CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Բայկալ լիճ - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"342a23a7-d58a-4185-9b3d-eeb0fff142b8","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Բայկալ_լիճ","wgTitle":"Բայկալ լիճ","wgCurRevisionId":10026036,"wgRevisionId":10026036,"wgArticleId":63167,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Webarchive template wayback links","CS1 սպաս․ location missing publisher","CS1 ռուսերեն աղբյուրներով էջեր (ru)","Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ","Webarchive template archiveis links","Pages using ISBN magic links", "Հոդվածներ, որոնք օգտագործում են Ծանցանկ կաղապարն անհայատ պարամետրերով","Կաղապարի անհայտ պարամետրով էջեր","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Օրվա հոդված","Քարտեզներով էջեր","Լճեր այբբենական կարգով","Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ այբբենական կարգով","Համաշխարհային ժառանգություն Ռուսաստանում","Ռուսաստանի լճեր"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Բայկալ_լիճ","wgRelevantArticleId":63167,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia", "wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgCoordinates":{"lat":53.30278,"lon":108.00472},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q5513","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={ "ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.kartographer.style":"ready","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.kartographer.link","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.kartographer.style%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Olchon_Shaman_Rock.jpg/1200px-Olchon_Shaman_Rock.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Olchon_Shaman_Rock.jpg/800px-Olchon_Shaman_Rock.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Olchon_Shaman_Rock.jpg/640px-Olchon_Shaman_Rock.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Բայկալ լիճ - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Բայկալ_լիճ rootpage-Բայկալ_լիճ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Աշխարհագրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Աշխարհագրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Աշխարհագրություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Աշխարհագրություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Աշխարհագրություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Աշխարհագրություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Աշխարհագրական_դիրք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Աշխարհագրական_դիրք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Աշխարհագրական դիրք</span> </div> </a> <ul id="toc-Աշխարհագրական_դիրք-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խորություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Խորություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Խորություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Խորություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ջրի_ծավալը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ջրի_ծավալը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Ջրի ծավալը</span> </div> </a> <ul id="toc-Ջրի_ծավալը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Վտակներ_ու_հոսանքներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Վտակներ_ու_հոսանքներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Վտակներ ու հոսանքներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Վտակներ_ու_հոսանքներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ջրի_հատկությունը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ջրի_հատկությունը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Ջրի հատկությունը</span> </div> </a> <ul id="toc-Ջրի_հատկությունը-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Բայկալի_էպիշուրա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալի_էպիշուրա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5.1</span> <span>Բայկալի էպիշուրա</span> </div> </a> <ul id="toc-Բայկալի_էպիշուրա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Սառցակալում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սառցակալում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Սառցակալում</span> </div> </a> <ul id="toc-Սառցակալում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Հատակի_ռելիեֆ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Հատակի_ռելիեֆ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Հատակի ռելիեֆ</span> </div> </a> <ul id="toc-Հատակի_ռելիեֆ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կղզիներ_ու_թերակղզիներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կղզիներ_ու_թերակղզիներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Կղզիներ ու թերակղզիներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Կղզիներ_ու_թերակղզիներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սեյմսաակտիվություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սեյմսաակտիվություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.9</span> <span>Սեյմսաակտիվություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Սեյմսաակտիվություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կլիմա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կլիմա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.10</span> <span>Կլիմա</span> </div> </a> <ul id="toc-Կլիմա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բուսական_և_կենդանական_աշխարհը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բուսական_և_կենդանական_աշխարհը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.11</span> <span>Բուսական և կենդանական աշխարհը</span> </div> </a> <ul id="toc-Բուսական_և_կենդանական_աշխարհը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Լճի_ծագումը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Լճի_ծագումը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Լճի ծագումը</span> </div> </a> <ul id="toc-Լճի_ծագումը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բայկալի_մերձակայքի_բնակեցման_և_նրա_ուսումնասիրման_պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալի_մերձակայքի_բնակեցման_և_նրա_ուսումնասիրման_պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Բայկալի մերձակայքի բնակեցման և նրա ուսումնասիրման պատմություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Բայկալի_մերձակայքի_բնակեցման_և_նրա_ուսումնասիրման_պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Բայկալի մերձակայքի բնակեցման և նրա ուսումնասիրման պատմություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Բայկալի_մերձակայքի_բնակեցման_և_նրա_ուսումնասիրման_պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Լճի_շրջակայքի_բնակեցում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Լճի_շրջակայքի_բնակեցում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Լճի շրջակայքի բնակեցում</span> </div> </a> <ul id="toc-Լճի_շրջակայքի_բնակեցում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Անվան_ստուգաբանությունը" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Անվան_ստուգաբանությունը"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Անվան ստուգաբանությունը</span> </div> </a> <ul id="toc-Անվան_ստուգաբանությունը-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բայկալն_ուսումնասիրած_նշանավոր_հետազոտողներ,_ճանապարհորդներ,_գրողներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալն_ուսումնասիրած_նշանավոր_հետազոտողներ,_ճանապարհորդներ,_գրողներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Բայկալն ուսումնասիրած նշանավոր հետազոտողներ, ճանապարհորդներ, գրողներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Բայկալն_ուսումնասիրած_նշանավոր_հետազոտողներ,_ճանապարհորդներ,_գրողներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Խորջրյա_փոթորկում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Խորջրյա_փոթորկում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Խորջրյա փոթորկում</span> </div> </a> <ul id="toc-Խորջրյա_փոթորկում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նեյտրինային_հեռադիտակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Նեյտրինային_հեռադիտակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Նեյտրինային հեռադիտակ</span> </div> </a> <ul id="toc-Նեյտրինային_հեռադիտակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Պայսիսները»_Բայկալում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#«Պայսիսները»_Բայկալում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>«Պայսիսները» Բայկալում</span> </div> </a> <ul id="toc-«Պայսիսները»_Բայկալում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-«Միրերը»_Բայկալում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#«Միրերը»_Բայկալում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>«Միրերը» Բայկալում</span> </div> </a> <ul id="toc-«Միրերը»_Բայկալում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Բնապահպանություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Բնապահպանություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Բնապահպանություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Բնապահպանություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Բնապահպանություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Բնապահպանություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Դիտարկումների_արդյունքներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Դիտարկումների_արդյունքներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Դիտարկումների արդյունքներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Դիտարկումների_արդյունքներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Աղտոտման_հիմնական_աղբյուրներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Աղտոտման_հիմնական_աղբյուրներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Աղտոտման հիմնական աղբյուրներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Աղտոտման_հիմնական_աղբյուրներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Թղթի-ցելյուլոզի_գործարան" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Թղթի-ցելյուլոզի_գործարան"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Թղթի-ցելյուլոզի գործարան</span> </div> </a> <ul id="toc-Թղթի-ցելյուլոզի_գործարան-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բայկալը`_որպես_ջրամբար" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալը`_որպես_ջրամբար"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>Բայկալը` որպես ջրամբար</span> </div> </a> <ul id="toc-Բայկալը`_որպես_ջրամբար-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Սելենգայի_վրա_հէկ_կառուցելու_նախագծեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Սելենգայի_վրա_հէկ_կառուցելու_նախագծեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.5</span> <span>Սելենգայի վրա հէկ կառուցելու նախագծեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Սելենգայի_վրա_հէկ_կառուցելու_նախագծեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արևելյան_նավթատարի_խնդիր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Արևելյան_նավթատարի_խնդիր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.6</span> <span>Արևելյան նավթատարի խնդիր</span> </div> </a> <ul id="toc-Արևելյան_նավթատարի_խնդիր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բայկալը_բնության_համաշխարհային_ժառանգության_տարածք" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալը_բնության_համաշխարհային_ժառանգության_տարածք"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.7</span> <span>Բայկալը բնության համաշխարհային ժառանգության տարածք</span> </div> </a> <ul id="toc-Բայկալը_բնության_համաշխարհային_ժառանգության_տարածք-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Որսագողություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Որսագողություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.8</span> <span>Որսագողություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Որսագողություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Մակրոջրիմուռների_զանգվածային_ծաղկում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Մակրոջրիմուռների_զանգվածային_ծաղկում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.9</span> <span>Մակրոջրիմուռների զանգվածային ծաղկում</span> </div> </a> <ul id="toc-Մակրոջրիմուռների_զանգվածային_ծաղկում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ջրի_արտամուծում_ՉԺՀ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ջրի_արտամուծում_ՉԺՀ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.10</span> <span>Ջրի արտամուծում ՉԺՀ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ջրի_արտամուծում_ՉԺՀ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բայկալի_պահպանությամբ_զբաղվող_բնապահպանական_կազմակերպություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալի_պահպանությամբ_զբաղվող_բնապահպանական_կազմակերպություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.11</span> <span>Բայկալի պահպանությամբ զբաղվող բնապահպանական կազմակերպություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Բայկալի_պահպանությամբ_զբաղվող_բնապահպանական_կազմակերպություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Լճագիտական_հետազոտություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Լճագիտական_հետազոտություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.12</span> <span>Լճագիտական հետազոտություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Լճագիտական_հետազոտություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Զբոսաշրջություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Զբոսաշրջություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Զբոսաշրջություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Զբոսաշրջություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տեսարժան_վայրեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Տեսարժան_վայրեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Տեսարժան վայրեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Տեսարժան_վայրեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նշանավոր_ասույթներ_Բայկալի_մասին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նշանավոր_ասույթներ_Բայկալի_մասին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Նշանավոր ասույթներ Բայկալի մասին</span> </div> </a> <ul id="toc-Նշանավոր_ասույթներ_Բայկալի_մասին-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Փաստեր" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Փաստեր"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Փաստեր</span> </div> </a> <ul id="toc-Փաստեր-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Լեգենդներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Լեգենդներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Լեգենդներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Լեգենդներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ֆիլմագրություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ֆիլմագրություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Ֆիլմագրություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Ֆիլմագրություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Բայկալը_նամականիշերում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Բայկալը_նամականիշերում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Բայկալը նամականիշերում</span> </div> </a> <ul id="toc-Բայկալը_նամականիշերում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատկերասրահ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատկերասրահ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Պատկերասրահ</span> </div> </a> <ul id="toc-Պատկերասրահ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Նշումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Նշումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Նշումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Նշումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Արտաքին_հղումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Արտաքին_հղումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Արտաքին հղումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Արտաքին_հղումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Բայկալ լիճ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 156 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-156" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">156 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Baikalmeer" title="Baikalmeer – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Baikalmeer" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Baikalsee" title="Baikalsee – շվեյցարական գերմաներեն" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Baikalsee" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="շվեյցարական գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A3%E1%8B%AD%E1%8A%AB%E1%88%8D_%E1%88%90%E1%8B%AD%E1%89%85" title="ባይካል ሐይቅ – ամհարերեն" lang="am" hreflang="am" data-title="ባይካል ሐይቅ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="ամհարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Laco_Baikal" title="Laco Baikal – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Laco Baikal" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%84" title="بحيرة بايكال – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بحيرة بايكال" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B6%D8%A7%D9%8A%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%84" title="ضاية بايكال – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="ضاية بايكال" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%AD%D9%8A%D8%B1%D8%A9_%D8%A8%D8%A7%D9%8A%D9%83%D8%A7%D9%84" title="بحيرة بايكال – եգիպտական արաբերեն" lang="arz" hreflang="arz" data-title="بحيرة بايكال" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="եգիպտական արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A7%B0%E0%A6%A6" title="বৈকাল হ্ৰদ – ասամերեն" lang="as" hreflang="as" data-title="বৈকাল হ্ৰদ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ասամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Llagu_Baikal" title="Llagu Baikal – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Llagu Baikal" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Baykal" title="Baykal – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Baykal" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84_%DA%AF%D8%A4%D9%84%D9%88" title="بایکال گؤلو – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بایکال گؤلو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – բաշկիրերեն" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Байкал" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="բաշկիրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Danu_Baikal" title="Danu Baikal – բալիերեն" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Danu Baikal" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="բալիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Baikalsee" title="Baikalsee – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Baikalsee" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Baikals_(e%C5%BEers)" title="Baikals (ežers) – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Baikals (ežers)" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Tao_Baikal" title="Tao Baikal – Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Tao Baikal" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Байкал" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Байкал" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Байкал" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%9D%E0%A5%80%E0%A4%B2" title="बैकाल झील – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="बैकाल झील" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A6" title="বৈকাল হ্রদ – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বৈকাল হ্রদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%94%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%A3%E0%BC%8B%E0%BD%98%E0%BD%9A%E0%BD%BA%E0%BD%A0%E0%BD%B4%E0%BC%8D" title="པེ་གལ་མཚེའུ། – տիբեթերեն" lang="bo" hreflang="bo" data-title="པེ་གལ་མཚེའུ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="տիբեթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Lenn_Baikal" title="Lenn Baikal – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Lenn Baikal" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bajkalsko_jezero" title="Bajkalsko jezero – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bajkalsko jezero" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB" title="Байгал – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Байгал" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Llac_Baikal" title="Llac Baikal – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Llac Baikal" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – չեչեներեն" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Байкал" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="չեչեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%DB%95%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%DB%95%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DA%B5" title="دەریاچەی بایکاڵ – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="دەریاچەی بایکاڵ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Lavu_Baikal" title="Lavu Baikal – կորսիկերեն" lang="co" hreflang="co" data-title="Lavu Baikal" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="կորսիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Baykal" title="Baykal – ղրիմյան թուրքերեն" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Baykal" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ղրիմյան թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bajkal" title="Bajkal – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bajkal" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Байкал" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Llyn_Baikal" title="Llyn Baikal – ուելսերեն" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Llyn Baikal" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ուելսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Bajkals%C3%B8en" title="Bajkalsøen – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Bajkalsøen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Baikalsee" title="Baikalsee – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Baikalsee" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Gol%C3%AA_Baykali" title="Golê Baykali – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Golê Baykali" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Bajkal" title="Bajkal – ստորին սորբերեն" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Bajkal" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="ստորին սորբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%84%DE%A6%DE%87%DE%A8%DE%86%DE%A6%DE%8D%DE%B0_%DE%86%DE%AA%DE%85%DE%A8" title="ބައިކަލް ކުޅި – դիվեհի" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ބައިކަލް ކުޅި" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="դիվեհի" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AC%CE%BB%CE%B7" title="Βαϊκάλη – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Βαϊκάλη" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Lake_Baikal" title="Lake Baikal – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Lake Baikal" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Bajkalo" title="Bajkalo – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Bajkalo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Lago_Baikal" title="Lago Baikal – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Lago Baikal" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Baikali_j%C3%A4rv" title="Baikali järv – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Baikali järv" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Baikal" title="Baikal – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Baikal" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="دریاچه بایکال – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="دریاچه بایکال" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Baikalj%C3%A4rvi" title="Baikaljärvi – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Baikaljärvi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Baikali_j%C3%A4rv" title="Baikali järv – վորո" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Baikali järv" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="վորո" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Bajkalvatn" title="Bajkalvatn – ֆարյորերեն" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Bajkalvatn" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ֆարյորերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Lac_Ba%C3%AFkal" title="Lac Baïkal – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Lac Baïkal" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Baikalsia" title="Baikalsia – հյուսիսային ֆրիզերեն" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Baikalsia" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="հյուսիսային ֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Baikalmar" title="Baikalmar – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Baikalmar" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Loch_Baikal" title="Loch Baikal – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Loch Baikal" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Lak_Ba%C3%AFkal" title="Lak Baïkal – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Lak Baïkal" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Loch_Baikal" title="Loch Baikal – շոտլանդական գաելերեն" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Loch Baikal" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="շոտլանդական գաելերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lago_Baikal" title="Lago Baikal – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lago Baikal" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ypa_Vaik%C3%A1ly" title="Ypa Vaikály – գուարանի" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ypa Vaikály" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="գուարանի" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%99%D7%9E%D7%AA_%D7%91%D7%90%D7%99%D7%A7%D7%9C" title="ימת באיקל – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="ימת באיקל" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%AF%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%9D%E0%A5%80%E0%A4%B2" title="बयकाल झील – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="बयकाल झील" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Lake_Baikal" title="Lake Baikal – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Lake Baikal" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bajkalsko_jezero" title="Bajkalsko jezero – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bajkalsko jezero" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Bajkal" title="Bajkal – վերին սորբերեն" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Bajkal" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="վերին սորբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Bajk%C3%A1l-t%C3%B3" title="Bajkál-tó – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Bajkál-tó" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%B5%D6%84%D5%A1%D5%AC_%D4%BC%D5%AB%D5%B3" title="Պայքալ Լիճ – Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Պայքալ Լիճ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Laco_Baikal" title="Laco Baikal – ինտերլինգուա" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Laco Baikal" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ինտերլինգուա" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Danau_Baikal" title="Danau Baikal – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Danau Baikal" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Danaw_Baikal" title="Danaw Baikal – իլոկերեն" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Danaw Baikal" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="իլոկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Baikal" title="Baikal – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Baikal" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Bajkalvatn" title="Bajkalvatn – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Bajkalvatn" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lago_Bajkal" title="Lago Bajkal – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Lago Bajkal" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%90%E3%82%A4%E3%82%AB%E3%83%AB%E6%B9%96" title="バイカル湖 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="バイカル湖" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/baikal._zei_lalxu" title="baikal. zei lalxu – լոժբան" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="baikal. zei lalxu" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="լոժբան" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Tlaga_Baikal" title="Tlaga Baikal – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Tlaga Baikal" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="ընտրյալ հոդված"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="ბაიკალი – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბაიკალი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Agelmim_n_Baykal" title="Agelmim n Baykal – կաբիլերեն" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Agelmim n Baykal" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="կաբիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Bay%C9%A9kal%C9%A9_Kujomuu" title="Bayɩkalɩ Kujomuu – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Bayɩkalɩ Kujomuu" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D3%A9%D0%BB" title="Байкөл – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Байкөл" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AC%E0%B3%88%E0%B2%95%E0%B2%B2%E0%B3%8D_%E0%B2%B8%E0%B2%B0%E0%B3%8B%E0%B2%B5%E0%B2%B0" title="ಬೈಕಲ್ ಸರೋವರ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಬೈಕಲ್ ಸರೋವರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B0%94%EC%9D%B4%EC%B9%BC%ED%98%B8" title="바이칼호 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="바이칼호" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Lydn_Baikal" title="Lydn Baikal – կոռներեն" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Lydn Baikal" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="կոռներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Байкал" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lacus_Baical" title="Lacus Baical – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Lacus Baical" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Baikals%C3%A9i" title="Baikalséi – լյուքսեմբուրգերեն" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Baikalséi" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="լյուքսեմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – լեզգիերեն" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Байкал" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="լեզգիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Lago_Baical" title="Lago Baical – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Lago Baical" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Bajkalmaer" title="Bajkalmaer – լիմբուրգերեն" lang="li" hreflang="li" data-title="Bajkalmaer" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="լիմբուրգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Lagh_Bajkal" title="Lagh Bajkal – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Lagh Bajkal" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Baikalo_e%C5%BEeras" title="Baikalo ežeras – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Baikalo ežeras" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Baik%C4%81ls" title="Baikāls – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Baikāls" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – մոկշայերեն" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Байкал" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="մոկշայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Байкал" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%98%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D0%95%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE" title="Бајкалско Езеро – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Бајкалско Езеро" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AC%E0%B5%88%E0%B4%95%E0%B4%BE%E0%B5%BD_%E0%B4%A4%E0%B4%9F%E0%B4%BE%E0%B4%95%E0%B4%82" title="ബൈകാൽ തടാകം – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ബൈകാൽ തടാകം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB_%D0%BD%D1%83%D1%83%D1%80" title="Байгал нуур – մոնղոլերեն" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Байгал нуур" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="մոնղոլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%95%EA%AF%A5%EA%AF%8F%EA%AF%80%EA%AF%A5%EA%AF%9C_%EA%AF%84%EA%AF%A5%EA%AF%A0" title="ꯕꯥꯏꯀꯥꯜ ꯄꯥꯠ – մանիպուրի" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯕꯥꯏꯀꯥꯜ ꯄꯥꯠ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="մանիպուրի" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%B8%E0%A4%B0%E0%A5%8B%E0%A4%B5%E0%A4%B0" title="बैकाल सरोवर – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="बैकाल सरोवर" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – արևմտամարիերեն" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Байкал" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="արևմտամարիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Tasik_Baikal" title="Tasik Baikal – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Tasik Baikal" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Lag_ta%27_Baikal" title="Lag ta' Baikal – մալթայերեն" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Lag ta' Baikal" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="մալթայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Lago_Baikal" title="Lago Baikal – միրանդերեն" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Lago Baikal" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="միրանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%98%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA" title="ဘိုင်ကယ်အိုင် – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="ဘိုင်ကယ်အိုင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_(%D1%8D%D1%80%D1%8C%D0%BA%D0%B5)" title="Байкал (эрьке) – էրզյա" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Байкал (эрьке)" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="էրզյա" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="بایکال – մազանդարաներեն" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="بایکال" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="մազանդարաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Baikalsee" title="Baikalsee – ստորին գերմաներեն" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Baikalsee" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="ստորին գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%88%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%B2_%E0%A4%AA%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%82" title="बैकाल पुखू – նեվարերեն" lang="new" hreflang="new" data-title="बैकाल पुखू" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="նեվարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Baikalmeer" title="Baikalmeer – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Baikalmeer" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Bajkalsj%C3%B8en" title="Bajkalsjøen – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Bajkalsjøen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Bajkalsj%C3%B8en" title="Bajkalsjøen – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Bajkalsjøen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Lac_Baikal" title="Lac Baikal – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Lac Baikal" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Baikal" title="Baikal – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Baikal" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – օսերեն" lang="os" hreflang="os" data-title="Байкал" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="օսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%88%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B2_%E0%A8%9D%E0%A9%80%E0%A8%B2" title="ਬਾਈਕਾਲ ਝੀਲ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਬਾਈਕਾਲ ਝੀਲ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Bajka%C5%82" title="Bajkał – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Bajkał" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lagh_Bajkal" title="Lagh Bajkal – պիեմոնտերեն" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lagh Bajkal" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="պիեմոնտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DA%BE%DB%8C%D9%84_%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="جھیل بیکال – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="جھیل بیکال" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Lago_Baical" title="Lago Baical – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Lago Baical" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Paygal_qucha" title="Paygal qucha – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Paygal qucha" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Lacul_Baikal" title="Lacul Baikal – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Lacul Baikal" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Laghe_Bajkal" title="Laghe Bajkal – Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Laghe Bajkal" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Байкал" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – ռուսիներեն" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Байкал" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ռուսիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B0%D0%B9_%D0%BA%D2%AF%D3%A9%D0%BB" title="Баай күөл – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Баай күөл" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Lagu_Baikal" title="Lagu Baikal – սարդիներեն" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Lagu Baikal" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="սարդիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Lacu_Baikal" title="Lacu Baikal – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Lacu Baikal" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%8D%D9%86%DA%8D_%D8%A8%D9%8A%DA%AA%D8%A7%D9%84" title="ڍنڍ بيڪال – սինդհի" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڍنڍ بيڪال" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="սինդհի" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bajkalsko_jezero" title="Bajkalsko jezero – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Bajkalsko jezero" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%B6%E0%B6%BA%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B6%BD%E0%B7%8A_%E0%B7%80%E0%B7%92%E0%B6%BD" title="බයිකල් විල – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="බයිකල් විල" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Lake_Baikal" title="Lake Baikal – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Lake Baikal" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bajkalsk%C3%A9_jazero" title="Bajkalské jazero – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bajkalské jazero" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Bajkalsko_jezero" title="Bajkalsko jezero – սլովեներեն" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Bajkalsko jezero" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="սլովեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Liqeni_Baikal" title="Liqeni Baikal – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Liqeni Baikal" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%98%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%81%D0%BA%D0%BE_%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE" title="Бајкалско језеро – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Бајкалско језеро" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Bajkalsj%C3%B6n" title="Bajkalsjön – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Bajkalsjön" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Baikal" title="Baikal – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Baikal" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%88%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B2%E0%AF%8D_%E0%AE%8F%E0%AE%B0%E0%AE%BF" title="பைக்கால் ஏரி – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பைக்கால் ஏரி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%AC%E0%B1%88%E0%B0%95%E0%B0%B2%E0%B1%8D_%E0%B0%B8%E0%B0%B0%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%B8%E0%B1%81" title="బైకల్ సరస్సు – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="బైకల్ సరస్సు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Байкал" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B9%84%E0%B8%9A%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%A5" title="ทะเลสาบไบคาล – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="ทะเลสาบไบคาล" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Ba%C3%BDkal" title="Baýkal – թուրքմեներեն" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Baýkal" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="թուրքմեներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Lawa_ng_Baikal" title="Lawa ng Baikal – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Lawa ng Baikal" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Bajkal" title="Bajkal – թալիշերեն" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Bajkal" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="թալիշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Baykal_G%C3%B6l%C3%BC" title="Baykal Gölü – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Baykal Gölü" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Байкал" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – ուդմուրտերեն" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Байкал" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="ուդմուրտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" title="Байкал – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Байкал" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%DA%BE%DB%8C%D9%84_%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="جھیل بیکال – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جھیل بیکال" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Baykal" title="Baykal – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Baykal" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/%C5%81ago_Baikal" title="Łago Baikal – վենետերեն" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Łago Baikal" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="վենետերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Baikal" title="Baikal – վեպսերեն" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Baikal" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="վեպսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Baikal" title="Hồ Baikal – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Hồ Baikal" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Danaw_Baikal" title="Danaw Baikal – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Danaw Baikal" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%B4%9D%E5%8A%A0%E5%B0%94%E6%B9%96" title="贝加尔湖 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="贝加尔湖" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9A%E1%83%98" title="ბაიკალი – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბაიკალი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%99%D7%99%D7%A7%D7%90%D7%9C_%D7%90%D7%96%D7%A2%D7%A8%D7%A2" title="בייקאל אזערע – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="בייקאל אזערע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%B4%9D%E5%8A%A0%E5%B0%94%E6%B9%96" title="贝加尔湖 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="贝加尔湖" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Baykal_%C3%94%CD%98" title="Baykal Ô͘ – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Baykal Ô͘" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%B2%9D%E5%8A%A0%E7%88%BE%E6%B9%96" title="貝加爾湖 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="貝加爾湖" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5513#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&oldid=10026036" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&id=10026036&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B2%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25AF%25D5%25A1%25D5%25AC_%25D5%25AC%25D5%25AB%25D5%25B3"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B2%25D5%25A1%25D5%25B5%25D5%25AF%25D5%25A1%25D5%25AC_%25D5%25AC%25D5%25AB%25D5%25B3"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q5513" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-0-coord" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span class="coordinates plainlinks nourlexpansion" data-param="53_18_10_N_108_0_17_E_"><span title="Ցուցադրել քարտեզը"><a class="mw-kartographer-maplink" data-mw-kartographer="maplink" data-style="osm-intl" href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Map/14/53.30278/108.00472/hy" data-zoom="14" data-lat="53.30278" data-lon="108.00472" data-lang="hy" data-overlays="["_e275e2e13dff763480af94338b15795a030229ee"]">53°18′10″ հս․ լ. 108°00′17″ ավ. ե.</a></span><sup class="geo-services noprint"><span class="geo-geohack" title="Карты и инструменты на GeoHack"><a class="external text" href="//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?language=ru&pagename=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&params=53_18_10_N_108_0_17_E_"><span>H</span></a></span><span class="geo-google" title="Այս վայրը «Google Քարտեզներում»"><a rel="nofollow" class="external text" href="//maps.google.com/maps?ll=53.30278,108.00472&q=53.30278,108.00472&spn=0.03,0.03&t=h&hl=hy"><span>G</span></a></span><span class="geo-yandex" title="Այս վայրը «Յանդեքս․Քարտեզում»"><a rel="nofollow" class="external text" href="//yandex.ru/maps/?ll=108.00472,53.30278&pt=108.00472,53.30278&spn=0.03,0.03&l=sat,skl"><span>Я</span></a></span><span class="geo-osm" title="Այս վայրը OpenStreetMap֊ում"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.openstreetmap.org/?mlat=53.30278&mlon=108.00472&zoom=14"><span>O</span></a></span><span class="geo-loadmap" style="display: none;" title="Это место на картах ГШ и ГУГК"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://loadmap.net/ru?q=53.30278%20108.00472&z=14&s=0"><span>L</span></a></span></sup></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><dl><dd><dl><dd><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:HS_Disambig.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/25px-HS_Disambig.svg.png" decoding="async" width="25" height="25" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/38px-HS_Disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/HS_Disambig.svg/50px-HS_Disambig.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span> Անվան այլ կիրառումների համար տե՛ս՝ <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/Բայկալ_(այլ_կիրառումներ)">Բայկալ (այլ կիրառումներ)</a></span></dd></dl></dd></dl> <table class="infobox vcard" style="width:300px; font-size:89%; text-align:left;" cellspacing="2"> <tbody><tr> <td colspan="2"> <div style="position:relative; width:310px; height:50px; display:table; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em;"><div style="position:absolute; top:0; right:0;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Picto_infobox_map.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7a/Picto_infobox_map.png" decoding="async" width="122" height="54" class="mw-file-element" data-file-width="102" data-file-height="45" /></a></span></div><span style="position:relative; width:100%; display:table-cell; vertical-align:middle; text-align:center; padding:4px;"><big><big><b>Բայկալ </b></big></big><br /><big><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Байка́л</span></big></span></div> </td></tr> <tr> <td style="text-align: center;" colspan="2"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Olchon_Shaman_Rock.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Olchon_Shaman_Rock.jpg/300px-Olchon_Shaman_Rock.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Olchon_Shaman_Rock.jpg/450px-Olchon_Shaman_Rock.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7f/Olchon_Shaman_Rock.jpg/600px-Olchon_Shaman_Rock.jpg 2x" data-file-width="1800" data-file-height="1200" /></a></span><br /><center><small><i>Բայկալ լիճը</i></small></center> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="text-align:center;"><center><small></small></center> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center; font-size:0.9em; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em;"> </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%B8%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Աշխարհագրական կոորդինատներ">Կոորդինատներ</a></b> </td> <td><small></small> </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Տեղագրություն</b> </td> <td><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_Russia.svg" class="mw-file-description" title="Ռուսաստան"><img alt="Ռուսաստան" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/22px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/33px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/44px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </span><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստան</a> Արևելյան <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A2%D5%AB%D6%80" title="Սիբիր">Սիբիրի</a> հարավ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b><a href="/wiki/%D4%B2%D4%BE%D5%84" class="mw-redirect" title="ԲԾՄ">Հայելու բացարձակ բարձրությունը</a></b> </td> <td>457 մ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Երկարություն</b> </td> <td>636 կմ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Լայնություն</b> </td> <td>79,5 կմ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Ավազանի մակերեսը</b> </td> <td>570 000 կմ² </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Ծավալը</b> </td> <td>23 615,39 կմ³ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Ջրափնյա գծի երկարությունը</b> </td> <td>2000 կմ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Ամենամեծ խորությունը</b> </td> <td>1642 մ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Միջին խորությունը</b> </td> <td>744,4 մ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Աղիությունը</b> </td> <td>0,120 ‰ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Պարզությունը</b> </td> <td>40 մ </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Թափվող գետերը</b> </td> <td><a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1" class="mw-redirect" title="Սելենգա">Սելենգա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վերին Անգարա (դեռ գրված չէ)">Վերին Անգարա</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարգուզին (դեռ գրված չէ)">Բարգուզին</a> </td></tr> <tr> <td class="bright" style="text-align: right; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; width:30%"><b>Սկիզբ առնող գետերը</b> </td> <td><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1" class="mw-redirect" title="Անգարա">Անգարա</a> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center; font-size:0.9em; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em;"> </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="text-align:center;"><center><small></small></center> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center; font-size:0.9em; background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em;"> </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="font-size:smaller; text-align:center"><center> <div class="center"><div class="noviewer thumb tnone"><div class="thumbinner" style="width:282px;border:none"><div style="position:relative;width:280px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Map_poz_Russia_Buriatia.png" class="mw-file-description" title="Բայկալ լիճը գտնվում է Բուրյաթիաում"><img alt="Բայկալ լիճը գտնվում է Բուրյաթիաում" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Map_poz_Russia_Buriatia.png/280px-Map_poz_Russia_Buriatia.png" decoding="async" width="280" height="196" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Map_poz_Russia_Buriatia.png/420px-Map_poz_Russia_Buriatia.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Map_poz_Russia_Buriatia.png/560px-Map_poz_Russia_Buriatia.png 2x" data-file-width="663" data-file-height="463" /></a></span><div style="position:absolute;top:51.387%;left:51.219%"><div style="position:absolute;left:-4px;top:-4px;line-height:0"><span typeof="mw:File"><span title="Բայկալ լիճ"><img alt="Բայկալ լիճ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/7px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="7" height="7" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/11px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/14px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></span></span></div></div></div><div class="thumbcaption"><div class="magnify"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Map_poz_Russia_Buriatia.png" title="Պատկեր:Map poz Russia Buriatia.png"> </a></div><center></center></div></div></div></div> </center></td></tr> <tr> <th colspan="2" style="background-color: #48D1CC; color: #191970; border: 1px solid #4877c8; padding: 0.1em; color:black; text-align:center; padding:0.3em"> </th></tr> <tr> <th style="padding-right:1em"> </th> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/13px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="13" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/26px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lake_Baikal" class="extiw" title="commons:Category:Lake Baikal">Վիքիպահեստում</a></b> </td></tr></tbody></table> <table class="infobox" style="width:310px;"> <tbody><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Flag_of_UNESCO.svg" class="mw-file-description" title="ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դրոշը"><img alt="ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի դրոշը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_UNESCO.svg/75px-Flag_of_UNESCO.svg.png" decoding="async" width="75" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_UNESCO.svg/113px-Flag_of_UNESCO.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_UNESCO.svg/150px-Flag_of_UNESCO.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> </td> <td style="text-align:center; background: #eaecf0; width:100%; vertical-align:middle;"><a href="/wiki/%D5%85%D5%88%D6%82%D5%86%D4%B5%D5%8D%D4%BF%D5%95" class="mw-redirect" title="ՅՈւՆԵՍԿՕ">ՅՈւՆԵՍԿՕ</a>-ի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Համաշխարհային ժառանգություն">Համաշխարհային ժառանգություն</a> ,<br />օբյեկտ <span style="white-space: nowrap; word-spacing:-0.15em">№ 754</span><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://whc.unesco.org/ru/list/754">ռուս..</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="http://whc.unesco.org/en/list/754">անգլ..</a> • <a rel="nofollow" class="external text" href="http://whc.unesco.org/fr/list/754">ֆր.</a> </td></tr></tbody></table> <p><b>Բայկալ լիճ</b> (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուսերեն</a>՝ о́зеро Байка́л, <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բուրյաթերեն (դեռ գրված չէ)">բուրյաթերեն</a>՝ «Байгаал-далай», «обширный, большой водоём), տեկտոնական ծագման <a href="/wiki/%D4%BC%D5%AB%D5%B3" title="Լիճ">լիճ</a> <a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստանում</a>` արևելյան <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A2%D5%AB%D6%80" title="Սիբիր">Սիբիրի</a> հարավում։ </p><p>Բայկալ լիճը պարունակում է հեղուկ վիճակում գտնվող աշխարհի քաղցրահամ ջրերի 20%-ը, որը հավասար է 23615.39 կմ<sup>3</sup>, և այդ ցուցանիշով Բայկալ լիճն աշխարհում առաջինն է։ </p><p>Բայկալն աշխարհի ամենախոր լիճն է` 1 642 մ։ Բայկալից բացի, աշխարհում կա 1000 մ-ից ավելի խորություն ունեցող երկու լիճ միայն՝ <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Տանգանիկա">Տանգանիկան</a> (1470 մ) և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%81_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" title="Կասպից ծով">Կասպից ծովը</a> (1025 մ)։ </p><p>Բայկալ լճի մեջ են թափվում 336 <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A5%D5%BF" title="Գետ">գետ</a> և առու։ Դրանցից ամենախոշորներն են <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1" class="mw-redirect" title="Սելենգա">Սելենգան</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վերին Անգարա (դեռ գրված չէ)">Վերին Անգարան</a>, <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարգուզին (դեռ գրված չէ)">Բարգուզինը</a>։ Լճից սկիզբ է առնում մի գետ՝ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1" class="mw-redirect" title="Անգարա">Անգարան</a>։ Լիճն ու նրա շրջակա տարածքները առանձնանում են բուսական ու կենդանական աշխարհի հարստությամբ։ Տեղի բնակիչներն ու Ռուսաստանում ապրող շատ մարդիկ լիճն ավանդաբար անվանում են <i>Բայկալ ծով</i><sup id="cite_ref-autogenerated2_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Բայկալ լճի ափին է գտնվում <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%BD%D5%AF" title="Իրկուտսկ">Իրկուտսկ</a> քաղաքը։ Այն հրաշալի վայր է զբոսաշրջիկների համար։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Աշխարհագրություն"><span id=".D4.B1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Աշխարհագրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Աշխարհագրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Աշխարհագրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Աշխարհագրական_դիրք"><span id=".D4.B1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A4.D5.AB.D6.80.D6.84"></span>Աշխարհագրական դիրք</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Աշխարհագրական դիրք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Աշխարհագրական դիրք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալը գտնվում է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Ասիա">Ասիայի</a> կենտրոնում՝ <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%BD%D5%AF%D5%AB_%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Իրկուտսկի շրջան">Իրկուտսկի շրջանի</a> և <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բուրյաթիա">Բուրյաթիայի</a> սահմանին։ Լիճը ձգվում է հյուսիս-արևելքից հարավ-արևմուտք 620 կմ. ունի հսկա կիսալուսնի ձև։ Բայկալի լայնությունը 24-79 կմ է։ Բայկալի հատակը ամենախոր տեղում համաշխարհային օվկիանոսի մակարդակից ցածր է 1167 մ, իսկ ջրի մակարդակի ամենաբարձր նիշը 456-457 մ է, բայց բարձրության չափման խաղաղօվկիանոսյան համակարգում<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Արդյունքում Բայկալի իրական մակարդակը փաստորեն անհայտ է։ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Հիմնական եզրակացությունն այս է. Իրականում մենք ներկայումս չգիտենք Բայկալի իրական մակարդակը, ոչ էլ այն, թե համապատասխանում է այն արդյոք №234 որոշմանը, որը ձևակերպված է բարձրության` գոյություն չունեցող համակարգով, և փաստորեն նրա օգտագործումը չի կարող վերահսկվել։<div align="right"><small>- Ջրային ռեսուրսների դաշնային գործակալության Ռուսաստանի հիդրոտեխնիկական կառույցների ու պետական ջրային կադաստրի տնօրեն` Ս. Ե. Բեդնարուկ</small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Մակերևույթին լճի մակերեսը 31 722 կմ² է (առանց կղզիների), որը մոտավորապես հավասար է այնպիսի երկրների մակերեսին, ինչպիսիք են <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%AC%D5%A3%D5%AB%D5%A1" title="Բելգիա">Բելգիան</a> կամ <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Հոլանդիա">Հոլանդիան</a>։ Ջրի հայելու մակերեսով <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D6%84%D5%B8%D5%BE_%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%AE_%D5%AC%D5%B3%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Տարածքով ամենամեծ լճերի ցանկ">աշխարհի խոշորագույն լճերի մեջ</a> Բայկալը յոթերորդն է։ Ջրահավաք ավազանի մակերեսը 570.000 կմ² է, ափագծի երկարությունը` 2.000 կմ<sup id="cite_ref-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Լիճը գտնվում է յուրատեսակ գոգավորությունում, որը բոլորեքյան շրջապատված է լեռնազանգվածներով ու <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%BA%D5%AF%D5%A1" title="Սոպկա">սոպկաներով</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ընդ որում, լճի արևմտյան ափը ժայռոտ է ու զառիթափ, արևելյան ափի <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%A5%D6%86" title="Ռելիեֆ">ռելիեֆը</a>` թեթև զառիվայրային (որոշ տեղերում լեռները լճից տասնյակ կիլոմետրով հեռու են)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Խորություններ"><span id=".D4.BD.D5.B8.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Խորություններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Խորություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Խորություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Lakes_scheme.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Lakes_scheme.png/250px-Lakes_scheme.png" decoding="async" width="250" height="258" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Lakes_scheme.png/375px-Lakes_scheme.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Lakes_scheme.png/500px-Lakes_scheme.png 2x" data-file-width="598" data-file-height="616" /></a><figcaption>Բայկալի խորությունը <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%AB%D6%81_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" title="Կասպից ծով">Կասպից ծովի</a> և <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%AF%D5%A1" title="Տանգանիկա">Տանգանիկա</a> լճի համեմատությամբ</figcaption></figure> <p>Բայկալը <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D5%AB%D6%80" title="Երկիր">Երկրի</a> ամենախոր լիճն է։ Առավելագույն խորությունը 1642 մ է, ինչը հաստատվել է <a href="/wiki/1983" title="1983">1983</a> թվականին Լ. Կոլոտիլոյի և Ի. Սուլիմովի գլխավորությամբ գիտարշավի ընթացքում<sup id="cite_ref-autogenerated2_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Առավելագույն խորությունը նշվել է քարտեզներում <a href="/wiki/1992" title="1992">1992</a> թվականից և հաստատվել 2002 թվականին ռուս-իսպանա-բելգիական համատեղ ծրագրի ժամանակ, որը Բայկալ լճի բատիմետրիկ քարտեզի կազմման նպատակ էր հետապնդում<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այդ ժամանակ համարակալվել են լճի <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ջրատարածություն">ջրատարածության</a> 1.312.788 կետեր (խորությունների տվյալները ստացվել են վերոնշյալ տվյալների ակուստիկ զոնդավորման միջոցով` համադրելով բատիմետրիկ լրացուցիչ տվյալների հետ, այդ թվում` <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%B5%D5%BD%D5%B4%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սեյսմահետախուզություն">սեյսմահետախուզության</a> և էխոլոկացիայի, իսկ այս նախագծի անդամների մեջ է եղել նաև Լ. Գ. Կոլոտիլոն, ով լճի առավելագույն խորությունը բացահայտող մարդկանցից մեկն է)։ </p><p>Եթե հաշվի առնենք, որ լճի <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%AF_%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%B1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Բացարձակ բարձրություն">բացարձակ բարձրությունը</a> 456 մ է բարձր, ապա առավելագույն խորության դեպքում նրա մակարդակը ցածր կլինի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D6%85%D5%BE%D5%AF%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%BD" title="Համաշխարհային օվկիանոս">համաշխարհային օվկիանոսից</a>, ինչը Բայկալի գորգավորությունը դարձնում է ցամաքային ամենախոր փակ իջվածքներից մեկը։ Լճի միջին խորությունը նույնպես մեծ է՝ 744.4 մ։ Այն գերազանցում է խոր լճերի առավելագույն խորությունը։ Բայկալից բացի՝ Երկրում կան միայն երկու լճեր, որոնք ունեն 1000 մ և ավելի խորություն՝ Տանգանիկան (1470 մ) և Կասպից ծովը (1025 մ)<sup id="cite_ref-earth06_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-earth06-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ջրի_ծավալը"><span id=".D5.8B.D6.80.D5.AB_.D5.AE.D5.A1.D5.BE.D5.A1.D5.AC.D5.A8"></span>Ջրի ծավալը</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Ջրի ծավալը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Ջրի ծավալը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալի ջրային պաշարը հսկայական է՝ 23 615.39 կմ³, որը քաղցրահամ ջրերի համաշխարհային պաշարի մոտ 19%-ն է կազմում։ Ջրի ծավալով լիճը լճերի մեջ աշխարհում երկրորդն է և զիջում է միայն Կասպից ծովին, բայց վերջինիս ջուրն աղի է։ Բայկալի ջուրն ավելի շատ է, քան 5 <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AE_%D4%BC%D5%B3%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Մեծ Լճեր">Մեծ լճերինը</a> միասին (<a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Վերին լիճ">Վերին</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%B9%D5%AB%D5%A3%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Միչիգան լիճ">Միչիգան</a>, <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B8%D5%B6_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Հուրոն լիճ">Հուրոն</a>, <a href="/wiki/%D4%B7%D6%80%D5%AB_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Էրի լիճ">Էրի</a>, <a href="/wiki/%D5%95%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B8_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Օնտարիո լիճ">Օնտարիո</a>) և մոտ 25 անգամ ավել, քան <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%A4%D5%B8%D5%A3%D5%A1_%D5%AC%D5%AB%D5%B3" title="Լադոգա լիճ">Լադոգա լճի</a> ջուրը<sup id="cite_ref-baikal1_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-baikal1-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Վտակներ_ու_հոսանքներ"><span id=".D5.8E.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D5.B8.D6.82_.D5.B0.D5.B8.D5.BD.D5.A1.D5.B6.D6.84.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Վտակներ ու հոսանքներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Վտակներ ու հոսանքներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Վտակներ ու հոսանքներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/19-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="19-րդ դար">19-րդ դարի</a> աշխարհագրագետ, երկրաբան Իվան Չերսկու հետազոտությունների տվյալներով Բայկալի մեջ թափվում է 336 գետակ ու առվակ, ընդ որում այդ թիվը ներկայացնում է միայն մշտական հոսանքները։ Այս հարցի շուրջ ժամանակակից տվյալներ չկան, սակայն երբեմն նշվում է 544 կամ 1123 (այդ դեպքում հաշվվում են ոչ միայն մշտական հոսանքները, այլ ցածրադիր վայրերի հոսանքները ևս)։ Կա նաև կարծիք, որ պայմանավորված մարդու անթրոպոգեն ազդեցությամբ և կլիմայի փոփոխությամբ` 19-րդ դարից մինչև ներկայիս ժամանակները կարող է անհետացած լինել մոտ 150 հոսանք։ </p><p>Լիճ թափվող ամենախոշոր գետերն են <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Սելենգա (գետ)">Սելենգան</a>, Վերին Անգարան, Բարգուզինը, <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%AF%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF,_%D5%A9%D5%A1%D6%83%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A7_%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC)" title="Տուրկա (գետ, թափվում է Բայկալ)">Տուրկան</a>, Սնեժնայան, Կիչերան, Տիյան, Գոլոուստնայան, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%A4%D5%A5%D5%B5%D5%AF%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Բուգուլդեյկա (գետ)">Բուգուլդեյկան</a>։ Լճից դուրս է հոսում միայն մեկ գետ` <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%A1%D6%80%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Անգարա (գետ)">Անգարան</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Саркисян_С._Г._Байкал_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Саркисян_С._Г._Байкал-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ջրի_հատկությունը"><span id=".D5.8B.D6.80.D5.AB_.D5.B0.D5.A1.D5.BF.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A8"></span>Ջրի հատկությունը</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Ջրի հատկությունը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Ջրի հատկությունը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikal_1739.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Baikal_1739.jpg/300px-Baikal_1739.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Baikal_1739.jpg/450px-Baikal_1739.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Baikal_1739.jpg/600px-Baikal_1739.jpg 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a><figcaption>Բայկալի ջուրն արտակարգ թափանցիկ է</figcaption></figure> <p>Բայկալի ջուրն արտակարգ մաքուր է։ Ջուրը քիչ հանքայնացված է, շատ է <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" title="Թթվածին">թթվածինը</a>, քիչ են <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%A1%D6%80%D6%80%D5%A5%D6%80" title="Միկրոտարրեր">միկրոտարրերը</a>, չնչին է <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Օրգանական միացություններ">օրգանական միացությունների</a> քանակը։ Հանքային աղերի քանակությունը Բայկալի ջրերում 96.7 մգ/լ է։ </p><p>Ջրի մաքրությունը հիմնականում պահպանվում է էպիշուրա մանրագույն խեցգետինների շնորհիվ, որոնք սպառում են օրգանական նյութերը՝ այն անցկացնելով իրենց օրգանիզմի միջով և մաքրելով լճի ջուրը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Բայկալի_էպիշուրա"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.AB_.D5.A7.D5.BA.D5.AB.D5.B7.D5.B8.D6.82.D6.80.D5.A1"></span>Բայկալի էպիշուրա</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալի էպիշուրա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Բայկալի էպիշուրա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալյան էպիշուրան (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատին․</a>՝ <span lang="la">Epischura baicalensis</span>) խեցգետնանման պլանկտոնի տեսակ է։ Հասուն պլանկտոնի չափը մոտ 1.5 մմ է։ Այն Բայկալի էնդեմիկ տեսակ է։ Էպիշուրան կարևորագույն դեր ունի լճի էկոհամակարգում։ Այն կազմում է Բայկալի կենսազանգվածի մոտ 90%-ը։ Էպիշուրան սնվում է ջրիմուռներով, և հենց նրա շնորհիվ է լճի ջուրն այդքան մաքուր։ Լճի ջուրն այնքան թափանցիկ է, որ առանձին քարեր և առարկաներ նկատվում են նույնիսկ 40 մ խորությանից։ Դա հատկապես լինում է գարնանը, երբ ջրի գույնը բաց երկնագույն է։ Գարնանն ու աշնանը ջրի թափանցելիությունը նվազում է մինչև 8-10 մ, և ջրի գույնը դառնում է կապտականաչ և կանաչ։ </p><p>Բայկալի ջուրը սառն է։ Լճի վերին շերտերի ջերմաստիճանը նույնիսկ ամռանը չի գերազանցում +8…+9 °C-ը, իսկ առանձին ծոցերում ու սորերում (բնիկների` ծովածոցին տված անվանումը)` +15 °C: Երբևէ գրանցված առավելագույն ջերմաստիճանը +23 °C է։ Խորքային շերտերի ջերմաստիճանը մոտավորապես +4 °C է<sup id="cite_ref-baikal-t_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-baikal-t-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սառցակալում"><span id=".D5.8D.D5.A1.D5.BC.D6.81.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Սառցակալում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Սառցակալում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Սառցակալում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg/250px-Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg" decoding="async" width="250" height="333" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg/375px-Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg/500px-Baikal_lake_Crack_in_the_ice.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="2048" /></a><figcaption>Բայկալի սառցաշերտի ուսումնասիրում <i>Խիվուս-10</i> մեքենայով</figcaption></figure> <p>Սառցակալման շրջանում (միջին հաշվով հունվարի 9-ից մայիսի 4-ը) Բայկալը գրեթե ամբողջությամբ սառչում է՝ բացի Անգարայի հունի մոտ գտնվող 15-20 կմ հատվածից։ Մարդատար ու բեռնատար նավերի համար նավարկման շրջանը բաց է հունիս-սեպտեմբեր ամիսներին, գիտահետազոտական նավերը նավիգացիան սկսում են լճի` սառույցից ազատվելուց հետո և ավարտում այն Բայկալի սառցակալման հետ, այսինքն` մայիսից հունվար։ Ձմռան վերջին սառույցի հաստությունը կազմում է 1 մ, ծոցերում՝ 1.5-2 մ։ Ցրտից սառույցին առաջանում են ճեղքեր, որոնք էլ սառույցը բաժանում են առանձին դաշտերի։ Այդ ճեղքերի երկարությունը կարող է կազմել 10-30 կմ, իսկ լայնությունը` 2-3 կմ։ Ճեղքերն առաջանում են ամեն տարի լճի նույն հատվածներում։ Սառցակալումն ուղեկցվում է ամպրոպի գոռոց կամ թնդանոթի կրակոց հիշեցնող բարձր ձայներով։ Ճեղքերի շնորհիվ լճում ձկները թթվածնի պակաս չեն ունենում։ Բացի այդ՝ սառույցը շատ թափանցիկ է, և արևի ճառագայթները ազատորեն թափանցում են նրա միջով. դրա շնորհիվ աճում են պլանկտոնային ջրիմուռները՝ անջատելով թթվածին<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալի ափերին ձմռանը կարելի է նկատել սառցե <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B5%D6%80" title="Այր">այրեր</a>։ </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9B%D1%91%D0%B4_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/%D0%9B%D1%91%D0%B4_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.jpg/300px-%D0%9B%D1%91%D0%B4_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/%D0%9B%D1%91%D0%B4_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.jpg/450px-%D0%9B%D1%91%D0%B4_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/37/%D0%9B%D1%91%D0%B4_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="450" /></a><figcaption>Բայկալի սառույցը</figcaption></figure> <p>Բայկալի սառույցը նոր հանելուկներ է առաջադրում գիտնականներին։ 1940-ական թվականներին Բայկալի լճագիտական կայանի մասնագետները հայտնաբերեցին սառցածածկույթի նոր ձևեր, որոնք բնորոշ են միայն Բայկալին։ Օրինակ՝ <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B8%D5%BA%D5%AF%D5%A1" title="Սոպկա">«սոպկաները»</a>՝ կոնանման սառցե բլուրները՝ մինչև 6մ բարձրությամբ։ Արտաքինից նրանք հիշեցնում են սառցե վրաններ, որոնք բացվում են ափի հակառակ կողմի ուղղությամբ։ Սոպկաները կարող են դասավորված լինել առանձին, իսկ երբեմն էլ ձևավորում են «լեռնաշղթաներ»<sup id="cite_ref-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալում կան սառույցի մի քանի տեսակներ` <i>սոկույ</i>, <i>կոլոբովնիկ</i>, <i>օսենեց</i>։ </p><p>Բացի այդ, 2009 թվականին <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D6%81" title="Համացանց">համացանցում</a> տարածվել են Բայկալի տարբեր շրջանների արբանյակային լուսանկարներ, որոնց վրա նշմարվել են մուգ օղակներ։ Գիտնականների կարծիքով այս օղակներն առաջանում են խորքային ջրերի բարձրացման և ջրի մակերեսային շերտի ջերմաստիճանի բարձրացման հետևանքով։ Այս երևույթի արդյունքում ձևավորվում է անտիցիկլոնային հոսանք (ժամացույցի սլաքի հակառակ ուղղությամբ)։ Այն հատվածներում, ուր հոսանքը ձեռք է բերում առավելագույն արագություն, ուժեղանում է ուղղահայաց ջրափոխանակությունը, ինչն էլ հանգեցնում է սառցաշերտի ծածկույթի արագ քայքայմանը<sup id="cite_ref-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Հատակի_ռելիեֆ"><span id=".D5.80.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.AB_.D5.BC.D5.A5.D5.AC.D5.AB.D5.A5.D6.86"></span>Հատակի ռելիեֆ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Հատակի ռելիեֆ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Հատակի ռելիեֆ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg/300px-%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg/450px-%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg/600px-%D0%9F%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B6%D1%8C%D0%B5_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B2_%D0%A1%D1%83%D1%85%D0%BE%D0%B9.jpg 2x" data-file-width="2272" data-file-height="1704" /></a><figcaption>Բայկալի ափը Սուխայա գյուղի մոտ, <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բուրյաթիա">Բուրյաթիա</a></figcaption></figure> <p>Բայկալի հատակն ունի վառ ընդգծված ռելիեֆ։ Ամբողջ ափագծի երկայնքով տարբեր աստիճանի դրսևորումներով զարգացած են ափամերձ մանր ջրերը և ստորգետնյա խութերը, կան ստորջրյա բարձունքներ և նույնիսկ ստորջրյա լեռնաշղթաներ։ Լավ արտահայտված են լճի հիմնական երեք գոգավորությունները` Հարավային, Միջին և Հյուսիսային, որոնք իրարից բաժանված են երկու լեռնաշղթաներով` Ակադեմիական և Սելենգայի<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Առավել արտահայտված է Ակադեմիական շղթան, որը ձգվում է Օլխոն կղզուց մինչև Ուշկանյի կղզիներ (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Ушканьи острова</span>), որոնք համարվում են նրա ամենաբարձր հատվածը։ Նրա ձգվածությունը մոտ 100 կմ է, առավելագույն բարձրությունը Բայկալի հատակից` 1848 մ։ Հանքային նստվածքների հաստությունը Բայկալում, ինչպես ցույց են տվել <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Գրավիմետրիա">գրավիմետրիկ</a> նկարները, հասնում է մոտ 6.000 մ-ի, ինչը նշանակում է, որ լճի ջրերի տակ սուզվել է Երկրի ամենաբարձր լեռներից մեկը` ավելի քան 7.000 մ բարձրությամբ<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կղզիներ_ու_թերակղզիներ"><span id=".D4.BF.D5.B2.D5.A6.D5.AB.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D5.B8.D6.82_.D5.A9.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.AF.D5.B2.D5.A6.D5.AB.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Կղզիներ ու թերակղզիներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Կղզիներ ու թերակղզիներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Կղզիներ ու թերակղզիներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալն ունի 27 կղզի, որոնցից ամենախոշորը Օլխոնն է։ Այն ունի 71 կմ երկարություն, 12 կմ լայնություն։ Գտնվում է լճի գրեթե կենտրոնում, մակերեսը 729 կմ² է, այլ տվյալներով` 700 կմ²<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալի կղզիներից 22-ը մշտական են, 5-ը՝ պարբերաբար ընկղմվող։ Ամենամեծ թերակղզին Սվյատոյ Նոսն է (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Святой Нос</span>)<sup id="cite_ref-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սեյմսաակտիվություն"><span id=".D5.8D.D5.A5.D5.B5.D5.B4.D5.BD.D5.A1.D5.A1.D5.AF.D5.BF.D5.AB.D5.BE.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Սեյմսաակտիվություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Սեյմսաակտիվություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Սեյմսաակտիվություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալի շրջանը պատկանում է բարձր սեյմսակտիվություն ունեցող տարածքներին։ Այստեղ կանոնավոր կերպով տեղի են ունենում երկրաշարժեր, որոնց մեծ մասի ուժգնությունը կազմում է 1-2 բալ <a href="/wiki/%D5%84%D5%8D%D4%BF-64" title="ՄՍԿ-64">ՄՍԿ-64</a> միկրոսեյսմիկ սանդղակով։ Երբեմն գրանցվում են նաև ուժեղ երկրաշարժեր, ինչպես, օրինակ, 1862 թվականին <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Սելենգա (գետ)">Սելենգայի</a> <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%AC%D5%BF%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Դելտա (գետ)">դելտայի</a> հյուսիսային շրջանում Ցագանսկի երկրաշարժը` 10 բալ ուժգնությամբ, որի հետևանքով 200 կմ² տարածք` բուրյաթական վեց <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%B8%D6%82%D5%BD" title="Ուլուս">ուլուսներով</a>, որտեղ ապրել է 1.300 մարդ, անցել է ջրի տակ` ձևավորելով Պրովալ ծովածոցը։ </p><p>Ուժեղ երկրաշարժեր են գրանցվել 1903 թվականին (Բայկալյան), 1950 թվականին (Մոնդիի), 1957 թվականին (Մույայի), 1959 թվականին (Միջինբայկալյան)։ Միջինբայկալյան 9-բալանոց երկրաշարժի էպիկենտրոնը գտնվել է Բայկալի հատակին, Սուխայա գյուղի շրջանում։ <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B6_%D5%88%D6%82%D5%A4%D5%A5" title="Ուլան Ուդե">Ուլան Ուդեում</a> և <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%BD%D5%AF" title="Իրկուտսկ">Իրկուտսկում</a> հիմնական ցնցման ուժը հասել է 5-6 բալի, ճեղքվածքներ և ոչ մեծ ավերածություններ են նկատվել շինություններում։ Բայկալի շրջանում վերջին ուժեղ երկրաշարժերը տեղի են ունեցել 2008 թվականի օգոստոսին (9 բալ) և 2010 թվականի փետրվարին (6.1 բալ)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կլիմա"><span id=".D4.BF.D5.AC.D5.AB.D5.B4.D5.A1"></span>Կլիմա</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Կլիմա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Կլիմա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg/300px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg" decoding="async" width="300" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg/450px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg/600px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="535" /></a><figcaption>Բայկալի քամիները լճում հաճախ փոթորիկ են առաջացնում:</figcaption></figure> <p>Բայկալի ջուրը մեծ ազդեցություն ունի շրջակայքի կլիմայի ձևավորման վրա։ Ձմեռն այստեղ մեղմ է լինում, ամառը՝ զով։ Գարնան գալուստն այստեղ 10-15 օրով ուշանում է մերձակա շրջանների համեմատությամբ, իսկ աշունը հաճախ բավական տևական է լինում։ Օդի առավելագույն ջերմաստիճանը գրանցվել է 34°, սակայն վերջին տարիներին դիտարկվում է միջին ջերմաստիճանի բարձրացում<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալն առանձնանում է արևային օրերի մեծ քանակով, օրինակ` Բոլշոե Գոլոուստնոե գյուղում այն կազմում է 2.524 ժամ, ինչն ավելի շատ է, քան սևծովյան առողջարաններում։ Ամպամած օրերի թիվն այդ նույն գյուղում տարեկան 37 է, իսկ Օլխոն կղզում` 48։ Եղանակի առանձնահատուկ գծերը պայմանավորված են բայկալյան քամիներով, որոնք ունեն անուններ՝ բարգուզին, սարմա, վերխովիկ, կուլտուկ։ Օդի միջին ջերմաստիճանը հունվարին -19 °C է, օգոստոսին՝ 12 °C: Ջրի ջերմաստիճանը օգոստոսին 9-12 °C է, ափերի մոտ՝ երբեմն 20°: </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բուսական_և_կենդանական_աշխարհը"><span id=".D4.B2.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D6.87_.D5.AF.D5.A5.D5.B6.D5.A4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A8"></span>Բուսական և կենդանական աշխարհը</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Բուսական և կենդանական աշխարհը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Բուսական և կենդանական աշխարհը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալում կա ջրային կենդանիների շուրջ 2600 տեսակ և ենթատեսակ, որի կեսից ավելին էնդեմիկ է, այսինքն հանդիպում են միայն այս տարածքում<sup id="cite_ref-Байкаловедение2009_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Байкаловедение2009-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալում էնդեմիկ են մոտ 1.000 տեսակ, 96 <a href="/wiki/%D5%91%D5%A5%D5%B2_(%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1)" title="Ցեղ (կատեգորիա)">ցեղ</a>, 11 <a href="/wiki/%D4%B8%D5%B6%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%84_(%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Ընտանիք (կենսաբանություն)">ընտանիք</a> ու ենթաընտանիք։ Լճում գոյություն ունեցող ձկների 27 տեսակ ուրիշ ոչ մի տեղ այլևս չի հանդիպում<sup id="cite_ref-Байкаловедение2009_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-Байкаловедение2009-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-baikal-nature_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-baikal-nature-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikal_Lake_coastline_fishes_(HY).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Baikal_Lake_coastline_fishes_%28HY%29.svg/300px-Baikal_Lake_coastline_fishes_%28HY%29.svg.png" decoding="async" width="300" height="300" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Baikal_Lake_coastline_fishes_%28HY%29.svg/450px-Baikal_Lake_coastline_fishes_%28HY%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0e/Baikal_Lake_coastline_fishes_%28HY%29.svg/600px-Baikal_Lake_coastline_fishes_%28HY%29.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p><br /> Կենդանի օրգանիզմների այսպիսի բազմազանությունը պայմանավորված է <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A9%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%AB%D5%B6" title="Թթվածին">թթվածնի</a> մեծ քանակով։ 100-տոկոսանոց էնդեմիկություն է նկատվում հետևյալ տեսակների մոտ` <a href="/w/index.php?title=Mermitidae&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mermitidae (դեռ գրված չէ)">Mermitidae</a> (28 տեսակ), <i>Polychaeta</i> որդեր (4), <i>Lubomirskiidae</i> (14), <i>Gregarinea</i> (6), <i>Isopoda</i> խեցգետինների (5), <i>Plecoptera</i> (2): Խեցգետինների գրեթե բոլոր (349-ը 350-ից, 99 %) և կարիճանման ձկների (31-ը 32-ից, 96 %) տեսակները լճի էնդեմիկներ են։ <i>Turbellaria</i> որդերի (130-ը 150-ից) և <i>Ostracoda</i> խեցգետինների (132-ը 150-ից) 90 %-ը էնդեմիկ են։ Բայկալում էնդեմիկ են բազմաթիվ ձկնատեսակներ` 36-ը 61 տեսակներից ու ենթատեսակներից (59 %), 2 ընտանիք (13,3 %) և 12 ցեղ (37,5 %)<sup id="cite_ref-Байкаловедение2009_18-2" class="reference"><a href="#cite_note-Байкаловедение2009-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Кожов1947_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Кожов1947-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Кожов1962_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Кожов1962-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-список2001_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-список2001-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Էնդեմիկ է նաև էպիշուրա խեցգետինը, որը կազմում է լճի <a href="/wiki/%D5%8A%D5%AC%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%BF%D5%B8%D5%B6" title="Պլանկտոն">պլանկտոնի</a> կենսազանգվածի 80 %-ը և կարևորագույն օղակ է ջրավազանի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%B6%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B7%D5%B2%D5%A9%D5%A1" title="Սննդային շղթա">սննդային շղթայում</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալի <i>Oligochaeta</i> որդերը, որոնց 84.5 %-ը էնդեմիկ են, կազմում են <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D5%B6%D5%A9%D5%B8%D5%BD" title="Բենթոս">բենթոսի</a> բիոզանգվածի 90 %-ը և կարևոր դեր են խաղում լճի ինքնամաքրման գործընթացում` լինելով նաև գիշատիչ անողանաշարավորների կերի հիմանական միջոցը։ Նրանք մասնակցում են օրգանական նյութերի հանքայնացմանը և գրունտի աերացմանը<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Գործնական ամենամեծ նշանակություն ունի սաղմոնազգիների ընտանիքից բայկալյան օմուլը, որը ձմեռն ապրում է 400-800 մ խորություններում, գարնանը մոտենում է ափերին և ամբողջ ամռանը մնում է ծանծաղուտում` ագահորեն սնվելով պլանկտոնով։ Օմուլն ունի համի բացառիկ բարձր հատկություններ։ Սաղմոնազգիներից Բայկալում ապրում են՝ զամրիկը, սիբիրական սալմոնը, լինոկը, այլ ձկնատեսակներից են <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A2%D5%AB%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A9%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%83" title="Սիբիրյան թառափ">սիբիրյան թառափը</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A3" title="Սիգ">սիգը</a>, խարիուսը, <a href="/wiki/%D5%87%D5%A5%D6%80%D5%A5%D6%83%D5%A1%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Շերեփաձուկ">շերեփաձուկը</a>, <a href="/wiki/%D4%B3%D5%A1%D5%B5%D5%AC%D5%A1%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%AF" class="mw-redirect" title="Գայլաձուկ">գայլաձուկը</a>։ Մյուս բոլոր ձկները պատկանում են սիբիրական սովորական ֆաունային և տեղական անունով կոչվում են «սորային» ձկներ։ Հետաքրքիր է, օրինակ, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կենդանածնություն">կենդանածին</a> գոլոմյանկա ձուկը (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատին․</a>՝ <span lang="la">, Comephorus</span>), որի մարմինը պարունակում է մինչև 30% ճարպ։ Այն զարմացնում է կենսաբաններին կերի համար ամենօրյա գաղթով՝ լճի խորքերից դեպի ծանծաղուտ։ </p><p>Բայկալը նաև բալար լճերից առանձնանում է նրանով, որ մեծ խորության վրա այստեղ ապրում են քաղցրահամ ջրերի <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սպունգներ">սպունգներ</a>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Լճի_ծագումը"><span id=".D4.BC.D5.B3.D5.AB_.D5.AE.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8"></span>Լճի ծագումը</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Լճի ծագումը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Լճի ծագումը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg/250px-Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg" decoding="async" width="250" height="324" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg/375px-Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg/500px-Baikal.A2001296.0420.250m-NASA.jpg 2x" data-file-width="3400" data-file-height="4400" /></a><figcaption>Բայկալը տիեզերքից</figcaption></figure> <p>Լճի ծագումը գիտական տարակարծությունների տեղիք է տալիս։ Ավանդաբար գիտնականները կարծում են, որ լիճը 25-35 միլիոն տարեկան է։ Սա բացառիկ երևույթ է, քանի որ լճերի մեծամասնությունը գոյատևում է մոտ 10-15 հազար տարի, ապա լցվելով տեղումների տիղմով` ճահճանում է։ Բայց կա նաև վարկած, ըստ որի Բայկալը երիտասարդ լիճ է։ Այս տեսակետն առաջ է քաշել Տատարինովը <a href="/wiki/2009" title="2009">2009</a> թվականին՝ հիմնվելով «<i>Միրերը</i> Բայկալում» գիտարշավի (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Экспедиция «„Миры“ на Байкале»</span>) արդյունքների վրա։ Մասնավորապես, Բայկալի հատակին տիղմային հրաբուխների գոյությունը թույլ է տալիս ենթադրել, որ լճի արդի ափագիծը ընդամենը 8 000 տարեկան է, իսկ խորքը՝ 150 000 տարեկան<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կասկած չի հարուցում միայն այն, որ լիճը տեղակայված է <a href="/wiki/%D5%8C%D5%AB%D6%86%D5%BF" title="Ռիֆտ">ռիֆտային</a> գոգավորությունում և կառուցվածքով նման է, օրինակ, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%BC%D5%B5%D5%A1%D5%AC_%D5%AE%D5%B8%D5%BE" title="Մեռյալ ծով">Մեռյալ ծովի</a> <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84_%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B6" title="Ջրահավաք ավազան">ջրահավաք ավազանին</a>։ Որոշ հետազոտողներ Բայկալի առաջացումը բացատրում են <a href="/wiki/%D4%BD%D5%A6%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AD%D5%A1%D5%AD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Խզումային խախտումներ">խզումային խախտումների</a> գոտում գտնվելու հանգամանքով, մյուսները կարծում են, որ լճի տակ առկա է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A9%D5%AB%D5%A1" title="Վերին մանթիա">վերին մանթիայի</a> հոսանք, երրորդներն էլ գոգավորության առաջացումը բացատրում են Եվրասիական և Հինդուստանի պլատֆորմների փոխազդեցությամբ։ Ինչպես էլ որ եղած լինի, Բայկալի ձևավորումը շարունակվում է մինչ օրս. լճի շրջակայքում տեղի են ունենում <a href="/wiki/%D4%B5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80%D5%AA" title="Երկրաշարժ">երկրաշարժեր</a>։ Կա վարկած, որ գոգավորության իջեցումը կապված է վակուումային օջախների ձևավորման հետ, ինչի արդյունքում <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%AC%D5%BF" title="Բազալտ">բազալտը</a> դուրս է եկել մակերևույթ (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A9%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%B8%D5%A3%D5%A5%D5%B6%D5%AB_%D5%AA%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B7%D6%80%D5%BB%D5%A1%D5%B6" title="Անթրոպոգենի ժամանակաշրջան">անթրոպոգենի ժամանակաշրջան</a>)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բայկալի_մերձակայքի_բնակեցման_և_նրա_ուսումնասիրման_պատմություն"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.AB_.D5.B4.D5.A5.D6.80.D5.B1.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D6.84.D5.AB_.D5.A2.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.81.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D6.87_.D5.B6.D6.80.D5.A1_.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.AB.D6.80.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Բայկալի մերձակայքի բնակեցման և նրա ուսումնասիրման պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալի մերձակայքի բնակեցման և նրա ուսումնասիրման պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Բայկալի մերձակայքի բնակեցման և նրա ուսումնասիրման պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Լճի_շրջակայքի_բնակեցում"><span id=".D4.BC.D5.B3.D5.AB_.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B5.D6.84.D5.AB_.D5.A2.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Լճի շրջակայքի բնակեցում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Լճի շրջակայքի բնակեցում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Լճի շրջակայքի բնակեցում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg/350px-Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg" decoding="async" width="350" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg/525px-Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg/700px-Bajkal_vblizi_Slyudyanki_01.jpg 2x" data-file-width="1536" data-file-height="1024" /></a><figcaption>Բայկալը Սլյուդյանկա բնակավայրի մոտից</figcaption></figure> <p>Մ. թ. ա. 2-րդ հազարամյակի կեսերին Մերձբայկալում ապրել են գլազկովյան մշակույթը կրող ցեղերը, որոնք համարվել են <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BE%D5%A5%D5%B6%D5%AF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Էվենկներ">էվենկների</a> նախնիները։ </p><p>Մ. թ. ա. 2-1-ին հազարամյակներում այստեղ ապրել են սալիկային դամբարանների մշակույթը կրողները։ Մ. թ. 1-ին հազարամյակում Բայկալի արևմտյան կողմում զարգանում է կուրումչինների մշակույթը, որն արտացոլված է կուրիկանների հինթյուրքական արձանագրություններում և գուլիգաններում` հին չինական ժամանակագրության մեջ։ 1-2-րդ հազարամյակների սահմանագլխին Բայկալի ափերի մոտ հաստատվում են ներկայիս <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%A9%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Բուրյաթներ">բուրյաթների</a> նախնիները, որոնք ակտիվորեն բնակեցնում են լճի արևմտյան ափը, ապա` Զաբայկալիեն։ Մինչև 12-13-րդ դարերը Պրիբայկալիեի հյուսիսարևելյան շրջանը բնակեցվում է բարգուտներով։ Առաջին ռուսները Բայկալի ափին հայտնվել են <a href="/wiki/17-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="17-րդ դար">17-րդ դարի</a> վերջին, <a href="/wiki/18-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="18-րդ դար">18-րդ դարի</a> սկզբին<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բայկալն առաջին բացահայտողներից մեկը 1643 թվականին եղել է ենիսեյան կազակ Կուրբատ Իվանովը։ </p><p>Ներկայումս Բայկալի ափերին կա 85 բնակավայր, որտեղ ապրում է ավելի քան1 արդ։ Ամենից խոշոր բնակավայրերն են` </p> <ul><li>քաղաքներ` Սեվերոբայկալսկ (23.673 բնակիչ), Սլյուդյանկա (18.241), Բայկալսկ (12.738), Բաբուշկին (4.542)</li> <li>քաղաքատիպ ավաններ` Ուստ Բարգուզին (7.061), Նիժնեանգարսկ (4.520), Կուլտուկ (3.715)</li> <li>գյուղ Վիդրինո (4.374):</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Անվան_ստուգաբանությունը"><span id=".D4.B1.D5.B6.D5.BE.D5.A1.D5.B6_.D5.BD.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A3.D5.A1.D5.A2.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.A8"></span>Անվան ստուգաբանությունը</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Անվան ստուգաբանությունը" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Անվան ստուգաբանությունը"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Լճի անունը հստակ ստուգաբանված չէ։ Ստորև բերվում են «Բայկալ» անվան ծագման մի քանի տարբերակներ. </p> <ul><li>Բայիրկու (բայեգու, բայիրկու, բայուրկու) երկրի և ժողովրդի անունից<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-gurulyov_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Բուրյաթերեն «բայ» (կանգնել) և «գալ» (կրակ) բառերից (լեգենդի համաձայն` Բայկալն առաջացել է կրակ շնչող լեռան` հրաբուխի տեղում)<sup id="cite_ref-gurulyov_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>)</li> <li>Բուրյաթերեն «հզոր կանգած ջուր»<sup id="cite_ref-gurulyov_29-2" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Բուրյաթերեն <i>բայխաա</i>` «բնական», «գոյություն ունեցող» բառից<sup id="cite_ref-gurulyov_29-3" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Բուրյաթերեն՝ «հարուստ կրակ»<sup id="cite_ref-gurulyov_29-4" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Յակուտերեն «բաայ» (հարուստ) և «կյույոլ» (լիճ) բառերից<sup id="cite_ref-gurulyov_29-5" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Յակուտերեն՝ «բայխալ», «մեծ, խոր լիճ»<sup id="cite_ref-gurulyov_29-6" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Արաբերեն՝ «Բախր ալ Բակա» (շատ արցունք ծնող ծով, սարսափի ծով)<sup id="cite_ref-gurulyov_29-7" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Բուրյաթերեն բայգալ-դալայ` «ընդարձակ, մեծ, ծովի նման ավազան», որտեղ <i>դալայ</i>-ը նշանակում է նաև «տիեզերական», «գերագույն»<sup id="cite_ref-gurulyov_29-8" class="reference"><a href="#cite_note-gurulyov-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Յուկագիրի վայգուոլների լեզվում` «լողաթև, ջրից ցամաք մղված անտառ»<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <p>Ռուս առաջին ճանապարհորդներն օգտագործել են էվենկների <i>լամու</i> (ծով) բառը։ 17-րդ դարի երկրորդ կեսին ռուսներ լիճն անվանում են բուրյաթների ձևով` <i>Բայգալ</i>։ Ընդ որում, նրանք հարմարեցնում են անվանումն իրենց լեզվին` <i>գ</i> հնչյունը փոխարինելով ռուսերեն հնչողությանը հարմար <i>կ</i>-ով, որի արդյունքում էլ ձևավորվել է լճի ներկայիս անվանումը։ </p><p>Լճին տված ռուսական նախնական անվանումը եղել է Սուրբ ծով (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Святое море</span>)<sup id="cite_ref-sm_44-0" class="reference"><a href="#cite_note-sm-44"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>: </p><p>Չինական քարտեզներում լիճն անվանվում է <i>Բայխե</i>, <i>Հյուսիսային ծով</i>, Սնեժնայա գետը` <i>Ուդուլխե</i>, ինչը նշանակում է <i>Ձկան գետ</i>, իսկ <a href="/wiki/%D4%BC%D5%A5%D5%B6%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Լենա (գետ)">Լենա գետը</a>` <i>Զուլխե</i> (վերջին երկուսը համապատասխանում են տեղանունների բուրյաթական անվանմանը)։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բայկալն_ուսումնասիրած_նշանավոր_հետազոտողներ,_ճանապարհորդներ,_գրողներ"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.B6_.D5.B8.D6.82.D5.BD.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.BD.D5.AB.D6.80.D5.A1.D5.AE_.D5.B6.D5.B7.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80_.D5.B0.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.A6.D5.B8.D5.BF.D5.B8.D5.B2.D5.B6.D5.A5.D6.80.2C_.D5.B3.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.B8.D6.80.D5.A4.D5.B6.D5.A5.D6.80.2C_.D5.A3.D6.80.D5.B8.D5.B2.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Բայկալն ուսումնասիրած նշանավոր հետազոտողներ, ճանապարհորդներ, գրողներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալն ուսումնասիրած նշանավոր հետազոտողներ, ճանապարհորդներ, գրողներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Բայկալն ուսումնասիրած նշանավոր հետազոտողներ, ճանապարհորդներ, գրողներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7597683">.mw-parser-output .div-col{margin-top:0.3em;column-width:30em}.mw-parser-output .div-col-small{font-size:90%}.mw-parser-output .div-col dl,.mw-parser-output .div-col ol,.mw-parser-output .div-col ul{margin-top:0}.mw-parser-output .div-col li,.mw-parser-output .div-col dd{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}</style><div class="div-col" style="-moz-column-width: 30em; -webkit-column-width: 30em; column-width: 30em;"> <ul><li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BE%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BE%D5%AB%D5%B9" title="Ավակում Պետրովիչ">Ավակում Պետրովիչ</a></li> <li>Կիմ Բալկով</li> <li>Լեոնիդ Բորոդին</li> <li>Գլեբ Վերեշչագին</li> <li>Լեոնտի Գագեմայստեր</li> <li>Յոհան Գոտլիբ Գալազի</li> <li>Վիկտոր Գոդլևսկի</li> <li>Ֆյոդոր Գոլովին</li> <li>Վիտալի Դորոգոստայսկի</li> <li>Բենեդիկտ Դիբովսկի</li> <li>Ֆյոդոր Դրիժենկո</li> <li>Անատոլի Կոբենկով</li> <li>Միխայիլ Կոժով</li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80_%D4%BF%D5%B8%D5%AC%D5%B9%D5%A1%D5%AF" title="Ալեքսանդր Կոլչակ">Ալեքսանդր Կոլչակ</a></li> <li>Լեոնիդ Կոլոտիլո</li> <li>Եվգենի Կորյակով</li> <li>Միխայիլ Կյուխելբեկեր</li> <li>Բորիս Լուտ</li> <li>Դանիել Մեսերշմիդտ</li> <li><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%B6_%D5%8C%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Վալենտին Ռասպուտին">Վալենտին Ռասպուտին</a></li> <li>Սավա Լուկիչ Ռագուզինսկի-Վլադիսլավիչ</li> <li>Սեմյոն Ռեմեզով</li> <li>Վիկտոր Սեմերնոյ</li> <li>Ֆյոդոր Սոյմոնով</li> <li>Նիկոլայ Սպաֆարի</li> <li>Վիկտոր Տուրովցև</li> <li>Վլադիմիր Ֆիալկով</li> <li>Յան Չերսկի</li> <li><a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D5%B6_%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%B8%D5%BE" title="Անտոն Չեխով">Անտոն Չեխով</a></li> <li>Պավել Շերստյանկին</li> <li>Վլադիմիր Շտայնգեյլ</li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Խորջրյա_փոթորկում"><span id=".D4.BD.D5.B8.D6.80.D5.BB.D6.80.D5.B5.D5.A1_.D6.83.D5.B8.D5.A9.D5.B8.D6.80.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Խորջրյա փոթորկում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Խորջրյա փոթորկում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Խորջրյա փոթորկում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1990-ական թվականներին Բայկալում ռուս, ամերիկացի և ճապոնացի գիտնականները համատեղ իրականացրել են <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B5%D5%A9%D5%A5%D6%81%D5%B4%D5%A1%D5%B6_%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հորատապայթեցման աշխատանքներ">հորատապայթեցման աշխատանքներ</a>, որն անցկացվել է ձմռանը սառույցի մեջ մխրճված հետազոտական սառցահատի միջոցով։ Աշխատանքը թույլ է տվել ուսումնասիրել լճի հատակը, պատմությունը։ Պայթեցման աշխատանքները հատկապես արժեքավոր են <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%A1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Եվրասիա">Եվրասիայի</a> տարածքում կլիմայական փոփոխություններն ուսումնասիրելու առումով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Նեյտրինային_հեռադիտակ"><span id=".D5.86.D5.A5.D5.B5.D5.BF.D6.80.D5.AB.D5.B6.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.A5.D5.BC.D5.A1.D5.A4.D5.AB.D5.BF.D5.A1.D5.AF"></span>Նեյտրինային հեռադիտակ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=20" title="Խմբագրել բաժինը. Նեյտրինային հեռադիտակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=20" title="Edit section's source code: Նեյտրինային հեռադիտակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Լճում ստեղծվել ու գործում է Բայկալյան ստորջրյա <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%B5%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B8" title="Նեյտրինո">նեյտրինային</a> НТ 200 հեռադիտակը, որը կառուցվել է 1993-1998 թվականներին։ Նրա օգնությամբ կատարվում է նեյտրինային բարձր էներգիայի տարորոշում<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 2010 թվականից կառուցվում է НТ 1000 նեյտրինային հեռադիտակը` 1 կմ³ զգալիորեն մեծ ծավալով<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նրա կառուցումը նախատեսված է եղել ավարտել 2017 թվականին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="«Պայսիսները»_Բայկալում"><span id=".C2.AB.D5.8A.D5.A1.D5.B5.D5.BD.D5.AB.D5.BD.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.A8.C2.BB_.D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>«Պայսիսները» Բայկալում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=21" title="Խմբագրել բաժինը. «Պայսիսները» Բայկալում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=21" title="Edit section's source code: «Պայսիսները» Բայկալում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալի ջրերի մեջ առաջին <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D6%86" title="Բաթիսկաֆ">բաթիսկաֆները</a> հայտնվել են 1977 թվականին, երբ լճի հատակը ուսումնասիրվել է կանադական արտադրության «Պայսիս» (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատին․</a>՝ <span lang="la"></span>Pisces) խորջրյա սարքով։ Լիստվենի ծովածոցում այն հասել է մինչև 1410 մ խորության։ 1991 թվականին «Պայսիսը» Օլխոնի արևելյան կողմից սուզվել է 1637 մ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="«Միրերը»_Բայկալում"><span id=".C2.AB.D5.84.D5.AB.D6.80.D5.A5.D6.80.D5.A8.C2.BB_.D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>«Միրերը» Բայկալում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=22" title="Խմբագրել բաժինը. «Միրերը» Բայկալում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=22" title="Edit section's source code: «Միրերը» Բայկալում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2008 թվականի ամռանը «Բայկալ լճի պահպանման համագործակցության ֆոնդը» կազմակերպել է գիտահետազոտական գիտարշավ` «Միրերը Բայկալում»։ Կատարվել է 52 սուզում լճի հատակ խորջրյա ուսումնասիրման համար նախատեսված «Միր» սարքերով<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Գիտնականները Պ. Պ. Շիրշովի անվան օվկիանոսագիտական ինստիտուտ են հասցրել Բայկալի հատակից հանված <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%BF" title="Գրունտ">գրունտ</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AF%D6%80%D5%B8%D6%85%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Միկրոօրգանիզմներ">միկրոօրգանիզմներ</a><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Գիտարշավը շարունակվել է 2009-2010 թվականներին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բնապահպանություն"><span id=".D4.B2.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.B0.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Բնապահպանություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=23" title="Խմբագրել բաժինը. Բնապահպանություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=23" title="Edit section's source code: Բնապահպանություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG/300px-%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG/450px-%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG/600px-%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE_%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.JPG 2x" data-file-width="2276" data-file-height="1704" /></a><figcaption>Բայկալի ափը</figcaption></figure> <p>Բայկալ լիճը եզակի էկոհամակարգ է, որի պահպանումը սահմանվում է <a href="/wiki/1999" title="1999">1999</a> թվականին ընդունված «Բայկալ լճի պահպանության» պետական օրենքով<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Դաշնային այդ օրենքի համաձայն` Բայկալի բնության տարածքում գործում է տնտեսական և այլ գործունեության առանձնահատուկ ռեժիմ, իսկ գործունեության արգելված ձևերը սահմանել է ՌԴ կառավարությունը։ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Բայկալի աղտոտվածությունն ունի տեղային բնույթ և հիմնականում պայմանավորված է արտադրական առանձին խոշոր թափոններ ունեցող աղբյուրներով<sup id="cite_ref-Grachev_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-Grachev-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։<div align="right"><small>- Միխայիլ Գրաչով, ՌԴ ԳԱԱ ակադեմիկոս, Լիմնոլոգիայի ինստիտուտի տնօրեն</small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <p>Մարդու գործունեությունը իր զգալի բացասական ազդեցությունն է թողնում լճի էկոլոգիական համակարգի վրա։ Առավել մեծ չափով ջուրը կեղտոտում են Բայկալի ցելյուլոզի և թղթի գործարանը և լիճ թափվող <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1" class="mw-redirect" title="Սելենգա">Սելենգա</a> գետը<sup id="cite_ref-Koncept_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-Koncept-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%B2%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Մոնղոլիա">Մոնղոլիայի</a> տարածքում Սելենգա գետի կեղտոտման աղբյուր են <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B6_%D4%B2%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80" title="Ուլան Բատոր">Ուլան Բատոր</a> և Դարխան քաղաքները։ ՌԴ-ում գետը հիմնականում կեղտոտում է <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B6-%D5%88%D6%82%D5%A4%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուլան-Ուդե (դեռ գրված չէ)">Ուլան-Ուդե</a> քաղաքը, որի մաքրման համակարգը դժվարությամբ է հաղթահարում արտադրական և կոմունալ կեղտաջրերի թույլատրելի մաքրության պահպանումը։ Բայկալի շրջակա տարածքի շատ բնակավայրերի մաքրման համակարգերը վթարային են կամ ընդհանրապես գոյություն չունեն։ Բայկալի համար լուրջ վտանգ են արտադրական և կենցաղային թափոնները։ </p><p>Բնապահպանական հանցագործությունները, որոնք գրանցվել են Բայկալի բնության տարածքում 2010 թվականին, վերաբերում են հետևյալ ոլորտներին` ծառերի ու թփերի ապօրինի հատում (բացահայտված հանցագործությունների 78.5 %-ը), ջրային կենդանիների և բույսերի ապօրինի շահագործում (12.4 %), անտառային տարածքների վնասում և ոչնչացում (8.0 %), ապօրինի որս, ջրերի աղտոտում, անասնաբուժական նորմերի և հիվանդությունների ու բույսերի վնասատուների դեմ պայքարի խախտում (0.9 %): Հանցագործությունների ավելի մեծ քանակությունը, ինչպես և նախորդ տարիներին, գրանցվել է <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բուրյաթիա">Բուրյաթիայի</a> տարածքում` 42.7 %<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>: </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Դիտարկումների_արդյունքներ"><span id=".D4.B4.D5.AB.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A1.D6.80.D5.A4.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D6.84.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Դիտարկումների արդյունքներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=24" title="Խմբագրել բաժինը. Դիտարկումների արդյունքներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=24" title="Edit section's source code: Դիտարկումների արդյունքներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2002-2007 թվականներին բազմիցս գրանցվել են <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%AC%D5%A1%D5%BF%D6%80%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%AF%D5%B8%D5%B6%D6%81%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիա">սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիայի</a> գերազանցումներ տարբեր ցուցանիշներով։ Ստորև տոկոսներով բերվում է սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիայի գերազանցման հաճախականությունը նրանց ընդհանուր փորձանմուշների թվով<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <table class="wikitable" style="font-size: 90%; text-align:center"> <tbody><tr> <th>Ցուցանիշ </th> <th>2002 </th> <th>2003 </th> <th>2004 </th> <th>2005 </th> <th>2006 </th> <th>2007 </th></tr> <tr> <th>Թթվածնի քիմիական կիրառում </th> <td>30 </td> <td>24 </td> <td>25 </td> <td>29 </td> <td>26 </td> <td>30 </td></tr> <tr> <th>Թթվածնի բիոքիմիական կիրառում </th> <td>24 </td> <td>31 </td> <td>26 </td> <td>17 </td> <td>9 </td> <td>15 </td></tr> <tr> <th>Երկաթ </th> <td>85 </td> <td>91 </td> <td>89 </td> <td>83 </td> <td>87 </td> <td>88 </td></tr> <tr> <th>Պղինձ </th> <td>70 </td> <td>79 </td> <td>93 </td> <td>85 </td> <td>96 </td> <td>97 </td></tr> <tr> <th>Ցինկ </th> <td>22 </td> <td>18 </td> <td>15 </td> <td>15 </td> <td>9 </td> <td>9 </td></tr> <tr> <th>Ալյումին </th> <td>0 </td> <td>3 </td> <td>20 </td> <td>51 </td> <td>0 </td> <td>7 </td></tr> <tr> <th>Մանգան </th> <td>0 </td> <td>80 </td> <td>80 </td> <td>100 </td> <td>0 </td> <td>93 </td></tr> <tr> <th>Ֆենոլներ </th> <td>25 </td> <td>14 </td> <td>36 </td> <td>29 </td> <td>26 </td> <td>3 </td></tr> <tr> <th>Նավթամթերք </th> <td>19 </td> <td>12 </td> <td>18 </td> <td>24 </td> <td>0 </td> <td>28 </td></tr> <tr> <th>Ֆտորիդներ </th> <td>0 </td> <td>31 </td> <td>40 </td> <td>40 </td> <td>0 </td> <td>57 </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Աղտոտման_հիմնական_աղբյուրներ"><span id=".D4.B1.D5.B2.D5.BF.D5.B8.D5.BF.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.AB.D5.B4.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.A1.D5.B2.D5.A2.D5.B5.D5.B8.D6.82.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Աղտոտման հիմնական աղբյուրներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=25" title="Խմբագրել բաժինը. Աղտոտման հիմնական աղբյուրներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=25" title="Edit section's source code: Աղտոտման հիմնական աղբյուրներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Սելենգա գետը համարվում է լճի ամենախոշոր վտակը. նրա ջրի հոսքը կազմում է տարեկան 30 կմ³, ինչը գերազանցում է դեպի Բայկալ գետերի հոսքի կեսը<sup id="cite_ref-Grachev_53-1" class="reference"><a href="#cite_note-Grachev-53"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%B6%D5%B2%D5%B8%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Մոնղոլիա">Մոնղոլիայի</a> տարածքում <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Սելենգա (գետ)">Սելենգայի</a> ավազան, այնտեղից էլ Բայկալ աղտոտող նյութերի հիմնական աղբյուրը <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B6_%D4%B2%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80" title="Ուլան Բատոր">Ուլան Բատոր</a> քաղաքն է, ինչպես նաև Զաամարի ոսկու հանքերի շահագործմամբ զբաղված ձեռնարկությունները <a href="/wiki/%D5%95%D6%80%D5%AD%D5%B8%D5%B6" title="Օրխոն">Օրխոն</a> և Խարաա Գոլ գետերի վերին հոսանքում<sup id="cite_ref-RGO_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-RGO-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բացի այդ, աղտոտման նշանակալից աղբյուր են Մոնղոլիայի հյուսիսային մասի արտադրական խոշոչագույն կենտրոնի` Դարխան քաղաքի արտադրական ձեռնարկությունները, որոնք զբաղվում են կաշվի, սննդի արդյունաբերությամբ, մետաղաձուլությամբ, շինարարությամբ<sup id="cite_ref-RGO_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-RGO-57"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Ռուսաստան">Ռուսաստանի</a> տարածքում Սելենգայի աղտոտման հիմնական աղբյուրը <a href="/w/index.php?title=%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B6-%D5%88%D6%82%D5%A4%D5%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ուլան-Ուդե (դեռ գրված չէ)">Ուլան-Ուդե</a> քաղաքն է, որի մաքրման համակարգը դժվարությամբ է հաղթահարում արտադրական և կոմունալ կեղտաջրերի թույլատրելի մաքրության պահպանումը։ Բայկալի շրջակա տարածքի շատ բնակավայրերի մաքրման համակարգերը վթարային են կամ ընդհանրապես գոյություն չունեն։ </p><p>Երկար ժամանակ անլուծելի է մնում Սելենգայի` նավթամթերքով աղտոտվածության հարցը Ստեկլոզավոդ գյուղի շրջանում։ Բայկալի ջրերի աղտոտվածության մի մասն էլ բաժին է հասնում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BD" title="Անդրբայկալյան երկրամաս">Անդրբայկալյան երկրամասին</a>, որի տարածքով Սելենգայի մեջ են թափվում նրա գլխավոր վտակները` <a href="/wiki/%D5%89%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%B5_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Չիկոյ (գետ)">Չիկոյն</a> ու <a href="/wiki/%D4%BD%D5%AB%D5%AC%D5%B8%D5%AF_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" title="Խիլոկ (գետ)">Խիլոկը</a><sup id="cite_ref-Koncept_54-1" class="reference"><a href="#cite_note-Koncept-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Բայկալ լճի բնապահպանական անվտանգության համար լրջագույն վտանգ են ներկայացնում արտադրական ու կենցաղային թափոնները։ Կուտակվող թափոնների չնչին մասն է միայն վերամշակվում։ Թափոնները վերամշակող ձեռնարկությունների գործունեության վնասակար հետևանքներից են համարվում 1934-2001 թվականներին կուտակված աղբը, երբ գործում էր Ջիդինի վոլֆրամ-մոլիբդենային կոմբինատը, ինչի արդյունքում Զակամենսկ քաղաքի տարածքի մեկ երրորդը ենթարկվել է բարձր աղտոտվածության, իսկ Բայկալ լիճ մինչ օրս թափվում են վտանգավորության բարձր մակարդակ ունեցող քիմիական տարբեր տարրեր։ Թափոնների արդյունքում Մոդոնկուլ գետը Զակամենսկի շրջանում համարվում է Բայկալի բնապահպանական տարածքի ամենաաղտոտված գետը<sup id="cite_ref-Koncept_54-2" class="reference"><a href="#cite_note-Koncept-54"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Թղթի-ցելյուլոզի_գործարան"><span id=".D4.B9.D5.B2.D5.A9.D5.AB-.D6.81.D5.A5.D5.AC.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.AC.D5.B8.D5.A6.D5.AB_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.B6"></span>Թղթի-ցելյուլոզի գործարան</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=26" title="Խմբագրել բաժինը. Թղթի-ցելյուլոզի գործարան" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=26" title="Edit section's source code: Թղթի-ցելյուլոզի գործարան"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg/300px-Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg/450px-Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg/600px-Baikalsk_pulp_and_paper_mill.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Թղթի-ցելյուլոզի գործարանը աղտոտել է Բայկալի ջուրն ու մթնոլորտը</figcaption></figure> <p>1966 թվականին սկսվում է Բայկալի թղթի-ցելյուլոզի գործարանի գործունեությունը, ինչի արդյունքում լճի շրջակա տարածքը դեգրադացիայի է ենթարկվում։ Փոշեգազային արտանետումները բացասաբար են ազդում <a href="/wiki/%D5%8F%D5%A1%D5%B5%D5%A3%D5%A1" title="Տայգա">տայգայի</a> բնության վրա. նկատվում է ծառերի վերին ճյուղերի և ընդհանրապես անտառների չորացում<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 2008 թվականի սեպտեմբերին կոմբինատում ներդրվում է ջրաշրջանառության փակ համակարգ, որը նախատեսված էր <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B2%D5%BF%D5%A1%D5%BB%D6%80%D5%A5%D6%80" title="Կեղտաջրեր">կեղտաջրերի</a> դեպի դուրս հոսքի նվազման համար։ Աղբյուրների համաձայն` համակարգն անկենսունակ է դուրս գալիս, և դրա գործարկումից մեկ ամիս անց կոմբինատը հարկադրված փակման է ենթարկվում<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>ՌԴ կառավարության` 2010 թվականի հունվարի 13-ի որոշման համաձայն` չեղյալ է համարվում «ցելյուլոզի, թղթի, ստվարաթղթի և դրանցից պատրաստված իրերի արտադրության արգելքը»` առանց սահմանափակելու ժամանակը, ծավալները կամ արտադրանքի բաղադրությունը։ Այն հիմնովին փոխում է երկու կետ, որոնք վերաբերում են պահեստավորմանը, վտանգավոր թափոնների այրմանը Բայկալ լճի ափին, որն ընդգրկված է <a href="/wiki/%D5%85%D5%88%D5%92%D5%86%D4%B5%D5%8D%D4%BF%D5%95" title="ՅՈՒՆԵՍԿՕ">ՅՈՒՆԵՍԿՕ</a>-ի <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Համաշխարհային ժառանգություն">Համաշխարհային ժառանգության</a> ցանկում<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Չնայած ակտիվիստների` մեծ թվով բողոքներին` թղթի-ցելյուլոզի գործարանը 2010 թվականի հուլիսի 8-ին դարձյալ սկսել է թողարկել ցելյուլոզ արտադրական մասշտաբներով։ </p><p>«Միր» սարքերի` խորքային ջրերից վերցրած նմուշների արդյունքում պարզվել է, որ գործարանի կեղտաջրերի թափման տեղում լճի խորքային հատվածներում հայտնաբերվել է դիոքսինների մեծ պարունակություն, որոնք վտանգավոր են կենդանի ցանկացած օրգանիզմի համար։ Գործարանի շրջանում դիոքսիններով աղտոտվածությունը 40-50 անգամ գերազանցում է լճի հյուսիսային ու կենտրոնական հատվածների ցուցանիշներին։ Նմուշները վերցվել են տարբեր խորություններում, և ընդհանուր առմամբ գրանցվել է դիոքսինների նորմայի գերազանցում 3-8 անգամ<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>2013 թվականի փետրվարին ՌԴ կառավարությունը որոշում է ընդունել թղթի-ցելյուլոզի գործարանը փակելու մասին։ 2013 թվականի սեպտեմբերին արտադրությունը դադարեցվել է, սկսվել է գործարանի աշխատակազմի լուծարում<sup id="cite_ref-ria.ru_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-ria.ru-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Որոշ աղբյուրների համաձայն` կոմբինատի` 2013 թվականի դեկտեմբերի 25-ի որոշումը փակման մասին չի համապատասխանում իրականությանը. կոմբինատը ցանկացած պահի կարող է վերսկսել իր աշխատանքը, եթե ներդրողները այն նպատակահարմար համարեն<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 2013 թվականի դեկտեմբերի 28-ին ՌԴ կառավարությունը որոշում է ընդունել փակվող կոմբինատի տեղում «Ռուսաստանի արգելոցներ» էքսպոկենտրոն ստեղծելու մասին (բնապահպանական վնասը վերացնելուց հետո)<sup id="cite_ref-ria.ru_63-1" class="reference"><a href="#cite_note-ria.ru-63"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բայկալը`_որպես_ջրամբար"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.A8.60_.D5.B8.D6.80.D5.BA.D5.A5.D5.BD_.D5.BB.D6.80.D5.A1.D5.B4.D5.A2.D5.A1.D6.80"></span>Բայկալը` որպես ջրամբար</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=27" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալը` որպես ջրամբար" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=27" title="Edit section's source code: Բայկալը` որպես ջրամբար"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1956 թվականից լիճն օգտագործվում է հիդրոէներգետիկայի ոլորտում. այն դարձել է Իրկուտսկի ջրամբարի բաղկացուցիչ մաս, ինչի արդյունքում ջրի մակարդակը բարձրացել է մոտ 1 մ<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կենսաբանական գիտությունների թեկնածու Տ. Պոտյոմկինայի կարծիքով դա մարդաբանական գործոնով պայմանավորված ամենազգալի ազդեցությունն էր լճի բնական համակարգին<sup id="cite_ref-potemkina2009_66-0" class="reference"><a href="#cite_note-potemkina2009-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Իրկուտսկհէկի կառուցման ժամանակ մշակվել է ջրամբարի մակարդակի արագ բարձրացման նախագիծ, որով նախատեսվում էր լճի մակարդակի ժամանակվոր իջեցում 5 մ-ով։ Հասարակական կարծիքի ճնշման ներգործությամբ այս նախագիծը չի իրականացվել<sup id="cite_ref-ecohistory_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-ecohistory-67"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>1959-1962 թվականներին լճի մակարդակը բարձրացել է 1.2 մ-ով` կապված Իրկուտսկհէկ-ի հարթակի ջրի մակարդակով<sup id="cite_ref-ovchinnikov2006_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-ovchinnikov2006-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ջրի մակարդակի արհեստական տատանումները, որոնք հասնում էին տարեկան 1.34 մ-ի, ջրի մակարդակի ընդհանուր բարձրացումը հանգեցրին 500 կմ² ցամաքի ջրասույզ լինելուն, շրջակա անտառների ծառերի ու բույսերի ոչնչացմանը, ափի որոշակի հատվածներում <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A2%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%AB%D5%A1" title="Աբրազիա">աբրազիայի</a> գործընթացի սկզբնավորվելուն, ինչի արդյունքում ափագիծը նահանջել է տասնյակ մետրերով, իսկ Յարկա կղզու շրջանում` 100-350 մ-ով` կղզին բաժանելով մի քանի մասերի<sup id="cite_ref-potemkina2009_66-1" class="reference"><a href="#cite_note-potemkina2009-66"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ovchinnikov2006_68-1" class="reference"><a href="#cite_note-ovchinnikov2006-68"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-tulohonov2009_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-tulohonov2009-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ջրի մակարդակի իջեցումն իր հերթին կարող է հանգեցնել բացասական մի շարք ազդեցությունների` ցամաքած լողափերի խորացմանը, դեֆլյացիայի զարգացմանը. ջրի մակարդակի իջեցման հետևանքով հնարավոր է ծանծաղ ծովածոցերի ցամաքումը, թռչունների դեգրադացիան և այլ կենդանիների վրա բացասական ազդեցությունը<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>71<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Վերոնշյալ դրույթներից ելնելով` ՌԴ կառավարությունը 2001 թվականի մարտի 26-ին որոշում է ընդունել «Բայկալ լճի սահմանային մակարդակի նշանակության մասին տնտեսական և այլ գործունեություն իրականացնելիս», որը թույլ կտա ջրի մակարդակի տատանման թույլատրելի աստիճանը պահել 456-457 մ-ի սահմանում բարձրությունների խաղաղօվկիանոսյան համակարգում<sup id="cite_ref-tulohonov2009_69-1" class="reference"><a href="#cite_note-tulohonov2009-69"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>72<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Սելենգայի_վրա_հէկ_կառուցելու_նախագծեր"><span id=".D5.8D.D5.A5.D5.AC.D5.A5.D5.B6.D5.A3.D5.A1.D5.B5.D5.AB_.D5.BE.D6.80.D5.A1_.D5.B0.D5.A7.D5.AF_.D5.AF.D5.A1.D5.BC.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.A5.D5.AC.D5.B8.D6.82_.D5.B6.D5.A1.D5.AD.D5.A1.D5.A3.D5.AE.D5.A5.D6.80"></span>Սելենգայի վրա հէկ կառուցելու նախագծեր</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=28" title="Խմբագրել բաժինը. Սելենգայի վրա հէկ կառուցելու նախագծեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=28" title="Edit section's source code: Սելենգայի վրա հէկ կառուցելու նախագծեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>2013 թվականին Մոնղոլիան սկսել է դիտարկել <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%A3%D5%A1" class="mw-redirect" title="Սելենգա">Սելենգայի</a> ու նրա վտակների վրա <a href="/wiki/%D5%80%D5%A7%D5%AF" class="mw-redirect" title="Հէկ">հէկեր</a> կառուցելու նախագծերը, որոնք ապահովում են դեպի Բայկալ ջրերի մուտքի մոտ կեսը<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>73<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>74<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Байкал-Арал_75-0" class="reference"><a href="#cite_note-Байкал-Арал-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ենթադրվում է երեք հէկերի կառուցում. Սելենգայի վրա Շուրեն հէկը` 245 մՎտ, Էգիյն գոլի վրա` 220 մՎտ և Օրխոնում` 100 մՎտ հզորությամբ։ Այս ծրագրերի իրականացումը կարող է սպառնալ Սելենգայի դելտայի ինքնատիպ էկոհամակարգի գոյությանը, որը բնության` համերկրային նշանակության օբյեկտ է և էական դեր ունի Բայկալի ջրի որակի վրա<sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">[</span>76<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ռուսական կողմն իր մտահոգությունն է արտահայտել մոնղոլական կողմին Էգիյն գոլ հէկի ծրագրմանը վերաբերող ստույգ տեղեկությունների բացակայության առթիվ և առաջարկել է մոնղոլական կողմի սպառողների համար էլեկտրաէներգիայի մատակարարման այլընտրանքային տարբերակներ մշակել ռուսական էներգահամակարգից և <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%B8%D5%B6_%D5%A7%D5%AC%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6" title="Կոնդենսացիոն էլեկտրակայան">կոնդենսացիոն</a> կամ հիդրոկուտակային էլեկտրակայան կառուցել Մոնղոլիայի տարածքում<sup id="cite_ref-Байкал-Арал_75-1" class="reference"><a href="#cite_note-Байкал-Арал-75"><span class="cite-bracket">[</span>75<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Արևելյան_նավթատարի_խնդիր"><span id=".D4.B1.D6.80.D6.87.D5.A5.D5.AC.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B6.D5.A1.D5.BE.D5.A9.D5.A1.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB_.D5.AD.D5.B6.D5.A4.D5.AB.D6.80"></span>Արևելյան նավթատարի խնդիր</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=29" title="Խմբագրել բաժինը. Արևելյան նավթատարի խնդիր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=29" title="Edit section's source code: Արևելյան նավթատարի խնդիր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>«Տրանսնեֆտ» (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Транснефть</span>) ընկերությունը կառուցում է «Արևելյան Սիբիր-Խաղաղ օվկիանոս» նավթատարը, որն անցնում է Բայկալի շրջանով։ Նախապես ծրագրված էր, որ խողովակաշարի գիծը պետք է անցնի լճի ափի մերձակայքով, ինչի պատճառով նավթի արտահոսքի դեպքում Բայկալը կկանգներ բնապահպանական աղետի առաջ։ Կազմակերպվել են բողոքի բազմաթիվ ակցիաներ, այդ թվում` բողոքի բազմահազարանոց ցույց <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%BD%D5%AF" title="Իրկուտսկ">Իրկուտսկում</a> (մարտի 18, 2006)<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">[</span>77<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ 2006 թվականի ապրիլի 26-ին <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D5%B4%D5%BD%D5%AF" title="Տոմսկ">Տոմսկում</a> սիբիրյան նահանգապետերի հետ կայացած հանդիպման ժամանակ <a href="/w/index.php?title=%D5%8E._%D5%8A%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Վ. Պուտին (դեռ գրված չէ)">Վ. Պուտինը</a> հայտարարել է ծրագիրը վերանայելու անհրաժեշտության մասին նավթատարը Բայկալի հյուսիսային ափից 40 կմ հեռավորությամբ անցկացնելու նպատակով։ Արդյունքում «Տրանսնեֆտ» ընկերությունը հրաժարվել է նախնական ծրագրից և նավթատարի ուղին տեղափոխել Բայկալի <a href="/wiki/%D5%8B%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84_%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%B6" title="Ջրահավաք ավազան">ջրահավաք ավազանի</a> սահմաններից դուրս այնպես, որ այն երբեք 300-400 կմ-ից մոտ չլինի լճին։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բայկալը_բնության_համաշխարհային_ժառանգության_տարածք"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.A8_.D5.A2.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B7.D5.AD.D5.A1.D6.80.D5.B0.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AA.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B6_.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AE.D6.84"></span>Բայկալը բնության համաշխարհային ժառանգության տարածք</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=30" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալը բնության համաշխարհային ժառանգության տարածք" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=30" title="Edit section's source code: Բայկալը բնության համաշխարհային ժառանգության տարածք"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1996 թվականի Բայկալն ընդգրկվել է ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտների ցանկում<sup id="cite_ref-whc.unesco.org_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-whc.unesco.org-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Որսագողություն"><span id=".D5.88.D6.80.D5.BD.D5.A1.D5.A3.D5.B8.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Որսագողություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=31" title="Խմբագրել բաժինը. Որսագողություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=31" title="Edit section's source code: Որսագողություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բայկալի բնական տարածքի պահպանման խնդիրներից մեկը <a href="/wiki/%D5%88%D6%80%D5%BD%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Որսագողություն">որսագողությունն</a> է։ Ապօրինի որսի առարկաներից մեկը բայկալյան փոկն է և հատկապես նրա ձագերը։ Հասարակության ուշադրությունը նրանց` օրեցօր կրճատվող թվաքանակին սևեռելու համար 2003 թվականին սահմանվել է Փոկի ձագի օր։ </p><p>2011 թվականին Բայկալում երկու անգամ աճել է օմուլի անօրինական որսը<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>79<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Որսագողությանն է բաժին հասնում ամբողջ լճից որսվող ձկան պաշարի կեսից ավելին<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>80<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Մակրոջրիմուռների_զանգվածային_ծաղկում"><span id=".D5.84.D5.A1.D5.AF.D6.80.D5.B8.D5.BB.D6.80.D5.AB.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.BC.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.A6.D5.A1.D5.B6.D5.A3.D5.BE.D5.A1.D5.AE.D5.A1.D5.B5.D5.AB.D5.B6_.D5.AE.D5.A1.D5.B2.D5.AF.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Մակրոջրիմուռների զանգվածային ծաղկում</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=32" title="Խմբագրել բաժինը. Մակրոջրիմուռների զանգվածային ծաղկում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=32" title="Edit section's source code: Մակրոջրիմուռների զանգվածային ծաղկում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Դեռևս 2000-ական թվականների սկզբին բաց Բայկալում հայտնի էին <i>Spirogyra</i> տեսակի ջրիմուռների եզակի օրինակներ, որոնք զարգացած էին միայն փակ ծանծաղային ծովախորշերում։ 2010-2011 թվականներից տեղի բնակիչները և գիտնականները սկսում են արձանագրել մակրոջրիմուռների բուռն ծաղկում լճի ափամեձ առանձին հատվածներում, ինչը պայմանավորված է առափնյա հատվածների սնուցման կարգավիճակի կտրուկ փոփոխությամբ` այսպես կոչված <a href="/wiki/%D4%B7%D5%BE%D5%BF%D6%80%D5%B8%D6%86%D5%AB%D5%AF%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%A1" title="Էվտրոֆիկացիա">էվտրոֆիկացիայով</a><sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>81<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նշված երևույթը տեղի է ունենում <a href="/wiki/%D5%84%D5%AB%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%BF%D5%A1%D6%80%D6%80%D5%A5%D6%80" title="Միկրոտարրեր">միկրոտարրերի</a> շարունակական հարստացմամբ (<a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B8%D5%BF" title="Ազոտ">N</a>-ի և <a href="/wiki/%D5%96%D5%B8%D5%BD%D6%86%D5%B8%D6%80" title="Ֆոսֆոր">P</a>-ի հազվադեպ հանդիպող միացություն), որը հանգեցնում է ջրում բույսերի, միկրոօրգանիզմների բիոզանգվածի կտրուկ աճին։ Դրա պատճառով ներկայումս զանգվածաբար զարգանում են ափամերձ շրջանին ոչ բնորոշ մակրոֆիտները (<i>Spirogyra</i> և <i>Stigeoclonium</i> տեսակի թելային ջրիմուռներ), <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սպունգներ">սպունգները</a>, խաթարվում է բնական <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A5%D6%80%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%A6" title="Կենսաերկրացենոզ">կենսաերկրացենոզը</a>, վատանում են ջրի որակն ու թափանցելիությունը։ Մակրոջրիմուռների զանգվածային աճը սկսվում է ամռանը ջրի ջերմաստիճանի 10 °C պայմաններում` առավելագույնի հասնելով նոյեմբերին, երբ ջրի ջերմաստիճանը մոտ 4 °C է, ընդ որում հատակի քարե հիմքն ու <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A3%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Սպունգներ">սպունգները</a> գործնականում ամբողջովին վերածվում են ջրիմուռների խիտ ցանցի։ 2015 թվականին նկատվել է <a href="/wiki/%D5%91%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Ցիանոբակտերիաներ">ցիանոբակտերիաների</a> և թելային ջրիմուռների գնդանման ազատ լողացող գաղութների առկայություն<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>82<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Ստեղծված իրավիճակի հիմնական պատճառ է համարվում կենսածին տարրերի թափանցումը կենցաղային ու արտադրական կեղտաջրերի հետ, որոնք շատ բնակավայրերում ու զբոսաշրջիկային կենտրոններում ընդհանրապես չեն մաքրվում կամ էլ անցնում են մաքրման ոչ կատարյալ համակարգերով, որոնք չեն ապահովում ջրերի մաքրումն <a href="/wiki/%D4%B1%D5%A6%D5%B8%D5%BF" title="Ազոտ">ազոտի</a> ու <a href="/wiki/%D5%96%D5%B8%D5%BD%D6%86%D5%B8%D6%80" title="Ֆոսֆոր">ֆոսֆորի</a> միացություններից։ Այս նյութերը կուտակվում են խորքային գրունտում աղտոտման աղբյուրների մոտ` չհանգեցնելով հիդրոքիմիական հավասարակշռության խախտմանը, որի ցուցանիշի չափումը Բայկալ լճի վրա մարդածին ազդեցության գնահատման հիմնական մեթոդն է հանդիսանում։ Մեկ այլ` ավելի հավանական պատճառ մատնանշվում է <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%AC_%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Գլոբալ տաքացում">գլոբալ տաքացումը</a>, թելային ջրիմուռների ընդգրկման տարածքի մեծացումը։ Անկախ պատճառներից` դա հանգեցրել է Բայկալի ափամերձ հատվածների, շրջակա բնակավայրերի, զբոսաշրջիկային կենտրոնների էվտրոֆիկացիայի սկսմանը, ինչը կարող է հանգեցնել լճի էկոհամակարգի լուրջ խաթարմանը<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">[</span>83<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">[</span>84<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">[</span>85<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ջրի_արտամուծում_ՉԺՀ"><span id=".D5.8B.D6.80.D5.AB_.D5.A1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.AE.D5.B8.D6.82.D5.B4_.D5.89.D4.BA.D5.80"></span>Ջրի արտամուծում ՉԺՀ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=33" title="Խմբագրել բաժինը. Ջրի արտամուծում ՉԺՀ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=33" title="Edit section's source code: Ջրի արտամուծում ՉԺՀ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D5%80%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%84" title="Հեռավոր Արևելք">Հեռավոր Արևելքում</a> և <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A2%D5%AB%D6%80" title="Սիբիր">Սիբիրում</a> <a href="/wiki/%D5%89%D4%BA%D5%80" class="mw-redirect" title="ՉԺՀ">ՉԺՀ</a>-ի տնտեսական ակտիվության զարգացումը չի շրջանցել և Բայկալը։ Այսպես, <a href="/wiki/The_Guardian" title="The Guardian">The Guardian</a> օրաթերթը հրապարակել է <a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%A1%D5%B6%D5%B9%D5%AA%D5%B8%D5%B8%D6%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լանչժոու (դեռ գրված չէ)">Լանչժոու</a> քաղաքի ջրամատակարարման նպատակով Բայկալի ջուրն օգտագործելու ծրագիրը։ ՉԺՀ-ի ներկայացուցիչների կարծիքով ծրագիրն իրականություն դարձնելու դեպքում երկու կողմերն էլ կշահեն։ Չինաստանը կարող է լուծել խմելու ջրի պակասը. ունենալով համաշխարհային բնակչության 20 %-ը` նա վերահսկում է խմելու ջրի պաշարի 7 %-ը միայն<sup id="cite_ref-Байкал-2017_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-Байкал-2017-86"><span class="cite-bracket">[</span>86<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կա կարծիք, որ ջրի այդպիսի բաշխման բնապահպանական հետևանքները վատ են հաշվարկված. Չինաստանն ավելի շուտ ուղղորդված է ՌԴ-ից բնական ռեսուրսներ «քամելուն»<sup id="cite_ref-СвПресса-2017_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-СвПресса-2017-87"><span class="cite-bracket">[</span>87<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բայկալի_պահպանությամբ_զբաղվող_բնապահպանական_կազմակերպություններ"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.AB_.D5.BA.D5.A1.D5.B0.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.A1.D5.B4.D5.A2_.D5.A6.D5.A2.D5.A1.D5.B2.D5.BE.D5.B8.D5.B2_.D5.A2.D5.B6.D5.A1.D5.BA.D5.A1.D5.B0.D5.BA.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.AF.D5.A1.D5.A6.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.BA.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Բայկալի պահպանությամբ զբաղվող բնապահպանական կազմակերպություններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=34" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալի պահպանությամբ զբաղվող բնապահպանական կազմակերպություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=34" title="Edit section's source code: Բայկալի պահպանությամբ զբաղվող բնապահպանական կազմակերպություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>«Բայկալ լճի պահպանման համագործակցության ֆոնդ»</li> <li>«Բայկալի բնապահպանական ալիք»</li> <li><a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%B5%D6%80%D5%AB_%D5%A2%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%AB%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4" class="mw-redirect" title="Վայրի բնության համաշխարհային հիմնադրամ">«Վայրի բնության համաշխարհային հիմնադրամ»</a></li> <li>«Ռուսաստանի <a href="/wiki/%D4%B3%D6%80%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%AB%D5%BD" title="Գրինփիս">Գրինփիս»</a></li> <li>«Մաքուր Բայկալ» բնապահպանական ֆոնդ</li> <li>«Պահպանենք Բայկալը միասին»</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Լճագիտական_հետազոտություններ"><span id=".D4.BC.D5.B3.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A5.D5.BF.D5.A1.D5.A6.D5.B8.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Լճագիտական հետազոտություններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=35" title="Խմբագրել բաժինը. Լճագիտական հետազոտություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=35" title="Edit section's source code: Լճագիտական հետազոտություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Գիտական ուղղությունը, որը զբաղվում է լճերի ուսումնասիրությամբ, կոչվում է <a href="/wiki/%D4%BC%D5%B3%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Լճագիտություն">լճագիտություն</a>։ Իրկուտսկ քաղաքում գործում է Գիտությունների ակադեմիայի սիբիրյան բաժանմունքի Լիմնոլոգիական ինստիտուտը և Իրկուտսկի պետական համալսարանի Կենսաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտը, որը մասնագիտացված է Բայկալի ուսումնասիրմամբ։ Լճի բնապահպանական վիճակի և բնական ռեսուրսների ռացիոնալ օգտագործման խնդիրներով է զբաղվում Բայկալի բնօգտագործման ինստիտուտը Ուլան Ուդեում։ Նույն խնդիրներով են զբաղված նաև ոչ պետական գիտական այնպիսի կազմակերպություններ, ինչպիսին է, օրինակ, Բայկալի հետազոտական կենտրոնը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Զբոսաշրջություն"><span id=".D4.B6.D5.A2.D5.B8.D5.BD.D5.A1.D5.B7.D6.80.D5.BB.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Զբոսաշրջություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=36" title="Խմբագրել բաժինը. Զբոսաշրջություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=36" title="Edit section's source code: Զբոսաշրջություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg/300px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg" decoding="async" width="300" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg/450px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="450" /></a><figcaption>Բայկալը աշնանը</figcaption></figure> <p>Բայկալ կարելի է գնալ տարբեր ճանապարհներով։ Որպես կանոն, Բայկալ գնալ ցանկացողներից շատերը ուղևորվում են շրջակա մեծ քաղաքներ՝ <a href="/wiki/%D4%BB%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%BD%D5%AF" title="Իրկուտսկ">Իրկուտսկ</a>, <a href="/wiki/%D5%88%D6%82%D5%AC%D5%A1%D5%B6_%D5%88%D6%82%D5%A4%D5%A5" title="Ուլան Ուդե">Ուլան Ուդե</a>, <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%A5%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սեվերոբայկալսկ (դեռ գրված չէ)">Սեվերոբայկալսկ</a>, որպեսզի այնտեղից ծրագրեն հետագա ուղևորությունը։ Տրանսսիբիրյան երկաթուղով Իրկուտսկ և Ուլան Ուդե քաղաքների միջով երթևեկելիս կարելի է հիանալ լճի տեսարաններով, որոնք ձգվում են հենց գնացքի պատուհանի առջև։ </p><p>Իրկուտսկից 65 կմ հեռավորությամբ՝ Անգարայի ակունքի մոտ է գտնվում Լիստվյանկա ավանը, որը Բայկալի զբոսաշրջության հանրաճանաչ կենտրոններից է։ Շրջանային կենտրոնից այստեղ կարելի է հասնել ավտոբուսով կամ ջերմանավով մոտ մեկ ժամում։ Լիստվյանկայում հանգիստը գնահատվում է մեծ թվով էքսկուրսիաների ու ակտիվ հանգստի համար, այստեղից են սկսվում Բայկալի վրա նավով շրջագայության շատ ուղիներ, ուղևորություններ դեպի Օլխոն կղզի, Սվյատոյ Նոս թերակղզի։ </p><p>Բայկալի ափին են գտնվում <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%AC%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սլյուդյանկա (դեռ գրված չէ)">Սլյուդյանկա</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%BD%D5%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բայկալսկ (դեռ գրված չէ)">Բայկալսկ</a> քաղաքները։ Սլյուդյանկայում գործում է երկաթուղային կայարան, որն ամբողջովին կառուցված է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%A1%D6%80" title="Մարմար">մարմարից</a>։ Բայկալսկն ունի լեռնադահուկային ուղի, իսկ ամռանն աշխատում է վերելակ սարքը. արևային եղանակին կարելի է տեսնել լճի հակադիր ափը` Բայկալի լեռնաշղթաների հատվածներով։ </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg/300px-Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg" decoding="async" width="300" height="205" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg/450px-Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/74/Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg/600px-Tourist_zone_%22Baikal_harbor%22-2.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="1639" /></a><figcaption>Փարոս Բայկալի նավահանգստում</figcaption></figure> <p>Արևելյան ափին առանձնահատուկ հռչակ է վայելում Բարգուզինի ծոցը, որի հարևանությամբ շարունակվում է «Բայկալյան նավահանգիստ» զբոսաշրջային կենտրոնի կառուցումը։ Մաքսիմիխ գյուղում կարելի է կազմակերպել ուղերթ` Սվյատոյ Նոս կղզու այցելումով։ Առկա են հետիոտնային ու ձիարշավային ուղերթեր։ Այստեղ մասնավոր անձինք կազմակերպում են հյուրընկալություն, այդ թվում` <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4" title="Յուրդ">յուրդերում</a>, ի հայտ են եկել հարմարավետ հանգստյան տներ։ Էնխելուկի և Սուխոյի միջև գտնվում է գորշջրիմուռային հանքային Զագզա աղբյուրը <a href="/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A6%D5%A1" title="Զագզա">համանուն գետի</a> մոտ։ </p><p>Բայկալի ամենագեղեցիկ անկյուններից մեկը Չիվուրկույսկի ծոցն է` գողտրիկ ծովախորշերով, կղզյակներով, բուժիչ հանքային ջրերով։ Ծովածոցի վրա հրաշալի տեսարան է բացվում Սվյատոյ Նոսի գագաթից, որտեղ կարելի է հասնել Ուստ Բարգուզին ավանից։ </p><p>Սելենգայից 30 կմ հարավ ընկած է Պոսոլսկի սոր ծոցը, որտեղ Բայկալյան Պրիբոյ գյուղի մոտ գործում է Կալտուշնայա վերականգնողական գոտին։ Զբոսաշրջային շատ բազաներ այնտեղ մատուցում են ծառայություններ։ </p><p>Լճի հյուսիսում գործում է Խակուսի առողջարանը, որին Նիժնեանգարսկից և Սեվերոբայկալսկից կարելի է հասնել ջերմանավով կամ էլ ձմռանը սառույցի վրայով։ </p><p>Լճի շրջակայքի տարբեր հատվածներով անցնում է Բայկալյան մեծ արահետը, որը բնական արահետների համակարգ է։ Այն թույլ է տալիս զբոսաշրջիկներին տեսնել Բայկալի ինքնատիպ բնությունը և նրա սքանչելի տեսարանները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տեսարժան_վայրեր"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD.D5.A1.D6.80.D5.AA.D5.A1.D5.B6_.D5.BE.D5.A1.D5.B5.D6.80.D5.A5.D6.80"></span>Տեսարժան վայրեր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=37" title="Խմբագրել բաժինը. Տեսարժան վայրեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=37" title="Edit section's source code: Տեսարժան վայրեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG/350px-%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG" decoding="async" width="350" height="263" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG/525px-%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG/700px-%D0%A8%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0.JPG 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a><figcaption>Շամանի ժայռը</figcaption></figure> <p>Բայկալի վրա և շուրջը գտնվում են գտնվում են բնության, ինչպես նաև պատմական և մշակութային շատ հուշարձաններ։ Ստորև նշված են դրանցից մի քանիսը. </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%AB%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հյուսիսային Բայկալ (դեռ գրված չէ)">Հյուսիսային Բայկալ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AA%D5%A1%D5%B5%D5%BC&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շամանի քարաժայռ (դեռ գրված չէ)">Շամանի քարաժայռ</a> Օլխոն կղզում</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%AB%D5%B6%D5%AB_%D5%AE%D5%B8%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Բարգուզինի ծոց (դեռ գրված չէ)">Բարգուզինի ծոց</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%AB%D5%BE%D5%AB%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BD%D5%AF%D5%AB_%D5%AE%D5%B8%D6%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չիվիրկույսկի ծոց (դեռ գրված չէ)">Չիվիրկույսկի ծոց</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D4%BC%D5%B8%D6%82%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D6%80%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="Լուդարի հրվանդան (դեռ գրված չէ)">Լուդարի հրվանդան</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%89%D5%A5%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%AB_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="Չերսկի լեռնագագաթ (դեռ գրված չէ)">Չերսկի լեռնագագաթ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D5%87%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%BB%D5%A2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%A1%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B2%D5%AB&action=edit&redlink=1" class="new" title="Շուրջբայկալյան երկաթուղի (դեռ գրված չէ)">Շուրջբայկալյան երկաթուղի</a></li> <li>Ուշկանյան կղզիներ</li> <li>Լուդար հրվանդան</li> <li>Ռիտի հրվանդան</li> <li>Չերսկի լեռնագագաթ (2090 մ բարձր ծովի մակարդակից)</li> <li>Շուրջբայկալյան երկաթուղի</li> <li>Ֆրոլիխե բնավայր</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նշանավոր_ասույթներ_Բայկալի_մասին"><span id=".D5.86.D5.B7.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.BE.D5.B8.D6.80_.D5.A1.D5.BD.D5.B8.D6.82.D5.B5.D5.A9.D5.B6.D5.A5.D6.80_.D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.AB_.D5.B4.D5.A1.D5.BD.D5.AB.D5.B6"></span>Նշանավոր ասույթներ Բայկալի մասին</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=38" title="Խմբագրել բաժինը. Նշանավոր ասույթներ Բայկալի մասին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=38" title="Edit section's source code: Նշանավոր ասույթներ Բայկալի մասին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ստորև բերվում են նշանավոր մարդկանց մտքերը Բայկալի մասին։ </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Բայկալը զարմանալի է, և պատահական չէ, որ Սիբիրի բնակիչները այն անվանում են ոչ թե <i>լիճ</i>, այլ մեծարում են <i>ծով</i> կոչելով։ Ջուրն արտակարգ թափանցիկ է. ամեն ինչ երևում է, ինչպես օդից։ Գույնը նուրբ փիրուզագույն է, որն աչք է շոյում։ Ափերը ժայռոտ են, ծածկված անտառներով, ուր ամենուր վայրի թռչուններ են ու որսի կենդանիներ. արջերի, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%A2%D5%AB%D6%80%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AC%D5%A5%D5%BC%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B5%D5%AE" title="Սիբիրյան լեռնային այծ">սիբիրյան լեռնային այծերի</a>, <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B5%D6%80" title="Սամույր">սամույրների</a> առատություն է<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>88<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%BF%D5%B8%D5%B6_%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%B8%D5%BE" title="Անտոն Չեխով">Անտոն Չեխով</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Ով տեսել է Բայկալը, նա ընդմիշտ իր մտքում կպահի այդ լճի վեհ պատկերները` բարձր լեռնաշղթաներով կտրտված։ Բազմաբնույթ Բայկալը տարբեր կերպ է ներկայանում անցորդներին։ Մեկի մոտ այն տպավորվում է խաղաղ ու հանգիստ, լճի հայելային հարթությամբ, մյուսներն այն հիշում են փրփրաբաշ ալիքներով գրանիտե ժայռերին կատաղորեն բախվելիս, երրորդների մոտ Բայկալը տպավորվում է փոթորկից ու հուզումներից խաղաղված, ցրտից ճեղքվող սառույցով պատված։ Խաղաղ եղանակին Բայկալը լրիվ ուրիշ է։ Ամռանը լինում են օրեր, երբ ջրի մակերևույթին ոչ մի կնճիռ չես տեսնի։ Այդ ժամանակ նրանում, ինչպես հսկայական հայելում, արտացոլվում է կապուտակ երկինքը, ինչից Բայկալի բյուրեղյա մաքրությամբ ջուրը դառնում է ավելի թափանցիկ ու լուսեղ<sup id="cite_ref-Саркисян_С._Г._Байкал_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-Саркисян_С._Г._Байкал-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։<div align="right"><small>- Ս. Գ. Սարգսյան</small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Բայկալը մեզ անասելի բերկրանք ու մեծագույն վայելք է պարգևում։ Նա հիացնում է իր կոթողային ոճով, այն հիասքանչ, հավերժական ու ամենակարող հատկությամբ, որն ունի բնությունը։ Այն յուրահատուկ առանձնահատկություն ունի. ինչքան մոտենում ես նրան, այնքան խորն ես ճանաչում բնությունը, այնքան գայթակղիչ է այն դառնում, և ավելի պարզ ես հասկանում, որ այն ինքնատիպ է և գրավիչ եզակիություն ունի<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>89<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։<div align="right"><small>- Օ. Կ. Գուսև</small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Թվում է` Բայկալը պետք է մարդուն ճնշի իր մեծությամբ ու չափերով. նրանում ամեն ինչ ահռելի է, ընդարձակ, հանելուկային ու ազատ, բայց այն, ընդհակառակը, բարձրացնում է մարդուն։ Վեհության ու ոգեշնչվածության հազվագյուտ զգացմունք ես ապրում Բայկալում, կարծես հավերժությունն ու կատարելությունը քեզ էլ են ընդգրկում և քեզ հասնում է կախարդական հասկացությունների դրոշմը, դու զգում ես տիեզերական գոյության տաք շնչառությունը, և քեզ է հասնում ողջ գոյության անմեկնելի գաղտնիքի բաժինը։ Թվում է, թե դու արդեն հենց նրանով ես առանձնացել, որ կանգնած ես այդ ափին, շնչում ես այդ օդն ու խմում ջուրը։ Ուրիշ ոչ մի տեղ քեզ չի պարուրի բնության հետ այդքան լիարժեք ու այդքան ցանկալի միաձուլման և նրա մեջ թափանցման զգացումը. քեզ արբեցնում է այդ օդը, առնում ու տանում է այդ ջրի վրայով այնպես արագ, որ դու չես էլ հասցնում ուշքի գալ. դու լինում ես այնպիսի գողտրիկ վայրերում, որ քեզ երազում էլ չէին պատկերանա, ու դու վերադառնում ես տասնապատկված հույսով. այնտեղ` առջևում, մարդկային կյանքն է<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>90<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>...<div align="right"><small>- <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%AC%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%B6_%D5%8C%D5%A1%D5%BD%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Վալենտին Ռասպուտին">Վ. Գ. Ռասպուտին</a></small></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; background-color:transparent; color:inherit; border-style:none;"> <tbody><tr> <td width="10" valign="top"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/25px-Aquote1.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Aquote1.png/38px-Aquote1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Aquote1.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td> <td>Փառապանծ ծով` սրբազան Բայկալ<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>91<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">[</span>Ն 1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <div style="overflow:auto"><div class="NavFrame collapsed" style="border:0"> <div class="NavHead" style="text-align:left;background: #eaecf0;"><i>Բնօրինակ տեքստ</i> <span title="ռուսերեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(ռուս.)</span>  </div> <div class="NavContent" style=""> <span lang="ru"><i><div class="poem"> <p>Славное море — священный Байкал,<br /> Славный корабль — омулёвая бочка.<br /> Эй, баргузин, пошевеливай вал,<br /> Молодцу плыть недалёчко.<br /> <br /> Долго я тяжкие цепи носил,<br /> Долго скитался в горах Акатуя,<br /> Старый товарищ бежать подсобил,<br /> Ожил я, волю почуя.<br /> <br /> Шилка и Нерчинск не страшны теперь,<br /> Горная стража меня не поймала,<br /> В дебрях не тронул прожорливый зверь,<br /> Пуля стрелка миновала.<br /> <br /> Шёл я и в ночь и средь белого дня,<br /> Вкруг городов озираяся зорко,<br /> Хлебом кормили крестьянки меня,<br /> Парни снабжали махоркой.<br /> <br /> Славное море — священный Байкал,<br /> Славный мой парус — кафтан дыроватый,<br /> Эй, баргузин, пошевеливай вал,<br /> Слышатся грома раскаты. </p> </div></i></span> </div></div></div> </td> <td valign="bottom"><span class="skin-invert" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Aquote2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/25px-Aquote2.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Aquote2.png/38px-Aquote2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Aquote2.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Փաստեր"><span id=".D5.93.D5.A1.D5.BD.D5.BF.D5.A5.D6.80"></span>Փաստեր</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=39" title="Խմբագրել բաժինը. Փաստեր" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=39" title="Edit section's source code: Փաստեր"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Եթե Բայկալի ողջ ջուրը (23 615.390 կմ³) բաժանվի ՌԴ բնակիչների վրա (141 927 297մարդ)<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">[</span>92<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, ապա յուրաքանչյուր բնակչի կհասնի 166.4 հազար մ² ջուր<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>93<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li> <li>Լիճը հետազոտող Լ. Կոլոտիլոյի` «Բայկալի արժեքը» հոդվածում լճի ջրի արժեքը գնահատված է 236 տրիլիոն դոլար<sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>94<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Նրա հոդվածը որոշակի հետաքրքրություն է առաջացրել, այդ թվում` «Ռուսաստանի Գրինփիս» կազմակերպության մոտ, իսկ նրա հիմնական դրույթները բարձրաձայնվել են 2012 թվականի նոյեմբերի 27-ին <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AC%D5%A1%D5%A4%D5%AB%D5%B4%D5%AB%D6%80_%D4%BA%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%B8%D5%BE%D5%BD%D5%AF%D5%AB" title="Վլադիմիր Ժիրինովսկի">Վլադիմիր Ժիրինովսկու</a>` «Վեստի 24» հեռուստաալիքին տված հարցազրույցում<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>95<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>96<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>97<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li> <li><a href="/wiki/1996" title="1996">1996</a> թվականին Բայկալ լիճն ճանաչվել է <a href="/wiki/%D5%85%D5%88%D5%92%D5%86%D4%B5%D5%8D%D4%BF%D5%95" title="ՅՈՒՆԵՍԿՕ">ՅՈՒՆԵՍԿՕ</a>-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ<sup id="cite_ref-whc.unesco.org_78-1" class="reference"><a href="#cite_note-whc.unesco.org-78"><span class="cite-bracket">[</span>78<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Լեգենդներ"><span id=".D4.BC.D5.A5.D5.A3.D5.A5.D5.B6.D5.A4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Լեգենդներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=40" title="Խմբագրել բաժինը. Լեգենդներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=40" title="Edit section's source code: Լեգենդներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Կա լեգենդ, ըստ որի հայր Բայկալը ուներ 336 գետ-տղա և մեկ աղջիկ՝ Անգարան։ Նրանք բոլորը թափվում էին «հոր գիրկը»՝ լցնելով նրա մակարդակը։ Բայց աղջիկը սիրահարվում է <a href="/wiki/%D4%B5%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%A5%D5%B5_(%D5%A3%D5%A5%D5%BF)" class="mw-redirect" title="Ենիսեյ (գետ)">Ենիսեյին</a> և սկսում հորից ջրերը տանել նրան։ Որպես պատասխան՝ հայրը մի մեծ ժայռաբեկոր է նետում աղջկան և անիծում նրան։ Այդ ժայռաբեկորը կոչվում է Շամանի քար և գտնվում է Անգարայի ակունքի մոտ։</li> <li>Լեգենդի մյուս տարբերակի համաձայն՝ Բայկալն ուներ մեկ աղջիկ՝ Անգարան։ Նա սիրահարվում է Ենիսեյին և փորձում փախչել նրա մոտ։ Սա իմանալով՝ հայրը փորձում է խոչընդոտել՝ գետի ակունքը նետելով Շամանի քարը, բայց Անգարան փախչում է։ Այնժամ հայրը հետապնդման է ուղարկում զարմիկին՝ Իրկուտին, բայց սա էլ խղճում է Անգարային, փոխում ուղին՝ թույլ տալով, որ աղջիկը հասնի Ենիսեյին, միանա նրան, և միասին հոսեն<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">[</span>98<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ֆիլմագրություն"><span id=".D5.96.D5.AB.D5.AC.D5.B4.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Ֆիլմագրություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=41" title="Խմբագրել բաժինը. Ֆիլմագրություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=41" title="Edit section's source code: Ֆիլմագրություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>1965 թվական - կինոկատակերգություն «Եկե՛ք Բայկալ», Մ. Գորկու անվան կինոստուդիա</li> <li>1969 թվական - գեղարվեստական ֆիլմ «Լճի մոտ», Մ. Գորկու անվան կինոստուդիա</li> <li>1992 թվական - գիտահանրամատչելի ֆիլմ «Բայկալյան հավատալիքներ», «Լեննաուչֆիլմ» կինոստուդիա (ռեժիսոր-օպերատոր` Վիկտոր Պետրով)։ Ֆիլմը պատմում է լճի աշխարհագրական ու բնական առանձնահատկությունների, ինչպես նաև նրա ափերը բնակեցնելու մասին։</li> <li>2011 թվական - գեղարվեստական ֆիլմ «Սաթիսֆակցիա» Եվգենի Գրիշկովեցի մասնակցությամբ։ Ֆիլմի գործողություններն ընթանում են Բայկալի ափին` Լիստվյանկա գյուղում(«Մայակ» հյուրանոց)։</li> <li>2011 թվական - գեղարվեստական կատակերգական ֆիլմ «Դեպի Բայկալ»<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>99<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>2012 թվական - կատակերգություն «Դեպի Բայկալ 2»</li> <li>2015 թվական - գեղարվեստական ֆիլմ «Ծիր կաթին», նկարահանվել է Օլխոն կղզում, գլխավոր դերերում նկարահանվել են <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D6%80%D5%A3%D5%A5%D5%B5_%D4%B2%D5%A5%D5%A6%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%AF%D5%B8%D5%BE" title="Սերգեյ Բեզռուկով">Սերգեյ Բեզռուկովը</a> և <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%AB%D5%B6%D5%A1_%D4%B1%D5%AC%D5%A5%D6%84%D5%BD%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D6%80%D5%B8%D5%BE%D5%A1" title="Մարինա Ալեքսանդրովա">Մարինա Ալեքսանդրովան</a>։ Ֆիլմը ներկայացվել է որպես ամանորյա կատակերգություն, ընդ որում շոշափվել են ընտանեկան արժեքների բարդ հարցեր։</li> <li>2017 թվական - վավերագրական ֆիլմ «Առանց Բայկալի»<sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>100<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բայկալը_նամականիշերում"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.B5.D5.AF.D5.A1.D5.AC.D5.A8_.D5.B6.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B7.D5.A5.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Բայկալը նամականիշերում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=42" title="Խմբագրել բաժինը. Բայկալը նամականիշերում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=42" title="Edit section's source code: Բայկալը նամականիշերում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <center><ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:1959_CPA_2386.jpg" class="mw-file-description" title="1959 թվական. Բայկալ լիճ"><img alt="1959 թվական. Բայկալ լիճ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/1959_CPA_2386.jpg/120px-1959_CPA_2386.jpg" decoding="async" width="120" height="82" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/1959_CPA_2386.jpg/180px-1959_CPA_2386.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/1959_CPA_2386.jpg/240px-1959_CPA_2386.jpg 2x" data-file-width="1792" data-file-height="1230" /></a></span></div> <div class="gallerytext">1959 թվական. Բայկալ լիճ</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:1966_CPA_3401.jpg" class="mw-file-description" title="1966 թվական. Բայկալի արդյունաբերական ձկներ"><img alt="1966 թվական. Բայկալի արդյունաբերական ձկներ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/1966_CPA_3401.jpg/84px-1966_CPA_3401.jpg" decoding="async" width="84" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/1966_CPA_3401.jpg/126px-1966_CPA_3401.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/1966_CPA_3401.jpg/168px-1966_CPA_3401.jpg 2x" data-file-width="671" data-file-height="957" /></a></span></div> <div class="gallerytext">1966 թվական. Բայկալի արդյունաբերական ձկներ</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:1966_CPA_3400.jpg" class="mw-file-description" title="1966 թվական. Բայկալի թառափ"><img alt="1966 թվական. Բայկալի թառափ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/1966_CPA_3400.jpg/120px-1966_CPA_3400.jpg" decoding="async" width="120" height="84" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/1966_CPA_3400.jpg/180px-1966_CPA_3400.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/1966_CPA_3400.jpg/240px-1966_CPA_3400.jpg 2x" data-file-width="955" data-file-height="669" /></a></span></div> <div class="gallerytext">1966 թվական. Բայկալի թառափ</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:1966_CPA_3399.jpg" class="mw-file-description" title="1966 թվական. Բայկալի խարիուս"><img alt="1966 թվական. Բայկալի խարիուս" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/1966_CPA_3399.jpg/120px-1966_CPA_3399.jpg" decoding="async" width="120" height="83" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/1966_CPA_3399.jpg/180px-1966_CPA_3399.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/1966_CPA_3399.jpg/240px-1966_CPA_3399.jpg 2x" data-file-width="953" data-file-height="661" /></a></span></div> <div class="gallerytext">1966 թվական. Բայկալի խարիուս</div> </li> </ul></center> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատկերասրահ"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D5.BD.D6.80.D5.A1.D5.B0"></span>Պատկերասրահ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=43" title="Խմբագրել բաժինը. Պատկերասրահ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=43" title="Edit section's source code: Պատկերասրահ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG" class="mw-file-description" title="Ճայերը Բայկալի Չիվիրկույսկի ծոցում"><img alt="Ճայերը Բայկալի Չիվիրկույսկի ծոցում" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG/360px-Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG/540px-Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1e/Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG/720px-Chayki_v_Chivyrkuyskom_zalive.JPG 2x" data-file-width="3821" data-file-height="2547" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Ճայերը Բայկալի Չիվիրկույսկի ծոցում</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8,_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG" class="mw-file-description" title="Բայկալը Մաքսիմիխ գյուղի շրջանում"><img alt="Բայկալը Մաքսիմիխ գյուղի շրջանում" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8%2C_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG/360px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8%2C_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8%2C_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG/540px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8%2C_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8%2C_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG/720px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B2_%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%85%D0%B8%2C_%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D1%8F.JPG 2x" data-file-width="3888" data-file-height="2592" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բայկալը Մաքսիմիխ գյուղի շրջանում</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG" class="mw-file-description" title="Ծովախորշ Չիվիրկույսկի ծոցում"><img alt="Ծովախորշ Չիվիրկույսկի ծոցում" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG/360px-Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG/540px-Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG/720px-Baikal.Zmeinaya_buhta.JPG 2x" data-file-width="3888" data-file-height="2592" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Ծովախորշ Չիվիրկույսկի ծոցում</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 122px"> <div class="thumb" style="width: 120px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg" class="mw-file-description" title="Բայկալ թափվող վտակներից մեկը[101]"><img alt="Բայկալ թափվող վտակներից մեկը[101]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg/180px-Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg" decoding="async" width="120" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg/270px-Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg/360px-Ruchey_vpadayuschij_v_Bajkal_01.jpg 2x" data-file-width="1512" data-file-height="2016" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բայկալ թափվող վտակներից մեկը<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>101<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG" class="mw-file-description" title="Մայրամուտը Նովի Էնխելուկում, Բուրյաթիա"><img alt="Մայրամուտը Նովի Էնխելուկում, Բուրյաթիա" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG/360px-%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG/540px-%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7c/%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG/720px-%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B9_%D0%AD%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BB%D1%83%D0%BA.JPG 2x" data-file-width="3456" data-file-height="2304" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Մայրամուտը Նովի Էնխելուկում, Բուրյաթիա</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 215.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 213.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg" class="mw-file-description" title="Բայկալը աշնանը"><img alt="Բայկալը աշնանը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg/320px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg" decoding="async" width="214" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg/480px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/e8/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_2008_%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D1%81_%D1%81%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%B8.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="450" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բայկալը աշնանը</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 215.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 213.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Baikal_south.jpg" class="mw-file-description" title="Բայկալը Բոլշիե Կոտի գյուղի շրջանում"><img alt="Բայկալը Բոլշիե Կոտի գյուղի շրջանում" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Baikal_south.jpg/320px-Baikal_south.jpg" decoding="async" width="214" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Baikal_south.jpg/480px-Baikal_south.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Baikal_south.jpg/640px-Baikal_south.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բայկալը <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D5%AC%D5%B7%D5%AB%D5%A5_%D4%BF%D5%B8%D5%BF%D5%AB" title="Բոլշիե Կոտի">Բոլշիե Կոտի</a> գյուղի շրջանում</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 108.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 106.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG" class="mw-file-description" title="Բայկալյան օմուլ"><img alt="Բայկալյան օմուլ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG/160px-%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG" decoding="async" width="107" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG/240px-%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/03/%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG/320px-%D0%9E%D0%BC%D1%83%D0%BB%D1%8C_%D0%BD%D0%B0_%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B5.JPG 2x" data-file-width="2592" data-file-height="3888" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բայկալյան օմուլ</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 215.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 213.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG" class="mw-file-description" title="Բայկալը ձմռանը Լիստվյանկա գյուղի մերձակայքում"><img alt="Բայկալը ձմռանը Լիստվյանկա գյուղի մերձակայքում" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG/320px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG" decoding="async" width="214" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG/480px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG/640px-%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB_%D0%B7%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BA%D0%B0_%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D1%80%D1%8B.JPG 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բայկալը ձմռանը Լիստվյանկա գյուղի մերձակայքում</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 215.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 213.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Tourists_on_Baikal.jpg" class="mw-file-description" title="Զբոսաշրջիկները Բայկալի մոտ"><img alt="Զբոսաշրջիկները Բայկալի մոտ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Tourists_on_Baikal.jpg/320px-Tourists_on_Baikal.jpg" decoding="async" width="214" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Tourists_on_Baikal.jpg/480px-Tourists_on_Baikal.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e6/Tourists_on_Baikal.jpg/640px-Tourists_on_Baikal.jpg 2x" data-file-width="1632" data-file-height="1224" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Զբոսաշրջիկները Բայկալի մոտ</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 242px"> <div class="thumb" style="width: 240px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG" class="mw-file-description" title="Բուրյաթական յուրդեր Չիվիրկույսկի ծոցի մոտ"><img alt="Բուրյաթական յուրդեր Չիվիրկույսկի ծոցի մոտ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG/360px-%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG" decoding="async" width="240" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG/540px-%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG/720px-%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%8E%D1%80%D1%82%D1%8B.JPG 2x" data-file-width="3888" data-file-height="2592" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Բուրյաթական <a href="/wiki/%D5%85%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A4" title="Յուրդ">յուրդեր</a> Չիվիրկույսկի ծոցի մոտ</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 122px"> <div class="thumb" style="width: 120px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Kbzd_01.jpg" class="mw-file-description" title="Շուրջբայկալյան երկաթուղու տասնյակ թունելներից մեկը"><img alt="Շուրջբայկալյան երկաթուղու տասնյակ թունելներից մեկը" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Kbzd_01.jpg/180px-Kbzd_01.jpg" decoding="async" width="120" height="160" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Kbzd_01.jpg/270px-Kbzd_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Kbzd_01.jpg/360px-Kbzd_01.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1066" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Շուրջբայկալյան երկաթուղու տասնյակ թունելներից մեկը</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Նշումներ"><span id=".D5.86.D5.B7.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Նշումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=44" title="Խմբագրել բաժինը. Նշումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=44" title="Edit section's source code: Նշումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a></span> <span class="reference-text">Ռուսական ժողովրդական երգ, որի հիմքում ընկած է սիբիրցի բանաստեղծ Դմիտրի Դավիդովի «Փախստականի խոհերը Բայկալում» (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">«Думы беглеца на Байкале»</span>) բանաստեղծությունը` նվիրված աքսորից փախուստ կատարածներին։ Երաժշտությունը հորինել են Ներչինսկի անհայտ բանտարկյալները, այդ իսկ պատճառով երգը համարվել է ժողովրդական։<br />Բարգուզինը բայկալյան քամին է, վալը` (<a href="/wiki/%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Ռուսերեն">ռուս.</a>՝ <span lang="ru">Вал</span>) ալիքները, նրանց շարժումը։ «Փառապանծ նավը» օմուլի տակառն է. հերոսը փորձում է նավակի փոխարեն նրանով լողալ։ Ակատույի լեռները (բները) (ռուսերենում բառախաղ է` горы - норы) Մերձբայկալյան շրջանի Ակատույի բանտի հանքերն են։ «Հացով են ինձ գեղջկուհիները կերակրել» — սիբիրյան սովորույթ է. ընդունված է եղել գիշերը տան մոտ կաթ կամ հաց թողնել սիբիրյան փախստականների համար։</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=45" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=45" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9141943"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-autogenerated2-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated2_1-0">1,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated2_1-1">1,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D1%82%D0%B8%D0%BB%D0%BE,_%D0%9B%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B4_%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Колотило, Леонид Григорьевич (դեռ գրված չէ)">Колотило Л. Г.</a></i> Военные моряки Байкала: проблемы исторической реконструкции деятельности военных моряков российского флота по физико-географическому изучению и освоению озера Байкал в XVIII—XX вв. — <abbr title="Санкт-Петербург">СПб.</abbr>: Наука, 2004. — 560 с. — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/5020250481" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-02-025048-1</a></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190711214427/http://www.izdatgeo.ru/pdf/gipr/2009-3/17.pdf">«По постановлению Правительства РФ № 234 от 26 марта 2001 г.»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.izdatgeo.ru/pdf/gipr/2009-3/17.pdf">օրիգինալից</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> 2019 թ․ հուլիսի 11-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9F%D0%BE+%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8E+%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%A0%D0%A4+%E2%84%96+234+%D0%BE%D1%82+26+%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0+2001+%D0%B3.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.izdatgeo.ru%2Fpdf%2Fgipr%2F2009-3%2F17.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах_3-0">3,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах_3-1">3,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Бухаров_А._А._Байкал_в_цифрах_3-2">3,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Бухаров А. А.</i> Байкал в цифрах (краткий справочник). — <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D1%80%D0%BA%D1%83%D1%82%D1%81%D0%BA&action=edit&redlink=1" class="new" title="Иркутск (դեռ գրված չէ)">Иркутск</a>: Изд-во ИП «Макаров С. Е.», 2001. — 72 с.</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.obaykale.ru/baykal-obshie-dannye_15_1.htm">Выборочные данные из этого справочника</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090106202431/http://www.obaykale.ru/baykal-obshie-dannye_15_1.htm">Արխիվացված</a> 2009-01-06 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="ЭСБЕ1907" class="citation book cs1"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/s:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B" class="extiw" title="ru:s:ЭСБЕ/Байкальские горы">«Байкальские горы»</a>. <i><a href="/wiki/%D4%B2%D6%80%D5%B8%D6%84%D5%B0%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%AB_%D6%87_%D4%B5%D6%86%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան">Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան</a>: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ)</i>. Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5+%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8B&rft.btitle=%D4%B2%D6%80%D5%B8%D6%84%D5%B0%D5%A1%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%AB+%D6%87+%D4%B5%D6%86%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%AB+%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6+%D5%A2%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%3A+86+%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80+%2882+%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80+%D6%87+4+%D5%AC%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%AB%D5%B9+%D5%B0%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%29&rft.place=%D5%8D%D5%A1%D5%B6%D5%AF%D5%BF+%D5%8A%D5%A5%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%A3&rft.date=1890%2F1907&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 սպաս․ location missing publisher (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_location_missing_publisher" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ location missing publisher">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation">Озеро Байкал. Средняя часть. От устья реки Селенги до мыса Ижимей. М. 1:200000. Адмиралтейский № 62061. — <abbr title="Санкт-Петербург">СПб.</abbr>: ГУНиО, 1992.</span></span> </li> <li id="cite_note-earth06-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-earth06_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://earth06.narod.ru/ko.htm">«Крупнейшие озера мира самые большие озера»</a>. <i>earth06.narod.ru</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=earth06.narod.ru&rft.atitle=%D0%9A%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D1%88%D0%B8%D0%B5+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0+%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0+%D1%81%D0%B0%D0%BC%D1%8B%D0%B5+%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B8%D0%B5+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fearth06.narod.ru%2Fko.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120309024151/http://www.obaykale.ru/baykal-obshie-dannye_04.htm">«Озеро Байкал (краткая характеристика) / О Байкале.ру - Байкал. Научно и популярно»</a>. 2012 թ․ մարտի 9. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.obaykale.ru/baykal-obshie-dannye_04.htm">օրիգինալից</a> 2012 թ․ մարտի 9-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%28%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%29+%2F+%D0%9E+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5.%D1%80%D1%83+-+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.+%D0%9D%D0%B0%D1%83%D1%87%D0%BD%D0%BE+%D0%B8+%D0%BF%D0%BE%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8F%D1%80%D0%BD%D0%BE&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.obaykale.ru%2Fbaykal-obshie-dannye_04.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-baikal1-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-baikal1_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikal.ru/ru/baikal/faqs/">Байкал. Общие цифры.</a> ЦНИТ ИГУ. — Baikal.ru</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">Байкальское озеро</span> </li> <li id="cite_note-Саркисян_С._Г._Байкал-10"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Саркисян_С._Г._Байкал_10-0">10,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Саркисян_С._Г._Байкал_10-1">10,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Саркисян С. Г.</i> Байкал. — <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Մոսկվա">М</span>.: Гос. изд-во географической литературы, 1955. — 80 с.</span></span> </li> <li id="cite_note-baikal-t-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-baikal-t_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikal.ru/ru/baikal/faqs/baikal_info_weather.html">Погода на Байкале</a> ЦНИТ ИГУ. — Baikal.ru</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc_biology/1515/Планктонные">Планктонные водоросли</a> — <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://dic.academic.ru/">Словарь «Академик»</a></i></span> </li> <li id="cite_note-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал_13-0">13,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Гранин_Н._Г._Окольцованный_Байкал_13-1">13,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Гранин Н. Г.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sciencefirsthand.ru/pdf/sfh_27_22-23.pdf">Окольцованный Байкал</a> // <i>Наука из первых рук</i>. — 2009. — № 3 (27). <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090815221502/http://www.sciencefirsthand.ru/pdf/sfh_27_22-23.pdf">Архивировано</a> из первоисточника 15 Օգոստոսի 2009.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160313090757/http://baikaltravel.info/">«Oзеро Байкал - Главная»</a>. 2016 թ․ մարտի 13. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikaltravel.info/">օրիգինալից</a> 2016 թ․ մարտի 13-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=O%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+-+%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F&rft_id=http%3A%2F%2Fbaikaltravel.info%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160318202752/http://www.baikalnature.ru/guides/86575">«Глубина и рельеф дна Байкал - Озеро Байкал - BaikalNature»</a>. 2016 թ․ մարտի 18. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.baikalnature.ru/guides/86575">օրիգինալից</a> 2016 թ․ մարտի 18-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%93%D0%BB%D1%83%D0%B1%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%B8+%D1%80%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D1%84+%D0%B4%D0%BD%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+-+%D0%9E%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+-+BaikalNature&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.baikalnature.ru%2Fguides%2F86575&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Хороших П. П.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.obaykale.ru/baykal-arheologiya_2.htm">Находки в пещерах острова Ольхон</a> // <i>Природа</i>. — 1955. — № 11. — С. 110—111.</span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ria.ru/science/20151015/1302513526.html">«Средняя годовая температура на Байкале повысилась на 2 градуса»</a>. <i>РИА Новости</i> (ռուսերեն). 20151015T1734+0300Z<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D0%A0%D0%98%D0%90+%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8&rft.atitle=%D0%A1%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F+%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0+%D0%BD%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5+%D0%BF%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%8C+%D0%BD%D0%B0+2+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B4%D1%83%D1%81%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fria.ru%2Fscience%2F20151015%2F1302513526.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Байкаловедение2009-18"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Байкаловедение2009_18-0">18,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Байкаловедение2009_18-1">18,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Байкаловедение2009_18-2">18,2</a></sup></span> <span class="reference-text">Байкаловедение : учеб. пособие / Н. С. Беркин, А. А. Макаров, О. Т. Русинек. — Иркутск : Изд-во Ирк. гос. ун-та, 2009. — 291 с.</span> </li> <li id="cite_note-baikal-nature-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-baikal-nature_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lake.baikal.ru/ru/articles/ecology/endemics.html">Эндемики Байкала</a> Научно-образовательный центр «Байкал»</span> </li> <li id="cite_note-Кожов1947-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Кожов1947_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Кожов М. М. Животный мир озера Байкал. — Иркутск : ОГИЗ, 1947. — С. 3-303.</span> </li> <li id="cite_note-Кожов1962-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Кожов1962_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Кожов М. М. Биология озера Байкал. — М. : Изд-во АН СССР, 1962. — 316 с.</span> </li> <li id="cite_note-список2001-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-список2001_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Аннотированный список фауны озера Байкал и его водосборного бассейна. Байкал / О. А. Тимошкин [и др.]. — Новосибирск : Наука, 2001. — Т. 1, кн. 1. — 831 с.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617l8CCEt?url=http://3mill.ru/index.php?IdAction=docs">«Учёные НИИ биологии исследуют влияние нефтепродуктов на байкальскую эпишуру»</a>. ИА «Телеинформ». 18 мая 2006. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://3mill.ru/index.php?IdAction=docs&Event=read&id=3340">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A3%D1%87%D1%91%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%9D%D0%98%D0%98+%D0%B1%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B8+%D0%B8%D1%81%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D1%83%D1%8E%D1%82+%D0%B2%D0%BB%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BD%D0%B5%D1%84%D1%82%D0%B5%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%83%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%B2+%D0%BD%D0%B0+%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E+%D1%8D%D0%BF%D0%B8%D1%88%D1%83%D1%80%D1%83&rft.pub=%D0%98%D0%90+%C2%AB%D0%A2%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B8%D0%BD%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%C2%BB&rft_id=http%3A%2F%2F3mill.ru%2Findex.php%3FIdAction%3Ddocs%26Event%3Dread%26id%3D3340&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Семерной В.П.</i> Олигохеты озера Байкал // <i>Новосибирск: Изд-во «Наука» СО РАН</i>. — 2004. — С. 528.</span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFИван_Щеглов." class="citation web cs1">Иван Щеглов. (1 июля 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617l6JYPj?url=http://sibir.ria.ru/science/20090702/81801811.html">«Новые погружения «Миров» на Байкале укрепили гипотезу о молодости озера»</a>. <a href="/wiki/%D5%8C%D4%BB%D4%B1_%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB" title="ՌԻԱ Նովոստի">ՌԻԱ Նովոստի</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://sibir.rian.ru/science/20090702/81801811.html">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5+%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%C2%AB%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%C2%BB+%D0%BD%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5+%D1%83%D0%BA%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D0%BB%D0%B8+%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%B7%D1%83+%D0%BE+%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0&rft.pub=%D5%8C%D4%BB%D4%B1+%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB&rft.au=%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD+%D0%A9%D0%B5%D0%B3%D0%BB%D0%BE%D0%B2.&rft_id=http%3A%2F%2Fsibir.rian.ru%2Fscience%2F20090702%2F81801811.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617lA4iWJ?url=http://www.poimai.ru/baikal_lake/article832.html">«Предания об истории заселения и освоения края»</a>. Поймай.Ru. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.poimai.ru/baikal_lake/article832.html">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%BE%D0%B1+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%B7%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B8+%D0%BE%D1%81%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F&rft.pub=%D0%9F%D0%BE%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D0%B9.Ru&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.poimai.ru%2Fbaikal_lake%2Farticle832.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617nnaUQh?url=http://ozerobaikal.info/baikal/public/legenda_baikal/92-o-zaselenii-burjatami-vostochnojj-sibiri.html">«О заселении бурятами Восточной Сибири»</a>. озероБайкал.инфо. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ozerobaikal.info/baikal/public/legenda_baikal/92-o-zaselenii-burjatami-vostochnojj-sibiri.html">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9E+%D0%B7%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B8+%D0%B1%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8+%D0%92%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B9+%D0%A1%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8&rft.pub=%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB.%D0%B8%D0%BD%D1%84%D0%BE&rft_id=http%3A%2F%2Fozerobaikal.info%2Fbaikal%2Fpublic%2Flegenda_baikal%2F92-o-zaselenii-burjatami-vostochnojj-sibiri.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4,_%D0%92%D0%B0%D1%81%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B9_%D0%92%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Бартольд, Василий Владимирович (դեռ գրված չէ)">Бартольд В. В.</a></i> Сочинения. — М.: Наука, 1968. — Т. 3. — С. 341.</span></span> </li> <li id="cite_note-gurulyov-29"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-0">29,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-1">29,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-2">29,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-3">29,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-4">29,4</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-5">29,5</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-6">29,6</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-7">29,7</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-gurulyov_29-8">29,8</a></sup></span> <span class="reference-text">Цит. по: <span class="citation"><i>Гурулёв Станислав Андреевич</i> Что в имени твоём, Байкал? / Ответственный редактор доктор филологических наук Лубсан Доржиевич Шагдаров. — Новосибирск: Наука, 1982. — 112 с. — <span class="nowrap">50 000 экз.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i><span class="nowrap">Дриженко Д. К.</span></i> Лоция озера Байкал. — Спб., 1908.</span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i><span class="nowrap">Румянцев Г. Н.</span></i> Баргузинские летописи. — 2-е изд. — Улан-Удэ, 1956. — С. 56.</span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation">Откуда взялось название «Байкал» // Байкальские легенды и предания / Фольклорные записи Лазаря Ефимовича Элиасова. — 2-е доп. и перераб. изд. — Улан-Удэ: Бурятское книжное издательство, 1984. — С. 70. — 256 с. — <span class="nowrap">29 000 экз.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Данзанов Ц.</i> По поводу одной гипотезы // За науку в Сибири. — 1974. — 23 հունվարի.</span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Буянтуев Б. Р.</i> К вопросу о происхождении названия «Байкал» // <i>Известия АН СССР, серия геогр.</i>. — 1951. — № 5.</span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Мурзаев Э. М., Умурзаков С. У.</i> Гидронимы Иссык-куль и Байкал // <i>Известия АН СССР, серия геогр.</i>. — 1974. — № 6.</span></span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Цыдендамбаев Ц. Б.</i> Бурятские исторические хроники и родословные. — Улан-Удэ, 1972. — С. 481.</span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation">Бый-гал // Байкальские легенды и предания / Фольклорные записи Лазаря Ефимовича Элиасова. — 2-е доп. и перераб. изд. — Улан-Удэ: Бурятское книжное издательство, 1984. — С. 71. — 256 с. — <span class="nowrap">29 000 экз.</span></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Рыгдылон Э. Р.</i> О названиях «Байкал» и «Ангара» // <i>Известия АН СССР, серия геогр.</i>. — 1953. — № 5.</span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation">Статья «Байкал» // Географические названия Республики Бурятия: топонимический словарь. / Сост. И. А. Дамбуев, Ю. Ф. Манжуева, А. В. Ринчинова. Научный редактор Л. В. Шулунова, д-р филол. наук. — Улан-Удэ: Издательско-полиграфический комплекс ФГОУ ВПО ВСГАКИ, 2006. — С. 34. — 241 с. — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/5896100833" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-89610-083-3</a></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Мальцев Ю.</i> Загадка названия озера Байкал // За науку в Сибири. — 1973. — 17 Հոկտեմբերի.</span></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Мурзаев Э. М., Умурзаков С. У.</i> Гидронимы Иссык-куль и Байкал // <i>Известия АН СССР, серия геогр.</i>. — 1974. — № 6.</span> со ссылкой на работы М. Н. Мельхеева</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Бурыкин Алексей Алексеевич.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://test.vak.ed.gov.ru/common//img/uploaded/files/BurykinAA.pdf">Иноязычная ономастика русских документов XVII–XIX вв., относящихся к открытию и освоению Сибири и Дальнего Востока России, как исторический источник. Автореф. дис. на соискание учёной степени доктора исторических наук</a>. — Санкт-Петербург, 2011.</span><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lingsib.iea.ras.ru/ru/languages/yukagir.shtml">«Юкагирский язык»</a>. <i>Языки народов Сибири, находящиеся под угрозой исчезновения</i>. Отдел Севера и Сибири ИЭА РАН<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 30-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D0%AF%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2+%D0%A1%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%2C+%D0%BD%D0%B0%D1%85%D0%BE%D0%B4%D1%8F%D1%89%D0%B8%D0%B5%D1%81%D1%8F+%D0%BF%D0%BE%D0%B4+%D1%83%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9+%D0%B8%D1%81%D1%87%D0%B5%D0%B7%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F&rft.atitle=%D0%AE%D0%BA%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA&rft_id=http%3A%2F%2Flingsib.iea.ras.ru%2Fru%2Flanguages%2Fyukagir.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-sm-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-sm_44-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Справочный энциклопедический словарь (ред. А. Старчевский). СпБ, 1849 г.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFВохмянина_К." class="citation web cs1">Вохмянина К. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617noDNiO?url=http://nuclphys.sinp.msu.ru/neutrino/newtrino_s/baik.htm">«Байкальский подводный нейтринный телескоп»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nuclphys.sinp.msu.ru/neutrino/newtrino_s/baik.htm">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BF&rft.au=%D0%92%D0%BE%D1%85%D0%BC%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%9A.&rft_id=http%3A%2F%2Fnuclphys.sinp.msu.ru%2Fneutrino%2Fnewtrino_s%2Fbaik.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikalweb.jinr.ru/gvd/GVD.pdf">НТ1000. Научно-Технический Проект Глубоководного Нейтринного Телескопа Кубокилометрового Масштаба на оз. Байкал</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141006081807/http://baikalweb.jinr.ru/gvd/GVD.pdf">Արխիվացված</a> 2014-10-06 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, 2010</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ogirk.ru/news/2012-04-13/20029.html">На дне Байкала появится второй телескоп</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150919135747/http://www.ogirk.ru/news/2012-04-13/20029.html">Արխիվացված</a> 2015-09-19 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, 13.04.2012</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.physdep.isu.ru/AB2013/QW/bnt.html">БАЙКАЛЬСКИЙ НЕЙТРИННЫЙ ТЕЛЕСКОП</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131010094928/http://www.physdep.isu.ru/AB2013/QW/bnt.html">Արխիվացված</a> 2013-10-10 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, Физический факультет Иркутского государственного университета</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Сагалевич А.М.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikalfund.ru/mediacache/8cd4b098-8d4d-4bb1-a1c9-415133a637dc.pdf">Глубоководные обитаемые аппараты "Мир" на Байкале</a> // <i>Природа</i> : журнал. — 2013. — № № 5. — С. С. 38-46.</span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFМаксим_Кошмарчук." class="citation web cs1">Максим Кошмарчук. (10 сентября 2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617np7c9T?url=http://eco.ria.ru/discovery/20080910/151149492.html">««Миры» завершили изучение Байкала в 2008 году, совершив 52 погружения»</a>. <a href="/wiki/%D5%8C%D4%BB%D4%B1_%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB" title="ՌԻԱ Նովոստի">ՌԻԱ Նովոստի</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://eco.rian.ru/discovery/20080910/151149492.html">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%C2%AB%D0%9C%D0%B8%D1%80%D1%8B%C2%BB+%D0%B7%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BB%D0%B8+%D0%B8%D0%B7%D1%83%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0+%D0%B2+2008+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%83%2C+%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%B2+52+%D0%BF%D0%BE%D0%B3%D1%80%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F&rft.pub=%D5%8C%D4%BB%D4%B1+%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB&rft.au=%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC+%D0%9A%D0%BE%D1%88%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BA.&rft_id=http%3A%2F%2Feco.rian.ru%2Fdiscovery%2F20080910%2F151149492.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFМаксим_Кошмарчук" class="citation web cs1">Максим Кошмарчук (2008 թ․ սեպտեմբերի 15). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617ntfgEu?url=http://ria.ru/science/20080915/151292832.html">«Учёные доставили в Москву пробы, поднятые «Мирами» со дна Байкала»</a>. <a href="/wiki/%D5%8C%D4%BB%D4%B1_%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB" title="ՌԻԱ Նովոստի">ՌԻԱ Նովոստի</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rian.ru/science/20080915/151292832.html">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A3%D1%87%D1%91%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%B8+%D0%B2+%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%B2%D1%83+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B1%D1%8B%2C+%D0%BF%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%82%D1%8B%D0%B5+%C2%AB%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B8%C2%BB+%D1%81%D0%BE+%D0%B4%D0%BD%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0&rft.pub=%D5%8C%D4%BB%D4%B1+%D5%86%D5%B8%D5%BE%D5%B8%D5%BD%D5%BF%D5%AB&rft.au=%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC+%D0%9A%D0%BE%D1%88%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BA&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rian.ru%2Fscience%2F20080915%2F151292832.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text">Федеральный закон <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_121962/">«Об охране озера Байкал»</a> от 01.05.1999 № 94-ФЗ</span> </li> <li id="cite_note-Grachev-53"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Grachev_53-0">53,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Grachev_53-1">53,1</a></sup></span> <span class="reference-text">Грачёв М. А. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lin.irk.ru/grachev">«О современном состоянии экологической системы озера Байкал»</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140220105127/http://lin.irk.ru/grachev/">Արխիվացված</a> 2014-02-20 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> // Лимнологический институт СО РАН</span> </li> <li id="cite_note-Koncept-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Koncept_54-0">54,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Koncept_54-1">54,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Koncept_54-2">54,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190209122346/http://fcp.economy.gov.ru/cgi-bin/cis/fcp.cgi/Fcp/ViewFcp/View/2012/359/">«ФЦП :: Программа "Охрана озера Байкал и социально-экономическое развитие Байкальской природной территории на 2012- 2020 годы"<span class="cs1-kern-right"></span>»</a>. <i>fcp.economy.gov.ru</i>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://fcp.economy.gov.ru/cgi-bin/cis/fcp.cgi/Fcp/ViewFcp/View/2012/359/">օրիգինալից</a> 2019 թ․ փետրվարի 9-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=fcp.economy.gov.ru&rft.atitle=%D0%A4%D0%A6%D0%9F+%3A%3A+%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC%D0%B0+%22%D0%9E%D1%85%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%B8+%D1%81%D0%BE%D1%86%D0%B8%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%BE-%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5+%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B8%D0%B5+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9+%D0%BF%D1%80%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D0%B9+%D1%82%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%BD%D0%B0+2012-+2020+%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D1%8B%22&rft_id=http%3A%2F%2Ffcp.economy.gov.ru%2Fcgi-bin%2Fcis%2Ffcp.cgi%2FFcp%2FViewFcp%2FView%2F2012%2F359%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text">Государственный доклад <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.geol.irk.ru/baikal/baikal.htm">«О состоянии озера Байкал и мерах по его охране в 2010 году» // Охрана озера Байкал</a></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/69y3E4PDs?url=http://www.mnr.gov.ru/files/part/9921_part2.1.doc">«ВОДНЫЕ РЕСУРСЫ РЕК И ИХ КАЧЕСТВО»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mnr.gov.ru/files/part/9921_part2.1.doc">օրիգինալից</a> 2012 թ․ օգոստոսի 16-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%92%D0%9E%D0%94%D0%9D%D0%AB%D0%95+%D0%A0%D0%95%D0%A1%D0%A3%D0%A0%D0%A1%D0%AB+%D0%A0%D0%95%D0%9A+%D0%98+%D0%98%D0%A5+%D0%9A%D0%90%D0%A7%D0%95%D0%A1%D0%A2%D0%92%D0%9E&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.mnr.gov.ru%2Ffiles%2Fpart%2F9921_part2.1.doc&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-RGO-57"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-RGO_57-0">57,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-RGO_57-1">57,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20130417121351/www.rgo.ru/2011/08/selenga-bajkal-otryady-vstretilis/">«Селенга-Байкал»: отряды встретились</a> // Новости Русского географического общества 19 августа 2011</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617nzWBvt?url=http://www.magicbaikal.ru/ecology/bcbk.htm">«Байкальский ЦБК»</a>. «Магия Байкала». Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.magicbaikal.ru/ecology/bcbk.htm">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%A6%D0%91%D0%9A&rft.pub=%C2%AB%D0%9C%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D1%8F+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0%C2%BB&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.magicbaikal.ru%2Fecology%2Fbcbk.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFГеоргий_Кузнецов." class="citation web cs1">Георгий Кузнецов. (17 декабря 2008). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617o0BlCa?url=http://www.discoverbaikal.ru/node/174">«Переход БЦБК на систему замкнутого водооборота не сделал озеро чище»</a>. «Восточно-Сибирская правда». Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.discoverbaikal.ru/node/174">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D0%BE%D0%B4+%D0%91%D0%A6%D0%91%D0%9A+%D0%BD%D0%B0+%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D1%83+%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%BA%D0%BD%D1%83%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%B0+%D0%BD%D0%B5+%D1%81%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D0%BB+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE+%D1%87%D0%B8%D1%89%D0%B5&rft.pub=%C2%AB%D0%92%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE-%D0%A1%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B4%D0%B0%C2%BB&rft.au=%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B8%D0%B9+%D0%9A%D1%83%D0%B7%D0%BD%D0%B5%D1%86%D0%BE%D0%B2.&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.discoverbaikal.ru%2Fnode%2F174&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617o17dHn?url=http://www.greenpeace.org/russia/ru/news/4378418/">«Спасём Байкал вместе!»</a>. <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%BF%D0%B8%D1%81_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Гринпис России (դեռ գրված չէ)">Гринпис России</a>. 2010 թ․ փետրվարի 11. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greenpeace.org/russia/ru/news/4378418">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%91%D0%BC+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%B2%D0%BC%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B5%21&rft.pub=%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%BF%D0%B8%D1%81+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.greenpeace.org%2Frussia%2Fru%2Fnews%2F4378418&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150924060351/http://www.greenpeace.org/russia/Global/russia/report/baikal/BaikalDioxin.doc">«Արխիվացված պատճենը»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greenpeace.org/russia/Global/russia/report/baikal/BaikalDioxin.doc">օրիգինալից</a> 2015 թ․ սեպտեմբերի 24-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D4%B1%D6%80%D5%AD%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D6%81%D5%BE%D5%A1%D5%AE+%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%B3%D5%A5%D5%B6%D5%A8&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.greenpeace.org%2Frussia%2FGlobal%2Frussia%2Freport%2Fbaikal%2FBaikalDioxin.doc&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.igc.irk.ru">«Главная»</a>. <i>www.igc.irk.ru</i> (ռուսերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.igc.irk.ru&rft.atitle=%D0%93%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.igc.irk.ru&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ria.ru-63"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ria.ru_63-0">63,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ria.ru_63-1">63,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ria.ru/eco/20130916/963391341.html">«Байкальский ЦБК остановил производство»</a>. <i>РИА Новости</i> (ռուսերեն). 20130916T0913+0400Z<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D0%A0%D0%98%D0%90+%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8&rft.atitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%A6%D0%91%D0%9A+%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BB+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE&rft_id=http%3A%2F%2Fria.ru%2Feco%2F20130916%2F963391341.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lenta.ru/news/2013/12/25/notclose/">«Управляющий Байкальского ЦБК назвал его закрытие мифом»</a><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D0%A3%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D1%8F%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B9+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%A6%D0%91%D0%9A+%D0%BD%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BB+%D0%B5%D0%B3%D0%BE+%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D1%80%D1%8B%D1%82%D0%B8%D0%B5+%D0%BC%D0%B8%D1%84%D0%BE%D0%BC&rft_id=http%3A%2F%2Flenta.ru%2Fnews%2F2013%2F12%2F25%2Fnotclose%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Суходолов А.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sbras.ru/HBC/article.phtml?nid=171&id=15">Электроэнергетика Иркутской области</a> // <i>Наука в Сибири</i>. — № 5—6 (2141—2142), 13 февраля 1998. <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160310044507/http://www.sbras.ru/HBC/article.phtml?nid=171&id=15">Архивировано</a> из первоисточника 10 Մարտի 2016.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-potemkina2009-66"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-potemkina2009_66-0">66,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-potemkina2009_66-1">66,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Потёмкина Т. Г.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikalfund.ru/mediacache/d1c604f8-673b-4348-a94c-69e5ae426abf.pdf">Экологические проблемы береговой зоны Байкала</a> // <i>Тр. Междунар. конф. «Создание и использование искусственных земельных участков на берегах и акватории водоёмов»</i>. — Новосибирск: Изд-во СО РАН, 2009. — С. 307—310.</span></span> </li> <li id="cite_note-ecohistory-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ecohistory_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Зуляр Ю. А.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cyberleninka.ru/article/n/baykalskoe-ekologicheskoe-dvizhenie-istoriya-dostizheniya-problemy-i-perspektivy">Байкальское экологическое движение: история, достижения, проблемы и перспективы.</a> // <i>Известия Алтайского государственного университета</i>. — 2009. — № 4—1. — С. 83—87.</span></span> </li> <li id="cite_note-ovchinnikov2006-68"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ovchinnikov2006_68-0">68,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ovchinnikov2006_68-1">68,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Овчинников Г. И. и др.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://baikalfund.ru/mediacache/fb71201e-9180-4c29-936e-4395f21cc588.pdf">Природно-антропогенный геоморфогенез побережья озера Байкал</a> // <i>География и природные ресурсы</i>. — 2006. — № 2. — С. 58—63.</span></span> </li> <li id="cite_note-tulohonov2009-69"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-tulohonov2009_69-0">69,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-tulohonov2009_69-1">69,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Тулохонов А. К.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.izdatgeo.ru/pdf/gipr/2009-3/17.pdf">Системный подход к природопользованию в Байкальском регионе</a> // <i>География и природные ресурсы</i> : научный журнал. — 2009. — № 3. — С. 17—22.</span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tass.ru/sibir-news/1663815">«Ученые Бурятии: понижение уровня воды в озере Байкал вызовет экологическую катастрофу»</a>. ТАСС. 2014 թ․ դեկտեմբերի 22<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 24-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A3%D1%87%D0%B5%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%91%D1%83%D1%80%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B8%3A+%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8F+%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%8B+%D0%B2+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B5+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%B2%D1%8B%D0%B7%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%82+%D1%8D%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D1%83%D1%8E+%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D1%83&rft.pub=%D0%A2%D0%90%D0%A1%D0%A1&rft_id=http%3A%2F%2Ftass.ru%2Fsibir-news%2F1663815&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFЮрков" class="citation web cs1">Юрков, Анатолий (2015 թ․ փետրվարի 12). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rg.ru/2015/02/12/baikal.html">«Мокрое дело. Урез воды в Байкале — ниже критического уровня»</a>. Российская газета<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 24-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%9C%D0%BE%D0%BA%D1%80%D0%BE%D0%B5+%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BE.+%D0%A3%D1%80%D0%B5%D0%B7+%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%8B+%D0%B2+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B5+%E2%80%94+%D0%BD%D0%B8%D0%B6%D0%B5+%D0%BA%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D1%8F&rft.pub=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%82%D0%B0&rft.aulast=%D0%AE%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%B2&rft.aufirst=%D0%90%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%B9&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rg.ru%2F2015%2F02%2F12%2Fbaikal.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://geol.irk.ru/baikal/baikal/rep_2013/pdf/baikal2013_p1-1-1-1.pdf">Уровень озера</a> // Гос. доклад «О состоянии озера Байкал и мерах по его охране в 2013 году»</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.plotina.net/ges-shuren-baikal">«Монгольская ГЭС: Байкал в зоне риска»</a>. <i>www.plotina.net</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.plotina.net&rft.atitle=%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F+%D0%93%D0%AD%D0%A1%3A+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%B2+%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D0%B5+%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.plotina.net%2Fges-shuren-baikal&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160623163704/http://www.novayagazeta.ru/economy/58133.html">«Байкал опять под угрозой»</a>. <i>Новая газета - Novayagazeta.ru</i> (ռուսերեն). Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.novayagazeta.ru/economy/58133.html">օրիգինալից</a> 2016 թ․ հունիսի 23-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%8F+%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D0%B5%D1%82%D0%B0+-+Novayagazeta.ru&rft.atitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%BE%D0%BF%D1%8F%D1%82%D1%8C+%D0%BF%D0%BE%D0%B4+%D1%83%D0%B3%D1%80%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%B9&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.novayagazeta.ru%2Feconomy%2F58133.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Байкал-Арал-75"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Байкал-Арал_75-0">75,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Байкал-Арал_75-1">75,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFАнгелина_Галанина" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Ангелина Галанина (2016 թ․ մայիսի 24). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://izvestia.ru/news/615071">«Байкал может разделить судьбу Арала»</a> (ռուսերեն). Известия<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2016 թ․ մայիսի 24-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%BC%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D1%82+%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D1%82%D1%8C+%D1%81%D1%83%D0%B4%D1%8C%D0%B1%D1%83+%D0%90%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%B0&rft.pub=%D0%98%D0%B7%D0%B2%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%8F&rft.au=%D0%90%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BD%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fizvestia.ru%2Fnews%2F615071&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tayga.info/baykal">«#СПАСИБАЙКАЛ»</a>. <i>tayga.info</i><span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=tayga.info&rft.atitle=%23%D0%A1%D0%9F%D0%90%D0%A1%D0%98%D0%91%D0%90%D0%99%D0%9A%D0%90%D0%9B&rft_id=http%3A%2F%2Ftayga.info%2Fbaykal&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.webcitation.org/617o1wE2Y?url=http://www.regnum.ru/dossier/446.html">«Все ссылки в сюжете «Нефтепровод „Восточная Сибирь — Тихий океан"»»</a>. ИА <a href="/w/index.php?title=REGNUM&action=edit&redlink=1" class="new" title="REGNUM (դեռ գրված չէ)">REGNUM</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.regnum.ru/dossier/446.html">օրիգինալից</a> 2011 թ․ օգոստոսի 22-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%92%D1%81%D0%B5+%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8+%D0%B2+%D1%81%D1%8E%D0%B6%D0%B5%D1%82%D0%B5+%C2%AB%D0%9D%D0%B5%D1%84%D1%82%D0%B5%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4+%E2%80%9E%D0%92%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B0%D1%8F+%D0%A1%D0%B8%D0%B1%D0%B8%D1%80%D1%8C+%E2%80%94+%D0%A2%D0%B8%D1%85%D0%B8%D0%B9+%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%B0%D0%BD%E2%80%9C%C2%BB&rft.pub=%D0%98%D0%90+REGNUM&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.regnum.ru%2Fdossier%2F446.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-whc.unesco.org-78"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-whc.unesco.org_78-0">78,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-whc.unesco.org_78-1">78,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://whc.unesco.org/en/list/754">UNESCO World Heritage Centre. Lake Baikal</a>.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vsp.ru/social/2011/10/15/516776">Цифры</a> // «Иркутский репортёр» 15 октября 2011</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120911193226/www.rgo.ru/2010/07/bajkal-v-setyax-brakonerov/">Байкал в сетях браконьеров</a> // Новости Русского географического общества июль 2010</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text">Романова Е. В. и др. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cyberleninka.ru/article/n/identifikatsiya-zelenyh-nitchatyh-vodorosley-iz-rayona-lokalnogo-biogennogo-zagryazneniya-ozera-baykal-zaliv-listvennichnyy-s">Идентификация зелёных нитчатых водорослей из района локального биогенного загрязнения озера Байкал (залив Лиственничный)с помощью молекулярного маркера 18S рДНК</a> // Экологическая генетика. 2013. № 4. — С. 23—33</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://region03.ru/37650-bajkal-koloniziruyut-novye-vidy-vodoroslej.html">Байкал «колонизируют» новые виды водорослей</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161220172056/http://region03.ru/37650-bajkal-koloniziruyut-novye-vidy-vodoroslej.html">Արխիվացված</a> 2016-12-20 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> / Region03.ru</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a></span> <span class="reference-text">Тимошкин О. А. и др. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.irbis-nbuv.gov.ua/cgi-bin/irbis_nbuv/cgiirbis_64.exe?I21DBN=LINK&P21DBN=UJRN&Z21ID=&S21REF=10&S21CNR=20&S21STN=1&S21FMT=ASP_meta&C21COM=S&2_S21P03=FILA=&2_S21STR=gbj_2014_50_5_4">Массовое развитие зеленых нитчатых водорослей родов Spirogyra и Stigeoclonium (Chlorophyta) в прибрежной зоне южного Байкала</a> //Гидробиологический журнал. — 2014. — №. 50,№ 5. — С. 15-26.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a></span> <span class="reference-text">Тимошкин О. А., Мальник В. В., Сакирко М. В., Боедекер К. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://cyberleninka.ru/article/n/ekologicheskiy-krizis-na-baykale-uchenye-stavyat-diagnoz">Экологический кризис на Байкале: ученые ставят диагноз</a> // Наука из первых рук. 2014. № 5 (59)</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://ulanmedia.ru/news/526061/">http://ulanmedia.ru/news/526061/</a> Гусиному озеру грозит опасность, уже нависшая над Байкалом / UlanMedia.ru. 22.08.2016</span> </li> <li id="cite_note-Байкал-2017-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Байкал-2017_86-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Tom Phillips.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2017/mar/07/parched-chinese-city-plans-to-pump-water-from-russian-lake-via-1000km-pipeline">'Parched' Chinese city plans to pump water from Russian lake via 1,000km pipeline</a> : <span style="font-style:normal"><a href="/wiki/"> </a>[<a href="/wiki/%D4%B1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Անգլերեն"><span style="color:#252525; cursor:help; text-decoration:inherit; -moz-text-decoration-color:#252525; text-decoration-color:#252525;" title="լեզու՝ անգլերեն">անգլ.</span></a>]</span> // <a href="/wiki/The_Guardian" title="The Guardian">The Guardian</a>. — 2017. — 7 March. — <a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/issn/0261-3077">0261-3077</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-СвПресса-2017-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-СвПресса-2017_87-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFСергей_Аксенов" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Сергей Аксенов (2017 թ․ մարտի 8). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://svpressa.ru/economy/article/167799/">«Россия продаст Байкал Китаю? (Воду крупнейшего в мире пресного озера перекачают в Поднебесную по трубопроводу)»</a>. <i>www.svpressa.ru</i> (ռուսերեն). Москва: Автономная некоммерческая организация «Интернет-Пресса»<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 12-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.svpressa.ru&rft.atitle=%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%82+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%8E%3F+%28%D0%92%D0%BE%D0%B4%D1%83+%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%BF%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D1%88%D0%B5%D0%B3%D0%BE+%D0%B2+%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B5+%D0%BF%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B0+%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BA%D0%B0%D1%87%D0%B0%D1%8E%D1%82+%D0%B2+%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%83%D1%8E+%D0%BF%D0%BE+%D1%82%D1%80%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%83%29&rft.au=%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9+%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%B2&rft_id=http%3A%2F%2Fsvpressa.ru%2Feconomy%2Farticle%2F167799%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://feb-web.ru/feb/chekhov/texts/sp0/pi4/pi4-120-.htm">Письмо А. П. Чехова</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B5%D0%B9%D0%BA%D0%B8%D0%BD,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B9_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Лейкин, Николай Александрович (դեռ գրված չէ)">Н. А. Лейкину</a>. 20 июня 1890 года. Жилка под Горбицей.</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://tur-baikal.ru/p1.htm">Forbidden</a><span style="font-size:85%; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d)">(չաշխատող հղում)</span></span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D1%81%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B8%D0%BD,_%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%B3%D0%BE%D1%80%D1%8C%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="Распутин, Валентин Григорьевич (դեռ գրված չէ)">Распутин В. Г.</a></i> Байкал, Байкал… (очерк) // <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.belousenko.com/books/RasputinV/rasputin_baikal.htm">Избранные произведения в 2-х томах</a>. — <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Մոսկվա">М</span>.: Молодая гвардия, 1984. — Т. 2 (Живи и помни. Прощание с Матёрой. Рассказы). — 446 с.</span></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081006074325/http://a-pesni.golosa.info/popular20/slavnoemore.htm">«Дм. Давыдов — Славное море, священный Байкал… (с нотами)»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.a-pesni.golosa.info/popular20/slavnoemore.htm">օրիգինալից</a> 2008 թ․ հոկտեմբերի 6-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%94%D0%BC.+%D0%94%D0%B0%D0%B2%D1%8B%D0%B4%D0%BE%D0%B2+%E2%80%94+%D0%A1%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%BE%D0%B5+%D0%BC%D0%BE%D1%80%D0%B5%2C+%D1%81%D0%B2%D1%8F%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%E2%80%A6+%28%D1%81+%D0%BD%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.a-pesni.golosa.info%2Fpopular20%2Fslavnoemore.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Росстат — Федеральная служба государственной статистики.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gks.ru/free_doc/2010/popul10-Pr.xls">Предварительная оценка численности постоянного населения субъектов Российской Федерации на 1 января 2010 года и в среднем за 2009 год</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220331213404/https://www.gks.ru/free_doc/2010/popul10-Pr.xls">Արխիվացված</a> 2022-03-31 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.vokrugsveta.ru/view/2016/7/#/28">Сибирское зазеркалье</a> // <i><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%BE%D0%BA%D1%80%D1%83%D0%B3_%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%82%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Вокруг света (դեռ գրված չէ)">Вокруг света</a></i> : журнал. — 2016. — № 7 (2910). — С. 26—28. — <a href="/wiki/ISSN" title="ISSN">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldcat.org/issn/0321-0669">0321-0669</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20151004115744/http://old.rgo.ru/2011/11/cena-bajkala/">«Цена Байкала»</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://old.rgo.ru/2011/11/cena-bajkala/">օրիգինալից</a> 2015 թ․ հոկտեմբերի 4-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 7-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A6%D0%B5%D0%BD%D0%B0+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fold.rgo.ru%2F2011%2F11%2Fcena-bajkala%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.oceanology.ru/cena-bajkala/">Сколько стоит Байкал? Опубликовано на сайте «Океанология» 20.01.2012</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121111020042/http://www.oceanology.ru/cena-bajkala/">Արխիվացված</a> 2012-11-11 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://i-news.kz/news/2011/12/08/6185494.html">Сколько стоит Байкал выяснили учёные</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20130221002603/http://i-news.kz/news/2011/12/08/6185494.html">Արխիվացված</a> 2013-02-21 <a href="/wiki/Archive.today" title="Archive.today">archive.today</a><br /><a rel="nofollow" class="external text" href="http://geoblog.rgo.ru/blog/na-syshe/">Геоблоги</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20121103185410/http://geoblog.rgo.ru/blog/na-syshe/">Արխիվացված</a> 2012-11-03 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190407203420/http://www.greenpeace.org/russia/ru/news/blogs/baikal/blog/38270/">«Байкал «разлили в бутылки»»</a>. <i>Гринпис России</i> (ռուսերեն). Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greenpeace.org/russia/ru/news/blogs/baikal/blog/38270/">օրիգինալից</a> 2019 թ․ ապրիլի 7-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%BF%D0%B8%D1%81+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8&rft.atitle=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB+%C2%AB%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D0%B8+%D0%B2+%D0%B1%D1%83%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8%C2%BB&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.greenpeace.org%2Frussia%2Fru%2Fnews%2Fblogs%2Fbaikal%2Fblog%2F38270%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.infpol.ru/news/667/140804.php">«Жириновский предложил «за бешеные деньги» продавать Израилю воду из Байкала»</a> (ռուսերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D0%BE%D0%B6%D0%B8%D0%BB+%C2%AB%D0%B7%D0%B0+%D0%B1%D0%B5%D1%88%D0%B5%D0%BD%D1%8B%D0%B5+%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%8C%D0%B3%D0%B8%C2%BB+%D0%BF%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D1%82%D1%8C+%D0%98%D0%B7%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D1%8E+%D0%B2%D0%BE%D0%B4%D1%83+%D0%B8%D0%B7+%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.infpol.ru%2Fnews%2F667%2F140804.php&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.baikal-center.ru/books/element.php?ID=97741">Дочь Байкала Ангара и богатырь Енисей</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160305130447/http://baikal-center.ru/books/element.php?id=97741">Արխիվացված</a> 2016-03-05 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> Информационный портал Байкал-Lake</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFИрина_Садыкова" class="citation news cs1">Ирина Садыкова (13 октября 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rg.ru/2011/10/13/reg-sibfo/film.html">«Первый фильм»</a>. «Российская газета-Неделя» — Восточная Сибирь №5606<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2011 թ․ նոյեմբերի 3-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8B%D0%B9+%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC&rft.au=%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0+%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rg.ru%2F2011%2F10%2F13%2Freg-sibfo%2Ffilm.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://planeta.ru/campaigns/baikalpr2">«Планета»</a>. <i>Planeta.ru</i> (ռուսերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Planeta.ru&rft.atitle=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B0&rft_id=https%3A%2F%2Fplaneta.ru%2Fcampaigns%2Fbaikalpr2&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC+%D5%AC%D5%AB%D5%B3" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.flickr.com/photos/nagy/45230326/">One of the many rivers flowing into the lake</a> — <i><a href="/wiki/Flickr" title="Flickr">Flickr</a></i><span title="անգլերեն" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:var(--color-subtle, #54595d);">(անգլ.)</span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Արտաքին_հղումներ"><span id=".D4.B1.D6.80.D5.BF.D5.A1.D6.84.D5.AB.D5.B6_.D5.B0.D5.B2.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Արտաքին հղումներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&veaction=edit&section=46" title="Խմբագրել բաժինը. Արտաքին հղումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&action=edit&section=46" title="Edit section's source code: Արտաքին հղումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dasaran.am/apps/wiki/view/id/4998">Բայկալ լիճ - դասարան․ամ</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://patum.am/archives/9755">Բայկալ լճի առեղծվածը</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211107162046/https://patum.am/archives/9755">Արխիվացված</a> 2021-11-07 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></li> <li><span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://национальныйатлас.рф/cd1/248-249.html">Озеро Байкал (физическая карта, масштаб 1:1 250 000)</a> // Национальный атлас России. — М.: Роскартография, 2004. — Т. 1. — С. 248—249. — 496 с. — <span class="nowrap">3000 экз.</span> — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/5851202173" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-85120-217-3</a></span></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://nature.baikal.ru/">Природа Байкала</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://maps.yandex.com/-/CVvoA0Il">Байкал</a> на сервисе Яндекс.Панорамы</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/193600">Проект «Озеро Байкал»</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101014161413/http://www.greenpeace.org/russia/ru/campaigns/193600">Արխիվացված</a> 2010-10-14 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> // Гринпис</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nhpfund.ru/nominations/baikal.html">Объект Всемирного наследия ЮНЕСКО «Озеро Байкал»</a> на сайте Фонда «Охрана природного наследия»</li></ul> <table class="toccolours" style="width:100%"><tbody><tr><td style="width:auto"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></td><td style="width:100%"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%BD%D5%BF" title="Վիքիպահեստ">Վիքիպահեստն</a> ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Lake_Baikal" class="extiw" title="commons:Category:Lake Baikal">«Բայկալ լիճ»</a> հոդվածին։</td></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td style="padding:2px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group"><div style="padding: 0px 18px 0px 0px; width: 100%;"><div style="float: left;"><span class="noprint plainlinksneverexpand nowrap" style="font-size:x-small;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D4%B1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Դիտել այս կաղապարը"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> </span></div>  Թեմատիկ կայքեր</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.geonames.org/2026982">GeoNames</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="http://verum.wiki/index.php?claster=gvr&q=16010100111116200000013">ГВР</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group">Բառարաններ և հանրագիտարաններ</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="https://en.wikisource.org/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica,_Ninth_Edition/Baikal" class="extiw" title="wikisource:Encyclopædia Britannica, Ninth Edition/Baikal">Բրիտանիկա (9-րդ)</a> · <a href="https://en.wikisource.org/wiki/1911_Encyclop%C3%A6dia_Britannica/Baikal" class="extiw" title="wikisource:1911 Encyclopædia Britannica/Baikal">Բրիտանիկա (11-րդ)</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Lake-Baikal">Բրիտանիկա</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" class="extiw" title="s:ru:ЭСБЕ/Байкал">Բրոքհաուսի և Եփրոնի</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%9C%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" class="extiw" title="s:ru:МЭСБЕ/Байкал">Բրոքհաուսի և Եփրոնի փոքր</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.larousse.fr/encyclopedie/riviere-lac/wd/107199">Լարուսի</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0006767.xml">Մեծ կատալոնական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Bajkal">Մեծ նորվեգական</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%93%D0%A1%D0%A1/%D0%94%D0%9E/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB" class="extiw" title="s:ru:ГСС/ДО/Байкал">Ռուսաստանի կայսրության աշխարհագրական և վիճակագրական</a> · <a href="https://hy.wikisource.org/wiki/ru:%D0%92%D0%AD/%D0%92%D0%A2/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%BE" class="extiw" title="s:ru:ВЭ/ВТ/Байкальское озеро">Սիտինի ռազմական</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/lago-bajkal">Treccani</a> · <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/lac-baikal/">Universalis</a></div></td></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6688061">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><span style="float:left;width:6em"> </span><div class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%"><a href="/wiki/%D5%89%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B7%D5%B9%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%BE%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B0%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Չափորոշչային վերահսկողություն">Չափորոշչային վերահսկողություն</a></div></th></tr><tr style="height:2px"><td colspan="2"></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/%D4%BB%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Իսպանիայի ազգային գրադարան">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX450740">XX450740</a> · <a href="/wiki/%D5%96%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Ֆրանսիայի ազգային գրադարան">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb15381434p">15381434p</a> · <a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4080244-9">4080244-9</a> · <span title="Կոնգրեսի գրադարանի ստուգիչ համար" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">LCCN</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85011020">sh85011020</a> · <span title="Ազգային խորհրդարանական գրադարան" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">NDL</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00628980">00628980</a> · <a href="/wiki/%D5%89%D5%A5%D5%AD%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Չեխիայի ազգային գրադարան">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ge201249">ge201249</a> · <span title="SUDOC" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">SUDOC</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027365212">027365212</a> · <a href="/wiki/VIAF" title="VIAF">VIAF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/247188226">247188226</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://viaf.org/viaf/469149196439574791165">469149196439574791165</a> · <span title="WorldCat" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help;">WorldCat VIAF</span>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/247188226">247188226</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/identities/containsVIAFID/469149196439574791165">469149196439574791165</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_2.djvu/265" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 2.djvu/265">հ․ 2, էջ 265</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-style" style="margin: 0;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><div style="width: 52px;"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված"><img alt="✯" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/50px-HSutvald2.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/75px-HSutvald2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/HSutvald2.svg/100px-HSutvald2.svg.png 2x" data-file-width="156" data-file-height="156" /></a></span></div></td> <td class="mbox-text" style="font-weight: italic;"> Այս հոդվածն ընտրվել է <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1" title="Հայերեն Վիքիպեդիա">Հայերեն Վիքիպեդիայի</a>՝ 2018 թվականի <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE/%D4%B1%D5%BA%D6%80%D5%AB%D5%AC%D5%AB_2,_2018_%D5%A9." title="Կաղապար:Օրվա հոդված/Ապրիլի 2, 2018 թ.">ապրիլի 2</a>-ի <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Վիքիպեդիա:Օրվա հոդված">օրվա հոդված</a>: </td> </tr> </tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բայկալ_լիճ&oldid=10026036">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Բայկալ_լիճ&oldid=10026036</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BC%D5%B3%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Լճեր այբբենական կարգով">Լճեր այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D6%85%D5%A2%D5%B5%D5%A5%D5%AF%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ այբբենական կարգով">Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներ այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6_%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կատեգորիա:Համաշխարհային ժառանգություն Ռուսաստանում">Համաշխարհային ժառանգություն Ռուսաստանում</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8C%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%AB_%D5%AC%D5%B3%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Ռուսաստանի լճեր">Ռուսաստանի լճեր</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_location_missing_publisher" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ location missing publisher">CS1 սպաս․ location missing publisher</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%BD%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(ru)" title="Կատեգորիա:CS1 ռուսերեն աղբյուրներով էջեր (ru)">CS1 ռուսերեն աղբյուրներով էջեր (ru)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B2_%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A1%D6%84%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ">Չաշխատող արտաքին հղում պարունակող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_archiveis_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template archiveis links">Webarchive template archiveis links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80,_%D5%B8%D6%80%D5%B8%D5%B6%D6%84_%D6%85%D5%A3%D5%BF%D5%A1%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A5%D5%B6_%D4%BE%D5%A1%D5%B6%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF_%D5%AF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B6_%D5%A1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%BF_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Հոդվածներ, որոնք օգտագործում են Ծանցանկ կաղապարն անհայատ պարամետրերով">Հոդվածներ, որոնք օգտագործում են Ծանցանկ կաղապարն անհայատ պարամետրերով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%A1%D5%B6%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%BF_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Կաղապարի անհայտ պարամետրով էջեր">Կաղապարի անհայտ պարամետրով էջեր</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%95%D6%80%D5%BE%D5%A1_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Կատեգորիա:Օրվա հոդված">Օրվա հոդված</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%94%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%A5%D5%A6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Քարտեզներով էջեր">Քարտեզներով էջեր</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 3 Հուլիսի 2024-ի ժամը 01:28-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5b4c46c98-d6s2t","wgBackendResponseTime":199,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.130","walltime":"2.396","ppvisitednodes":{"value":9401,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":165171,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":27769,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":196601,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 2069.085 1 -total"," 46.01% 952.031 1 Կաղապար:Արտաքին_հղումներ"," 28.36% 586.706 2 Կաղապար:Ծանցանկ"," 20.04% 414.613 1 Կաղապար:Քույրհղումներ"," 14.06% 290.903 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ_Լիճ"," 11.98% 247.833 30 Կաղապար:Cite_web"," 10.53% 217.833 2 Կաղապար:Wikidata"," 5.14% 106.320 4 Կաղապար:Публикация"," 1.92% 39.809 14 Կաղապար:Ռուսերեն_գիրք"," 1.61% 33.221 7 Կաղապար:Cite_news"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.420","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6792249,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c77bb59d7-cz6lw","timestamp":"20241202160656","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0532\u0561\u0575\u056f\u0561\u056c \u056c\u056b\u0573","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B2%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AC_%D5%AC%D5%AB%D5%B3","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5513","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q5513","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2011-12-28T13:48:51Z","dateModified":"2024-07-03T01:28:50Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/7f\/Olchon_Shaman_Rock.jpg"}</script> </body> </html>