CINXE.COM

Boyard — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Boyard — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"95e11ef2-fd6b-45c8-8e42-e5c0694dd3bf","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Boyard","wgTitle":"Boyard","wgCurRevisionId":221817581,"wgRevisionId":221817581,"wgArticleId":327469,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Portail:Europe/Articles liés","Portail:Moyen Âge/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Époque moderne/Articles liés","Noblesse russe","Noblesse bulgare","Histoire de la Valachie","Histoire de la Moldavie","Principauté de Transylvanie","Histoire de la culture des céréales","Structure du pouvoir au Moyen Âge","Structure du pouvoir à l'époque moderne"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Boyard","wgRelevantArticleId":327469,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q203563","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Russian_boyar_from_XVII_century.JPG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Russian_boyar_from_XVII_century.JPG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1067"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="853"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Boyard — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Boyard"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Boyard"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Boyard rootpage-Boyard skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d&#039;articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Boyard" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Boyard" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Boyard" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Boyard" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Généralités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Généralités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Généralités</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Généralités-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Généralités</span> </button> <ul id="toc-Généralités-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ordres_de_boyards" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ordres_de_boyards"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Ordres de boyards</span> </div> </a> <ul id="toc-Ordres_de_boyards-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ukraine_et_Biélorussie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ukraine_et_Biélorussie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Ukraine et Biélorussie</span> </div> </a> <ul id="toc-Ukraine_et_Biélorussie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Russie_impériale" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Russie_impériale"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Russie impériale</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Russie_impériale-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Russie impériale</span> </button> <ul id="toc-Russie_impériale-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-La_période_des_Grands-ducs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_période_des_Grands-ducs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>La période des Grands-ducs</span> </div> </a> <ul id="toc-La_période_des_Grands-ducs-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_réformes_de_Pierre_le_Grand" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_réformes_de_Pierre_le_Grand"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Les réformes de Pierre le Grand</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_réformes_de_Pierre_le_Grand-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L&#039;occidentalisation_de_la_noblesse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#L&#039;occidentalisation_de_la_noblesse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>L'occidentalisation de la noblesse</span> </div> </a> <ul id="toc-L&#039;occidentalisation_de_la_noblesse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_fin_de_la_noblesse_russe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_fin_de_la_noblesse_russe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>La fin de la noblesse russe</span> </div> </a> <ul id="toc-La_fin_de_la_noblesse_russe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Les_autres_pays_orthodoxes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_autres_pays_orthodoxes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Les autres pays orthodoxes</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_autres_pays_orthodoxes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_persécutions_communistes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_persécutions_communistes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Les persécutions communistes</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_persécutions_communistes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Notes_et_références-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Notes et références</span> </button> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Notes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Notes</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Références</span> </div> </a> <ul id="toc-Références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Boyard</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 57 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-57" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">57 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Bojaar" title="Bojaar – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Bojaar" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%D9%8A%D8%A7%D8%B1" title="بويار – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="بويار" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Boyardo" title="Boyardo – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Boyardo" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Boyar" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%8F%D1%80%D2%99%D0%B0%D1%80" title="Боярҙар – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Боярҙар" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%8F%D1%80%D1%8B" title="Баяры – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Баяры" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%8F%D1%80%D1%8B" title="Баяры – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Баяры" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8F%D1%80%D0%B8%D0%BD" title="Болярин – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Болярин" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Boyar" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Boiar" title="Boiar – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Boiar" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bojar" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Bojar" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Bojaren" title="Bojaren – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Bojaren" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%82" title="Βογιάρος – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Βογιάρος" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Boyar" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Bojaro" title="Bojaro – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Bojaro" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Boyardo" title="Boyardo – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Boyardo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Bojaar" title="Bojaar – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Bojaar" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Boiardo" title="Boiardo – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Boiardo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D9%88%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="بویار – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="بویار" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Pajarit" title="Pajarit – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Pajarit" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Bojaar" title="Bojaar – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Bojaar" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Boiardo" title="Boiardo – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Boiardo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%95%D7%99%D7%90%D7%A8" title="בויאר – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="בויאר" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A5%8B%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="बोयार – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="बोयार" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Boljari" title="Boljari – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Boljari" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Boj%C3%A1r" title="Bojár – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Bojár" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Boyar" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Boiardo_(storia)" title="Boiardo (storia) – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Boiardo (storia)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%9C%E3%83%A4%E3%83%BC%E3%83%AB" title="ボヤール – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ボヤール" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%9D%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%98" title="ბოიარინი – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბოიარინი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B3%B4%EC%95%BC%EB%A5%B4" title="보야르 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="보야르" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Boiari" title="Boiari – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Boiari" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Baj%C4%81rs" title="Bajārs – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Bajārs" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%98%D0%B0%D1%80" title="Болјар – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Болјар" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Bojaren" title="Bojaren – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Bojaren" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Bojar" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Bojar" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Boiar" title="Boiar – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Boiar" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Bojarzy" title="Bojarzy – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Bojarzy" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Boiardo" title="Boiardo – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Boiardo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Boier" title="Boier – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Boier" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%8F%D1%80%D0%B5" title="Бояре – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Бояре" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Boyar" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Bojar" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Boyar" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bojar" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Bojarji" title="Bojarji – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Bojarji" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%99%D0%B0%D1%80%D0%B8" title="Бољари – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Бољари" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Bojar" title="Bojar – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Bojar" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Boyar" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%8F%D1%80%D0%B8" title="Бояри – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Бояри" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Boyarlar" title="Boyarlar – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Boyarlar" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Boyar" title="Boyar – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Boyar" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%A2%E9%9B%85%E5%B0%94" title="波雅尔 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="波雅尔" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%A2%E9%9B%85%E5%B0%94" title="波雅尔 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="波雅尔" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%B2%B4%E4%BA%BA_(%E6%9D%B1%E6%AD%90)" title="貴人 (東歐) – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="貴人 (東歐)" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q203563#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Boyard" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Boyard" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Boyard"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Boyard"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Boyard" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Boyard" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;oldid=221817581" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Boyard&amp;id=221817581&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FBoyard"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FBoyard"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Boyard"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Boyard&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Boyars" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q203563" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Boyard_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Boyard (homonymie)">Boyard (homonymie)</a>. </p> </div></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Russian_boyar_from_XVII_century.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Russian_boyar_from_XVII_century.JPG/330px-Russian_boyar_from_XVII_century.JPG" decoding="async" width="266" height="355" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Russian_boyar_from_XVII_century.JPG/399px-Russian_boyar_from_XVII_century.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Russian_boyar_from_XVII_century.JPG 2x" data-file-width="432" data-file-height="576" /></a><figcaption>Boyard russe au <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle.</figcaption></figure> <p>Un <b>boyard</b>, ou <b>boïar</b> (en <a href="/wiki/Ukrainien" title="Ukrainien">ukrainien</a>&#160;: <span class="lang-uk" lang="uk">боярин</span>, <i>boïaryne</i>&#160;; en <a href="/wiki/Russe" title="Russe">russe</a>&#160;: <span class="lang-ru" lang="ru">боярин</span>, <i>boïarine</i><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160;; en <a href="/wiki/Bulgare" title="Bulgare">bulgare</a>&#160;: <span class="lang-bg" lang="bg">бойлα</span>, <i>boïla</i>, ou <span class="lang-bg" lang="bg">болярин</span>, <i>boliarine</i>&#160;; en <a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumain</a>&#160;: <span class="lang-ro" lang="ro">boier</span>) est un <a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">aristocrate</a> des pays <a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe" title="Église orthodoxe">orthodoxes</a> non grecs<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>a<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> d'<a href="/wiki/Europe_de_l%27Est" title="Europe de l&#39;Est">Europe de l'Est</a>&#160;: <a href="/wiki/Ukraine" title="Ukraine">Ukraine</a>, <a href="/wiki/Bi%C3%A9lorussie" title="Biélorussie">Biélorussie</a>, <a href="/wiki/Moldavie" title="Moldavie">Moldavie</a>, <a href="/wiki/Valachie" title="Valachie">Valachie</a>, <a href="/wiki/Transylvanie_(r%C3%A9gion)" title="Transylvanie (région)">Transylvanie</a>, <a href="/wiki/Russie" title="Russie">Russie</a>, <a href="/wiki/Serbie" title="Serbie">Serbie</a>, <a href="/wiki/Bulgarie" title="Bulgarie">Bulgarie</a>. Étymologiquement, le terme boyard prend son origine du terme <i>boi</i> qui signifie combat<sup id="cite_ref-ref_auto_2_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_2-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Bien que considérés comme des aristocrates, les boyards, avant le règne d'Ivan III, étaient fondamentalement reconnus comme de grands chefs militaires et des guerriers<sup id="cite_ref-ref_auto_1_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_1-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Généralités"><span id="G.C3.A9n.C3.A9ralit.C3.A9s"></span>Généralités</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Modifier la section : Généralités" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=1" title="Modifier le code source de la section : Généralités"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les boyards sont attestés dès la <a href="/wiki/Rus%27_de_Kiev" title="Rus&#39; de Kiev">Rus' de Kiev</a> mais étaient également présents dans les pays orthodoxes des <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a>, sous le nom de <i>joupan</i> ou <i>ispán</i> (<a href="/wiki/Bulgare" title="Bulgare">bulgare</a>&#160;: <span class="lang-bg" lang="bg">жупан</span>, <a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumain</a>&#160;: <span class="lang-ro" lang="ro"><i>jupân</i></span>&#160;; en <a href="/wiki/Grec_moderne" title="Grec moderne">grec</a>&#160;: <span class="lang-el" lang="el">γύπηανος</span>&#160;/ <i><span class="lang-el-latn" lang="el-latn">gýpianos</span></i>, tous dérivés du <a href="/wiki/Slavon" class="mw-disambig" title="Slavon">slavon</a> жупънь&#160;: «&#160;maître de la terre&#160;»). À partir du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, le terme de «&#160;boyard&#160;» s'étend également dans les <a href="/wiki/Principaut%C3%A9" title="Principauté">principautés</a> à majorité <a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumanophone</a> de <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Transylvanie" title="Principauté de Transylvanie">Transylvanie</a>, de <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Moldavie" title="Principauté de Moldavie">Moldavie</a> et de <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Valachie" title="Principauté de Valachie">Valachie</a> (<a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumain</a> <i>boier</i>), alors que dans les <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a> et dans le sud de l'actuelle Ukraine, cette classe aristocratique disparaît avec la conquête <a href="/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">turque</a>. </p><p>Si boyard ou <a href="/wiki/Isp%C3%A1n" title="Ispán">ispán</a> constituaient bien un <a href="/wiki/Titre_nobiliaire" class="mw-redirect" title="Titre nobiliaire">titre nobiliaire</a>, en revanche ni Князь (<a href="/wiki/Kn%C3%A8ze" title="Knèze">kniaz</a>), ni <a href="/wiki/Vo%C3%AFvode" title="Voïvode">voïvode</a>, <a href="/wiki/Hospodar" title="Hospodar">hospodar</a> ou autre dignité de souveraineté et de gouvernance n'étaient des titres comme le sont <a href="/wiki/Archiduc" title="Archiduc">archiduc</a>, <a href="/wiki/Duc" title="Duc">duc</a>, <a href="/wiki/Marquis" title="Marquis">marquis</a>, <a href="/wiki/Comte" title="Comte">comte</a> ou <a href="/wiki/Baron_(noblesse)" title="Baron (noblesse)">baron</a>, car ces dignités étaient en fait des <a href="/wiki/Office" title="Office">offices</a> où l'on était nommé ou révoqué, que l'on pouvait parfois acheter, et qui, dans certains pays (<a href="/wiki/Principaut%C3%A9s_danubiennes" title="Principautés danubiennes">principautés roumaines</a>) étaient électifs&#160;: le souverain était élu par le <i><a href="/wiki/Di%C3%A8te_(politique)" title="Diète (politique)">sfat domnesc</a></i> («&#160;conseil princier&#160;») parmi les <a href="/wiki/Noblesse_roumaine" title="Noblesse roumaine">nobles</a> qui s'y assemblaient. Toutefois, on peut considérer ces boyards comme de grandes figures majeures de l'époque, celles-ci qui se sont mérités des titres, de vastes terres et un pouvoir important<sup id="cite_ref-ref_auto_1_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_1-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. De plus, ces derniers bénéficiaient de grands privilèges et de droits leur offrant une certaine prétention que d'autres ne jouissaient pas<sup id="cite_ref-ref_auto_2_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_2-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ordres_de_boyards">Ordres de boyards</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Modifier la section : Ordres de boyards" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=2" title="Modifier le code source de la section : Ordres de boyards"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Il existait différents ordres de boyards depuis les <i>malyïé boïarié</i> (équivalant à des <a href="/wiki/Chevalerie" title="Chevalerie">chevaliers</a> ou des <a href="/wiki/Baronnet" title="Baronnet">baronnets</a>), jusqu'aux <i>velikiïé boïarié</i> (en <a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumain</a> <i>Boieri mari</i>) qui composaient les familles souveraines des pays orthodoxes. À titre d'exemple, le <i>miéstnitchestvo</i> constitue un modèle de hiérarchisation féodal qui était primé à une certaine époque, notamment du <abbr class="abbr" title="15ᵉ siècle"><span class="romain">XV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#32;et du&#32;<abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle<sup id="cite_ref-ref_auto_2_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-ref_auto_2-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:A_Boyar_Wedding_Feast_(Konstantin_Makovsky,_1883)_Google_Cultural_Institute.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/A_Boyar_Wedding_Feast_%28Konstantin_Makovsky%2C_1883%29_Google_Cultural_Institute.jpg/220px-A_Boyar_Wedding_Feast_%28Konstantin_Makovsky%2C_1883%29_Google_Cultural_Institute.jpg" decoding="async" width="220" height="132" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/A_Boyar_Wedding_Feast_%28Konstantin_Makovsky%2C_1883%29_Google_Cultural_Institute.jpg/330px-A_Boyar_Wedding_Feast_%28Konstantin_Makovsky%2C_1883%29_Google_Cultural_Institute.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/A_Boyar_Wedding_Feast_%28Konstantin_Makovsky%2C_1883%29_Google_Cultural_Institute.jpg/440px-A_Boyar_Wedding_Feast_%28Konstantin_Makovsky%2C_1883%29_Google_Cultural_Institute.jpg 2x" data-file-width="11464" data-file-height="6890" /></a><figcaption><i>Noce dans une famille boyarde du <abbr class="abbr" title="17ᵉ siècle"><span class="romain">XVII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</i>, par <a href="/wiki/Konstantin_Makovski" class="mw-redirect" title="Konstantin Makovski">Konstantin Makovski</a> (1833).</figcaption></figure> <p>On peut citer par exemple les tsars de Russie, qui, depuis les premiers princes de Moscou, étaient devenus <i>kniaz</i> (prince ou duc), puis <i>velikiï kniaz</i> (grand-prince ou grand-duc) de Moscou avant de se proclamer «&#160;<a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">tsars</a> de toutes les Russies&#160;». Ou encore <a href="/w/index.php?title=Saint_Ir%C3%A9narque&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Saint Irénarque (page inexistante)">saint Irénarque</a>, fils de boyard <a href="/wiki/Principaut%C3%A9_de_Moldavie" title="Principauté de Moldavie">moldave</a>. </p><p>Les ordres des boyards étaient moins <a href="/wiki/Endogamie" title="Endogamie">endogames</a> que leurs équivalents occidentaux, de même que la noblesse orthodoxe en général était beaucoup moins endogame par rapport aux <a href="/wiki/Roturier" title="Roturier">roturiers</a>. Les mariages entre membres de différentes classes, voire avec des roturiers, étaient fréquents, le moins noble ou roturier étant systématiquement élevé. Cette exogamie était davantage permise aux hommes qu'aux femmes&#160;: ainsi, la fille d'un <i>velikiï kniaz</i> devait faire un beau mariage en s'alliant à une autre famille puissante, alors qu'un fils, par exemple l'héritier dudit <i>velikiï kniaz</i>, pouvait tout à fait se marier à une roturière. C'est d'ailleurs le cas pour bon nombre de tsarines. </p><p>Les <i>malyïé boïarié</i> récemment anoblis étaient appelés <i>barynes</i> dans l'<a href="/wiki/Empire_russe" title="Empire russe">Empire russe</a>, ce qui fut parfois improprement traduit en <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> par <i>barons</i> (ce titre n'étant apparu que sous <a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre le Grand</a> qui mit par ailleurs fin à la «&#160;boyardise&#160;»). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ukraine_et_Biélorussie"><span id="Ukraine_et_Bi.C3.A9lorussie"></span>Ukraine et Biélorussie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Modifier la section : Ukraine et Biélorussie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=3" title="Modifier le code source de la section : Ukraine et Biélorussie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Au <a href="/wiki/XIe_si%C3%A8cle" title="XIe siècle"><abbr class="abbr" title="11ᵉ siècle"><span class="romain">XI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, les boyards <a href="/wiki/Ruth%C3%A9niens" title="Ruthéniens">ruthènes</a> détenaient un pouvoir important au sein de la société grâce au soutien militaire substantiel qu'ils accordaient aux princes de la <a href="/wiki/Rus%27_de_Kiev" title="Rus&#39; de Kiev">Rus' de Kiev</a>. En fait, leur pouvoir et leur prestige dépendent presque exclusivement des alliances qu'ils parviennent à tisser avec les seigneurs féodaux. </p><p>Les boyards occupaient les plus hautes fonctions de l'État et, par l'intermédiaire du conseil, au sein duquel le souverain jouissait de la seule autorité de primus inter pares, ils influençaient les décisions du prince. Ils recevaient ainsi un grand nombre de terres et, en tant que membres du conseil, étaient les plus hauts législateurs de la <a href="/wiki/Ruth%C3%A9nie" title="Ruthénie">Ruthénie</a>. </p><p>Après l'<a href="/wiki/Invasion_mongole_de_la_Rus%27_de_Kiev" title="Invasion mongole de la Rus&#39; de Kiev">invasion mongole</a> du <a href="/wiki/XIIIe_si%C3%A8cle" title="XIIIe siècle"><abbr class="abbr" title="13ᵉ siècle"><span class="romain">XIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, les boyards galiciens ont eu une grande influence et un grand pouvoir dans la vie du <a href="/wiki/Royaume_de_Rus%27" class="mw-redirect" title="Royaume de Rus&#39;">royaume de Rus'</a> et ont souvent organisé des révoltes contre le prince, ce qui a joué un rôle important dans le déclin du royaume<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Au <a href="/wiki/XIVe_si%C3%A8cle" title="XIVe siècle"><abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>, les boyards de <a href="/wiki/Galicie" title="Galicie">Galicie</a> ont été en partie incorporés à la <a href="/wiki/Noblesse_polonaise" title="Noblesse polonaise">noblesse polonaise</a> de l'Ouest. Dans le <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Lituanie" title="Grand-duché de Lituanie">Grand-Duché de Lituanie</a>, la noblesse ruthène maintient son influence jusqu'au début de l'influence de la <a href="/wiki/Royaume_de_Pologne_(1385-1569)" title="Royaume de Pologne (1385-1569)">Pologne</a> sur la Lituanie. Aux XIVe et XVe siècles, ceux qui n'ont pas réussi à acquérir le statut de noble ont participé à la formation de l'organisation militaire cosaque dans la partie méridionale de l'État <a href="/wiki/Union_de_Pologne-Lituanie" title="Union de Pologne-Lituanie">polono-lituanien</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Russie_impériale"><span id="Russie_imp.C3.A9riale"></span>Russie impériale</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Modifier la section : Russie impériale" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=4" title="Modifier le code source de la section : Russie impériale"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_période_des_Grands-ducs"><span id="La_p.C3.A9riode_des_Grands-ducs"></span>La période des Grands-ducs</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Modifier la section : La période des Grands-ducs" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=5" title="Modifier le code source de la section : La période des Grands-ducs"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La classe des boyards prend de l'importance à partir de l'an 1000 dans les États orthodoxes, de la Serbie et de la Bulgarie à la <a href="/wiki/Ruth%C3%A9nie" title="Ruthénie">Ruthénie</a>, en passant par les <a href="/wiki/Vo%C3%AFvode" title="Voïvode">voïvodats</a> roumains du Bas-Danube. Lorsque la principauté de <a href="/wiki/Moscou" title="Moscou">Moscou</a> commence à rassembler les autres duchés russes, les tsars appuieront leur pouvoir sur les boyards. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_réformes_de_Pierre_le_Grand"><span id="Les_r.C3.A9formes_de_Pierre_le_Grand"></span>Les réformes de Pierre le Grand</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Modifier la section : Les réformes de Pierre le Grand" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=6" title="Modifier le code source de la section : Les réformes de Pierre le Grand"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Pierre_Ier_le_Grand" title="Pierre Ier le Grand">Pierre I<sup>er</sup></a> arriva au pouvoir après une situation inédite dans l'histoire russe. Il dut partager le pouvoir avec son demi-frère <a href="/wiki/Ivan_V" title="Ivan V">Ivan V</a> pendant 14 ans avant de rester le seul tsar. Les deux princes étaient très jeunes (10 ans et 16 ans) à la mort d'Alexis I<sup>er</sup>. Les boyards, profitant de leur jeunesse et du fait qu'il y ait deux prétendants au trône, réussirent à faire proclamer les deux princes co-tsars. Cette situation leur permit d'accroître leur pouvoir personnel au détriment de la couronne. Affecté par cette situation, semblable à celle de <a href="/wiki/Louis_XIV" title="Louis XIV">Louis XIV</a> jeune en <a href="/wiki/Royaume_de_France" title="Royaume de France">France</a>, Pierre I<sup>er</sup> agit de manière similaire à celle du Roi-Soleil français en décidant de priver les boyards de leur pouvoir, de les rapprocher de la Cour pour mieux les surveiller et d'en faire un <i>dvorianstvo</i>, c'est-à-dire une classe d'aristocrates (certains héréditaires) au service de l'<a href="/wiki/Liste_des_monarques_de_Russie" title="Liste des monarques de Russie">empereur</a>. </p><p>Il instaura ainsi la <a href="/wiki/Table_des_Rangs" class="mw-redirect" title="Table des Rangs">table des Rangs</a>, qui pour chaque poste au sein de l'administration (militaire ou civil) accordait un rang (<i>tchiny</i>) dans la Table (le <i>tchin</i>). Une table comptait en général 14 rangs (bien qu'il ait pu y en avoir plus ou moins selon la table), le <abbr class="abbr" title="Huitième">8<sup>e</sup></abbr>&#160;rang accordait la noblesse non héréditaire à son récipiendaire. Le <abbr class="abbr" title="Quatrième">4<sup>e</sup></abbr>&#160;rang s'accompagnait de la noblesse héréditaire, mais pas forcément d'un titre. Les premier et second rangs n'étaient accessibles que sur décision du tsar et s'accompagnaient de l'octroi d'un titre (en général un titre de comte héréditaire). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="L'occidentalisation_de_la_noblesse"><span id="L.27occidentalisation_de_la_noblesse"></span>L'occidentalisation de la noblesse</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Modifier la section : L&#39;occidentalisation de la noblesse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=7" title="Modifier le code source de la section : L&#39;occidentalisation de la noblesse"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Comme à <a href="/wiki/Versailles" title="Versailles">Versailles</a>, cela fonctionna immédiatement&#160;: une véritable obsession du <i>tchin</i> naquit dans toute l'aristocratie dès l'instauration de la <a href="/wiki/Table_des_Rangs" class="mw-redirect" title="Table des Rangs">table des Rangs</a>. </p><p>Après les <a href="/wiki/R%C3%A9formes_de_Pierre_le_Grand" title="Réformes de Pierre le Grand">réformes de Pierre le Grand</a>, le <i>dvorianstvo</i> s'occidentalise, notamment sous l'impulsion de <a href="/wiki/Catherine_II" title="Catherine II">Catherine II</a>, et se divise comme l'aristocratie ouest-européenne en classes socialement endogames&#160;; à l'intérieur de chaque classe, elle contracte de nombreuses alliances hors de Russie, et notamment dans le <a href="/wiki/Saint-Empire_romain_germanique" title="Saint-Empire romain germanique">Saint-Empire romain germanique</a>. Le titre de <a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">tsar</a> est remplacé par celui d'<i>imperator</i>, en <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> <i>empereur</i>, et les titres de la famille impériale commencent à prendre des dénominations occidentales et notamment françaises&#160;: le <i><a href="/wiki/Tsarevitch" class="mw-redirect" title="Tsarevitch">tsarevitch</a></i> (héritier du trône) devient <i>grand-duc de Moscou</i>, ses frères et sœurs, <i>grands-ducs et grandes-duchesses</i>. Les qualifications nobiliaires font leur apparition, ainsi que les titres de duc, comtes et barons. </p><p>Néanmoins, l'organisation de la noblesse réservait ces titres à l'élite de l'aristocratie<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>b<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, puisque les rangs du <i>tchin</i> suffisaient à faire la distinction entre un noble héréditaire, un noble viager et un roturier. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_fin_de_la_noblesse_russe">La fin de la noblesse russe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Modifier la section : La fin de la noblesse russe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=8" title="Modifier le code source de la section : La fin de la noblesse russe"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <i>dvorianstvo</i> connut un clivage entre conservateurs, qui s'en tenaient aux valeurs ancestrales de l'<a href="/wiki/Orthodoxie" title="Orthodoxie">orthodoxie</a> et de l'<a href="/wiki/Absolutisme" title="Absolutisme">absolutisme</a> du <a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">tsar</a>, et les réformateurs, imprégnés par l'esprit des <a href="/wiki/Lumi%C3%A8res_(philosophie)" title="Lumières (philosophie)">Lumières</a>, qui obtinrent en <a href="/wiki/1861" title="1861">1861</a> l'<a href="/wiki/Abolition_du_servage_de_1861" title="Abolition du servage de 1861">abolition du servage</a> et espéraient encore en vain une <a href="/wiki/Monarchie_constitutionnelle" title="Monarchie constitutionnelle">monarchie constitutionnelle</a>. Il semble néanmoins que le courant traditionaliste soit de tout temps resté majoritaire comme l'atteste l'utilisation des termes russophones par la majorité des Russes et des Occidentaux alors que ces appellations n'avaient plus cours depuis Pierre I<sup>er</sup>. </p><p>Ces nombreuses disputes idéologiques au sein de la noblesse, ainsi que l'extrémisme de certains réformateurs<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>c<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> conduiront les souverains et notamment <a href="/wiki/Nicolas_II" title="Nicolas II">Nicolas II</a> à se réfugier dans le <a href="/wiki/Conservatisme" title="Conservatisme">conservatisme</a> et l'<a href="/wiki/Autocratie" title="Autocratie">autocratie</a>. Ce profond immobilisme politique et institutionnel finira par déclencher des révoltes de plus en plus nombreuses, jusqu'à la <a href="/wiki/R%C3%A9volution_russe" title="Révolution russe">révolution russe</a> qui vit l'abolition de la monarchie en <time class="nowrap" datetime="1917-02" data-sort-value="1917-02">février 1917</time>. À la suite du <a href="/wiki/R%C3%A9volution_d%27Octobre" title="Révolution d&#39;Octobre">coup d'État</a> <a href="/wiki/Bolcheviks" title="Bolcheviks">bolchevik</a> d'<a href="/wiki/Octobre_1917" title="Octobre 1917">octobre 1917</a>, la <i>dvorianie</i> est abolie comme toutes les autres classes sociales. À partir de 1917, deux courants vont brièvement apparaître. </p><p>Le premier est composé du noyau dur <a href="/wiki/Monarchisme" title="Monarchisme">monarchiste</a>, ainsi que de fidèles au dernier empereur, qui prendront les armes pour une <a href="/wiki/Contre-r%C3%A9volution" title="Contre-révolution">contre-révolution</a>&#160;: il s'agit des «&#160;Russes blancs&#160;» (en référence à la couleur de la monarchie). Cette contre-révolution composée de différentes armées blanches au quatre coin de l'empire russe, échouera après deux années de guerre civile face à l'<a href="/wiki/Arm%C3%A9e_rouge" title="Armée rouge">Armée rouge</a>&#160;; les derniers Russes blancs verront leurs têtes mises à prix et devront fuir, dans un premier temps cachés par des sympathisants à la cause du tsar, puis lors de l'instauration des premières politiques de terreur, vers l'<a href="/wiki/Europe_de_l%27Ouest" title="Europe de l&#39;Ouest">Europe occidentale</a> et majoritairement la <a href="/wiki/France" title="France">France</a>, la noblesse étant, depuis Catherine II, très francophile (le <a href="/wiki/Fran%C3%A7ais" title="Français">français</a> est la langue d'usage à la Cour jusqu'à la chute de la dynastie, malgré une concurrence de plus en plus forte de l'<a href="/wiki/Allemand" title="Allemand">allemand</a>), causant ainsi l'une des plus grandes <a href="/wiki/Diaspora" title="Diaspora">diasporas</a> du <a href="/wiki/XXe_si%C3%A8cle" title="XXe siècle"><abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</a>. Les «&#160;blancs&#160;» restés en <a href="/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques" title="Union des républiques socialistes soviétiques">Union soviétique</a>, mais aussi tous les descendants de boyards en tant que classe, seront traqués par le <a href="/wiki/NKVD" title="NKVD">NKVD</a> puis par le <a href="/wiki/KGB" title="KGB">KGB</a> pour être finalement sommairement exécutés. </p><p>Le second courant est composé d'une partie de la petite noblesse et des nobles les plus libéraux (ainsi, <a href="/wiki/Ilia_Nikola%C3%AFevitch_Oulianov" title="Ilia Nikolaïevitch Oulianov">Ilia Nikolaïevitch Oulianov</a>, père de <a href="/wiki/Vladimir_Ilitch_L%C3%A9nine" title="Vladimir Ilitch Lénine">Lénine</a>, est par exemple inscrit au <abbr class="abbr" title="Sixième">6<sup>e</sup></abbr>&#160;rang de la Table lors de sa mort, donc anobli à titre personnel) qui dans un premier temps tentent de s'adapter au régime <a href="/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques" title="Union des républiques socialistes soviétiques">soviétique</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Les_autres_pays_orthodoxes">Les autres pays orthodoxes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Modifier la section : Les autres pays orthodoxes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=9" title="Modifier le code source de la section : Les autres pays orthodoxes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dans une aire géographique recouvrant les actuels pays de <a href="/wiki/Moldavie" title="Moldavie">Moldavie</a>, <a href="/wiki/Histoire_de_la_Roumanie" title="Histoire de la Roumanie">Roumanie</a>, <a href="/wiki/Histoire_de_la_Bulgarie" title="Histoire de la Bulgarie">Bulgarie</a>, <a href="/wiki/Serbie" title="Serbie">Serbie</a>, <a href="/wiki/Bosnie_(r%C3%A9gion)" title="Bosnie (région)">Bosnie</a>, <a href="/wiki/Mont%C3%A9n%C3%A9gro" title="Monténégro">Monténégro</a> et <a href="/wiki/Gr%C3%A8ce" title="Grèce">Grèce</a>, il existait une classe <a href="/wiki/Aristocratie" title="Aristocratie">aristocratique</a> introduite par les <a href="/wiki/Proto-Bulgares" title="Proto-Bulgares">proto-Bulgares</a>&#160;: les <a href="/wiki/Culture_et_civilisation_du_Premier_Empire_bulgare" title="Culture et civilisation du Premier Empire bulgare">Бойлα - <i>boïlas</i></a>, qui, après avoir intégré au <abbr class="abbr" title="7ᵉ siècle"><span class="romain">VII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle les nobles <a href="/wiki/Slaves" title="Slaves">slaves</a> installés dans les <a href="/wiki/Balkans" title="Balkans">Balkans</a> depuis le <abbr class="abbr" title="6ᵉ siècle"><span class="romain">VI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, appelés «&#160;<a href="/wiki/Ispan" class="mw-redirect" title="Ispan">joupans</a>&#160;» (<a href="/wiki/Bulgare" title="Bulgare">bulgare</a> жупан, <a href="/wiki/Roumain" title="Roumain">roumain</a> <i>jupân</i>, <a href="/wiki/Grec_(langue)" class="mw-redirect" title="Grec (langue)">grec</a> γύπηανὀς, tous dérivés du <a href="/wiki/Slavon" class="mw-disambig" title="Slavon">slavon</a> жупънь&#160;: <i>maître de la terre</i>), diffusa au <abbr class="abbr" title="9ᵉ siècle"><span class="romain">IX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle vers le Nord-Est et fut à l'origine des <i>boyards</i> <a href="/wiki/Rous%27_de_Kiev" class="mw-redirect" title="Rous&#39; de Kiev">russes</a>. À partir du <abbr class="abbr" title="14ᵉ siècle"><span class="romain">XIV</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle, le terme «&#160;boyard&#160;» remplace celui de «&#160;joupan&#160;» au nord du <a href="/wiki/Danube" title="Danube">Danube</a>, dans les <a href="/wiki/Principaut%C3%A9s_danubiennes" title="Principautés danubiennes">pays roumains</a>, tandis qu'au sud du fleuve, sous la domination <a href="/wiki/Empire_ottoman" title="Empire ottoman">ottomane</a>, la noblesse chrétienne disparaît (soit massacrée, soit par expatriation dans les principautés roumaines, soit par passage à l'<a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a> et intégration à l'élite turque). Lors de l'indépendance de ces pays, les familles princières émergentes sont en général d'origine roturière (<a href="/wiki/Serbie" title="Serbie">Serbie</a>) ou étrangère (<a href="/wiki/Bulgarie" title="Bulgarie">Bulgarie</a>). </p><p>La <a href="/wiki/Noblesse_roumaine" title="Noblesse roumaine">noblesse roumaine</a> des <a href="/wiki/Principaut%C3%A9s_danubiennes" title="Principautés danubiennes">principautés roumaines</a> de Moldavie et Valachie, vassales des Ottomans mais restées autonomes, perdure jusqu'en <a href="/wiki/1947" title="1947">1947</a>, mais est progressivement dépossédée de ses domaines lors des <a href="/wiki/R%C3%A9forme_agraire" title="Réforme agraire">réformes agraires</a> successives de <a href="/wiki/1865" title="1865">1865</a>, <a href="/wiki/Jacquerie_paysanne_roumaine_de_1907" title="Jacquerie paysanne roumaine de 1907">1907</a>, <a href="/wiki/1921" title="1921">1921</a> et <a href="/wiki/1946" title="1946">1946</a><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>d<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La classe des boyards roumains se divisa au <abbr class="abbr" title="18ᵉ siècle"><span class="romain">XVIII</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle entre conservateurs (partisans du maintien des <a href="/wiki/Principaut%C3%A9s_danubiennes" title="Principautés danubiennes">principautés</a>, de l'ordre social établi, de la prépondérance de l'<a href="/wiki/%C3%89glise_orthodoxe_roumaine" title="Église orthodoxe roumaine">Église</a>) et <a href="/wiki/Renaissance_culturelle_roumaine" title="Renaissance culturelle roumaine">rénovateurs</a> (partisans d'un État unitaire constitutionnel, qui prirent une part importante dans la constitution de l'État roumain moderne&#160;: dès <a href="/wiki/1792" title="1792">1792</a>, les boyards de Moldavie envoient une requête à l’<a href="/wiki/Liste_des_monarques_de_Russie" title="Liste des monarques de Russie">empereur de Russie</a>, demandant la création d’un État roumain indépendant&#160;; ceux de Valachie firent la même requête en <a href="/wiki/1802" title="1802">1802</a> à <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Ier" title="Napoléon Ier">Napoléon Bonaparte</a>). Les rénovateurs eurent gain de cause en <a href="/wiki/1859" title="1859">1859</a>. </p><p>Dans les zones à majorité <a href="/wiki/Orthodoxie" title="Orthodoxie">orthodoxe</a> de la <a href="/wiki/Royaume_de_Hongrie" title="Royaume de Hongrie">Hongrie médiévale</a> et de l'<a href="/wiki/Empire_d%27Autriche" title="Empire d&#39;Autriche">empire des Habsbourg</a> («&#160;Banats&#160;» serbes et roumains, marches-frontières, principauté de <a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9_de_Transylvanie_(1711%E2%80%931867)" class="mw-redirect" title="Grand-duché de Transylvanie (1711–1867)">Transylvanie</a>), les boyards, déclassés en tant que «&#160;schismatiques&#160;» (la monarchie tant hongroise qu'<a href="/wiki/Maison_de_Habsbourg" title="Maison de Habsbourg">habsbourgeoise</a> étant <a href="/wiki/Catholicisme" title="Catholicisme">catholique</a>), se sont progressivement soit intégrés à la <a href="/wiki/Noblesse_hongroise" title="Noblesse hongroise">noblesse hongroise</a> ou autrichienne en passant au catholicisme (cas de la famille de <a href="/wiki/Jean_Hunyadi" title="Jean Hunyadi">Jean Hunyadi</a>), soit expatriés dans les royaumes ou principautés serbes (telles la Rama, la Zeta, la Rascie ou le <a href="/wiki/Mont%C3%A9n%C3%A9gro" title="Monténégro">Monténégro</a>) ou dans les principautés roumaines de Moldavie et Valachie. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Les_persécutions_communistes"><span id="Les_pers.C3.A9cutions_communistes"></span>Les persécutions communistes</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Modifier la section : Les persécutions communistes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=10" title="Modifier le code source de la section : Les persécutions communistes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Les pays où l'on trouvait des boyards ont tous été soumis au <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communisme</a>, soit en tant que membres de l'<a href="/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques" title="Union des républiques socialistes soviétiques">URSS</a>, soit en tant que <a href="/wiki/%C3%89tat_satellite" title="État satellite">pays satellites</a> liés par le <a href="/wiki/Pacte_de_Varsovie" title="Pacte de Varsovie">pacte de Varsovie</a>. Les boyards ont ainsi disparu plus ou moins progressivement en tant que classe. Soit ils s'exilèrent, soit ils furent massacrés dans les premiers temps du régime communiste&#160;; de toute manière, leurs privilèges et leur statut furent abolis. </p><p>Ian Sodrabs, dit «&#160;Lattis&#160;», directeur de la <a href="/wiki/Police_politique" title="Police politique">police politique</a> <a href="/wiki/Communisme" title="Communisme">communiste</a> (<a href="/wiki/Tch%C3%A9ka" title="Tchéka">Tchéka</a>), affirme clairement dans la <i><a href="/wiki/Pravda" title="Pravda">Pravda</a></i> du 23 août 1918 que&#160;: <span class="citation">«&#160;Notre action ne vise pas des personnes&#160;: nous exterminerons l'aristocratie, la bourgeoisie et les paysans réfractaires en tant que classes. Ne cherchez pas, dans nos enquêtes, des documents ou des preuves de ce que l'accusé aurait fait, en actes ou en paroles, contre les autorités de la République Socialiste Fédérative Soviétique de Russie. Ce n'est pas la question&#160;: la question, c'est à quelle classe il appartient, quelle est son origine, son éducation, ses opinions, sa profession<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160;»</span>. À la suite de la «&#160;<a href="/wiki/Terreur_rouge_(Russie)" title="Terreur rouge (Russie)">terreur rouge</a>&#160;» et aux <a href="/wiki/Grandes_Purges" title="Grandes Purges">purges staliniennes</a>, il ne restera quasiment plus aucun survivant de la classe des boyards en <a href="/wiki/Union_des_r%C3%A9publiques_socialistes_sovi%C3%A9tiques" title="Union des républiques socialistes soviétiques">Union soviétique</a> à partir du milieu du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle. Effectivement, les purges staliniennes ne consistent pas comme le seul événement historique ayant causé une grande extermination des boyards, on retrouve également la période du régime de terreur instauré par Ivan le Terrible<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Grand personnage des plus violents, le nombre de boyards decimés au cours de cette période est estimé à 10 000 morts<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. En <a href="/wiki/Moldavie" title="Moldavie">Moldavie</a> et <a href="/wiki/Roumanie" title="Roumanie">Roumanie</a>, cette aristocratie, comme son homologue russe, est contrainte à l'exil ou massacrée en tant que classe dans les décennies suivantes, à de rares exceptions près comme <a href="/wiki/Alexandre_Pal%C3%A9ologue" class="mw-redirect" title="Alexandre Paléologue">Alexandru Paléologu</a>. </p><p>Les expatriés ont parfois été intégrés dans l'aristocratie occidentale par mariages (processus déjà commencé avant le communisme, comme dans le cas d'<a href="/wiki/Anna_de_Noailles" title="Anna de Noailles">Anna de Noailles</a>, née princesse Brâncoveanu, ou de <a href="/wiki/Maurice_Pal%C3%A9ologue" title="Maurice Paléologue">Maurice Paléologue</a>). Mais la plupart se sont fondus dans la population du pays d'accueil, et rares sont ceux qui revendiquent encore un statut de boyards (la plupart de ceux qui le revendiquent ne le sont pas&#160;: par exemple, des dizaines d'Américains, d'Allemands ou de Français se réclament de <a href="/wiki/Vlad_Tepes" class="mw-redirect" title="Vlad Tepes">Dracula</a> depuis la chute du communisme). En fait, jusqu'au milieu des <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1990" title="Années 1990">années 1990</a>, les exilés, qu'ils soient d'origine «&#160;blanche&#160;» ou non, ont toujours vécu dans la peur des assassinats ciblés du <a href="/wiki/NKVD" title="NKVD">NKVD</a> puis du <a href="/wiki/KGB" title="KGB">KGB</a>, et les habitudes prises durant presque huit décennies afin de cacher leurs origines<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>e<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> sont difficiles à changer, certains descendants de boyards ignorant même l'appartenance de leurs ascendants à cette ancienne classe de nobles. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=11" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Notes">Notes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Modifier la section : Notes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=12" title="Modifier le code source de la section : Notes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small lower-alpha" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans les pays grecs, on parlait d&#39;<i><a href="/wiki/Archontes" class="mw-redirect" title="Archontes">archontes</a></i>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">Les dynasties russes étaient relativement peu titrées (voir l'<a href="/wiki/Armorial_g%C3%A9n%C3%A9ral_de_la_noblesse_de_l%27Empire_russe" title="Armorial général de la noblesse de l&#39;Empire russe">Armorial général de la noblesse de l'Empire russe</a>). En effet, on ne comptait pas plus d'une vingtaine de familles ducales (ou princières selon les traductions), 99 familles princières (la plupart <a href="/wiki/Rurikides" class="mw-redirect" title="Rurikides">rurikides</a>), 141 comtes (titre généralement décerné à des ministres ou à des courtisans de haut rang) dans un Empire s'étendant de l'<a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a> au Japon&#160;; le titre de baron ne fut quasiment pas décerné (34 familles), et le plus souvent à des médecins ou des ingénieurs. Très peu de titres étrangers ont été reconnus (1 titre de marquis et une dizaine de titres de comte/baron)</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text">Voir l'<a href="/wiki/Assassinat_d%27Alexandre_II_de_Russie" title="Assassinat d&#39;Alexandre II de Russie">assassinat d'Alexandre II</a> et les tentatives d'assassinat d'Alexandre III</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans les <a href="/wiki/Ann%C3%A9es_1930" title="Années 1930">années 1930</a>, <a href="/wiki/Paul_Morand" title="Paul Morand">Paul Morand</a> décrit <i>Bucarest</i> la classe des boyards appauvris issue de ces dépossessions, et ne sachant pas (ou ne pouvant pas) s'adapter à l'<a href="/wiki/%C3%89conomie_de_march%C3%A9" title="Économie de marché">économie de marché</a> moderne.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text">Beaucoup de familles nobles tronqueront leur nom, modifieront la date ou le lieu de naissance des exilés ou changeront leur histoire afin d'échapper aux persécutions ou agressions des autorités ou des agents soviétiques.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Références"><span id="R.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Références</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Modifier la section : Références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=13" title="Modifier le code source de la section : Références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">Informations <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/lexicographie/Boyard/0">lexicographiques</a> et <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cnrtl.fr/etymologie/Boyard/0">étymologiques</a> de «&#160;Boyard&#160;» dans le <i><a href="/wiki/Tr%C3%A9sor_de_la_langue_fran%C3%A7aise_informatis%C3%A9" title="Trésor de la langue française informatisé">Trésor de la langue française informatisé</a></i>, sur le site du <a href="/wiki/Centre_national_de_ressources_textuelles_et_lexicales" title="Centre national de ressources textuelles et lexicales">Centre national de ressources textuelles et lexicales</a>.</span> </li> <li id="cite_note-ref_auto_2-3"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ref_auto_2_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-ref_auto_2_3-1">b</a> et <a href="#cite_ref-ref_auto_2_3-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">Waliszewski, Kazimierz, <i>Ivan le Terrible</i>, Paris, Plon, 1904, p. 9-13. </span> </li> <li id="cite_note-ref_auto_1-4"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ref_auto_1_4-0">a</a> et <a href="#cite_ref-ref_auto_1_4-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Audouard, Olympe, <i>Voyage au pays des boyards: étude sur la Russie actuelle</i>, [s.l.], Dentu, 1881, p. 388.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://resource.history.org.ua/cgi-bin/eiu/history.exe?Z21ID=&amp;I21DBN=EIU&amp;P21DBN=EIU&amp;S21STN=1&amp;S21REF=10&amp;S21FMT=eiu_all&amp;C21COM=S&amp;S21CNR=20&amp;S21P01=0&amp;S21P02=0&amp;S21P03=TRN=&amp;S21COLORTERMS=0&amp;S21STR=Galycki_bojary"><cite style="font-style:normal;">ГАЛИЦЬКІ БОЯРИ</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">resource.history.org.ua</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-12-08" data-sort-value="2024-12-08">8 décembre 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Odnorozhenko2011"><span class="ouvrage" id="(uk)_Oleh_Odnorozhenko2011">(uk) Oleh <span class="nom_auteur">Odnorozhenko</span>, «&#160;<cite style="font-style:normal">Українська (руська) еліта доби Середньовіччя і раннього Модерну: структура та влада. Київ, 2011</cite>&#160;», Однороженко О. Українська (руська) еліта доби Середньовіччя і раннього Модерну: структура та влада. Київ, 2011,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2011-01-01" data-sort-value="2011-01-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> janvier 2011</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.academia.edu/34122195/%D0%9E%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE_%D0%9E_%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0_%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B8_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%87%D1%8F_%D1%96_%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%83_%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0_%D1%82%D0%B0_%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%9A%D0%B8%D1%97%D0%B2_2011">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-12-08" data-sort-value="2024-12-08">8 décembre 2024</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0+%28%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0%29+%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0+%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B8+%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%87%D1%8F+%D1%96+%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%83%3A+%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0+%D1%82%D0%B0+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0.+%D0%9A%D0%B8%D1%97%D0%B2%2C+2011&amp;rft.jtitle=%D0%9E%D0%B4%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D0%BE+%D0%9E.+%D0%A3%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%97%D0%BD%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0+%28%D1%80%D1%83%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0%29+%D0%B5%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0+%D0%B4%D0%BE%D0%B1%D0%B8+%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D0%B2%D1%96%D1%87%D1%87%D1%8F+%D1%96+%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8C%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%83%3A+%D1%81%D1%82%D1%80%D1%83%D0%BA%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0+%D1%82%D0%B0+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B0.+%D0%9A%D0%B8%D1%97%D0%B2%2C+2011&amp;rft.aulast=Odnorozhenko&amp;rft.aufirst=%28uk%29+Oleh&amp;rft.date=2011-01-01&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABoyard"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Melgounov1924"><span class="ouvrage" id="Sergueï_Melgounov1924">Ian Sodrabs, cité dans <a href="/wiki/Sergue%C3%AF_Melgounov" title="Sergueï Melgounov">Sergueï Melgounov</a>, <cite class="italique">La Terreur rouge</cite>, <time>1924</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Terreur+rouge&amp;rft.aulast=Melgounov&amp;rft.aufirst=Sergue%C3%AF&amp;rft.date=1924&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3ABoyard"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text">Gonneau, Pierre, <i>Histoire de la Russie :D’Ivan le Terrible à Nicolas II (1547-1917)</i>, Paris, Tallandier, p. 29-93.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text">Waliszewski, Kazimierz, <i>Ivan le Terrible</i>, Paris, Plon, 1904, p. 216-222. </span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliographie">Bibliographie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Boyard&amp;action=edit&amp;section=14" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Michel_Heller" title="Michel Heller">Michel Heller</a>&#160;: <i>Histoire de la Russie et de son Empire</i>, 2015, Éd. Tempus Perrin, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2262051631" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2262051631"><span class="nowrap">978-2262051631</span></a>)</small></li></ul> <table class="navbox collapsible noprint autocollapse" style=""> <tbody><tr><th class="navbox-title" colspan="2" style=""><div style="float:left; width:6em; text-align:left"><div class="noprint plainlinks nowrap tnavbar" style="padding:0; font-size:xx-small; color:var(--color-emphasized, #000000);"><a href="/wiki/Mod%C3%A8le:Palette_Monarchie" title="Modèle:Palette Monarchie"><abbr class="abbr" title="Voir ce modèle.">v</abbr></a>&#160;· <a class="external text" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mod%C3%A8le:Palette_Monarchie&amp;action=edit"><abbr class="abbr" title="Modifier ce modèle. Merci de prévisualiser avant de sauvegarder.">m</abbr></a></div></div><div style="font-size:110%"><a href="/wiki/Monarchie" title="Monarchie">Monarchie</a> et <a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">titres de noblesse</a></div></th> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Titres principaux</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Basileus" title="Basileus">Basileus</a></li> <li><a href="/wiki/Bey_(titre)" title="Bey (titre)">Bey</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Boyard</a></li> <li><a href="/wiki/Chah" title="Chah">Chah</a></li> <li><a href="/wiki/Chahzad%C3%A9" title="Chahzadé">Chahzadé</a></li> <li><a href="/wiki/Dauphin_(titre)" title="Dauphin (titre)">Dauphin</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mir" title="Émir">Émir</a></li> <li><a href="/wiki/Empereur" title="Empereur">Empereur</a></li> <li><a href="/wiki/Grand-duc" title="Grand-duc">Grand-duc</a></li> <li><a href="/wiki/Grand-prince" title="Grand-prince">Grand-prince</a></li> <li><a href="/wiki/Gyula_(titre)" title="Gyula (titre)">Gyula</a></li> <li><a href="/wiki/Hospodar" title="Hospodar">Hospodar</a></li> <li><a href="/wiki/Ichirgu-boil" title="Ichirgu-boil">Ichirgu-boil</a></li> <li><a href="/wiki/Kavkhan" title="Kavkhan">Kavkhan</a></li> <li><a href="/wiki/Kende" title="Kende">Kende</a></li> <li><a href="/wiki/Khan" title="Khan">Khan</a></li> <li><a href="/wiki/Khagan" title="Khagan">Khagan</a></li> <li><a href="/wiki/Khatan" title="Khatan">Khatan</a></li> <li><a href="/wiki/Kh%C3%A9dive" title="Khédive">Khédive</a></li> <li><a href="/wiki/Ajaw" title="Ajaw">K'ujul Ajaw</a></li> <li><a href="/wiki/Lavelua" title="Lavelua">Lavelua</a></li> <li><a href="/wiki/Raja" title="Raja">Maharajah</a></li> <li><a href="/wiki/Raja" title="Raja">Maharani</a></li> <li><a href="/wiki/Makoko_de_Mb%C3%A9" title="Makoko de Mbé">Makoko</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_M%C3%A2_Loango" title="Liste de Mâ Loango">Mâ Loango</a></li> <li><a href="/wiki/Manikongo" title="Manikongo">Manikongo</a></li> <li><a href="/wiki/Monarque" title="Monarque">Monarque</a></li> <li><a href="/wiki/Mwami" title="Mwami">Mwami</a></li> <li><a href="/wiki/N%C3%A9gus" title="Négus">Négus</a></li> <li><a href="/wiki/Pacha_(titre)" title="Pacha (titre)">Pacha</a></li> <li><a href="/wiki/Pape" title="Pape">Pape</a></li> <li><a href="/wiki/Pharaon" title="Pharaon">Pharaon</a></li> <li><a href="/wiki/Prince_(dignit%C3%A9)" title="Prince (dignité)">Prince</a></li> <li><a href="/wiki/Prince_imp%C3%A9rial" title="Prince impérial">Prince impérial</a></li> <li><a href="/wiki/Prince_royal" title="Prince royal">Prince royal</a></li> <li><a href="/wiki/Prince_imp%C3%A9rial" title="Prince impérial">Princesse impériale</a></li> <li><a href="/wiki/Prince_royal" title="Prince royal">Princesse royale</a></li> <li><a href="/wiki/Raja" title="Raja">Rajah</a></li> <li><a href="/wiki/Raja" title="Raja">Rani</a></li> <li><a href="/wiki/Reine" title="Reine">Reine</a></li> <li><a href="/wiki/Roi" title="Roi">Roi</a></li> <li><a href="/wiki/Roi_grand-duc" title="Roi grand-duc">Roi grand-duc</a></li> <li><a href="/wiki/Samr%C4%81%E1%B9%ADa" title="Samrāṭa">Samrāṭa</a></li> <li><a href="/wiki/Sapa_Inca" title="Sapa Inca">Sapa Inca</a></li> <li><a href="/wiki/Shogun" title="Shogun">Shogun</a></li> <li><a href="/wiki/Sultan" title="Sultan">Sultan</a></li> <li><a href="/wiki/Sultane_valid%C3%A9" title="Sultane validé">Sultane validé</a></li> <li><a href="/wiki/Tlatoani" title="Tlatoani">Tlatoani</a></li> <li><a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">Tsar</a></li> <li><a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">Tsarine</a></li> <li><a href="/wiki/Tsar%C3%A9vitch" title="Tsarévitch">Tsarévitch</a></li> <li><a href="/wiki/Vo%C3%AFvode" title="Voïvode">Voïvode</a></li> <li><a href="/wiki/Yabgu" title="Yabgu">Yabgu</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Autres titres</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Archonte" title="Archonte">Archonte</a></li> <li><a href="/wiki/Auguste_(titre)" title="Auguste (titre)">Auguste</a></li> <li><a href="/wiki/Baron_(noblesse)" title="Baron (noblesse)">Baron</a></li> <li><a href="/wiki/Baron_du_Saint-Empire" title="Baron du Saint-Empire">Baron du Saint-Empire</a></li> <li><a href="/wiki/C%C3%A9sar_(titre)" title="César (titre)">César</a></li> <li><a href="/wiki/Comte" title="Comte">Comte</a></li> <li><a href="/wiki/Duc" title="Duc">Duc</a></li> <li><a href="/wiki/Grand-duc" title="Grand-duc">Grand-duc</a></li> <li><a href="/wiki/Jarl" title="Jarl">Jarl</a></li> <li><a href="/wiki/Jinong" title="Jinong">Jinong</a></li> <li><a href="/wiki/Joupan" title="Joupan">Joupan</a></li> <li><a href="/wiki/Khong_tayiji" title="Khong tayiji">Khong tayiji</a></li> <li><a href="/wiki/Kn%C3%A8ze" title="Knèze">Knèze</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/Lord" class="mw-disambig" title="Lord">Lord</a></span></li> <li><a href="/wiki/Magnat_(titre)" title="Magnat (titre)">Magnat</a></li> <li><a href="/wiki/Margrave" title="Margrave">Margrave</a></li> <li><a href="/wiki/Marquis" title="Marquis">Marquis</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89tat_de_Hyderabad#Histoire" title="État de Hyderabad">Nizam</a></li> <li><a href="/wiki/Padichah" title="Padichah">Padichah</a></li> <li><a href="/wiki/Patrice_(titre)" title="Patrice (titre)">Patrice</a></li> <li><a href="/wiki/Consort_(monarchie)" title="Consort (monarchie)">Prince consort</a></li> <li><a href="/wiki/Consort_(monarchie)" title="Consort (monarchie)">Roi consort</a></li> <li><a href="/wiki/Sahib" title="Sahib">Sahib</a></li> <li><a href="/wiki/S%C3%A9bastokrator" title="Sébastokrator">Sébastocrate</a></li> <li><a href="/wiki/Tayiji" title="Tayiji">Tayiji</a></li> <li><a href="/wiki/Vice-roi" title="Vice-roi">Vice-roi</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Politique</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Abdication" title="Abdication">Abdication</a></li> <li><a href="/wiki/Absolutisme" title="Absolutisme">Absolutisme</a></li> <li><a href="/wiki/Antiroi" title="Antiroi">Antiroi</a></li> <li><a href="/wiki/Appellations_des_membres_de_la_maison_de_France" title="Appellations des membres de la maison de France">Appellations des princes du sang</a></li> <li><a href="/wiki/Marche_(juridiction)" title="Marche (juridiction)">Banat</a></li> <li><a href="/wiki/Comte_palatin" title="Comte palatin">Comte palatin</a></li> <li><a href="/wiki/Despotisme_l%C3%A9gal" title="Despotisme légal">Despotisme légal</a></li> <li><a href="/wiki/Earl_(titre)" title="Earl (titre)">Earl</a></li> <li><a href="/wiki/Gouverneur_g%C3%A9n%C3%A9ral" title="Gouverneur général">Gouverneur général</a></li> <li><a href="/wiki/Mandat_du_Ciel" title="Mandat du Ciel">Mandat du Ciel</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchie_de_droit_divin" title="Monarchie de droit divin">Monarchie de droit divin</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchisme" title="Monarchisme">Monarchisme</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchie_constitutionnelle" title="Monarchie constitutionnelle">Monarchie constitutionnelle</a></li> <li><a href="/wiki/Monarchie_%C3%A9lective" title="Monarchie élective">Monarchie élective</a></li> <li><a href="/wiki/Nom_de_r%C3%A8gne" title="Nom de règne">Nom de règne</a></li> <li><a href="/wiki/Prince-%C3%A9lecteur" title="Prince-électeur">Prince-électeur</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9gence" title="Régence">Régence</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%A9gicide" title="Régicide">Régicide</a></li> <li><a href="/wiki/Sacre" title="Sacre">Sacre</a></li> <li><a href="/wiki/Union_personnelle" title="Union personnelle">Union personnelle</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Religieux</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Abb%C3%A9" title="Abbé">Abbé</a></li> <li><a href="/wiki/Archev%C3%AAque" title="Archevêque">Archevêque</a></li> <li><a href="/wiki/Archidiacre" title="Archidiacre">Archidiacre</a></li> <li><a href="/wiki/Bogdo_Gegen" title="Bogdo Gegen">Bogdo Gegen</a></li> <li><a href="/wiki/Calife" title="Calife">Calife</a></li> <li><a href="/wiki/Cardinal_(religion)" title="Cardinal (religion)">Cardinal</a></li> <li><a href="/wiki/Chanoine" title="Chanoine">Chanoine</a></li> <li><a href="/wiki/Chapelain" title="Chapelain">Chapelain</a></li> <li><a href="/wiki/Ch%C3%A9rif" title="Chérif">Chérif</a></li> <li><a href="/wiki/Chogyal" title="Chogyal">Chogyal</a></li> <li><a href="/wiki/Culte_imp%C3%A9rial" title="Culte impérial">Culte impérial</a></li> <li><a href="/wiki/Cur%C3%A9" title="Curé">Curé</a></li> <li><a href="/wiki/Dala%C3%AF-lama" title="Dalaï-lama">Dalaï-lama</a></li> <li><a href="/wiki/Dom_(traitement_de_respect)" title="Dom (traitement de respect)">Dom</a></li> <li><a href="/wiki/Doyenn%C3%A9_(christianisme)" title="Doyenné (christianisme)">Doyen</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89v%C3%AAque" title="Évêque">Évêque</a></li> <li><a href="/wiki/Prieur_hospitalier#Grand_prieur" class="mw-disambig" title="Prieur hospitalier">Grand prieur</a></li> <li><a href="/wiki/Monseigneur_(titre)" title="Monseigneur (titre)">Monseigneur</a></li> <li><a href="/wiki/Panchen-lama" title="Panchen-lama">Panchen-lama</a></li> <li><a href="/wiki/Paladin" title="Paladin">Paladin</a></li> <li><a href="/wiki/Pr%C3%A9lature" title="Prélature">Prélat</a></li> <li><a href="/wiki/Prince-abb%C3%A9" title="Prince-abbé">Prince-abbé</a></li> <li><a href="/wiki/Recteur_(clerg%C3%A9)" title="Recteur (clergé)">Recteur</a></li> <li><a href="/wiki/Sayyid" title="Sayyid">Sayyid</a></li> <li><a href="/wiki/Thaumaturgie" title="Thaumaturgie">Thaumaturgie</a></li> <li><a href="/wiki/Vicaire" title="Vicaire">Vicaire</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Militaires</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><span class="page_h"><a href="/wiki/Amiral" title="Amiral">Amiral</a></span></li> <li><a href="/wiki/Ban_(titre)" title="Ban (titre)">Ban</a></li> <li><a href="/wiki/Baronnet" title="Baronnet">Baronnet</a></li> <li><a href="/wiki/Brigadier" title="Brigadier">Brigadier</a></li> <li><a href="/wiki/Burgrave" title="Burgrave">Burgrave</a></li> <li><a href="/wiki/Capitaine_(grade_militaire)" title="Capitaine (grade militaire)">Capitaine</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/Colonel" title="Colonel">Colonel</a></span></li> <li><a href="/wiki/Commandeur" title="Commandeur">Commandeur</a></li> <li><a href="/wiki/Despote" title="Despote">Despote</a></li> <li><a href="/wiki/G%C3%A9n%C3%A9ral" title="Général">Général</a></li> <li><a href="/wiki/Gouverneur" title="Gouverneur">Gouverneur</a></li> <li><a href="/wiki/Lieutenant_(grade_militaire)" title="Lieutenant (grade militaire)">Lieutenant</a></li> <li><a href="/wiki/Magnat_(titre)" title="Magnat (titre)">Magnat</a></li> <li><a href="/wiki/Mar%C3%A9chal_(arm%C3%A9e)" title="Maréchal (armée)">Maréchal</a></li> <li><a href="/wiki/Pacha_(titre)" title="Pacha (titre)">Pacha</a></li> <li><a href="/wiki/Prince-%C3%A9v%C3%AAque" title="Prince-évêque">Prince-évêque</a></li> <li><a href="/wiki/Strat%C3%A8ge" title="Stratège">Stratège</a></li> <li><a href="/wiki/Topot%C3%A8r%C3%A8t%C3%A8s" title="Topotèrètès">Topotérète</a></li> <li><a href="/wiki/Vicomte" title="Vicomte">Vicomte</a></li> <li><a href="/wiki/Vidame" title="Vidame">Vidame</a></li> <li><a href="/wiki/Vo%C3%AFvode" title="Voïvode">Voïvode des pays slaves et roumains</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Régimes politiques</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Bailli" title="Bailli">Bailly</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/Banat#Royaume_de_Hongrie" class="mw-disambig" title="Banat">Banat</a></span></li> <li><a href="/wiki/Baronnie" title="Baronnie">Baronnie</a></li> <li><a href="/wiki/Bey_(titre)" title="Bey (titre)">Beylicat</a></li> <li><a href="/wiki/Califat" title="Califat">Califat</a></li> <li><a href="/wiki/Kn%C3%A8ze" title="Knèze">Canésat</a></li> <li><a href="/wiki/Comt%C3%A9_(domaine)" title="Comté (domaine)">Comté</a></li> <li><a href="/wiki/Cour_(palais)" title="Cour (palais)">Cour</a></li> <li><a href="/wiki/Despotat" title="Despotat">Despotat</a></li> <li><a href="/wiki/Duch%C3%A9" title="Duché">Duché</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89mirat" title="Émirat">Émirat</a></li> <li><a href="/wiki/Empire" title="Empire">Empire</a></li> <li><a href="/wiki/Grand-duch%C3%A9" title="Grand-duché">Grand-duché</a></li> <li><a href="/wiki/Grand-prince" title="Grand-prince">Grande-principauté</a></li> <li><a href="/wiki/Justicier" title="Justicier">Justicier</a></li> <li><a href="/wiki/Khagan" title="Khagan">Khaganat</a></li> <li><a href="/wiki/Khanat" title="Khanat">Khanat</a></li> <li><a href="/wiki/Marche_(juridiction)" title="Marche (juridiction)">Marche</a></li> <li><a href="/wiki/Pachalik" title="Pachalik">Pachalik</a></li> <li><a href="/wiki/Principaut%C3%A9" title="Principauté">Principauté</a></li> <li><a href="/wiki/Royaume" title="Royaume">Royaume</a></li> <li><a href="/wiki/Sandjak" title="Sandjak">Sandjak</a></li> <li><a href="/wiki/Seigneurie_(institution)" title="Seigneurie (institution)">Seigneurie</a></li> <li><a href="/wiki/Shogun" title="Shogun">Shogunat</a></li> <li><a href="/wiki/Sultan" title="Sultan">Sultanat</a></li> <li><a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">Tsarat</a></li> <li><a href="/wiki/Vidame" title="Vidame">Vidamé</a></li> <li><a href="/wiki/Principaut%C3%A9s_danubiennes" title="Principautés danubiennes">Voïvodat</a></li> <li><a href="/wiki/Vo%C3%AFvodies_de_Pologne" title="Voïvodies de Pologne">Voïvodie</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Entourage</th> <td class="navbox-list" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Ambassadeur" title="Ambassadeur">Ambassadeur</a></li> <li><a href="/wiki/Chambellan" title="Chambellan">Chambellan</a></li> <li><a href="/wiki/Chancelier" title="Chancelier">Chancelier</a></li> <li><a href="/wiki/Chevalerie" title="Chevalerie">Chevalerie</a></li> <li><a href="/wiki/Conseiller_du_roi" title="Conseiller du roi">Conseiller du roi</a></li> <li><a href="/wiki/Cihuacoatl" title="Cihuacoatl">Cihuacoatl</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/Dame#Titre" class="mw-disambig" title="Dame">Dame</a></span></li> <li><a href="/wiki/%C3%89chanson" title="Échanson">Échanson</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%89cuyer_(gentilhomme)" title="Écuyer (gentilhomme)">Écuyer</a></li> <li><a href="/wiki/L%27honorable" title="L&#39;honorable">L'honorable</a></li> <li><a href="/wiki/Ma%C3%AEtresse_royale" title="Maîtresse royale">Maîtresse royale</a></li> <li><a href="/wiki/Pervane_(titre)" title="Pervane (titre)">Pervane</a></li> <li><a href="/wiki/Noblesse_britannique#Titres_de_gentry" title="Noblesse britannique">Sir</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/Altesse" class="mw-disambig" title="Altesse">Son Altesse</a></span></li> <li><a href="/wiki/Son_Altesse_Royale" title="Son Altesse Royale">Son Altesse Royale</a></li> <li><a href="/wiki/Son_Altesse_S%C3%A9r%C3%A9nissime" title="Son Altesse Sérénissime">Son Altesse Sérénissime</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/%C3%89minence" class="mw-disambig" title="Éminence">Son Éminence</a></span></li> <li><a href="/wiki/Son_Excellence" title="Son Excellence">Son Excellence</a></li> <li><a href="/wiki/Vizir" title="Vizir">Vizir</a></li></ul> </div></td> </tr> <tr> <th class="navbox-group" style="">Articles liés</th> <td class="navbox-list navbox-even" style=""><div class="liste-horizontale"> <ul><li><a href="/wiki/Aristocratie" title="Aristocratie">Aristocratie</a></li> <li><span class="page_h"><a href="/wiki/Conseil_priv%C3%A9" class="mw-disambig" title="Conseil privé">Conseil privé</a></span></li> <li><a href="/wiki/Couronne_(attribut)" title="Couronne (attribut)">Couronne (attribut)</a></li> <li><a href="/wiki/Couronne_(%C3%89tat)" title="Couronne (État)">Couronne (État)</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_de_dynasties" title="Liste de dynasties">Liste de dynasties</a></li> <li><a href="/wiki/Monogramme_royal" title="Monogramme royal">Monogramme royal</a></li> <li><a href="/wiki/Noblesse" title="Noblesse">Noblesse</a></li> <li><a href="/wiki/Orbe_crucig%C3%A8re" title="Orbe crucigère">Orbe crucigère</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_d%27ordres_de_pr%C3%A9s%C3%A9ance" title="Liste d&#39;ordres de préséance">Ordre de préséance</a></li> <li><a href="/wiki/Regalia" title="Regalia">Regalia</a></li> <li><a href="/wiki/Royaut%C3%A9" title="Royauté">Royauté</a></li> <li><a href="/wiki/Sa_Majest%C3%A9" title="Sa Majesté">Sa Majesté</a></li> <li><a href="/wiki/Sceptre" title="Sceptre">Sceptre</a></li> <li><a href="/wiki/Souverainet%C3%A9" title="Souveraineté">Souveraineté</a></li> <li><a href="/wiki/Noblesse_polonaise" title="Noblesse polonaise">Noblesse polonaise</a></li> <li><a href="/wiki/Table_des_rangs" title="Table des rangs">Table des rangs</a></li> <li><a href="/wiki/Titre_de_courtoisie" title="Titre de courtoisie">Titre de courtoisie</a></li> <li><a href="/wiki/Titre_de_noblesse" title="Titre de noblesse">Titre de noblesse</a></li> <li><a href="/wiki/Tr%C3%B4ne" title="Trône">Trône</a></li> <li><i><a href="/wiki/Le_roi_est_mort,_vive_le_roi_!" title="Le roi est mort, vive le roi !">Le roi est mort, vive le roi&#160;!</a></i></li></ul> </div></td> </tr> </tbody></table> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Europe" title="Portail de l’Europe"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Cartography_of_Europe.svg/24px-Cartography_of_Europe.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Cartography_of_Europe.svg/36px-Cartography_of_Europe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Cartography_of_Europe.svg/48px-Cartography_of_Europe.svg.png 2x" data-file-width="350" data-file-height="351" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Europe" title="Portail:Europe">Portail de l’Europe</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Moyen_%C3%82ge" title="Portail du Moyen Âge"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Portal_Middle_Ages_icon.svg/40px-Portal_Middle_Ages_icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Portal_Middle_Ages_icon.svg/60px-Portal_Middle_Ages_icon.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Moyen_%C3%82ge" title="Portail:Moyen Âge">Portail du Moyen Âge</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:%C3%89poque_moderne" title="Portail de l&#39;époque moderne"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg/39px-Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg" decoding="async" width="39" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg/58px-Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg/77px-Herman_Moll_Map_of_Europe.jpg 2x" data-file-width="760" data-file-height="474" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:%C3%89poque_moderne" title="Portail:Époque moderne">Portail de l'époque moderne</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐6b5b474f4‐x42b9 Cached time: 20250328092218 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.255 seconds Real time usage: 0.487 seconds Preprocessor visited node count: 3367/1000000 Post‐expand include size: 63987/2097152 bytes Template argument size: 19333/2097152 bytes Highest expansion depth: 12/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 10483/5000000 bytes Lua time usage: 0.064/10.000 seconds Lua memory usage: 4072983/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 284.742 1 -total 35.39% 100.758 1 Modèle:Portail 22.67% 64.556 1 Modèle:Catégorisation_badges 15.15% 43.148 2 Modèle:Références 11.31% 32.202 1 Modèle:Voir_homonymes 10.74% 30.575 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note 10.19% 29.015 1 Modèle:Méta_bandeau 7.90% 22.488 1 Modèle:Suivi_des_biographies 7.74% 22.046 6 Modèle:Langue_avec_nom 7.21% 20.524 1 Modèle:Lang-uk --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:327469:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250328092218 and revision id 221817581. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Boyard&amp;oldid=221817581">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Boyard&amp;oldid=221817581</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Noblesse_russe" title="Catégorie:Noblesse russe">Noblesse russe</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Noblesse_bulgare" title="Catégorie:Noblesse bulgare">Noblesse bulgare</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_la_Valachie" title="Catégorie:Histoire de la Valachie">Histoire de la Valachie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_la_Moldavie" title="Catégorie:Histoire de la Moldavie">Histoire de la Moldavie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Principaut%C3%A9_de_Transylvanie" title="Catégorie:Principauté de Transylvanie">Principauté de Transylvanie</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Histoire_de_la_culture_des_c%C3%A9r%C3%A9ales" title="Catégorie:Histoire de la culture des céréales">Histoire de la culture des céréales</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Structure_du_pouvoir_au_Moyen_%C3%82ge" title="Catégorie:Structure du pouvoir au Moyen Âge">Structure du pouvoir au Moyen Âge</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Structure_du_pouvoir_%C3%A0_l%27%C3%A9poque_moderne" title="Catégorie:Structure du pouvoir à l&#039;époque moderne">Structure du pouvoir à l&#039;époque moderne</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Moyen_%C3%82ge/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Moyen Âge/Articles liés">Portail:Moyen Âge/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_moderne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque moderne/Articles liés">Portail:Époque moderne/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 5 janvier 2025 à 14:52.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Boyard" title="Spécial:Citer/Boyard">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Boyard&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Boyard</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>57 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-779c5f569f-s2bhp","wgBackendResponseTime":152,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.255","walltime":"0.487","ppvisitednodes":{"value":3367,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":63987,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":19333,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":12,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":10483,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 284.742 1 -total"," 35.39% 100.758 1 Modèle:Portail"," 22.67% 64.556 1 Modèle:Catégorisation_badges"," 15.15% 43.148 2 Modèle:Références"," 11.31% 32.202 1 Modèle:Voir_homonymes"," 10.74% 30.575 1 Modèle:Méta_bandeau_de_note"," 10.19% 29.015 1 Modèle:Méta_bandeau"," 7.90% 22.488 1 Modèle:Suivi_des_biographies"," 7.74% 22.046 6 Modèle:Langue_avec_nom"," 7.21% 20.524 1 Modèle:Lang-uk"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.064","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4072983,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-6b5b474f4-x42b9","timestamp":"20250328092218","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Boyard","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Boyard","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q203563","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q203563","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2005-07-18T14:47:47Z","dateModified":"2025-01-05T13:52:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/1\/1b\/Russian_boyar_from_XVII_century.JPG","headline":"aristocrate des pays orthodoxes d'Europe de l'Est"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10