw-redirect" title="Papaya">papaya</a>, cuyo látex tiene propiedades <a href="/wiki/Verm%C3%ADfugo" class="mw-redirect" title="Vermífugo">vermífugas</a></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uso_en_caracterización"><span id="Uso_en_caracterizaci.C3.B3n"></span>Uso en caracterización</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=19" title="Editar sección: Uso en caracterización"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El látex ha sido un material clásicamente utilizado en <a href="/wiki/Caracterizaci%C3%B3n" title="Caracterización">caracterización</a> y <a href="/wiki/Maquillaje" title="Maquillaje">maquillaje</a>, pudiendo ser utilizado para la imitación de heridas y cicatrices, la creación de orejas de <a href="/wiki/Elfo" title="Elfo">elfo</a>, la fabricación de prótesis o la simulación de una piel envejecida. El látex para caracterización se presenta en varias formas diferentes, pero es la espuma de látex la que cuenta con mayor aceptación. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Usos_medicinales">Usos medicinales</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=20" title="Editar sección: Usos medicinales"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La <a href="/wiki/Medicina_alternativa" title="Medicina alternativa">medicina alternativa</a> le ha atribuido al látex de diferentes especies vegetales diversas propiedades curativas. Por ejemplo, el látex del fruto de la <a href="/wiki/Papaya" class="mw-redirect" title="Papaya">papaya</a> es empleado para sanar afecciones cutáneas y matar las <a href="/wiki/Ascaris_lumbricoides" title="Ascaris lumbricoides">lombrices intestinales</a>,<sup id="cite_ref-49" class="reference separada"><a href="#cite_note-49"><span class="corchete-llamada">[</span>49<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; el látex rojizo del género <i><a href="/wiki/Croton" title="Croton">Croton</a></i> es considerado un buen cicatrizador de <a href="/wiki/Herida" title="Herida">heridas</a> externas y de <a href="/wiki/%C3%9Alcera" title="Úlcera">úlceras</a> estomacales e intestinales, y el látex anaranjado de la celidonia mayor (<i><a href="/wiki/Chelidonium_majus" title="Chelidonium majus">Chelidonium majus</a></i>) cura <a href="/wiki/Verruga" title="Verruga">verrugas</a> y <a href="/wiki/Herpes_simple" title="Herpes simple">herpes</a>.<sup>[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Verificabilidad" title="Wikipedia:Verificabilidad">cita&#160;requerida</a></i>]</sup> </p><p>Pero en numerosas ocasiones, el uso del látex de determinadas plantas con fines medicinales puede resultar muy peligroso e incluso mortal. Al látex de la adelfa amarilla (<i><a href="/wiki/Thevetia_peruviana" title="Thevetia peruviana">Thevetia peruviana</a></i>), perteneciente a la familia de las <a href="/wiki/Apocin%C3%A1ceas" class="mw-redirect" title="Apocináceas">apocináceas</a>, se le considera una sustancia eficaz contra un gran número de dolencias como la fiebre o los dolores de muelas y por ello es usado para sanarlas, pero un consumo excesivo de estas sustancias puede llegar a producir la muerte del sujeto que la tome.<sup id="cite_ref-50" class="reference separada"><a href="#cite_note-50"><span class="corchete-llamada">[</span>50<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; Por ello, es necesario acudir a un fitoterapeuta en el caso de que una persona quiera recurrir al uso del látex de una determinada especie para tratar una enfermedad. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Uso_en_el_hogar">Uso en el hogar</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=21" title="Editar sección: Uso en el hogar"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>El látex también ha ido entrando en los hogares y ahora lo podemos encontrar en los colchones de látex. El látex natural es originario de la región amazónica y se obtiene del árbol "Hevea" brasiliensis. El látex natural tiene propiedades de elasticidad y firmeza lo que lo hace adaptable al cuerpo y crea un buen descanso. Una propiedad muy buena es la durabilidad, tienen una vida de entre 17 y 20 años. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Otros_usos">Otros usos</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=22" title="Editar sección: Otros usos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>A partir del año 1920 se comenzaron a introducir en el mercado los preservativos de látex, los cuales son sumamente <a href="/wiki/El%C3%A1stico" class="mw-redirect" title="Elástico">elásticos</a> (estos profilácticos se pueden inflar hasta ocho veces su tamaño inicial) y evitan los embarazos no deseados y las enfermedades de transmisión sexual con gran eficacia. Sin embargo, se dañan con el <a href="/wiki/Calor" title="Calor">calor</a> y pueden producir reacciones alérgicas, por lo que también existen alternativas como son el preservativo de <a href="/wiki/Poliuretano" title="Poliuretano">poliuretano</a> y los hechos con membranas naturales.<sup id="cite_ref-51" class="reference separada"><a href="#cite_note-51"><span class="corchete-llamada">[</span>51<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p><p>El látex también se emplea para la fabricación de <a href="/wiki/Ropa" title="Ropa">ropa</a> (chubasqueros, bañadores, plantillas para zapatos o botas de agua), material deportivo (pelotas de tenis, raquetas de <a href="/wiki/Ping-pong" class="mw-redirect" title="Ping-pong">ping-pong</a>, palos de golf o gafas de esquí), material escolar (gomas de borrar, ciertos tipos de pegamentos o cinta adhesiva), neumáticos, colchones, almohadas, globos o bolsas de agua caliente.<sup id="cite_ref-52" class="reference separada"><a href="#cite_note-52"><span class="corchete-llamada">[</span>52<span class="corchete-llamada">]</span></a></sup>&#8203; </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Véase_también"><span id="V.C3.A9ase_tambi.C3.A9n"></span>Véase también</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=23" title="Editar sección: Véase también"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Fiebre_del_caucho" title="Fiebre del caucho">Fiebre del caucho</a></li> <li><a href="/wiki/Caucho_estireno-butadieno" title="Caucho estireno-butadieno">Caucho estireno-butadieno</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Referencias">Referencias</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=24" title="Editar sección: Referencias"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="listaref" style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2; list-style-type: decimal;"><ol class="references"> <li id="cite_note-EnciclopediaMix-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-EnciclopediaMix_1-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EnciclopediaMix_1-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EnciclopediaMix_1-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Puigdomènech, Pedro; <i>Enciclopedia de las Ciencias; Las plantas, el mundo de la botánica</i>, Ediciones Orbis S.A, 1986; pg. 132</span> </li> <li id="cite_note-ABYA-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-ABYA_2-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ABYA_2-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-ABYA_2-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Biblioteca Premium Microsoft Encarta 2006, <i>Látex</i></span> </li> <li id="cite_note-EnciclopediaMixTwo-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EnciclopediaMixTwo_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Puigdomènech, Pedro; <i>Enciclopedia de las Ciencias; Las plantas, el mundo de la botánica</i>, Ediciones Orbis S.A, 1986; pg. 130 - 131</span> </li> <li id="cite_note-tratadearrancarlocarlos-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-tratadearrancarlocarlos_4-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-tratadearrancarlocarlos_4-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-tratadearrancarlocarlos_4-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Biblioteca Premium Microsoft Encarta 2006, <i>Caucho</i></span> </li> <li id="cite_note-EnciclopediaMixThree-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-EnciclopediaMixThree_5-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-EnciclopediaMixThree_5-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Puigdomènech, Pedro; <i>Enciclopedia de las Ciencias; Las plantas, el mundo de la botánica</i>, Ediciones Orbis S.A, 1986; pg. 133</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Biblioteca Premium Microsoft Encarta 2006, <i>Resinas</i></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Biblioteca Premium Microsoft Encarta 2006, <i>Goma</i></span> </li> <li id="cite_note-VeneNo-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-VeneNo_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSánchez_Pinto,_Lázaro" class="citation web">Sánchez Pinto, Lázaro. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rinconesdelatlantico.com/num2/euforbias.html">«Las euforbias de canarias»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de octubre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=S%C3%A1nchez+Pinto%2C+L%C3%A1zaro&amp;rft.aulast=S%C3%A1nchez+Pinto%2C+L%C3%A1zaro&amp;rft.btitle=Las+euforbias+de+canarias&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rinconesdelatlantico.com%2Fnum2%2Feuforbias.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-VeneNo2-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-VeneNo2_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBoletín_Oficial_de_Canarias_(BOC)" class="citation web">Boletín Oficial de Canarias (BOC). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gobcan.es/boc/2005/108/025.html">«BOC Nº 108. Viernes 3 de junio de 2005 - 1919»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de octubre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Bolet%C3%ADn+Oficial+de+Canarias+%28BOC%29&amp;rft.aulast=Bolet%C3%ADn+Oficial+de+Canarias+%28BOC%29&amp;rft.btitle=BOC+N%C2%BA+108.+Viernes+3+de+junio+de+2005+-+1919&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gobcan.es%2Fboc%2F2005%2F108%2F025.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-CGIG-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CGIG_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFVohra,_Rosy" class="citation web">Vohra, Rosy. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.linkroll.com/Medicine-Health-and-Fitness--4333-Calotropis-The-Medicinal.html">«Calotropis - The Medicinal Weed»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de octubre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Vohra%2C+Rosy&amp;rft.aulast=Vohra%2C+Rosy&amp;rft.btitle=Calotropis+-+The+Medicinal+Weed&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.linkroll.com%2FMedicine-Health-and-Fitness--4333-Calotropis-The-Medicinal.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-zaxka-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-zaxka_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Puigdomènech, Pedro; <i>Enciclopedia de las Ciencias; Las plantas, el mundo de la botánica</i>, Ediciones Orbis S.A, 1986; pg. 132 - 133</span> </li> <li id="cite_note-euita-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-euita_12-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-euita_12-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-euita_12-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFGarcía_Breijo,_Francisco_José" class="citation web">García Breijo, Francisco José. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euita.upv.es/varios/biologia/Temas%20PDF/Tema%205b%20Secretores.pdf">«Tejidos Secretores»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Garc%C3%ADa+Breijo%2C+Francisco+Jos%C3%A9&amp;rft.aulast=Garc%C3%ADa+Breijo%2C+Francisco+Jos%C3%A9&amp;rft.btitle=Tejidos+Secretores&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.euita.upv.es%2Fvarios%2Fbiologia%2FTemas%2520PDF%2FTema%25205b%2520Secretores.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-hiperbotanica-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-hiperbotanica_13-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-hiperbotanica_13-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-hiperbotanica_13-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHipertextos_de_Botánica_Morfólogica_-_TEMA_14" class="citation web">Hipertextos de Botánica Morfólogica - TEMA 14. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090419082841/http://www.hiperbotanica.net/print/Tema14.pdf">«Estructura Glandulares»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hiperbotanica.net/print/Tema14.pdf">el original</a> el 19 de abril de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Hipertextos+de+Bot%C3%A1nica+Morf%C3%B3logica+-+TEMA+14&amp;rft.aulast=Hipertextos+de+Bot%C3%A1nica+Morf%C3%B3logica+-+TEMA+14&amp;rft.btitle=Estructura+Glandulares&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hiperbotanica.net%2Fprint%2FTema14.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-enumerando-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-enumerando_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRojas,_Janne;_Rondón,_María;_Meccia,_Gina;_Morales,_Antonio" class="citation web">Rojas, Janne; Rondón, María; Meccia, Gina; Morales, Antonio. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://docs.google.com/gview?a=v&amp;q=cache:oM0Is1WfSpUJ:www.relaquim.com/archive/2008/p2008361-22.pdf+l%C3%A1tex+terpenos+taninos+b%C3%A1lsamos&amp;hl=es&amp;gl=es&amp;sig=AFQjCNHnJJVe1515xcDwRn2fR7uMsajG1Q">«Análisis por CG/EM de hidrocarburos y compuestos terpénicos en las especies Euphorbia caracasana Boiss y Euphorbia cotinifolia L. (Euphorbiaceae)»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de octubre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Rojas%2C+Janne%3B+Rond%C3%B3n%2C+Mar%C3%ADa%3B+Meccia%2C+Gina%3B+Morales%2C+Antonio&amp;rft.aulast=Rojas%2C+Janne%3B+Rond%C3%B3n%2C+Mar%C3%ADa%3B+Meccia%2C+Gina%3B+Morales%2C+Antonio&amp;rft.btitle=An%C3%A1lisis+por+CG%2FEM+de+hidrocarburos+y+compuestos+terp%C3%A9nicos+en+las+especies+Euphorbia+caracasana+Boiss+y+Euphorbia+cotinifolia+L.+%28Euphorbiaceae%29&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fdocs.google.com%2Fgview%3Fa%3Dv%26q%3Dcache%3AoM0Is1WfSpUJ%3Awww.relaquim.com%2Farchive%2F2008%2Fp2008361-22.pdf%2Bl%25C3%25A1tex%2Bterpenos%2Btaninos%2Bb%25C3%25A1lsamos%26hl%3Des%26gl%3Des%26sig%3DAFQjCNHnJJVe1515xcDwRn2fR7uMsajG1Q&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-mantenimiento1-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-mantenimiento1_15-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFCarreón_Blaine2006" class="citation libro">Carreón Blaine, Emilie A (2006). <i>El olli en la plástica mexica: el uso del hule en el siglo XVI</i>. UNAM. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/970-32-2200-5" title="Especial:FuentesDeLibros/970-32-2200-5">970-32-2200-5</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Carre%C3%B3n+Blaine%2C+Emilie+A&amp;rft.aufirst=Emilie+A&amp;rft.aulast=Carre%C3%B3n+Blaine&amp;rft.btitle=El+olli+en+la+pl%C3%A1stica+mexica%3A+el+uso+del+hule+en+el+siglo+XVI&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=970-32-2200-5&amp;rft.pub=UNAM&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Chemistry-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Chemistry_16-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chemistry_16-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chemistry_16-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFVian_Ortuño1999" class="citation libro"><a href="/wiki/%C3%81ngel_Vian_Ortu%C3%B1o" title="Ángel Vian Ortuño">Vian Ortuño, Ángel</a> (1999). <i>Introducción a la química industrial</i>. Editorial Reverté. pp.&#160;496, 497, 498 y 507.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Vian+Ortu%C3%B1o%2C+%C3%81ngel&amp;rft.aufirst=%C3%81ngel&amp;rft.aulast=Vian+Ortu%C3%B1o&amp;rft.btitle=Introducci%C3%B3n+a+la+qu%C3%ADmica+industrial&amp;rft.date=1999&amp;rft.genre=book&amp;rft.pages=496%2C+497%2C+498+y+507&amp;rft.pub=Editorial+Revert%C3%A9&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Biología-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Biología_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.biologia.edu.ar/plantas/prosecun.htm">«Productos secundarios de las plantas»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.btitle=Productos+secundarios+de+las+plantas&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.biologia.edu.ar%2Fplantas%2Fprosecun.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFFireman" class="citation libro">Fireman, Philip. <i>Atlas de Alergia E Inmunologia Clinica</i>. Elsevier Mosby. p.&#160;261.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Fireman%2C+Philip&amp;rft.aufirst=Philip&amp;rft.aulast=Fireman&amp;rft.btitle=Atlas+de+Alergia+E+Inmunologia+Clinica&amp;rft.genre=book&amp;rft.pages=261&amp;rft.pub=Elsevier+Mosby&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPescador_Rubio1994" class="citation libro">Pescador Rubio, Alfonso (1994). <i>Manual de identificación para las mariposas de la familia Sphingidae</i>. Rústica. p.&#160;24.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Pescador+Rubio%2C+Alfonso&amp;rft.aufirst=Alfonso&amp;rft.aulast=Pescador+Rubio&amp;rft.btitle=Manual+de+identificaci%C3%B3n+para+las+mariposas+de+la+familia+Sphingidae&amp;rft.date=1994&amp;rft.genre=book&amp;rft.pages=24&amp;rft.pub=R%C3%BAstica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-AportaciónCASF-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AportaciónCASF_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFD._Granados_Sánchez;_P._Ruíz_Puga;_H._Barrera_Escorcia" class="citation web">D. Granados Sánchez; P. Ruíz Puga; H. Barrera Escorcia. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110919185410/http://148.215.1.166:89/redalyc/pdf/629/62914109.pdf">«Ecología de la herbivoría»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://148.215.1.166:89/redalyc/pdf/629/62914109.pdf">el original</a> el 19 de septiembre de 2011<span class="reference-accessdate">. Consultado el 14 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=D.+Granados+S%C3%A1nchez%3B+P.+Ru%C3%ADz+Puga%3B+H.+Barrera+Escorcia&amp;rft.aulast=D.+Granados+S%C3%A1nchez%3B+P.+Ru%C3%ADz+Puga%3B+H.+Barrera+Escorcia&amp;rft.btitle=Ecolog%C3%ADa+de+la+herbivor%C3%ADa&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2F148.215.1.166%3A89%2Fredalyc%2Fpdf%2F629%2F62914109.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-latex_world-21"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-latex_world_21-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-latex_world_21-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFThomas_M._Lewinsohn" class="citation web">Thomas M. Lewinsohn. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.springerlink.com/content/n5427x2g2r843h30/">«The geographical distribution of látex»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 12 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Thomas+M.+Lewinsohn&amp;rft.aulast=Thomas+M.+Lewinsohn&amp;rft.btitle=The+geographical+distribution+of+l%C3%A1tex&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.springerlink.com%2Fcontent%2Fn5427x2g2r843h30%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-dale-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-dale_22-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-dale_22-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFThurston1989" class="citation libro">Thurston, David (1989). <i>Enfermedades de cultivos en el trópico</i>. CATIE. pp.&#160;190 - 191. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/9977-57-072-8" title="Especial:FuentesDeLibros/9977-57-072-8">9977-57-072-8</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Thurston%2C+David&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.aulast=Thurston&amp;rft.btitle=Enfermedades+de+cultivos+en+el+tr%C3%B3pico&amp;rft.date=1989&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=9977-57-072-8&amp;rft.pages=190+-+191&amp;rft.pub=CATIE&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-jeil-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-jeil_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation libro"><i>Narcotic Drugs</i>. United Nations Publication. 2006. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/92-1-048108-9" title="Especial:FuentesDeLibros/92-1-048108-9">92-1-048108-9</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.btitle=Narcotic+Drugs&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=92-1-048108-9&amp;rft.pub=United+Nations+Publication&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-olmecoide-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-olmecoide_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHatcher_Childress2009" class="citation libro">Hatcher Childress, David (2009). <i>El enigma de los Olmecas y las calaveras de Cristal</i>. Nowtilus. p.&#160;11. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-84-9763-589-9" title="Especial:FuentesDeLibros/978-84-9763-589-9">978-84-9763-589-9</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Hatcher+Childress%2C+David&amp;rft.aufirst=David&amp;rft.aulast=Hatcher+Childress&amp;rft.btitle=El+enigma+de+los+Olmecas+y+las+calaveras+de+Cristal&amp;rft.date=2009&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-84-9763-589-9&amp;rft.pages=11&amp;rft.pub=Nowtilus&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-InternsantE-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-InternsantE_25-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-InternsantE_25-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRedacción_de_Muy_Interesante" class="citation web">Redacción de Muy Interesante. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090925131950/http://www.muyinteresante.es/index.php/naturaleza/71/6503-ide-donde-sale-el-latex">«¿De dónde sale el látex?»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.muyinteresante.es/index.php/naturaleza/71/6503-ide-donde-sale-el-latex">el original</a> el 25 de septiembre de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 25 de agosto de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Redacci%C3%B3n+de+Muy+Interesante&amp;rft.aulast=Redacci%C3%B3n+de+Muy+Interesante&amp;rft.btitle=%C2%BFDe+d%C3%B3nde+sale+el+l%C3%A1tex%3F&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.muyinteresante.es%2Findex.php%2Fnaturaleza%2F71%2F6503-ide-donde-sale-el-latex&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-maslibro-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-maslibro_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBailey1998" class="citation libro">Bailey, Philip S. (1998). «Capítulo 5: Reacciones de alquenos y alquinos». <i>Química orgánica: conceptos y aplicaciones</i>. Pearson. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/970-17-0120-8" title="Especial:FuentesDeLibros/970-17-0120-8">970-17-0120-8</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.atitle=Qu%C3%ADmica+org%C3%A1nica%3A+conceptos+y+aplicaciones&amp;rft.au=Bailey%2C+Philip+S.&amp;rft.aufirst=Philip+S.&amp;rft.aulast=Bailey&amp;rft.btitle=Cap%C3%ADtulo+5%3A+Reacciones+de+alquenos+y+alquinos&amp;rft.date=1998&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.isbn=970-17-0120-8&amp;rft.pub=Pearson&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-atomarpor-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-atomarpor_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFINAH" class="citation web">INAH. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120304172227/http://www.arts-history.mx/noticiario/index.php?id_nota=31072008173651">«Develan pelotas olmecas en avanzado proceso de vulcanización»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.arts-history.mx/noticiario/index.php?id_nota=31072008173651">el original</a> el 4 de marzo de 2012<span class="reference-accessdate">. Consultado el 10 de octubre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=INAH&amp;rft.aulast=INAH&amp;rft.btitle=Develan+pelotas+olmecas+en+avanzado+proceso+de+vulcanizaci%C3%B3n&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.arts-history.mx%2Fnoticiario%2Findex.php%3Fid_nota%3D31072008173651&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Exordio-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Exordio_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.exordio.com/1939-1945/civilis/industria/caucho.html">«Caucho sintético»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 25 de agosto de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.btitle=Caucho+sint%C3%A9tico&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.exordio.com%2F1939-1945%2Fcivilis%2Findustria%2Fcaucho.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-FAO-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FAO_29-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFThong,_Hong_Lay;_Killmann,_Wulf" class="citation web">Thong, Hong Lay; Killmann, Wulf. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/docrep/X4565S/x4565s11.htm">«El caucho, el éxito de un subproducto agrícola.»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Thong%2C+Hong+Lay%3B+Killmann%2C+Wulf&amp;rft.aulast=Thong%2C+Hong+Lay%3B+Killmann%2C+Wulf&amp;rft.btitle=El+caucho%2C+el+%C3%A9xito+de+un+subproducto+agr%C3%ADcola.&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Fdocrep%2FX4565S%2Fx4565s11.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-INSTIT-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-INSTIT_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141102144802/http://www.institutopiatam.org.br/edutec/espanhol/manaus.php">«Manaus»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.institutopiatam.org.br/edutec/espanhol/manaus.php">el original</a> el 2 de noviembre de 2014<span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.btitle=Manaus&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.institutopiatam.org.br%2Fedutec%2Fespanhol%2Fmanaus.php&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-MaNauS-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-MaNauS_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090507234629/http://www.manaus.com.es/">«Manaus»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.manaus.com.es/">el original</a> el 7 de mayo de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.btitle=Manaus&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.manaus.com.es%2F&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-RevistaP-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-RevistaP_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFHaag,_Carlos" class="citation web">Haag, Carlos. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.revistapesquisa.fapesp.br/index.php?art=2563&amp;bd=1&amp;pg=1&amp;lg=es">«Las semillas de la discordia»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Haag%2C+Carlos&amp;rft.aulast=Haag%2C+Carlos&amp;rft.btitle=Las+semillas+de+la+discordia&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.revistapesquisa.fapesp.br%2Findex.php%3Fart%3D2563%26bd%3D1%26pg%3D1%26lg%3Des&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-CD-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CD_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRumrrill,_Roger" class="citation web">Rumrrill, Roger. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ciberdocencia.gob.pe/index.php?id=837&amp;a=articulo_completo">«Ciencia y tecnología para el desarrollo sostenible de la Amazonía peruana»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Rumrrill%2C+Roger&amp;rft.aulast=Rumrrill%2C+Roger&amp;rft.btitle=Ciencia+y+tecnolog%C3%ADa+para+el+desarrollo+sostenible+de+la+Amazon%C3%ADa+peruana&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fciberdocencia.gob.pe%2Findex.php%3Fid%3D837%26a%3Darticulo_completo&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Karta-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Karta_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFEnciclopedia_Online_Encarta" class="citation web">Enciclopedia Online Encarta. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090130014825/http://es.encarta.msn.com/encyclopedia_761556347_2/Caucho.html">«Caucho»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="https://es.encarta.msn.com/encyclopedia_761556347_2/Caucho.html">el original</a> el 30 de enero de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 9 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Enciclopedia+Online+Encarta&amp;rft.aulast=Enciclopedia+Online+Encarta&amp;rft.btitle=Caucho&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fes.encarta.msn.com%2Fencyclopedia_761556347_2%2FCaucho.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Enciclopeia_Encarta-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Enciclopeia_Encarta_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFEnciclopedia_Online_Encarta" class="citation web">Enciclopedia Online Encarta. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mx.encarta.msn.com/media_461530738/Recolecci%C3%B3n_del_l%C3%A1tex.html">«Recolección del látex»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Enciclopedia+Online+Encarta&amp;rft.aulast=Enciclopedia+Online+Encarta&amp;rft.btitle=Recolecci%C3%B3n+del+l%C3%A1tex&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fmx.encarta.msn.com%2Fmedia_461530738%2FRecolecci%25C3%25B3n_del_l%25C3%25A1tex.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Latex-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Latex_36-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Latex_36-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Latex_36-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Latex_36-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFNegro_Álvarez,_José_Mª" class="citation web">Negro Álvarez, José Mª. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090604222245/http://alergomurcia.com/pacientes/temas/latex.html">«Alergia al látex»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://alergomurcia.com/pacientes/temas/latex.html">el original</a> el 4 de junio de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Negro+%C3%81lvarez%2C+Jos%C3%A9+M%C2%AA&amp;rft.aulast=Negro+%C3%81lvarez%2C+Jos%C3%A9+M%C2%AA&amp;rft.btitle=Alergia+al+l%C3%A1tex&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Falergomurcia.com%2Fpacientes%2Ftemas%2Flatex.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-BS-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BS_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090718144001/http://parquet.quick-step.com/europe/es/es/ecologia.aspx">«Núcleo de Hevea»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://parquet.quick-step.com/europe/es/es/ecologia.aspx">el original</a> el 18 de julio de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 11 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.btitle=N%C3%BAcleo+de+Hevea&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fparquet.quick-step.com%2Feurope%2Fes%2Fes%2Fecologia.aspx&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-sieg-38"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-sieg_38-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-sieg_38-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSerafini2006" class="citation libro">Serafini, Gianpaolo (2006). <i>Anestesia neonatal y pediátrica</i>. Elsevier / Masson. pp.&#160;346 y 347.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Serafini%2C+Gianpaolo&amp;rft.aufirst=Gianpaolo&amp;rft.aulast=Serafini&amp;rft.btitle=Anestesia+neonatal+y+pedi%C3%A1trica&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=book&amp;rft.pages=346+y+347&amp;rft.pub=Elsevier+%2F+Masson&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Jamalajefa-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Jamalajefa_39-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFSaludpanama.com" class="citation web">Saludpanama.com. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091011041911/http://www.alergiaspanama.com/modules.php?name=News">«Alergia al látex»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alergiaspanama.com/modules.php?name=News&amp;file=article&amp;sid=17">el original</a> el 11 de octubre de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 18 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Saludpanama.com&amp;rft.aulast=Saludpanama.com&amp;rft.btitle=Alergia+al+l%C3%A1tex&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.alergiaspanama.com%2Fmodules.php%3Fname%3DNews%26file%3Darticle%26sid%3D17&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Jamalaja-40"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Jamalaja_40-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-Jamalaja_40-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFChong_Quero,_Lilia_Eugenia;_Orozco_Martínez,_Socorro;_Huerta_López,_José_Guadalupe" class="citation web">Chong Quero, Lilia Eugenia; Orozco Martínez, Socorro; Huerta López, José Guadalupe. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.medigraphic.com/pdfs/alergia/al-2004/al042b.pdf">«Alergia, Asma e Inmunología Pediátrica»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 25 de agosto de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Chong+Quero%2C+Lilia+Eugenia%3B+Orozco+Mart%C3%ADnez%2C+Socorro%3B+Huerta+L%C3%B3pez%2C+Jos%C3%A9+Guadalupe&amp;rft.aulast=Chong+Quero%2C+Lilia+Eugenia%3B+Orozco+Mart%C3%ADnez%2C+Socorro%3B+Huerta+L%C3%B3pez%2C+Jos%C3%A9+Guadalupe&amp;rft.btitle=Alergia%2C+Asma+e+Inmunolog%C3%ADa+Pedi%C3%A1trica&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.medigraphic.com%2Fpdfs%2Falergia%2Fal-2004%2Fal042b.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-M.A.C-41"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-M.A.C_41-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-M.A.C_41-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFBrasó_Aznar2003" class="citation libro">Brasó Aznar, José Vicente (2003). «33». <i>Manual de alergia clínica</i>. Masson.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.atitle=Manual+de+alergia+cl%C3%ADnica&amp;rft.au=Bras%C3%B3+Aznar%2C+Jos%C3%A9+Vicente&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9+Vicente&amp;rft.aulast=Bras%C3%B3+Aznar&amp;rft.btitle=33&amp;rft.date=2003&amp;rft.genre=bookitem&amp;rft.pub=Masson&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text">Quan L, Smith D: The Vater association vertebral defects, anal atresia, T-E fistula with esophageal atresia, radial and renal dysplasia: a spectrum of associated defects. J Pediatr 1973, 82:104.</span> </li> <li id="cite_note-estatística-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-estatística_43-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFUribe_Llopis,_Paz;_Barbero_Del_Palacio,_Pilar;_Alonso_Cobo,_Mª_Teresa;_Bardón_Fernández-Pacheco,_Ignacio;_Caso_Pita,_Mª_Covadonga" class="citation web">Uribe Llopis, Paz; Barbero Del Palacio, Pilar; Alonso Cobo, Mª Teresa; Bardón Fernández-Pacheco, Ignacio; Caso Pita, Mª Covadonga. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://scielo.isciii.es/scielo.php?pid=S0465-546X2008000300009&amp;script=sci_arttext">«Medicina y Seguridad del Trabajo»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 23 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Uribe+Llopis%2C+Paz%3B+Barbero+Del+Palacio%2C+Pilar%3B+Alonso+Cobo%2C+M%C2%AA+Teresa%3B+Bard%C3%B3n+Fern%C3%A1ndez-Pacheco%2C+Ignacio%3B+Caso+Pita%2C+M%C2%AA+Covadonga&amp;rft.aulast=Uribe+Llopis%2C+Paz%3B+Barbero+Del+Palacio%2C+Pilar%3B+Alonso+Cobo%2C+M%C2%AA+Teresa%3B+Bard%C3%B3n+Fern%C3%A1ndez-Pacheco%2C+Ignacio%3B+Caso+Pita%2C+M%C2%AA+Covadonga&amp;rft.btitle=Medicina+y+Seguridad+del+Trabajo&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fscielo.isciii.es%2Fscielo.php%3Fpid%3DS0465-546X2008000300009%26script%3Dsci_arttext&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-másdelatex-44"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-másdelatex_44-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-2"><sup><i><b>c</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-3"><sup><i><b>d</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-4"><sup><i><b>e</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-5"><sup><i><b>f</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-6"><sup><i><b>g</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-7"><sup><i><b>h</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-8"><sup><i><b>i</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-másdelatex_44-9"><sup><i><b>j</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFM._Anda;_B._Gómez;_E._Lasa;_E._Arroabarren;_S._Garrido;_S._Echechipía" class="citation web">M. Anda; B. Gómez; E. Lasa; E. Arroabarren; S. Garrido; S. Echechipía. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090908230134/http://www.cfnavarra.es/salud/anales/textos/vol26/sup2/suple10a.html">«Alergia al látex. Manifestaciones clínicas en la población general y reactividad cruzada con alimentos»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cfnavarra.es/salud/anales/textos/vol26/sup2/suple10a.html">el original</a> el 8 de septiembre de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 23 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=M.+Anda%3B+B.+G%C3%B3mez%3B+E.+Lasa%3B+E.+Arroabarren%3B+S.+Garrido%3B+S.+Echechip%C3%ADa&amp;rft.aulast=M.+Anda%3B+B.+G%C3%B3mez%3B+E.+Lasa%3B+E.+Arroabarren%3B+S.+Garrido%3B+S.+Echechip%C3%ADa&amp;rft.btitle=Alergia+al+l%C3%A1tex.+Manifestaciones+cl%C3%ADnicas+en+la+poblaci%C3%B3n+general+y+reactividad+cruzada+con+alimentos&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cfnavarra.es%2Fsalud%2Fanales%2Ftextos%2Fvol26%2Fsup2%2Fsuple10a.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-dios-45"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-dios_45-0"><sup><i><b>a</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-dios_45-1"><sup><i><b>b</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPagán_Alemán,_Juan_Antonio" class="citation web">Pagán Alemán, Juan Antonio. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090419013534/http://www.alergomurcia.com/pdf/Latex.pdf">«Alergia a látex»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://alergomurcia.com/pdf/Latex.pdf">el original</a> el 19 de abril de 2009<span class="reference-accessdate">. Consultado el 23 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Pag%C3%A1n+Alem%C3%A1n%2C+Juan+Antonio&amp;rft.aulast=Pag%C3%A1n+Alem%C3%A1n%2C+Juan+Antonio&amp;rft.btitle=Alergia+a+l%C3%A1tex&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Falergomurcia.com%2Fpdf%2FLatex.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-epinefrina_autoinyectable-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-epinefrina_autoinyectable_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRedacción_de_Medline_Plus" class="citation web">Redacción de Medline Plus. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/spanish/druginfo/meds/a603002-es.html">«Epinefrina inyectable»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 15 de septiembre de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Redacci%C3%B3n+de+Medline+Plus&amp;rft.aulast=Redacci%C3%B3n+de+Medline+Plus&amp;rft.btitle=Epinefrina+inyectable&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.nlm.nih.gov%2Fmedlineplus%2Fspanish%2Fdruginfo%2Fmeds%2Fa603002-es.html&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-EspAnhA-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EspAnhA_47-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFInstituto_Nacional_de_Seguridad_y_Salud_en_el_Trabajo_(con_la_colaboración_del_Ministerio_de_Trabajo_y_Economía_Social)" class="citation web">Instituto Nacional de Seguridad y Salud en el Trabajo (con la colaboración del Ministerio de Trabajo y Economía Social). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.insst.es/documents/d/portal-insst/riesgos-sensibilizantes-laborales-por-la-utilizacion-de-latex-y-su-prevencion">«Riesgos sensibilizantes laborales por la utilización de látex y su prevención»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 27 de enero de 2025</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Instituto+Nacional+de+Seguridad+y+Salud+en+el+Trabajo+%28con+la+colaboraci%C3%B3n+del+Ministerio+de+Trabajo+y+Econom%C3%ADa+Social%29&amp;rft.aulast=Instituto+Nacional+de+Seguridad+y+Salud+en+el+Trabajo+%28con+la+colaboraci%C3%B3n+del+Ministerio+de+Trabajo+y+Econom%C3%ADa+Social%29&amp;rft.btitle=Riesgos+sensibilizantes+laborales+por+la+utilizaci%C3%B3n+de+l%C3%A1tex+y+su+prevenci%C3%B3n&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=https%3A%2F%2Fwww.insst.es%2Fdocuments%2Fd%2Fportal-insst%2Friesgos-sensibilizantes-laborales-por-la-utilizacion-de-latex-y-su-prevencion&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-Bifida-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Bifida_48-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFMeeropol,_Elli;_Rauen,_Karen" class="citation web">Meeropol, Elli; Rauen, Karen. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081129050354/http://www.spinabifidaassociation.org/atf/cf/%7Beed435c8-f1a0-4a16-b4d8-a713bbcd9ce4%7D/LATEXALLERGYINSPINABIFIDASPA.PDF">«La alergia al látex con espina bífida»</a>. Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spinabifidaassociation.org/atf/cf/%7Beed435c8-f1a0-4a16-b4d8-a713bbcd9ce4%7D/LATEXALLERGYINSPINABIFIDASPA.PDF">el original</a> el 29 de noviembre de 2008<span class="reference-accessdate">. Consultado el 8 de julio de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Meeropol%2C+Elli%3B+Rauen%2C+Karen&amp;rft.aulast=Meeropol%2C+Elli%3B+Rauen%2C+Karen&amp;rft.btitle=La+alergia+al+l%C3%A1tex+con+espina+b%C3%ADfida&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.spinabifidaassociation.org%2Fatf%2Fcf%2F%257Beed435c8-f1a0-4a16-b4d8-a713bbcd9ce4%257D%2FLATEXALLERGYINSPINABIFIDASPA.PDF&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFPardo,_Oriana" class="citation web">Pardo, Oriana. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.chlorischile.cl/mozambique/PAPAYO.htm">«Papayo»</a><span class="reference-accessdate">. Consultado el 25 de agosto de 2009</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Pardo%2C+Oriana&amp;rft.aulast=Pardo%2C+Oriana&amp;rft.btitle=Papayo&amp;rft.genre=book&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.chlorischile.cl%2Fmozambique%2FPAPAYO.htm&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFRojas_Alba" class="citation libro">Rojas Alba, Mario. <i>Tratado de Medicina Tradicional Mexicana</i>. Tlahui. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/968-824-012-5" title="Especial:FuentesDeLibros/968-824-012-5">968-824-012-5</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Rojas+Alba%2C+Mario&amp;rft.aufirst=Mario&amp;rft.aulast=Rojas+Alba&amp;rft.btitle=Tratado+de+Medicina+Tradicional+Mexicana&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=968-824-012-5&amp;rft.pub=Tlahui&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><span id="CITAREFNúñez,_Ramón2009" class="citation publicación">Núñez, Ramón (2009). «El preservativo». <i>Muy Interesante</i> (339). <small>100 y 101</small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.atitle=El+preservativo&amp;rft.au=N%C3%BA%C3%B1ez%2C+Ram%C3%B3n&amp;rft.aulast=N%C3%BA%C3%B1ez%2C+Ram%C3%B3n&amp;rft.date=2009&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=339&amp;rft.jtitle=Muy+Interesante&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation publicación"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091217103156/http://ibermutuamur.es/IMG/pdf/23_Prev_bip50.pdf">«Prevención / Preguntas y respuestas sobre la alergia al látex»</a>. <i>Gestión Práctica de Riesgos Laborales</i> (38). Archivado desde <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ibermutuamur.es/IMG/pdf/23_Prev_bip50.pdf">el original</a> el 17 de diciembre de 2009.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.atitle=Prevenci%C3%B3n+%2F+Preguntas+y+respuestas+sobre+la+alergia+al+l%C3%A1tex&amp;rft.genre=article&amp;rft.issue=38&amp;rft.jtitle=Gesti%C3%B3n+Pr%C3%A1ctica+de+Riesgos+Laborales&amp;rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ibermutuamur.es%2FIMG%2Fpdf%2F23_Prev_bip50.pdf&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografía"><span id="Bibliograf.C3.ADa"></span>Bibliografía</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=25" title="Editar sección: Bibliografía"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span id="CITAREFPescador_Rubio1994" class="citation libro">Pescador Rubio, Alfonso (1994). <i>Manual de identificación para las mariposas de la familia Sphingidae</i>. Rústica. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/ISBN_no_disponible" title="Especial:FuentesDeLibros/ISBN no disponible">ISBN&#32;no disponible</a></small><span style="font-size:100%" class="error citation-comment"> <code>&#124;isbn=</code> incorrecto (<a href="/wiki/Ayuda:Errores_en_las_referencias#bad_isbn" title="Ayuda:Errores en las referencias">ayuda</a>)</span>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Pescador+Rubio%2C+Alfonso&amp;rft.aufirst=Alfonso&amp;rft.aulast=Pescador+Rubio&amp;rft.btitle=Manual+de+identificaci%C3%B3n+para+las+mariposas+de+la+familia+Sphingidae&amp;rft.date=1994&amp;rft.genre=book&amp;rft.pub=R%C3%BAstica&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><span id="CITAREFPuigdomènech1986" class="citation libro">Puigdomènech, Pedro (1986). <i>Enciclopedia de las Ciencias; Las plantas, el mundo de la botánica</i>. Ediciones Orbis, S.A. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/84-402-0024-2" title="Especial:FuentesDeLibros/84-402-0024-2">84-402-0024-2</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Puigdom%C3%A8nech%2C+Pedro&amp;rft.aufirst=Pedro&amp;rft.aulast=Puigdom%C3%A8nech&amp;rft.btitle=Enciclopedia+de+las+Ciencias%3B+Las+plantas%2C+el+mundo+de+la+bot%C3%A1nica&amp;rft.date=1986&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=84-402-0024-2&amp;rft.pub=Ediciones+Orbis%2C+S.A&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><span id="CITAREFVian_Ortuño1999" class="citation libro"><a href="/wiki/%C3%81ngel_Vian_Ortu%C3%B1o" title="Ángel Vian Ortuño">Vian Ortuño, Ángel</a> (1999). <i>Introducción a la química industrial</i>. Editorial Reverté. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/978-84-291-7933-0" title="Especial:FuentesDeLibros/978-84-291-7933-0">978-84-291-7933-0</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Vian+Ortu%C3%B1o%2C+%C3%81ngel&amp;rft.aufirst=%C3%81ngel&amp;rft.aulast=Vian+Ortu%C3%B1o&amp;rft.btitle=Introducci%C3%B3n+a+la+qu%C3%ADmica+industrial&amp;rft.date=1999&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=978-84-291-7933-0&amp;rft.pub=Editorial+Revert%C3%A9&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><span id="CITAREFMelgarejo_Moreno2003" class="citation libro">Melgarejo Moreno, Pablo (2003). <i>Tratado de fruticultura para zonas áridas y semiáridas</i>. AMV Ediciones. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/84-89922-47-0" title="Especial:FuentesDeLibros/84-89922-47-0">84-89922-47-0</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Melgarejo+Moreno%2C+Pablo&amp;rft.aufirst=Pablo&amp;rft.aulast=Melgarejo+Moreno&amp;rft.btitle=Tratado+de+fruticultura+para+zonas+%C3%A1ridas+y+semi%C3%A1ridas&amp;rft.date=2003&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=84-89922-47-0&amp;rft.pub=AMV+Ediciones&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><span id="CITAREFBrasó_Aznar2003" class="citation libro">Brasó Aznar, José Vicente (2003). <i>Manual de alergia clínica</i>. Masson. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/84-458-1309-9" title="Especial:FuentesDeLibros/84-458-1309-9">84-458-1309-9</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Bras%C3%B3+Aznar%2C+Jos%C3%A9+Vicente&amp;rft.aufirst=Jos%C3%A9+Vicente&amp;rft.aulast=Bras%C3%B3+Aznar&amp;rft.btitle=Manual+de+alergia+cl%C3%ADnica&amp;rft.date=2003&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=84-458-1309-9&amp;rft.pub=Masson&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><span id="CITAREFSerafini2006" class="citation libro">Serafini, Gianpaolo (2006). <i>Anestesia neonatal y pediátrica</i>. Elsevier / Masson. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/84-458-1569-5" title="Especial:FuentesDeLibros/84-458-1569-5">84-458-1569-5</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Serafini%2C+Gianpaolo&amp;rft.aufirst=Gianpaolo&amp;rft.aulast=Serafini&amp;rft.btitle=Anestesia+neonatal+y+pedi%C3%A1trica&amp;rft.date=2006&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=84-458-1569-5&amp;rft.pub=Elsevier+%2F+Masson&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li> <li><span id="CITAREFFireman" class="citation libro">Fireman, Philip. <i>Atlas de Alergia E Inmunologia Clinica</i>. Elsevier Mosby. <small><a href="/wiki/ISBN" title="ISBN">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Especial:FuentesDeLibros/84-8174-943-5" title="Especial:FuentesDeLibros/84-8174-943-5">84-8174-943-5</a></small>.</span><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rfr_id=info%3Asid%2Fes.wikipedia.org%3AL%C3%A1tex&amp;rft.au=Fireman%2C+Philip&amp;rft.aufirst=Philip&amp;rft.aulast=Fireman&amp;rft.btitle=Atlas+de+Alergia+E+Inmunologia+Clinica&amp;rft.genre=book&amp;rft.isbn=84-8174-943-5&amp;rft.pub=Elsevier+Mosby&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" class="Z3988"><span style="display:none;">&#160;</span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Enlaces_externos">Enlaces externos</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;action=edit&amp;section=26" title="Editar sección: Enlaces externos"><span>editar</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span> <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> alberga una galería multimedia sobre <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/L%C3%A1tex" class="extiw" title="commons:Látex">Látex</a></b>.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180206051836/http://www.alergialatex.com/">Asociación Española de Alérgicos al Látex</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.diariovasco.com/20080424/economia/michelin-apuesta-brasil-para-20080424.html">Colaboración de Michelín con Brasil para salvar la producción de caucho</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.elespectador.com/noticias/actualidad/articulo-brasil-tendra-primera-fabrica-de-condones-de-latex-natural">Brasil tendrá la primera fábrica de condones de látex natural</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.elmundo.es/elmundosalud/2008/01/28/hepatitissida/1201508354.html">Condones de látex natural para los programas contra el sida de Brasil</a></li></ul> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r161257576">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox table{margin:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{display:flex;padding:0.5em;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral,#eaecf0);color:var(--color-base,#202122)}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#eeeeff}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d);background-color:var(--background-color-neutral,#27292d);color:var(--color-base,#eaecf0)}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral,#27292d)!important;color:var(--color-base,#eaecf0)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#72777d)!important;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#202122)!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox-list{border-color:#202122!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .mw-authority-control .navbox th{background-color:#27292d!important}}</style><div class="mw-authority-control"><div role="navigation" class="navbox" aria-label="Navbox" style="width: inherit;padding:3px"><table class="hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Control_de_autoridades" title="Control de autoridades">Control de autoridades</a></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><b>Proyectos Wikimedia</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q244680" class="extiw" title="wikidata:Q244680">Q244680</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Latex">Latex</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q244680%22">Q244680</a></span></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identificadores</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Francia" title="Biblioteca Nacional de Francia">BNF</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119653333">119653333</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb119653333">(data)</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4646133-4">4646133-4</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85074851">sh85074851</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Dieta" title="Biblioteca Nacional de la Dieta">NDL</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00569303">00569303</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_la_Rep%C3%BAblica_Checa" title="Biblioteca Nacional de la República Checa">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph323403">ph323403</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioteca_Nacional_de_Israel" title="Biblioteca Nacional de Israel">NLI</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007555789905171">987007555789905171</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Art_%26_Architecture_Thesaurus" title="Art &amp; Architecture Thesaurus">AAT</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://vocab.getty.edu/page/aat/300013021">300013021</a></span></li> <li><b>Diccionarios y enciclopedias</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Enciclopedia_Brit%C3%A1nica" title="Enciclopedia Británica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/latex-chemical-compound">url</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datos:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q244680" class="extiw" title="wikidata:Q244680">Q244680</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Latex">Latex</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&amp;search=%22Q244680%22">Q244680</a></span></span></li></ul> </div></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐api‐ext.eqiad.main‐6d4ff984f‐c6hv5 Cached time: 20250217134455 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.484 seconds Real time usage: 0.593 seconds Preprocessor visited node count: 3472/1000000 Post‐expand include size: 84939/2097152 bytes Template argument size: 203/2097152 bytes Highest expansion depth: 7/100 Expensive parser function count: 9/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 72213/5000000 bytes Lua time usage: 0.252/10.000 seconds Lua memory usage: 5081463/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 10/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 460.663 1 -total 43.00% 198.098 1 Plantilla:Control_de_autoridades 29.36% 135.233 1 Plantilla:Listaref 17.23% 79.367 30 Plantilla:Cita_web 8.76% 40.359 1 Plantilla:Commons 7.13% 32.843 18 Plantilla:Cita_libro 4.38% 20.195 1 Plantilla:Propiedad 3.63% 16.734 1 Plantilla:Otros_usos 3.18% 14.642 1 Plantilla:Texto_de_la_coletilla_del_título 1.75% 8.060 1 Plantilla:Artículo_bueno --> <!-- Saved in parser cache with key eswiki:pcache:263701:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250217134455 and revision id 165471479. Rendering was triggered because: api-parse --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Obtenido de «<a dir="ltr" href="https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Látex&amp;oldid=165471479">https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Látex&amp;oldid=165471479</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Especial:Categor%C3%ADas" title="Especial:Categorías">Categorías</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Metabolitos_secundarios_de_las_plantas" title="Categoría:Metabolitos secundarios de las plantas">Metabolitos secundarios de las plantas</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Biomol%C3%A9culas" title="Categoría:Biomoléculas">Biomoléculas</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Categorías ocultas: <ul><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_argumentos_formatnum_no_num%C3%A9ricos" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con argumentos formatnum no numéricos">Wikipedia:Páginas con argumentos formatnum no numéricos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_buenos" title="Categoría:Wikipedia:Artículos buenos">Wikipedia:Artículos buenos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_pasajes_que_requieren_referencias" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con pasajes que requieren referencias">Wikipedia:Artículos con pasajes que requieren referencias</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:P%C3%A1ginas_con_ISBN_incorrectos" title="Categoría:Wikipedia:Páginas con ISBN incorrectos">Wikipedia:Páginas con ISBN incorrectos</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_BNF" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores BNF">Wikipedia:Artículos con identificadores BNF</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_GND" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores GND">Wikipedia:Artículos con identificadores GND</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_LCCN" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN">Wikipedia:Artículos con identificadores LCCN</a></li><li><a href="/wiki/Categor%C3%ADa:Wikipedia:Art%C3%ADculos_con_identificadores_AAT" title="Categoría:Wikipedia:Artículos con identificadores AAT">Wikipedia:Artículos con identificadores AAT</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Esta página se editó por última vez el 17 feb 2025 a las 13:44.</li> <li id="footer-info-copyright">El texto está disponible bajo la <a href="/wiki/Wikipedia:Texto_de_la_Licencia_Creative_Commons_Atribuci%C3%B3n-CompartirIgual_4.0_Internacional" title="Wikipedia:Texto de la Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0 Internacional">Licencia Creative Commons Atribución-CompartirIgual 4.0</a>; pueden aplicarse cláusulas adicionales. Al usar este sitio aceptas nuestros <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/es">términos de uso</a> y nuestra <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/es">política de privacidad</a>.<br />Wikipedia&#174; es una marca registrada de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/es/">Fundación Wikimedia</a>, una organización sin ánimo de lucro.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/es">Política de privacidad</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Acerca_de">Acerca de Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Limitaci%C3%B3n_general_de_responsabilidad">Limitación de responsabilidad</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Código de conducta</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Desarrolladores</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/es.wikipedia.org">Estadísticas</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement/es">Declaración de cookies</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//es.m.wikipedia.org/w/index.php?title=L%C3%A1tex&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Versión para móviles</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Buscar</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Buscar en Wikipedia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Especial:Buscar"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Buscar</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Contenidos" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Cambiar a la tabla de contenidos" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Cambiar a la tabla de contenidos</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Látex</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>64 idiomas</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Añadir tema</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.next-bd4569b9b-h7h7t","wgBackendResponseTime":170,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.484","walltime":"0.593","ppvisitednodes":{"value":3472,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":84939,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":203,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":7,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":9,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":72213,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":10,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 460.663 1 -total"," 43.00% 198.098 1 Plantilla:Control_de_autoridades"," 29.36% 135.233 1 Plantilla:Listaref"," 17.23% 79.367 30 Plantilla:Cita_web"," 8.76% 40.359 1 Plantilla:Commons"," 7.13% 32.843 18 Plantilla:Cita_libro"," 4.38% 20.195 1 Plantilla:Propiedad"," 3.63% 16.734 1 Plantilla:Otros_usos"," 3.18% 14.642 1 Plantilla:Texto_de_la_coletilla_del_título"," 1.75% 8.060 1 Plantilla:Artículo_bueno"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.252","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5081463,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.eqiad.main-6d4ff984f-c6hv5","timestamp":"20250217134455","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"L\u00e1tex","url":"https:\/\/es.wikipedia.org\/wiki\/L%C3%A1tex","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q244680","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q244680","author":{"@type":"Organization","name":"Colaboradores de los proyectos Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-01-07T14:26:40Z","dateModified":"2025-02-17T13:44:52Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/3\/38\/ThoraThora1.JPG","headline":"material el\u00e1stico natural"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10