CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ordinatie - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"6d735675-0a6a-49f0-8e7a-b72c20e4a853","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ordinatie","wgTitle":"Ordinatie","wgCurRevisionId":68125417,"wgRevisionId":68125417,"wgArticleId":2054742,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Pagina's met grafieken","Wikipedia:Pagina's waarbij de Graph-extensie is uitgeschakeld","Diagram","Multivariate statistiek","Wiskundige terminologie"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ordinatie","wgRelevantArticleId":2054742,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia", "wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q2029312","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready", "user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.math.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar", "ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ordinatie - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Ordinatie"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Ordinatie"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ordinatie rootpage-Ordinatie skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/29_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Ordinatie" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Ordinatie" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Ordinatie" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Ordinatie" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Begrippen_en_achtergrond" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Begrippen_en_achtergrond"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Begrippen en achtergrond</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Begrippen_en_achtergrond-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Begrippen en achtergrond-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Begrippen_en_achtergrond-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Begrippen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Begrippen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Begrippen</span> </div> </a> <ul id="toc-Begrippen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Toepassing_in_de_ecologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Toepassing_in_de_ecologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Toepassing in de ecologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Toepassing_in_de_ecologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Canonische_ordinatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Canonische_ordinatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Canonische ordinatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Canonische_ordinatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gegevensverzameling" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gegevensverzameling"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Gegevensverzameling</span> </div> </a> <ul id="toc-Gegevensverzameling-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Typen_variabelen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Typen_variabelen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.1</span> <span>Typen variabelen</span> </div> </a> <ul id="toc-Typen_variabelen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Transformaties" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Transformaties"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4.2</span> <span>Transformaties</span> </div> </a> <ul id="toc-Transformaties-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Distantie_en_similariteit,_verschil_en_overeenkomst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Distantie_en_similariteit,_verschil_en_overeenkomst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.5</span> <span>Distantie en similariteit, verschil en overeenkomst</span> </div> </a> <ul id="toc-Distantie_en_similariteit,_verschil_en_overeenkomst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Responsmodellen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Responsmodellen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.6</span> <span>Responsmodellen</span> </div> </a> <ul id="toc-Responsmodellen-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eigenanalyse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eigenanalyse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.7</span> <span>Eigenanalyse</span> </div> </a> <ul id="toc-Eigenanalyse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Indirecte_of_directe,_canonische_ordinatie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Indirecte_of_directe,_canonische_ordinatie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.8</span> <span>Indirecte of directe, canonische ordinatie</span> </div> </a> <ul id="toc-Indirecte_of_directe,_canonische_ordinatie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Overzicht_van_methoden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Overzicht_van_methoden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Overzicht van methoden</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Overzicht_van_methoden-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Overzicht van methoden-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Overzicht_van_methoden-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Eigenschappen_van_de_technieken" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Eigenschappen_van_de_technieken"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Eigenschappen van de technieken</span> </div> </a> <ul id="toc-Eigenschappen_van_de_technieken-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gewogen_gemiddelden,_WA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gewogen_gemiddelden,_WA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Gewogen gemiddelden, WA</span> </div> </a> <ul id="toc-Gewogen_gemiddelden,_WA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Op_distanties_gebaseerde_methoden" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Op_distanties_gebaseerde_methoden"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Op distanties gebaseerde methoden</span> </div> </a> <ul id="toc-Op_distanties_gebaseerde_methoden-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Polaire_ordinatie,_PO" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Polaire_ordinatie,_PO"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Polaire ordinatie, PO</span> </div> </a> <ul id="toc-Polaire_ordinatie,_PO-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Principal_coordinates_analysis,_PCoA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Principal_coordinates_analysis,_PCoA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.2</span> <span>Principal coordinates analysis, PCoA</span> </div> </a> <ul id="toc-Principal_coordinates_analysis,_PCoA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nonmetric_multidimensional_scaling,_NMDS" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Nonmetric_multidimensional_scaling,_NMDS"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.3</span> <span>Nonmetric multidimensional scaling, NMDS</span> </div> </a> <ul id="toc-Nonmetric_multidimensional_scaling,_NMDS-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Indirecte_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Indirecte_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Indirecte gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse</span> </div> </a> <ul id="toc-Indirecte_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hoofdcomponentenanalyse,_PCA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Hoofdcomponentenanalyse,_PCA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.1</span> <span>Hoofdcomponentenanalyse, PCA</span> </div> </a> <ul id="toc-Hoofdcomponentenanalyse,_PCA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Correspondentieanalyse,_CA,_RA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Correspondentieanalyse,_CA,_RA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.2</span> <span>Correspondentieanalyse, CA, RA</span> </div> </a> <ul id="toc-Correspondentieanalyse,_CA,_RA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Detrended_correspondence_analysis,_DCA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Detrended_correspondence_analysis,_DCA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4.3</span> <span>Detrended correspondence analysis, DCA</span> </div> </a> <ul id="toc-Detrended_correspondence_analysis,_DCA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Directe_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Directe_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Directe gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse</span> </div> </a> <ul id="toc-Directe_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Redundantieanalyse,_RDA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Redundantieanalyse,_RDA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.1</span> <span>Redundantieanalyse, RDA</span> </div> </a> <ul id="toc-Redundantieanalyse,_RDA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Canonische_correspondentieanalyse,_CCA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Canonische_correspondentieanalyse,_CCA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.2</span> <span>Canonische correspondentieanalyse, CCA</span> </div> </a> <ul id="toc-Canonische_correspondentieanalyse,_CCA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Detrended_canonical_correspondence_analysis,_DCCA" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Detrended_canonical_correspondence_analysis,_DCCA"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5.3</span> <span>Detrended canonical correspondence analysis, DCCA</span> </div> </a> <ul id="toc-Detrended_canonical_correspondence_analysis,_DCCA-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Toepassingen" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Toepassingen"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Toepassingen</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Toepassingen-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toepassingen-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Toepassingen-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Toepassingen_in_de_ecologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Toepassingen_in_de_ecologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Toepassingen in de ecologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Toepassingen_in_de_ecologie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Geschiedenis" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Geschiedenis</span> </div> </a> <ul id="toc-Geschiedenis-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organismen_en_milieu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Organismen_en_milieu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Organismen en milieu</span> </div> </a> <ul id="toc-Organismen_en_milieu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ordinatie</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 3 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-3" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">3 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Ordinationsverfahren" title="Ordinationsverfahren – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Ordinationsverfahren" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ordination_(statistics)" title="Ordination (statistics) – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Ordination (statistics)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D8%A8_(%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1)" title="ترتیب (آمار) – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="ترتیب (آمار)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2029312#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ordinatie" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Ordinatie" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Ordinatie"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Ordinatie"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Ordinatie" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Ordinatie" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&oldid=68125417" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Ordinatie&id=68125417&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FOrdinatie"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FOrdinatie"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Ordinatie"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Ordinatie&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q2029312" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><div id="sjabloon_zie" class="hatnote" style="padding:0.5em; margin-bottom:0.5em; border-bottom:1px solid #aaa; font-size:95%;" role="note"><span style="padding-right:0.5em;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/25px-Disambig-dark.svg.png" decoding="async" width="25" height="19" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/38px-Disambig-dark.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Disambig-dark.svg/50px-Disambig-dark.svg.png 2x" data-file-width="444" data-file-height="340" /></span></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Ordinatie_(doorverwijspagina)" class="mw-disambig" title="Ordinatie (doorverwijspagina)">Ordinatie (doorverwijspagina)</a> voor andere betekenissen van Ordinatie.</i> </div> <p>Onder <b>ordinatie</b>, ook wel <b>(multivariate) gradiëntanalyse</b> of <b>multidimensional scaling</b>, worden methoden verstaan waarmee het aantal <a href="/wiki/Dimensie_(lineaire_algebra)" title="Dimensie (lineaire algebra)">dimensies</a> van <a href="/wiki/Observatie" title="Observatie">waarnemingen</a> aan meerdimensionale <a href="/wiki/Variabele" title="Variabele">variabelen</a> gereduceerd wordt door een bepaalde rangschikking. Afbeeldingen van deze rangschikking van objecten, een zogenaamde <i>ordinogram</i> of <i>scattergram</i>, geven een ruimtelijke voorstelling van de structuur van de onderzochte gegevensverzameling.<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Het ordinogram is een <a href="/wiki/Diagram" title="Diagram">diagram</a> waarin de op elkaar gelijkende objecten (onderzoekseenheden) dicht bij elkaar staan (een kleine onderlinge afstand hebben) en sterk van elkaar verschillende objecten ver van elkaar af staan. </p><p>Ordinatiemethoden maken meestal gebruik van <a href="/wiki/Afstand" title="Afstand">afstandsmaten</a>, zoals de <a href="/wiki/Afstand_(wiskunde)" title="Afstand (wiskunde)">euclidische afstand</a> of de <a href="/wiki/Chi-kwadraatverdeling" title="Chi-kwadraatverdeling">chi-kwadraatafstand</a>. De ordinaat van een <a href="/wiki/Punt_(wiskunde)" title="Punt (wiskunde)">punt</a> in een plat vlak met een <a href="/wiki/Cartesisch_co%C3%B6rdinatenstelsel" title="Cartesisch coördinatenstelsel">cartesisch coördinatenstelsel</a> is de <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle y}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>y</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle y}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b8a6208ec717213d4317e666f1ae872e00620a0d" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.155ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle y}"></span>-coördinaat van dat punt.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ordinatie kan voor de analyse van iedere verzameling multivariate objecten worden gebruikt, zowel bij beschrijvend, exploratief als bij <a href="/wiki/Experiment" title="Experiment">experimenteel</a> onderzoek, bijvoorbeeld ten behoeve van de <a href="/wiki/Datareductie" title="Datareductie">datareductie</a>. </p><p>Door ordinatie wordt de <a href="/wiki/Redundantie_(informatietheorie)" title="Redundantie (informatietheorie)">redundantie</a> opgespoord en samengevat, <a href="/wiki/Ruis_(signaal)" title="Ruis (signaal)">ruis</a> onderdrukt, en kunnen <a href="/wiki/Uitbijter" title="Uitbijter">uitbijters</a> worden herkend. Ordinatietechnieken worden veelal toegepast om de samenhang en onderliggende patronen in grote <a href="/wiki/Dataset" title="Dataset">gegevensverzamelingen</a> op te sporen, te <a href="/wiki/Visualisatie" title="Visualisatie">visualiseren</a> en eventueel te verklaren. </p><p>Ordinatietechnieken worden vanwege de genoemde eigenschappen in de <a href="/wiki/Populatiebiologie" title="Populatiebiologie">populatiebiologie</a> en in de <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">synecologie of gemeenschapsecologie</a> vaak gebruikt.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ordinatietechnieken, in combinatie met <a href="/wiki/Regressieanalyse" title="Regressieanalyse">regressieanalyse</a>, zoals bij gebonden of canonische ordinatie en bij partiële ordinatie, en <a href="/wiki/Statistische_toets" title="Statistische toets">statistische toetsen</a>, bijvoorbeeld de <a href="/wiki/Monte-Carlosimulatie" title="Monte-Carlosimulatie">Monte-Carlosimulatie</a>, worden tegenwoordig in <a href="/wiki/Experiment" title="Experiment">experimenteel</a> <a href="/wiki/Veldwerk" title="Veldwerk">veldwerk</a> en <a href="/wiki/Wetenschappelijk_onderzoek" title="Wetenschappelijk onderzoek">onderzoek</a> gebruikt.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Begrippen_en_achtergrond">Begrippen en achtergrond</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Begrippen en achtergrond" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Begrippen en achtergrond"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="vatop" style="background-color:aliceblue;font-size:90%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0" align="right"> <caption><div style="line-height:135%;background-color:dimgray;border:solid thin transparent;border-radius:8px;color:white;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><span style="letter-spacing:2.0pt;"><span style="font-variant: small-caps;"><b>Indeling van ordinatietechnieken</b></span></span></div> </caption> <tbody><tr> <td><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r56498116">.mw-parser-output .treeview ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .treeview li{margin:0;padding:0;list-style-type:none;list-style-image:none}.mw-parser-output .treeview li li{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Treeview-grey-line.png")no-repeat 0 -2981px;padding-left:20px;text-indent:0.3em}.mw-parser-output .treeview li li.lastline{background-position:0 -5971px}.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul{margin-left:-1px}.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul>.mw-empty-elt:first-child+.emptyline,.mw-parser-output .treeview li.emptyline>ul>li:first-child{background-position:0 9px}</style><div class="treeview"> <li class="lastline emptyline"> <ul><li>informele technieken</li> <li>indirecte gradiëntanalyse (als er geen verklarende variabelen zijn) <ul><li>technieken op basis van <a href="/wiki/Distantie_en_similariteit" title="Distantie en similariteit">distantie en similariteit</a> <ul><li><b>PO</b>: <a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie">Polaire ordinatie</a> (Bray-Curtis ordinatie, Wisconsin ordinatie)</li> <li><b>PCoA</b>: Principal Coordinates Analysis (Metric multidimensional scaling)</li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> <b>NMDS</b>: Nonmetric multidimensional scaling</li></ul></li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> technieken op basis van eigenanalyse <ul><li>lineair responsmodel <ul><li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> <b>PCA</b>: <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">Hoofdcomponentenanalyse</a></li></ul></li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> unimodaal (gaussisch) responsmodel <ul><li><b>CA</b>: <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Correspondentieanalyse</a>, Reciprocal averaging</li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> <b>DCA</b>: Detrended correspondence analysis</li></ul></li></ul></li></ul></li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> directe gradiëntanalyse met behulp van gemeten, verklarende variabelen <ul><li>lineair responsmodel <ul><li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> <b>RDA</b>: <a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse">Redundantieanalyse</a></li></ul></li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> unimodaal (gaussisch) responsmodel <ul><li><b>CCA</b>: <a href="/wiki/Correspondentieanalyse#Canonische_correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Canonische correspondentieanalyse</a></li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> <b>DCCA</b>: Detrended canonical correspondence analysis</li></ul></li></ul></li></ul> </li></div> </td></tr></tbody></table> <p>Ordinatietechnieken als <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">hoofdcomponentenanalyse</a> (PCA), <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">correspondentieanalyse</a> (CA) en de canonische vormen daarvan als <a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse">redundantieanalyse</a> (RDA) en <a href="/wiki/Correspondentieanalyse#Canonische_correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">canonische correspondentieanalyse</a> (CCA), worden evenals <a href="/wiki/Clusteranalyse" title="Clusteranalyse">clusteranalyse</a> tot de <a href="/wiki/Multivariate_statistiek" title="Multivariate statistiek">multivariate statistiek</a> of multivariate analyse gerekend. </p><p>Er kunnen zes typen problemen van <a href="/wiki/Datareductie" title="Datareductie">data-analyse</a> worden onderscheiden: </p> <ol><li>Regressie, zoals (meervoudige) lineaire regressie,</li> <li><a href="/wiki/Kalibreren" title="Kalibreren">Kalibratie</a>, zoals <a href="/wiki/Gewogen_gemiddelde" title="Gewogen gemiddelde">gewogen gemiddelde</a>,</li> <li>Ordinatie, zoals hoofdcomponentenanalyse en correspondentieanalyse,</li> <li>Canonische ordinatie of gebonden ordinatie, zoals redundantie-analyse en canonische correspondentieanalyse,</li> <li>Partiële ordinatie,</li> <li>Partiële canonische ordinatie.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Begrippen">Begrippen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Begrippen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Begrippen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ordinatie is het <i>rangschikken</i> van <i>objecten</i> langs <i>gradiënten</i> (of <a href="/wiki/Latenteklassemodel" title="Latenteklassemodel"><i>latente variabelen</i></a>) op grond van meerdimensionale waarnemingen. Met <i>rangschikken</i> of <i>ordenen</i> wordt het positioneren of het <a href="/wiki/Ordetheorie" title="Ordetheorie">ordenen</a> van <i>objecten</i> in een <a href="/wiki/Co%C3%B6rdinatenstelsel" title="Coördinatenstelsel">coördinatenstelsel</a> bedoeld. De ruimtelijke rangschikking in een klein aantal dimensies kan in een ordinogram worden weergegeven. </p><p>In de <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">gemeenschapsecologie</a> (<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67679320">.mw-parser-output .taalaanduiding{font-family:sans-serif;font-size:85%;cursor:help;color:var(--color-subtle,#555)}.mw-parser-output .taalaanduiding span{border-bottom:1px dotted var(--color-subtle,#555)}</style><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <i>community ecology</i>) gaat het om </p> <ul><li>een ruimtelijke rangschikking van <a href="/wiki/Soort" title="Soort">soorten</a>, die worden waargenomen op bepaalde waarnemingspunten, en/of om</li> <li>een ordening van die waarnemingspunten, waarbij eventueel metingen zijn verricht aan de lokale <a href="/wiki/Milieufactor" title="Milieufactor">milieufactoren</a> om te kunnen dienen als verklarende variabele.</li></ul> <p>De <a href="/wiki/Object_(ding)" title="Object (ding)"><i>objecten</i></a> of de <a href="/wiki/Entiteit" title="Entiteit">entiteiten</a> zijn stalen, monsters of <a href="/wiki/Steekproef" title="Steekproef">steekproeven</a>, waaraan metingen en waarnemingen zijn verricht. Het zijn de operationele eenheden (instanties) die in de analyse moeten worden beschreven en geordend of <a href="/wiki/Classificatie" title="Classificatie">geclassificeerd</a> moeten worden. </p><p><a href="/wiki/Gradi%C3%ABnt_(wiskunde)" title="Gradiënt (wiskunde)"><i>Gradiënten</i></a> en <a href="/wiki/Cartesisch_co%C3%B6rdinatenstelsel" title="Cartesisch coördinatenstelsel">ordinatieassen</a> zijn de weergaven van reële, gemeten variabelen of van berekende variabelen: </p> <ul><li>combinaties van een of meer gemeten <a href="/wiki/Variabele_(onderzoek)" title="Variabele (onderzoek)">onafhankelijke en afhankelijke variabelen</a> of factoren. Deze worden in de gemeenschapsecologie <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">ecologische gradiënten</a> genoemd: waarnemingen van <a href="/wiki/Abiotische_factor" title="Abiotische factor">abiotische factoren</a> langs een <a href="/wiki/Gemeenschapsgradi%C3%ABnt" title="Gemeenschapsgradiënt">gemeenschapsgradiënt</a>.</li> <li>onderliggende variabelen, hypothetische assen, geabstraheerde variabelen, latente variabelen of <a href="/wiki/Eigenwaarde_(wiskunde)" title="Eigenwaarde (wiskunde)">eigenvectoren</a>. Deze worden in de gemeenschapsecologie <a href="/wiki/Gemeenschapsgradi%C3%ABnt" title="Gemeenschapsgradiënt">gemeenschapsgradiënten</a> genoemd.</li></ul> <p>Een <i><a href="/wiki/Respons" title="Respons">respons</a></i> of <i>responsie</i> zijn in dit verband de waargenomen <a href="/wiki/Waarde" title="Waarde">waarden</a> voor de afhankelijke variabele op grond van <a href="/wiki/Observatie" title="Observatie">waarnemingen (observaties)</a> of <a href="/wiki/Meten" title="Meten">metingen</a>. </p><p>De <a href="/wiki/Variabele_(onderzoek)" title="Variabele (onderzoek)">afhankelijke variabelen of responsvariabelen</a> zijn de variabelen voor de <a href="/wiki/Eigenschap" class="mw-disambig" title="Eigenschap">eigenschappen</a>, <a href="/wiki/Kwaliteit_(eigenschap)" title="Kwaliteit (eigenschap)">kwaliteiten</a> of kenmerken van de <a href="/wiki/Attribuut_(informatica)" title="Attribuut (informatica)">attributen</a>. Het gaat in de <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">ecologie</a> bijvoorbeeld om de af- of aanwezigheid van soorten en de mate daarvan, de biomassa, de afmetingen, de <a href="/wiki/Fenologie" title="Fenologie">fenologische</a> toestand. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Toepassing_in_de_ecologie">Toepassing in de ecologie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Toepassing in de ecologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Toepassing in de ecologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ordinatie wordt onder andere veelvuldig toegepast bij <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">ecologisch</a> <a href="/wiki/Levensgemeenschap" title="Levensgemeenschap">gemeenschapsonderzoek</a>, <i>community ecology</i>. <a href="/wiki/Object_(ding)" title="Object (ding)">Objecten</a>, de operationele eenheden die in de analyse beschreven of geclassificeerd moeten worden, zijn bijvoorbeeld <a href="/wiki/Vegetatieopname" title="Vegetatieopname">vegetatieopnamen</a>, vangsten in vallen, steekproefnamen of tellingen van de soorten op een bepaald moment of periode of over een reeks van tijdstippen en op een bepaalde of op meerdere te vergelijken plaatsen. Als deze gegevens in een <a href="/wiki/Matrix_(wiskunde)" title="Matrix (wiskunde)">matrix</a> gezet worden, vormen deze gewoonlijk een <a href="/wiki/IJle_matrix" title="IJle matrix">ijle matrix</a>, dat wil zeggen dat de matrix voor een groot deel bestaat uit <a href="/wiki/0_(getal)" title="0 (getal)">nullen</a>. </p><p>De afhankelijke variabelen bij ecologisch onderzoek zijn de waargenomen soorten. De waarde van de afhankelijke variabele per object is de <a href="/wiki/Respons" title="Respons">respons</a>, met andere woorden: de mate van aanwezigheid, de <a href="/wiki/Abundantie_(ecologie)" title="Abundantie (ecologie)">abundantie</a>, <a href="/wiki/Biomassa" title="Biomassa">biomassa</a> of de dichtheid van de soorten per opname of telling. Een gradiënt in het kader van de ordinatie kan zijn: </p> <ol><li>een <a href="/wiki/Gemeenschapsgradi%C3%ABnt" title="Gemeenschapsgradiënt">gemeenschapsgradiënt</a>, een systematische verloop in soortensamenstelling van de opnamen of tellingen; een hypothetische variabele die indirect wordt afgeleid uit de gegevens betreffende de soortensamenstellingen van de opnames.<br />berekende systematische verschillen in soortensamenstelling over een reeks van <a href="/wiki/Steekproef" title="Steekproef">monsters</a>, "onderliggende variabelen", hypothetische assen, geabstraheerde variabelen, <a href="/wiki/Eigenwaarde_(wiskunde)" title="Eigenwaarde (wiskunde)">latente variabelen</a>, of</li> <li>een <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">ecologische gradiënt</a>, een verloop in de waarden van de <a href="/wiki/Milieufactor" title="Milieufactor">milieufactoren</a>; deze kunnen worden gemeten of experimenteel worden beïnvloed;<br /><i>milieugradienten</i>; over een reeks van <a href="/wiki/Observatie" title="Observatie">veldwaarnemingen</a> aangetroffen geleidelijke veranderingen in de waarden van <a href="/wiki/Milieufactor" title="Milieufactor">milieufactoren</a>, bijvoorbeeld <a href="/wiki/Waterdiepte" title="Waterdiepte">waterdiepte</a>, hoogte boven zeeniveau, intensiteit van betreding, beschaduwing, of zelfs</li> <li>combinaties van een of meer gemeten <a href="/wiki/Variabele_(onderzoek)" title="Variabele (onderzoek)">experimentele variabelen, verklarende variabelen, onafhankelijke variabelen</a> of 'factoren'</li></ol> <p>Ordinatie kan zowel worden toegepast op de <a href="/wiki/Object_(ding)" title="Object (ding)">objecten</a> als op de <a href="/wiki/Attribuut_(informatica)" title="Attribuut (informatica)">attributen</a>. Bij een aantal ordinatiemethoden (zoals <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">hoofdcomponentenanalyse</a> en <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">correspondentieanalyse</a>) kan dit gelijktijdig gebeuren en kunnen de resultaten worden weergegeven in een biplot of een triplot. </p><p>De ordinatiescores van de objecten kunnen achteraf vergeleken worden met de waarden van gemeten verklarende variabelen, bijvoorbeeld door berekening van <a href="/wiki/Correlatieco%C3%ABffici%C3%ABnt" title="Correlatiecoëfficiënt">correlatiecoëfficiënten</a> of door <a href="/wiki/Regressieanalyse" title="Regressieanalyse">meervoudige lineaire regressie</a> van de ordinatie-as op de verklarende variabelen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Canonische_ordinatie">Canonische ordinatie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Canonische ordinatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Canonische ordinatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>"Canonische ordinatie" is een combinatie van ordinatie en multipele regressie. De canonische ordinatie-assen zijn dan een lineaire combinatie van verklarende variabelen en worden daaruit berekend door <a href="/wiki/Regressieanalyse#Meervoudige_lineaire_regressie" title="Regressieanalyse">multipele lineaire regressie</a>. Een voorbeeld is de <a href="/wiki/Correspondentieanalyse#Canonische_correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">canonische correspondentieanalyse</a> en <a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse">redundantieanalyse</a>, een variant van de <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">hoofdcomponentenanalyse</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gegevensverzameling">Gegevensverzameling</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: Gegevensverzameling" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: Gegevensverzameling"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Multivariate <a href="/wiki/Gegeven" title="Gegeven">gegevens</a> (data) bestaan uit <a href="/wiki/Observatie" title="Observatie">waarnemingen (observaties)</a> van een aantal afhankelijke variabelen, gemaakt op een verzameling van objecten: responsies. De term 'multivariaat' slaat op het grotere aantal variabelen. Over het algemeen worden ordinatiemethoden gebruikt om te relaties beschrijven tussen de responsies (de waarden voor de afhankelijke variabelen) en de onderliggende variabelen. De onderliggende variabelen zijn de verklarende variabelen en de factoren die de patronen in de responsies beïnvloeden. </p><p>In sommige gevallen is er bij de ruwe data op voorhand al een duidelijk onderscheid te maken tussen afhankelijke en onafhankelijke variabelen. Deze laatste kunnen dan gebruikt worden voor de <a href="/wiki/Multivariate_statistiek" title="Multivariate statistiek">statistische</a> verklaring van de gegevensstructuur. </p><p>In exploratief onderzoek ontbreken vaak de meetwaarden voor de onafhankelijke variabelen. In bijzondere gevallen zijn uit de literatuur gemiddelde of kenmerkende waarden bekend voor bepaalde variabelen, de zogenaamde indicatorwaarden voor bepaalde indicatorvariabelen. Ook deze kunnen weer gebruikt worden bij de analyse met behulp van <a href="/wiki/Multivariate_kalibratie" title="Multivariate kalibratie">multivariate kalibratie</a>. Deze techniek wordt met behulp van <a href="/wiki/Indicatorsoort" title="Indicatorsoort">indicatorsoorten</a> en met <a href="/wiki/Ellenberg-indicatorwaarde" title="Ellenberg-indicatorwaarde">ellenberg-indicatorwaarden</a> veel toegepast in het <a href="/wiki/Vegetatiekunde" title="Vegetatiekunde">vegetatiekundig</a> onderzoek. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Typen_variabelen">Typen variabelen</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Typen variabelen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Typen variabelen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De <a href="/wiki/Variabele" title="Variabele">variabelen</a> zijn onder te verdelen in verschillende typen, afhankelijk van de rol die ze hebben in de ordinatie: </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r56498116"><div class="treeview"> <li class="lastline emptyline"> <ul><li>de <a href="/wiki/Variabele_(onderzoek)" title="Variabele (onderzoek)">afhankelijke variabele of responsvariabele</a>: de gemeten variabele, voorspeld of geobserveerd door de onderzoeker. Van deze variabele wordt aangenomen dat hij wordt beïnvloed door de onafhankelijke variabelen.</li> <li>de <a href="/wiki/Variabele_(onderzoek)" title="Variabele (onderzoek)">onafhankelijke of externe variabele</a>: de variabele waarvan wordt aangenomen dat het een oorzaak weergeeft van de waarden van de responsvariabele: <ul><li>experimentele variabelen: door de onderzoeker gemanipuleerde of ingestelde variabelen,</li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> passieve variabelen of factoren: variabelen die invloed hebben op de responsies en kunnen worden vastgesteld of gemeten, maar niet experimenteel worden beïnvloed.</li></ul></li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> In sommige gevallen zijn indicatorvariabelen bekend voor verschillende attributen. In dat geval kunnen door middel van <a href="/wiki/Kalibreren" title="Kalibreren">kalibratie</a> waarden worden berekend voor de objecten. In de <a href="/wiki/Vegetatiekunde" title="Vegetatiekunde">vegetatiekunde</a> worden daarvoor indicatorsoorten en ellenberg-indicatorwaarden gebruikt.</li></ul> </li></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Transformaties">Transformaties</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Transformaties" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Transformaties"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het is bij sommige ordinatietechnieken nodig de variabelen eerst te <a href="/wiki/Transformatie_(wiskunde)" title="Transformatie (wiskunde)">transformeren</a>, afhankelijk van de gebruikte <a href="/wiki/Meetschaal_(niveau)" title="Meetschaal (niveau)">meetschaal</a>. </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r56498116"><div class="treeview"> <ul><li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline emptyline"> <ul><li><a href="/wiki/Meetschaal_(niveau)" title="Meetschaal (niveau)">Nominale</a> en <a href="/wiki/Meetschaal_(niveau)#Ordinale_schaal" title="Meetschaal (niveau)">ordinale variabelen</a> worden naar <a href="/wiki/Binair_talstelsel" title="Binair talstelsel">binaire</a>, nieuw gedeclareerde variabelen getransformeerd, zodat ermee kan worden gerekend.</li> <li>Circulaire variabelen moeten naar twee nieuwe variabelen worden omgezet.</li> <li><a href="/wiki/Eenheidsvector" title="Eenheidsvector">Normalisatie</a> van numerieke variabelen, wat de waarden herschaalt.</li> <li class="mw-empty-elt"></li><li class="lastline"> Bij numerieke variabelent is het echter ook mogelijk de <a href="/wiki/Dataset" title="Dataset">gegevensverzameling</a> te <a href="/wiki/Standaardisatie" title="Standaardisatie">standaardiseren</a>.</li></ul></li></ul> </div> <p>Voorbeelden van transformatie van een nominale, een circulaire en een numerieke variabele: </p> <dl><dt>Nominale variabelen</dt> <dd></dd></dl> <p>De nominale variabele <i>oogkleur</i> met de mogelijke waarden [bruin, blauw, groen] moet getransformeerd worden naar drie variabelen: </p> <ol><li><i>Oogkleur_bruin</i> met de waarden 0 of 1,</li> <li><i>Oogkleur_blauw</i> met de waarden 0 of 1,</li> <li><i>Oogkleur_groen</i> met de waarden 0 of 1. Let op: deze variabele is overbodig als de waarden [bruin, blauw, groen] elkaar uitsluiten.</li></ol> <dl><dt>Circulaire variabelen</dt> <dd></dd></dl> <p>De circulaire variabele <i>windrichting</i> met de waarden van [0° - 360°] kan getransformeerd worden naar twee variabelen: </p> <ul><li><i>Cos_Windrichting</i> met de waarde <a href="/wiki/Sinus_en_cosinus" title="Sinus en cosinus">cos</a>(<i>windrichting</i>) met waarden in het bereik [-1, 1]</li> <li><i>Sin_Windrichting</i> met de waarde <a href="/wiki/Sinus_en_cosinus" title="Sinus en cosinus">sin</a>(<i>windrichting</i>) met waarden in het bereik [-1, 1]</li></ul> <dl><dt>Numerieke variabelen</dt> <dd></dd></dl> <p>Een voorbeeld van een normalisatie van de waarnemingen is: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle x'=c\cdot {\frac {x-\min(x)}{\max(x)-\min(x)}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mi>x</mi> <mo>′</mo> </msup> <mo>=</mo> <mi>c</mi> <mo>⋅</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <mi>x</mi> <mo>−</mo> <mo movablelimits="true" form="prefix">min</mo> <mo stretchy="false">(</mo> <mi>x</mi> <mo stretchy="false">)</mo> </mrow> <mrow> <mo movablelimits="true" form="prefix">max</mo> <mo stretchy="false">(</mo> <mi>x</mi> <mo stretchy="false">)</mo> <mo>−</mo> <mo movablelimits="true" form="prefix">min</mo> <mo stretchy="false">(</mo> <mi>x</mi> <mo stretchy="false">)</mo> </mrow> </mfrac> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle x'=c\cdot {\frac {x-\min(x)}{\max(x)-\min(x)}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e8cf01538f4106d1abd66848130f982a1f4cdbfb" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.671ex; width:25.954ex; height:6.509ex;" alt="{\displaystyle x'=c\cdot {\frac {x-\min(x)}{\max(x)-\min(x)}}}"></span><br />Dit geeft voor <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle c=1}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>c</mi> <mo>=</mo> <mn>1</mn> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle c=1}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/3e3467f9e219a5ea38a30da5c3a02c2c23f61a79" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:5.268ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle c=1}"></span> waarden in het bereik [0, 1].</dd></dl> <p>Standaardisatie naar <a href="/wiki/Z-score" title="Z-score"><i>Z</i>-scores</a>, zodat het gemiddelde 0 is en de variantie 1: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle Z={\frac {X-{\bar {X}}}{s}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>Z</mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <mi>X</mi> <mo>−</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>X</mi> <mo stretchy="false">¯</mo> </mover> </mrow> </mrow> </mrow> <mi>s</mi> </mfrac> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle Z={\frac {X-{\bar {X}}}{s}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/87d7db40df5884161629a1c1543ccff90d76426a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -1.838ex; width:12.415ex; height:5.676ex;" alt="{\displaystyle Z={\frac {X-{\bar {X}}}{s}}}"></span></dd></dl> <p>met <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle X}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>X</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle X}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/68baa052181f707c662844a465bfeeb135e82bab" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.98ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle X}"></span> de waargenomen waarde, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\bar {X}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>X</mi> <mo stretchy="false">¯</mo> </mover> </mrow> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\bar {X}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/90b968141b314f4de17f5e63f18dcdc126352bac" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.98ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle {\bar {X}}}"></span> het <a href="/wiki/Rekenkundig_gemiddelde" title="Rekenkundig gemiddelde">gemiddelde</a> en <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle s}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>s</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle s}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/01d131dfd7673938b947072a13a9744fe997e632" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.09ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle s}"></span> de <a href="/wiki/Standaardafwijking" title="Standaardafwijking">standaardafwijking</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Distantie_en_similariteit,_verschil_en_overeenkomst"><span id="Distantie_en_similariteit.2C_verschil_en_overeenkomst"></span>Distantie en similariteit, verschil en overeenkomst</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Distantie en similariteit, verschil en overeenkomst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Distantie en similariteit, verschil en overeenkomst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Distantie_en_similariteit" title="Distantie en similariteit">Distantie en similariteit</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Objecten kunnen overeenkomen of verschillen van elkaar op grond van de waarden van de responsvariabelen. Op grond van de onderlinge verschillen: distanties, dissimilariteit en afstanden tussen de objecten kunnen deze door ordinatie in een meerdimensionale ruimte worden geplaatst of worden <a href="/wiki/Clusteranalyse" title="Clusteranalyse">geclusterd</a>.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> De onderlinge afstanden kunnen met verschillende distantiematen worden aangegeven, zoals <a href="/wiki/Afstand_(wiskunde)" title="Afstand (wiskunde)">euclidische afstand</a>, <a href="/wiki/Chi-kwadraatverdeling" title="Chi-kwadraatverdeling">chikwadraat-afstand</a> en verschillende <a href="/wiki/Correlatie" title="Correlatie">correlatiematen</a>. </p><p>Sommige ordinatietechnieken, zoals <a href="/wiki/Nonmetric_multidimensional_scaling" title="Nonmetric multidimensional scaling">nonmetric multidimensional scaling NMDS</a> hebben een maat nodig voor de distantie. Door het berekenen van de distanties tussen de objecten gaat de informatie van de variabelen verloren. Methoden gebaseerd op afstand geven niet simultaan de scores voor de objecten en de attributen, in tegenstelling tot eigenanalysemethoden. </p><p>In bijvoorbeeld de ecologie en de psychologie zijn een zeer groot aantal andere maten voor distantie of voor overeenkomst in omloop. Maten voor overeenkomst kunnen vaak eenvoudig worden omgerekend in maten voor verschil, en omgekeerd. Objecten met overeenkomstige waarden voor de attributen krijgen in een ordinatie waarden op de ordinatie-assen die vlak bij elkaar liggen, maar als de verschillen groter zijn komen de objecten verder bij elkaar vandaan te liggen. </p><p>De eigenanalysemethoden kunnen ordinatieassen voor de objecten en de attributen simultaan berekenen zonder de tussenstap van het vooraf berekenen van distanties. Toch blijken deze methoden indirect verband te houden met distanties, zoals de euclidische afstand bij de hoofdcomponentenanalyse of chi-kwadraatafstand bij de correspondentieanalyse. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Responsmodellen">Responsmodellen</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: Responsmodellen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: Responsmodellen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <dl><dd><table class="toccolours vatop"> <tbody><tr> <td colspan="2" style="text-align:center;"><b>Lineair responsiemodel en responsiemodel voor de normale verdeling in de ecologie</b> </td></tr> <tr> <td colspan="2"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Lineair_Unimodaal.PNG" class="mw-file-description" title="Lineair Unimodaal.PNG"><img alt="Lineair Unimodaal.PNG" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/Lineair_Unimodaal.PNG" decoding="async" width="732" height="290" class="mw-file-element" data-file-width="732" data-file-height="290" /></a></span> </td></tr> <tr> <td width="50%">Lineair responsiemodel, met <ul><li>gradiënt = onafhankelijk variabele</li> <li>respons = afhankelijk variabele</li></ul> </td> <td width="50%">Responsiemodel voor normale verdeling <ul><li>Opt. = optimum, optimale waarde, hier: 3,0</li> <li>Ampl. = amplitude, maximale respons, hier: 10</li> <li>Tol. = tolerantie, hier: 0,1</li></ul> </td></tr></tbody></table></dd></dl> <p>Afhankelijk van het toepassingsgebied moet er een verwacht <a href="/wiki/Oorzakelijkheid" title="Oorzakelijkheid">verband</a> worden geformuleerd tussen de ordinatieas en de respons. Niet altijd mag een <a href="/wiki/Lineaire_functie" title="Lineaire functie">lineair verband</a> worden verwacht tussen de onafhankelijke variabele en de responsvariabele. </p><p>Het unimodale model stelt dat responsiefuncties van attributen (dat wil zeggen het verband tussen de responsies als functie van positie langs een ordinatiegradiënt) <a href="/wiki/Modus_(statistiek)" title="Modus (statistiek)">unimodaal of eentoppig</a> is (<a href="/wiki/Gaussische_functie" title="Gaussische functie">gaussische functie</a>). Een dergelijk model wordt door drie waarden vastgelegd: </p> <ol><li>het <a href="/wiki/Optimum" title="Optimum">optimum</a> (Opt.), de ligging van de top, hier bij 3,0</li> <li>de tolerantie (Tol), de breedte van de curve, soms <a href="/wiki/Standaardafwijking" title="Standaardafwijking">standaard deviatie</a> (sd) genoemd; hier 0,1</li> <li>de amplitude (Ampl.), de hoogte van de curve, hier 10</li></ol> <div style="clear:right;"></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eigenanalyse">Eigenanalyse</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: Eigenanalyse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: Eigenanalyse"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het bepalen van <a href="/wiki/Eigenwaarde_(wiskunde)" title="Eigenwaarde (wiskunde)">eigenwaarden</a> staat centraal in de <a href="/wiki/Lineaire_algebra" title="Lineaire algebra">lineaire algebra</a>. De <a href="/wiki/Singulierewaardenontbinding" title="Singulierewaardenontbinding">singulierewaardenontbinding</a> is een techniek die leidt tot een lineaire reductie in <a href="/wiki/Dimensie_(algemeen)" title="Dimensie (algemeen)">dimensionaliteit</a>. Eigenanalyse kan worden uitgevoerd op een vierkante, symmetrische distantiematrix, of direct op de gegevensmatrix. Er is een unieke oplossing ongeacht de volgorde van de gegevens. Bij grote matrices vereist eigenanalyse een iteratieve aanpak voor benadering van het antwoord. </p><p>De ordinatie-assen zijn de eigenvectoren, die bestaan uit de scores voor de objecten en voor de attributen. Door orthogonalisatie zijn deze ordinatie-assen ongecorreleerd. </p><p>De eigenwaarden, die met een eigenvector samenhangen, vormen een maat voor de sterkte van de as. Ze hebben wiskundige betekenis, die kan helpen bij de interpretatie. In de hoofdcomponentenanalyse en redundantie-analyse zijn eigenwaarden de 'verklaarde <a href="/wiki/Variantie" title="Variantie">variantie</a>', bij correspondentieanalyse en verwante methoden zijn eigenwaarden 'verklaarde inertia'. De eerste as heeft de hoogste eigenwaarde, de volgende assen hebben een steeds lagere eigenwaarde. </p><p>Eigenanalyse-methoden pogen zo getrouw mogelijk attributen langs assen (gradiënten) te plaatsen. Sommige op eigenanalyse gebaseerde ordinatiemethoden zijn bijzondere gevallen van op distanties gebaseerde methoden, waar de distantie is gebaseerd op de <a href="/wiki/Afstand_(wiskunde)" title="Afstand (wiskunde)">euclidische afstand</a> of op de chi-kwadraat afstand. </p><p>Objecten en attributen worden gelijktijdig geordineerd, dus kunnen in hetzelfde ordinogram of biplot worden weergegeven. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Indirecte_of_directe,_canonische_ordinatie"><span id="Indirecte_of_directe.2C_canonische_ordinatie"></span>Indirecte of directe, canonische ordinatie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Indirecte of directe, canonische ordinatie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Indirecte of directe, canonische ordinatie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Men spreekt van indirecte ordinatie of ongebonden gradiëntanalyse als bij de ordinatie geen verklarende variabelen zijn betrokken. De gradiënten worden berekend uit de gegevensmatrix (tabel) met de onderlinge verschillen tussen de objecten (distantiematrix), of als latente variabelen uit de gegevens van de responsvariabelen. Veel gebruikte indirecte ordinatiemethoden zijn hoofdcomponentenanalyse (PCA), correspondentieanalyse (CA) en detrended correspondence analysis (DCA). </p><p>Men spreekt van directe ordinatie, gebonden gradiëntanalyse of van canonische ordinatie, <i>constrained ordination</i>, als de gradiënten bestaan uit combinaties van verklarende variabelen. De gradiënten worden berekend uit de gegevensmatrix van de objecten en responsvariabelen en door regressie uit de verklarende variabelen. Hiervoor is ook een gegevensmatrix van de objecten en de verklarende variabelen nodig. De in de <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">ecologie</a> meest gebruikte directe ordinatiemethoden zijn de redundantieanalyse (RDA) en vooral de canonische correspondentieanalyse (CCA). </p><p>In partiële ordinatie worden de effecten van bepaalde verklarende variabelen, de <a href="/wiki/Covariabele" title="Covariabele">covariabelen</a>, door middel van partiële regressie geëlimineerd. Partiële ordinatie kan zowel worden toegepast bij de indirecte als bij de directe ordinatie. Een reden kan zijn dat men niet geïnteresseerd is in deze variabele af dat het effect reeds bekend is. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Overzicht_van_methoden">Overzicht van methoden</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Overzicht van methoden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Overzicht van methoden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable" style="background-color:aliceblue;font-size:90%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0"> <caption><div style="line-height:135%;background-color:dimgray;border:solid thin transparent;border-radius:8px;color:white;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><span style="letter-spacing:2.0pt;"><span style="font-variant: small-caps;">Overzicht van analysemethoden en variabelen</span></span></div> </caption> <caption><div style="line-height:135%;background-color:darkgray;border:solid thin transparent;border-radius:8px;color:white;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;">en de plaats van ordinatiemethoden</div> </caption> <tbody><tr align="center"> <td style="background:#ffdddd" colspan="2"><b>responsvariabelen, <br /> afhankelijke variabelen</b> </td> <td style="background:#ddffdd" colspan="2">geen <b>covariabelen</b> </td> <td style="background:#ddffdd" colspan="2">≥ 1 <b>covariabele</b> </td></tr> <tr style="background:#ddffdd"> <td style="background:#ffdddd" align="center">aantal </td> <td style="background:#ffdddd" align="center">responsiemodel </td> <td align="center">geen <b>verklarende <br /> variabelen</b> </td> <td align="center">≥ 1 <b>verklarende <br /> variabele</b> </td> <td align="center">geen <b>verklarende <br /> variabele</b> </td> <td align="center">≥ 1 <b>verklarende <br /> variabelen</b> </td></tr> <tr> <td align="center" bgcolor="lightgrey" colspan="1" rowspan="3">1 responsvariabele <br /> (univariaat) </td> <td align="center" bgcolor="lightgrey">onbekend </td> <td colspan="1" rowspan="3">samenvatting van de <br /> <a href="/wiki/Kansverdeling" title="Kansverdeling">verdeling</a> <br /> (<a href="/wiki/Kengetal_(statistiek)" title="Kengetal (statistiek)">kengetallen</a>) </td> <td><a href="/wiki/Regressieanalyse" title="Regressieanalyse">regressie</a> </td> <td align="center" colspan="2" rowspan="3">partiële regressie </td></tr> <tr> <td align="center" bgcolor="lightgrey">lineair </td> <td>lineaire regressie, <br /> GLM, <br /> GAM </td></tr> <tr> <td align="center" bgcolor="lightgrey">unimodaal </td> <td>niet-lineaire regressie, <br /> GLM, <br /> GAM </td></tr> <tr> <td align="center" colspan="1" rowspan="4" bgcolor="lightgrey">veel <br /> responsvariabelen <br /> (multivariaat) </td> <td align="center" bgcolor="lightgrey">onbekend </td> <td><a href="/wiki/Clusteranalyse" title="Clusteranalyse">clusteranalyse</a>, <br /> <b>NMDS</b> </td> <td><a href="/wiki/Discriminantanalyse" title="Discriminantanalyse">discriminantanalyse</a> </td> <td align="center" colspan="2" rowspan="1">- </td></tr> <tr> <td align="center" bgcolor="lightgrey">lineair </td> <td><a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse"><b>PCA</b></a> </td> <td><a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse"><b>RDA</b></a> </td> <td><b>partiële PCA</b> </td> <td><b>partiële RDA</b> </td></tr> <tr> <td align="center" bgcolor="lightgrey">unimodaal </td> <td><a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse"><b>CA</b></a>, <br /> <b>DCA</b> </td> <td><a href="/wiki/Gewogen_gemiddelde" title="Gewogen gemiddelde"><b>WA</b></a>, <br /> <a href="/wiki/Canonische_correspondentieanalyse" class="mw-redirect" title="Canonische correspondentieanalyse"><b>CCA</b></a>, <br /> <b>DCCA</b> </td> <td><b>partiële CA, <br /> partiële DCA</b> </td> <td><b>partiële CCA <br /> partiële DCCA</b> </td></tr> <tr> <td align="center" bgcolor="lightgrey">+ indicatorvariabelen </td> <td><a href="/wiki/Gewogen_gemiddelde" title="Gewogen gemiddelde"><b>WA</b></a>, <a href="/wiki/Kalibreren" title="Kalibreren">kalibratie</a>, <br /> <a href="/wiki/Multivariate_kalibratie" title="Multivariate kalibratie">multivariate kalibratie</a> </td> <td align="center" colspan="3" rowspan="1">- </td></tr></tbody></table> <div style="clear:both;"></div> <p>De te kiezen analysemethode hangt in de eerste plaats af van de te analyseren afhankelijke variabele: van het aantal, maar ook van het te verwachten verband met de onderliggende, verklarende variabelen. Dat kan onbekend zijn, er kan een lineair (monotoon) verband verwacht worden of een optimimcurve (Gaussische kromme). </p><p>Samenhangend met de onderzoeksopzet is daarnaast de aanwezigheid van verklarende variabelen van grote invloed op de te gebruiken analysemethode. De verklarende factoren, waarvan men weet dat ze invloed hebben op de onderzoeksresultaten, maar waarin men verder niet geïnteresseerd is moeten constant gehouden worden, of als <a href="/wiki/Covariabele" title="Covariabele">covariabele</a> behandeld worden waardoor hun effect kan worden weggerekend. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Eigenschappen_van_de_technieken">Eigenschappen van de technieken</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Eigenschappen van de technieken" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Eigenschappen van de technieken"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable sortable vatop" style="background-color:aliceblue;font-size:85%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0"> <caption><div style="line-height:135%;background-color:dimgray;border:solid thin transparent;border-radius:8px;color:white;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><span style="letter-spacing:5.0pt;"><span style="font-variant: small-caps;">Eigenschappen van ordinatiemethoden</span></span></div> </caption> <tbody><tr style="background:lightcyan"> <th><a href="/wiki/Acroniem" title="Acroniem">Acroniem</a> </th> <th>Naam </th> <th>Methode </th> <th><a href="/wiki/Distantie_en_similariteit" title="Distantie en similariteit">Distantiemaat</a> </th> <th>Onderliggend<br />model </th> <th>Ordinatie-<br />assen </th> <th>Vervorming<br />2<sup>de</sup> as </th> <th class="unsortable">Opmerking </th></tr> <tr> <td rowspan="3"><b>PO</b> </td> <td><a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie"><b>P</b>olaire <b>o</b>rdinatie</a> </td> <td rowspan="7">distantie </td> <td rowspan="7">expliciet </td> <td rowspan="7">onbekend </td> <td rowspan="13">indirect </td> <td rowspan="7">onbekend </td> <td rowspan="3">bijzonder geval:<br />→ PCO </td></tr> <tr> <td>Bray-Curtis Ordination </td></tr> <tr> <td>Wisconsin Ordination </td></tr> <tr> <td rowspan="2"><b>PCoA</b> </td> <td><b>P</b>rincipal <b>Co</b>ordinates <b>A</b>nalysis </td> <td rowspan="15"> </td></tr> <tr> <td><i>Metric Multidimensional Scaling</i> </td></tr> <tr> <td rowspan="2"><b>NMDS</b> </td> <td><b>N</b>onmetric <b>M</b>ulti<b>D</b>imensional <b>S</b>caling </td></tr> <tr> <td><i>Multidimensional Scaling</i> </td></tr> <tr> <td rowspan="2"><b>PCA</b> </td> <td><b>P</b>rincipal <b>C</b>omponent <b>A</b>nalysis </td> <td rowspan="11"><a href="/wiki/Eigenwaarde_(wiskunde)" title="Eigenwaarde (wiskunde)">eigenwaarde</a> </td> <td rowspan="2">impliciet,<br /><a href="/wiki/Afstand_(wiskunde)" title="Afstand (wiskunde)">euclidische afstand</a> </td> <td rowspan="2">monotoon lineair </td> <td rowspan="2">hoefijzer </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">Hoofdcomponentenanalyse</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="3"><b>CA</b> </td> <td><b>C</b>orrespondence <b>A</b>nalysis </td> <td rowspan="4">impliciet,<br /><a href="/wiki/Chi-kwadraatverdeling" title="Chi-kwadraatverdeling">chi-kwadraat afstand</a> </td> <td rowspan="4">unimodaal </td> <td rowspan="3">boog </td></tr> <tr> <td>Reciprocal Averaging </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Correspondentieanalyse</a> </td></tr> <tr> <td><b>DCA</b> </td> <td><a href="/wiki/Detrended_correspondence_analysis" title="Detrended correspondence analysis">Detrended correspondence analysis</a> </td> <td>detrended </td></tr> <tr> <td rowspan="2"><b>RDA</b> </td> <td><b>R</b>e<b>d</b>undancy <b>A</b>nalysis </td> <td rowspan="2">impliciet,<br />euclidische afstand </td> <td rowspan="2">monotoon lineair </td> <td rowspan="6">direct, canonisch </td> <td rowspan="4">onbekend </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse">Redundantieanalyse</a> </td></tr> <tr> <td rowspan="2"><b>CCA</b> </td> <td><b>C</b>anonical <b>C</b>orrespondence <b>A</b>nalysis </td> <td rowspan="3">impliciet,<br />chi-kwadraat afstand </td> <td rowspan="3">unimodaal </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Correspondentieanalyse#Canonische_correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Canonische correspondentieanalyse</a> </td></tr> <tr> <td><b>DCCA</b> </td> <td><b>D</b>etrended <b>C</b>anonical <b>C</b>orrespondence <b>A</b>nalysis </td> <td>detrended </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gewogen_gemiddelden,_WA"><span id="Gewogen_gemiddelden.2C_WA"></span>Gewogen gemiddelden, WA</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Gewogen gemiddelden, WA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Gewogen gemiddelden, WA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het ordenen of rangschikken van objecten volgens de waarden van gemeten onafhankelijke (verklarende) variabelen valt onder de informele methoden. Voor de attributen kunnen <a href="/wiki/Gewogen_gemiddelde" title="Gewogen gemiddelde">gewogen gemiddelden</a> <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\bar {x}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>x</mi> <mo stretchy="false">¯</mo> </mover> </mrow> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\bar {x}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/466e03e1c9533b4dab1b9949dad393883f385d80" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.33ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle {\bar {x}}}"></span> worden berekend aan de hand van: </p> <ul><li>de waarden <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {x}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>x</mi> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {x}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/5cb8cd0cfa94e69432c076ca30c3bd6facaabb93" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.33ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle {x}}"></span> van een verklarende variabele voor de objecten</li> <li>de waarden <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {g}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>g</mi> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {g}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bc3ed300892cc9a4d7d0d4fc6852923fc2640657" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:1.116ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle {g}}"></span> van de afhankelijk variabelen voor de objecten, die daarbij als gewicht dienen (deze mogen niet negatief zijn)</li></ul> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\bar {x}}={\sum _{i=1}^{n}{g_{i}x_{i}} \over \sum _{i=1}^{n}{g_{i}}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>x</mi> <mo stretchy="false">¯</mo> </mover> </mrow> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <munderover> <mo>∑</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> <mo>=</mo> <mn>1</mn> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>n</mi> </mrow> </munderover> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> </msub> <msub> <mi>x</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> </msub> </mrow> </mrow> <mrow> <munderover> <mo>∑</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> <mo>=</mo> <mn>1</mn> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>n</mi> </mrow> </munderover> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> </msub> </mrow> </mrow> </mfrac> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\bar {x}}={\sum _{i=1}^{n}{g_{i}x_{i}} \over \sum _{i=1}^{n}{g_{i}}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/cf4ee0104cfe3078e527b8bb72e00931b04c1c03" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.838ex; width:15.043ex; height:6.843ex;" alt="{\displaystyle {\bar {x}}={\sum _{i=1}^{n}{g_{i}x_{i}} \over \sum _{i=1}^{n}{g_{i}}}}"></span></dd></dl> <p>Deze methode is in de ecologie bekend geworden onder de naam <i>Weighted Averaging</i> (WA). Door deze eenvoudige methode kan in de ecologie op snelle wijze goed communiceerbare resultaten worden verkregen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Op_distanties_gebaseerde_methoden">Op distanties gebaseerde methoden</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Op distanties gebaseerde methoden" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Op distanties gebaseerde methoden"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Een aantal ordinatietechnieken gebruiken een vooraf berekende matrix met distanties.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Polaire_ordinatie,_PO"><span id="Polaire_ordinatie.2C_PO"></span>Polaire ordinatie, PO</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Polaire ordinatie, PO" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Polaire ordinatie, PO"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie">Polaire ordinatie</a>, <i>Bray-Curtis ordinatie</i> of <i>Wisconsin ordinatie</i> is een eenvoudigste techniek om de ordinatie te visualiseren, en kan eventueel met de hand worden uitgevoerd. PO wordt uitgevoerd op grond van een matrix met distanties tussen de objecten. De ordinatie begint met de keuze van twee objecten met een grote onderlinge distantie voor de eerste ordinatie-as. De plaats van de overige objecten op deze as wordt berekend met de distanties ten opzichte van beide eindpunten. Op deze as worden twee bij elkaar liggende objecten met desondanks grote distantie gezocht voor de volgende as. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Principal_coordinates_analysis,_PCoA"><span id="Principal_coordinates_analysis.2C_PCoA"></span>Principal coordinates analysis, PCoA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Principal coordinates analysis, PCoA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Principal coordinates analysis, PCoA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Principal coordinates analysis, acroniem PCoA, vroeger ook <i>metric multidimensional scaling</i>, maximaliseert de lineaire correlatie tussen afstandsmaten en afstand tussen de punten in de ordinatie. Als men alleen beschikt over een <a href="/wiki/Distantie_en_similariteit#Distantiematrix" title="Distantie en similariteit">distantiematrix</a> of een similariteitsmatrix is dit een geschikte methode. Het onderliggende is dat er een vast aantal gradiënten is. Meestal worden er 2 of 3 assen geselecteerd. De methode maximaliseert de lineaire correlatie tussen de afstanden in de distantie matrix en de afstanden in een ruimte met een lage dimensie. Als de euclidische afstand als distantie wordt gekozen, dan is PCoA gelijk aan PCA. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Nonmetric_multidimensional_scaling,_NMDS"><span id="Nonmetric_multidimensional_scaling.2C_NMDS"></span>Nonmetric multidimensional scaling, NMDS</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Nonmetric multidimensional scaling, NMDS" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Nonmetric multidimensional scaling, NMDS"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Nonmetric_multidimensional_scaling" title="Nonmetric multidimensional scaling">Nonmetric multidimensional scaling</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p><i>Nonmetric multidimensional scaling</i> (NMDS) heet soms <i>multidimensional scaling</i> (MDS), hoewel deze term eigenlijk gebruikt wordt voor PCoA. Als men alleen beschikt over een distantiematrix of een similariteitsmatrix is dit een geschikte methode. Het onderliggende model is dat er een vast aantal van gradiënten is. NMDS maximaliseert rangordecorrelatie tussen afstandsmaten en afstand in de ordinatieruimte. Punten worden zodanig verplaatst dat de "stress" geminimaliseerd wordt. Stress is een maat voor de discrepantie tussen de twee attributen (soorten) afstand. Vooraf wordt het aantal dimensies opgeven. Dit kan op grond van een grafiek van de stress als functie van het aantal assen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Indirecte_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse"><span id="Indirecte_gradi.C3.ABntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse"></span>Indirecte gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: Indirecte gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: Indirecte gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De belangrijkste methoden voor indirecte gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse zijn: hoofdcomponentenanalyse en correspondentieanalyse.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Hoofdcomponentenanalyse,_PCA"><span id="Hoofdcomponentenanalyse.2C_PCA"></span>Hoofdcomponentenanalyse, PCA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Hoofdcomponentenanalyse, PCA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Hoofdcomponentenanalyse, PCA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">Hoofdcomponentenanalyse</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Hoofdcomponentenanalyse is relatief objectief en biedt een redelijke, maar grove indicatie van relaties. Het is de eenvoudigste en oudste eigenanalyse-gebaseerde methode. Het is voor veel doeleinden gebruikt, ook als een ordinatie-methode. Hoofdcomponentenanalyse was een van de eerste op ecologische gegevens toegepast ordinatiemethoden.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Wiskundig is hoofdcomponentenanalyse een eigenanalyse. Meetkundig is PCA een starre rotatie van de oorspronkelijke gegevensmatrix, en kan gedefinieerd worden als een projectie van de objecten (monsters) op een nieuwe set van assen, zodanig dat de maximale variantie wordt "geëxtraheerd", dat wil zeggen: geprojecteerd of langs de eerste as; het maximale verschil met niet-gecorreleerde as 1 is geprojecteerd op de tweede as; de maximale variatie ongecorreleerd met de eerste en tweede as is geprojecteerd op de derde as, en zo verder. Zo wordt er een hoog-dimensionale ruimte geproduceerd, waarbij de afstanden tussen de objecten hun euclidische afstand wordt. </p><p>De eerste ordinatieas kan men zich voorstellen als een regressielijn in de n-dimensionale ruimte van attributen (soorten) en/of monsterpunten, waarbij de afstand tussen elk der punten en de lijn zo klein mogelijk is (kleinste kwadraten methode, lineaire regressie). De tweede en volgende PCA-assen worden op dezelfde wijze berekend als de eerste, waarbij echter een stap is ingebouwd waardoor de as ongecorreleerd wordt gemaakt aan de voor-gaande as(sen): zodat de loodrechte afstand van elk object naar de ordinatie assen tot een minimum wordt beperkt. De assen zijn lineaire combinaties van variabelen (attributen). De gewichten staan bekend als 'coëfficiënten' of 'lading'. </p><p>De eigenvalues vertegenwoordigen de door elke as "geëxtraheerde variantie" of "verklaarde variantie". De som van de eigenvalues zal de som van de variantie van alle variabelen. </p><p>In de meeste toepassingen van hoofdcomponentenanalyse worden variabelen vaak gemeten in verschillende eenheden. De gegevens worden dan gestandaardiseerd, met gemiddelde van nul en variantie-eenheid (hoofdcomponentenanalyse met een correlatiematrix). De variabelen kunnen negatieve waarden aannemen. Indien uitgevoerd op een correlatiematrix is de som van de eigenvalues gelijk aan het aantal variabelen. Indien uitgevoerd op een <a href="/wiki/Covariantiematrix" title="Covariantiematrix">covariantiematrix</a> zal de som van de eigenvalues gelijk aan de som van de <a href="/wiki/Variantie" title="Variantie">varianties</a> van alle attributen. </p> <table class="wikitable" style="background-color:aliceblue;text-align:center;font-size:90%;line-height:120%;border:dotted thin dimgray;border-radius:8px;" cellspacing="0" align="right"> <caption><div style="line-height:135%;background-color:dimgray;border:solid thin transparent;border-radius:8px;color:white;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><span style="letter-spacing:2.0pt;"><span style="font-variant: small-caps;">Tabel met geïdealiseerde ecologische gradiënt</span></span></div> </caption> <caption><div style="line-height:135%;background-color:darkgray;border:solid thin transparent;border-radius:8px;color:white;padding-left:0.2em;padding-right:0.2em;padding-top:0.1em;padding-bottom:0.1em;"><span class="nowrap">één verklarende variabele en equidistante monsterpunten</span></div> </caption> <tbody><tr> <th rowspan="2"><a href="/wiki/Soort" title="Soort">soort</a> nr.<br />↓ </th> <th colspan="10">↙ <a href="/wiki/Steekproef" title="Steekproef">monsterpunt</a> nr. ↘ </th></tr> <tr> <th>01</th> <th>02</th> <th>03</th> <th>04</th> <th>05</th> <th>06</th> <th>07</th> <th>08</th> <th>09</th> <th>10 </th></tr> <tr> <th><i>Spec 01</i> </th> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 02</i> </th> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 03</i> </th> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 04</i> </th> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 05</i> </th> <td>.</td> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 06</i> </th> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>.</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 07</i> </th> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1</td> <td>. </td></tr> <tr> <th><i>Spec 08</i> </th> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3</td> <td>1 </td></tr> <tr> <th><i>Spec 09</i> </th> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5</td> <td>3 </td></tr> <tr> <th><i>Spec 10</i> </th> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>.</td> <td>1</td> <td>3</td> <td>5 </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/Milieufactor" title="Milieufactor">milieufactor</a> ↓ </th> <td colspan="10"> </td></tr> <tr> <th><i>Var 01</i> </th> <td>20</td> <td>19</td> <td>18</td> <td>17</td> <td>16</td> <td>15</td> <td>14</td> <td>13</td> <td>12</td> <td>11 </td></tr> <tr> <th colspan="11"> </th></tr> <tr> <td colspan="11" style="text-align:center"> <table> <tbody><tr> <td><b><a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">Hoofdcomponentenanalyse</a></b> voor monsters op een <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">ecologische gradiënt</a> <br /> met <i>hoefijzereffect</i>. </td></tr></tbody></table> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r57819759">body.skin-minerva .mw-parser-output div.mw-graph{min-width:auto!important;max-width:100%;overflow:auto}</style><p>Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden. </p> </td></tr> <tr> <td colspan="11" style="text-align:center"> <table> <tbody><tr> <td><b><a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Correspondentieanalyse</a></b> met <i>boogvorming</i> van ecologische gradiënt <br /> en <i>compressie aan de uiteinden</i> van de eerste as. </td></tr></tbody></table> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r57819759"><p>Vanwege een beveiligingsprobleem met de MediaWiki Graph-software is het momenteel niet mogelijk deze grafiek weer te geven. Zodra de software is bijgewerkt zal de grafiek vanzelf weer zichtbaar worden. </p> </td></tr></tbody></table> <p>Hoofdcomponentenanalyse is een methode die gebaseerd is op een lineair responsie model van de attributen. In de ecologie werkt deze benadering alleen als een beperkt traject van de <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">milieugradiënten</a> (de verklarende variabele) wordt bekeken. Als hoofdcomponentenanalyse wordt toegepast op gegevens van uiteenlopende milieus (dus van lange milieugradiënten), treedt het hoefijzereffect op. Dit komt doordat hoofdcomponentenanalyse is gebaseerd op een lineair responsmodel. Voor de analyse van vegetatiegegevens is dit een serieus probleem. Dit wordt veroorzaakt door de curvilineariteit (kromlijnig verband) van attributen (soorten) langs gradiënten, vooral bij lange milieugradiënten (dat wil zeggen: een matig tot hoge beta-diversiteit). In dergelijke gevallen is correspondentieanalyse een betere benadering. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Correspondentieanalyse,_CA,_RA"><span id="Correspondentieanalyse.2C_CA.2C_RA"></span>Correspondentieanalyse, CA, RA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Correspondentieanalyse, CA, RA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Correspondentieanalyse, CA, RA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="hatnote" style="margin-bottom:0.5em; padding:0.5em 0 0.5em 1.6em; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Zie <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Correspondentieanalyse</a> voor het hoofdartikel over dit onderwerp.</i></div> <p>Correspondentieanalyse is een methode voor ordinatie en kwantitatieve analyse van de gegevens van <a href="/wiki/Levensgemeenschap" title="Levensgemeenschap">levensgemeenschappen</a>. Correspondentieanalyse (<a href="/wiki/Acroniem" title="Acroniem">acroniem</a> <b>CA</b>, ook wel <i>Reciprocal Averaging</i>, acronym <i>RA</i> of <i>Two-way weighted averaging</i>) kan worden beschreven in termen van chi-kwadraat afstanden, op dezelfde manier waarop hoofdcomponentenanalyse kan worden beschreven in termen van <a href="/wiki/Afstand_(wiskunde)" title="Afstand (wiskunde)">euclidische afstanden</a>.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><i>Reciprocal Averaging</i> (wederzijdse middeling) betekent dat scores van de objecten worden berekend als een <a href="/wiki/Gewogen_gemiddelde" title="Gewogen gemiddelde">gewogen gemiddelde</a> van de scores van de responsvariabelen (attributen) en van de scores van de responsvariabelen worden berekend als een gewogen gemiddelde van de (<a href="/wiki/Eenheidsvector" title="Eenheidsvector">gestandaardiseerde</a>) scores van de objecten. De iteraties worden voortgezet totdat er geen verandering meer optreedt. De methode is een <a href="/wiki/Heuristiek" title="Heuristiek">heuristische</a> benadering van een ordinatie die op een eentoppig gaussisch responsmodel is gebaseerd.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Er zijn een aantal verschillende algoritmen voor CA. De <a href="/wiki/Eigenwaarde_(wiskunde)" title="Eigenwaarde (wiskunde)">eigenwaarde</a> van een as is gelijk de <a href="/wiki/Correlatieco%C3%ABffici%C3%ABnt" title="Correlatiecoëfficiënt">correlatiecoëfficiënt</a> tussen scores van de attributen en de scores voor de steekproeven. </p><p>Correspondentieanalyse heeft twee problemen bij analyse van gegevens van <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">ecologische gradiënten</a> (zie tabel): </p> <ol><li>Als eerste probleem is er het "boogeffect": de tweede ordinatie-as kan een kwadratische vervorming zijn van de eerste as. Het boogeffect wordt ook veroorzaakt door unimodale verdeling langs gradiënten. Omdat de uiteinden van de gradiënt niet zijn ingebogen is het boogeffect niet zo ernstig als het "hoefijzereffect" bij de <i>hoofdcomponentenanalyse</i>.</li> <li>Het tweede probleem bij de correspondentieanalyse is dat aan de uiteinden van de ordinatie-assen (meestal de eerste as) de objecten te dicht op elkaar liggen en daardoor samengedrukt lijken. Dit heeft te maken met het feit dat de responsvariabelen (attributen) die voorkomen in de objecten (monsterpunten) die aan het einde van de gradiënt liggen in het gegevensmateriaal niet meer een unimodale respons vertonen, maar monotoon, dalend of stijgend zijn. Door middel van niet-lineaire herschaling ('nonlinear rescaling') worden de uiteinden van de ordinatie-assen opgerekt. Dat is onder andere toegepast in <i>detrended correspondence analysis</i> (DCA).</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Detrended_correspondence_analysis,_DCA"><span id="Detrended_correspondence_analysis.2C_DCA"></span>Detrended correspondence analysis, DCA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Detrended correspondence analysis, DCA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Detrended correspondence analysis, DCA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bij detrended correspondence analysis (acroniem: DCA) worden twee tekortkomingen van correspondentieanalyse op kunstmatige verholpen.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <ol><li>De tweede ordinatieas is vaak een kwadratische vervorming van de eerste ordinatieas (Jongman et al. 1995). Door middel van 'detrending' wordt het kwadratische verband verwijderd.</li> <li>Daarnaast treedt het verschijnsel dat de uiteinden van de ordinatieassen gecomprimeerd zijn waardoor de objecten of attributen daar te dicht op elkaar liggen. Dit heeft te maken met het feit dat de attributen die voorkomen in de objecten (monsterpunten) die aan het einde van de gradiënt liggen in het gegevensmateriaal niet meer een unimodale respons vertonen, maar monotoon of dalend of stijgend zijn. Door middel van 'nonlinear rescaling' worden de uiteinden van de ordinatieassen opgerekt.</li></ol> <p>In de ecologie wordt deze techniek veelvuldig toegepast, omdat de lengte van de ordinatieas een schatting is voor de beta-<a href="/wiki/Biodiversiteit" title="Biodiversiteit">diversiteit</a>. Bij korte ordinatieassen kan dan gekozen worden voor hoofdcomponentenanalyse, omdat het dan blijkbaar niet nodig is van een unimodaal model uit te gaan. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Directe_gradiëntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse"><span id="Directe_gradi.C3.ABntanalyse_op_basis_van_eigenanalyse"></span>Directe gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Directe gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Directe gradiëntanalyse op basis van eigenanalyse"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Redundantieanalyse,_RDA"><span id="Redundantieanalyse.2C_RDA"></span>Redundantieanalyse, RDA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=24" title="Bewerk dit kopje: Redundantieanalyse, RDA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=24" title="De broncode bewerken van de sectie: Redundantieanalyse, RDA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse">Redundantieanalyse</a> is de canonische uitvoering van hoofdcomponentenanalyse. De (canonische) ordinatieassen zijn lineaire combinaties van de verklarende variabelen. RDA is nuttig wanneer er korte gradiënten zijn. Redundantieanalyse is een geschikte methode bij korte termijn experimentele studie. De behandelingen (treatments) vormen de verklarende variabelen en moeten meestal apart worden gedeclareerd. </p><p>De keuze van de verklarende (milieu)variabelen is van grote invloed op de uitkomst van gebonden ordinaties zoals RDA. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Canonische_correspondentieanalyse,_CCA"><span id="Canonische_correspondentieanalyse.2C_CCA"></span>Canonische correspondentieanalyse, CCA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=25" title="Bewerk dit kopje: Canonische correspondentieanalyse, CCA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=25" title="De broncode bewerken van de sectie: Canonische correspondentieanalyse, CCA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Canonische correspondentieanalyse is de gebonden (canonische) uitvoering van correspondentieanalyse. De canonische ordinatieassen zijn lineaire combinaties van de verklarende variabelen. CCA is nuttig wanneer er korte gradiënten zijn. Evenals RDA is canonische correspondentieanalyse een geschikte methode bij kortetermijn experimentele studies. De behandelingen (treatments) vormen de verklarende variabelen en moeten meestal apart worden gedeclareerd. CCA is ook toepasbaar onder een lineair model, zolang men geïnteresseerd is in attributen-presenties in plaats van absolute waarden voor de attributen (ter Braak en Šmilauer). </p><p>De keuze van de verklarende (milieu)variabelen is van grote invloed op de uitkomst van gebonden ordinaties zoals CCA. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Detrended_canonical_correspondence_analysis,_DCCA"><span id="Detrended_canonical_correspondence_analysis.2C_DCCA"></span>Detrended canonical correspondence analysis, DCCA</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=26" title="Bewerk dit kopje: Detrended canonical correspondence analysis, DCCA" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=26" title="De broncode bewerken van de sectie: Detrended canonical correspondence analysis, DCCA"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Detrended canonical correspondence analysis is de gebonden (canonische) uitvoering van detrended correspondence analysis (DCA). De canonische ordinatieassen zijn lineaire combinaties van de verklarende variabelen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Toepassingen">Toepassingen</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=27" title="Bewerk dit kopje: Toepassingen" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=27" title="De broncode bewerken van de sectie: Toepassingen"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de toepassing van ordinatietechnieken zijn voorbeelden van objecten: kwadraten, relevés of vegetatieopnamen, archeologische sites, locaties, monsters, geografische locaties, stroomsedimenten, sedimentmonsters, pollenvallen. </p><p>De variabelen of kenmerken zijn <a href="/wiki/Abundantie_(ecologie)" title="Abundantie (ecologie)">abundanties</a>, dichtheid, <a href="/wiki/Biomassa" title="Biomassa">biomassa</a>, frequentie, voorkomen, aan-en afwezigheid van soorten of <a href="/wiki/Artefact" title="Artefact">artefacten</a>, deeltjesgrootte klassen, morfometrische kenmerken, <a href="/wiki/Sporenelement" title="Sporenelement">sporenelementen</a>, <a href="/wiki/Stuifmeel" title="Stuifmeel">pollentypen</a>, <a href="/wiki/Diatomee%C3%ABn" title="Diatomeeën">diatomeeën</a>-typen, <a href="/wiki/Fossiel" title="Fossiel">fossiele taxa</a> e.a. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Toepassingen_in_de_ecologie">Toepassingen in de ecologie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=28" title="Bewerk dit kopje: Toepassingen in de ecologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=28" title="De broncode bewerken van de sectie: Toepassingen in de ecologie"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Geschiedenis">Geschiedenis</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=29" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=29" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ramensky begon in 1930 voor vegetatieonderzoek informele ordinatietechnieken te gebruiken. Deze informele en grotendeels subjectieve methoden werd bekend in de vroege jaren 1950 door <a href="/wiki/Robert_Harding_Whittaker" title="Robert Harding Whittaker">Whittaker</a>. Naar aanleiding van deze onderzoeken kwam men tot een beter beeld van de responsiecurven van planten en van <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">ecologische gradiënten</a>. Curtis en McIntosh (1951) ontwikkelden de continuüm-index, die later leidden tot conceptuele verbanden tussen soortresponsies op de gradiënten en multivariate methoden. Kort daarna introduceerde Goodall (1954) de naam ordinatie in een ecologische context voor de <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">hoofdcomponentenanalyse</a>. Bray en Curtis (1957) ontwikkelden de <a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie">polaire ordinatie</a>, die de eerste veel gebruikte ordinatietechniek werd in de ecologie. Austin (1968) gebruikt canonische correlatie om de relaties tussen plant en milieu te beoordelen in wat misschien het eerste voorbeeld van een <a href="/wiki/Multivariate_statistiek" title="Multivariate statistiek">multivariate analyse</a> van de directe gradiënt in ecologie. </p><p>Een grote doorbraak kwam met de <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">correspondentieanalyse</a>, die door Hill in 1973 met een computerprogramma is geïmplementeerd. Hill introduceerde bij de ecologen de correspondentieanalyse, die een techniek is uit de jaren 1930. Correspondentieanalyse heeft geleidelijk de polaire ordinatie verdrongen, die vandaag de dag nog maar weinig beoefenaars heeft. </p><p>Fasham (1977) en Prentice (1977) ontdekten en toonden onafhankelijk het nut aan van Kruskal's (1964) metric multidimensional scaling voor de gemeenschapsecologie. Metric multidimensional scaling was oorspronkelijk bedoeld als een psychometrische techniek. </p><p>Hill (1979) corrigeerde een aantal van de gebreken van correspondentieanalyse. Daardoor ontstond de "detrended correspondence analysis", tegenwoordig de meest gebruikte techniek voor indirecte gradiëntanalyse. Het programma van Hill, DECORANA, voert DEtrended COrrespondence ANAlysis uit en is het voorbeeld voor volgende programma's geworden. </p><p>Gauch's boek "Multivariate Analysis in Community Ecology" (1982)<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> beschreef ordinatie in niet-technische termen voor de gemiddelde beoefenaar, waardoor verdere toepassing van ordinatiemethoden werd sterk bevorderd. </p><p>De <a href="/wiki/Vage_verzameling" title="Vage verzameling">fuzzy set theory</a>, door Roberts (1986) ingevoerd bij de ecologen, is een veelbelovende aanpak die samenhangt met polaire ordinatie, maar moet nog veel aanhangers winnen. </p><p>In 1986 luidde Ter Braak (1986)<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> het begin in van de grootste revolutie in de moderne ordinatiemethoden met <a href="/wiki/Canonische_correspondentieanalyse" class="mw-redirect" title="Canonische correspondentieanalyse">canonische correspondentieanalyse</a>. Deze techniek koppelde correspondentie-analyse aan regressiemethoden, en voorziet in het testen van hypothesen. De canonische correspondentieanalyse is een hybride van correspondentieanalyse en <a href="/wiki/Regressie-analyse" class="mw-redirect" title="Regressie-analyse">regressie-analyse</a>. Deze werd door Ter Braak ontwikkeld en geïmplementeerd, 1986.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Daarin werd tevens de bruikbaarheid van de <a href="/wiki/Redundantieanalyse" title="Redundantieanalyse">redundantieanalyse</a>, een hybride van <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">hoofdcomponentenanalyse</a> en regressie-analyse, aangetoond. Ook was het mogelijk de relatie tussen een externe variabele (verklarende variabele) en de responsies van soorten (afhankelijke variabele) te testen door middel van <a href="/wiki/Monte-Carlosimulatie" title="Monte-Carlosimulatie">Monte Carlo tests</a>. Tevens ontstond de mogelijk tot <a href="/wiki/Calibratie" class="mw-redirect" title="Calibratie">calibratie</a>: het inschatten van de waarden van de verklarende variabelen op grond van de waarden voor de afhankelijke variabelen. Ordinatiemethoden werden nu bruikbaar voor de analyse van multivariate gegevens van (veld-)experimenten. </p><p>Ter Braak en Prentice (1988)<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ontwikkelden een theoretisch basis van de ordinatietechnieken door een unificerende theorie en wiskundige onderbouwing van een familie de ordinatiemethoden. Zo voorzagen ze met de laatste, revolutionaire stap de gradiëntanalyse van een stevige theoretische fundering. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Organismen_en_milieu">Organismen en milieu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&veaction=edit&section=30" title="Bewerk dit kopje: Organismen en milieu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Ordinatie&action=edit&section=30" title="De broncode bewerken van de sectie: Organismen en milieu"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In de <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">ecologie</a> is het bekend dat ieder <a href="/wiki/Organisme" title="Organisme">organismen</a> een beperkte tolerantie met betrekking tot de milieufactoren: er is een <a href="/wiki/Extreme_waarde" title="Extreme waarde">minimumwaarde</a> waaronder het organisme niet kan voorkomen (de respons = 0) en een <a href="/wiki/Grootste_en_kleinste_element" title="Grootste en kleinste element">maximumwaarde</a> waarboven het niet meer kan voorkomen. Tussen het minimum en het maximum ligt een <a href="/wiki/Optimum" title="Optimum">optimum</a>, waar de mate van voorkomen (respons, bijvoorbeeld gemeten als <a href="/wiki/Abundantie_(ecologie)" title="Abundantie (ecologie)">talrijkheid</a> of <a href="/wiki/Frequentie" title="Frequentie">frequentie</a>) maximaal is. </p><p>In het ideale geval heeft de responsecurve een symmetrische vorm en is eentoppig, maar in de praktijk komen andere vormen ook voor, zoals een <a href="/wiki/Bimodale_verdeling" title="Bimodale verdeling">bimodale</a> respons. Veel ordinatiemethoden blijken in de ecologie goed te werken met het optimum-model als er voldoende spreiding is voor de waarden van de verklarende milieuvariabelen en door de aanwezigheid van een groot aantal soorten. Op de ordinatieas is er voor elke soort een unieke set van optimale waarden, waarbij de soort maximale respons bereikt. </p><p><a href="/wiki/Organisme" title="Organisme">Organismen</a> hebben zo een beperkte tolerantie voor de milieufactoren. Zij vertonen gewoonlijk geen lineair maar een unimodaal verband tussen de milieugradiënt en de mate van voorkomen (bijvoorbeeld <a href="/wiki/Abundantie_(ecologie)" title="Abundantie (ecologie)">abundantieof</a> <a href="/wiki/Frequentie" title="Frequentie">frequentie</a>). Tolerantie wordt soms <a href="/wiki/Standaardafwijking" title="Standaardafwijking">standaard deviatie</a> genoemd, en op vergelijkbare manier berekend. In andere gevallen wordt het verschil tussen maximum en minimum als tolerantie genomen. Tolerantiegrenzen bepalen <a href="/wiki/Verspreidingsgebied" title="Verspreidingsgebied">verspreidingsgebied</a> (areaal, het gebied waar van nature soort voorkomt) van een soort. Soorten met een kleine tolerantie (gevoelige soorten) kunnen als <a href="/wiki/Indicatorsoort" title="Indicatorsoort">indicatorsoort</a> gebruikt worden. </p><p>De <a href="/wiki/Beperkende_factor" title="Beperkende factor">beperkende factor</a> is de abiotische factor waarvan de waarde het verst weg ligt van de optimumwaarde. Bepaalt de levenskansen en de groei. Als de beperkende factor het optimum meer nadert, zal dat een toename geven is de respons (mate van voorkomen). </p><p>Relaties tussen soorten, zoals <a href="/wiki/Concurrentie_(ecologie)" title="Concurrentie (ecologie)">concurrentie</a>, <a href="/wiki/Predatie" title="Predatie">predatie</a>, <a href="/wiki/Parasiet" title="Parasiet">parasitisme</a>, kunnen invloed hebben op het effect van de milieufactoren, dus op de vorm van de optimimcurve. De curve kan daardoor een andere vorm krijgen, bijvoorbeeld afgeplat, scheef of tweetoppig. </p> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div></div> <p><b>Voetnoten</b> </p> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wur.nl/en/Research-Results/Research-Institutes/show/Canoco-for-visualization-of-multivariate-data.htm"><i>Canoco for visualization of multivariate data</i></a> Wageningen University & Research.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Apollonius_van_Perga" title="Apollonius van Perga">Apollonius</a> gebruikte in zijn belangrijkste werk <span lang="grc" title="Oudgrieks">Κωνικά</span>, <i>Konika</i>, <a href="/wiki/Kegelsnede" title="Kegelsnede">Kegelsneden</a>, het begrip orde, <span lang="grc" title="Oudgrieks">τεταγμένος</span>, <i>tetagmenos</i>, in het Latijn ordinatim.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Palmer M</span>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/index.html">Ordination Methods for Ecologists</a>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">H.J.B. Birks</span>, <span style="font-variant:small-caps;">S.M. Peglar</span> & <span style="font-variant:small-caps;">H.A. Austin</span> voor de <a href="/wiki/Universiteit_van_Bergen_(Noorwegen)" title="Universiteit van Bergen (Noorwegen)">Universiteit van Bergen</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.microcomputerpower.com/ccabib/"><i>An Annotated Bibliography Of Canonical Correspondence Analysis And Related Constrained Ordination Methods</i> 1986-1993</a>, 1994.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">BS Everitt</span>, <span style="font-variant:small-caps;">S Landau</span>, <span style="font-variant:small-caps;">M Leese</span> en <span style="font-variant:small-caps;">D Stahl</span>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131216044032/http://serverlib.moe.gov.ir/documents/10157/42675/Cluster+Analysis.pdf">Cluster Analysis</a>, 2011. <span typeof="mw:File"><span title="Pdf-document"><img alt="Pdf-document" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/16px-Icons-mini-file_pdf.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/24px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Icons-mini-file_pdf.svg/32px-Icons-mini-file_pdf.svg.png 2x" data-file-width="16" data-file-height="16" /></span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><span style="font-variant:small-caps;">PHA Sneath</span> en <span style="font-variant:small-caps;">RR Sokal</span>. Numerical Taxonomy, 1973.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Wolfram_Research" title="Wolfram Research">Wolfram Research</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://reference.wolfram.com/mathematica/guide/DistanceAndSimilarityMeasures.html">Distance and Similarity Measures</a>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/distance.htm"><span style="font-variant:small-caps;">Palmer, M.</span> <i>Ordination Methods for Ecologists. Distance-based Ordination Methods.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/eigen.htm"><span style="font-variant:small-caps;">Palmer, M.</span> <i>Ordination Methods for Ecologists. Eigenanalysis-based ordination methods for indirect gradient analysis</i></a></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/PCA.htm"><span style="font-variant:small-caps;">Palmer, M.</span> <i>Ordination Methods for Ecologists. Principal Components Analysis.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/CA.htm"><span style="font-variant:small-caps;">Palmer, M.</span> <i>Ordination Methods for Ecologists. Correspondence Analysis.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">ter Braak 1985</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/DCA.htm"><span style="font-variant:small-caps;">Palmer, M.</span> <i>Ordination Methods for Ecologists. Detrended Correspondence Analysis.</i></a></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Gauch, HG</span>, (1982)</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Braak, CJF ter</span> (1987) <i>Unimodal models to relate species to environment.</i> Wageningen</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Braak, CJF ter & P Šmilauer</span> (2002) <i>CANOCO Reference Manual and CanoDraw for Windows User's Guide.</i> Microcomputer Power, Ithaca. 500 pp.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Braak, CJF ter & IC Prentice</span> (1988) <i>A theory of gradient analysis.</i> Adv. Ecol. Res. 18:271-313.</span> </li> </ol></div></div> <p><b>Literatuur</b> </p> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Causton, DR</span> (1988) <i>An introduction to vegetation analysis.</i> Unwin Hyman, London.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Clark, C</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://userwww.sfsu.edu/~efc/classes/biol710/ordination/ordination.htm"><i>An Introduction to Ordination</i></a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Gauch, HG</span>, (1982) <i>Multivariate Analysis in Community Ecology.</i> Cambridge University Press, Cambridge.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Jongman, RH et al.</span> (1995) <i>Data Analysis in Community and Landscape Ecology.</i> Cambridge University Press, Cambridge.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Nederlands">(<span>nl</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Katwijk, MM van & CJF ter Braak</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ecoscience.nl/">(2003) <i>Handleiding voor het gebruik van multivariate analysetechnieken in de ecologie.</i></a></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Kent, M & P Coker</span> (1992) <i>Vegetation description and analysis: a practical approach.</i> Belhaven Press, London.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Palmer, M</span> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ordination.okstate.edu/index.html"><i>Ordination Methods for Ecologists</i>.</a>, Botany Department, Oklahoma State University, Stillwater, Oklahoma</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Pielou, EC</span> (1984) <i>The Interpretation of Ecological Data: A Primer on Classification and Ordination.</i> Wiley, New York.</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Whittaker, RH</span> (1967) <i>Gradient analysis of vegetation.</i> Biol Rev 42:207-264</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Whittaker, RH</span> (1969) <i>Evolution of diversity in plant communities.</i> Brookhaven Symp. Biol. 22:178-195</li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67679320"><span class="taalaanduiding" title="Taal: Engels">(<span>en</span>) </span> <span style="font-variant:small-caps;">Økland, RH</span> (1990) <i>Vegetation ecology: theory, methods and applications with reference to Fennoscandia.</i> Sommerfeltia Supplement 1:1-233.</li></ul> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Ordinatie,_multidimensional_scaling"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_ordinatie" title="Sjabloon:Navigatie ordinatie"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_ordinatie&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Ordinatie,_multidimensional_scaling" class="navigatie-titel"><a class="mw-selflink selflink">Ordinatie, multidimensional scaling</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67785531">.mw-parser-output .navigatie-tabel{margin:0 auto 0 auto;text-align:left}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:right}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding-left:0.5em}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .navigatie-tabel tr{display:grid;grid-template-columns:1fr;width:100%;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-tabel tr:last-of-type{margin-bottom:0}.mw-parser-output .navigatie-tabel .links{text-align:unset}.mw-parser-output .navigatie-tabel .rechts{padding:unset}}</style><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style=""><tbody><tr><td class="links" style=""><b>Algemeen:</b></td><td class="rechts"><a class="mw-selflink selflink">Gradiëntanalyse</a> · <a class="mw-selflink selflink">Multidimensional scaling</a> · <a href="/wiki/Multivariate_statistiek" title="Multivariate statistiek">Multivariate statistiek</a> · <a class="mw-selflink selflink">Ordinatie · Ordinogram</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b><a href="/wiki/Distantie_en_similariteit#Distantiematrix" title="Distantie en similariteit">Distantiematrix methoden:</a></b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Afstand" title="Afstand">Afstand</a> · <a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie">Bray-Curtis ordinatie</a> · <a href="/wiki/Distantie_en_similariteit" title="Distantie en similariteit">Dissimilariteit · Distantie en similariteit</a> · <a href="/wiki/Afstand" title="Afstand">Distantie</a> · <a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie">Polaire ordinatie</a> · <a href="/wiki/Principal_coordinates_analysis" class="mw-redirect" title="Principal coordinates analysis">Principal coordinates analysis</a> · <a href="/wiki/Nonmetric_multidimensional_scaling" title="Nonmetric multidimensional scaling">Nonmetric multidimensional scaling</a> · <a href="/wiki/Distantie_en_similariteit#Distantiematrix" title="Distantie en similariteit">Resemblance matrix</a> · <a href="/wiki/Distantie_en_similariteit" title="Distantie en similariteit">Similariteit</a> · <a href="/wiki/Polaire_ordinatie" title="Polaire ordinatie">Wisconsin ordinatie</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b><a href="/wiki/Eigenwaarde_(wiskunde)" title="Eigenwaarde (wiskunde)">Eigenvectormethoden:</a></b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Canonische_correspondentieanalyse" class="mw-redirect" title="Canonische correspondentieanalyse">Canonische correspondentieanalyse</a> · <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Correspondentieanalyse</a> · <a href="/wiki/Detrended_canonical_correspondence_analysis" class="mw-redirect" title="Detrended canonical correspondence analysis">Detrended canonical correspondence analysis</a> · <a href="/wiki/Detrended_correspondence_analysis" title="Detrended correspondence analysis">Detrended correspondence analysis</a> · <a href="/wiki/Factoranalyse" title="Factoranalyse">Factoranalyse</a> · <a href="/wiki/Hoofdcomponentenanalyse" title="Hoofdcomponentenanalyse">Hoofdcomponentenanalyse · Principale-componentenanalyse</a> · <a href="/wiki/Correspondentieanalyse" title="Correspondentieanalyse">Reciprocal Averaging</a> · <a class="mw-selflink-fragment" href="#Redundantieanalyse_(RDA)">Redundantieanalyse</a> · <a href="/wiki/Screeplot" title="Screeplot">Screeplot</a></td></tr></tbody></table> </div></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67837862"> <div class="navigatie mw-collapsible mw-collapsed" role="navigation" aria-labelledby="Plantkunde_en_deelgebieden" data-expandtext="Uitklappen" data-collapsetext="Inklappen"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_plantkunde" title="Sjabloon:Navigatie plantkunde"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/nl:Overleg_sjabloon:Navigatie_plantkunde" title="Overleg sjabloon"><img alt="Overleg sjabloon" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_plantkunde&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Plantkunde_en_deelgebieden" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Plantkunde" title="Plantkunde">Plantkunde</a> en deelgebieden</div> <div class="navigatie-inhoud mw-collapsible-content"> <div style="background-color: var(--navigatie-titelbalkkleur,#ddeef8);"><b><a href="/wiki/Geobotanie" title="Geobotanie">Geobotanie</a></b> (planten als onderdeel van de biosfeer)</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67785531"><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width:100%;"><tbody><tr><td class="links" style="width:19em;"><b><a href="/wiki/Plantengeografie" title="Plantengeografie">Plantengeografie</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Adventief_(plant)" title="Adventief (plant)">adventief</a> · <a href="/wiki/Verspreidingsgebied" title="Verspreidingsgebied">areaal</a> · <a href="/wiki/Beschermingsstatus" title="Beschermingsstatus">beschermingsstatus</a> · <a href="/wiki/Bioom" title="Bioom">bioom</a> · <a href="/wiki/Endemie_(biogeografie)" title="Endemie (biogeografie)">endemie</a> · <a href="/wiki/Exoot" title="Exoot">exoot</a> · <a href="/wiki/Flora_(plantkunde)" title="Flora (plantkunde)">flora</a> · <a href="/wiki/Floradistrict" title="Floradistrict">floradistrict</a> · <a href="/wiki/Floristiek" title="Floristiek">floristiek</a> · <a href="/wiki/Vegetatiezonering_in_gebergten" title="Vegetatiezonering in gebergten">hoogtezonering</a> · <a href="/wiki/Invasieve_soort" title="Invasieve soort">invasieve soort</a> · <a href="/wiki/Plantengeografie" title="Plantengeografie">Plantengeografie</a> · <a href="/wiki/Status_(biogeografie)" title="Status (biogeografie)">status</a> · <a href="/wiki/Stinsenplant" title="Stinsenplant">stinsenplant</a> · <a href="/wiki/Uitsterven" title="Uitsterven">uitsterven</a> · <a href="/wiki/Verspreidingsgebied" title="Verspreidingsgebied">verspreidingsgebied</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Paleobotanie" title="Paleobotanie">Paleobotanie</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Archeobotanie" title="Archeobotanie">archeobotanie</a> · <a href="/wiki/Dendrochronologie" title="Dendrochronologie">dendrochronologie</a> · <a href="/wiki/Fossiele_planten" title="Fossiele planten">fossiele planten</a> · <a href="/wiki/Gyttja" title="Gyttja">gyttja</a> · <a href="/wiki/Palynologie" title="Palynologie">palynologie</a> · <a href="/wiki/Pollenzone" title="Pollenzone">pollenzone</a> · <a href="/wiki/Varens_(fossiel)" title="Varens (fossiel)">varens</a> · <a href="/wiki/Veen_(grondsoort)" title="Veen (grondsoort)">veen</a></td></tr><tr><td class="links"><span class="nowrap"><b><a href="/wiki/Vegetatiekunde" title="Vegetatiekunde">Vegetatiekunde</a> & <a href="/wiki/Ecologie" title="Ecologie">plantenoecologie</a>:</b></span></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Abundantie_(ecologie)" title="Abundantie (ecologie)">abundantie</a> · <a href="/wiki/Associatie_(vegetatiekunde)" title="Associatie (vegetatiekunde)">associatie</a> · <a href="/wiki/Bedekking_(vegetatiekunde)" title="Bedekking (vegetatiekunde)">bedekking</a> · <a href="/wiki/Biodiversiteit" title="Biodiversiteit">biodiversiteit</a> · <a href="/wiki/Biotoop" title="Biotoop">biotoop</a> · <a href="/wiki/Boomlaag" title="Boomlaag">boomlaag</a> · <a href="/wiki/Bos_(vegetatie)" title="Bos (vegetatie)">bos</a> · <a href="/wiki/Braun-Blanquet-methode" title="Braun-Blanquet-methode">Braun-Blanquet-methode</a> · <a href="/wiki/Broekbos" title="Broekbos">broekbos</a> · <a href="/wiki/Climaxvegetatie" title="Climaxvegetatie">climaxvegetatie</a> · <a href="/wiki/Clusteranalyse" title="Clusteranalyse">clusteranalyse</a> · <a href="/wiki/Gemeenschapsgradi%C3%ABnt" title="Gemeenschapsgradiënt">coenocline</a> · <a href="/wiki/Concurrentie_(ecologie)" title="Concurrentie (ecologie)">concurrentie</a> · <a href="/wiki/Constant_taxon" title="Constant taxon">constant taxon</a> · <a href="/wiki/Contactgemeenschap" title="Contactgemeenschap">contactgemeenschap</a> · <a href="/wiki/Differenti%C3%ABrend_taxon" title="Differentiërend taxon">differentiërend taxon</a> · <a href="/wiki/Dwergstruweel" title="Dwergstruweel">dwergstruweel</a> · <a href="/wiki/Ecologische_gradi%C3%ABnt" title="Ecologische gradiënt">ecologische gradiënt</a> · <a href="/wiki/Ecologische_groep" title="Ecologische groep">ecologische groep</a> · <a href="/wiki/Ellenberg-indicatorwaarde" title="Ellenberg-indicatorwaarde">Ellenberg-indicatorwaarde</a> · <a href="/wiki/Gemeenschapsgradi%C3%ABnt" title="Gemeenschapsgradiënt">gemeenschapsgradiënt</a> · <a href="/wiki/Grasland" title="Grasland">grasland</a> · <a href="/wiki/Heide_(vegetatie)" title="Heide (vegetatie)">heide</a> · <a href="/wiki/Kentaxon" title="Kentaxon">kentaxon</a> · <a href="/wiki/Kruidlaag" title="Kruidlaag">kruidlaag</a> · <a href="/wiki/Kwelder" title="Kwelder">kwelder</a> · <a href="/wiki/Minimumareaal" title="Minimumareaal">minimumareaal</a> · <a href="/wiki/Moeras" title="Moeras">moeras</a> · <a href="/wiki/Moslaag" title="Moslaag">moslaag</a> · <a class="mw-selflink selflink">ordinatie</a> · <a href="/wiki/Pioniersoort" title="Pioniersoort">pioniersoort</a> · <a href="/wiki/Plantengemeenschap" title="Plantengemeenschap">plantengemeenschap</a> · <a href="/wiki/Potentieel_natuurlijke_vegetatie" title="Potentieel natuurlijke vegetatie">potentieel natuurlijke vegetatie</a> · <a href="/wiki/Presentie_(vegetatiekunde)" title="Presentie (vegetatiekunde)">presentie</a> · <a href="/wiki/Regenwoud" title="Regenwoud">regenwoud</a> · <a href="/wiki/Vegetatieopname" title="Vegetatieopname">relevé</a> · <a href="/wiki/Ruigte" title="Ruigte">ruigte</a> · <a href="/wiki/Savanne_(landschap)" title="Savanne (landschap)">savanne</a> · <a href="/wiki/Kwelder" title="Kwelder">schor</a> · <a href="/wiki/Steppe" title="Steppe">steppe</a> · <a href="/wiki/Struiklaag" title="Struiklaag">struiklaag</a> · <a href="/wiki/Struweel" title="Struweel">struweel</a> · <a href="/wiki/Successie_(ecologie)" title="Successie (ecologie)">successie</a> · <a href="/wiki/Syntaxon" title="Syntaxon">syntaxon</a> · <a href="/wiki/Syntaxonomie" title="Syntaxonomie">syntaxonomie</a> · <a href="/wiki/Vegetatieschaal_van_Tansley" class="mw-redirect" title="Vegetatieschaal van Tansley">Tansley (methode)</a> · <a href="/wiki/Toendra" title="Toendra">toendra</a> · <a href="/wiki/Tropisch_regenwoud" title="Tropisch regenwoud">tropisch regenwoud</a> · <a href="/wiki/Trouw_(vegetatiekunde)" title="Trouw (vegetatiekunde)">trouw</a> · <a href="/wiki/Veen_(grondsoort)" title="Veen (grondsoort)">veen</a> · <a href="/wiki/Vegetatie" title="Vegetatie">vegetatie</a> · <a href="/wiki/Vegetatielaag" title="Vegetatielaag">vegetatielaag</a> · <a href="/wiki/Vegetatieopname" title="Vegetatieopname">vegetatieopname</a> · <a href="/wiki/Vegetatiestructuur" title="Vegetatiestructuur">vegetatiestructuur</a> · <a href="/wiki/Plantengemeenschap" title="Plantengemeenschap">vegetatietype</a> · <a href="/wiki/Vergrassing" title="Vergrassing">vergrassing</a> · <a href="/wiki/Verlanding" title="Verlanding">verlanding</a></td></tr></tbody></table> <div style="background-color: var(--navigatie-titelbalkkleur,#ddeef8);"><b><a href="/wiki/Idiobotanie" title="Idiobotanie">Idiobotanie</a></b> (planten onder gecontroleerde omstandigheden)</div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67785531"><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width:100%;"><tbody><tr><td class="links" style="width:19em;"></td><td class="rechts"></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Plantenmorfologie" title="Plantenmorfologie">Plantenmorfologie</a> & <a href="/wiki/Plantenanatomie" title="Plantenanatomie">-anatomie</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Beschrijvende_plantkunde" title="Beschrijvende plantkunde">beschrijvende plantkunde</a> · <a href="/wiki/Adventief_(morfologie)" title="Adventief (morfologie)">adventief</a> · <a href="/wiki/Apoplast" title="Apoplast">apoplast</a> · <a href="/wiki/Blad_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Blad (hoofdbetekenis)">blad</a> · <a href="/wiki/Chloroplast" title="Chloroplast">bladgroenkorrel</a> · <a href="/wiki/Fyllotaxis" title="Fyllotaxis">bladstand</a> · <a href="/wiki/Bloeiwijze" title="Bloeiwijze">bloeiwijze</a> · <a href="/wiki/Bloem_(plant)" title="Bloem (plant)">bloem</a> · <a href="/wiki/Kroonblad" title="Kroonblad">bloemkroon</a> · <a href="/wiki/Kroon_(plant)" title="Kroon (plant)">boomkruin</a> · <a href="/wiki/Celwand" title="Celwand">celwand</a> · <a href="/wiki/Chloroplast" title="Chloroplast">chloroplast</a> · <a href="/wiki/Collenchym" title="Collenchym">collenchym</a> · <a href="/wiki/Schors" title="Schors">cortex</a> · <a href="/wiki/Cuticula_(planten)" title="Cuticula (planten)">cuticula</a> · <a href="/wiki/Eicel" title="Eicel">eicel</a> · <a href="/wiki/Epidermis" title="Epidermis">epidermis</a> · <a href="/wiki/Kurk_(weefsel)" title="Kurk (weefsel)">felleem</a> · <a href="/wiki/Kurkcambium" title="Kurkcambium">fellogeen</a> · <a href="/wiki/Kurkschors" title="Kurkschors">felloderm</a> · <a href="/wiki/Fenologie" title="Fenologie">fenologie</a> · <a href="/wiki/Flo%C3%ABem" title="Floëem">floëem</a> · <a href="/wiki/Beschrijvende_plantkunde" title="Beschrijvende plantkunde">fytografie</a> · <a href="/wiki/Gameet" title="Gameet">gameet</a> · <a href="/wiki/Gametofyt" title="Gametofyt">gametofyt</a> · <a href="/wiki/Groeivorm" title="Groeivorm">groeivorm</a> · <a href="/wiki/Haar_(plant)" title="Haar (plant)">haar</a> · <a href="/wiki/Houtvat" title="Houtvat">houtvat</a> · <a href="/wiki/Huidmondje" title="Huidmondje">huidmondje</a> · <a href="/wiki/Hypodermis" title="Hypodermis">hypodermis</a> · <a href="/wiki/Intercellulaire_ruimte" title="Intercellulaire ruimte">intercellulair</a> · <a href="/wiki/Intercellulaire_ruimte" title="Intercellulaire ruimte">intercellulaire ruimte</a> · <a href="/wiki/Kelk_(bloem)" title="Kelk (bloem)">kelk</a> · <a href="/wiki/Kroonblad" title="Kroonblad">kroonblad</a> · <a href="/wiki/Kurk_(weefsel)" title="Kurk (weefsel)">kurk</a> · <a href="/wiki/Kurkcambium" title="Kurkcambium">kurkcambium</a> · <a href="/wiki/Kurkschors" title="Kurkschors">kurkschors</a> · <a href="/wiki/Levensduur_(plant)" title="Levensduur (plant)">levensduur</a> · <a href="/wiki/Levensvorm" title="Levensvorm">levensvorm</a> · <a href="/wiki/Merg_(plant)" title="Merg (plant)">merg</a> · <a href="/wiki/Meristeem" title="Meristeem">meristeem</a> · <a href="/wiki/Middenlamel" title="Middenlamel">middenlamel</a> · <a href="/wiki/Palissadeparenchym" title="Palissadeparenchym">palissadeparenchym</a> · <a href="/wiki/Parenchym_(plantkunde)" title="Parenchym (plantkunde)">parenchym</a> · <a href="/wiki/Periderm_(plant)" title="Periderm (plant)">periderm</a> · <a href="/wiki/Plantaardige_cel" title="Plantaardige cel">plantaardige cel</a> · <a href="/wiki/Plastide" title="Plastide">plastide</a> · <a href="/wiki/Schors" title="Schors">schors</a> · <a href="/wiki/Steencel" title="Steencel">sclereïde</a> · <a href="/wiki/Sclerenchym" title="Sclerenchym">sclerenchym</a> · <a href="/wiki/Zaadcel" title="Zaadcel">spermatozoïde</a> · <a href="/wiki/Sponsparenchym" title="Sponsparenchym">sponsparenchym</a> · <a href="/wiki/Sporofyt" title="Sporofyt">sporofyt</a> · <a href="/wiki/Stam_(plant)" title="Stam (plant)">stam</a> · <a href="/wiki/Steencel" title="Steencel">steencel</a> · <a href="/wiki/Stengel" title="Stengel">stengel</a> · <a href="/wiki/Stippel" title="Stippel">stippel</a> · <a href="/wiki/Symplast" title="Symplast">symplast</a> · <a href="/wiki/Tak_(plant)" title="Tak (plant)">tak</a> · <a href="/wiki/Thallus" title="Thallus">thallus</a> · <a href="/wiki/Topmeristeem" title="Topmeristeem">topmeristeem</a> · <a href="/wiki/Houtvat" title="Houtvat">trachee</a> · <a href="/wiki/Trache%C3%AFde" title="Tracheïde">tracheïde</a> · <a href="/wiki/Thyllen" title="Thyllen">thyllen</a> · <a href="/wiki/Vaatbundel" title="Vaatbundel">vaatbundel</a> · <a href="/wiki/Vacuole" title="Vacuole">vacuole</a> · <a href="/wiki/Vrucht_(plant)" title="Vrucht (plant)">vrucht</a> · <a href="/wiki/Wortel_(plant)" title="Wortel (plant)">wortel</a> · <a href="/wiki/Xyleem" title="Xyleem">xyleem</a> · <a href="/wiki/Zaad_(plant)" title="Zaad (plant)">zaad</a> · <a href="/wiki/Zaadcel" title="Zaadcel">zaadcel</a> · <a href="/wiki/Flo%C3%ABem" title="Floëem">zeefvat</a> · <a href="/wiki/Zygote" title="Zygote">zygote</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Plantenfysiologie" title="Plantenfysiologie">Plantenfysiologie</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Ademhaling_(plant)" title="Ademhaling (plant)">ademhaling</a> · <a href="/wiki/Bladzuigkracht" title="Bladzuigkracht">bladzuigkracht</a> · <a href="/wiki/Evapotranspiratie" title="Evapotranspiratie">evapotranspiratie</a> · <a href="/wiki/Fotoperiodiciteit" title="Fotoperiodiciteit">fotoperiodiciteit</a> · <a href="/wiki/Fotosynthese" title="Fotosynthese">fotosynthese</a> · <a href="/wiki/Fototropie" title="Fototropie">fototropie </a> · <a href="/wiki/Fytochemie" title="Fytochemie">fytochemie</a> · <a href="/wiki/Gaswisseling" title="Gaswisseling">gaswisseling</a> · <a href="/wiki/Geotropie" title="Geotropie">geotropie</a> · <a href="/wiki/Heliotropisme" title="Heliotropisme">heliotropisme</a> · <a href="/wiki/Nastie" title="Nastie">nastie</a> · <a href="/wiki/Plantenfysiologie" title="Plantenfysiologie">plantenfysiologie</a> · <a href="/wiki/Plantenhormoon" title="Plantenhormoon">plantenhormoon</a> · <a href="/wiki/Rubisco" title="Rubisco">rubisco</a> · <a href="/wiki/Stikstoffixatie" title="Stikstoffixatie">stikstoffixatie</a> · <a href="/wiki/Stratificatie_(botanie)" title="Stratificatie (botanie)">stratificatie</a> · <a href="/wiki/Transpiratie_(biologie)" title="Transpiratie (biologie)">transpiratie</a> · <a href="/wiki/Turgordruk" title="Turgordruk">turgordruk</a> · <a href="/wiki/Vernalisatie" title="Vernalisatie">vernalisatie</a> · <a href="/wiki/Winterhard" title="Winterhard">winterhard</a> · <a href="/wiki/Worteldruk" title="Worteldruk">worteldruk</a></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Systematiek_(biologie)" title="Systematiek (biologie)">Plantensystematiek</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Taxonomie_(biologie)" title="Taxonomie (biologie)">taxonomie</a> · <a href="/wiki/Botanische_nomenclatuur" title="Botanische nomenclatuur">botanische nomenclatuur</a> · <a href="/wiki/Angiosperm_Phylogeny_Group" title="Angiosperm Phylogeny Group">Angiosperm Phylogeny Group</a> · <a href="/wiki/APG-systeem" title="APG-systeem">APG I-systeem</a> · <a href="/wiki/APG_II-systeem" title="APG II-systeem">APG II-systeem</a> · <a href="/wiki/APG_III-systeem" title="APG III-systeem">APG III-systeem</a> · <a href="/wiki/APG_IV-systeem" title="APG IV-systeem">APG IV-systeem</a> · <a href="/wiki/Algen" title="Algen">algen</a> · <a href="/wiki/Botanische_naam" title="Botanische naam">botanische naam</a> · <a href="/wiki/Cladistiek" title="Cladistiek">cladistiek</a> · <a href="/wiki/Embryophyta" title="Embryophyta">Cormophyta</a> · <a href="/wiki/Cryptogamen" title="Cryptogamen">cryptogamen</a> · <a href="/wiki/Classificatie" title="Classificatie">classificatie</a> · <a href="/wiki/Embryophyta" title="Embryophyta">embryophyta</a> · <a href="/wiki/Endosymbiontentheorie" title="Endosymbiontentheorie">endosymbiontentheorie</a> · <a href="/wiki/Endosymbiose" title="Endosymbiose">endosymbiose</a> · <a href="/wiki/Evolutie_(biologie)" title="Evolutie (biologie)">evolutie</a> · <a href="/wiki/Zaadplanten" title="Zaadplanten">fanerogamen</a> · <a href="/wiki/Fylogenie" title="Fylogenie">fylogenie</a> · <a href="/wiki/Generatiewisseling" title="Generatiewisseling">generatiewisseling</a> · <a href="/wiki/Groenwieren" title="Groenwieren">groenwieren</a> · <a href="/wiki/Hauwmossen" title="Hauwmossen">hauwmossen</a> · <a href="/wiki/Kernfasewisseling" title="Kernfasewisseling">kernfasewisseling</a> · <a href="/wiki/Korstmos" title="Korstmos">korstmossen</a> · <a href="/wiki/Kranswieren" title="Kranswieren">kranswieren</a> · <a href="/wiki/Embryophyta" title="Embryophyta">landplanten</a> · <a href="/wiki/Levenscyclus_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Levenscyclus (hoofdbetekenis)">levenscyclus</a> · <a href="/wiki/Levermossen" title="Levermossen">levermossen</a> · <a href="/wiki/Mossen" title="Mossen">mossen</a> · <a href="/wiki/PPG_I-systeem" title="PPG I-systeem">PPG I-systeem</a> · <a href="/wiki/Pteridophyte_Phylogeny_Group" title="Pteridophyte Phylogeny Group">Pteridophyte Phylogeny Group</a> · <a href="/wiki/Roodwieren" title="Roodwieren">roodwieren</a> · <a href="/wiki/Varens" title="Varens">varens</a> · <a href="/wiki/Zaadplanten" title="Zaadplanten">zaadplanten</a> · <a href="/wiki/Zeewier" title="Zeewier">zeewier</a></td></tr></tbody></table> <div style="background-color: var(--navigatie-titelbalkkleur,#ddeef8);"><b>Overig</b></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r67785531"><table class="navigatie-tabel vatop" cellpadding="0" cellspacing="0" style="width:100%;"><tbody><tr><td class="links" style="width:19em;"></td><td class="rechts"></td></tr><tr><td class="links"><b><a href="/wiki/Plantkunde#Bijzondere_plantkunde" title="Plantkunde">Bijzondere plantkunde</a>:</b></td><td class="rechts"><a href="/wiki/Fycologie" title="Fycologie">algologie</a> · <a href="/wiki/Bryologie" title="Bryologie">bryologie</a> · <a href="/wiki/Dendrologie" title="Dendrologie">dendrologie</a> · <a href="/wiki/Fycologie" title="Fycologie">fycologie</a> · <a href="/wiki/Lichenologie" title="Lichenologie">lichenologie</a> · <a href="/wiki/Mycologie" title="Mycologie">mycologie</a> · <a href="/wiki/Varens" title="Varens">pteridologie</a></td></tr></tbody></table> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordinatie&oldid=68125417">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordinatie&oldid=68125417</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Diagram" title="Categorie:Diagram">Diagram</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Multivariate_statistiek" title="Categorie:Multivariate statistiek">Multivariate statistiek</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wiskundige_terminologie" title="Categorie:Wiskundige terminologie">Wiskundige terminologie</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_met_grafieken" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's met grafieken">Wikipedia:Pagina's met grafieken</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Pagina%27s_waarbij_de_Graph-extensie_is_uitgeschakeld" title="Categorie:Wikipedia:Pagina's waarbij de Graph-extensie is uitgeschakeld">Wikipedia:Pagina's waarbij de Graph-extensie is uitgeschakeld</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 16 sep 2024 om 10:58.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Ordinatie&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c59558b9d-mtl8k","wgBackendResponseTime":136,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.570","walltime":"0.798","ppvisitednodes":{"value":3394,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":161547,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":84903,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":23963,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 571.375 1 -total"," 45.41% 259.448 1 Sjabloon:Appendix"," 44.80% 255.987 2 Sjabloon:Bevat"," 38.35% 219.120 1 Sjabloon:References"," 33.54% 191.653 2 Sjabloon:Polytonic"," 33.16% 189.442 2 Sjabloon:Lang"," 26.87% 153.535 2 Sjabloon:Graph:Chart"," 7.99% 45.644 1 Sjabloon:Navigatie_ordinatie"," 7.28% 41.593 1 Sjabloon:Navigatie"," 5.45% 31.130 4 Sjabloon:Navigatie/Tabel"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.169","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":9150888,"limit":52428800},"limitreport-logs":"grc\ngrc\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-559c9fd9f4-t9wwt","timestamp":"20241126124318","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Ordinatie","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Ordinatie","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2029312","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q2029312","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2010-11-22T19:12:22Z","dateModified":"2024-09-16T09:58:17Z","headline":"statistische methode"}</script> </body> </html>