CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Astronomia – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"c2403b53-8206-44da-963c-7752bf1de0c7","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Astronomia","wgTitle":"Astronomia","wgCurRevisionId":75993666,"wgRevisionId":75993666,"wgArticleId":2221092,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Szablon odn bez numeru strony","Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony","Szablon cytuj pismo – autorzy do sprawdzenia","Wyróżnione artykuły","Artykuły z brakującymi przypisami od 2018-12","Dobre Artykuły","Astronomia"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Astronomia","wgRelevantArticleId":2221092,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75993666,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q333","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.tmh.player","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.19"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crab_Nebula.jpg/1200px-Crab_Nebula.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crab_Nebula.jpg/800px-Crab_Nebula.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crab_Nebula.jpg/640px-Crab_Nebula.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Astronomia – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Astronomia"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Astronomia"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Astronomia rootpage-Astronomia skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Astronomia" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Astronomia" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Astronomia" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Astronomia" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Nazewnictwo" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Nazewnictwo"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Nazewnictwo</span> </div> </a> <ul id="toc-Nazewnictwo-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Rewolucja_naukowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rewolucja_naukowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Rewolucja naukowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Rewolucja_naukowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-W_Polsce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#W_Polsce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>W Polsce</span> </div> </a> <ul id="toc-W_Polsce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Obserwacje_astronomiczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Obserwacje_astronomiczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Obserwacje astronomiczne</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Obserwacje_astronomiczne-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Obserwacje astronomiczne</span> </button> <ul id="toc-Obserwacje_astronomiczne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Radioastronomia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Radioastronomia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Radioastronomia</span> </div> </a> <ul id="toc-Radioastronomia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_podczerwona" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_podczerwona"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Astronomia podczerwona</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_podczerwona-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_optyczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_optyczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Astronomia optyczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_optyczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_ultrafioletowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_ultrafioletowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Astronomia ultrafioletowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_ultrafioletowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_rentgenowska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_rentgenowska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Astronomia rentgenowska</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_rentgenowska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_promieniowania_gamma" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_promieniowania_gamma"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Astronomia promieniowania gamma</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_promieniowania_gamma-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Badania_nieopierające_się_na_promieniowaniu_elektromagnetycznym" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Badania_nieopierające_się_na_promieniowaniu_elektromagnetycznym"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>Badania nieopierające się na promieniowaniu elektromagnetycznym</span> </div> </a> <ul id="toc-Badania_nieopierające_się_na_promieniowaniu_elektromagnetycznym-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astrometria_i_mechanika_nieba" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astrometria_i_mechanika_nieba"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.8</span> <span>Astrometria i mechanika nieba</span> </div> </a> <ul id="toc-Astrometria_i_mechanika_nieba-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_teoretyczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_teoretyczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Astronomia teoretyczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_teoretyczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Szczególne_poddziedziny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Szczególne_poddziedziny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Szczególne poddziedziny</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Szczególne_poddziedziny-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Szczególne poddziedziny</span> </button> <ul id="toc-Szczególne_poddziedziny-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Astronomia_słoneczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_słoneczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Astronomia słoneczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_słoneczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_planetarna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_planetarna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Astronomia planetarna</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_planetarna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_gwiazdowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_gwiazdowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Astronomia gwiazdowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_gwiazdowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_galaktyczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_galaktyczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Astronomia galaktyczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_galaktyczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_pozagalaktyczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_pozagalaktyczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.5</span> <span>Astronomia pozagalaktyczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_pozagalaktyczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kosmologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kosmologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.6</span> <span>Kosmologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Kosmologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Badania_interdyscyplinarne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Badania_interdyscyplinarne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Badania interdyscyplinarne</span> </div> </a> <ul id="toc-Badania_interdyscyplinarne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomowie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomowie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Astronomowie</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomowie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Astronomia_amatorska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Astronomia_amatorska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Astronomia amatorska</span> </div> </a> <ul id="toc-Astronomia_amatorska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Główne_problemy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Główne_problemy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Główne problemy</span> </div> </a> <ul id="toc-Główne_problemy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Astronomia</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 244 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-244" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">244 języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Sterrekunde" title="Sterrekunde – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Sterrekunde" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%A5%E1%8A%90_%E1%8D%88%E1%88%88%E1%8A%AD" title="ሥነ ፈለክ – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="ሥነ ፈለክ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2_%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="खगोल शास्त्र – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="खगोल शास्त्र" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Tungolcr%C3%A6ft" title="Tungolcræft – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Tungolcræft" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%81%D9%84%D9%83" title="علم الفلك – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="علم الفلك" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Astronom%C3%ADa" title="Astronomía – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Astronomía" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A1%DC%A1%DC%A0%DC%A0%DC%98%DC%AC_%DC%9F%DC%98%DC%9F%DC%92%DC%90" title="ܡܡܠܠܘܬ ܟܘܟܒܐ – aramejski" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܡܡܠܠܘܬ ܟܘܟܒܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="aramejski" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%B2%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%AB%D6%82%D5%B6" title="Աստղագիտութիւն – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Աստղագիտութիւն" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – arumuński" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="arumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – franko-prowansalski" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="franko-prowansalski" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="জ্যোতিৰ্বিজ্ঞান" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Astronom%C3%ADa" title="Astronomía – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Astronomía" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Mbyjakuaa" title="Mbyjakuaa – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mbyjakuaa" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – awarski" lang="av" hreflang="av" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="awarski" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Alaxpacha_y%C3%A4nakata" title="Alaxpacha yänakata – ajmara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Alaxpacha yänakata" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="ajmara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%D9%85%DB%8C" title="آسترونومی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="آسترونومی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – balijski" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="balijski" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Dolokalan" title="Dolokalan – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Dolokalan" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="জ্যোতির্বিজ্ঞান – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="জ্যোতির্বিজ্ঞান" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Kaji_tawas_langit" title="Kaji tawas langit – banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Kaji tawas langit" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Thian-b%C3%BBn-ha%CC%8Dk" title="Thian-bûn-ha̍k – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Thian-bûn-ha̍k" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Астраномія – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Астраномія" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Астраномія – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Астраномія" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%BF%E0%A4%95%E0%A5%80" title="खगोलिकी – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="खगोलिकी" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – bislama" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="bislama" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Steredoniezh" title="Steredoniezh – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Steredoniezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%B4%D0%BE%D0%BD_%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD_%D1%88%D1%83%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB" title="Одон орон шудалал – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Одон орон шудалал" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8" title="Астрономи – czuwaski" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Астрономи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="czuwaski" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Zvechadenga" title="Zvechadenga – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Zvechadenga" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Astronumia" title="Astronumia – korsykański" lang="co" hreflang="co" data-title="Astronumia" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsykański" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Seryddiaeth" title="Seryddiaeth – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Seryddiaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8A%DE%A6%DE%8D%DE%A6%DE%86%DE%A9_%DE%87%DE%A8%DE%8D%DE%B0%DE%89%DE%AA" title="ފަލަކީ އިލްމު – malediwski" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ފަލަކީ އިލްމު" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="malediwski" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – dolnołużycki" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="dolnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Astronoomia" title="Astronoomia – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Astronoomia" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%83%CF%84%CF%81%CE%BF%CE%BD%CE%BF%CE%BC%CE%AF%CE%B1" title="Αστρονομία – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Αστρονομία" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Astronom%C3%AE" title="Astronomî – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Astronomî" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Astronomy" title="Astronomy – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Astronomy" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Astronom%C3%ADa" title="Astronomía – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Astronomía" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Astronomio" title="Astronomio – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Astronomio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – estremadurski" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremadurski" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اخترشناسی – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="اخترشناسی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Taara_vigyan" title="Taara vigyan – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Taara vigyan" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Stj%C3%B8rnufr%C3%B8%C3%B0i" title="Stjørnufrøði – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Stjørnufrøði" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Astronomy" title="Astronomy – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Astronomy" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Astoronomy" title="Astoronomy – fulani" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Astoronomy" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="fulani" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/R%C3%A9alteola%C3%ADocht" title="Réalteolaíocht – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Réalteolaíocht" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Rollageydys" title="Rollageydys – manx" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Rollageydys" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manx" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Reul-e%C3%B2las" title="Reul-eòlas – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Reul-eòlas" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Astronom%C3%ADa" title="Astronomía – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Astronomía" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D3%80%D0%B8%D0%BB%D0%BC%D0%B0" title="АйламӀилма – inguski" lang="inh" hreflang="inh" data-title="АйламӀилма" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="inguski" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%AD%B8" title="天文學 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="天文學" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%96%E0%AA%97%E0%AB%8B%E0%AA%B3%E0%AA%B6%E0%AA%BE%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AB%8D%E0%AA%B0" title="ખગોળશાસ્ત્ર – gudżarati" lang="gu" hreflang="gu" data-title="ખગોળશાસ્ત્ર" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="gudżarati" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Thi%C3%AAn-v%C3%B9n-ho%CC%8Dk" title="Thiên-vùn-ho̍k – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Thiên-vùn-ho̍k" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B2%9C%EB%AC%B8%ED%95%99" title="천문학 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="천문학" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/Kilo_h%C5%8Dk%C5%AB" title="Kilo hōkū – hawajski" lang="haw" hreflang="haw" data-title="Kilo hōkū" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="hawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%BF%D5%B2%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Աստղագիտություն – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Աստղագիտություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2_%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="खगोल शास्त्र – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="खगोल शास्त्र" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – górnołużycki" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="górnołużycki" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Astronomio" title="Astronomio – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Astronomio" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iu mw-list-item"><a href="https://iu.wikipedia.org/wiki/%E1%93%AF%E1%93%9A%E1%93%AF%E1%90%85%E1%95%90%E1%93%82%E1%96%85" title="ᓯᓚᓯᐅᕐᓂᖅ – inuktitut" lang="iu" hreflang="iu" data-title="ᓯᓚᓯᐅᕐᓂᖅ" data-language-autonym="ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut" data-language-local-name="inuktitut" class="interlanguage-link-target"><span>ᐃᓄᒃᑎᑐᑦ / inuktitut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8" title="Астрономи – osetyjski" lang="os" hreflang="os" data-title="Астрономи" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/IAstronomi" title="IAstronomi – khosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="IAstronomi" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="khosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Izinkanyezi" title="Izinkanyezi – zulu" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Izinkanyezi" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zulu" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Stj%C3%B6rnufr%C3%A6%C3%B0i" title="Stjörnufræði – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Stjörnufræði" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A1%D7%98%D7%A8%D7%95%D7%A0%D7%95%D7%9E%D7%99%D7%94" title="אסטרונומיה – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="אסטרונומיה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kl mw-list-item"><a href="https://kl.wikipedia.org/wiki/Ulloriarsiorneq" title="Ulloriarsiorneq – grenlandzki" lang="kl" hreflang="kl" data-title="Ulloriarsiorneq" data-language-autonym="Kalaallisut" data-language-local-name="grenlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Kalaallisut</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%96%E0%B2%97%E0%B3%8B%E0%B2%B3%E0%B2%B6%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0" title="ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಖಗೋಳಶಾಸ್ತ್ರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – pampango" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampango" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90" title="ასტრონომია – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ასტრონომია" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%8E%D9%84%DA%A9%D9%90%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="فَلکِیات – kaszmirski" lang="ks" hreflang="ks" data-title="فَلکِیات" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="kaszmirski" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Astronomij%C3%B4" title="Astronomijô – kaszubski" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Astronomijô" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="kaszubski" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Steronieth" title="Steronieth – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Steronieth" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Elimuanga" title="Elimuanga – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Elimuanga" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Astwonomi" title="Astwonomi – kreolski haitański" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Astwonomi" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="kreolski haitański" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lastronnonmi" title="Lastronnonmi – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Lastronnonmi" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/St%C3%AArnas%C3%AE" title="Stêrnasî – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Stêrnasî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – ladyński" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladyński" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A6%D3%80%D1%83%D1%80%D1%82%D1%82%D0%B0%D0%BB_%D1%8D%D0%BB%D0%BC%D1%83" title="ЦӀурттал элму – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="ЦӀурттал элму" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%94%E0%BA%B2%E0%BA%A5%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%94" title="ດາລາສາດ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ດາລາສາດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nia mw-list-item"><a href="https://nia.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – nias" lang="nia" hreflang="nia" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Li Niha" data-language-local-name="nias" class="interlanguage-link-target"><span>Li Niha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – liguryjski" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="liguryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Starekunde" title="Starekunde – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Starekunde" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Mamb%C3%AD_ma_nz%C9%94%CC%81t%C9%94" title="Mambí ma nzɔ́tɔ – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Mambí ma nzɔ́tɔ" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Ti%C3%A4htitiedo" title="Tiähtitiedo – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Tiähtitiedo" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/kesyske" title="kesyske – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="kesyske" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lg mw-list-item"><a href="https://lg.wikipedia.org/wiki/Essomabwengula" title="Essomabwengula – ganda" lang="lg" hreflang="lg" data-title="Essomabwengula" data-language-autonym="Luganda" data-language-local-name="ganda" class="interlanguage-link-target"><span>Luganda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Csillag%C3%A1szat" title="Csillagászat – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Csillagászat" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – madurski" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="madurski" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Астрономија – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Астрономија" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Haikintana" title="Haikintana – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Haikintana" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%9C%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B5%8B%E0%B4%A4%E0%B4%BF%E0%B4%83%E0%B4%B6%E0%B4%BE%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B5%8D%E0%B4%B0%E0%B4%82" title="ജ്യോതിഃശാസ്ത്രം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ജ്യോതിഃശാസ്ത്രം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – maltański" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltański" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/T%C4%81tai_arorangi" title="Tātai arorangi – maoryjski" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Tātai arorangi" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maoryjski" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="खगोलशास्त्र – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="खगोलशास्त्र" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9C%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%98%E1%83%90" title="ასტრონომია – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ასტრონომია" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%D9%83" title="فلك – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="فلك" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C" title="اساره‌دونی – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="اساره‌دونی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%88%EA%AF%A6%EA%AF%9F%EA%AF%86%EA%AF%A3%EA%AF%A1%EA%AF%82%EA%AF%A3%EA%AF%9F" title="ꯈꯦꯟꯆꯣꯡꯂꯣꯟ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯈꯦꯟꯆꯣꯡꯂꯣꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – minangkabu" lang="min" hreflang="min" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabu" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Ti%C4%95ng-%C3%B9ng" title="Tiĕng-ùng – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Tiĕng-ùng" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – mirandyjski" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%B4%D0%BE%D0%BD_%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD" title="Одон орон – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Одон орон" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%90%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92" title="နက္ခတ္တဗေဒ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="နက္ခတ္တဗေဒ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Ilhuicamatiliztli" title="Ilhuicamatiliztli – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Ilhuicamatiliztli" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Maliwalala" title="Maliwalala – fidżijski" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Maliwalala" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fidżijski" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Steernskunde" title="Steernskunde – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Steernskunde" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2_%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="खगोल शास्त्र – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="खगोल शास्त्र" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0" title="खगोलशास्त्र – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="खगोलशास्त्र" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%AD%A6" title="天文学 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="天文学" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Astronumia" title="Astronumia – neapolitański" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Astronumia" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="neapolitański" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%9B%DF%8A%DF%B2%DF%A1%DF%8A%DF%9B%DF%93%DF%8D" title="ߛߊ߲ߡߊߛߓߍ – n’ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߛߊ߲ߡߊߛߓߍ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8" title="Астрономи – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Астрономи" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/St%C3%A4%C3%A4rkunde" title="Stäärkunde – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Stäärkunde" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Estronomii" title="Estronomii – Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Estronomii" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Astrononmie" title="Astrononmie – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Astrononmie" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%B9" title="Астрономий – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Астрономий" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Xin-hawaa" title="Xin-hawaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Xin-hawaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE_%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%97%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%A8" title="ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D9%BE%DA%91%DA%BE%D8%AA" title="تارا پڑھت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="تارا پڑھت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%90%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92" title="နက္ခတ္တဗေဒ – Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="နက္ခတ္တဗေဒ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%BE%D9%88%D9%87%D9%86%D9%87" title="ستورپوهنه – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ستورپوهنه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Aschranami" title="Aschranami – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Aschranami" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6" title="តារាវិទ្យា – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="តារាវិទ្យា" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Astrononmie" title="Astrononmie – pikardyjski" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Astrononmie" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="pikardyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Astronom%C3%ACa" title="Astronomìa – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Astronomìa" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Estronomi" title="Estronomi – tok pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Estronomi" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="tok pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – karakałpacki" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="karakałpacki" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Astronomie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Chexanipen" title="Chexanipen – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Chexanipen" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – retoromański" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="retoromański" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Quyllur_yachay" title="Quyllur yachay – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Quyllur yachay" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Астрономія – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Астрономія" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Saienisi_o_fet%C5%AB" title="Saienisi o fetū – samoański" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Saienisi o fetū" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="samoański" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%96%E0%A4%97%E0%A5%8B%E0%A4%B2%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="खगोलशास्त्रम् – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="खगोलशास्त्रम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sg mw-list-item"><a href="https://sg.wikipedia.org/wiki/S%C3%AAnd%C3%A2tongo" title="Sêndâtongo – sango" lang="sg" hreflang="sg" data-title="Sêndâtongo" data-language-autonym="Sängö" data-language-local-name="sango" class="interlanguage-link-target"><span>Sängö</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="فلکیات – Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="فلکیات" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – sardyński" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardyński" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Astronomy" title="Astronomy – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Astronomy" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Stiernkunde_af_Astronomie" title="Stiernkunde af Astronomie – fryzyjski saterlandzki" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Stiernkunde af Astronomie" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="fryzyjski saterlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Thutanaledi" title="Thutanaledi – sotho północny" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Thutanaledi" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="sotho północny" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Astrunum%C3%ACa" title="Astrunumìa – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Astrunumìa" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AD%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%9A%E0%B7%8F_%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%AF%E0%B7%8A%E2%80%8D%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B7%80" title="තාරකා විද්‍යාව – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="තාරකා විද්‍යාව" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Astronomy" title="Astronomy – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Astronomy" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%85%D9%90_%D9%81%D9%84%DA%AA%D9%8A%D8%A7%D8%AA" title="علمِ فلڪيات – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="علمِ فلڪيات" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Astron%C3%B3mia" title="Astronómia – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Astronómia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Astr%C5%8Dn%C5%8Dmij%C5%8F" title="Astrōnōmijŏ – śląski" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Astrōnōmijŏ" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="śląski" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Xiddigmaal" title="Xiddigmaal – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Xiddigmaal" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%95%D8%B3%D8%AA%DB%8E%D8%B1%DB%95%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="ئەستێرەناسی – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئەستێرەناسی" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0" title="Астрономија – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Астрономија" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Astronomija" title="Astronomija – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Astronomija" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – sundajski" lang="su" hreflang="su" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="sundajski" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/T%C3%A4htitiede" title="Tähtitiede – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Tähtitiede" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%B2%E0%AF%8D" title="வானியல் – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வானியல்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Tasnaggurt" title="Tasnaggurt – tashelhiyt" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Tasnaggurt" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="tashelhiyt" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tasnallunt" title="Tasnallunt – kabylski" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tasnallunt" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabylski" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F" title="Астрономия – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Астрономия" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%96%E0%B0%97%E0%B1%8B%E0%B0%B3_%E0%B0%B6%E0%B0%BE%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%82" title="ఖగోళ శాస్త్రం – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="ఖగోళ శాస్త్రం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – tetum" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tetum" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3%E0%B9%8C" title="ดาราศาสตร์ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ดาราศาสตร์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/%C5%8Ai%C9%9B%CC%88ckanhial" title="Ŋiɛ̈ckanhial – dinka" lang="din" hreflang="din" data-title="Ŋiɛ̈ckanhial" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="dinka" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B5%E1%8A%90-%E1%8A%AE%E1%8A%BE%E1%89%A5" title="ስነ-ኮኾብ – tigrinia" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ስነ-ኮኾብ" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="tigrinia" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%85%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D1%81%D3%A3" title="Ахтаршиносӣ – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ахтаршиносӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tcy mw-list-item"><a href="https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%96%E0%B2%97%E0%B3%8B%E0%B2%B3_%E0%B2%B6%E0%B2%BE%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B3%8D%E0%B2%B0" title="ಖಗೋಳ ಶಾಸ್ತ್ರ – tulu" lang="tcy" hreflang="tcy" data-title="ಖಗೋಳ ಶಾಸ್ತ್ರ" data-language-autonym="ತುಳು" data-language-local-name="tulu" class="interlanguage-link-target"><span>ತುಳು</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Astronomi%C3%BDa" title="Astronomiýa – turkmeński" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Astronomiýa" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmeński" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D1%96%D1%8F" title="Астрономія – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Астрономія" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%84%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="فلکیات – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="فلکیات" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%D9%88%D9%85%D9%89%D9%8A%DB%95" title="ئاسترونومىيە – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئاسترونومىيە" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Denhvwnz" title="Denhvwnz – czuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Denhvwnz" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="czuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Astronomia" title="Astronomia – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Astronomia" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Astronomii" title="Astronomii – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Astronomii" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Thi%C3%AAn_v%C4%83n_h%E1%BB%8Dc" title="Thiên văn học – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thiên văn học" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Stelav" title="Stelav – wolapik" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Stelav" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="wolapik" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/T%C3%A4hetiid%C3%BCs" title="Tähetiidüs – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Tähetiidüs" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Astronomeye" title="Astronomeye – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Astronomeye" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%AD%B8" title="天文學 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="天文學" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Astronomie" title="Astronomie – zachodnioflamandzki" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Astronomie" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="zachodnioflamandzki" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Astronomiya" title="Astronomiya – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Astronomiya" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Saytubiddiw" title="Saytubiddiw – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Saytubiddiw" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%AD%B8" title="天文學 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="天文學" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Dyondzo-Tinyeleti" title="Dyondzo-Tinyeleti – tsonga" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Dyondzo-Tinyeleti" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="tsonga" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A1%D7%98%D7%A8%D7%90%D7%A0%D7%90%D7%9E%D7%99%D7%A2" title="אסטראנאמיע – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="אסטראנאמיע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8Ct%C3%B2r%C3%A0w%E1%BB%8D%CC%80" title="Ìtòràwọ̀ – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìtòràwọ̀" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%AD%B8" title="天文學 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="天文學" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Asm%C3%AAn%C5%9F%C4%B1nasiye" title="Asmênşınasiye – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Asmênşınasiye" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Staerrekunde" title="Staerrekunde – zelandzki" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Staerrekunde" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="zelandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Astruonuom%C4%97j%C4%97" title="Astruonuomėjė – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Astruonuomėjė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%A4%A9%E6%96%87%E5%AD%B8" title="天文學 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="天文學" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/%C3%88lmu_palak" title="Èlmu palak – betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Èlmu palak" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Astoronomi" title="Astoronomi – dusun centralny" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Astoronomi" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="dusun centralny" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Astronomi" title="Astronomi – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Astronomi" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Astronomy" title="Astronomy – Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Astronomy" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Astronomij%C9%99" title="Astronomijə – tałyski" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Astronomijə" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="tałyski" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q333#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Astronomia" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Astronomia" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Astronomia"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Astronomia"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Astronomia" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Astronomia" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&oldid=75993666" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Astronomia&id=75993666&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FAstronomia"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FAstronomia"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Astronomia"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Astronomia&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Astronomia&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Astronomy" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Kategoria:Astronomia" hreflang="pl"><span>Wikinews</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Astronomia" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q333" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-good-article" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Ten artykuł został wyróżniony statusem „Dobrego Artykułu”. Kliknij, aby dowiedzieć się więcej."><img alt="To jest dobry artykuł" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/20px-Propozycja_DA.svg.png" decoding="async" width="20" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/30px-Propozycja_DA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Propozycja_DA.svg/40px-Propozycja_DA.svg.png 2x" data-file-width="586" data-file-height="642" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div class="noprint noexcerpt disambig navigation-not-searchable" style="line-height:1.5em; padding: 3px 6px; background-color: var(--background-color-interactive-subtle, #f8f9fa); color: inherit; border-bottom: 1px solid var(--border-color-subtle, #c8ccd1); font-size: 95%; margin-bottom: 1em; display: flex; gap: 4px; align-items: center;"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_ujednoznaczniaj%C4%85ca" title="Inne znaczenia"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/25px-Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/38px-Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Disambig.svg/50px-Disambig.svg.png 2x" data-file-width="230" data-file-height="183" /></a></span><span>Zobacz też: <a href="/wiki/Astronomia_(czasopismo)" title="Astronomia (czasopismo)">magazyn popularnonaukowy „Astronomia”</a>.</span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Crab_Nebula.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crab_Nebula.jpg/220px-Crab_Nebula.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crab_Nebula.jpg/330px-Crab_Nebula.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Crab_Nebula.jpg/440px-Crab_Nebula.jpg 2x" data-file-width="3864" data-file-height="3864" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mg%C5%82awica_Kraba" title="Mgławica Kraba">Mgławica Kraba</a> – pozostałość po supernowej. Zdjęcia z <a href="/wiki/Kosmiczny_Teleskop_Hubble%E2%80%99a" title="Kosmiczny Teleskop Hubble’a">kosmicznego teleskopu Hubble’a</a>.</figcaption></figure> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75493629">.mw-parser-output .listen-box{clear:right;float:right;margin:4px 0 4px 1em;padding:2px 4px;box-sizing:border-box;width:250px;font-size:88%;line-height:1.25em;border:1px solid #aaa;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);color:inherit}.mw-parser-output .listen-header{display:flex;align-items:center;gap:8px}.mw-parser-output .listen-file{display:flex;flex-direction:column;gap:2px;margin-top:4px;padding-top:4px}.mw-parser-output .listen-file+.listen-file{border-top:1px solid #ddd}.mw-parser-output .listen-file>:not(.listen-player){padding:0 2px}.mw-parser-output .listen-footer{font-size:0.9em;margin-top:8px;text-align:right}.mw-parser-output .mw-tmh-player{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}@media(max-width:500px){.mw-parser-output .listen-box{width:300px;margin:4px auto;float:none;clear:both}.mw-parser-output .listen-player .mw-tmh-player{width:100%!important}}</style><div class="listen-box"><div class="listen-header"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Audio-input-microphone.svg/32px-Audio-input-microphone.svg.png" decoding="async" width="32" height="32" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Audio-input-microphone.svg/48px-Audio-input-microphone.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Audio-input-microphone.svg/64px-Audio-input-microphone.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></span></span><span><a href="/wiki/Plik:O_Astronomii_opowiada_Agata_Karska.mp3" title="Plik:O Astronomii opowiada Agata Karska.mp3">O Astronomii opowiada Agata Karska</a></span></div><div class="listen-file"><span class="listen-player" typeof="mw:File"><span><audio id="mwe_player_0" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="240" style="width:240px;" data-durationhint="3095" data-mwtitle="O_Astronomii_opowiada_Agata_Karska.mp3" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/7/74/O_Astronomii_opowiada_Agata_Karska.mp3/O_Astronomii_opowiada_Agata_Karska.mp3.ogg" type="audio/ogg; codecs="vorbis"" data-transcodekey="ogg" data-width="0" data-height="0" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/74/O_Astronomii_opowiada_Agata_Karska.mp3" type="audio/mpeg" data-width="0" data-height="0" /></audio></span></span><div> 29 października 2018</div></div><div class="listen-footer"><i>Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Pomoc_-_multimedia" class="extiw" title="commons:Commons:Pomoc - multimedia">strony pomocy</a>.</i></div></div> <p><b>Astronomia</b> (<a href="/wiki/J%C4%99zyk_grecki" title="Język grecki">gr.</a> <span lang="grc">ἀστρονομία</span> <i>astronomía</i> od <span lang="grc">άστρον</span> <i>ástron</i> + <span lang="grc">νομός</span> <i>nomos</i>, „prawo rządzące gwiazdami”) – <a href="/wiki/Nauki_przyrodnicze" title="Nauki przyrodnicze">nauka przyrodnicza</a> zajmująca się badaniem <a href="/wiki/Cia%C5%82o_niebieskie" title="Ciało niebieskie">ciał niebieskich</a> (np. <a href="/wiki/Gwiazda" title="Gwiazda">gwiazd</a>, <a href="/wiki/Planeta" title="Planeta">planet</a>, <a href="/wiki/Kometa" title="Kometa">komet</a>, <a href="/wiki/Mg%C5%82awica" title="Mgławica">mgławic</a>, <a href="/wiki/Gromada_gwiazd" title="Gromada gwiazd">gromad</a> i <a href="/wiki/Galaktyka" title="Galaktyka">galaktyk</a>) oraz zjawisk, które zachodzą poza Ziemią, jak również tych, które oddziałują w jej atmosferze, wnętrzu lub na powierzchni, a są pochodzenia pozaplanetarnego (np. <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrina</a>, <a href="/wiki/Promieniowanie_kosmiczne#Promieniowanie_wtórne" title="Promieniowanie kosmiczne">wtórne promieniowanie kosmiczne</a>). Skoncentrowana jest na fizyce, chemii, meteorologii i ruchu ciał niebieskich, zajmuje się także powstaniem i rozwojem (ewolucją) Wszechświata. </p><p>Astronomia jest jedną z najstarszych nauk<sup id="cite_ref-Kraków_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kraków-1">[1]</a></sup>. Kultury prehistoryczne pozostawiły astronomiczne <a href="/wiki/Artefakt_(archeologia)" title="Artefakt (archeologia)">artefakty</a>, takie jak <a href="/wiki/Stonehenge" title="Stonehenge">Stonehenge</a>. Cywilizacje, takie jak <a href="/wiki/Babilonia" title="Babilonia">Babilończycy</a>, <a href="/wiki/Grecy" title="Grecy">Grecy</a>, <a href="/wiki/Chi%C5%84czycy" title="Chińczycy">Chińczycy</a>, <a href="/wiki/Hindusi" title="Hindusi">Hindusi</a> i <a href="/wiki/Majowie" title="Majowie">Majowie</a> wykonywali metodyczne obserwacje nocnego nieba. Jednakże dopiero wynalezienie <a href="/wiki/Teleskop" title="Teleskop">teleskopu</a> sprawiło, że astronomia była w stanie przekształcić się w nowoczesną naukę. Historycznie w astronomię włączano tak różne dyscypliny, jak <a href="/wiki/Astrometria" title="Astrometria">astrometria</a>, <a href="/wiki/Astronawigacja" title="Astronawigacja">astronawigacja</a>, <a href="/wiki/Astronomia_obserwacyjna" title="Astronomia obserwacyjna">astronomia obserwacyjna</a>, tworzenie kalendarzy, a nawet <a href="/wiki/Astrologia" title="Astrologia">astrologia</a>. Obecnie pojęcie profesjonalnej astronomii jest niemal tożsame z pojęciem <a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">astrofizyki</a>. </p><p>W XX wieku w dziedzinie astronomii nastąpił podział na dwie części obserwacyjną i teoretyczną. Astronomia obserwacyjna koncentruje się na pozyskiwaniu danych z obserwacji ciał niebieskich, które są następnie analizowane przy użyciu podstawowych zasad fizyki. Astronomia teoretyczna jest zorientowana na rozwój przy pomocy komputerów i modeli analitycznych do opisu zjawisk i obiektów astronomicznych. Te dwie dziedziny wzajemnie się uzupełniają, astronomia teoretyczna stara się wyjaśnić wyniki obserwacji, a dane obserwacyjne służą do weryfikacji modeli teoretycznych. </p><p>Astronomowie amatorzy przyczynili się do wielu ważnych odkryć astronomicznych, a astronomia jest jedną z niewielu nauk, gdzie amatorzy mogą nadal odgrywać aktywną rolę, zwłaszcza w dziedzinie odkrywania i obserwacji zjawisk przejściowych. </p><p>Astronomii nie należy mylić z <a href="/wiki/Astrologia" title="Astrologia">astrologią</a>, która jest <a href="/wiki/Pseudonauka" title="Pseudonauka">pseudonaukowym</a> systemem przekonań utrzymującym, że sprawy ludzkie są skorelowane z pozycjami ciał niebieskich. Mimo że obie dziedziny mają wspólne pochodzenie i część metod (np. wykorzystywanie <a href="/wiki/Efemerydy_(astronomia)" title="Efemerydy (astronomia)">efemeryd</a>), są to odrębne pojęcia<sup id="cite_ref-new_cosmos_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-new_cosmos-2">[2]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nazewnictwo">Nazewnictwo</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Nazewnictwo" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nazewnictwo"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dt>Etymologia</dt></dl> <p>Astronomia (z <a href="/wiki/J%C4%99zyk_grecki" title="Język grecki">greckich</a> słów: <span lang="grc">ἄστρον</span> <i>ástron</i> ‘gwiazda’ i <span lang="grc">νόμος</span> <i>nómos</i> ‘prawo’ lub ‘kultura’<sup id="cite_ref-CITEREFFlis198514_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFFlis198514-3">[3]</a></sup>) to termin, oznaczający dosłownie „prawa gwiazd” lub „kulturę z gwiazd”, w zależności od tłumaczenia. </p> <dl><dt>Astronomia a astrofizyka</dt></dl> <p>Określenia „astronomia” i „astrofizyka” (z gr. <i>φύσις</i> 'przyroda') mogą być używane w odniesieniu do tego tematu wymiennie<sup id="cite_ref-scharrinhausen_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-scharrinhausen-4">[4]</a></sup><sup id="cite_ref-odenwald_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-odenwald-5">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-pennstateerie_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-pennstateerie-6">[6]</a></sup>. Na podstawie ścisłych definicji słownikowych termin astronomia odnosi się do <i>badania ciał niebieskich, ich położenia, właściwości fizycznych i chemicznych</i>, a astrofizyka do działu astronomii związanego z <i>badaniem procesów fizycznych, budową i prawami rządzącymi obiektami astronomicznymi oraz ich dynamiką i oddziaływaniem</i>. Rozróżnienie tych dwóch podejść z powodów historycznych uwidocznione jest, na przykład, w nazwach czasopism. Jeden z wiodących periodyków naukowych w tej dziedzinie to czasopismo europejskie „<a href="/wiki/Astronomy_and_Astrophysics" title="Astronomy and Astrophysics">Astronomy & Astrophysics</a>”, w USA wydawane są osobno czasopisma „<a href="/wiki/The_Astronomical_Journal" title="The Astronomical Journal">Astronomical Journal</a>” i „<a href="/wiki/The_Astrophysical_Journal" title="The Astrophysical Journal">Astrophysical Journal</a>”. Odkąd większość współczesnych badań astronomicznych mocno związana jest z fizyką te pojęcia stosowane są wymiennie<sup id="cite_ref-scharrinhausen_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-scharrinhausen-4">[4]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">Astrofizyka</a> bywa jednak uznawana za dział astronomii<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7">[7]</a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9">[9]</a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>; jest to też termin młodszy o stulecia – powstał prawdopodobnie w XIX wieku; najwcześniejsze poświadczone użycie pochodzi z 1865 roku, kiedy użył go <a href="/w/index.php?title=Johann_Karl_Friedrich_Z%C3%B6llner&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann Karl Friedrich Zöllner (strona nie istnieje)">Johann Karl Friedrich Zöllner</a><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Historia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg/220px-Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg" decoding="async" width="220" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg/330px-Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg/440px-Planisph%C3%A6ri_c%C5%93leste.jpg 2x" data-file-width="5812" data-file-height="3972" /></a><figcaption>Mapa nieba z XVII wieku, sporządzona przez holenderskiego kartografa <a href="/w/index.php?title=Frederik_de_Wit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frederik de Wit (strona nie istnieje)">Frederika de Wita</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ferdinand_Verbiest,_Jesuit_(1623-1666).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Ferdinand_Verbiest%2C_Jesuit_%281623-1666%29.jpg/220px-Ferdinand_Verbiest%2C_Jesuit_%281623-1666%29.jpg" decoding="async" width="220" height="266" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Ferdinand_Verbiest%2C_Jesuit_%281623-1666%29.jpg/330px-Ferdinand_Verbiest%2C_Jesuit_%281623-1666%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Ferdinand_Verbiest%2C_Jesuit_%281623-1666%29.jpg/440px-Ferdinand_Verbiest%2C_Jesuit_%281623-1666%29.jpg 2x" data-file-width="824" data-file-height="998" /></a><figcaption><a href="/wiki/Ferdinand_Verbiest" title="Ferdinand Verbiest">Ferdinand Verbiest</a>, nadworny astronom <a href="/wiki/Kangxi" title="Kangxi">cesarza Chin</a></figcaption></figure> <p>W dawnych czasach astronomia obejmowała jedynie obserwacje i przewidywania zachowań obiektów widocznych gołym okiem. Istnieją przypuszczenia, że już w <a href="/wiki/Paleolit" title="Paleolit">paleolicie</a>, kiedy powstawały <a href="/wiki/Malarstwo_jaskiniowe" title="Malarstwo jaskiniowe">malowidła jaskiniowe</a>, część z nich mogła dotyczyć obiektów astronomicznych, np. <a href="/wiki/Plejady" title="Plejady">Plejad</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup> czy prezentacji 29-dniowego cyklu <a href="/wiki/Faza_Ksi%C4%99%C5%BCyca" title="Faza Księżyca">faz Księżyca</a><sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>. W niektórych miejscach, takich jak <a href="/wiki/Stonehenge" title="Stonehenge">Stonehenge</a>, wczesne kultury budowały ogromne artefakty, które prawdopodobnie miały astronomiczny cel. Oprócz zastosowań rytualnych były to obserwatoria pomagające m.in. wyznaczyć długość roku, co umożliwiało zwiększenie wydajności upraw<sup id="cite_ref-history_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-history-14">[14]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Archeoastronomia" title="Archeoastronomia">Archeoastronomia</a>.</i></div> <p>Przed wynalezieniem narzędzi, takich jak <a href="/wiki/Teleskop" title="Teleskop">teleskop</a>, badania gwiazd musiały być prowadzone jedynie przy pomocy gołego oka. W rozwiniętych cywilizacjach, zwłaszcza w Mezopotamii, Chinach, Egipcie, Grecji, Indiach i Ameryce Środkowej, budowano pierwsze obserwatoria i badano poglądy na temat natury Wszechświata. Większość wczesnych obserwacji astronomicznych faktycznie służyła sporządzaniu katalogów gwiazd i planet, co obecnie jest przedmiotem zainteresowań <a href="/wiki/Astrometria" title="Astrometria">astrometrii</a>. Z tych obserwacji wywnioskowano ruch planet i sformułowano pierwsze filozoficzne wnioski. Ziemia była uważana za centrum Wszechświata, a wokół niej krążyć miały: Księżyc, Słońce i planety otoczone sferą gwiazd. Teoria ta znana jest jako <a href="/wiki/Teoria_geocentryczna" title="Teoria geocentryczna">geocentryczny model Wszechświata</a>. </p><p>Szczególnie ważnym dla wczesnego rozwoju był początek astronomii matematycznej i naukowej (zapoczątkowanych przez Babilończyków), które stały się podstawą dla wielu innych cywilizacji<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. Babilończycy odkryli również cykliczność zaćmień księżycowych zwaną <a href="/wiki/Saros" title="Saros">saros</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:AiKhanoumSunDial.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/AiKhanoumSunDial.jpg/220px-AiKhanoumSunDial.jpg" decoding="async" width="220" height="218" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/AiKhanoumSunDial.jpg/330px-AiKhanoumSunDial.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/AiKhanoumSunDial.jpg/440px-AiKhanoumSunDial.jpg 2x" data-file-width="916" data-file-height="908" /></a><figcaption>Grecki równikowy <a href="/wiki/Zegar_s%C5%82oneczny" title="Zegar słoneczny">zegar słoneczny</a> z III lub II wieku p.n.e.</figcaption></figure> <p>Po Babilończykach znaczne postępy w astronomii poczyniono w starożytnej Grecji i świecie helleńskim. Grecka astronomia od początku charakteryzowała się dążeniem do racjonalnego fizycznego wyjaśnienia zjawisk niebieskich<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>. W III wieku p.n.e., <a href="/wiki/Arystarch_z_Samos" title="Arystarch z Samos">Arystarch z Samos</a> posługując się metodą geometryczną, wyliczył względne rozmiary i wzajemne odległości Słońca, Ziemi i Księżyca. Był także pierwszym, który zaproponował <a href="/wiki/Heliocentryzm" title="Heliocentryzm">heliocentryczny</a> model Układu Słonecznego. W II wieku p.n.e. <a href="/wiki/Hipparchos_z_Nikei" title="Hipparchos z Nikei">Hipparchos z Nikei</a> odkrył <a href="/wiki/Precesja" title="Precesja">precesję</a>, obliczając wielkość i odległość Księżyca oraz skonstruował pierwsze znane astronomiczne urządzenie – <a href="/wiki/Astrolabium" title="Astrolabium">astrolabium</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. Hipparch stworzył również kompleksowy katalog 1020 gwiazd zawierający ich pozycje i oceny blasku. Większość nazw konstelacji północnej półkuli zaczerpnięto z greckiej astronomii<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>. <a href="/wiki/Mechanizm_z_Antykithiry" title="Mechanizm z Antykithiry">Mechanizm z Antykithiry</a> (ok. 150–80 p.n.e.) był jednym z pierwszych narzędzi przeznaczonych do obliczania położenia pozycji <a href="/wiki/S%C5%82o%C5%84ce" title="Słońce">Słońca</a>, <a href="/wiki/Ksi%C4%99%C5%BCyc" title="Księżyc">Księżyca</a> i <a href="/wiki/Planeta" title="Planeta">planet</a> na dany dzień. Urządzenia o podobnym stopniu skomplikowania nie pojawiły się aż do XIV wieku, gdy w Europie skonstruowano <a href="/wiki/Zegar_astronomiczny" title="Zegar astronomiczny">zegar astronomiczny</a><sup id="cite_ref-insearchoflosttime_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-insearchoflosttime-20">[20]</a></sup>. </p><p>W średniowiecznej Europie rozwój astronomii uległ zastojowi co najmniej do XIII wieku. W tym okresie nastąpił jednak jej rozkwit w świecie <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islamu</a> i innych częściach świata. Pierwsze obserwatoria astronomiczne na obszarze muzułmańskim powstały na początku IX wieku<sup id="cite_ref-Kennedy-1962_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kennedy-1962-21">[21]</a></sup><sup id="cite_ref-Micheau-992-3_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Micheau-992-3-22">[22]</a></sup><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>. W roku 964 została odkryta przez perskiego astronoma <a href="/wiki/Abd_Al-Rahman_Al_Sufi" title="Abd Al-Rahman Al Sufi">Al Sufiego</a> i po raz pierwszy opisana w jego <i>Księdze gwiazd stałych</i> <a href="/wiki/Galaktyka_Andromedy" title="Galaktyka Andromedy">Galaktyka Andromedy</a><sup id="cite_ref-NSOG_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-NSOG-24">[24]</a></sup>. <a href="/wiki/SN_1006" title="SN 1006">SN 1006</a> – najjaśniejsza zarejestrowana w historii <a href="/wiki/Supernowa" title="Supernowa">supernowa</a> została zaobserwowana przez egipsko-arabskiego astronoma Alego ibn Ridwana w roku 1006. Wzmianki o niej znajdują się również w kronikach chińskich z tego okresu. Astronomowie wprowadzili wiele do dziś stosowanych arabskich słów do nazewnictwa gwiazd<sup id="cite_ref-short_history_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-short_history-25">[25]</a></sup><sup id="cite_ref-Cambridge_history_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cambridge_history-26">[26]</a></sup>. Uważa się, że obserwatoria astronomiczne mieściły się<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[27]</a></sup> również w ruinach <a href="/wiki/Wielkie_Zimbabwe" title="Wielkie Zimbabwe">Wielkiego Zimbabwe</a> i w <a href="/wiki/Timbuktu" title="Timbuktu">Timbuktu</a><sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup>. Według Europejczyków w przedkolonialnej <a href="/wiki/Afryka_Subsaharyjska" title="Afryka Subsaharyjska">Czarnej Afryce</a> nie prowadzono obserwacji astronomicznych, ale nowoczesne odkrycia dowodzą inaczej<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[29]</a></sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[30]</a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[31]</a></sup>. </p><p>W starożytności nie występowało rozróżnienie pomiędzy astronomią a <a href="/wiki/Astrologia" title="Astrologia">astrologią</a>. Astrologia była wówczas wyżej ceniona jako nauka, astronomia była jedynie jej nauką pomocniczą. Dopiero usunięcie w XVIII wieku katedr astrologii na uniwersytetach zepchnęło ją do roli gazetowej pseudonauki. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rewolucja_naukowa">Rewolucja naukowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Rewolucja naukowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rewolucja naukowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Galileo_moon_phases.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Galileo_moon_phases.jpg/220px-Galileo_moon_phases.jpg" decoding="async" width="220" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Galileo_moon_phases.jpg/330px-Galileo_moon_phases.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Galileo_moon_phases.jpg/440px-Galileo_moon_phases.jpg 2x" data-file-width="585" data-file-height="818" /></a><figcaption>Szkice i obserwacje <a href="/wiki/Galileusz" title="Galileusz">Galileusza</a> wykazały, że powierzchnia <a href="/wiki/Ksi%C4%99%C5%BCyc" title="Księżyc">Księżyca</a> jest górzysta.</figcaption></figure> <p>W okresie <a href="/wiki/Renesans" title="Renesans">renesansu</a> <a href="/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik" title="Mikołaj Kopernik">Mikołaj Kopernik</a> zaproponował <a href="/wiki/Heliocentryzm" title="Heliocentryzm">heliocentryczny</a> model Układu Słonecznego (choć stworzył go już w <a href="/wiki/Staro%C5%BCytno%C5%9B%C4%87" title="Starożytność">starożytności</a> <a href="/wiki/Arystarch_z_Samos" title="Arystarch z Samos">Arystarch z Samos</a>). Jego teoria została później obroniona, rozszerzona i poprawiona przez <a href="/wiki/Galileusz" title="Galileusz">Galileusza</a> i <a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Johannesa Keplera</a>. Ten pierwszy zrewolucjonizował obserwacje: używał teleskopu i systematycznie stosował metodę doświadczalną w badaniu zjawisk przyrody, a swoje obserwacje astronomiczne skrupulatnie szkicował i opisywał<sup id="cite_ref-f58-64_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-f58-64-32">[32]</a></sup>. Kepler natomiast jako pierwszy w prawidłowy sposób opisał ruch ciał niebieskich wokół Słońca. Stwierdził, że planety poruszają się po eliptycznych orbitach, a nie kołowych, jak dotąd sądzono. Nie udało mu się jednak sformułować właściwej teorii na podstawie swoich zapisków<sup id="cite_ref-CITEREFForbes190949–58_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFForbes190949–58-33">[33]</a></sup>. Dopiero <a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> przedstawił <a href="/wiki/Prawo_powszechnego_ci%C4%85%C5%BCenia" title="Prawo powszechnego ciążenia">prawo powszechnego ciążenia</a> oraz <a href="/wiki/Zasady_dynamiki_Newtona" title="Zasady dynamiki Newtona">prawa ruchu</a> pozwalające ostatecznie wyjaśnić ruchy ciał niebieskich. Skonstruował również <a href="/wiki/Teleskop_zwierciadlany" title="Teleskop zwierciadlany">teleskop zwierciadlany</a><sup id="cite_ref-f58-64_32-1" class="reference"><a href="#cite_note-f58-64-32">[32]</a></sup>. </p><p>Dalsze odkrycia szły w parze z poprawą jakości i wielkości teleskopów. Bardziej obszerne katalogi gwiazd były sporządzane przez <a href="/wiki/Nicolas-Louis_de_Lacaille" title="Nicolas-Louis de Lacaille">Nicolasa-Louisa de Lacaille</a>. Z kolei <a href="/wiki/William_Herschel" title="William Herschel">William Herschel</a> sporządził szczegółowy katalog mgławic i gromad, a w roku 1781 odkrył <a href="/wiki/Uran" title="Uran">Urana</a>, pierwszą nową planetę<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34">[34]</a></sup><sup id="cite_ref-CITEREFForbes190979–81_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFForbes190979–81-35">[35]</a></sup>. W 1838 <a href="/wiki/Friedrich_Wilhelm_Bessel" title="Friedrich Wilhelm Bessel">Bessel</a> po raz pierwszy zmierzył odległość do innej gwiazdy – <a href="/wiki/61_Cygni" title="61 Cygni">61 Cygni</a>, przy pomocy <a href="/wiki/Paralaksa" title="Paralaksa">paralaksy</a><sup id="cite_ref-CITEREFForbes1909147–150_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFForbes1909147–150-36">[36]</a></sup>. </p><p>W XVIII–XIX wieku zwrócenie uwagi przez <a href="/wiki/Leonhard_Euler" title="Leonhard Euler">Eulera</a>, <a href="/wiki/Alexis_Clairaut" title="Alexis Clairaut">Clairauta</a> i <a href="/wiki/Jean_le_Rond_d%E2%80%99Alembert" title="Jean le Rond d’Alembert">D’Alemberta</a> na <a href="/wiki/Problem_n_cia%C5%82#Problem_trzech_ciał" title="Problem n ciał">problem trzech ciał</a> pozwoliło dokładniej prognozować ruch Księżyca i planet. Ich praca rozwijana później przez <a href="/wiki/Joseph_Louis_Lagrange" title="Joseph Louis Lagrange">Lagrange’a</a> i <a href="/wiki/Pierre_Simon_de_Laplace" title="Pierre Simon de Laplace">Laplace’a</a> pozwoliła również szacować masę tych obiektów na podstawie ich perturbacji<sup id="cite_ref-CITEREFForbes190974–76_37-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFForbes190974–76-37">[37]</a></sup>. </p><p>Znaczący postęp w astronomii nastąpił wraz z wprowadzeniem nowych technologii, w tym <a href="/wiki/Spektroskop" title="Spektroskop">spektroskopu</a> i fotografii. W latach 1814–1815 <a href="/wiki/Joseph_von_Fraunhofer" title="Joseph von Fraunhofer">Fraunhofer</a> odkrył około 600 <a href="/wiki/Widmo_absorpcyjne" title="Widmo absorpcyjne">linii absorpcyjnych</a> Słońca, nazwanych później na jego cześć. Inne gwiazdy okazały się podobne do Słońca, różniły się rozmiarami, temperaturami i masą<sup id="cite_ref-short_history_25-1" class="reference"><a href="#cite_note-short_history-25">[25]</a></sup>. </p><p>Istnienie <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Drogi Mlecznej</a> jako oddzielnej grupy gwiazd stwierdzono w XX wieku wraz z odkryciem innych galaktyk. Wkrótce po tym dowiedziono, że <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświat</a> się rozszerza, a większość galaktyk oddala się od Drogi Mlecznej<sup id="cite_ref-Belkora2003_38-0" class="reference"><a href="#cite_note-Belkora2003-38">[38]</a></sup>. Odkryto również wiele egzotycznych obiektów, takich jak: <a href="/wiki/Kwazar" title="Kwazar">kwazary</a>, <a href="/wiki/Pulsar" title="Pulsar">pulsary</a>, <a href="/wiki/Blazar" title="Blazar">blazary</a> i <a href="/wiki/Radiogalaktyka" title="Radiogalaktyka">galaktyki radiowe</a>. Obserwacje tych obiektów wykorzystano do opracowania teorii fizycznych oraz opisów innych zjawisk takich jak <a href="/wiki/Czarna_dziura" title="Czarna dziura">czarne dziury</a> czy <a href="/wiki/Gwiazda_neutronowa" title="Gwiazda neutronowa">gwiazdy neutronowe</a>. Dużego postępu w XX wieku dokonała <a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna" title="Kosmologia fizyczna">kosmologia fizyczna</a>. Powszechnie przyjęto <a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch">Teorię Wielkiego Wybuchu</a> silnie wspieraną przez dowody dostarczane przez <a href="/wiki/Astronom" title="Astronom">astronomów</a> i fizyków, takie jak kosmiczne <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowe promieniowanie tła</a> czy <a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawo Hubble’a</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="W_Polsce">W Polsce</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: W Polsce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: W Polsce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_w_Polsce" title="Astronomia w Polsce">Astronomia w Polsce</a>.</i></div> <p>Największym osiągnięciem polskiej astronomii była działalność <a href="/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik" title="Mikołaj Kopernik">Mikołaja Kopernika</a> (1473-1543), jednak historia astronomii w Polsce sięga czasów przedkopernikańskich. Obecnie znajduje się w Polsce kilka akademickich ośrodków astronomicznych. Najbardziej znanym, obecnie działającym polskim astronomem jest <a href="/wiki/Aleksander_Wolszczan" title="Aleksander Wolszczan">Aleksander Wolszczan</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Obserwacje_astronomiczne">Obserwacje astronomiczne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Obserwacje astronomiczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Obserwacje astronomiczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg/330px-Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg.png" decoding="async" width="330" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg/495px-Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg/660px-Atmospheric_electromagnetic_opacity_pl.svg.png 2x" data-file-width="1650" data-file-height="780" /></a><figcaption>Orientacyjny wykres przepuszczalności atmosfery ziemskiej w różnych <a href="/wiki/Promieniowanie_elektromagnetyczne" title="Promieniowanie elektromagnetyczne">zakresach długości fal elektromagnetycznych</a>.</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_obserwacyjna" title="Astronomia obserwacyjna">Astronomia obserwacyjna</a>.</i></div> <p>W astronomii głównym źródłem informacji o ciałach niebieskich i innych obiektach są obserwacje <a href="/wiki/Promieniowanie_elektromagnetyczne" title="Promieniowanie elektromagnetyczne">promieniowania elektromagnetycznego</a><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39">[39]</a></sup>. Można je skategoryzować według obserwowanego zakresu długości fal. Niektóre widma mogą być obserwowane z powierzchni <a href="/wiki/Ziemia" title="Ziemia">Ziemi</a>, podczas gdy inne są widoczne jedynie na bardzo dużej wysokości lub z przestrzeni kosmicznej. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Radioastronomia">Radioastronomia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Radioastronomia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Radioastronomia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Radioastronomia" title="Radioastronomia">Radioastronomia</a>.</i></div> <p>Radioastronomia zajmuje się badaniem kosmosu z użyciem fal od poniżej 1 mm do setek metrów<sup id="cite_ref-cox2000_40-0" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. Radioastronomia różni się od większości innych form obserwacji tym, że obserwowane fale radiowe mogą być traktowane jako fale, a nie jako oddzielne fotony. Jest więc stosunkowo łatwo zmierzyć <a href="/wiki/Amplituda" title="Amplituda">amplitudy</a> i <a href="/wiki/Faza_fali" title="Faza fali">fazy</a>, co nie jest takie proste na mniejszych długościach fal<sup id="cite_ref-cox2000_40-1" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p><p>Choć część fal radiowych wytwarzana jest przez ciała niebieskie w wyniku emisji cieplnej, większość emisji radiowej obserwowanej z Ziemi jest widoczna w postaci <a href="/wiki/Promieniowanie_synchrotronowe" title="Promieniowanie synchrotronowe">promieniowania synchrotronowego</a>, które jest wytwarzane, gdy <a href="/wiki/Elektron" title="Elektron">elektrony</a> oscylują w polu magnetycznym<sup id="cite_ref-cox2000_40-2" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. Dodatkowo liczne <a href="/wiki/Linie_spektralne" title="Linie spektralne">linie spektralne</a> wytwarzane przez <a href="/wiki/O%C5%9Brodek_mi%C4%99dzygwiazdowy" title="Ośrodek międzygwiazdowy">środek międzygwiazdowy</a> (w szczególności <a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">wodór</a>) są obserwowalne w paśmie radiowym<sup id="cite_ref-cox2000_40-3" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p><p>Istnieje szeroki wybór obiektów obserwacji w zakresie fal radiowych, w tym: <a href="/wiki/Supernowa" title="Supernowa">supernowe</a>, gaz międzygwiazdowy, pulsary i <a href="/wiki/Galaktyka_aktywna" title="Galaktyka aktywna">galaktyki aktywne</a><sup id="cite_ref-cox2000_40-4" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_podczerwona">Astronomia podczerwona</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Astronomia podczerwona" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia podczerwona"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_podczerwona" title="Astronomia podczerwona">Astronomia podczerwona</a>.</i></div> <p>Astronomia podczerwona zajmuje się rejestrowaniem i analizą <a href="/wiki/Podczerwie%C5%84" title="Podczerwień">promieniowania podczerwonego</a> (długości fal dłuższych niż światło czerwone). Oprócz fal o długości bliskiej długości fal światła widzialnego promieniowanie podczerwone jest silnie pochłaniane przez atmosferę, która także emituje fale w podczerwieni. W związku z tym obserwatoria muszą znajdować się w wysokich suchych miejscach lub całkowicie poza atmosferą – w kosmosie. Widmo w podczerwieni jest przydatne do badania obiektów (takich jak planety, czy <a href="/wiki/Dysk_protoplanetarny" title="Dysk protoplanetarny">dyski protoplanetarne</a>), które są zbyt zimne, aby emitować światło widzialne. Dłuższe fale podczerwieni przenikają przez chmury pyłu, który pochłania światło widzialne, pozwalając na obserwowanie w podczerwieni młode gwiazdy w <a href="/wiki/Ob%C5%82ok_molekularny" title="Obłok molekularny">obłokach molekularnych</a> i jądrach galaktyk<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[41]</a></sup>. Niektóre cząsteczki silnie promieniują w podczerwieni, co może być wykorzystane w badaniach chemicznych przestrzeni. Badanie promieniowania podczerwonego okazuje się w szczególności przydatne do wykrywania wody w kometach<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42">[42]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_optyczna">Astronomia optyczna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Astronomia optyczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia optyczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG/220px-The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG" decoding="async" width="220" height="159" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG/330px-The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG/440px-The_Keck_Subaru_and_Infrared_obervatories.JPG 2x" data-file-width="1280" data-file-height="926" /></a><figcaption><a href="/wiki/Teleskopy_Kecka" title="Teleskopy Kecka">Teleskopy Kecka</a> (dwa w środku) i <a href="/wiki/Teleskop_Subaru" title="Teleskop Subaru">Subaru</a> (z lewej) na <a href="/wiki/Mauna_Kea" title="Mauna Kea">Mauna Kea</a> działają w bliskiej podczerwieni i świetle widzialnym. Z prawej teleskop działający w bliskiej podczerwieni – <a href="/w/index.php?title=NASA_IRTF&action=edit&redlink=1" class="new" title="NASA IRTF (strona nie istnieje)">NASA IRTF</a>.</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_optyczna" title="Astronomia optyczna">Astronomia optyczna</a>.</i></div> <p>Astronomia optyczna jest najstarszą formą obserwacji<sup id="cite_ref-moore1997_43-0" class="reference"><a href="#cite_note-moore1997-43">[43]</a></sup>. Obrazy pierwotnie były sporządzane ręcznie. Na przełomie XIX i XX wieku zaczęto wykorzystywać sprzęt fotograficzny. Współczesne obserwacje rejestrowane są przez detektory elektroniczne a zapisywane cyfrowo, np. kamery z czujnikami <a href="/wiki/Matryca_CCD" title="Matryca CCD">CCD</a>. Mimo że światło widzialne rozciąga się od około 4000 do 7000 A (400 nm–700 nm)<sup id="cite_ref-moore1997_43-1" class="reference"><a href="#cite_note-moore1997-43">[43]</a></sup>, ten sam sprzęt stosuje się także do obserwacji bliskiego <a href="/wiki/Ultrafiolet" title="Ultrafiolet">ultrafioletu</a> i bliskiej podczerwieni. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_ultrafioletowa">Astronomia ultrafioletowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Astronomia ultrafioletowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia ultrafioletowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Termin ten używany jest w odniesieniu do obserwacji w paśmie ultrafioletu: od 100 do 3200 <a href="/wiki/Angstrem" title="Angstrem">Å</a> (10–320 nm)<sup id="cite_ref-cox2000_40-5" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. Światło na tych długościach fal jest pochłaniane przez atmosferę Ziemi, więc obserwacje muszą być wykonywane z górnych warstw atmosfery lub z kosmosu. Technika ta najczęściej wykorzystywana jest do badania promieniowania cieplnego i linii widmowych z gorących niebieskich gwiazd (<a href="/wiki/Gwiazda_typu_OB" title="Gwiazda typu OB">gwiazdy OB</a>), które są szczególnie aktywne w tym zakresie. Włączając w to niebieskie gwiazdy w innych galaktykach, które były celami wielu badań promieniowania ultrafioletowego. Innymi obiektami często obserwowanymi w świetle ultrafioletowym są: <a href="/wiki/Mg%C5%82awica_planetarna" title="Mgławica planetarna">mgławice planetarne</a>, pozostałości po supernowych oraz <a href="/wiki/Galaktyka_aktywna" title="Galaktyka aktywna">galaktyki aktywne</a><sup id="cite_ref-cox2000_40-6" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. Ponieważ światło ultrafioletowe jest łatwo wchłaniane przez pył międzygwiazdowy, konieczna jest niezbędna korekcja aparatury<sup id="cite_ref-cox2000_40-7" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_rentgenowska">Astronomia rentgenowska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Astronomia rentgenowska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia rentgenowska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_rentgenowska" title="Astronomia rentgenowska">Astronomia rentgenowska</a>.</i></div> <p>Astronomia rentgenowska zajmuje się rejestracją <a href="/wiki/Promieniowanie_rentgenowskie" title="Promieniowanie rentgenowskie">promieniowania rentgenowskiego</a> pochodzącego z kosmosu. Zazwyczaj odbierane są sygnały emitowane przez <a href="/wiki/Promieniowanie_synchrotronowe" title="Promieniowanie synchrotronowe">promieniowanie synchrotronowe</a>, <a href="/wiki/Promieniowanie_cieplne" title="Promieniowanie cieplne">cieplne</a> oraz <a href="/wiki/Promieniowanie_hamowania" title="Promieniowanie hamowania">promieniowanie hamowania</a><sup id="cite_ref-cox2000_40-8" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. Ponieważ promieniowanie rentgenowskie jest pochłaniane przez atmosferę Ziemi, wszystkie obserwacje rentgenowskie muszą być wykonane z dużej wysokości przy użyciu balonów, rakiet lub statków kosmicznych. Znaczącymi źródłami promieniowania są: <a href="/wiki/Rentgenowskie_uk%C5%82ady_podw%C3%B3jne" title="Rentgenowskie układy podwójne">rentgenowskie układy podwójne</a>, <a href="/wiki/Pulsar" title="Pulsar">pulsary</a>, <a href="/wiki/Pozosta%C5%82o%C5%9B%C4%87_po_supernowej" title="Pozostałość po supernowej">pozostałości po supernowych</a>, <a href="/wiki/Galaktyka_eliptyczna" title="Galaktyka eliptyczna">galaktyki ekliptyczne</a>, <a href="/wiki/Gromada_galaktyk" title="Gromada galaktyk">gromady galaktyk</a> i <a href="/wiki/Galaktyka_aktywna" title="Galaktyka aktywna">galaktyki aktywne</a><sup id="cite_ref-cox2000_40-9" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_promieniowania_gamma">Astronomia promieniowania gamma</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Astronomia promieniowania gamma" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia promieniowania gamma"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_promieniowania_gamma" title="Astronomia promieniowania gamma">Astronomia promieniowania gamma</a>.</i></div> <p>Astronomia promieniowania gamma zajmuje się badaniem obiektów astronomicznych na najkrótszej długości fal widma elektromagnetycznego. Promieniowanie gamma może być rejestrowane przez satelity, takie jak <a href="/wiki/Teleskop_kosmiczny_Comptona" title="Teleskop kosmiczny Comptona">teleskop kosmiczny Comptona</a> czy specjalne teleskopy naziemne, np. <a href="/w/index.php?title=IACT&action=edit&redlink=1" class="new" title="IACT (strona nie istnieje)">IACT</a><sup id="cite_ref-cox2000_40-10" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. Teleskop Czerenkowa w rzeczywistości nie wykrywa bezpośrednio promieniowania gamma, tylko błyski światła widzialnego powstające podczas pochłaniania przez ziemską atmosferę tych promieni<sup id="cite_ref-spectrum_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-spectrum-44">[44]</a></sup>. </p><p>Zdecydowaną większość źródeł promieniowania gamma stanowią <a href="/wiki/Rozb%C5%82ysk_gamma" title="Rozbłysk gamma">rozbłyski gamma</a>, które trwają od kilku milisekund do godziny. Zaledwie 10% źródeł promieniowania gamma pochodzi od stałych obiektów, takich jak: pulsary, gwiazdy neutronowe, <a href="/wiki/Czarna_dziura" title="Czarna dziura">czarne dziury</a> i aktywne galaktyki<sup id="cite_ref-cox2000_40-11" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Badania_nieopierające_się_na_promieniowaniu_elektromagnetycznym"><span id="Badania_nieopieraj.C4.85ce_si.C4.99_na_promieniowaniu_elektromagnetycznym"></span>Badania nieopierające się na promieniowaniu elektromagnetycznym</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Badania nieopierające się na promieniowaniu elektromagnetycznym" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Badania nieopierające się na promieniowaniu elektromagnetycznym"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Oprócz promieniowania elektromagnetycznego astrofizycy badają również <a href="/wiki/Cz%C4%85stka" title="Cząstka">cząstki</a> w tym i <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrina</a>, docierające z kosmosu, podejmowane są próby obserwacji <a href="/wiki/Fala_grawitacyjna" title="Fala grawitacyjna">fal grawitacyjnych</a>. </p><p>Obecnie do detekcji <a href="/wiki/Promieniowanie_kosmiczne" title="Promieniowanie kosmiczne">promieniowania kosmicznego</a> używa się wszelkiego rodzaju liczników i detektorów promieniowania wtórnego. Jedna wysokoenergetyczna cząsteczka (zwykle proton) może spowodować powstanie w atmosferze wielkiego pęku atmosferycznego. Do powierzchni Ziemi dociera wówczas cała kaskada cząstek rozprzestrzeniona na dużym obszarze. Badając wielkość tego obszaru, rozkład energii i liczbę cząstek można wnioskować o energii cząstki pierwotnej, która wywołała tę kaskadę<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45">[45]</a></sup>. Detektory neutrin w przyszłości będą mogły rejestrować pierwotne promieniowanie kosmiczne padające na zewnętrzne warstwy atmosfery<sup id="cite_ref-cox2000_40-12" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. W badaniu cząstek docierających do Ziemi wyodrębniła się <a href="/wiki/Astronomia_neutrinowa" title="Astronomia neutrinowa">astronomia neutrinowa</a> badająca <a href="/wiki/Neutrino" title="Neutrino">neutrina</a> wytwarzane przez ciała niebieskie. Wykorzystuje się do tego specjalne detektory, takie jak: detektor SAGE, GALLEX czy <a href="/wiki/Super-Kamiokande" title="Super-Kamiokande">Super-Kamiokande</a>. Neutrina pozaziemskie pochodzą głównie ze Słońca, ale także z supernowych<sup id="cite_ref-cox2000_40-13" class="reference"><a href="#cite_note-cox2000-40">[40]</a></sup>. </p><p>Astronomia fal grawitacyjnych jest nową dziedziną astronomii, której celem jest użycie wykrywaczy <a href="/wiki/Fala_grawitacyjna" title="Fala grawitacyjna">fal grawitacyjnych</a> do gromadzenia danych obserwacyjnych o obiektach. Powstało kilka obserwatoriów, takich jak <a href="/wiki/LIGO" title="LIGO">LIGO</a> (Laserowe Obserwatorium Interferometryczne Fal Grawitacyjnych), ale fale grawitacyjne są niezwykle trudne do wykrycia<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[46]</a></sup> i zostały zaobserwowane po raz pierwszy dopiero we wrześniu 2015 roku<sup id="cite_ref-PRL_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-PRL-47">[47]</a></sup>. </p><p>Astronomowie mogą bezpośrednio obserwować wiele zjawisk poprzez <a href="/wiki/Astronautyka" title="Astronautyka">misje kosmiczne</a>. Obserwacje takie odbywają się przez wysyłanie sond, lądowników i innych urządzeń wyposażonych w rozmaite czujniki i rejestratory w różne miejsca Układu Słonecznego. Część z nich wraca na Ziemię z próbkami laboratoryjnymi, inne krążą bezustannie w przestrzeni, pozostają na ciałach niebieskich, wysyłając jedynie sygnały na Ziemię lub ulegają zniszczeniu w trakcie eksperymentu. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astrometria_i_mechanika_nieba">Astrometria i mechanika nieba</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Astrometria i mechanika nieba" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astrometria i mechanika nieba"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Astrometria" title="Astrometria">Astrometria</a> i <a href="/wiki/Mechanika_nieba" title="Mechanika nieba">mechanika nieba</a>.</i></div> <p>Jedną z najstarszych dziedzin astronomii oraz nauki w ogóle jest pomiar położenia ciał niebieskich. Historycznie dokładna znajomość położenia Słońca, Księżyca, planet i gwiazd miała zasadnicze znaczenie w <a href="/wiki/Astronawigacja" title="Astronawigacja">astronawigacji</a> i przy tworzeniu kalendarzy. </p><p>Precyzyjny pomiar pozycji planet doprowadził do odkrycia odstępstw orbit planet od przewidywań, rozwój modeli matematycznych opartych na mechanizmie <a href="/wiki/Teoria_perturbacji" title="Teoria perturbacji">perturbacji grawitacyjnych</a> umożliwił dokładniejsze wyznaczanie pozycji planet i mniejszych ciał niebieskich. Śledzenie <a href="/wiki/Obiekty_bliskie_Ziemi" title="Obiekty bliskie Ziemi">obiektów bliskich Ziemi</a> pozwala na przewidywanie zbliżeń i ewentualnych kolizji tych ciał z Ziemią. Dział astronomii zajmujący się określaniem ruchu ciał niebieskich nazwa się <a href="/wiki/Mechanika_nieba" title="Mechanika nieba">mechaniką nieba</a><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[48]</a></sup>. </p><p>Pomiar <a href="/wiki/Paralaksa#Paralaksa_w_astronomii" title="Paralaksa">paralaksy</a> pobliskich gwiazd umożliwia bezpośrednie określenie odległości do nich, a to stanowi podstawowe odniesienia w <a href="/wiki/Drabina_odleg%C5%82o%C5%9Bci_kosmicznych" title="Drabina odległości kosmicznych">kosmicznej drabinie odległości</a>, która służy do pomiaru odległości w skali Wszechświata. Pomiary paralaksy pobliskich gwiazd stanowią absolutną podstawę dla wyznaczania położenia bardziej odległych ciał niebieskich poprzez porównywanie właściwości ciał o znanej odległości ze znajdującymi się dalej. Pomiary <a href="/wiki/Pr%C4%99dko%C5%9B%C4%87_radialna" title="Prędkość radialna">prędkości radialnej</a> i <a href="/wiki/Ruch_w%C5%82asny" title="Ruch własny">ruchów własnych</a> obiektów pozwalają określić ich ruch względem <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Drogi Mlecznej</a>. Wyniki pomiarów astrometrycznych są również używane do pomiaru rozkładu <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemnej materii</a> w Galaktyce<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[49]</a></sup>. </p><p>Przez prawie 50 lat astronomowie usiłowali odnaleźć <a href="/wiki/Planeta_pozas%C5%82oneczna" title="Planeta pozasłoneczna">planety pozasłoneczne</a> za pomocą astrometrii, czyli precyzyjnych pomiarów ruchu gwiazd po sferze niebieskiej, zaburzanego przez krążące planety. Metodą tą wskazano wiele gwiazd, które miały posiadać towarzyszy, lecz istnienia żadnego nie udało się potwierdzić. Dopiero w styczniu 1992 roku polski astronom <a href="/wiki/Aleksander_Wolszczan" title="Aleksander Wolszczan">Aleksander Wolszczan</a> opublikował informacje o odkryciu pierwszych planet pozasłonecznych – dzięki obserwacji zaburzeń emisji radiowej pulsara <a href="/wiki/Lich_(gwiazda)" title="Lich (gwiazda)">PSR 1257+12</a><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50">[50]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Astronomia_teoretyczna">Astronomia teoretyczna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Astronomia teoretyczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia teoretyczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:2dfdtfe.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/2dfdtfe.gif/220px-2dfdtfe.gif" decoding="async" width="220" height="140" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/2dfdtfe.gif/330px-2dfdtfe.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/2dfdtfe.gif/440px-2dfdtfe.gif 2x" data-file-width="1074" data-file-height="683" /></a><figcaption>Wizualizacja <a href="/w/index.php?title=Wielkoskalowa_struktura_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielkoskalowa struktura Wszechświata (strona nie istnieje)">wielkoskalowej struktury Wszechświata</a> – widoczna jest <a href="/wiki/Wielka_%C5%9Aciana_Sloan" title="Wielka Ściana Sloan">Wielka Ściana Sloan</a> o długości 1,37 miliarda <a href="/wiki/Rok_%C5%9Bwietlny" title="Rok świetlny">lat świetlnych</a>.</figcaption></figure> <p>Astronomia teoretyczna wykorzystuje różnorodne narzędzia, które obejmują modele analityczne (np. modele politropowe do opisu struktury gwiazdy) i obliczeniowe symulacje numeryczne. Każdy z nich ma pewne zalety. Modele analityczne procesu są lepsze do uzyskiwania wglądu w naturę zjawiska. Modele numeryczne są niezbędne do bardziej precyzyjnego opisu zjawisk złożonych i odtwarzają zjawiska i efekty, których w modelach analitycznych nie widać<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51">[51]</a></sup><sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52">[52]</a></sup>. </p><p>Astronomowie teoretycy tworzą i rozwijają modele teoretyczne, które wyjaśniają obserwowane zjawiska oraz przewidują istnienie nowych. To pomaga obserwatorom szukać danych, które mogą obalić model lub pomóc w wyborze pomiędzy kilkoma modelami równorzędnymi lub sprzecznymi. Teoretycy modyfikują swoje modele w miarę napływania nowych obserwacji. W przypadku niezgodności modelu i obserwacji często wystarczy niewielka modyfikacja parametrów modelu lub założeń, aby model dopasować do danych. Poważne sprzeczności modelu i obserwacji z czasem prowadzą do zarzucenia koncepcji związanej z danym modelem i poszukiwania całkowicie nowych rozwiązań. </p><p>Zagadnienia badane przez astronomów teoretyków to między innymi: <a href="/wiki/Mechanika_nieba" title="Mechanika nieba">mechanika nieba</a>, <a href="/wiki/Ewolucja_gwiazd" title="Ewolucja gwiazd">ewolucja gwiazd</a>, <a href="/w/index.php?title=Powstawanie_i_ewolucja_galaktyk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Powstawanie i ewolucja galaktyk (strona nie istnieje)">powstawanie galaktyk</a>, pochodzenie <a href="/wiki/Promieniowanie_kosmiczne" title="Promieniowanie kosmiczne">promieniowania kosmicznego</a>, oraz <a href="/wiki/Kosmologia_fizyczna" title="Kosmologia fizyczna">kosmologia fizyczna</a>, zagadnienia związane z <a href="/wiki/Teoria_strun" title="Teoria strun">teorią strun</a>, a także <a href="/w/index.php?title=Astrofizyka_cz%C4%85stek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astrofizyka cząstek (strona nie istnieje)">astrofizyka cząstek</a>, czy <a href="/wiki/Cykl_w%C4%99glowo-azotowo-tlenowy" title="Cykl węglowo-azotowo-tlenowy">cykl CNO</a>, który jest źródłem energii dla masywnych gwiazd. Narzędziem do badania wielu aspektów, takich jak <a href="/w/index.php?title=Wielkoskalowa_struktura_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielkoskalowa struktura Wszechświata (strona nie istnieje)">wielkoskalowa struktura Wszechświata</a>, procesy w pobliżu <a href="/wiki/Czarna_dziura" title="Czarna dziura">czarnych dziur</a> czy emisji <a href="/wiki/Fala_grawitacyjna" title="Fala grawitacyjna">fal grawitacyjnych</a> jest <a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólna teoria względności</a>. </p><p>Przykładem szeroko akceptowanego i ogólnie przyjętego modelu jest <a href="/wiki/Model_Lambda-CDM" title="Model Lambda-CDM">model Lambda-CDM</a>, którego składnikami są: teoria <a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch">Wielkiego Wybuchu</a>, teoria <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflacji kosmicznej</a>, <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemna materia</a>, <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemna energia</a> oraz fundamentalne teorie <a href="/wiki/Fizyka" title="Fizyka">fizyki</a>. </p><p>Kilka przykładów tego procesu: </p> <table class="wikitable" border="1"> <tbody><tr> <td><b>Zjawisko fizyczne</b> </td> <td><b>Narzędzie badawcze</b> </td> <td><b>Model teoretyczny</b> </td> <td><b>Tłumaczy/przewiduje</b> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Grawitacja" title="Grawitacja">Grawitacja</a> </td> <td><a href="/wiki/Radioteleskop" title="Radioteleskop">Radioteleskop</a> </td> <td><a href="/w/index.php?title=Nordtvedt_effect&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nordtvedt effect (strona nie istnieje)">Układ samograwitujący</a> </td> <td>Powstawanie <a href="/wiki/Gwiazda_wielokrotna" title="Gwiazda wielokrotna">gwiazdy wielokrotnej</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Reakcja_termoj%C4%85drowa" title="Reakcja termojądrowa">Reakcja termojądrowa</a> </td> <td><a href="/wiki/Spektroskopia" title="Spektroskopia">Spektroskopia</a> </td> <td><a href="/wiki/Ewolucja_gwiazd" title="Ewolucja gwiazd">Ewolucja gwiazd</a> </td> <td>Zjawisko świecenia gwiazd oraz <a href="/wiki/Nukleosynteza" title="Nukleosynteza">proces powstawania metali</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch">Wielki Wybuch</a> </td> <td><a href="/wiki/Kosmiczny_Teleskop_Hubble%E2%80%99a" title="Kosmiczny Teleskop Hubble’a">Kosmiczny Teleskop Hubble’a</a>, <a href="/wiki/COBE" title="COBE">COBE</a> </td> <td><a href="/w/index.php?title=Ekspanduj%C4%85cy_Wszech%C5%9Bwiat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ekspandujący Wszechświat (strona nie istnieje)">Ekspandujący Wszechświat</a> </td> <td><a href="/wiki/Wiek_Wszech%C5%9Bwiata" title="Wiek Wszechświata">Wiek Wszechświata</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Fluktuacje_kwantowe" title="Fluktuacje kwantowe">Fluktuacje kwantowe</a> </td> <td><a href="/wiki/Planck_(misja_kosmiczna)" title="Planck (misja kosmiczna)">Sonda Planck</a> </td> <td><a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">Inflacja kosmologiczna</a> </td> <td><a href="/wiki/Problem_p%C5%82asko%C5%9Bci" title="Problem płaskości">Problem płaskości</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Zapadanie_grawitacyjne" title="Zapadanie grawitacyjne">Zapadanie grawitacyjne</a> </td> <td><a href="/wiki/Astronomia_rentgenowska" title="Astronomia rentgenowska">Astronomia rentgenowska</a> </td> <td><a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">Ogólna teoria względności</a> </td> <td><a href="/wiki/Czarna_dziura" title="Czarna dziura">Czarną dziurę</a> w centrum galaktyki <a href="/wiki/Galaktyka_Andromedy" title="Galaktyka Andromedy">Andromedy</a> </td></tr> </tbody></table> <p><a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">Ciemna materia</a> i <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemna energia</a> są obecnie głównymi zagadnieniami w astronomii<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[53]</a></sup>, jako że ich odkrycie wynikło z badania własności obiektów astronomicznych. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Szczególne_poddziedziny"><span id="Szczeg.C3.B3lne_poddziedziny"></span>Szczególne poddziedziny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Szczególne poddziedziny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Szczególne poddziedziny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_słoneczna"><span id="Astronomia_s.C5.82oneczna"></span>Astronomia słoneczna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Astronomia słoneczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia słoneczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Uvsun_trace_big.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Uvsun_trace_big.jpg/220px-Uvsun_trace_big.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Uvsun_trace_big.jpg/330px-Uvsun_trace_big.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Uvsun_trace_big.jpg/440px-Uvsun_trace_big.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1500" /></a><figcaption>Obraz aktywnej <a href="/wiki/Fotosfera" title="Fotosfera">fotosfery</a> Słońca w zakresie nadfioletu otrzymany przez teleskop kosmiczny <a href="/wiki/TRACE" title="TRACE">TRACE</a>. <i><a href="/wiki/NASA" title="NASA">NASA</a></i></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/S%C5%82o%C5%84ce" title="Słońce">Słońce</a>.</i></div> <p>Najczęściej badaną gwiazdą jest <a href="/wiki/S%C5%82o%C5%84ce" title="Słońce">Słońce</a>, znajdujące się w odległości około ośmiu minut świetlnych od Ziemi. Słońce istnieje od około 4,6 miliarda lat, jest typową gwiazdą <a href="/wiki/Ci%C4%85g_g%C5%82%C3%B3wny" title="Ciąg główny">ciągu głównego</a> – karłem <a href="/wiki/Typ_widmowy" title="Typ widmowy">klasy</a> G2 V. Słońce nie jest uważane za <a href="/wiki/Gwiazda_zmienna" title="Gwiazda zmienna">gwiazdę zmienną</a>. Podlega cyklicznym zmianom poziomu aktywności znanym jako <a href="/wiki/Aktywno%C5%9B%C4%87_s%C5%82oneczna" title="Aktywność słoneczna">cykl słoneczny</a>. W około jedenastoletnim cyklu zachodzą zmiany w liczbie <a href="/wiki/Plama_s%C5%82oneczna" title="Plama słoneczna">plam słonecznych</a>, promieniowaniu radiowym, <a href="/wiki/Koronalny_wyrzut_masy" title="Koronalny wyrzut masy">koronalnych wyrzutach masy</a>, natężeniu <a href="/wiki/Wiatr_s%C5%82oneczny" title="Wiatr słoneczny">wiatru słonecznego</a>. Plamy słoneczne to obszary o temperaturze niższej niż średnia temperatura fotosfery Słońca, w plamach ma miejsce intensywna aktywność magnetyczna<sup id="cite_ref-solar_FAQ_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-solar_FAQ-54">[54]</a></sup>. </p><p>Cykl słoneczny nie jest całkowicie regularny i okresowo aktywność Słońca znacząco maleje, co może mieć wpływ na klimat Ziemi<sup id="cite_ref-Environmental_issues_:_essential_primary_sources._55-0" class="reference"><a href="#cite_note-Environmental_issues_:_essential_primary_sources.-55">[55]</a></sup>. Na przykład <a href="/wiki/Minimum_Maundera" title="Minimum Maundera">minimum Maundera</a> mogło spowodować w <a href="/wiki/%C5%9Aredniowiecze" title="Średniowiecze">średniowieczu</a> zjawisko znane jako <a href="/wiki/Ma%C5%82a_epoka_lodowa" title="Mała epoka lodowa">Mała Epoka Lodowcowa</a><sup id="cite_ref-future-sun_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-future-sun-56">[56]</a></sup>. </p><p>Poza cyklicznymi zmianami Słońce ulega także powolnej stopniowej przemianie zwanej ewolucją, zwiększa jasność, obecnie jest jaśniejsze o 40% niż wtedy, gdy dopiero co osiągnęło ciąg główny. </p><p>Widoczna zewnętrzna powierzchnia Słońca nazywana jest <a href="/wiki/Fotosfera" title="Fotosfera">fotosferą</a>. Nad fotosferą znajduje się cienka warstwa znana jako <a href="/wiki/Chromosfera" title="Chromosfera">chromosfera</a>. Powyżej jest obszar przejściowy, w którym temperatura rośnie bardzo szybko wraz z wysokością, a dalej rozciąga się <a href="/wiki/Korona_s%C5%82oneczna" title="Korona słoneczna">korona</a>. </p><p>W centrum Słońca znajduje się jądro, w którym temperatura i ciśnienie są na tyle wysokie, że zachodzą tam <a href="/wiki/Reakcja_termoj%C4%85drowa" title="Reakcja termojądrowa">reakcje termojądrowe</a>. Jądro otoczone jest <a href="/wiki/Strefa_promienista" title="Strefa promienista">warstwą promienistą</a>, w której energia z wnętrza transportowana jest na zewnątrz za pośrednictwem promieniowania, oddziałującego z plazmą. Obszar zewnętrzny to obszar konwektywny, w którym energia transportowana jest przede wszystkim w wyniku ruchu materii. Uważa się, że <a href="/wiki/Strefa_konwektywna" title="Strefa konwektywna">warstwa konwektywna</a> odpowiedzialna jest za aktywność magnetyczną Słońca, prowadzącą m.in. do powstawania plam<sup id="cite_ref-solar_FAQ_54-1" class="reference"><a href="#cite_note-solar_FAQ-54">[54]</a></sup>. </p><p>Strumień cząstek w postaci <a href="/wiki/Wiatr_s%C5%82oneczny" title="Wiatr słoneczny">wiatru słonecznego</a> wypływa ze Słońca i tworzy <a href="/wiki/Heliosfera" title="Heliosfera">heliosferę</a>, którą kończy <a href="/wiki/Heliosfera" title="Heliosfera">heliopauza</a>. Wiatr słoneczny oddziałuje z <a href="/wiki/Magnetosfera" title="Magnetosfera">magnetosferą</a> Ziemi, prowadząc do powstania <a href="/wiki/Pas_Van_Allena" title="Pas Van Allena">pasów radiacyjnych Van Allena</a> oraz do zjawiska <a href="/wiki/Zorza_polarna" title="Zorza polarna">zorzy polarnej</a> w okolicach, gdzie linie pola magnetycznego Ziemi wchodzą w ziemską atmosferę<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57">[57]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_planetarna">Astronomia planetarna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Astronomia planetarna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia planetarna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg/220px-Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg" decoding="async" width="220" height="116" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg/330px-Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg/440px-Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg 2x" data-file-width="775" data-file-height="407" /></a><figcaption>Czarna plamka na górze to wir pyłowy (wir piaskowy) wspinający się po ścianie krateru na <a href="/wiki/Mars" title="Mars">Marsie</a>. Ta poruszająca się i mieszająca kolumna w <a href="/wiki/Atmosfera_Marsa" title="Atmosfera Marsa">marsjańskiej atmosferze</a> (podobna do ziemskiego tornado) tworzy długą ciemną smugę. Fotografia NASA</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Planetologia" title="Planetologia">Planetologia</a>.</i></div> <p>Dział astronomii planetarnej bada planety, księżyce, planety karłowate, komety, planetoidy i inne ciała krążące wokół Słońca, a także planety pozasłoneczne. Nasz <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny" title="Układ Słoneczny">Układ Słoneczny</a> został już w miarę dobrze zbadany, najpierw przy użyciu teleskopów, a następnie poprzez sondy kosmiczne. Badania te pozwoliły nam zrozumieć powstawanie i ewolucję naszego Układu Słonecznego, jakkolwiek wciąż dokonywanych jest wiele nowych odkryć<sup id="cite_ref-geology_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-geology-58">[58]</a></sup>. </p><p>Układ Słoneczny jest podzielony na <a href="/wiki/Planeta_wewn%C4%99trzna" title="Planeta wewnętrzna">planety wewnętrzne</a>, główny <a href="/wiki/Pas_planetoid" title="Pas planetoid">pas planetoid</a> i planety zewnętrzne. Planety wewnętrzne to Merkury, Wenus, Ziemia i Mars. <a href="/wiki/Planeta_zewn%C4%99trzna" title="Planeta zewnętrzna">Zewnętrzne</a> planety–olbrzymy to Jowisz, Saturn, Uran i Neptun<sup id="cite_ref-planets_59-0" class="reference"><a href="#cite_note-planets-59">[59]</a></sup>. Za orbitą Neptuna rozciąga się <a href="/wiki/Pas_Kuipera" title="Pas Kuipera">pas Kuipera</a>, a za nim hipotetyczny <a href="/wiki/Ob%C5%82ok_Oorta" title="Obłok Oorta">obłok Oorta</a>, który może sięgać na odległość ok. 1 roku świetlnego. </p><p>Planety powstały w <a href="/wiki/Dysk_protoplanetarny" title="Dysk protoplanetarny">dysku protoplanetarnym</a>, który otaczał młode Słońce. Dzięki przyciąganiu grawitacyjnemu, procesom akrecji i kolizjom w dysku powstawały zlepki materii, z których następnie formowały się protoplanety. Ciśnienie wiatru słonecznego czyściło następnie przestrzeń międzyplanetarną z resztek materii i tylko planety o wystarczająco dużych masach zachowały gazowe atmosfery. Planety również czyściły nowo powstały Układ Słoneczny z resztek materii, która albo była wyrzucana poza układ, albo spadała na młode planety w okresie tzw. <a href="/wiki/Wielkie_Bombardowanie" title="Wielkie Bombardowanie">wielkiego bombardowania</a>. Dowodem na to jest np. silnie <a href="/wiki/Krater_uderzeniowy" title="Krater uderzeniowy">pokraterowana</a> powierzchnia Księżyca. W tym okresie niektóre protoplanety mogły się zderzyć, prawdopodobnie w ten sposób powstał układ Ziemia-Księżyc<sup id="cite_ref-Montmerle2006_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-Montmerle2006-60">[60]</a></sup>. </p><p>Kiedy planeta osiągnęła wystarczającą masę, następował okres grzania i różnicowania wewnętrznego. Ciężkie materiały spływały do wnętrza planety, tworząc w planetach typu ziemskiego metaliczne jądro, płaszcz i skorupę, w przypadku planet jowiszowych – krzemianowe jądro otoczone warstwami metalicznego i ciekłego wodoru. Jądra planet mogą zawierać część płynną, dzięki której powstaje pole magnetyczne chroniące atmosferę planety przed niszczącym działaniem wiatru słonecznego<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61">[61]</a></sup>. </p><p>Ciepło wewnętrzne planet lub księżyców pochodzi z rozpadu izotopów promieniotwórczych (np. <a href="/wiki/Uran" title="Uran">uranu</a>, <a href="/wiki/Tor_(pierwiastek)" title="Tor (pierwiastek)">toru</a>, izotopu <a href="/wiki/Glin" title="Glin">glinu</a> <sup>26</sup>Al), z ciepła wyzwolonego przez zderzenia, dzięki którym utworzyło się dane ciało oraz z działania <a href="/wiki/Si%C5%82a_p%C5%82ywowa" title="Siła pływowa">sił pływowych</a>. Niektóre planety i księżyce zgromadziły wystarczającą ilość ciepła, aby mogły istnieć takie procesy geologiczne jak <a href="/wiki/Wulkanizm" title="Wulkanizm">wulkanizm</a> czy ruchy tektoniczne. Powierzchnie planet, które utworzyły lub zachowały <a href="/wiki/Atmosfera" title="Atmosfera">atmosferę</a>, mogą ulegać procesowi <a href="/wiki/Erozja" title="Erozja">niszczenia</a> przez wiatr czy wodę. Ciała mniejsze, które nie podlegały grzaniu pływowemu, ostygły szybciej, a ich aktywność geologiczna jest ograniczona tylko do ewolucji zderzeniowej<sup id="cite_ref-new_solar_system_62-0" class="reference"><a href="#cite_note-new_solar_system-62">[62]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_gwiazdowa">Astronomia gwiazdowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Astronomia gwiazdowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia gwiazdowa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ant_Nebula.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ant_Nebula.jpg/220px-Ant_Nebula.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ant_Nebula.jpg/330px-Ant_Nebula.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Ant_Nebula.jpg/440px-Ant_Nebula.jpg 2x" data-file-width="1072" data-file-height="708" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mg%C5%82awica_Mr%C3%B3wka" title="Mgławica Mrówka">Mgławica planetarna Mrówka</a>. Gaz odrzucany przez umierającą gwiazdę centralną tworzy symetryczne wzory niespotykane w typowych chaotycznych eksplozjach.</figcaption></figure> <p>Badanie <a href="/wiki/Gwiazda" title="Gwiazda">gwiazd</a> i opisywanie ich zmian jako <a href="/wiki/Ewolucja_gwiazd" title="Ewolucja gwiazd">ewolucji gwiazd</a> jest podstawą do zrozumienia Wszechświata. Zagadnienia te poznaje się poprzez obserwacje oraz symulacje komputerowe wnętrza gwiazd<sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz19947–18_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz19947–18-63">[63]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Powstawanie_gwiazd" title="Powstawanie gwiazd">Powstawanie gwiazd</a> zachodzi w gęstych obszarach gazu i pyłu, znanych jako <a href="/wiki/Ob%C5%82ok_molekularny" title="Obłok molekularny">obłoki molekularne</a>. Pod wpływem zaburzeń takich, jak oddziaływanie lub zderzenie obłoków, silne promieniowanie pochodzące od pobliskich eksplozji kosmicznych, w obłoku pojawiają się obszary o zwiększonej gęstości, które zapadają się pod wpływem własnej grawitacji i powstaje <a href="/wiki/Protogwiazda" title="Protogwiazda">protogwiazda</a>. W centrum obszaru o odpowiednio dużej masie temperatura rośnie do takiej, aż zaczynają zachodzić <a href="/wiki/Reakcja_termoj%C4%85drowa" title="Reakcja termojądrowa">reakcje termojądrowe</a> i powstaje gwiazda<sup id="cite_ref-Smith2004_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-Smith2004-64">[64]</a></sup>. Własności tak powstałej gwiazdy zależą przede wszystkim od jej masy początkowej. Im większa masa, tym szybciej zachodzą reakcje termojądrowe i tym szybciej wyczerpuje się zapas wodoru w jądrze gwiazdy. W miarę upływu czasu wodór zostaje całkowicie zamieniony w hel i gwiazda przyspiesza ewolucję. „Spalanie” helu wymaga wyższej temperatury, zatem gwiazda zarówno zwiększa rozmiary, jak i gęstość w jądrze. Tak powstały <a href="/wiki/Czerwony_olbrzym" title="Czerwony olbrzym">czerwony olbrzym</a> żyje krótko, zapasy helu szybko wyczerpują się. Bardzo masywne gwiazdy przechodzą przez szereg kolejnych coraz krótszych etapów, wytwarzając coraz cięższe pierwiastki<sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz1994_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz1994-65">[65]</a></sup><span class="problemy problemy-w-odn" aria-hidden="true" data-nosnippet="" data-problemy="ODN: brak numeru strony"> </span>. </p><p>Ostateczny los gwiazdy zależy od jej masy, gwiazda o masie większej niż osiem <a href="/wiki/Masa_S%C5%82o%C5%84ca" title="Masa Słońca">mas Słońca</a> wybucha jako <a href="/wiki/Supernowa" title="Supernowa">supernowa</a><sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz1994173–178_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz1994173–178-66">[66]</a></sup>, podczas gdy gwiazdy o mniejszej masie tworzą <a href="/wiki/Mg%C5%82awica_planetarna" title="Mgławica planetarna">mgławicę planetarną</a>, a następnie kończą ewolucję jako <a href="/wiki/Bia%C5%82y_karze%C5%82" title="Biały karzeł">białe karły</a><sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz1994111–118_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz1994111–118-67">[67]</a></sup>. Pozostałością po wybuchu supernowej jest gęsta <a href="/wiki/Gwiazda_neutronowa" title="Gwiazda neutronowa">gwiazda neutronowa</a> lub, jeśli masa gęstego jądra przekroczy ponad trzykrotnie masę Słońca, powstanie <a href="/wiki/Czarna_dziura" title="Czarna dziura">czarna dziura</a><sup id="cite_ref-Cambridge_atlas_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cambridge_atlas-68">[68]</a></sup>. Ciasne <a href="/wiki/Gwiazda_podw%C3%B3jna" title="Gwiazda podwójna">układy podwójne gwiazd</a> mają bardziej złożone ścieżki ewolucyjne, przekaz masy od towarzysza do białego karła może spowodować wybuch supernowej<sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz1994189–210_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz1994189–210-69">[69]</a></sup>. Mgławice planetarne i supernowe są niezbędne do wzbogacania ośrodka międzygwiazdowego w pierwiastki ciężkie; bez nich wszystkie nowe gwiazdy zbudowane byłyby tylko z wodoru i helu<sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz1994245-256_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz1994245-256-70">[70]</a></sup>. </p><p>Prawie wszystkie pierwiastki cięższe niż <a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">wodór</a> i <a href="/wiki/Hel_(pierwiastek)" title="Hel (pierwiastek)">hel</a> powstały w wyniku reakcji termojądrowych we wnętrzach gwiazd<sup id="cite_ref-CITEREFHarpaz19947–18_63-1" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFHarpaz19947–18-63">[63]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_galaktyczna">Astronomia galaktyczna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Astronomia galaktyczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia galaktyczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg/220px-Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg.png" decoding="async" width="220" height="198" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg/330px-Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg/440px-Ramiona_Drogi_Mlecznej_ssc2008-10.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="461" /></a><figcaption>Obserwowana struktura ramion spiralnych <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Drogi Mlecznej</a></figcaption></figure> <p>Układ Słoneczny znajduje się na peryferiach galaktyki spiralnej z poprzeczką, znanej jako <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Droga Mleczna</a>, która jest częścią Lokalnej Grupy galaktyk. Droga Mleczna jest obracającą się masą gazu, pyłu, gwiazd i innych obiektów, utrzymywanych przez wzajemne przyciąganie grawitacyjne. Ponieważ Ziemia znajduje się w pyłowym ramieniu spiralnym (w jego zewnętrznej części), pył ten przesłania widok i znaczna część Drogi Mlecznej nie jest widoczna w zakresie optycznym. </p><p>W <a href="/wiki/Centrum_Galaktyki" title="Centrum Galaktyki">centrum Drogi Mlecznej</a> jest jej <a href="/wiki/J%C4%85dro_galaktyki" title="Jądro galaktyki">jądro</a> otoczone przez <a href="/wiki/Centralne_zgrubienie_galaktyczne" title="Centralne zgrubienie galaktyczne">zgrubienie centralne</a> z niewyraźną poprzeczką, a w środku tej struktury znajduje się <a href="/wiki/Supermasywna_czarna_dziura" title="Supermasywna czarna dziura">supermasywna czarna dziura</a>. Dalej rozciąga się <a href="/wiki/Dysk_galaktyczny" title="Dysk galaktyczny">dysk galaktyczny</a>, w którym można wyodrębnić cztery <a href="/wiki/Rami%C4%99_spiralne" title="Ramię spiralne">ramiona spiralne</a>. Jest to obszar intensywnego powstawania gwiazd, który zawiera wiele gwiazd młodych, należących do <a href="/wiki/Populacje_gwiazdowe#Gwiazdy_I_populacji" title="Populacje gwiazdowe">I populacji gwiazdowej</a>. Dysk otoczony jest kulistym halo starych <a href="/wiki/Populacje_gwiazdowe" title="Populacje gwiazdowe">gwiazd II populacji</a>, jak również stosunkowo gęstymi gromadami gwiazd określanymi jako gromady kuliste<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71">[71]</a></sup><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72">[72]</a></sup>. </p><p>Przestrzeń pomiędzy gwiazdami wypełnia <a href="/wiki/O%C5%9Brodek_mi%C4%99dzygwiazdowy" title="Ośrodek międzygwiazdowy">ośrodek międzygwiazdowy</a> o niewielkiej gęstości materii. Obszary najgęstsze to <a href="/wiki/Ob%C5%82ok_molekularny" title="Obłok molekularny">obłoki molekularne</a>, zawierające <a href="/wiki/Wod%C3%B3r" title="Wodór">wodór cząsteczkowy</a>, inne pierwiastki oraz związki chemiczne, w nich formują się obszary powstawania gwiazd. Najpierw pojawia się <a href="/wiki/Ciemna_mg%C5%82awica" title="Ciemna mgławica">ciemna mgławica</a>, która następnie zagęszcza się, zapadając grawitacyjnie (rozmiar obszaru określa <a href="/w/index.php?title=D%C5%82ugo%C5%9B%C4%87_Jeansa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Długość Jeansa (strona nie istnieje)">długość Jeansa</a>), tworząc zwarte <a href="/wiki/Protogwiazda" title="Protogwiazda">protogwiazdy</a><sup id="cite_ref-Smith2004_64-1" class="reference"><a href="#cite_note-Smith2004-64">[64]</a></sup>. </p><p>Gdy pojawi się więcej masywnych gwiazd, przekształcają one obłok macierzysty w <a href="/wiki/Obszar_H_II" title="Obszar H II">obszar H II</a>, obłok zjonizowanej i świecącej plazmy. <a href="/wiki/Wiatr_s%C5%82oneczny" title="Wiatr słoneczny">Wiatr gwiazdowy</a> i wybuchy tych gwiazd jako <a href="/wiki/Supernowa" title="Supernowa">supernowych</a> powodują stopniowe rozproszenie obłoku, pozostawiając jedną lub kilka <a href="/wiki/Gromada_otwarta" title="Gromada otwarta">otwartych gromad gwiazd</a>. Gromady te też ulegają stopniowo rozproszeniu, a gwiazdy dołączają do ogólnej populacji gwiazd <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Mlecznej Drogi</a><sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73">[73]</a></sup>. </p><p>Badania ruchu materii w Drodze Mlecznej i innych galaktykach pokazały, że materii jest więcej, niż by to wynikało z ilości materii świecącej. Całkowitą masę galaktyki dominuje halo <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemnej materii</a>, a jej natura pozostaje nieznana<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74">[74]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Astronomia_pozagalaktyczna">Astronomia pozagalaktyczna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Astronomia pozagalaktyczna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia pozagalaktyczna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Grav.lens1.arp.750pix.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Grav.lens1.arp.750pix.jpg/220px-Grav.lens1.arp.750pix.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Grav.lens1.arp.750pix.jpg/330px-Grav.lens1.arp.750pix.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Grav.lens1.arp.750pix.jpg/440px-Grav.lens1.arp.750pix.jpg 2x" data-file-width="2022" data-file-height="2022" /></a><figcaption>Obraz pokazuje szereg niebieskawych, łukowato wygiętych obiektów, które są wielokrotnymi obrazami tej samej galaktyki, które powstały w wyniku <a href="/wiki/Soczewkowanie_grawitacyjne" title="Soczewkowanie grawitacyjne">soczewkowania grawitacyjnego</a> światła odleglejszych galaktyk przez gromadę żółtych galaktyk znajdujących się pośrodku obrazu. Zjawisko soczewki wywołane jest przez pole grawitacyjne gromady, które zakrzywia tor promieni świetlnych, potęgując jasność i powodując odkształcenie obrazu odległych galaktyk.</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_pozagalaktyczna" title="Astronomia pozagalaktyczna">Astronomia pozagalaktyczna</a>.</i></div> <p>Badanie obiektów znajdujących się poza naszą galaktyką to przede wszystkim badania <a href="/wiki/Powstawanie_galaktyk" title="Powstawanie galaktyk">powstawania i ewolucji galaktyk</a> i ich <a href="/wiki/Klasyfikacja_galaktyk_Hubble%E2%80%99a" title="Klasyfikacja galaktyk Hubble’a">morfologii</a>, w tym badania <a href="/wiki/Galaktyka_aktywna" title="Galaktyka aktywna">aktywnych jąder galaktyk</a>, a także badania rozkładu przestrzennego galaktyk, czyli grup i <a href="/wiki/Gromada_galaktyk" title="Gromada galaktyk">gromad galaktyk</a>. Ten ostatni aspekt jest ważny dla zrozumienia <a href="/w/index.php?title=Wielkoskalowa_struktura_Wszech%C5%9Bwiata&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wielkoskalowa struktura Wszechświata (strona nie istnieje)">wielkoskalowej struktury Wszechświata</a>. </p><p>Poszczególne <a href="/wiki/Galaktyka" title="Galaktyka">galaktyki</a> cechuje na ogół dobrze określony kształt, co pozwoliło na rozwinięcie systemu ich klasyfikacji. Galaktyki dzieli się na ogół na <a href="/wiki/Galaktyka_spiralna" title="Galaktyka spiralna">galaktyki spiralne</a>, <a href="/wiki/Galaktyka_eliptyczna" title="Galaktyka eliptyczna">galaktyki eliptyczne</a> i <a href="/wiki/Galaktyka_nieregularna" title="Galaktyka nieregularna">galaktyki nieregularne</a><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75">[75]</a></sup>. </p><p>Galaktyki eliptyczne mają kształt <a href="/wiki/Elipsoida" title="Elipsoida">elipsoidalny</a>. Gwiazdy w galaktyce poruszają się po orbitach rozłożonych dość przypadkowo bez wyraźnie wyróżnionego kierunku. Galaktyki te zawierają niewielkie ilości pyłu międzygwiazdowego, nieliczne obszary powstawania gwiazd, a gwiazdy są stare. Galaktyki eliptyczne występują najczęściej w jądrach gromad galaktyk i powstały prawdopodobnie w wyniku połączenia się kilku dużych galaktyk. </p><p>Galaktyka spiralna jest zbudowana ze spłaszczonego wirującego dysku, przechodzącego w centrum galaktyki w wyraźne <a href="/wiki/Centralne_zgrubienie_galaktyczne" title="Centralne zgrubienie galaktyczne">zgrubienie centralne</a> i ewentualnie poprzeczkę, a w dysku można wyróżnić rozwijające się na zewnątrz ramiona spiralne. Ramiona te to obszary zawierające znaczne ilości gazu i pyłu, w których powstają młode masywne i gorące gwiazdy, barwiące ramiona na niebiesko. Galaktyki spiralne są na ogół otoczone przez <a href="/wiki/Halo_galaktyczne" title="Halo galaktyczne">halo</a> składające się ze starszych gwiazd. Zarówno <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Droga Mleczna</a>, jak i <a href="/wiki/Galaktyka_Andromedy" title="Galaktyka Andromedy">galaktyka Andromedy</a> zaliczane są do galaktyk spiralnych. </p><p>Galaktyki nieregularne nie mają regularnych kształtów i nie są ani eliptyczne, ani spiralne. Około 1/4 wszystkich galaktyk należy do tej klasy, a nieregularny kształt może być wynikiem oddziaływania grawitacyjnego z innymi galaktykami. </p><p><a href="/wiki/Galaktyka_aktywna" title="Galaktyka aktywna">Galaktyka aktywna</a> to taka galaktyka, w której znaczna część jasności pochodzi z innych źródeł niż świecenie gwiazd i typowej materii międzygwiazdowej. Świecenie to pochodzi ze zwartego obszaru w jądrze, a źródłem energii tego procesu jest opadanie materii na <a href="/wiki/Supermasywna_czarna_dziura" title="Supermasywna czarna dziura">supermasywną czarną dziurę</a>. </p><p><a href="/wiki/Radiogalaktyka" title="Radiogalaktyka">Radiogalaktyka</a> to galaktyka aktywna intensywnie świecąca w zakresie radiowym, wyrzucająca strumień gazu z jądra i produkująca olbrzymie obłoki aktywne radiowo. Inne galaktyki aktywne świecą nie tak jasno w zakresie radiowym, ale wszystkie, także <a href="/wiki/Galaktyka_Seyferta" title="Galaktyka Seyferta">galaktyki Seyferta</a>, <a href="/wiki/Kwazar" title="Kwazar">kwazary</a> i <a href="/wiki/Blazar" title="Blazar">blazary</a> świecą w zakresie wysokich energii. Kwazary są najjaśniejszymi stale świecącymi źródłami promieniowania we Wszechświecie<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76">[76]</a></sup>. </p><p>Grupy i gromady galaktyk to elementy wielkoskalowej struktury Wszechświata. Struktura ta ma charakter hierarchiczny, a największe struktury to <a href="/wiki/Supergromada" title="Supergromada">supergromady galaktyk</a>. Struktura ta powstaje, ponieważ początkowe niejednorodności we Wszechświecie narastają skutkiem działania grawitacji, powodując grupowanie się materii w formie <a href="/wiki/W%C5%82%C3%B3kno_(astronomia)" title="Włókno (astronomia)">włókien</a>, ścian i rozdzielających je <a href="/wiki/Pustka_(astronomia)" title="Pustka (astronomia)">pustek</a><sup id="cite_ref-evolving_universe_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-evolving_universe-77">[77]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kosmologia">Kosmologia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Kosmologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kosmologia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Kosmologia_obserwacyjna" title="Kosmologia obserwacyjna">Kosmologia obserwacyjna</a>.</i></div> <p><a href="/wiki/Kosmologia" title="Kosmologia">Kosmologię</a> (z greckiego <span lang="grc">κόσμος</span> <i>kósmos</i> ‘świat’, ‘kosmos’ i <span lang="grc">λόγος</span> <i>lógos</i> ‘słowo’, ‘nauka’, ‘badania’) można uznać za badanie Wszechświata jako całości. Obserwacje wielkoskalowej struktury Wszechświata przyniosły głębokie zrozumienie powstawania i ewolucji Wszechświata. Podstawą współczesnej kosmologii jest ogólnie przyjęta teoria <a href="/wiki/Wielki_Wybuch" title="Wielki Wybuch">Wielkiego Wybuchu</a>, w którym nasz Wszechświat powstał w jednej chwili 13,7 miliarda lat temu i od tego momentu rozszerza się<sup id="cite_ref-Dodelson2003_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dodelson2003-78">[78]</a></sup>. Koncepcja Wielkiego Wybuchu została powszechnie zaakceptowana po odkryciu w 1965 roku mikrofalowego promieniowania tła<sup id="cite_ref-Dodelson2003_78-1" class="reference"><a href="#cite_note-Dodelson2003-78">[78]</a></sup>. </p><p>W trakcie ekspansji Wszechświat przeszedł szereg etapów ewolucyjnych. Rozważania teoretyczne najwcześniejszego etapu ewolucji sugerują, że Wszechświat przeszedł przez fazę niezwykle gwałtownej ekspansji (<a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">epoka inflacji</a>), co spowodowało ujednolicenie warunków początkowych. Następnie w wyniku <a href="/wiki/Nukleosynteza" title="Nukleosynteza">nukleosyntezy</a> ukształtowała się zawartość pierwiastków wczesnego Wszechświata<sup id="cite_ref-Dodelson2003_78-2" class="reference"><a href="#cite_note-Dodelson2003-78">[78]</a></sup>. </p><p>Gdy w stygnącym Wszechświecie powstały atomy, przestrzeń stała się przezroczysta dla uwolnionego promieniowania, które obserwuje się dziś jako <a href="/wiki/Mikrofalowe_promieniowanie_t%C5%82a" title="Mikrofalowe promieniowanie tła">mikrofalowe promieniowanie tła</a>. Ekspandujący Wszechświat wszedł w epokę <a href="/wiki/Wieki_ciemne_(astronomia)" title="Wieki ciemne (astronomia)">Wieków ciemnych</a>, w czasie których nie było jeszcze żadnych gwiazd<sup id="cite_ref-cosmology_101_79-0" class="reference"><a href="#cite_note-cosmology_101-79">[79]</a></sup>. Narastały jednak w sposób hierarchiczny zaburzenia gęstości, które w postaci znikomych zaburzeń pozostały po epoce inflacji. Materia gromadziła się w obszarach gęściejszych, aż powstawać zaczęły <a href="/wiki/Populacje_gwiazdowe" title="Populacje gwiazdowe">pierwsze gwiazdy</a>. Te masywne gwiazdy spowodowały zarówno zjawisko <a href="/w/index.php?title=Rejonizacja_(astronomia)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rejonizacja (astronomia) (strona nie istnieje)">rejonizacji</a>, czyli ponownej jonizacji ośrodka, jak i wytworzyły pierwsze pierwiastki ciężkie<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80">[80]</a></sup>. </p><p>Grawitacja powodowała dalsze potęgowanie niejednorodności w rozkładzie materii, powodując powstawanie <a href="/wiki/W%C5%82%C3%B3kno_(astronomia)" title="Włókno (astronomia)">włókien</a> i <a href="/wiki/Pustka_(astronomia)" title="Pustka (astronomia)">pustek</a>. W największych zagęszczeniach gazu i pyłu zaczęły powstawać pierwsze prymitywne galaktyki. Galaktyki te rosły przez przyciąganie materii z otaczającego ośrodka, a także często grupowały się w <a href="/wiki/Gromada_galaktyk" title="Gromada galaktyk">gromady galaktyk</a>, a następnie w <a href="/wiki/Supergromada" title="Supergromada">supergromady</a><sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81">[81]</a></sup>. </p><p>Fundamentalną własnością Wszechświata jest istnienie <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemnej materii</a> i <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemnej energii</a>. Obecnie uważa się, że te dwie formy materii składają się na 96% masy całego Wszechświata. Intensywnie prowadzone badania mają na celu wyjaśnienie fizycznej natury tych składników<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82">[82]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Badania_interdyscyplinarne">Badania interdyscyplinarne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Badania interdyscyplinarne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Badania interdyscyplinarne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Astronomia i astrofizyka posiada znaczące powiązania interdyscyplinarne z innymi ważnymi dziedzinami nauki. <a href="/wiki/Archeoastronomia" title="Archeoastronomia">Archeoastronomia</a> jest nauką o starożytnej lub tradycyjnej astronomii osadzonej w kontekście kulturowym z wykorzystaniem dowodów <a href="/wiki/Archeologia" title="Archeologia">archeologicznych</a> i <a href="/wiki/Antropologia" title="Antropologia">antropologicznych</a>. <a href="/wiki/Astrobiologia" title="Astrobiologia">Astrobiologia</a> jest nauką o możliwości pojawienia się i ewolucji systemów biologicznych we Wszechświecie ze szczególnym naciskiem na możliwość życia na lądzie. </p><p>Badanie <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_chemiczny" title="Związek chemiczny">związków chemicznych</a> znajdujących się w przestrzeni kosmicznej, w tym ich powstawania, oddziaływań i rozpadu, nosi nazwę <a href="/wiki/Astrochemia" title="Astrochemia">astrochemii</a>. Związki te zwykle znajdują się w <a href="/wiki/Ob%C5%82ok_molekularny" title="Obłok molekularny">obłokach molekularnych</a>, choć mogą występować również w gwiazdach o niskiej temperaturze, <a href="/wiki/Br%C4%85zowy_karze%C5%82" title="Brązowy karzeł">brązowych karłach</a> i planetach. <a href="/wiki/Kosmochemia" title="Kosmochemia">Kosmochemia</a> to badania substancji chemicznych znajdujących się w <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny" title="Układ Słoneczny">Układzie Słonecznym</a>, w tym pochodzenia pierwiastków i zmian proporcji w <a href="/wiki/Izotopy" title="Izotopy">izotopach</a>. Obie te dziedziny stanowią nakładanie się dziedzin astronomii i chemii. W <i><a href="/w/index.php?title=Astronomia_%C5%9Bledcza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astronomia śledcza (strona nie istnieje)">astronomii śledczej</a></i> metody pochodzące z astronomii zostają użyte do rozwiązania problemów prawa i historii, w szczególności do datowania wydarzeń. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Astronomowie">Astronomowie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Astronomowie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomowie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Główny artykuł: <a href="/wiki/Lista_astronom%C3%B3w" title="Lista astronomów">Lista astronomów</a>.</i></div> <p>Poniższa tabela zawiera niektóre nazwiska astronomów wraz z opisem ich osiągnięć, będących przełomowymi momentami w postrzeganiu Wszechświata. </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Rok </th> <th>Astronom </th> <th>Osiągnięcia </th></tr> <tr> <td>ok. 250 p.n.e. </td> <td><a href="/wiki/Arystarch_z_Samos" title="Arystarch z Samos">Arystarch</a> </td> <td style="text-align:left;">Pierwsza osoba, która zaproponowała <a href="/wiki/Heliocentryzm" title="Heliocentryzm">heliocentryczny model</a> Wszechświata. </td></tr> <tr> <td>ok. 150 p.n.e.<br />150 n.e. </td> <td><a href="/wiki/Hipparchos_z_Nikei" title="Hipparchos z Nikei">Hipparchos z Nikei</a> oraz <a href="/wiki/Klaudiusz_Ptolemeusz" title="Klaudiusz Ptolemeusz">Ptolemeusz</a> </td> <td style="text-align:left;">Hipparch sklasyfikował gwiazdy według <a href="/wiki/Obserwowana_wielko%C5%9B%C4%87_gwiazdowa" title="Obserwowana wielkość gwiazdowa">jasności obserwowanej</a>. Określił pozycje ponad tysiąca jasnych gwiazd, próbował wyjaśnić zagadki astronomiczne bez obalania jedynego słusznego w tamtych czasach <a href="/wiki/Teoria_geocentryczna" title="Teoria geocentryczna">geocentrycznego modelu</a> Wszechświata; przyjął dwa zasadnicze modele ruchu planet – ekscentryk oraz deferent z epicyklem. Innowacją Ptolemeusza było poszerzenie tego modelu o pojęcie <a href="/wiki/Ekwant" title="Ekwant">ekwantu</a>. </td></tr> <tr> <td>ok. 1250 </td> <td><a href="/wiki/Nasir_ad-Din_Tusi" title="Nasir ad-Din Tusi">Nasir ad-Din Tusi</a> </td> <td style="text-align:left;">Ten perski astronom stworzył pierwszą wystawę całego systemu planetarnego, w płaskiej oraz sferycznej <a href="/wiki/Trygonometria" title="Trygonometria">trygonometrii</a>. Stworzył bardzo dokładne tabele ruchów planetarnych oraz nazwał wiele gwiazd. Jego system był najbardziej zaawansowanym w tamtym okresie i był używany do momentu wprowadzenia heliocentrycznego modelu Wszechświata. Określił wartość <a href="/wiki/Precesja" title="Precesja">precesji</a> <a href="/wiki/R%C3%B3wnonoc" title="Równonoc">równonocy</a> równą 51' oraz przyczynił się do skonstruowania <a href="/wiki/Astrolabium" title="Astrolabium">astrolabium</a><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2018-12">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </td></tr> <tr> <td>1543 </td> <td><a href="/wiki/Miko%C5%82aj_Kopernik" title="Mikołaj Kopernik">Mikołaj Kopernik</a> </td> <td style="text-align:left;">Na podstawie własnych obserwacji opracował heliocentryczny model Układu Słonecznego opisany w <i><a href="/wiki/De_revolutionibus_orbium_coelestium" title="De revolutionibus orbium coelestium">De revolutionibus orbium coelestium</a></i>. </td></tr> <tr> <td>ok. 1600 </td> <td><a href="/wiki/Tycho_Brahe" title="Tycho Brahe">Tycho Brahe</a> </td> <td style="text-align:left;">Konstruktor instrumentarium astronomicznego okresu przedteleskopowego, zebrał materiał obserwacyjny stanowiący podstawę prac <a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Keplera</a>. </td></tr> <tr> <td>1609 </td> <td><a href="/wiki/Galileusz" title="Galileusz">Galileusz</a> </td> <td style="text-align:left;">Był pierwszym, który użył przyrządu optycznego, teleskopu, do obserwacji nieba. Za własne odkrycia został dożywotnio skazany przez edykt <a href="/wiki/Inkwizycja" title="Inkwizycja">Inkwizycji</a> na areszt domowy. Wyrok zniósł 359 lat później papież <a href="/wiki/Jan_Pawe%C5%82_II" title="Jan Paweł II">Jan Paweł II</a>. </td></tr> <tr> <td>1619 </td> <td><a href="/wiki/Johannes_Kepler" title="Johannes Kepler">Johannes Kepler</a> </td> <td style="text-align:left;">Stwierdził, że <a href="/wiki/Orbita" title="Orbita">orbity</a> planet są <a href="/wiki/Elipsa" title="Elipsa">eliptyczne</a>, a stosunek kwadratu okresu obiegu wokół Słońca do sześcianu wielkiej półosi orbity planety jest stały dla wszystkich planet w Układzie Słonecznym, co zawarł w <i><a href="/wiki/Prawa_Keplera" title="Prawa Keplera">prawach Keplera</a></i>. </td></tr> <tr> <td>1687 </td> <td><a href="/wiki/Isaac_Newton" title="Isaac Newton">Isaac Newton</a> </td> <td style="text-align:left;">Opublikował <i>Philosophiae Naturalis Principia Mathematica</i>, zawierające fundamentalne w <a href="/wiki/Mechanika" title="Mechanika">mechanice</a> <i><a href="/wiki/Zasady_dynamiki_Newtona" title="Zasady dynamiki Newtona">Zasady dynamiki Newtona</a></i>, które wyjaśniły prawa Keplera dotyczące ruchu planet. Określił orbity planet. </td></tr> <tr> <td>1912 </td> <td><a href="/wiki/Henrietta_Leavitt" title="Henrietta Leavitt">Henrietta Leavitt</a> </td> <td style="text-align:left;">Skatalogowała gwiazdy pulsujące zwane <a href="/wiki/Cefeida" title="Cefeida">cefeidami</a> znajdujące się w <a href="/wiki/Ob%C5%82oki_Magellana" title="Obłoki Magellana">Obłokach Magellana</a>, odkryła związek między jasnością i okresem ich pulsacji, dzięki czemu służą one do pomiaru odległości. </td></tr> <tr> <td>1916 </td> <td><a href="/wiki/Albert_Einstein" title="Albert Einstein">Albert Einstein</a> </td> <td style="text-align:left;">Choć nie był astronomem tylko fizykiem teoretykiem, jego <a href="/wiki/Og%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Ogólna teoria względności">ogólna</a> i <a href="/wiki/Szczeg%C3%B3lna_teoria_wzgl%C4%99dno%C5%9Bci" title="Szczególna teoria względności">szczególna teoria względności</a> ma ogromny wkład w rozwój i zrozumienie praw rządzących Wszechświatem. </td></tr> <tr> <td>1919 </td> <td><a href="/wiki/Karl_Schwarzschild" title="Karl Schwarzschild">Karl Schwarzschild</a> </td> <td style="text-align:left;">Pionier współczesnej astrofizyki. Opracował metodę pomiaru natężenia światła gwiazd zmiennych, przyczynił się do rozwoju teorii ewolucji gwiazd, zajmował się również spektroskopią, teorią kwantów i ogólną teorią względności. </td></tr> <tr> <td>1924 </td> <td><a href="/wiki/Edwin_Hubble" title="Edwin Hubble">Edwin Hubble</a> </td> <td style="text-align:left;">Poprzez obserwacje cefeid pokazał, że nasza Galaktyka nie jest jedyną we Wszechświecie. Przede wszystkim jednak odkrył rozszerzanie się Wszechświata (<a href="/wiki/Prawo_Hubble%E2%80%99a-Lema%C3%AEtre%E2%80%99a" title="Prawo Hubble’a-Lemaître’a">prawo Hubble’a</a>). <a href="/wiki/Kosmiczny_Teleskop_Hubble%E2%80%99a" title="Kosmiczny Teleskop Hubble’a">Kosmiczny Teleskop Hubble’a</a> został nazwany na jego cześć. </td></tr> <tr> <td>1928 </td> <td><a href="/wiki/Subrahmanyan_Chandrasekhar" title="Subrahmanyan Chandrasekhar">Subramanyan Chandrasekhar</a> </td> <td style="text-align:left;">Zajmował się astrofizyką wnętrz gwiazdowych; znany głównie za określenie wpływu szczególnej teorii względności na ewolucję gwiazd. Był pierwszym, który oszacował <a href="/wiki/Granica_Chandrasekhara" title="Granica Chandrasekhara">limit Chandrasekhara</a> dla <a href="/wiki/Bia%C5%82y_karze%C5%82" title="Biały karzeł">białych karłów</a>. </td></tr> <tr> <td>1992 </td> <td><a href="/wiki/Aleksander_Wolszczan" title="Aleksander Wolszczan">Aleksander Wolszczan</a> </td> <td style="text-align:left;">Odkrył pierwsze <a href="/wiki/Planeta_pozas%C5%82oneczna" title="Planeta pozasłoneczna">egzoplanety</a>. </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Astronomia_amatorska">Astronomia amatorska</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Astronomia amatorska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Astronomia amatorska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Astronomia_amatorska" title="Astronomia amatorska">Astronomia amatorska</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Telescope_trailer_22.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Telescope_trailer_22.jpg/170px-Telescope_trailer_22.jpg" decoding="async" width="170" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Telescope_trailer_22.jpg/255px-Telescope_trailer_22.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Telescope_trailer_22.jpg/340px-Telescope_trailer_22.jpg 2x" data-file-width="540" data-file-height="700" /></a><figcaption>Astronomowie amatorzy budują własne przyrządy, urządzają gwiezdne przyjęcia i spotkania takie jak <a href="/w/index.php?title=Stellafane&action=edit&redlink=1" class="new" title="Stellafane (strona nie istnieje)">Stellafane</a>.</figcaption></figure> <p>Astronomia jest jedną z nauk, do rozwoju której najbardziej mogą przyczynić się amatorzy<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83">[83]</a></sup>. Astronomowie amatorzy jako grupa prowadzą obserwacje różnych ciał niebieskich i zjawisk, czasem przy pomocy urządzeń, które sami budują. Najbardziej typowe cele obserwacji astronomów amatorów to Księżyc, planety, gwiazdy, komety, deszcze meteorów i różne obiekty głębokiego nieba takie jak gromady gwiazd, galaktyki i mgławice. Jedna z gałęzi astronomii amatorskiej, astrofotografia amatorska, polega na fotografowaniu nocnego nieba. Wielu amatorów specjalizuje się w obserwacji poszczególnych obiektów, interesują ich określone rodzaje obiektów lub typy zdarzeń<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84">[84]</a></sup><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85">[85]</a></sup>. </p><p>Większość amatorów pracuje w zakresie widzialnym, ale nieliczni eksperymentują też z długościami fali spoza widma widzialnego. Obejmuje to wykorzystywanie filtrów podczerwonych do konwencjonalnych teleskopów, a także korzystanie z radioteleskopów. Pionierem amatorskiej radioastronomii był <a href="/wiki/Karl_Guthe_Jansky" title="Karl Guthe Jansky">Karl Jansky</a>, który rozpoczął obserwację nieba w paśmie radiowym w 1930 roku. Szereg astronomów amatorów korzysta albo z samodzielnie skonstruowanych teleskopów, albo z radioteleskopów, które były zbudowane do prowadzenia obserwacji profesjonalnych, ale później zostały udostępnione amatorom (np. <a href="/w/index.php?title=One-Mile_Telescope&action=edit&redlink=1" class="new" title="One-Mile Telescope (strona nie istnieje)">One-Mile Telescope</a>)<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86">[86]</a></sup><sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87">[87]</a></sup>. </p><p>Astronomowie amatorzy nadal mają ważny wkład w rozwój astronomii. W gruncie rzeczy jest to jedna z nielicznych dyscyplin naukowych, w których wkład amatorów jest bardzo wartościowy. Amatorzy prowadzą obserwacje zaćmień, które są wykorzystywane do dokładniejszego mierzenia orbit małych planet. Odkrywają komety, prowadzą cenne regularne obserwacje gwiazd zmiennych, zamieszczając swoje wyniki w ogólnodostępnej bazie danych (patrz <a href="/wiki/American_Association_of_Variable_Star_Observers" title="American Association of Variable Star Observers">American Association of Variable Star Observers</a>). Postęp w technologii cyfrowej pozwolił astronomom amatorom na znakomite osiągnięcia w astrofotografii<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88">[88]</a></sup><sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89">[89]</a></sup><sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90">[90]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Główne_problemy"><span id="G.C5.82.C3.B3wne_problemy"></span>Główne problemy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Główne problemy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Główne problemy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Choć astronomia dokonała olbrzymiego postępu w zrozumieniu natury Wszechświata i jego zawartości, to zarazem postawiła niezwykle ważne pytania, które nadal pozostają bez odpowiedzi. Odpowiedź na niektóre z nich będzie wymagała zarówno konstrukcji nowych urządzeń badawczych naziemnych i satelitarnych, jak i postępu w fizyce teoretycznej i doświadczalnej. </p> <ul><li>Co odpowiada za obserwowany początkowy rozkład mas gwiazd, a precyzyjniej, dlaczego obserwuje się ten sam rozkład mas gwiazd niezależnie od warunków początkowych<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91">[91]</a></sup>? Potrzebujemy głębszego zrozumienia powstawania gwiazd i planet.</li> <li>Czy istnieje inne <a href="/wiki/%C5%BBycie_pozaziemskie" title="Życie pozaziemskie">życie we Wszechświecie</a>, czy istnieje pozaziemska inteligencja? Jeżeli tak, to jakie jest wyjaśnienie <a href="/wiki/Paradoks_Fermiego" title="Paradoks Fermiego">paradoksu Fermiego</a>? Istnienie życia poza Ziemią ma ważne naukowe i filozoficzne implikacje<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92">[92]</a></sup><sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93">[93]</a></sup>. Czy Układ Słoneczny jest przeciętnym układem?</li> <li>Co spowodowało powstanie Wszechświata? Czy przesłanka za hipotezą działania <a href="/wiki/Zasady_antropiczne" title="Zasady antropiczne">zasady antropicznej</a> jest poprawna? A jeśli tak, to czy jest to rezultat działania selekcji naturalnej na poziomie Wszechświata? Co spowodowało <a href="/wiki/Inflacja_kosmologiczna" title="Inflacja kosmologiczna">inflację kosmologiczną</a>, w której wyniku powstał jednorodny Wszechświat? Dlaczego występuje <a href="/w/index.php?title=Asymetria_barionowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Asymetria barionowa (strona nie istnieje)">asymetria barionowa</a>?</li> <li>Jaka jest natura <a href="/wiki/Ciemna_materia" title="Ciemna materia">ciemnej materii</a> i <a href="/wiki/Ciemna_energia" title="Ciemna energia">ciemnej energii</a>? Te dwie formy materii determinują ewolucję i przyszłość Wszechświata, a jednak ich natura pozostaje nieznana<sup id="cite_ref-physics_questions_94-0" class="reference"><a href="#cite_note-physics_questions-94">[94]</a></sup>. Jak będzie wyglądało ostateczne stadium ewolucji Wszechświata<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95">[95]</a></sup>?</li> <li>Jak powstały pierwsze <a href="/wiki/Galaktyka" title="Galaktyka">galaktyki</a>? Jak powstały <a href="/wiki/Supermasywna_czarna_dziura" title="Supermasywna czarna dziura">supermasywne czarne dziury</a>?</li> <li>Gdzie powstaje wysokoenergetyczne <a href="/wiki/Promieniowanie_kosmiczne" title="Promieniowanie kosmiczne">promieniowanie kosmiczne</a>?</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Kraków-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kraków_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Agnieszka Maciąg-Fiedler: <i>Astrorum divina ars et sciencia. Słownictwo astronomiczne w łacińskich pismach polskich autorów doby średniowiecza</i>. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2016.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Astrorum+divina+ars+et+sciencia.+S%C5%82ownictwo+astronomiczne+w+%C5%82aci%C5%84skich+pismach+polskich+autor%C3%B3w+doby+%C5%9Bredniowiecza&rft.aulast=Maci%C4%85g-Fiedler&rft.aufirst=Agnieszka&rft.date=2016&rft.pub=Instytut+J%C4%99zyka+Polskiego+PAN&rft.place=Krak%C3%B3w"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-new_cosmos-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-new_cosmos_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Albrecht Unsöld, Baschek, Bodo; Brewer, W.D. (translator): <i>The New Cosmos: An Introduction to Astronomy and Astrophysics</i>. Berlin, New York: Springer, 2001. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/3540678778" title="Specjalna:Książki/3540678778">ISBN <span class="isbn">3-540-67877-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+New+Cosmos%3A+An+Introduction+to+Astronomy+and+Astrophysics&rft.aulast=Uns%C3%B6ld&rft.aufirst=Albrecht&rft.pub=Springer&rft.place=Berlin%2C+New+York&rft.isbn=3-540-67877-8"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFFlis198514-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFFlis198514_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFFlis1985">Flis 1985 ↓</a></span>, s. 14.</span> </li> <li id="cite_note-scharrinhausen-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-scharrinhausen_4-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-scharrinhausen_4-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">B. Scharringhausen: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150117225715/http://curious.astro.cornell.edu/question.php?number=30">Curious About Astronomy: What is the difference between astronomy and astrophysics?</a>. [dostęp 2007-06-20]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://curious.astro.cornell.edu/question.php?number=30">tego adresu</a> (2015-01-17)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-odenwald-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-odenwald_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">S. Odenwald: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astronomycafe.net/qadir/q449.html">Archive of Astronomy Questions and Answers: What is the difference between astronomy and astrophysics?</a>. [dostęp 2010-11-16].</cite></span> </li> <li id="cite_note-pennstateerie-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pennstateerie_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130724042736/http://www.erie.psu.edu/academic/science/degrees/astronomy/astrophysics.htm">Penn State Erie-School of Science-Astronomy and Astrophysics</a>. [dostęp 2010-11-16]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.erie.psu.edu/academic/science/degrees/astronomy/astrophysics.htm">tego adresu</a> (2013-07-24)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3871846"><i>astrofizyka</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2023-04-21]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=astrofizyka&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3871846" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3871863"><i>astronomia</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">Encyklopedia PWN</a></i> [online], <a href="/wiki/Wydawnictwo_Naukowe_PWN" title="Wydawnictwo Naukowe PWN">Wydawnictwo Naukowe PWN</a><span class="accessdate"> [dostęp 2023-04-21]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=unknown&rft.atitle=astronomia&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.jtitle=%5B%5BWydawnictwo+Naukowe+PWN%5D%5D&rft_id=https%3A%2F%2Fencyklopedia.pwn.pl%2Fhaslo%2F%3B3871863" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/astrophysics">astrophysics</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>, <a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica Online</a>, britannica.com, 12 kwietnia 2023 [dostęp 2023-04-21].</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/astronomy">astronomy</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>, <a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica Online</a>, britannica.com, 5 stycznia 2023 [dostęp 2023-04-21].</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dictionary.obspm.fr/index.php?showAll=1&formSearchTextfield=astrophysics">astrophysics</a></i> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>, dictionary.obspm.fr [dostęp 2023-04-21].</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/871930.stm">Ice Age star map discovered</a>. bbc.co.uk. [dostęp 2012-11-13].</cite></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/science/nature/975360.stm">Oldest lunar calendar identified</a>. news.bbc.co.uk. [dostęp 2012-11-13].</cite></span> </li> <li id="cite_note-history-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-history_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFForbes1909">Forbes 1909 ↓</a></span><span class="problemy problemy-w-odn" aria-hidden="true" data-nosnippet="" data-problemy="ODN: brak numeru strony"> </span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Aaboe, A.. <em>Scientific Astronomy in Antiquity</em>. „<a href="/wiki/Philosophical_Transactions_of_the_Royal_Society" title="Philosophical Transactions of the Royal Society">Philosophical Transactions of the Royal Society</a>”. 276 (1257), s. 21–42, 1974. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1098/rsta.1974.0007">10.1098/rsta.1974.0007</a>. <a href="/wiki/JSTOR" title="JSTOR">JSTOR</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.jstor.org/stable/74272">74272</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Scientific+Astronomy+in+Antiquity&rft.jtitle=%5B%5BPhilosophical+Transactions+of+the+Royal+Society%5D%5D&rft.date=1974&rft.volume=276&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.au=Aaboe%2C+A.&rft.pages=21%E2%80%9342&rft_id=info:doi/10.1098%2Frsta.1974.0007"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/trzL">Eclipses and the Saros</a>. NASA. [dostęp 2007-10-28]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://sunearth.gsfc.nasa.gov/eclipse/SEsaros/SEsaros.html">tego adresu</a> (2012-05-24)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Fritz Krafft: Astronomy. W: <i><a href="/wiki/Realencyclop%C3%A4die_der_Classischen_Altertumswissenschaft" title="Realencyclopädie der Classischen Altertumswissenschaft">Brill's New Pauly</a></i>. Hubert Cancik, Helmuth Schneider. 2009.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%5B%5BRealencyclop%C3%A4die+der+Classischen+Altertumswissenschaft%7CBrill%27s+New+Pauly%5D%5D&rft.atitle=Astronomy&rft.aulast=Krafft&rft.aufirst=Fritz"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://mathshistory.st-andrews.ac.uk/Biographies/Hipparchus/">Astronomia</a> w <a href="/wiki/MacTutor_History_of_Mathematics_archive" title="MacTutor History of Mathematics archive">MacTutor History of Mathematics archive</a> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text">Thurston, H., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=rNpHjqxQQ9oC&pg=PA2"><i>Early Astronomy.</i></a> Springer, 1996. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0387948228" title="Specjalna:Książki/0387948228">ISBN <span class="isbn">0-387-94822-8</span></a> p. 2</span> </li> <li id="cite_note-insearchoflosttime-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-insearchoflosttime_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Jo Marchant. <em>In search of lost time</em>. „Nature”. 444 (7119), s. 534, 2006. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/444534a">10.1038/444534a</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17136067">17136067</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=In+search+of+lost+time&rft.jtitle=Nature&rft.date=2006&rft.volume=444&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Marchant&rft.aufirst=Jo&rft.pages=534&rft_id=info:pmid/17136067&rft_id=info:doi/10.1038%2F444534a"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Kennedy-1962-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kennedy-1962_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Edward S. Kennedy. <em>Review: </em>The Observatory in Islam and Its Place in the General History of the Observatory<em> by Aydin Sayili</em>. „<a href="/w/index.php?title=Isis_(czasopismo)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Isis (czasopismo) (strona nie istnieje)">Isis</a>”. 53 (2), s. 237–239, 1962. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/349558">10.1086/349558</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Review%3A+%27%27The+Observatory+in+Islam+and+Its+Place+in+the+General+History+of+the+Observatory%27%27+by+Aydin+Sayili&rft.jtitle=%5B%5BIsis+%28czasopismo%29%7CIsis%5D%5D&rft.date=1962&rft.volume=53&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Kennedy&rft.aufirst=Edward+S.&rft.pages=237%E2%80%93239&rft_id=info:doi/10.1086%2F349558"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Micheau-992-3-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Micheau-992-3_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Françoise Micheau: <i>The Scientific Institutions in the Medieval Near East w „Encyclopedia of the History of Arabic Science: Technology, alchemy and life sciences, Tom 3, Rushdī Rāshid & Régis Morelon”</i>. Routledge, London and New York: 1996, s. 992-993.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Scientific+Institutions+in+the+Medieval+Near+East+w+%E2%80%9EEncyclopedia+of+the+History+of+Arabic+Science%3A+Technology%2C+alchemy+and+life+sciences%2C+Tom+3%2C+Rushd%C4%AB+R%C4%81shid+%26+R%C3%A9gis+Morelon%E2%80%9D&rft.au=Fran%C3%A7oise+Micheau&rft.place=Routledge%2C+London+and+New+York&rft.pages=992-993"></span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Peter J Nas: <i>Urban Symbolism</i>. Brill Academic Publishers, 1993, s. 350. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9004098550" title="Specjalna:Książki/9004098550">ISBN <span class="isbn">9-0040-9855-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Urban+Symbolism&rft.aulast=Nas&rft.aufirst=Peter+J&rft.pub=Brill+Academic+Publishers&rft.pages=350&rft.isbn=9-0040-9855-0"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-NSOG-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-NSOG_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">George Robert Kepple, Glen W. Sanner: <i>The Night Sky Observer's Guide, Volume 1</i>. Willmann-Bell, Inc, 1998, s. 18. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0943396581" title="Specjalna:Książki/0943396581">ISBN <span class="isbn">0-943396-58-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Night+Sky+Observer%27s+Guide%2C+Volume+1&rft.aulast=Kepple&rft.aufirst=George+Robert&rft.pub=Willmann-Bell%2C+Inc&rft.pages=18&rft.isbn=0-943396-58-1"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-short_history-25"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-short_history_25-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-short_history_25-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Arthur Berry: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/shorthistoryofas0000berr">A Short History of Astronomy From Earliest Times Through the Nineteenth Century</a></i>. New York: Dover Publications, Inc., 1961. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0486202100" title="Specjalna:Książki/0486202100">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">0-486-20210-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=A+Short+History+of+Astronomy+From+Earliest+Times+Through+the+Nineteenth+Century&rft.aulast=Berry&rft.aufirst=Arthur&rft.pub=Dover+Publications%2C+Inc.&rft.place=New+York&rft.isbn=0486202100&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fshorthistoryofas0000berr"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-Cambridge_history-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Cambridge_history_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Hoskin, Michael: <i>The Cambridge Concise History of Astronomy</i>. Cambridge University Press, 1999. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521576008" title="Specjalna:Książki/0521576008">ISBN <span class="isbn">0-521-57600-8</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+Concise+History+of+Astronomy&rft.au=Hoskin%2C+Michael&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=0-521-57600-8"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Stuart Clark, Damian Carrington. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newscientist.com/article/dn3137-eclipse-brings-claim-of-medieval-african-observatory.html"><em>Eclipse brings claim of medieval African observatory</em></a>. „New Scientist”, 2002. [dostęp 2010-02-03].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Eclipse+brings+claim+of+medieval+African+observatory&rft.jtitle=New+Scientist&rft.date=2002&rft.aulast=Clark&rft.aufirst=Stuart&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.newscientist.com%2Farticle%2Fdn3137-eclipse-brings-claim-of-medieval-african-observatory.html"><span style="display: none;"> </span></span><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet="">brak numeru strony</span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pat McKissack, McKissack, Frederick: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=Pk-bZMS_KdUC&pg=PA103&lpg=PA103">The royal kingdoms of Ghana, Mali, and Songhay: life in medieval Africa</a></i>. H. Holt, 1995. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780805042597" title="Specjalna:Książki/9780805042597">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-0-8050-4259-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+royal+kingdoms+of+Ghana%2C+Mali%2C+and+Songhay%3A+life+in+medieval+Africa&rft.aulast=McKissack&rft.aufirst=Pat&rft.pub=H.+Holt&rft.isbn=9780805042597&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DPk-bZMS_KdUC%26pg%3DPA103%26lpg%3DPA103"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131029225145/http://www.scienceinafrica.co.za/2003/november/cosmic.htm">Cosmic Africa explores Africa's astronomy</a>. Science in Africa. [dostęp 2002-02-03]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.scienceinafrica.co.za/2003/november/cosmic.htm">tego adresu</a> (2013-10-29)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Jarita C. Holbrook, Medupe, R. Thebe; Urama, Johnson O.: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=4DJpDW6IAukC&pg=PA180&lpg=PA180">African Cultural Astronomy</a></i>. Springer, 2008. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781402066382" title="Specjalna:Książki/9781402066382">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-1-4020-6638-2</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=African+Cultural+Astronomy&rft.aulast=Holbrook&rft.aufirst=Jarita+C.&rft.pub=Springer&rft.isbn=9781402066382&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3D4DJpDW6IAukC%26pg%3DPA180%26lpg%3DPA180"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20080609112829/http://royalsociety.org/news.asp?year=&id=4117">Africans studied astronomy in medieval times</a>. The Royal Society, 30 January 2006. [dostęp 2010-02-03].</cite></span> </li> <li id="cite_note-f58-64-32"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-f58-64_32-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-f58-64_32-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFForbes1909">Forbes 1909 ↓</a></span>, s. 58–64</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFForbes190949–58-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFForbes190949–58_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFForbes1909">Forbes 1909 ↓</a></span>, s. 49–58.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">Wcześniej znane planety były obserwowalne gołym okiem i znane od starożytności.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFForbes190979–81-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFForbes190979–81_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFForbes1909">Forbes 1909 ↓</a></span>, s. 79–81.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFForbes1909147–150-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFForbes1909147–150_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFForbes1909">Forbes 1909 ↓</a></span>, s. 147–150.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFForbes190974–76-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFForbes190974–76_37-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFForbes1909">Forbes 1909 ↓</a></span>, s. 74–76.</span> </li> <li id="cite_note-Belkora2003-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Belkora2003_38-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Belkora, Leila: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=qBM-wez94WwC&printsec=frontcover">Minding the heavens: the story of our discovery of the Milky Way</a></i>. <a href="/w/index.php?title=CRC_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="CRC Press (strona nie istnieje)">CRC Press</a>, 2003, s. 1-14. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780750307307" title="Specjalna:Książki/9780750307307">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-0-7503-0730-7</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Minding+the+heavens%3A+the+story+of+our+discovery+of+the+Milky+Way&rft.au=Belkora%2C+Leila&rft.pub=%5B%5BCRC+Press%5D%5D&rft.pages=1-14&rft.isbn=9780750307307&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DqBM-wez94WwC%26printsec%3Dfrontcover"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/emspectrum.html">Electromagnetic Spectrum</a>. NASA. [dostęp 2006-09-08].</cite></span> </li> <li id="cite_note-cox2000-40"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-2">c</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-3">d</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-4">e</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-5">f</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-6">g</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-7">h</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-8">i</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-9">j</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-10">k</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-11">l</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-12">m</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-cox2000_40-13">n</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Cox, A.N.: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA124">Allen's Astrophysical Quantities</a></i>. New York: Springer-Verlag, 2000, s. 124. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0387987460" title="Specjalna:Książki/0387987460">ISBN <span class="isbn">0-387-98746-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Allen%27s+Astrophysical+Quantities&rft.au=Cox%2C+A.N.&rft.pub=Springer-Verlag&rft.place=New+York&rft.pages=124&rft.isbn=0-387-98746-0&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Dw8PK2XFLLH8C%26pg%3DPA124"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Staff: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.esa.int/esaCP/SEMX9PZO4HD_FeatureWeek_0.html">Why infrared astronomy is a hot topic</a>. ESA, 2003-09-11. [dostęp 2008-08-11].</cite></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160716031530/http://www.ipac.caltech.edu/outreach/Edu/Spectra/irspec.html">Infrared Spectroscopy – An Overview</a>. NASA/IPAC. [dostęp 2010-11-15]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ipac.caltech.edu/Outreach/Edu/Spectra/irspec.html">tego adresu</a> (2016-07-16)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-moore1997-43"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-moore1997_43-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-moore1997_43-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Moore, P.: <i>Philip's Atlas of the Universe</i>. Great Britain: George Philis Limited, 1997. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0540074659" title="Specjalna:Książki/0540074659">ISBN <span class="isbn">0-540-07465-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Philip%27s+Atlas+of+the+Universe&rft.au=Moore%2C+P.&rft.pub=George+Philis+Limited&rft.place=Great+Britain&rft.isbn=0-540-07465-9"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-spectrum-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-spectrum_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Margaret J. Penston: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20120908014227/http://www.pparc.ac.uk/frontiers/latest/feature.asp?article=14F1&style=feature">The electromagnetic spectrum</a>. Particle Physics and Astronomy Research Council, 2002-08-14. [dostęp 2006-08-17]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pparc.ac.uk/frontiers/latest/feature.asp?article=14F1&style=feature">tego adresu</a> (2012-09-08)]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Thomas K. Gaisser: <i>Cosmic Rays and Particle Physics</i>. Cambridge University Press, 1990, s. 1–2. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521339316" title="Specjalna:Książki/0521339316">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">0-521-33931-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cosmic+Rays+and+Particle+Physics&rft.aulast=Gaisser&rft.aufirst=Thomas+K.&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.pages=1%E2%80%932&rft.isbn=0521339316"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Tammann, G.A.; Thielemann, F.K.; Trautmann, D.: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.europhysicsnews.org/articles/epn/pdf/2003/02/epn03208.pdf">Opening new windows in observing the Universe</a>. Europhysics News, 2003. [dostęp 2010-02-03].</cite></span> </li> <li id="cite_note-PRL-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PRL_47-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://journals.aps.org/prl/abstract/10.1103/PhysRevLett.116.061102"><em>Observation of Gravitational Waves from a Binary Black Hole Merger</em></a>. „Physical Review Letters”. 116 (6), 2016. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1103/PhysRevLett.116.061102">10.1103/PhysRevLett.116.061102</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Observation+of+Gravitational+Waves+from+a+Binary+Black+Hole+Merger&rft.jtitle=Physical+Review+Letters&rft.date=2016&rft.volume=116&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft_id=info:doi/10.1103%2FPhysRevLett.116.061102&rft_id=https%3A%2F%2Fjournals.aps.org%2Fprl%2Fabstract%2F10.1103%2FPhysRevLett.116.061102"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">James B. Calvert: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070805013645/http://www.du.edu/~jcalvert/phys/orbits.htm">Celestial Mechanics</a>. University of Denver, 2003-03-28. [dostęp 2006-08-21]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.du.edu/~jcalvert/phys/orbits.htm">tego adresu</a> (2007-08-05)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130724022729/http://www.astro.virginia.edu/~rjp0i/museum/engines.html">Hall of Precision Astrometry</a>. University of Virginia Department of Astronomy. [dostęp 2006-08-10]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astro.virginia.edu/~rjp0i/museum/engines.html">tego adresu</a> (2013-07-24)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Aleksander Wolszczan, Dale A. Frail. <em>A planetary system around the millisecond pulsar PSR1257 + 12</em>. „Nature”. 355, s. 145-147, 1992-01-09. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038/355145a0">10.1038/355145a0</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/1992Natur.355..145W">1992Natur.355..145W</a>. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+planetary+system+around+the+millisecond+pulsar+PSR1257+%2B+12&rft.jtitle=Nature&rft.date=1992-01-09&rft.volume=355&rft.aulast=Wolszczan&rft.aufirst=Aleksander&rft.pages=145-147&rft_id=info:doi/10.1038%2F355145a0"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">H. Roth. <em>A Slowly Contracting or Expanding Fluid Sphere and its Stability</em>. „Physical Review”. 39, s. 525–529, 1932. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1103/PhysRev.39.525">10.1103/PhysRev.39.525</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+Slowly+Contracting+or+Expanding+Fluid+Sphere+and+its+Stability&rft.jtitle=Physical+Review&rft.date=1932&rft.volume=39&rft.aulast=Roth&rft.aufirst=H.&rft.pages=525%E2%80%93529&rft_id=info:doi/10.1103%2FPhysRev.39.525"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">A.S. Eddington: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=hJW3JbhnFQMC&pg=PA182">Internal Constitution of the Stars</a></i>. Cambridge University Press, 1926. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780521337083" title="Specjalna:Książki/9780521337083">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-0-521-33708-3</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Internal+Constitution+of+the+Stars&rft.aulast=Eddington&rft.aufirst=A.S.&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=9780521337083&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DhJW3JbhnFQMC%26pg%3DPA182"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/dark_matter.html">Dark matter</a>. NASA, 2010. [dostęp 2009-11-02]. Cytat: third paragraph, "There is currently much ongoing research by scientists attempting to discover exactly what this dark matter is"</cite></span> </li> <li id="cite_note-solar_FAQ-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-solar_FAQ_54-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-solar_FAQ_54-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Sverker Johansson: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.talkorigins.org/faqs/faq-solar.html">The Solar FAQ</a>. Talk.Origins Archive, 2003-07-27. [dostęp 2006-08-11].</cite></span> </li> <li id="cite_note-Environmental_issues_:_essential_primary_sources.-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Environmental_issues_:_essential_primary_sources._55-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">K. Lee Lerner, Lerner, Brenda Wilmoth.: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.is/20120710152134/http://catalog.loc.gov/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?v3=1&DB=local&CMD=010a+2006000857&CNT=10+records+per+page">Environmental issues : essential primary sources."</a>. Thomson Gale, 2006. [dostęp 2006-09-11].</cite></span> </li> <li id="cite_note-future-sun-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-future-sun_56-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Pogge, Richard W.: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astronomy.ohio-state.edu/~pogge/Lectures/vistas97.html">The Once & Future Sun</a>. [w:] <i>New Vistas in Astronomy</i> [on-line]. 1997. [dostęp 2010-02-03].</cite></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Stern, D.P.; Peredo, M.: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191224214404/https://www-istp.gsfc.nasa.gov/Education/Intro.html">The Exploration of the Earth's Magnetosphere</a>. NASA, 2004-09-28. [dostęp 2006-08-22]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www-istp.gsfc.nasa.gov/Education/Intro.html">tego adresu</a> (2019-12-24)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-geology-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-geology_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Bell III, J.F.; Campbell, B.A.; Robinson, M.S.: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20160504164146/http://marswatch.tn.cornell.edu:80/rsm.html">Remote Sensing for the Earth Sciences: Manual of Remote Sensing</a></i>. Wyd. 3rd. John Wiley & Sons, 2004. [dostęp 2006-08-23].<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Remote+Sensing+for+the+Earth+Sciences%3A+Manual+of+Remote+Sensing&rft.au=Bell+III%2C+J.F.%3B+Campbell%2C+B.A.%3B+Robinson%2C+M.S.&rft.edition=3rd&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft_id=http%3A%2F%2Fweb.archive.org%2Fweb%2F20160504164146%2Fhttp%3A%2F%2Fmarswatch.tn.cornell.edu%3A80%2Frsm.html"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-planets-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-planets_59-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Grayzeck, E.; Williams, D.R.: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/">Lunar and Planetary Science</a>. NASA, 2006-05-11. [dostęp 2006-08-21].</cite></span> </li> <li id="cite_note-Montmerle2006-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Montmerle2006_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Thierry Montmerle, Augereau, Jean-Charles; Chaussidon, Marc et al.. <em>Solar System Formation and Early Evolution: the First 100 Million Years</em>. „Earth, Moon, and Planets”. 98, s. 39–95, 2006. Spinger. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007/s11038-006-9087-5">10.1007/s11038-006-9087-5</a>. <a href="/wiki/Bibcode" title="Bibcode">Bibcode</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://adsabs.harvard.edu/abs/2006EM&P...98...39M">2006EM&P...98...39M</a>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Solar+System+Formation+and+Early+Evolution%3A+the+First+100+Million+Years&rft.jtitle=Earth%2C+Moon%2C+and+Planets&rft.date=2006&rft.volume=98&rft.aulast=Montmerle&rft.aufirst=Thierry&rft.pages=39%E2%80%9395&rft_id=info:doi/10.1007%2Fs11038-006-9087-5"><span style="display: none;"> </span></span><span class="problemy problemy-w-cytuj" aria-hidden="true" data-nosnippet="">Sprawdź autora:2.</span></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">Montmerle, 2006, s. 87–90</span> </li> <li id="cite_note-new_solar_system-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-new_solar_system_62-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Beatty, J.K.; Petersen, C.C.; Chaikin, A.: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=iOezyHMVAMcC&pg=PA70">The New Solar System</a></i>. Wyd. 4th. Cambridge press, 1999, s. 70. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521645875" title="Specjalna:Książki/0521645875">ISBN <span class="isbn">0-521-64587-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+New+Solar+System&rft.au=Beatty%2C+J.K.%3B+Petersen%2C+C.C.%3B+Chaikin%2C+A.&rft.edition=4th&rft.pub=Cambridge+press&rft.pages=70&rft.isbn=0-521-64587-5&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DiOezyHMVAMcC%26pg%3DPA70"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHarpaz19947–18-63"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz19947–18_63-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz19947–18_63-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHarpaz1994">Harpaz 1994 ↓</a></span>, s. 7–18.</span> </li> <li id="cite_note-Smith2004-64"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Smith2004_64-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Smith2004_64-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Cloud formation, Evolution and Destruction. W: Michael David Smith: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com.au/books/about/The_Origin_of_Stars.html?id=UVgBoqZg8a4C">The Origin of Stars</a></i>. Imperial College Press, 2004, s. 53–86. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1860945015" title="Specjalna:Książki/1860945015">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">1-86094-501-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origin+of+Stars&rft.atitle=Cloud+formation%2C+Evolution+and+Destruction&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Michael+David&rft.pub=Imperial+College+Press&rft.pages=53%E2%80%9386&rft.isbn=1860945015&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com.au%2Fbooks%2Fabout%2FThe_Origin_of_Stars.html%3Fid%3DUVgBoqZg8a4C"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHarpaz1994-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz1994_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHarpaz1994">Harpaz 1994 ↓</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHarpaz1994173–178-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz1994173–178_66-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHarpaz1994">Harpaz 1994 ↓</a></span>, s. 173–178.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHarpaz1994111–118-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz1994111–118_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHarpaz1994">Harpaz 1994 ↓</a></span>, s. 111–118.</span> </li> <li id="cite_note-Cambridge_atlas-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Cambridge_atlas_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Audouze, Jean; Israel, Guy: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/cambridgeatlasof0000unse">The Cambridge Atlas of Astronomy</a></i>. Wyd. 3rd. Cambridge University Press, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521434386" title="Specjalna:Książki/0521434386">ISBN <span class="isbn">0-521-43438-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Cambridge+Atlas+of+Astronomy&rft.au=Audouze%2C+Jean%3B+Israel%2C+Guy&rft.edition=3rd&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft.isbn=0-521-43438-6&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fcambridgeatlasof0000unse"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHarpaz1994189–210-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz1994189–210_69-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHarpaz1994">Harpaz 1994 ↓</a></span>, s. 189–210.</span> </li> <li id="cite_note-CITEREFHarpaz1994245-256-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFHarpaz1994245-256_70-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFHarpaz1994">Harpaz 1994 ↓</a></span>, s. 245-256.</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Thomas Ott: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110409161313/http://www.mpe.mpg.de/ir/GC/index.php">The Galactic Centre</a>. Max-Planck-Institut für extraterrestrische Physik, 2006-08-24. [dostęp 2010-12-01]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mpe.mpg.de/ir/GC/index.php">tego adresu</a> (2011-04-09)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Danny R. Faulkner. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creationresearch.org/stellarpop-4/"><em>The Role Of Stellar Population Types In The Discussion Of Stellar Evolution</em></a>. „CRS Quarterly”. 30 (1), s. 174–180, 1993. [dostęp 2006-09-08].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Role+Of+Stellar+Population+Types+In+The+Discussion+Of+Stellar+Evolution&rft.jtitle=CRS+Quarterly&rft.date=1993&rft.volume=30&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Faulkner&rft.aufirst=Danny+R.&rft.pages=174%E2%80%93180&rft_id=https%3A%2F%2Fcreationresearch.org%2Fstellarpop-4%2F"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Massive stars. W: Michael David Smith: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=UVgBoqZg8a4C&dq">The Origin of Stars</a></i>. Imperial College Press, 2004, s. 185–199. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1860945015" title="Specjalna:Książki/1860945015">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">1-86094-501-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Origin+of+Stars&rft.atitle=Massive+stars&rft.aulast=Smith&rft.aufirst=Michael+David&rft.pub=Imperial+College+Press&rft.pages=185%E2%80%93199&rft.isbn=1860945015&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3DUVgBoqZg8a4C%26dq"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Van den Bergh, Sidney. <em>The Early History of Dark Matter</em>. „Publications of the Astronomy Society of the Pacific”. 111, s. 657–660, 1999. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1086/316369">10.1086/316369</a>. [zarchiwizowane z [ adresu] 2013-10-26]. <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Early+History+of+Dark+Matter&rft.jtitle=Publications+of+the+Astronomy+Society+of+the+Pacific&rft.date=1999&rft.volume=111&rft.au=Van+den+Bergh%2C+Sidney&rft.pages=657%E2%80%93660&rft_id=info:doi/10.1086%2F316369"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Bill Keel: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astr.ua.edu/keel/galaxies/classify.html">Galaxy Classification</a>. University of Alabama, 2006-08-01. [dostęp 2006-09-08].</cite></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/science/know_l1/active_galaxies.html">Active Galaxies and Quasars</a>. NASA. [dostęp 2006-09-08].</cite></span> </li> <li id="cite_note-evolving_universe-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-evolving_universe_77-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Michael Zeilik: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/astronomyevolvin0000zeil">Astronomy: The Evolving Universe</a></i>. Wyd. 8th. Wiley, 2002. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521800900" title="Specjalna:Książki/0521800900">ISBN <span class="isbn">0-521-80090-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Astronomy%3A+The+Evolving+Universe&rft.aulast=Zeilik&rft.aufirst=Michael&rft.edition=8th&rft.pub=Wiley&rft.isbn=0-521-80090-0&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fastronomyevolvin0000zeil"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-Dodelson2003-78"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Dodelson2003_78-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dodelson2003_78-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Dodelson2003_78-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Scott Dodelson: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/moderncosmology00dode">Modern cosmology</a></i>. <a href="/w/index.php?title=Academic_Press&action=edit&redlink=1" class="new" title="Academic Press (strona nie istnieje)">Academic Press</a>, 2003, s. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/moderncosmology00dode/page/n15">1</a>–22. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780122191411" title="Specjalna:Książki/9780122191411">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-0-12-219141-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Modern+cosmology&rft.aulast=Dodelson&rft.aufirst=Scott&rft.pub=%5B%5BAcademic+Press%5D%5D&rft.pages=%5Bhttps%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmoderncosmology00dode%2Fpage%2Fn15+1%5D%E2%80%9322&rft.isbn=9780122191411&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmoderncosmology00dode"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-cosmology_101-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cosmology_101_79-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Gary Hinshaw: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://map.gsfc.nasa.gov/m_uni.html">Cosmology 101: The Study of the Universe</a>. NASA WMAP, 2006-07-13. [dostęp 2006-08-10].</cite></span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text">Dodelson, 2003, s. 216–261</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.damtp.cam.ac.uk/user/gr/public/gal_lss.html">Galaxy Clusters and Large-Scale Structure</a>. University of Cambridge. [dostęp 2006-09-08].</cite></span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Paul Preuss: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lbl.gov/Science-Articles/Archive/dark-energy.html">Dark Energy Fills the Cosmos</a>. U.S. Department of Energy, Berkeley Lab. [dostęp 2006-09-08].</cite></span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Forrest M. Mims III. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/284/5411/55"><em>Amateur Science—Strong Tradition, Bright Future</em></a>. „Science”. 284 (5411), s. 55–56, 1999. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126/science.284.5411.55">10.1126/science.284.5411.55</a>. [dostęp 2010-11-16]. Cytat: Astronomy has traditionally been among the most fertile fields for serious amateurs [...].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Amateur+Science%E2%80%94Strong+Tradition%2C+Bright+Future&rft.jtitle=Science&rft.date=1999&rft.volume=284&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Mims+III&rft.aufirst=Forrest+M.&rft.pages=55%E2%80%9356&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.284.5411.55&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencemag.org%2Fcgi%2Fcontent%2Ffull%2F284%2F5411%2F55"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.amsmeteors.org/">The Americal Meteor Society</a>. [dostęp 2010-11-16].</cite></span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Jerry Lodriguss: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astropix.com/">Catching the Light: Astrophotography</a>. [dostęp 2010-11-16].</cite></span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Ghigo, F.: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nrao.edu/whatisra/hist_jansky.shtml">Karl Jansky and the Discovery of Cosmic Radio Waves</a>. National Radio Astronomy Observatory, 2006-02-07. [dostęp 2006-08-24].</cite></span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.users.globalnet.co.uk/~arcus/cara/">Cambridge Amateur Radio Astronomers</a>. [dostęp 2006-08-24].</cite></span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lunar-occultations.com/iota/iotandx.htm">The International Occultation Timing Association</a>. [dostęp 2006-08-24].</cite></span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://cbat.eps.harvard.edu/special/EdgarWilson.html">Edgar Wilson Award</a>. IAU Central Bureau for Astronomical Telegrams. [dostęp 2010-10-24].</cite></span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.aavso.org/">American Association of Variable Star Observers</a>. AAVSO. [dostęp 2010-02-03].</cite></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Pavel Kroupa. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/295/5552/82?ijkey=3Dzzwlrn9nK7LUM&keytype=3Dref&siteid=3Dsci"><em>The Initial Mass Function of Stars: Evidence for Uniformity in Variable Systems</em></a>. „Science”. 295 (5552), s. 82–91, 2002. <a href="/wiki/DOI_(identyfikator_cyfrowy)" title="DOI (identyfikator cyfrowy)">DOI</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1126/science.1067524">10.1126/science.1067524</a>. <a href="/wiki/PMID" title="PMID">PMID</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/11778039">11778039</a>. [dostęp 2007-05-28].</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=The+Initial+Mass+Function+of+Stars%3A+Evidence+for+Uniformity+in+Variable+Systems&rft.jtitle=Science&rft.date=2002&rft.volume=295&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=Kroupa&rft.aufirst=Pavel&rft.pages=82%E2%80%9391&rft_id=info:pmid/11778039&rft_id=info:doi/10.1126%2Fscience.1067524&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sciencemag.org%2Fcgi%2Fcontent%2Ffull%2F295%2F5552%2F82%3Fijkey%3D3Dzzwlrn9nK7LUM%26keytype%3D3Dref%26siteid%3D3Dsci"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090205061137/http://www.astrobio.net/news/article236.html">Complex Life Elsewhere in the Universe?</a>. Astrobiology Magazine. [dostęp 2006-08-12]. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astrobio.net/news/article236.html">tego adresu</a> (2009-02-05)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bigear.org/vol1no2/sagan.htm">The Quest for Extraterrestrial Intelligence</a>. Cosmic Search Magazine. [dostęp 2006-08-12].</cite></span> </li> <li id="cite_note-physics_questions-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-physics_questions_94-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://web.archive.org/web/20060203152634/http://www.pnl.gov/energyscience/01-02/11-questions/11questions.htm">11 Physics Questions for the New Century</a>. Pacific Northwest National Laboratory. [dostęp 2006-08-12].</cite></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web">Gary Hinshaw: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://map.gsfc.nasa.gov/m_uni/uni_101fate.html">What is the Ultimate Fate of the Universe?</a>. NASA WMAP, 2005-12-15. [dostęp 2007-05-28].</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite class="citation book" id="CITEREFFlis1985"><a href="/wiki/Jan_Flis" title="Jan Flis">Jan Flis</a>: <i>Szkolny słownik geograficzny</i>. Wyd. 3. <a href="/wiki/Warszawa" title="Warszawa">Warszawa</a>: <a href="/wiki/Wydawnictwa_Szkolne_i_Pedagogiczne" title="Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne">Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne</a>, 1985. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8302008702" title="Specjalna:Książki/8302008702">ISBN <span class="isbn">83-02-00870-2</span></a>. <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/37645138">37645138</a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Szkolny+s%C5%82ownik+geograficzny&rft.aulast=Flis&rft.aufirst=Jan&rft.date=1985&rft.edition=3&rft.pub=%5B%5BWydawnictwa+Szkolne+i+Pedagogiczne%5D%5D&rft.place=%5B%5BWarszawa%5D%5D&rft.isbn=83-02-00870-2&rft_id=info:oclcnum/37645138"></span></cite></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFForbes1909">George Forbes: <i>History of Astronomy</i>. London: Plain Label Books, 1909. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/1603031596" title="Specjalna:Książki/1603031596">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">1-60303-159-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Astronomy&rft.aulast=Forbes&rft.aufirst=George&rft.pub=Plain+Label+Books&rft.place=London&rft.isbn=1603031596"></span></cite> Dostęp na <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/etext/8172">Project Gutenberg</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=hcLXcpUDqPgC&printsec=frontcover">Google Books</a></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFHarpaz1994">Amos Harpaz: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/?id=kd4VEZv8oo0C&dq">Stellar Evolution</a></i>. A K Peters, Ltd, 1994. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9781568810126" title="Specjalna:Książki/9781568810126">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-1-56881-012-6</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Stellar+Evolution&rft.aulast=Harpaz&rft.aufirst=Amos&rft.pub=A+K+Peters%2C+Ltd&rft.isbn=9781568810126&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2F%3Fid%3Dkd4VEZv8oo0C%26dq"></span></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Astronomia&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; font-weight: bold;">Informacje w <a href="/wiki/Wikipedia:Projekty_siostrzane" title="Wikipedia:Projekty siostrzane">projektach siostrzanych</a></td> </tr> <tr> <td><span style="margin:1px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/13px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="13" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/26px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></span>  <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Astronomy?uselang=pl"><b>Multimedia</b></a></span> w <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wikiquote-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Astronomia" class="extiw" title="q:Astronomia">Cytaty</a></b> w <a href="/wiki/Wikicytaty" title="Wikicytaty">Wikicytatach</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wikinews-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/15px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/23px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/30px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wikinews.org/wiki/Portal:Astronomia" class="extiw" title="n:Portal:Astronomia">Wiadomości</a></b> w <a href="/wiki/Wikinews" title="Wikinews">Wikinews</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WiktionaryPl_nodesc.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/15px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/23px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/30px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/astronomia" class="extiw" title="wikt:astronomia">Definicje słownikowe</a></b> w <a href="/wiki/Wikis%C5%82ownik" title="Wikisłownik">Wikisłowniku</a></td> </tr> </tbody></table> <dl><dt>Polskojęzyczne</dt></dl> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.astronomia24.com">Astronomia24.com</a> – polski portal astronomiczny</li> <li><cite class="citation open-access"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Krzysztof</span><span class="cite-name-initials" title="Krzysztof" style="display:none">K.</span> </span><span class="cite-lastname">Petelczyc</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Krzysztof</span><span class="cite-name-initials" title="Krzysztof">K.</span></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://deltami.edu.pl/2024/02/astronomia-bc/"><i>Astronomia BC</i></a>, „<a href="/wiki/Delta_(miesi%C4%99cznik)" title="Delta (miesięcznik)">Delta</a>”, luty 2024<span class="issn">, <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0137-3005">0137-3005</a></span><span class="accessdate"> [dostęp 2024-02-13]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.aufirst=Krzysztof&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Astronomia+BC&rft.issn=0137-3005&rft.date=2024-02&rft.aulast=Petelczyc&rft_id=https%3A%2F%2Fdeltami.edu.pl%2F2024%2F02%2Fastronomia-bc%2F" style="display:none"> </span>.</cite></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://polona.pl/collections/institutions/24/mapy-i-atlasy-nieba,NTUwMTQwNTA3NzE5NDM1MjY4NQ/?sort=date%20asc">Dawne mapy i atlasy nieba – kolekcja</a> w bibliotece <a href="/wiki/Polona" title="Polona">Polona</a></li></ul> <dl><dt>Anglojęzyczne</dt></dl> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ads.harvard.edu/books/clab/">Kluczowe książki o astronomii</a> w Smithsonian/NASA <a href="/wiki/Astrophysics_Data_System" title="Astrophysics Data System">Astrophysics Data System</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ads.harvard.edu/books/claj/">Kluczowe czasopisma o astronomii</a> w Smithsonian/NASA Astrophysics Data System</li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Otwarty_dost%C4%99p" title="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać"><img alt="publikacja w otwartym dostępie – możesz ją przeczytać" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/8px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/12px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/91/Open_Access_logo_green_alt2.svg/16px-Open_Access_logo_green_alt2.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></a></span> <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/playlist?list=PL8dPuuaLjXtPAJr1ysd5yGIyiSFuh0mIL">Astronomy</a></i>, kanał CrashCourse na <a href="/wiki/YouTube" title="YouTube">YouTube</a> [dostęp 2024-08-29].</li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75675918">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) tbody{display:block;overflow:visible;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr .opis{text-align:left}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table table{margin:0;padding:0;border:0 none #000;padding-left:2em;width:100%}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Dzia%C5%82y_astronomii" title="Szablon:Działy astronomii"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Dzia%C5%82y_astronomii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Działy astronomii (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Dzia%C5%82y_astronomii&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Działy <a class="mw-selflink selflink">astronomii</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">działy główne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Astronomia_obserwacyjna" title="Astronomia obserwacyjna">astronomia obserwacyjna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astronomia_teoretyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astronomia teoretyczna (strona nie istnieje)">astronomia teoretyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_amatorska" title="Astronomia amatorska">astronomia amatorska</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">według składu<br />badanych sygnałów</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li>astronomia elektromagnetyczna <ul><li><a href="/wiki/Radioastronomia" title="Radioastronomia">radioastronomia</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_podczerwona" title="Astronomia podczerwona">astronomia podczerwona</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_optyczna" title="Astronomia optyczna">astronomia optyczna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astronomia_nadfioletowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astronomia nadfioletowa (strona nie istnieje)">astronomia nadfioletowa</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_rentgenowska" title="Astronomia rentgenowska">astronomia rentgenowska</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_promieniowania_gamma" title="Astronomia promieniowania gamma">astronomia promieniowania gamma</a></li></ul></li> <li>astronomia cząstek <ul><li><a href="/wiki/Astronomia_neutrinowa" title="Astronomia neutrinowa">astronomia neutrinowa</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Astronomia_fal_grawitacyjnych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Astronomia fal grawitacyjnych (strona nie istnieje)">astronomia fal grawitacyjnych</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">według badanych<br />źródeł</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li>astronomia okołoziemska</li> <li>astronomia <a href="/wiki/Uk%C5%82ad_S%C5%82oneczny" title="Układ Słoneczny">Układu Słonecznego</a></li> <li>astronomia <a href="/wiki/Droga_Mleczna" title="Droga Mleczna">Drogi Mlecznej</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_gwiazdowa" title="Astronomia gwiazdowa">astronomia gwiazdowa</a></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_pozagalaktyczna" title="Astronomia pozagalaktyczna">astronomia pozagalaktyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmologia_obserwacyjna" title="Kosmologia obserwacyjna">kosmologia obserwacyjna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne działy czyste</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Astrometria" title="Astrometria">astrometria</a> <ul><li><a href="/wiki/Astronomia_sferyczna" title="Astronomia sferyczna">astronomia sferyczna</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Astronomia_w_dziedzinie_czasu" title="Astronomia w dziedzinie czasu">astronomia w dziedzinie czasu</a></li> <li><a href="/wiki/Mechanika_nieba" title="Mechanika nieba">mechanika nieba</a></li> <li><a href="/wiki/Spektroskopia_astronomiczna" title="Spektroskopia astronomiczna">spektroskopia astronomiczna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">nauki<br /><a href="/wiki/Interdyscyplinarno%C5%9B%C4%87" title="Interdyscyplinarność">interdyscyplinarne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Astrobiologia" title="Astrobiologia">astrobiologia</a></li> <li><a href="/wiki/Astrochemia" title="Astrochemia">astrochemia</a></li> <li><a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">astrofizyka</a> <ul><li><a href="/wiki/Asterosejsmologia" title="Asterosejsmologia">asterosejsmologia</a></li> <li><a href="/wiki/Heliofizyka" title="Heliofizyka">heliofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Heliosejsmologia" title="Heliosejsmologia">heliosejsmologia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Astrofotografia" title="Astrofotografia">astrofotografia</a></li> <li><a href="/wiki/Planetologia" title="Planetologia">planetologia</a> <ul><li><a href="/wiki/Geologia_Ksi%C4%99%C5%BCyca" title="Geologia Księżyca">selenologia</a></li> <li><a href="/wiki/Selenografia" title="Selenografia">selenografia</a></li> <li><a href="/wiki/Meteorytyka" title="Meteorytyka">meteorytyka</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Historia_astronomii&action=edit&redlink=1" class="new" title="Historia astronomii (strona nie istnieje)">historia astronomii</a> <ul><li><a href="/wiki/Archeoastronomia" title="Archeoastronomia">archeoastronomia</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/Gnomonika" title="Gnomonika">gnomonika</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918" /><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Nauki_kosmiczne" title="Szablon:Nauki kosmiczne"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Nauki_kosmiczne" title="Dyskusja szablonu:Nauki kosmiczne"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Nauki_kosmiczne&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/w/index.php?title=Nauki_kosmiczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nauki kosmiczne (strona nie istnieje)">Nauki kosmiczne</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Nauki_empiryczne" title="Nauki empiryczne">empiryczne</a><br />nauki kosmiczne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">astronomia</a></li> <li><a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">astrofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Astrochemia" title="Astrochemia">astrochemia</a></li> <li><a href="/wiki/Astrobiologia" title="Astrobiologia">astrobiologia</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmochemia" title="Kosmochemia">kosmochemia</a></li> <li><a href="/wiki/Planetologia" title="Planetologia">planetologia</a></li> <li><a href="/wiki/Geologia_Ksi%C4%99%C5%BCyca" title="Geologia Księżyca">selenologia</a></li> <li><a href="/wiki/Meteorytyka" title="Meteorytyka">meteorytyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmomineralogia" title="Kosmomineralogia">kosmomineralogia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">kosmiczne <a href="/wiki/Nauki_techniczne" title="Nauki techniczne">nauki techniczne</a><br />i działy <a href="/wiki/Technika" title="Technika">techniki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Astronautyka" title="Astronautyka">astronautyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">opisy <a href="/wiki/Wszech%C5%9Bwiat" title="Wszechświat">Wszechświata</a><br /><a href="/wiki/Do%C5%9Bwiadczenie" title="Doświadczenie">empirią</a>, <a href="/wiki/Filozofia" title="Filozofia">filozofią</a> i <a href="/wiki/Mitologia" title="Mitologia">mitologią</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kosmologia" title="Kosmologia">kosmologia</a> <ul><li><a href="/wiki/Kosmogonia" title="Kosmogonia">kosmogonia</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmologia" title="Kosmologia">kosmografia</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">kosmiczne<br /><a href="/wiki/Nauki_prawne" title="Nauki prawne">nauki prawne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowe_prawo_kosmiczne" title="Międzynarodowe prawo kosmiczne">międzynarodowe prawo kosmiczne</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">kosmiczne<br /><a href="/wiki/Paranauka" title="Paranauka">paranauki</a> i <a href="/wiki/Pseudonauka" title="Pseudonauka">pseudonauki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ufologia" title="Ufologia">ufologia</a></li> <li><a href="/wiki/Paleoastronautyka" title="Paleoastronautyka">paleoastronautyka</a></li> <li><a href="/wiki/Astrologia" title="Astrologia">astrologia</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Armillary_sphere.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Armillary_sphere.png/100px-Armillary_sphere.png" decoding="async" width="100" height="131" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Armillary_sphere.png/150px-Armillary_sphere.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/82/Armillary_sphere.png/200px-Armillary_sphere.png 2x" data-file-width="810" data-file-height="1059" /></a></span> </p> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918" /><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Nauki_przyrodnicze_i_%C5%9Bcis%C5%82e" title="Szablon:Nauki przyrodnicze i ścisłe"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Nauki_przyrodnicze_i_%C5%9Bcis%C5%82e&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Nauki przyrodnicze i ścisłe (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Nauki_przyrodnicze_i_%C5%9Bcis%C5%82e&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Nauki przyrodnicze i ścisłe</div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <ul><li><a href="/wiki/Nauki_przyrodnicze" title="Nauki przyrodnicze">nauki przyrodnicze</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_%C5%9Bcis%C5%82e" title="Nauki ścisłe">nauki ścisłe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obszar_nauk_%C5%9Bcis%C5%82ych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Obszar nauk ścisłych (strona nie istnieje)">obszar nauk ścisłych</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Obszar_nauk_przyrodniczych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Obszar nauk przyrodniczych (strona nie istnieje)">obszar nauk przyrodniczych</a></li></ul> </div><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/w/index.php?title=Nauki_matematyczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nauki matematyczne (strona nie istnieje)">nauki matematyczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Matematyka" title="Matematyka">matematyka</a></li> <li><a href="/wiki/Informatyka" title="Informatyka">informatyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Nauki_fizyczne" title="Nauki fizyczne">nauki fizyczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Fizyka" title="Fizyka">fizyka</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">astronomia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Nauki_chemiczne" title="Nauki chemiczne">nauki chemiczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Chemia" title="Chemia">chemia</a></li> <li><a href="/wiki/Technologia_chemiczna" title="Technologia chemiczna">technologia chemiczna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Nauki_o_Ziemi" title="Nauki o Ziemi">nauki o Ziemi</a> i <a href="/w/index.php?title=Nauki_o_%C5%9Brodowisku&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nauki o środowisku (strona nie istnieje)">nauki o środowisku</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Ochrona_%C5%9Brodowiska" title="Ochrona środowiska">ochrona środowiska</a></li> <li><a href="/wiki/Geografia" title="Geografia">geografia</a></li> <li><a href="/wiki/Geologia" title="Geologia">geologia</a></li> <li><a href="/wiki/Oceanografia" title="Oceanografia">oceanologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Nauki_biologiczne" title="Nauki biologiczne">nauki biologiczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Biologia" title="Biologia">biologia</a></li> <li><a href="/wiki/Ekologia" title="Ekologia">ekologia</a></li> <li><a href="/wiki/Mikrobiologia" title="Mikrobiologia">mikrobiologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Interdyscyplinarno%C5%9B%C4%87" title="Interdyscyplinarność">nauki interdyscyplinarne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Biofizyka" title="Biofizyka">biofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Geofizyka" title="Geofizyka">geofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Biochemia" title="Biochemia">biochemia</a></li> <li><a href="/wiki/Bioinformatyka" title="Bioinformatyka">bioinformatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Biotechnologia" title="Biotechnologia">biotechnologia</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918" /><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Klasyfikacja_dziedzin_i_dyscyplin_naukowych_w_Polsce" title="Szablon:Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Klasyfikacja_dziedzin_i_dyscyplin_naukowych_w_Polsce&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Klasyfikacja_dziedzin_i_dyscyplin_naukowych_w_Polsce&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Klasyfikacja_dziedzin_i_dyscyplin_naukowych_w_Polsce" title="Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce">Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych w Polsce</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <ul><li><a href="/wiki/Dziedzina_nauki" title="Dziedzina nauki">dziedzina nauki</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dziedzina_sztuki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dziedzina sztuki (strona nie istnieje)">dziedzina sztuki</a></li> <li><a href="/wiki/Dyscyplina_naukowa" title="Dyscyplina naukowa">dyscyplina naukowa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dyscyplina_artystyczna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyscyplina artystyczna (strona nie istnieje)">dyscyplina artystyczna</a></li></ul> </div><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/Nauki_humanistyczne" title="Nauki humanistyczne">nauk humanistycznych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Archeologia" title="Archeologia">archeologia</a></li> <li><a href="/wiki/Filozofia" title="Filozofia">filozofia</a></li> <li><a href="/wiki/Historia" title="Historia">historia</a></li> <li><a href="/wiki/J%C4%99zykoznawstwo" title="Językoznawstwo">językoznawstwo</a></li> <li><a href="/wiki/Literaturoznawstwo" title="Literaturoznawstwo">literaturoznawstwo</a></li> <li><a href="/wiki/Kulturoznawstwo" title="Kulturoznawstwo">nauki o kulturze</a> i <a href="/wiki/Religioznawstwo" title="Religioznawstwo">religii</a></li> <li>nauki o <a href="/wiki/Sztuka" title="Sztuka">sztuce</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/In%C5%BCynieria" title="Inżynieria">nauk inżynieryjno</a>-<a href="/wiki/Nauki_techniczne" title="Nauki techniczne">technicznych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Architektura" title="Architektura">architektura</a> i <a href="/wiki/Urbanistyka" title="Urbanistyka">urbanistyka</a></li> <li><a href="/wiki/Automatyka" title="Automatyka">automatyka</a> i <a href="/wiki/Robotyka" title="Robotyka">robotyka</a>, <a href="/wiki/Elektronika" title="Elektronika">elektronika</a> i <a href="/wiki/Elektrotechnika" title="Elektrotechnika">elektrotechnika</a></li> <li><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_komputerowa" title="Inżynieria komputerowa">informatyka techniczna</a> i <a href="/wiki/Telekomunikacja" title="Telekomunikacja">telekomunikacja</a></li> <li><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_biomedyczna" title="Inżynieria biomedyczna">inżynieria biomedyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Technologia_chemiczna_i_in%C5%BCynieria_procesowa" title="Technologia chemiczna i inżynieria procesowa">inżynieria chemiczna</a></li> <li><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_l%C4%85dowa" title="Inżynieria lądowa">inżynieria lądowa</a> i <a href="/wiki/Transport" title="Transport">transport</a></li> <li><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_materia%C5%82owa" title="Inżynieria materiałowa">inżynieria materiałowa</a></li> <li><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_mechaniczna" title="Inżynieria mechaniczna">inżynieria mechaniczna</a></li> <li><a href="/wiki/In%C5%BCynieria_%C5%9Brodowiska" title="Inżynieria środowiska">inżynieria środowiska</a>, <a href="/wiki/G%C3%B3rnictwo" title="Górnictwo">górnictwo</a> i <a href="/wiki/Energetyka" title="Energetyka">energetyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/Nauki_medyczne" title="Nauki medyczne">nauk medycznych</a> i <a href="/wiki/Nauki_o_zdrowiu" title="Nauki o zdrowiu">nauk o zdrowiu</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Farmacja" title="Farmacja">nauki farmaceutyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_medyczne" title="Nauki medyczne">nauki medyczne</a></li> <li>nauki o <a href="/wiki/Kultura_fizyczna" title="Kultura fizyczna">kulturze fizycznej</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_o_zdrowiu" title="Nauki o zdrowiu">nauki o zdrowiu</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/Nauki_rolnicze" title="Nauki rolnicze">nauk rolniczych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Nauki_le%C5%9Bne" title="Nauki leśne">nauki leśne</a></li> <li><a href="/wiki/Rolnictwo" title="Rolnictwo">rolnictwo</a> i <a href="/wiki/Ogrodnictwo" title="Ogrodnictwo">ogrodnictwo</a></li> <li><a href="/wiki/Technologia_%C5%BCywno%C5%9Bci_i_%C5%BCywienia" title="Technologia żywności i żywienia">technologia żywności i żywienia</a></li> <li><a href="/wiki/Medycyna_weterynaryjna" title="Medycyna weterynaryjna">weterynaria</a></li> <li><a href="/wiki/Zootechnika" title="Zootechnika">zootechnika</a> i <a href="/wiki/Rybactwo" title="Rybactwo">rybactwo</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/Nauki_spo%C5%82eczne" title="Nauki społeczne">nauk społecznych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ekonomia" title="Ekonomia">ekonomia</a> i <a href="/wiki/Finanse" title="Finanse">finanse</a></li> <li><a href="/wiki/Geografia_spo%C5%82eczno-ekonomiczna_i_gospodarka_przestrzenna" title="Geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna">geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_o_bezpiecze%C5%84stwie" title="Nauki o bezpieczeństwie">nauki o bezpieczeństwie</a></li> <li>nauki o <a href="/wiki/Komunikacja_spo%C5%82eczna" title="Komunikacja społeczna">komunikacji społecznej</a> i <a href="/wiki/%C5%9Arodki_masowego_przekazu" title="Środki masowego przekazu">mediach</a></li> <li><a href="/wiki/Politologia" title="Politologia">nauki o polityce</a> i <a href="/wiki/Administracja" title="Administracja">administracji</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_o_zarz%C4%85dzaniu" title="Nauki o zarządzaniu">nauki o zarządzaniu</a> i <a href="/wiki/Jako%C5%9B%C4%87" title="Jakość">jakości</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_prawne" title="Nauki prawne">nauki prawne</a></li> <li>nauki <a href="/wiki/Socjologia" title="Socjologia">socjologiczne</a></li> <li><a href="/wiki/Pedagogika" title="Pedagogika">pedagogika</a></li> <li><a href="/wiki/Prawo_kanoniczne" title="Prawo kanoniczne">prawo kanoniczne</a></li> <li><a href="/wiki/Psychologia" title="Psychologia">psychologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/Nauki_%C5%9Bcis%C5%82e" title="Nauki ścisłe">nauk ścisłych</a> i <a href="/wiki/Nauki_przyrodnicze" title="Nauki przyrodnicze">przyrodniczych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">astronomia</a></li> <li><a href="/wiki/Informatyka" title="Informatyka">informatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Matematyka" title="Matematyka">matematyka</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_biologiczne" title="Nauki biologiczne">nauki biologiczne</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_chemiczne" title="Nauki chemiczne">nauki chemiczne</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_fizyczne" title="Nauki fizyczne">nauki fizyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Nauki_o_Ziemi" title="Nauki o Ziemi">nauki o Ziemi</a> i <a href="/wiki/%C5%9Arodowisko" title="Środowisko">środowisku</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina nauk <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teologicznych</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li>nauki <a href="/wiki/Teologia" title="Teologia">teologiczne</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Dziedzina <a href="/wiki/Sztuka" title="Sztuka">sztuki</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li>sztuki <a href="/wiki/Film" title="Film">filmowe</a> i <a href="/wiki/Teatr" title="Teatr">teatralne</a></li> <li><a href="/wiki/Sztuki_muzyczne" title="Sztuki muzyczne">sztuki muzyczne</a></li> <li><a href="/wiki/Sztuki_plastyczne" title="Sztuki plastyczne">sztuki plastyczne</a> i <a href="/wiki/Konserwacja_i_restauracja_zabytk%C3%B3w" title="Konserwacja i restauracja zabytków">konserwacja</a> <a href="/wiki/Dzie%C5%82o_sztuki" title="Dzieło sztuki">dzieł sztuki</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><b>Zobacz też:</b> <a href="/wiki/Klasyfikacja_dziedzin_i_dyscyplin_naukowych_wed%C5%82ug_OECD" title="Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD">Klasyfikacja dziedzin i dyscyplin naukowych według OECD</a></li></ul> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918" /><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Nauki_historyczne" title="Szablon:Nauki historyczne"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/w/index.php?title=Dyskusja_szablonu:Nauki_historyczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dyskusja szablonu:Nauki historyczne (strona nie istnieje)"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Nauki_historyczne&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption">Nauki <a href="/wiki/Historia" title="Historia">historyczne</a></div><div class="mw-collapsible-content"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">działy<br /><a href="/wiki/Historiografia" title="Historiografia">historiografii</a>:<br />historia</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_idei" title="Historia idei">idei</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li>historia: <a href="/wiki/Historia_doktryn_politycznych_i_prawnych" title="Historia doktryn politycznych i prawnych">doktryn politycznych i prawnych</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_filozofii" title="Historia filozofii">filozofii</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_my%C5%9Bli_ekonomicznej" title="Historia myśli ekonomicznej">myśli ekonomicznej</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_my%C5%9Bli_politycznej" title="Historia myśli politycznej">myśli politycznej</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_nauki" title="Historia nauki">nauki</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_religii" title="Historia religii">religii</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_kultury_materialnej" title="Historia kultury materialnej">kultury<br />materialnej</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li>historia: <a href="/wiki/Historia_sztuki" title="Historia sztuki">sztuki</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_techniki" title="Historia techniki">techniki</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_spo%C5%82eczna" title="Historia społeczna">społeczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li>historia: <a href="/wiki/Historia_ludowa" title="Historia ludowa">ludowa</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_niewolnictwa" title="Historia niewolnictwa">niewolnictwa</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Historia_polityczna" title="Historia polityczna">polityczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li>historia: <a href="/wiki/Historia_administracji" title="Historia administracji">administracji</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_prawa" title="Historia prawa">prawa</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_wojskowo%C5%9Bci" title="Historia wojskowości">wojskowości</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_5"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne: historia</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Historia_antropologiczna" title="Historia antropologiczna">antropologiczna</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_gospodarcza" title="Historia gospodarcza">gospodarcza</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_kontrafaktyczna" title="Historia kontrafaktyczna">kontrafaktyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_m%C3%B3wiona" title="Historia mówiona">mówiona</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_6"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Antropologia_historyczna" title="Antropologia historyczna">antropologia historyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Etnohistoria" title="Etnohistoria">etnohistoria</a></li> <li><a href="/wiki/Geografia_historyczna" title="Geografia historyczna">geografia historyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Herstoria" title="Herstoria">herstoria</a></li> <li><a href="/wiki/Mikrohistoria" title="Mikrohistoria">mikrohistoria</a></li> <li><a href="/wiki/Prozopografia" title="Prozopografia">prozopografia</a></li> <li><a href="/wiki/Psychohistoria" title="Psychohistoria">psychohistoria</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">nauki o:</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">poszczególnych<br /><a href="/wiki/Periodyzacja" title="Periodyzacja">epokach</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Prehistoria" title="Prehistoria">prehistoria</a></li> <li><a href="/wiki/Protohistoria" title="Protohistoria">protohistoria</a></li> <li>historia <a href="/wiki/Staro%C5%BCytno%C5%9B%C4%87" title="Starożytność">starożytna</a></li> <li><a href="/wiki/Mediewistyka" title="Mediewistyka">mediewistyka</a></li> <li>historia <a href="/wiki/Nowo%C5%BCytno%C5%9B%C4%87" title="Nowożytność">nowożytna</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_najnowsza" title="Historia najnowsza">historia najnowsza</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pismo" title="Pismo">pismach</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Bibliologia" title="Bibliologia">bibliologia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Bibliologia_historyczna" title="Bibliologia historyczna">bibliologia historyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_ksi%C4%85%C5%BCki" title="Historia książki">historia książki</a></li> <li><a href="/wiki/Kodykologia" title="Kodykologia">kodykologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Literaturoznawstwo" title="Literaturoznawstwo">literaturoznawstwo</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Biblistyka" title="Biblistyka">biblistyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Paleografia" title="Paleografia">paleografia</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Papirologia" title="Papirologia">papirologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2_4"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Archiwistyka" title="Archiwistyka">archiwistyka</a></li> <li><a href="/wiki/Dyplomatyka" title="Dyplomatyka">dyplomatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kartografia" title="Kartografia">kartografia</a></li> <li><a href="/wiki/Prasoznawstwo" title="Prasoznawstwo">prasoznawstwo</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pieni%C4%85dz" title="Pieniądz">pieniądzach</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Notafilia" title="Notafilia">notafilia</a></li> <li><a href="/wiki/Numizmatyka" title="Numizmatyka">numizmatyka</a></li> <li><a href="/wiki/Skrypofilistyka" title="Skrypofilistyka">skrypofilistyka</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_4"><th class="navbox-group opis" scope="row">innych wyrobach</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Egzonumia" title="Egzonumia">egzonumia</a></li> <li><a href="/wiki/Falerystyka" title="Falerystyka">falerystyka</a></li> <li><a href="/wiki/Filatelistyka" title="Filatelistyka">filatelistyka</a></li> <li><a href="/wiki/Heraldyka" title="Heraldyka">heraldyka</a></li> <li><a href="/wiki/Metrologia" title="Metrologia">metrologia</a></li> <li><a href="/wiki/Sfragistyka" title="Sfragistyka">sfragistyka</a></li> <li><a href="/wiki/Weksylologia" title="Weksylologia">weksylologia</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Nauki_pomocnicze_historii" title="Nauki pomocnicze historii">nauki<br />pomocnicze<br />historii</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Chronologia" title="Chronologia">chronologia</a></li> <li><a href="/wiki/Metodologia_historii" title="Metodologia historii">metodologia historii</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%B9r%C3%B3d%C5%82oznawstwo" title="Źródłoznawstwo">źródłoznawstwo</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne nauki<br />dotykające<br /><a href="/wiki/Przesz%C5%82o%C5%9B%C4%87" title="Przeszłość">przeszłości</a></th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a7_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/w/index.php?title=Nauki_kosmiczne&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nauki kosmiczne (strona nie istnieje)">kosmiczne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">astronomia</a></li> <li><a href="/wiki/Astrofizyka" title="Astrofizyka">astrofizyka</a></li> <li><a href="/wiki/Kosmologia" title="Kosmologia">kosmologia</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">inne <a href="/wiki/Nauki_przyrodnicze" title="Nauki przyrodnicze">przyrodnicze</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Paleontologia" title="Paleontologia">paleontologia</a></li> <li><a href="/wiki/Geologia" title="Geologia">geologia</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_naturalna" title="Historia naturalna">historia naturalna</a> <ul><li><a href="/wiki/Historia_Ziemi" title="Historia Ziemi">historia Ziemi</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a7_3"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Interdyscyplinarno%C5%9B%C4%87" title="Interdyscyplinarność">interdyscyplinarne</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Genealogia" title="Genealogia">genealogia</a></li> <li><a href="/wiki/Kryminalistyka" title="Kryminalistyka">kryminalistyka</a></li> <li><a href="/wiki/Archeologia" title="Archeologia">archeologia</a></li> <li><a href="/wiki/Demografia_historyczna" title="Demografia historyczna">demografia historyczna</a></li> <li><a href="/wiki/Historia_%C5%9Bwiata" title="Historia świata">historia świata</a></li> <li><a href="/wiki/Orientalistyka" title="Orientalistyka">orientalistyka</a></li> <li><a href="/wiki/Afrykanistyka" title="Afrykanistyka">afrykanistyka</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">inna<br /><a href="/wiki/Tw%C3%B3rczo%C5%9B%C4%87" title="Twórczość">twórczość</a><br />związana<br />z dziejami</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a8_1"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Pseudonauka" title="Pseudonauka">pseudonaukowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Pseudohistoria" title="Pseudohistoria">pseudohistoria</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8_2"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Religia" title="Religia">religijna</a> lub<br /><a href="/wiki/Sztuka" title="Sztuka">artystyczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Mitologia" title="Mitologia">mitologia</a> <ul><li><a href="/wiki/Kosmogonia" title="Kosmogonia">kosmogonia</a></li> <li><a href="/wiki/Teogonia" title="Teogonia">teogonia</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a8_3"><th class="navbox-group opis" scope="row">artystyczna lub<br /><a href="/wiki/Rozrywka" title="Rozrywka">rozrywkowa</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Historia_alternatywna" title="Historia alternatywna">historia alternatywna</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8_4"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Polityka" title="Polityka">polityczna</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Polityka_historyczna" title="Polityka historyczna">polityka historyczna</a> <ul><li><a href="/wiki/Historia_i_tera%C5%BAniejszo%C5%9B%C4%87" title="Historia i teraźniejszość">historia i teraźniejszość</a></li></ul></li></ul> </td></tr><tr class="a8_5"><th class="navbox-group opis" scope="row">inna</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Filozofia_historii" title="Filozofia historii">filozofia historii</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562624">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Dyscyplina_naukowa" title="Dyscyplina naukowa">dziedzina nauki</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85009003">sh85009003</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4003311-9">4003311-9</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00572840">00572840</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb13318302r">13318302r</a></span></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=7996">7996</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph114088">ph114088</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX4576265">XX4576265</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007295074605171">987007295074605171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000048014&P_CON_LNG=ENG">000048014</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Korei" title="Biblioteka Narodowa Korei">KRNLK</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://librarian.nl.go.kr/LI/contents/L20101000000.do?id=KSH1998006351">KSH1998006351</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/science/astronomy">science/astronomy</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/astronomia">astronomia</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/astronomie/">astronomie</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyk%C5%82opedija_suczasnoji_Ukrajiny" title="Encykłopedija suczasnoji Ukrajiny">ЕСУ</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://esu.com.ua/search_articles.php?id=44545">44545</a></span></li> <li><a href="/wiki/Uppslagsverket_Finland" title="Uppslagsverket Finland">Uppslagsverket Finland</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://uppslagsverket.fi/sv/sok/view-170045-Astronomi">Astronomi</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nacion%C4%81l%C4%81_enciklop%C4%93dija" title="Nacionālā enciklopēdija">Nacionālā enciklopēdija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://enciklopedija.lv/skirklis/941">941</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=astronomi">astronomi</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=astronomi">astronomi</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Astronomia&oldid=75993666">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Astronomia&oldid=75993666</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Dobre_Artyku%C5%82y" title="Kategoria:Dobre Artykuły">Dobre Artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Astronomia" title="Kategoria:Astronomia">Astronomia</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_odn_bez_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon odn bez numeru strony">Szablon odn bez numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_czasopisma_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony">Szablon cytowania czasopisma – brak numeru strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytuj_pismo_%E2%80%93_autorzy_do_sprawdzenia" title="Kategoria:Szablon cytuj pismo – autorzy do sprawdzenia">Szablon cytuj pismo – autorzy do sprawdzenia</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnione_artyku%C5%82y" title="Kategoria:Wyróżnione artykuły">Wyróżnione artykuły</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2018-12" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2018-12">Artykuły z brakującymi przypisami od 2018-12</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 9 lut 2025, 15:07.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Astronomia&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Astronomia</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>244 języki</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-657b46f875-zwhxz","wgBackendResponseTime":240,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.357","walltime":"1.569","ppvisitednodes":{"value":36131,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":225645,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":53806,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":36,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":132752,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":9,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1306.307 1 -total"," 55.15% 720.370 1 Szablon:Przypisy"," 22.58% 294.909 38 Szablon:Cytuj_stronę"," 19.79% 258.547 25 Szablon:Cytuj_książkę"," 15.21% 198.717 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 11.33% 148.027 10 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 8.47% 110.607 1 Szablon:Działy_astronomii"," 7.56% 98.728 12 Szablon:Cytuj_pismo"," 3.50% 45.752 14 Szablon:Odn"," 2.79% 36.487 16 Szablon:Dmbox"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.638","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4521193,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.next-656f5b5bcf-ckbpv","timestamp":"20250309195059","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Astronomia","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Astronomia","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q333","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q333","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-09-13T22:14:35Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/00\/Crab_Nebula.jpg","headline":"nauka przyrodnicza o cia\u0142ach niebieskich i zjawiskach pochodzenia pozaplanetarnego"}</script> </body> </html>