CINXE.COM
Битва при Ватерлоо — Википедия
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="ru" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Битва при Ватерлоо — Википедия</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )ruwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","январь","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"400f1add-15bf-419f-ad97-53eebd7a662a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Битва_при_Ватерлоо","wgTitle":"Битва при Ватерлоо","wgCurRevisionId":143191267,"wgRevisionId":143191267,"wgArticleId":5216519, "wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Википедия:Cite web (не указан язык)","Википедия:Cite web (некорректный url)","Страницы, использующие волшебные ссылки ISBN","Википедия:Статьи без источников (страна: Бельгия)","Википедия:Статьи без источников (тип: битва)","Википедия:Нет источников с мая 2021","Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней","Википедия:Статьи, требующие внесения ясности","Википедия:Статьи с шаблонами недостатков по алфавиту","Статьи со ссылками на Викисклад","Википедия:Статьи со спам-ссылками", "Википедия:Страницы с картами","Сражения по алфавиту","Сражения в Бельгии","Сражения Франции","Сражения Великобритании","Сражения Пруссии","Сражения Ганновера","Сражения Брауншвейг-Люнебурга","Сражения Нассау","Сражения Наполеоновских войн","Битва при Ватерлоо","События 18 июня","Июнь 1815 года","Сражения 1815 года"],"wgPageViewLanguage":"ru","wgPageContentLanguage":"ru","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Битва_при_Ватерлоо","wgRelevantArticleId":5216519,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId": 143191267,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"ru","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"ru"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":false,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgCoordinates":{"lat":50.678055555556,"lon":4.4122222222222},"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q48314","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready", "ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","ext.kartographer.style":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","ext.kartographer.link","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.collapserefs","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.logo","ext.gadget.edittop", "ext.gadget.navboxDefaultGadgets","ext.gadget.wikibugs","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","oojs-ui.styles.icons-media","oojs-ui-core.icons"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.kartographer.style%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=ru&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=ext.gadget.common-site&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <noscript><link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=ru&modules=noscript&only=styles&skin=vector"></noscript> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.16"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Battle_of_Waterloo_1815.PNG/1200px-Battle_of_Waterloo_1815.PNG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="548"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Battle_of_Waterloo_1815.PNG/800px-Battle_of_Waterloo_1815.PNG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="365"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Battle_of_Waterloo_1815.PNG/640px-Battle_of_Waterloo_1815.PNG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="292"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Битва при Ватерлоо — Википедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//ru.m.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Править" href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедия (ru)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//ru.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википедия — Atom-лента" href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Битва_при_Ватерлоо rootpage-Битва_при_Ватерлоо skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-0-coord" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r136820016">.mw-parser-output .coordinates .geo-services{font-size:82%}.mw-parser-output .coordinates .geo-services a>span{margin:0.25em}.mw-parser-output .coordinates .geo-services>:first-child a>span{margin-left:0.4em}.mw-parser-output .coordinates .geo-geo-dec .geo-dec,.mw-parser-output .coordinates .geo-geo-dms .geo-dms{display:inline}.mw-parser-output .coordinates .geo-geo-dec .geo-dms,.mw-parser-output .coordinates .geo-geo-dms .geo-dec,.mw-parser-output .coordinates .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .coordinates .geo-lat,.mw-parser-output .coordinates .geo-lon{white-space:nowrap}</style><span class="coordinates plainlinks nourlexpansion" data-param="50.678055555556_0_0_N_4.4122222222222_0_0_E_type:edu_scale:100000"><span title="Показать карту"><a class="mw-kartographer-maplink" data-mw-kartographer="maplink" data-style="osm-intl" href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:Map/12/50.678055555556/4.4122222222222/ru" data-zoom="12" data-lat="50.678055555556" data-lon="4.4122222222222" data-lang="ru" data-overlays="["_b8d7a7681b52066c79e0fcf2cba8ca6c9ba3093c"]">50°40′41″ с. ш. 4°24′44″ в. д.</a></span><sup class="geo-services noprint"><span class="geo-geohack" title="Карты и инструменты на GeoHack"><a class="external text" href="https://geohack.toolforge.org/geohack.php?language=ru&pagename=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&params=50.678055555556_0_0_N_4.4122222222222_0_0_E_type:edu_scale:100000"><span>H</span></a></span><span class="geo-google" title="Это место на «Картах Google»"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://maps.google.com/maps?ll=50.678055555556,4.4122222222222&q=50.678055555556,4.4122222222222&spn=0.1,0.1&t=h&hl=ru"><span>G</span></a></span><span class="geo-yandex" title="Это место на «Яндекс.Картах»"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://yandex.ru/maps/?ll=4.4122222222222,50.678055555556&pt=4.4122222222222,50.678055555556&spn=0.1,0.1&l=sat,skl"><span>Я</span></a></span><span class="geo-osm" title="Это место на карте OpenStreetMap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.openstreetmap.org/?mlat=50.678055555556&mlon=4.4122222222222&zoom=12"><span>O</span></a></span></sup></span></div></div> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Битва при Ватерлоо</span></h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Материал из Википедии — свободной энциклопедии</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Перейти к навигации</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Перейти к поиску</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="ru" dir="ltr"><table class="infobox infobox-9404cd4434a1fe7b" style="" data-name="Вооружённый конфликт"><tbody><tr><th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-above" style="">Битва при Ватерлоо</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:center;">Основной конфликт: <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%B4%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война седьмой коалиции">Война седьмой коалиции</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style="border-bottom: 1px solid var(--border-color-base, #a2a9b1);"> <span data-wikidata-property-id="P18" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Battle_of_Waterloo_1815.PNG" class="mw-file-description" title="Вильям Сэдлер, «Битва при Ватерлоо»."><img alt="Вильям Сэдлер, «Битва при Ватерлоо»." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Battle_of_Waterloo_1815.PNG/300px-Battle_of_Waterloo_1815.PNG" decoding="async" width="300" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Battle_of_Waterloo_1815.PNG/450px-Battle_of_Waterloo_1815.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Battle_of_Waterloo_1815.PNG/600px-Battle_of_Waterloo_1815.PNG 2x" data-file-width="1854" data-file-height="846" /></a></span><br /><span data-wikidata-qualifier-id="P2096" class="media-caption" style="display:block"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%8D%D0%B4%D0%BB%D0%B5%D1%80,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_(%D1%85%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%B6%D0%BD%D0%B8%D0%BA)" title="Сэдлер, Уильям (художник)">Вильям Сэдлер</a>, «Битва при Ватерлоо».</span></span> </td></tr> <tr> <th scope="row" class="plainlist">Дата</th> <td class="plainlist"> <a href="/wiki/18_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8F" title="18 июня">18 июня</a> <a href="/wiki/1815_%D0%B3%D0%BE%D0%B4" title="1815 год">1815 года</a> (11:35 — 20:00)</td> </tr> <tr> <th scope="row" class="plainlist">Место</th> <td class="noplainlist"> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description" title="Флаг Нидерландов"><img alt="Флаг Нидерландов" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/22px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/33px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/44px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE_(%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F)" title="Ватерлоо (Бельгия)">Ватерлоо</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9D%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" class="mw-redirect" title="Объединённое королевство Нидерланды">Нидерланды</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="plainlist">Итог</th> <td class="noplainlist"> Победа англо-голландско-прусской армии, капитуляция <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Наполеон I">Наполеона</a></td> </tr> <tr> <th scope="row" class="plainlist">Изменения</th> <td class="noplainlist"> <a href="/wiki/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Второе отречение Наполеона">Второе отречение Наполеона</a></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header" style="">Противники</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color:inherit; display: table; width: 100%; text-align: left; table-layout: fixed;"><tbody><tr> <td style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em; width:50%;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Флаг Франции"><img alt="Флаг Франции" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Сто дней">Французская империя</a> </p> </td> <td rowspan="1" style="padding-left:.4em; width:50%;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Флаг Великобритании"><img alt="Флаг Великобритании" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%B8_%D0%98%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B8" title="Соединённое королевство Великобритании и Ирландии">Великобритания</a> <br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_(1803-1892).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/22px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/33px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/44px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Королевство Пруссия">Пруссия</a> <br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Netherlands.svg" class="mw-file-description" title="Флаг Нидерландов"><img alt="Флаг Нидерландов" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/22px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/33px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Flag_of_the_Netherlands.svg/44px-Flag_of_the_Netherlands.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9D%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" class="mw-redirect" title="Объединённое королевство Нидерланды">Нидерланды</a> <br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_Hanover_(1692).svg" class="mw-file-description" title="Флаг Ганновера (1692—1837)"><img alt="Флаг Ганновера (1692—1837)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Flag_of_Hanover_%281692%29.svg/22px-Flag_of_Hanover_%281692%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Flag_of_Hanover_%281692%29.svg/33px-Flag_of_Hanover_%281692%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3b/Flag_of_Hanover_%281692%29.svg/44px-Flag_of_Hanover_%281692%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80" class="mw-redirect" title="Королевство Ганновер">Ганновер</a> <br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flagge_Herzogtum_Nassau_(1806-1866).svg" class="mw-file-description" title="Флаг Нассау (1806-1866)"><img alt="Флаг Нассау (1806-1866)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Flagge_Herzogtum_Nassau_%281806-1866%29.svg/22px-Flagge_Herzogtum_Nassau_%281806-1866%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Flagge_Herzogtum_Nassau_%281806-1866%29.svg/33px-Flagge_Herzogtum_Nassau_%281806-1866%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Flagge_Herzogtum_Nassau_%281806-1866%29.svg/44px-Flagge_Herzogtum_Nassau_%281806-1866%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%83_(%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%BE%D0%B3%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Нассау (герцогство)">Нассау</a> <br /><span class="nowrap"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg" class="mw-file-description" title="Флаг герцогства Брауншвейг-Люнебург (1235—1708)"><img alt="Флаг герцогства Брауншвейг-Люнебург (1235—1708)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg/22px-Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg/33px-Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg/44px-Flagge_Herzogtum_Braunschweig.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="400" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%88%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D0%B3-%D0%9B%D1%8E%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Брауншвейг-Люнебург">Брауншвейг-Люнебург</a></span> </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header" style="">Командующие</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color:inherit; width: 100%; text-align: left;"><tbody><tr> <td style="width: 50%; border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_France.svg" class="mw-file-description" title="Флаг Франции"><img alt="Флаг Франции" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/22px-Flag_of_France.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/33px-Flag_of_France.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/Flag_of_France.svg/44px-Flag_of_France.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Наполеон I">Наполеон I</a> </p> </td> <td rowspan="1" style="width: 50%; padding-left:.4em;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_United_Kingdom_(3-5).svg" class="mw-file-description" title="Флаг Великобритании"><img alt="Флаг Великобритании" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/22px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/33px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg/44px-Flag_of_the_United_Kingdom_%283-5%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80_%D0%A3%D1%8D%D0%BB%D1%81%D0%BB%D0%B8" title="Веллингтон, Артур Уэлсли">Артур Уэлсли, герцог Веллингтон</a> <br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_(1803-1892).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/22px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/33px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/44px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span> <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%8E%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9B%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D1%82" title="Блюхер, Гебхард Леберехт">Гебхард Леберехт Блюхер</a><sup id="cite_ref-Викитека_ЭСБЕ_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Викитека_ЭСБЕ-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header" style="">Силы сторон</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color:inherit; width: 100%; text-align: left;"><tbody><tr> <td style="width: 50%; border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em;"> <p><span class="nowrap">72 000</span><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </td> <td rowspan="1" style="width: 50%; padding-left:.4em;"> <p>118 000:<br /> 68 000 — Великобритания и союзники<br /> 50 000 — Пруссия </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header" style="">Потери</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color:inherit; width: 100%; text-align: left;"><tbody><tr> <td style="width: 50%; border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em;"> <p>41 000 человек:<br /> <b>24 000 — 26 000</b> убитых, раненых и пленных (6000 — 7000 пленных)<br /> 15 000 дезертировали </p> </td> <td rowspan="1" style="width: 50%; padding-left:.4em;"> <p>24 000 человек:<br />Союзники: 17 000<br /> 3500 убитых<br /> 10 200 раненых<br /> 3300 дезертировали<br />Пруссия: 7000<br /> 1200 убитых<br /> 4400 раненых<br /> 1400 дезертировали<br />Всего уб. и ран.: <b>19 300</b> </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header" style="">Общие потери</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color:inherit; width: 100%;"><tbody><tr> <td>65 000 человек: 28 700 — 30 700 убитых, раненных и пленных (20 600 — 21 600)<br />19 700 дезертировали </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;text-align: left;"> <div class="reflist columns" style="column-width:height; list-style-type: decimal;"> </div></td> </tr><tr><td colspan="2" class="infobox-below" style=";"><span data-wikidata-claim-id="Q48314$4CBD3D68-5126-4B7D-A7E6-7ADB6492E939" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" title="commons:Category:Battle of Waterloo"><img alt="Логотип Викисклада" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" class="extiw" title="commons:Category:Battle of Waterloo">Медиафайлы на Викискладе</a></span></span></td></tr> </tbody></table> <p><b>Битва при Ватерло́о</b> — последнее крупное сражение французского императора <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Наполеон I">Наполеона I</a>. Битва явилась результатом попытки Наполеона вернуть себе власть во Франции, утраченную после войны против <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Шестая коалиция">коалиции</a> крупнейших европейских государств и восстановления в стране династии Бурбонов («<a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Сто дней">Сто дней</a>»). В качестве противника Наполеона выступила <a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%B4%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F" class="mw-redirect" title="Седьмая коалиция">Седьмая коалиция</a> европейских монархов. </p><p><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE_(%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F)" title="Ватерлоо (Бельгия)">Ватерлоо</a> (<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Нидерландский язык">нидерл.</a> <span lang="nl" style="font-style:italic;">Waterloo</span>) — селение на территории современной <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F" title="Бельгия">Бельгии</a>, <span class="nowrap">в 15 км</span> к югу от <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8E%D1%81%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Брюссель">Брюсселя</a>, на большой дороге из <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%B5%D1%80%D1%83%D0%B0" title="Шарлеруа">Шарлеруа</a>. На момент сражения территория современной Бельгии была в составе <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9D%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%8B" class="mw-redirect" title="Объединённое королевство Нидерланды">Королевства Нидерланды</a>. Сражение произошло 18 июня 1815 года. Прусские войска называли также это сражение сражением при <span class="nowrap"><b><a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%D0%90%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81" title="Бель-Альянс">Бель-Альянсе</a></b></span> (<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D1%86%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Немецкий язык">нем.</a> <span lang="de" style="font-style:italic;">Schlacht bei Belle-Alliance</span>), а французы — при <span class="nowrap"><b><a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%BD-%D0%A1%D0%B5%D0%BD-%D0%96%D0%B0%D0%BD_(%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F)" title="Мон-Сен-Жан (Бельгия)">Мон-Сен-Жан</a></b></span>. </p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="ru" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Содержание</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Предыстория"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Предыстория</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Силы_сторон"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Силы сторон</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-3"><a href="#Французская_армия"><span class="tocnumber">2.1</span> <span class="toctext">Французская армия</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-4"><a href="#Армия_союзников"><span class="tocnumber">2.2</span> <span class="toctext">Армия союзников</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-5"><a href="#Прусская_армия"><span class="tocnumber">2.3</span> <span class="toctext">Прусская армия</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#Ход_сражения"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Ход сражения</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-7"><a href="#Угумон"><span class="tocnumber">3.1</span> <span class="toctext">Угумон</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-8"><a href="#Первая_атака_французской_пехоты"><span class="tocnumber">3.2</span> <span class="toctext">Первая атака французской пехоты</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-9"><a href="#Атака_английской_тяжёлой_кавалерии"><span class="tocnumber">3.3</span> <span class="toctext">Атака английской тяжёлой кавалерии</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-10"><a href="#Атака_французской_кавалерии"><span class="tocnumber">3.4</span> <span class="toctext">Атака французской кавалерии</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-11"><a href="#Действия_Блюхера_и_Груши._Прибытие_пруссаков_на_поле_боя"><span class="tocnumber">3.5</span> <span class="toctext">Действия Блюхера и Груши. Прибытие пруссаков на поле боя</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-12"><a href="#Атака_императорской_гвардии"><span class="tocnumber">3.6</span> <span class="toctext">Атака императорской гвардии</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-13"><a href="#Захват_Планшенуа"><span class="tocnumber">3.7</span> <span class="toctext">Захват Планшенуа</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-14"><a href="#Общие_потери"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Общие потери</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-15"><a href="#Погибшие_генералы"><span class="tocnumber">4.1</span> <span class="toctext">Погибшие генералы</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-16"><a href="#В_культуре"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">В культуре</span></a> <ul> <li class="toclevel-2 tocsection-17"><a href="#Литература"><span class="tocnumber">5.1</span> <span class="toctext">Литература</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-18"><a href="#Живопись"><span class="tocnumber">5.2</span> <span class="toctext">Живопись</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-19"><a href="#Кинематограф"><span class="tocnumber">5.3</span> <span class="toctext">Кинематограф</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-20"><a href="#Нумизматика"><span class="tocnumber">5.4</span> <span class="toctext">Нумизматика</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-21"><a href="#Компьютерные_игры"><span class="tocnumber">5.5</span> <span class="toctext">Компьютерные игры</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-22"><a href="#Музыка"><span class="tocnumber">5.6</span> <span class="toctext">Музыка</span></a></li> <li class="toclevel-2 tocsection-23"><a href="#Места_и_памятники"><span class="tocnumber">5.7</span> <span class="toctext">Места и памятники</span></a></li> </ul> </li> <li class="toclevel-1 tocsection-24"><a href="#Цитаты"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">Цитаты</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-25"><a href="#Примечания"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Примечания</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-26"><a href="#Литература_2"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Литература</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-27"><a href="#Ссылки"><span class="tocnumber">9</span> <span class="toctext">Ссылки</span></a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Предыстория"><span id=".D0.9F.D1.80.D0.B5.D0.B4.D1.8B.D1.81.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.B8.D1.8F"></span>Предыстория</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=1" title="Редактировать раздел «Предыстория»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=1" title="Редактировать код раздела «Предыстория»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>13 марта <a href="/wiki/1815_%D0%B3%D0%BE%D0%B4" title="1815 год">1815 года</a>, ещё до вступления Наполеона в <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6" title="Париж">Париж</a>, союзники объявили его вне закона, а через несколько дней началась мобилизация союзных армий. К 10 июня Наполеон имел в своём распоряжении 198 000 человек, из которых только 128 000 можно было использовать в кампании. В то же время союзники сразу выставили 700 000 человек и планировали довести число войск коалиции до миллиона человек. У Наполеона был только один шанс на победу — постараться разбить союзные армии по частям, до окончания мобилизации<sup id="cite_ref-автоссылка1_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-автоссылка1-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>14 июня Наполеон двинулся в Бельгию. Он решил разгромить противников по частям и стремительно напал на армию <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%8E%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9B%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D1%82" title="Блюхер, Гебхард Леберехт">Блюхера</a>. Его действия несколько осложнились из-за измены генерала <a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D0%BD_%D0%B4%D0%B5_%D0%91%D1%83%D1%80%D0%BC%D0%BE%D0%BD,_%D0%9B%D1%83%D0%B8_%D0%9E%D0%B3%D1%8E%D1%81%D1%82_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80_%D0%B4%D0%B5" title="Ген де Бурмон, Луи Огюст Виктор де">Бурмона</a>, который бежал к пруссакам. 15 июня Наполеон направил <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Ней, Мишель">Нея</a> сдерживать <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%80-%D0%91%D1%80%D0%B0" title="Битва при Катр-Бра">наступление Веллингтона у Катр-Бра</a>, а сам 16 июня напал на Блюхера у Линьи. В <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%BD%D1%8C%D0%B8" title="Битва при Линьи">сражении при Линьи</a> Блюхер был разбит, но задержка 1-го французского корпуса спасла прусскую армию от уничтожения. Битва при Катр-Бра, произошедшая в тот же день, окончилась ничьей<sup id="cite_ref-автоссылка1_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-автоссылка1-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>17-го числа французская армия остановилась на отдых. Наполеон поручил маршалу <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8,_%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Груши, Эммануэль">Груши</a> армию в 35 000 человек и велел преследовать Блюхера, отступившего в неизвестном направлении. Сам Наполеон двинулся на север, на Брюссель — не предупредив, однако, об этом Груши. Английская армия заняла позицию в <span class="nowrap">22 километрах</span> от <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D1%8E%D1%81%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Брюссель">Брюсселя</a>, на высотах Мон-Сен-Жан<sup id="cite_ref-автоссылка1_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-автоссылка1-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Силы_сторон"><span id=".D0.A1.D0.B8.D0.BB.D1.8B_.D1.81.D1.82.D0.BE.D1.80.D0.BE.D0.BD"></span>Силы сторон</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=2" title="Редактировать раздел «Силы сторон»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=2" title="Редактировать код раздела «Силы сторон»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Французская_армия"><span id=".D0.A4.D1.80.D0.B0.D0.BD.D1.86.D1.83.D0.B7.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B8.D1.8F"></span>Французская армия</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=3" title="Редактировать раздел «Французская армия»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=3" title="Редактировать код раздела «Французская армия»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Waterloo_Campaign_Map_rus.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Waterloo_Campaign_Map_rus.svg/360px-Waterloo_Campaign_Map_rus.svg.png" decoding="async" width="360" height="409" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Waterloo_Campaign_Map_rus.svg/540px-Waterloo_Campaign_Map_rus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Waterloo_Campaign_Map_rus.svg/720px-Waterloo_Campaign_Map_rus.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1706" /></a><figcaption>Карта-схема Бельгийской кампании</figcaption></figure> <p><b>Главнокомандующий</b> — император <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Наполеон I">Наполеон I</a>. </p><p><b>Штаб</b> — <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%86%D0%B5%D1%80%D1%8B_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B8" title="Великие офицеры империи">маршал</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%B4%D0%B5_%D0%94%D1%8C%D1%91" title="Сульт, Никола Жан де Дьё">Сульт</a>, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%B8_%D0%B4%D0%B5_%D0%9C%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BE%D0%BD,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%96%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BE%D0%BD" title="Байи де Монтион, Франсуа Жедеон">Байи де Монтион</a>. </p><p><b>При особе императора</b> — дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD,_%D0%90%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%93%D0%B0%D1%81%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Бертран, Анри Гасьен">Бертран</a>, бригадный генерал граф <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D0%B4%D1%83%D0%B0%D0%B9%D0%B5%D1%80,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C_%D0%90%D0%BD%D0%B6%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D0%AE%D1%88%D0%B5" class="mw-redirect" title="Лабедуайер, Шарль Анжелик Юше">Лабедуайер</a>, бригадный генерал граф <a href="/wiki/%D0%A4%D0%BB%D0%B0%D0%BE,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%B4%D0%B5" title="Флао, Шарль Жозеф де">Флао</a>. </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r138196446">.mw-parser-output .ts-tree_list ul{padding:0;margin:0}.mw-parser-output .ts-tree_list li{padding:0;margin:0;list-style-type:none;list-style-image:none}.mw-parser-output .ts-tree_list li li{background:url("https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Treeview-grey-line.png")no-repeat 0 -2981px;padding-left:21px;text-indent:0.3em}.mw-parser-output .ts-tree_list li li:last-child{background-position:0 -5971px}.mw-parser-output .ts-tree_list li.ts-tree_list-emptyline>ul>.mw-empty-elt:first-child+.ts-tree_list-emptyline,.mw-parser-output .ts-tree_list li.ts-tree_list-emptyline>ul>li:first-child{background-position:0 9px}</style><div class="ts-tree_list"> <p><b>Левое крыло</b>, маршал <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Ней, Мишель">Мишель Ней</a>: </p> <ul><li>Первый корпус, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D1%8D_%D0%B4%E2%80%99%D0%AD%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BD,_%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82" title="Друэ д’Эрлон, Жан-Батист">граф д’Эрлон</a> (16 000 пехоты, 1500 кавалерии): <ul><li>1 дивизия, бригадный генерал <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BE_%D0%B4%D1%8E_%D0%9F%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%B6,_%D0%96%D0%BE%D0%B0%D1%88%D0%B8%D0%BC_%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BC" title="Кио дю Пассаж, Жоашим Жером">Кио дю Пассаж</a>.</li> <li>2 дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BD%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D0%BE,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%9A%D1%81%D0%B0%D0%B2%D1%8C%D0%B5" title="Донзело, Франсуа Ксавье">Донзело</a>.</li> <li>3 дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BD%D0%B5_%D0%B4%D0%B5_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%8C%D0%B5,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80_%D0%9B%D1%83%D0%B8" class="mw-redirect" title="Бине де Марконье, Пьер Луи">Марконье</a>.</li> <li>4 дивизия, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%94%D1%8E%D1%80%D1%8E%D1%82%D1%82,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84" title="Дюрютт, Пьер Франсуа Жозеф">Дюрютт</a>.</li> <li>1 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%BE,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C-%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4" title="Жакино, Шарль-Клод">Жакино</a>.</li></ul></li> <li>Второй корпус, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%B9,_%D0%9E%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B5_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C" title="Рей, Оноре Шарль">Рей</a> (13 000 пехоты, 1300 кавалерии): <ul><li>5 дивизия, барон <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8E,_%D0%96%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D0%94%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D1%80%D0%B5_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84" title="Башелю, Жильбер Дезире Жозеф">Башлю</a>.</li> <li>6 дивизия, принц <a href="/wiki/%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BC_%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Жером Бонапарт">Жером Бонапарт</a>, его заместитель — дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%93%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%BE,_%D0%90%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C" title="Гильемино, Арман Шарль">Гильемино</a>.</li> <li>7 дивизия, барон <a href="/wiki/%D0%96%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%80,_%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82_(%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB)" title="Жирар, Жан-Батист (генерал)">Жирар</a>.</li> <li>9 дивизия, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%A4%D1%83%D0%B0,_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B5%D0%BD_%D0%A1%D0%B5%D0%B1%D0%B0%D1%81%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Фуа, Максимильен Себастьен">граф Фуа</a>.</li> <li>2 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5_%D0%A0%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD_%D0%B4%D0%B5_%D0%9F%D0%B8%D1%80%D0%B5,_%D0%98%D0%BF%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8_%D0%93%D0%B8%D0%B9%D0%BE%D0%BC" class="mw-redirect" title="Де Ронивинен де Пире, Ипполит Мари Гийом">Пире</a>.</li></ul></li></ul> <p><b>Резерв</b> (под непосредственным командованием Наполеона): </p> <ul><li><a href="/wiki/%D0%98%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B3%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F)" class="mw-redirect" title="Императорская гвардия (Первая Французская империя)">Императорская гвардия</a>, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D1%83%D0%BE,_%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BD" title="Друо, Антуан">Антуан Друо</a>, 12 500 человек: <ul><li>Гренадерская дивизия, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BD,_%D0%9B%D1%83%D0%B8" title="Фриан, Луи">Луи Фриан</a>, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B3%D0%B5,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0" title="Роге, Франсуа">граф Роге</a> (2 полка старой гвардии и 2 полка средней гвардии).</li> <li>Егерская дивизия, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%BD,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C_%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BD_%D0%9B%D1%83%D0%B8_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B8%D1%81" class="mw-redirect" title="Моран, Шарль Антуан Луи Алексис">Моран</a>, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C,_%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4-%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Мишель, Клод-Этьен">граф Мишель</a> (2 полка старой гвардии и 2 полка средней гвардии).</li> <li>Молодая гвардия, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%94%D1%8E%D1%8D%D0%BC,_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B8%D0%B9%D0%BE%D0%BC" title="Дюэм, Филибер Гийом">Дюэм</a>, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%80%D1%80%D1%83%D0%B0,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80" title="Барруа, Пьер">Барруа</a> (2 бригады по 2 полка).</li> <li>Дивизия тяжёлой кавалерии, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%93%D1%8E%D0%B9%D0%BE,_%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Гюйо, Клод Этьен">Гюйо</a> (2 бригады по 1 полку).</li> <li>Дивизия лёгкой кавалерии, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80-%D0%94%D0%B5%D0%BD%D1%83%D1%8D%D1%82%D1%82,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C" title="Лефевр-Денуэтт, Шарль">Лефевр-Денуэтт</a>.</li> <li>Артиллерия гвардии, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%BE_%D0%B4%D0%B5_%D0%A1%D0%B5%D0%BD-%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81,_%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%96%D0%B0%D0%BA" title="Дево де Сен-Морис, Жан-Жак">Дево де Сен-Морис</a>.</li> <li>Инженеры гвардии, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%90%D0%BA%D1%81%D0%BE,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0-%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%8F-%D0%91%D0%B5%D0%BD%D1%83%D0%B0" title="Аксо, Франсуа-Николя-Бенуа">Аксо</a>.</li></ul></li></ul> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg/300px-Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg/450px-Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg/600px-Marechal_Ney_%C3%A0_Waterloo.jpg 2x" data-file-width="3088" data-file-height="2056" /></a><figcaption>Маршал <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Ней, Мишель">Ней</a> при Ватерлоо</figcaption></figure> <ul><li>Шестой корпус, <a href="/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%96%D0%BE%D1%80%D0%B6" title="Мутон, Жорж">Жорж Мутон, граф де Лобау</a>, 10 300 человек: <ul><li>19 дивизия, дивизионный генерал барон Семме.</li> <li>20 дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BD%D0%B5%D0%BD,_%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82" title="Жанен, Жан-Батист">Жанен</a>.</li></ul></li> <li>Первый кавалерийский корпус, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B6%D0%BE%D0%BB%D1%8C,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80_%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4" title="Пажоль, Пьер Клод">Пажоль</a>: <ul><li>3 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D0%BD,_%D0%96%D0%B0%D0%BD_%D0%A1%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BD" class="mw-redirect" title="Домон, Жан Симон">Домон</a>.</li> <li>5 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8E%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B8,_%D0%96%D0%B0%D0%BA-%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B5" title="Сюберви, Жак-Жерве">Сюберви</a>.</li></ul></li> <li>Третий кавалерийский корпус, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" class="mw-redirect" title="Келлерман, Франсуа Этьен">Франсуа Келлерман</a>: <ul><li>11 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%82%D1%8C%D0%B5_%D0%B4%D0%B5_%D0%A8%D0%B5%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C,_%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D1%8E%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Леритье де Шезель, Самюэль">Леритье</a>.</li> <li>12 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C_%D0%B4%E2%80%99%D0%AE%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%BB%D1%8C,_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%8F_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0" title="Руссель д’Юрбаль, Николя Франсуа">Руссель д’Юрбаль</a>.</li></ul></li> <li>Четвёртый кавалерийский корпус, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D0%B9%D0%BE,_%D0%AD%D0%B4%D1%83%D0%B0%D1%80_%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%91%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%81%D1%82" class="mw-redirect" title="Мийо, Эдуар Жан-Батист">Жан-Батист Мийо</a>: <ul><li>13 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B5,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80_(%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB)" title="Ватье, Пьер (генерал)">Ватье, граф де Сен-Альфонс</a>.</li> <li>14 кавалерийская дивизия, дивизионный генерал барон <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BB%D0%BE%D1%80,_%D0%96%D0%B0%D0%BA_%D0%90%D0%BD%D1%82%D1%83%D0%B0%D0%BD_%D0%90%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BD" title="Делор, Жак Антуан Адриан">Делор</a>.</li></ul></li></ul> </div> <p>Всего у Наполеона было 69 000 человек: 48 000 пехоты, 14 000 кавалерии и 250 артиллерийских орудий (7000 человек). </p><p><b>Правое крыло</b>, маршал <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8,_%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Груши, Эммануэль">Груши</a> (при Ватерлоо не присутствовали): </p> <ul><li>Третий корпус, 17 000 человек, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BC,_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%A0%D0%B5%D0%BD%D0%B5" title="Вандам, Жозеф Доминик Рене">Вандам</a>.</li> <li>Четвёртый корпус, 16 000 человек, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%80,_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD-%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81" title="Жерар, Этьен-Морис">Жерар</a>.</li> <li>Второй кавалерийский корпус, дивизионный генерал граф <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BA%D0%B7%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%98%D0%B7%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D1%80" title="Экзельман, Изидор">Экзельман</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Армия_союзников"><span id=".D0.90.D1.80.D0.BC.D0.B8.D1.8F_.D1.81.D0.BE.D1.8E.D0.B7.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.BE.D0.B2"></span>Армия союзников</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=4" title="Редактировать раздел «Армия союзников»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=4" title="Редактировать код раздела «Армия союзников»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Lord_Arthur_Wellesley_the_Duke_of_Wellington.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Lord_Arthur_Wellesley_the_Duke_of_Wellington.jpg/220px-Lord_Arthur_Wellesley_the_Duke_of_Wellington.jpg" decoding="async" width="220" height="299" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Lord_Arthur_Wellesley_the_Duke_of_Wellington.jpg/330px-Lord_Arthur_Wellesley_the_Duke_of_Wellington.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d4/Lord_Arthur_Wellesley_the_Duke_of_Wellington.jpg 2x" data-file-width="333" data-file-height="453" /></a><figcaption>Артур Уэлсли, 1-й герцог Веллингтон</figcaption></figure> <p>Объединённые силы королевств <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8_%D0%B8_%D0%98%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B8%D0%B8" class="mw-redirect" title="Соединённое Королевство Великобритании и Ирландии">Великобритания</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%91%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B5_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%9D%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%B2" title="Объединённое королевство Нидерландов">Нидерланды</a>, <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80_(%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Ганновер (королевство)">Ганновер</a>, герцогств <a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%88%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D0%B3_(%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%BE%D0%B3%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Брауншвейг (герцогство)">Брауншвейг</a> и <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%83_(%D0%B3%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%BE%D0%B3%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Нассау (герцогство)">Нассау</a>. </p><p><b>Главнокомандующий</b> — фельдмаршал <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80_%D0%A3%D1%8D%D0%BB%D1%81%D0%BB%D0%B8" title="Веллингтон, Артур Уэлсли">герцог Веллингтон</a>. </p><p><b>Заместитель главнокомандующего</b> — генерал-лейтенант <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%81%D0%B8,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" class="mw-redirect" title="Энглси, Генри Уильям">граф Аксбридж</a>. </p><p><b>Начальник артиллерии</b> — полковник <a href="/wiki/%D0%92%D1%83%D0%B4,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Вуд, Джордж Адам">Джордж Адам Вуд</a> </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r138196446"><div class="ts-tree_list"> <p><b>Первый корпус</b>, принц <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BC_II" title="Виллем II">Вильгельм Оранский</a>, 27 500 человек, 53 артиллерийских орудия. </p> <ul><li>1 дивизия, генерал-лейтенант <a href="/wiki/%D0%9A%D1%83%D0%BA,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_(%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB)" title="Кук, Джордж (генерал)">Джордж Кук</a> <ul><li>1 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B8%D0%BD_%D0%9C%D0%B5%D0%B9%D1%82%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4" class="mw-redirect" title="Перегрин Мейтленд">Перегрин Мейтленд</a></li> <li>2 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D0%BD%D0%B3,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD_(%D0%A4%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BB)" class="mw-redirect" title="Бинг, Джон (Фельдмаршал)">Джон Бинг</a></li></ul></li> <li>3 дивизия, генерал-майор граф <a href="/wiki/%D0%90%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B5%D0%BD,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Альтен, Карл фон">Карл фон Альтен</a> <ul><li>5 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D0%B5%D1%82%D1%82,_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD" title="Халкетт, Колин">Колин Халлкет</a></li> <li>2 бригада <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD" class="mw-redirect" title="Королевский Германский легион">КГЛ</a>, полковник <a href="/wiki/%D0%9E%D0%BC%D0%BF%D1%82%D0%B5%D0%B4%D0%B0,_%D0%9A%D1%80%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B0%D0%BD_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Омптеда, Кристиан Вильгельм Фридрих фон">барон фон Омптеда</a></li> <li>1 ганноверская бригада, генерал-майор <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B5%D0%B3%D0%B3,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Кильмансегг, Фридрих фон">граф фон Кильманзегг</a></li></ul></li> <li>2 нидерландская дивизия, генерал-лейтенант барон <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D1%85%D0%B5%D1%80_%D0%A1%D0%B5%D0%B4%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%BA%D0%B8,_%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3_%D0%B4%D0%B5" title="Перпонхер Седльницки, Хендрик Георг де">Седлницкий</a> <ul><li>бригада, генерал-майор граф ван Биландт</li> <li>бригада, полковник принц <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D0%91%D0%B5%D1%80%D0%BD%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%A1%D0%B0%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%BD-%D0%92%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D0%B0%D1%80-%D0%AD%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%85%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Карл Бернхард Саксен-Веймар-Эйзенахский">Бернхард Саксен-Веймарский</a><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul></li> <li>3 нидерландская дивизия, генерал-лейтенант барон <a href="/wiki/%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA_%D0%A8%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5" class="mw-redirect" title="Давид Хендрик Шассе">Давид Хендрик Шассе</a> <ul><li>бригада, полковник Фредерик Детмерс</li> <li>бригада, генерал-майор граф <a href="/wiki/%D0%94%E2%80%99%D0%9E%D0%B1%D1%80%D0%B5%D0%BC%D1%8D,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80" class="mw-redirect" title="Д’Обремэ, Александр">Александр Д’Обремэ</a></li></ul></li></ul> <p><b>Второй корпус</b>, генерал-лейтенант лорд <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BB%D0%BB,_%D0%A0%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4" class="mw-redirect" title="Хилл, Роланд">Роланд Хилл</a>, 6 620 человек, 12 артиллерийских орудий </p> <ul><li>2 дивизия, генерал-лейтенант сэр <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8_(1771)" title="Клинтон, Генри (1771)">Генри Клинтон</a> <ul><li>3 британская бригада, генерал-майор <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC,_%D0%A4%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BA" title="Адам, Фредерик">Фредерик Адам</a></li> <li>1 бригада <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD" class="mw-redirect" title="Королевский Германский легион">КГЛ</a>, полковник Георг Карл Август Плат</li> <li>3 ганноверская бригада, полковник Хью Бэйрон Халкетт</li></ul></li> <li>4 дивизия, генерал-лейтенант сэр <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%B2%D0%B8%D0%BB%D0%BB,_%D0%A7%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C%D0%B7" title="Колвилл, Чарльз">Чарльз Колвилл</a> <ul><li>4 британская бригада, подполковник <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B8%D1%82%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%BB,_%D0%A5%D1%8C%D1%8E_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8" title="Митчелл, Хью Генри">Хью Генри Митчелл</a></li> <li>6 британская бригада (не участвовала в сражении), Джордж Джонстон</li> <li>6 ганноверская бригада (не участвовала в сражении), Джеймс Фредерик Лайон</li></ul></li></ul> <p><b>Кавалерийский корпус</b>, генерал-лейтенант <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%81%D0%B8,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" class="mw-redirect" title="Энглси, Генри Уильям">граф Аксбридж</a>, 11 500 человек </p> <ul><li><ul><li>1 британская бригада, генерал-майор лорд <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%82,_%D0%A0%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82_%D0%AD%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8" title="Сомерсет, Роберт Эдвард Генри">Эдвард Сомерсет</a></li> <li>2 британская бригада, генерал-майор <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B1%D0%B8,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_(%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB)" title="Понсонби, Уильям (генерал)">Уильям Понсонби</a></li> <li>3 британская бригада, генерал-майор <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3,_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%9A%D0%B0%D1%81%D0%BF%D0%B0%D1%80_%D0%A4%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B4" title="Дернберг, Вильгельм Каспар Фердинанд">Вильгельм фон Дёрнберг</a></li> <li>4 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D1%91%D1%80,_%D0%9E%D1%80%D0%BC%D1%81%D0%B1%D0%B8" title="Ванделёр, Ормсби">Ормсби Ванделёр</a></li> <li>5 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%82,_%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D1%83%D1%85%D1%83%D0%BD" title="Грант, Колкухун">К. Грант</a></li> <li>6 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D0%B0%D0%BD,_%D0%A5%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8" title="Вивиан, Хасси">Х. Вивиан</a></li> <li>7 британская бригада, полковник Фридрих фон Арентшильд</li> <li>1 ганноверская бригада, Альберт фон Эсторф (?)</li></ul></li> <li>Нидерландская кавалерийская дивизия, генерал-лейтенант барон С. А. де Коллаэрт <ul><li>Бригада тяжёлой кавалерии, генерал-майор юнкер А. Д. Трип ван Зутенланд</li> <li>1 бригада лёгкой кавалерии, генерал-майор барон <a href="/wiki/%D0%93%D0%B8%D0%BD%D1%8C%D0%B8,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C-%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Гиньи, Шарль-Этьен">Ш.-Э. Гиньи</a></li> <li>2 бригада лёгкой кавалерии, генерал-майор Ж. Б. ван Мерлен</li></ul></li></ul> <p><b>Резерв</b> под личным командованием герцога Веллингтона, 11 570 человек, 28 артиллерийских орудий. </p> <ul><li>5 дивизия, генерал-лейтенант сэр <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81" title="Пиктон, Томас">Томас Пиктон</a> <ul><li>8 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BC%D0%BF%D1%82,_%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%B9%D0%BC%D1%81" title="Кемпт, Джеймс">Джеймс Кэмпт</a></li> <li>9 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BA,_%D0%94%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%81" class="mw-redirect" title="Пак, Денис">Д. Пэк</a></li> <li>5 ганноверская бригада, полковник фон Винке</li></ul></li> <li>6 дивизия, генерал-лейтенант сэр <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%83%D0%BB,_%D0%9B%D0%BE%D1%83%D1%80%D0%B8" title="Коул, Лоури">Лоури Коул</a></li> <li>10 британская бригада, генерал-майор сэр <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BD" title="Ламберт, Джон">Дж. Ламберт</a></li> <li>4 ганноверская бригада, полковник Бест</li></ul> <p><b>Брауншвейгский корпус</b>, полковник Ольферманн<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, 6 000 человек. </p> <ul><li><ul><li>Авангард, майор фон Раушенплатт</li> <li>Бригада лёгкой пехоты, подполковник фон Буттлар</li> <li>Бригада линейной пехоты, подполковник фон Шпехт</li> <li>Кавалерия, майор Крамм (гусары) и майор Потт (уланы)</li></ul></li></ul> </div> <p><b>Контингент Нассау</b>, генерал-майор <a href="/wiki/%D0%9A%D1%80%D1%83%D0%B7%D0%B5,_%D0%90%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Крузе, Август фон">фон Крузе</a>, 3 000 человек. </p><p>Всего у Веллингтона было 67 000 человек: 50 000 пехоты, 11 000 кавалерии и 150 артиллерийских орудий (6000 человек). В его армии было 24 000 британцев и 6000 солдат из <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%93%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BE%D0%BD" class="mw-redirect" title="Королевский Германский легион">Королевского Германского Легиона</a>. 7000 британцев были ветеранами войны в Испании. Остальная часть его армии: 17 000 голландцев, 11 000 ганноверцев, 6000 брауншвейгцев и 3000 нассаусцев. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Прусская_армия"><span id=".D0.9F.D1.80.D1.83.D1.81.D1.81.D0.BA.D0.B0.D1.8F_.D0.B0.D1.80.D0.BC.D0.B8.D1.8F"></span>Прусская армия</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=5" title="Редактировать раздел «Прусская армия»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=5" title="Редактировать код раздела «Прусская армия»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Bl%C3%BCcher.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Bl%C3%BCcher.jpg/170px-Bl%C3%BCcher.jpg" decoding="async" width="170" height="216" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Bl%C3%BCcher.jpg/255px-Bl%C3%BCcher.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1a/Bl%C3%BCcher.jpg 2x" data-file-width="308" data-file-height="392" /></a><figcaption>Гебхард Леберехт фон Блюхер</figcaption></figure> <p><b>Главнокомандующий</b> — генерал-фельдмаршал <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%8E%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9B%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D1%82" title="Блюхер, Гебхард Леберехт">Блюхер</a> </p><p><b>Штаб</b> — генерал <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9%D0%B4%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4%D1%82_%D1%84%D0%BE%D0%BD_%D0%93%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D0%B7%D0%B5%D0%BD%D0%B0%D1%83,_%D0%90%D0%B2%D0%B3%D1%83%D1%81%D1%82" title="Нейдхардт фон Гнейзенау, Август">Гнейзенау</a> </p><p><b>Первый корпус</b> <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD,_%D0%93%D0%B0%D0%BD%D1%81_%D0%AD%D1%80%D0%BD%D1%81%D1%82_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Цитен, Ганс Эрнст Карл фон">фон Цитен</a> (32 500<span class="nowrap"> человек</span>) </p> <ul><li>1 бригада</li> <li>2 бригада</li> <li>3 бригада</li> <li>4 бригада</li></ul> <p><b>Второй корпус</b> <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%80%D1%85,_%D0%93%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B3_%D0%94%D1%83%D0%B1%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%B2%D0%B8%D0%B3" title="Пирх, Георг Дубислав Людвиг">фон Пирх</a> I (33 000<span class="nowrap"> человек</span>) </p> <ul><li>5 бригада</li> <li>6 бригада</li> <li>7 бригада</li> <li>8 бригада</li></ul> <p><b>Третий корпус</b> <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%98%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%BD_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Тильман, Иоганн фон">фон Тильман</a> (25 000<span class="nowrap"> человек</span>) </p> <ul><li>9 бригада</li> <li>10 бригада</li> <li>11 бригада</li> <li>12 бригада</li></ul> <p><b>Четвёртый корпус</b> <a href="/wiki/%D0%91%D1%8E%D0%BB%D0%BE%D0%B2,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC" title="Бюлов, Фридрих Вильгельм">фон Бюлов</a> (32 000<span class="nowrap"> человек</span>) </p> <ul><li>13 бригада</li> <li>14 бригада</li> <li>15 бригада, фон Лосхин</li> <li>16 бригада, фон Хилер</li></ul> <p>Представитель прусской армии в штабе Веллингтона — генерал <a href="/wiki/%D0%9C%D1%8E%D1%84%D1%84%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B3,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Мюффлинг, Карл фон">Мюффлинг</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ход_сражения"><span id=".D0.A5.D0.BE.D0.B4_.D1.81.D1.80.D0.B0.D0.B6.D0.B5.D0.BD.D0.B8.D1.8F"></span>Ход сражения</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=6" title="Редактировать раздел «Ход сражения»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=6" title="Редактировать код раздела «Ход сражения»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>После <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%BD%D1%8C%D0%B8" title="Битва при Линьи">сражения при Линьи</a> и <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%80-%D0%91%D1%80%D0%B0" title="Битва при Катр-Бра">боя при Катр-Бра</a> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD" class="mw-redirect" title="Наполеон">Наполеон</a> считал себя достаточно защищённым со стороны пруссаков, отброшенных, по его предположению, к реке Маас и преследуемых маршалом <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8_(%D0%BC%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B0%D0%BB)" class="mw-redirect" title="Груши (маршал)">Груши</a>; поэтому он решился воспользоваться разрозненностью сил союзников и разбить армию <a href="/wiki/%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80_%D0%A3%D1%8D%D0%BB%D1%81%D0%BB%D0%B8" title="Веллингтон, Артур Уэлсли">Веллингтона</a> (англичане, голландцы, брауншвейгцы, ганноверцы) до соединения её с пруссаками<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141254988">.mw-parser-output .ts-fix-template{font-style:normal;font-weight:normal;white-space:nowrap}.mw-parser-output .ts-fix-error{font-size:inherit}@media screen{.mw-parser-output .ts-fix-text{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);box-decoration-break:clone;margin:0 -0.1em;padding:0 0.1em;transition:background 0.1s}.mw-parser-output .ts-fix-text:hover{background:#fee7e6}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .ts-fix-text:hover{background:#4f1312}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .ts-fix-text:hover{background:#4f1312}}@media screen and (hover:hover){.mw-parser-output .ts-fix-comment,.mw-parser-output .ts-fix-commented>a:not(:hover){border-bottom:1px dotted;text-decoration:none}}</style><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p><p>Веллингтон, очистив позицию у <span class="nowrap">Катр-Бра</span> и получив обещание от <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%8E%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9B%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D1%82" title="Блюхер, Гебхард Леберехт">Блюхера</a> соединиться с ним на следующий день, решил принять сражение на позиции у Ватерлоо. Позиция эта лежала на <span class="nowrap">Мон-Сен-Жанском</span> плато, по обеим сторонам брюссельской дороги, от селения <span class="nowrap">Мерб-Брен</span> до фермы Лавалет<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p><p>Силы союзников доходили до 70 тысяч человек, при 159 орудиях, силы французов — до 72,5 тысяч, при <span class="nowrap">250 орудиях.</span> Сражение длилось с <span class="nowrap">11 час.</span> <span class="nowrap">35 мин. дня</span> <span class="nowrap">до 8 часов</span> вечера<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Угумон"><span id=".D0.A3.D0.B3.D1.83.D0.BC.D0.BE.D0.BD"></span>Угумон</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=7" title="Редактировать раздел «Угумон»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=7" title="Редактировать код раздела «Угумон»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:800px-North_gate_Hougoumont.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/800px-North_gate_Hougoumont.jpg/220px-800px-North_gate_Hougoumont.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/800px-North_gate_Hougoumont.jpg/330px-800px-North_gate_Hougoumont.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/800px-North_gate_Hougoumont.jpg/440px-800px-North_gate_Hougoumont.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="1200" /></a><figcaption>Угумон в 2007 году. Северные ворота</figcaption></figure> <p>Сражение началось атакой французской армии на ферму <a href="/wiki/%D0%A3%D0%B3%D1%83%D0%BC%D0%BE%D0%BD" title="Угумон">Угумон</a> и окружающий его лес. Эта атака была запланирована как отвлекающая, с целью заставить Веллингтона переместить сюда резервы из центра, однако в реальности она отвлекла больше французских войск. Французы штурмовали Угумон весь день с большими потерями<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p><p>Веллингтон писал в отчётах, что атака французов на Угумон началась в 10:00. По другим данным, она началась в 11:30. Историк <a href="/wiki/%D0%A0%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%81,_%D0%AD%D0%BD%D0%B4%D1%80%D1%8E_(%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%BA)" title="Робертс, Эндрю (историк)">Эндрю Робертс</a> писал, что курьёз этой битвы именно в том, что никто с уверенностью не может сказать, когда она началась<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Замок Угумон и лес около него защищали английские гвардейцы, ганноверские егеря и нассаусцы. На Угумон был двинут корпус <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B5%D0%B9,_%D0%9E%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B5_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C" title="Рей, Оноре Шарль">Рея</a> — дивизии <a href="/wiki/%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BC_%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Жером Бонапарт">Жерома Бонапарта</a>, Фуа и Башлю. Вначале Угумон был атакован бригадой Бадуина, которая заняла лес и парк, но вскоре британская артиллерия и подведённые резервы выбили её, Бадуин был убит. Вторая атака последовала бригадой Соэ и остатками бригады Бадуина, с выбиванием британцев и германцев из прилегающего парка. Су-лейтенант Легро с тридцатью солдатами пробился во двор, разбив ворота топором. Прибывшие британские резервы (полтора полка гвардейцев) вступили в жестокую рукопашную и выбили французов из Угумонского леса, все проникшие внутрь ограды были перебиты (по легенде, жизнь сохранили лишь юному барабанщику)<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p><p>Весь день вокруг Угумона кипела жаркая схватка, причём значение имело не столько само поместье (в нём не помещалось большое количество солдат), а окружающий его лес и ведущая от него на север дорога, которая позволяла выйти в тыл британских позиций. Веллингтон придавал большое значение Угумону, считая, «что у его ворот решалась судьба сражения». Поэтому Угумон защищали части британской гвардии и Королевского Германского легиона, одного из лучших соединений британской армии, здесь была сконцентрирована значительная часть британской артиллерии. Несколько раз Угумонский лес (и парк) переходил из рук в руки<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p><p>Задуманная отвлекающая атака на Угумон превратилась в кипевшее до вечера ожесточённое сражение. Наполеон ясно видел Угумон в подзорную трубу и осознавал его значение, и весь день пересылал туда соединения и резервы, в свою очередь Веллингтон делал то же самое для его обороны, и даже передвинул сюда несколько батарей артиллерии, несмотря на штурм, которому в этот момент подвергался его центр<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p><p>Всего в течение дня здесь сражались 12 тысяч британцев (21 батальон) и 14 тысяч французов (33 батальона). Линейным французским войскам так и не удалось опрокинуть элитные части британцев, в чём британцам немало помогло каменное здание замка и окружавшие его каменные стены, выдержавшие несколько бомбардировок французской артиллерии<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Первая_атака_французской_пехоты"><span id=".D0.9F.D0.B5.D1.80.D0.B2.D0.B0.D1.8F_.D0.B0.D1.82.D0.B0.D0.BA.D0.B0_.D1.84.D1.80.D0.B0.D0.BD.D1.86.D1.83.D0.B7.D1.81.D0.BA.D0.BE.D0.B9_.D0.BF.D0.B5.D1.85.D0.BE.D1.82.D1.8B"></span>Первая атака французской пехоты</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=8" title="Редактировать раздел «Первая атака французской пехоты»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=8" title="Редактировать код раздела «Первая атака французской пехоты»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg/300px-Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg" decoding="async" width="300" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg/450px-Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg/600px-Knotel_-_The_storming_of_La_Haye_Sainte.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="666" /></a><figcaption>Атака французов на ферму Ла-Э-Сент. Художник <a href="/wiki/%D0%A0%D0%B8%D1%87%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9A%D0%BD%D1%91%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C" class="mw-redirect" title="Ричард Кнётель">Ричард Кнётель</a></figcaption></figure> <p>О времени начала атаки центра союзных войск французами также существуют разногласия. <a href="/wiki/%D0%A5%D0%B8%D0%BB%D0%BB,_%D0%A0%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4" class="mw-redirect" title="Хилл, Роланд">Лорд Хилл</a>, командир 2-го корпуса, писал, что она началась в 11:50, в то время как другие источники упоминают 13:30, а Эдит Саундерс пишет, что она началась «около двух часов» дня<sup id="cite_ref-autogenerated1_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Наполеон уже заметил появление прусской армии на горизонте у Шапель-Сен-Ламбер, и к нему уже привели пленного прусского солдата, который подтвердил присутствие армии <a href="/wiki/%D0%91%D1%8E%D0%BB%D0%BE%D0%B2,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC" title="Бюлов, Фридрих Вильгельм">Бюлова</a>. Теперь у Наполеона оставалось два (или три) часа времени для разгрома противостоящих сил противника. Он направил против Бюлова 6-й корпус Лобау (10 000 человек) и теперь у него было 64 000 солдат против 67 660 солдат Веллингтона. И всё же он полагал, что его шансы на победу «шестьдесят против сорока». </p><p>Наполеон провёл мощную артиллерийскую бомбардировку позиций противника — однако эффект от французских снарядов оказался на удивление слаб. Существует предположение, что причиной была земля, размокшая после дождя. Она не давала ядрам рикошетить, а при взрыве бомб «съедала» энергию осколков и поглощала ударную волну. Эта гипотеза позже была даже проверена экспериментально. </p><p>После бомбардировки в атаку пошли 16 000 человек под командованием Кио, Донзело, Марконье и Дюрютта. Все генералы кроме Дюрютта применили старомодное плотное построение, что впоследствии помешало им перестраиваться и вообще осложнило атаку. Наполеон видел это построение, но не отменил его по каким-то своим соображениям. Дивизия Кио шла первой и первая бросилась на противника. Защитники фермы <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0-%D0%AD-%D0%A1%D0%B5%D0%BD%D1%82" title="Ла-Э-Сент">Ла-Э-Сент</a> отступили внутрь здания, когда французы обрушились на них превосходящими силами. Тогда собственная бригада Кио попыталась занять ферму; но Ла-Э-Сент окружали каменные стены, а на брюссельской дороге не было пушек. Оборонявшиеся успешно отстреливались из укрытий. </p><p>Примерно в 13:30 Д’Эрлон послал вперёд остальные три дивизии (14 000 человек на фронте в километр) против левого фланга Веллингтона. Им противостояли 6000 человек: 2-я голландская дивизия (Ван Биландта) в первом ряду и англо-ганноверский отряд <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81" title="Пиктон, Томас">Томаса Пиктона</a> во втором ряду, за хребтом. </p><p>Французская атака опрокинула дивизию Ван Биландта, которая покинула поле боя, потеряв почти всех офицеров. Французы поднялись на хребет и попали под залп солдат Пиктона. Однако они выстояли и тоже ответили стрельбой. Левое крыло Веллингтона было близко к падению, Пиктон погиб и его части стали постепенно отходить. Правее наступающего Марконье дивизия Дюрютта теснила части принца Бернарда у фермы Папелотта. Дюрютт уже отбросил ганноверцев, когда появилась британская тяжёлая кавалерия. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Атака_английской_тяжёлой_кавалерии"><span id=".D0.90.D1.82.D0.B0.D0.BA.D0.B0_.D0.B0.D0.BD.D0.B3.D0.BB.D0.B8.D0.B9.D1.81.D0.BA.D0.BE.D0.B9_.D1.82.D1.8F.D0.B6.D1.91.D0.BB.D0.BE.D0.B9_.D0.BA.D0.B0.D0.B2.D0.B0.D0.BB.D0.B5.D1.80.D0.B8.D0.B8"></span>Атака английской тяжёлой кавалерии</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=9" title="Редактировать раздел «Атака английской тяжёлой кавалерии»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=9" title="Редактировать код раздела «Атака английской тяжёлой кавалерии»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Scotland_Forever!.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Scotland_Forever%21.jpg/300px-Scotland_Forever%21.jpg" decoding="async" width="300" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Scotland_Forever%21.jpg/450px-Scotland_Forever%21.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Scotland_Forever%21.jpg/600px-Scotland_Forever%21.jpg 2x" data-file-width="2995" data-file-height="1516" /></a><figcaption>«Шотландия навеки!». Атака шотландских серых. Художник <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D1%82_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D1%81%D0%BE%D0%BD" class="mw-redirect" title="Элизабет Томпсон">Элизабет Томпсон</a></figcaption></figure> <p>В этот момент, когда британская пехота держалась из последних сил, <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%81%D0%B8,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" class="mw-redirect" title="Энглси, Генри Уильям">граф Аксбридж</a> бросил в бой бригады <a href="/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B0%D0%B3%D1%83%D0%BD" class="mw-redirect" title="Драгун">тяжёлой кавалерии</a> Эдварда Сомерсета и Вильяма Понсонби. Первая бригада состояла из полков Лейб-гвардии (Life Guards) и гвардейских драгун, вторая — из английского, <span data-interwiki-lang="en" data-interwiki-article="Royal Scots Greys"><a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%BE%D1%82%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D0%B5%D1%80%D1%8B%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Шотландские серые (страница отсутствует)">шотландского</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Royal_Scots_Greys" class="extiw" title="en:Royal Scots Greys"><span title="Royal Scots Greys — версия статьи «Шотландские серые» на английском языке">[англ.]</span></a></sup>, и ирландского тяжёлых драгунских полков. Их официальная численность была 2651, фактическая — 2000. </p><p>Западнее брюссельской дороги бригада Сомерсета напала на кирасиров Тревера и обратила их в бегство. Восточнее дороги бригада Понсонби атаковала пехоту, которая отступила, потеряв 3000 пленными. Кавалеристам удалось захватить двух французских <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BE%D1%80%D1%91%D0%BB" title="Французский имперский орёл">полковых орлов</a>. Только дивизия Дюрютта смогла перестроиться в каре и отбить атаку шотландцев. Французы отходили из Ла-Э-Сент в Папелотт. Бригада Понсонби увлеклась атакой и бросилась на французские батареи. </p> <blockquote> <p>Опрокинув французскую пехоту, бригада утратила почти всяческий порядок: словно в припадке безумия, она помчалась к французским позициям, не обращая внимания на все усилия офицеров остановить её, и начала рубить саблями артиллеристов и колоть штыками лошадей вражеской батареи. Однако их атаковал отряд французских улан, и на своих выдохшихся, измождённых лошадях они серьёзно пострадали при беспорядочном отступлении к британским позициям<sup id="cite_ref-autogenerated1_7-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> </blockquote> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:ScotsGreys.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/ScotsGreys.jpg/300px-ScotsGreys.jpg" decoding="async" width="300" height="182" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/ScotsGreys.jpg/450px-ScotsGreys.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/ScotsGreys.jpg/600px-ScotsGreys.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="606" /></a><figcaption>Шотландские серые и пехотинцы-хайлендеры во время боя с французскими кирасирами. Художник Стенли Беркли</figcaption></figure> <p>Наполеон бросил в контратаку кирасирские бригады Фарине и Тревера и два полка <a href="/wiki/%D0%9B%D1%91%D0%B3%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Лёгкая кавалерия">лёгкой кавалерии</a> <a href="/wiki/%D0%96%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D0%BE,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C-%D0%9A%D0%BB%D0%BE%D0%B4" title="Жакино, Шарль-Клод">Жакино</a>. Британская кавалерия понесла тяжёлые потери, которые, однако, никем не подсчитаны. Генерал-майор Вильям Понсонби погиб от пики армейского улана, его родственник Фридрих Кавендиш Понсонби получил 9 ран, остался на поле боя, пережил много злоключений, был доставлен в английский госпиталь, прооперирован и остался жив. Сохранились его воспоминания о сражении, на русском языке есть отрывок в книге Эдварда Кризи «Великие битвы XI—XIX веков: от Гастингса до Ватерлоо». Погиб полковник Фуллер, командир королевских драгун. </p><p>Однако 1-й лейб-гвардейский полк на правом фланге атаки сохранил строй и поэтому пострадал не так сильно. Контратака британских и голландских лёгких драгун и гусар на левом фланге, а также голландских карабинеров в центре заставили французскую кавалерию вернуться на исходные позиции. </p><p>В атаке участвовало в общей сложности 20 000 человек. Французы потеряли 3000 пленными и, что самое главное, потеряли драгоценное время — прусская армия была уже близко. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Атака_французской_кавалерии"><span id=".D0.90.D1.82.D0.B0.D0.BA.D0.B0_.D1.84.D1.80.D0.B0.D0.BD.D1.86.D1.83.D0.B7.D1.81.D0.BA.D0.BE.D0.B9_.D0.BA.D0.B0.D0.B2.D0.B0.D0.BB.D0.B5.D1.80.D0.B8.D0.B8"></span>Атака французской кавалерии</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=10" title="Редактировать раздел «Атака французской кавалерии»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=10" title="Редактировать код раздела «Атака французской кавалерии»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg/300px-Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg" decoding="async" width="300" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg/450px-Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bb/Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg/600px-Andrieux_-_La_bataille_de_Waterloo.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="811" /></a><figcaption>Атака французских кирасир в битве при Ватерлоо. Художник <a href="/wiki/%D0%90%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%91,_%D0%9A%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD-%D0%9E%D0%B3%D1%8E%D1%81%D1%82" title="Андриё, Клеман-Огюст">Клеман-Огюст Андриё</a></figcaption></figure> <p>Незадолго до 16:00 <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Ней, Мишель">Ней</a> заметил движение в центре армии Веллингтона, которое он принял за отступление (до сих пор непонятно, кто именно принял манёвры англичан за отступление и принял ли вообще). Он решил нанести удар по центру, но у него почти не осталось пехотных резервов. Тогда Ней решил сломить центр Веллингтона силами одной только кавалерии. «Обычно кавалерия не использовалась без поддержки пехоты против оборонительной линии в полном боевом построении. Причина, по которой это произошло тогда, навсегда осталась загадкой». Даже англичане были удивлены тем, что кавалерия была послана туда, где не справилась пехота. </p> <blockquote> <p>К нашему удивлению, это оказалась широкомасштабная атака кавалерии. Такую атаку мы с большой вероятностью могли ожидать где-нибудь в течение дня; но мы и подумать не могли, что она будет предпринята против наших боевых позиций, которые к тому же ранее не были поколеблены предшествующей атакой пехоты<sup id="cite_ref-autogenerated1_7-2" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> </blockquote> <p>Для этой атаки был выбран кирасирский корпус Мийо и дивизия <a href="/wiki/%D0%9B%D1%91%D0%B3%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Лёгкая кавалерия">лёгкой кавалерии</a> <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D1%84%D0%B5%D0%B2%D1%80-%D0%94%D0%B5%D0%BD%D1%83%D1%8D%D1%82%D1%82,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C" title="Лефевр-Денуэтт, Шарль">Лефевр-Денуэтта</a> из императорской гвардии, все вместе 4800 сабель. Позже был добавлен корпус <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" class="mw-redirect" title="Келлерман, Франсуа Этьен">Келлермана</a> и дивизия Гюйо, и общее количество достигло 9000 всадников, всего 67 эскадронов. Эта атака была явной ошибкой, и Наполеон впоследствии винил в её проведении то Нея, то Мийо. </p><p><i>В это время (около 16:00) колонны Бюлова, под командованием Хиллера и фон Лостхина, и часть прусской кавалерии принца Вильгельма, пересекли долину реки Лан и приближались к Парижскому лесу.</i> </p><p>Солдаты Веллингтона сразу перестроились в <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B5_(%D0%BF%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" title="Каре (построение)">каре</a> — они были меньше, чем их иногда изображают на картинах. Каре одного батальона (500 человек) имело не более 18 метров в длину. Артиллеристам было приказано бросить орудия и укрыться внутри каре, чтобы вернуться уже после конца атаки. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg/300px-Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg" decoding="async" width="300" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg/450px-Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg/600px-Charge_of_the_French_Cuirassiers_at_Waterloo.jpg 2x" data-file-width="2408" data-file-height="1510" /></a><figcaption>Атака французских кирасир на каре шотландцев в битве при Ватерлоо. Художник <a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BF%D0%BF%D0%BE%D1%82%D0%BE,_%D0%A4%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%81-%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8E%D1%8D%D0%BB%D1%8C-%D0%90%D0%BD%D1%80%D0%B8" title="Филиппото, Феликс-Эмманюэль-Анри">Феликс Филиппото</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%B8%D1%80" title="Кирасир">Кирасиры</a> пошли в атаку медленной рысью. Батареи перед позициями Хэллкета дали залп с сорока шагов, положив половину передовых эскадронов. Эскадроны ворвались на позиции Веллингтона, но не смогли разбить каре. Они захватили орудия, но не имели возможности их уничтожить<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Они понесли серьёзные потери от ружейного огня, после чего <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B3%D0%BB%D1%81%D0%B8,_%D0%93%D0%B5%D0%BD%D1%80%D0%B8_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" class="mw-redirect" title="Энглси, Генри Уильям">граф Аксбридж</a> контратакой кавалерии заставил их отойти. Они отошли вниз, в долину, где Ней перестроил их и повёл в новую атаку. В этот момент раздались выстрелы прусской артиллерии — подошёл Бюлов. </p><p>Вторая атака <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Ней, Мишель">Нея</a>, как казалось, опрокинула противника. Пехота опять бросила орудия и отошла, кирасиры снова прорвались вглубь британских позиций. Именно тогда Наполеон послал вперёд последний кавалерийский резерв — кавалерию <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%B0_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" class="mw-redirect" title="Келлерман, Франсуа Этьен">Келлермана</a> и Гюйо. Теперь уже около 9000 всадников пошли в третью атаку. Их встретила шотландская батарея <span data-interwiki-lang="en" data-interwiki-article="Cavalié Mercer"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%80,_%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мерсер, Кавалье (страница отсутствует)">Мерсера</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cavali%C3%A9_Mercer" class="extiw" title="en:Cavalié Mercer"><span title="Cavalié Mercer — версия статьи «Мерсер, Кавалье» на английском языке">[англ.]</span></a></sup>. Последний также получил приказ бросить орудия и отойти под прикрытие брауншвейгской пехоты, но он решил, что пехота не выдержит атаки, и его артиллеристы остались у орудий. Фактически одна эта бригада отбила третью атаку французской кавалерии. </p><p>Французская кавалерия снова перестроилась и двинулась в четвёртую атаку. </p> <blockquote> <p>Мерсер писал: Это была не яростная атака галопом, а расчётливое наступление мерным шагом, словно они были полны решимости добиться цели. Они надвигались в глубоком молчании, и среди общего грохота сражения единственным звуком, исходившим именно от них, были громоподобные содрогания земли от одновременной поступи огромной массы лошадей. С нашей стороны также царила сосредоточенность. Все твёрдо стояли на своих постах, с орудиями наготове, заряженными картечью поверх ядер; запалы — в запальных шахтах; запальные шнуры зажжены и потрескивали за колёсами; <…> Это было в самом деле великолепное и впечатляющее зрелище!<sup id="cite_ref-autogenerated1_7-3" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> </blockquote> <p>Кавалеристы опять попали под залп артиллерии. Потери были так велики, что тела погибших не позволили пройти остальным — атака захлебнулась. В это время из рядов Веллингтона дезертировала нидерландская кавбригада Трипа и ганноверский полк. Они поскакали обратно в Брюссель, сея панику на своём пути. </p><p><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9,_%D0%9C%D0%B8%D1%88%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Ней, Мишель">Ней</a> потерял треть своих солдат и лошадей. Многие офицеры были убиты. Потери Веллингтона тоже были серьёзны. У обеих сторон кавалерия стала практически небоеспособна. Удивительно, но во время этой атаки французы сумели захватить 4 или 6 знамён противника<sup id="cite_ref-autogenerated2_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Когда атаки завершились, было около 18:00. </p><p>После потери кавалерии и появления Бюлова у Планшенуа у Наполеона уже были все основания для отступления. Но вместо этого он приказал Нею штурмовать Ла-Э-Сент, ферму перед центром армии Веллингтона. Ней двинулся на ферму с дивизией Данзело. Ферму защищал майор Баринг и 378 человек. По недосмотру Веллингтона про эту ферму забыли и у защитников осталось всего по 3-4 патрона на ствол. Французы топорами сломали ворота, ворвались на ферму и перебили почти весь гарнизон, спаслось только 42 человека. Наполеон сразу велел переместить к ферме артиллерию. Так Веллингтон потерял важную позицию в центре своей армии. В это же время Дюрютт выбил принца Бернарда с фермы Папелотта. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Действия_Блюхера_и_Груши._Прибытие_пруссаков_на_поле_боя"><span id=".D0.94.D0.B5.D0.B9.D1.81.D1.82.D0.B2.D0.B8.D1.8F_.D0.91.D0.BB.D1.8E.D1.85.D0.B5.D1.80.D0.B0_.D0.B8_.D0.93.D1.80.D1.83.D1.88.D0.B8._.D0.9F.D1.80.D0.B8.D0.B1.D1.8B.D1.82.D0.B8.D0.B5_.D0.BF.D1.80.D1.83.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BA.D0.BE.D0.B2_.D0.BD.D0.B0_.D0.BF.D0.BE.D0.BB.D0.B5_.D0.B1.D0.BE.D1.8F"></span>Действия Блюхера и Груши. Прибытие пруссаков на поле боя</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=11" title="Редактировать раздел «Действия Блюхера и Груши. Прибытие пруссаков на поле боя»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=11" title="Редактировать код раздела «Действия Блюхера и Груши. Прибытие пруссаков на поле боя»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>В 11 утра <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%8E%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9B%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D1%82" title="Блюхер, Гебхард Леберехт">Блюхер</a> двинулся из Вавра по труднопроходимым дорогам в сторону Ватерлоо. <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8,_%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Груши, Эммануэль">Груши</a> ещё был в Валене, в 11:30 он услышал первые выстрелы — это начался штурм Угумона. Груши всё же предположил, что это стреляют арьергарды Веллингтона, и не отменил наступление на Вавр. Генералы (<a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BC,_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%A0%D0%B5%D0%BD%D0%B5" title="Вандам, Жозеф Доминик Рене">Вандам</a> и в особенности <a href="/wiki/%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%80,_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD%D0%BD-%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81" class="mw-redirect" title="Жерар, Этьенн-Морис">Жерар</a>) предлагали «идти на пушки» (на звук стрельбы), но Груши не был уверен в правильности этого хода и не знал намерений Наполеона на свой счёт. </p><p>В полдень авангард Бюлова находился в Шапель-Сен-Ламбер (6 километров от Планшенуа и 4 от фермы Папелотта). Цитен двигался примерно тем же путём — из Вавра в Оэн. Около 13:00 Блюхер был уже в Шапель-Сен-Ламбер и примерно через полчаса двинулся через болотистую долину на Планшенуа. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg/200px-Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg" decoding="async" width="200" height="308" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg/300px-Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg/400px-Emmanuel_de_Grouchy_2.jpg 2x" data-file-width="1259" data-file-height="1940" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C_%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8" class="mw-redirect" title="Эммануэль Груши">Эммануэль Груши</a> почти 20 лет командовал крупными соединениями кавалерии, но не имел ни опыта командования пехотой, ни опыта самостоятельного командующего</figcaption></figure> <p>В 16:00 <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8,_%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Груши, Эммануэль">Груши</a> приблизился к Вавру и получил письмо Наполеона от 10 часов утра, в котором Наполеон одобрял движение к Вавру. Груши убедился, что поступает в соответствии с планами Наполеона. В это время началась перестрелка под Вавром: <a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BC,_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%94%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8%D0%BA_%D0%A0%D0%B5%D0%BD%D0%B5" title="Вандам, Жозеф Доминик Рене">Вандамм</a> вступил в соприкосновение с корпусом Тильмана. В это время передовые бригады колонны Бюлова, под командованием Хиллера и фон Лостхина, а также часть прусской кавалерии принца Вильгельма, пересекли долину реки Лан и приближались к Парижскому лесу. Лобау ждал их у <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B8%D1%88%D0%B5%D1%80%D0%BC%D0%BE%D0%BD" title="Фришермон">Фришермона</a>. В этот момент у Парижского леса <a href="/wiki/%D0%91%D0%BB%D1%8E%D1%85%D0%B5%D1%80,_%D0%93%D0%B5%D0%B1%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B4_%D0%9B%D0%B5%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B5%D1%85%D1%82" title="Блюхер, Гебхард Леберехт">Блюхер</a> собрал ещё не все свои части, но действовать надо было немедленно — уже началась атака французской кавалерии на позиции Веллингтона. Блюхер велел наступать, и его армия (фон Лостхин и Хиллер) двинулась по обе стороны дороги на Планшенуа. Прусская батарея открыла огонь по французам Лобау — в основном, чтобы сообщить союзникам о своём появлении. </p><p>Десять тысяч пехотинцев Лобау двинулись в атаку на прусские бригады. У Лобау были свежие, ещё не задействованные в бою войска, и они сперва оттеснили измождённых солдат Бюлова. Но тут подошли остальные части, и теперь <a href="/wiki/%D0%91%D1%8E%D0%BB%D0%BE%D0%B2,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC" title="Бюлов, Фридрих Вильгельм">Бюлов</a> имел под командой 30 000 человек. <a href="/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%96%D0%BE%D1%80%D0%B6" title="Мутон, Жорж">Лобау</a> отступил. </p><p>Около 17:00 <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8,_%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Груши, Эммануэль">Груши</a> получил письмо (от 13:30) с приказом идти на соединение с Наполеоном, но он уже втянулся в <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B5" title="Битва при Вавре">бой под Вавром</a>. У него были все шансы разгромить генерала Тильмана, который предупредил об этом Блюхера. Тот ответил: «Пусть генерал Тильман защищается, как только может. Его поражение в Вавре не будет иметь значения, если мы победим здесь». Между тем Бюлов оттеснил Лобау из Планшенуа и одно из прусских ядер упало недалеко от Наполеона. Наполеон немедленно отправил <a href="/wiki/%D0%94%D1%8E%D1%8D%D0%BC,_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B8%D0%B9%D0%BE%D0%BC" title="Дюэм, Филибер Гийом">генерала Дюэма</a> (2 бригады, 4200 человек) вместе с Молодой Гвардией и двадцатью четырьмя орудиями отбить деревню. Кавалерия, находившаяся поблизости от Планшенуа, была вынуждена развернуться и встретить пруссаков. Эти силы заставили Бюлова отойти. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Атака_императорской_гвардии"><span id=".D0.90.D1.82.D0.B0.D0.BA.D0.B0_.D0.B8.D0.BC.D0.BF.D0.B5.D1.80.D0.B0.D1.82.D0.BE.D1.80.D1.81.D0.BA.D0.BE.D0.B9_.D0.B3.D0.B2.D0.B0.D1.80.D0.B4.D0.B8.D0.B8"></span>Атака императорской гвардии</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=12" title="Редактировать раздел «Атака императорской гвардии»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=12" title="Редактировать код раздела «Атака императорской гвардии»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Между тем, когда в центре Веллингтон потерял Ла-Э-Сент, а ситуация под Планшенуа временно стабилизировалась, Наполеон пустил в дело свой последний резерв, Императорскую Гвардию. Эта атака, предпринятая в 19:30, должна была прорвать центр Веллингтона, и отбросить его назад, не давая соединиться с Блюхером. И хотя это один из самых известных фрагментов военной истории, до сих пор неизвестно, какие точно части участвовали в этой атаке. Скорее всего, в атаке участвовали только пять батальонов Средней Гвардии — но не гренадеры и не егеря Старой Гвардии. </p><p> Ней вспоминал: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r136229245">.mw-parser-output .ts-Цитата{display:flex;justify-content:center;margin:0.5em 0}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote{position:relative;margin:0;padding:0 42px;border:none;background:transparent;line-height:1.6em;font-style:italic}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::before,.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::after{content:"";position:absolute;background-size:1.6em calc(1.6em/1.1);background-repeat:no-repeat;background-position:50%50%;width:calc(1.6em/0.75);height:1.6em}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::before{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4d/Left_pointing_double_angle_quotation_mark_sh1.svg");top:0;left:0}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/de/Right_pointing_double_angle_quotation_mark_sh1.svg");bottom:0;right:0}.mw-parser-output .ts-Цитата blockquote i{font-style:normal}.mw-parser-output .ts-Цитата cite{display:block;text-align:right;font-style:normal}.mw-parser-output .ts-Цитата p:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .ts-Цитата p:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .ts-Цитата p+.ts-oq{margin-top:-0.25em}.mw-parser-output .ts-Цитата p~.ts-oq{margin-bottom:0}.mw-parser-output .ts-Цитата .ts-oq .ts-oq-header.ts-oq-header{padding-left:0;background:transparent}.mw-parser-output .ts-Цитата .ts-oq .ts-oq-content{padding:0}</style></p><div class="ts-Цитата"><blockquote><p>... я видел прибытие четырёх полков Средней Гвардии. Этими силами Наполеон хотел повторить атаку и прорвать центр противника. Он приказал послать их вперёд; генералы, офицеры и солдаты демонстрировали величайшее бесстрашие; но эти части были слишком слабы, чтобы справиться с противостоящими силами противника<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></p></blockquote></div> <p>Три батальона Старой Гвардии выдвинулись вперёд и сформировали вторую линию атаки — соответственно, они остались в резерве и лично не атаковали союзную армию. Наполеон лично обратился с речью к гвардии. «Tout le monde en arriere!» («Все за мной!») сказал он, и сам пошёл впереди колонны. Он вёл их до Ла-Э-Сент, затем уступил место маршалу Нею и укрылся в гравийном карьере. </p><p>Пять батальонов двигались эшелоном. 1-й батальон 3-го полка гренадеров вёл маршал Ней, во главе также ехал генерал Фриан; слева за ними шли 4-й полк гренадеров и 1-й и 2-й батальоны 3-го полка егерей (генерал Мишель), которые постепенно сливались в одно подразделение, и два батальона 4-го полка егерей (800 солдат) у левого края. Тридцать орудий противника открыли по ним огонь <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><span class="ts-fix-text ts-Прояснить-text" style="-webkit-box-decoration-break: clone">двойной шрапнелью</span><sup class="ts-fix-template ts-Прояснить-template">[<i><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%B8%D1%82%D1%8C" title="Шаблон:Прояснить">прояснить</a></i>]</sup>. Пятая лошадь Нея погибла от этого обстрела<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141254988"><sup class="ts-fix-template noprint">[<i><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Ссылки на источники"><span title="нет источника (2 мая 2021)">источник не указан 1384 дня</span></a></i>]</sup>. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:General_D_H_Chass%C3%A9.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/General_D_H_Chass%C3%A9.jpg/200px-General_D_H_Chass%C3%A9.jpg" decoding="async" width="200" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/General_D_H_Chass%C3%A9.jpg/300px-General_D_H_Chass%C3%A9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/General_D_H_Chass%C3%A9.jpg/400px-General_D_H_Chass%C3%A9.jpg 2x" data-file-width="2662" data-file-height="3346" /></a><figcaption>Француз <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5,_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA" title="Шассе, Давид Хендрик">Давид Шассе</a>, известный как «генерал-<a href="/wiki/%D0%A8%D1%82%D1%8B%D0%BA" title="Штык">байонет</a>», много лет прослужил во французской армии, но при Ватерлоо выступил на стороне нидерландцев. Многие его коллеги проявили бо́льшую щепетильность и остались на стороне Наполеона (<a href="/wiki/%D0%94%D0%B8%D1%80%D0%BA_%D0%B2%D0%B0%D0%BD_%D0%93%D0%BE%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BF" class="mw-redirect" title="Дирк ван Гогендорп">Дирк ван Гогендорп</a>) или ушли перед войной в отставку (<a href="/wiki/%D0%AF%D0%BD_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BC_%D0%AF%D0%BD%D1%81%D0%B5%D0%BD%D1%81" class="mw-redirect" title="Ян Виллем Янсенс">Ян Виллем Янсенс</a>)</figcaption></figure> <p>Пройдя шквал шрапнели и пуль, 3000 солдат Средней Гвардии прошли западнее Ла-Э-Сент и разделились на три колонны. Первая колонна, гренадеры, ударила по брауншвейгским батальонам, которые пытались отвечать, но были рассеянны. Британская бригада Колина Хэлкетта из двух полков атаковала, но была отброшена, её командир получил тяжелое ранение в лицо. Затем для защиты центра атаковали нассаусцы (Крузе) и остаток бригады <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%B5%D0%B3%D0%B3,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Кильмансегг, Фридрих фон">Кильманзегга</a> под командованием принца Оранского из второй линии союзников. Эти части также были отброшены, и Оранский также был тяжело ранен. Над англо-голландским центром нависла серьёзная опасность обрушения. Тогда из резерва была спешно подведена относительно свежая голландская дивизия бывшего наполеоновского бригадного генерала, а теперь голландского генерал-лейтенанта <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B5,_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4_%D0%A5%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%B8%D0%BA" title="Шассе, Давид Хендрик">Давида Шассе</a>. Её артиллерия открыла шрапнельный огонь по флангу гренадеров. Однако и это не остановило французов, и тогда Шассе приказал своей первой бригаде атаковать в штыки (штыковая атака была излюбленным манёвром Шассе). Лишь эта атака целой свежей бригады против изрядно поредевшего полка смогла остановить французскую гвардию. </p><p>Несколько западнее двигались 1-й и 2-й батальоны 3-го полка егерей в поддержку гренадер. Когда они ступили на вершину гряды, как им показалось, заваленной телами убитых, 1500 британских гвардейцев <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B8%D0%BD_%D0%9C%D0%B5%D0%B9%D1%82%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B4" class="mw-redirect" title="Перегрин Мейтленд">Перегрина Мейтленда</a>, залегших, спасаясь от огня французской артиллерии, внезапно поднялись и встретили французов ружейным залпом с очень близкого расстояния. Егеря были ошеломлены, более 300 (почти половина) из них погибло в первые же секунды, включая генерала Мишеля, полковника Маллета и обоих командиров батальонов. Тем не менее, егеря начали отвечать огнем, но гвардейцы тут же бросились на них в атаку, практически снеся их своим численным превосходством. </p><p>Третья колонна, свежий 4-й егерский батальон подошёл на помощь. Но в начале они столкнулись с многочисленным отрядом застрельщиков, которых они рассеяли своим огнем. Британцы начали отступать, но тут на фланге французов развернулся 52-й лёгкий (егерский) пехотный полк, который открыл огонь, а затем бросился в атаку. Под этим ударом, и, видя судьбу двух предыдущих колонн, остаток Средней Гвардии стал отходить. </p><p>Гвардия отступала. Всё смешалось. Волна паники прошла по рядам французской армии. Она только усилилась, когда именно в этот момент пехота Дюрютта увидела наступающие с востока прусские части фон Цитена. Раздались крики: «La Garde recule!» («Гвардия бежит!»), «Nous sommes trahis!» («Нас предали!»), «Sauve qui peut!» («Спасайся, кто может!»). Веллингтон встал на стременах и взмахнул шляпой, давая сигнал к общей атаке. Его армия двинулась вперёд. Это было медленное и трудное наступление, измотанные боем солдаты еле шли, по колено в грязи или в воде, плохо построенные в линии. Та же грязь и вода, что мешала наступать французам, теперь мешала продвижению пехоты Веллингтона. Прибывшие части Цитена помогли преследовать французов, но одна из батарей в сумерках по ошибке открыла огонь по шотландцам, уничтожив почти весь героический отряд Мерсера. </p> <blockquote> <p>Мерсер вспоминал: «Мои бедные солдаты, по крайней мере, те из них, что остались невредимы, довольно помятые, с лицами, одеждой и т. д., почерневшими от дыма и покрытыми пятнами грязи и крови, сидели на лафетах или лежали, упав на сырую грязную землю, слишком изнурённые, чтобы думать о чём-нибудь кроме небольшой передышки…» </p> </blockquote> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable ts-main"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r142002967">.mw-parser-output .ts-main a{font-weight:bold}.mw-parser-output .ts-main a.new,.mw-parser-output .ts-main a.extiw,.mw-parser-output .ts-main a.external{font-weight:normal}</style>Основная статья: <a href="/wiki/%D0%93%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D1%8F_%D1%83%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%B5%D1%82,_%D0%BD%D0%BE_%D0%BD%D0%B5_%D1%81%D0%B4%D0%B0%D1%91%D1%82%D1%81%D1%8F" title="Гвардия умирает, но не сдаётся">Гвардия умирает, но не сдаётся</a></div> <p>Императорская Старая Гвардия перегруппировалась из трех батальонов (или четырёх) в три каре возле Ла-Э-Сент, отбивая атаки наступающей армии союзников. Наполеон пытался пробиться к ним, дабы погибнуть на поле боя вместе со своей гвардией, но был остановлен офицерами штаба и почти насильно увезен в карете с поля боя. Именно здесь английский полковник Хэллкет (либо генерал Р. Хилл), пораженный их храбростью, крикнул: «Храбрые французы, сдавайтесь!», на что последовал знаменитый ответ генерала <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D0%B1%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BD,_%D0%9F%D1%8C%D0%B5%D1%80_%D0%96%D0%B0%D0%BA_%D0%AD%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%BD" title="Камбронн, Пьер Жак Этьен">Камбронна</a>: «Merde! La garde meurt mais ne se rend pas!» («Дерьмо! Гвардия умирает, но не сдаётся!»). Существует версия, что он произнёс только первое слово, а фраза «умирает, но не сдаётся» придумана уже существенно позже. После этого ответа остатки гвардии были сметены картечью. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Захват_Планшенуа"><span id=".D0.97.D0.B0.D1.85.D0.B2.D0.B0.D1.82_.D0.9F.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D1.88.D0.B5.D0.BD.D1.83.D0.B0"></span>Захват Планшенуа</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=13" title="Редактировать раздел «Захват Планшенуа»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=13" title="Редактировать код раздела «Захват Планшенуа»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg/220px-Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg/330px-Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg/440px-Prussian_Attack_Plancenoit_by_Adolf_Northern.jpg 2x" data-file-width="1188" data-file-height="795" /></a><figcaption>Прусская атака на <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B5%D0%BD%D1%83%D0%B0" class="mw-redirect" title="Планшенуа">Планшенуа</a>. Художник <a href="/wiki/%D0%90%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84_%D0%9D%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%BD" class="mw-redirect" title="Адольф Нортен">Адольф Нортен</a></figcaption></figure> <p>Прусские войска тем временем продолжили упорный натиск на правом фланге французов. Этот эпизод сражения происходил в основном в деревне <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%88%D0%B5%D0%BD%D1%83%D0%B0" class="mw-redirect" title="Планшенуа">Планшенуа</a>. Имея подавляющее численное превосходство, прусские солдаты захватили этот пункт и обратили всю линию защиты французов в бегство. В это же время британская гвардия оказала стойкое сопротивление наступающим солдатам Императорской Гвардии, которые были вынуждены начать отступление, заметив прорыв пруссаков. </p><p>Армия Веллингтона перешла в наступление, и французы должны были отступить на всей линии. Съехавшись у фермы <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C-%D0%90%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81" title="Бель-Альянс">Бель-Альянс</a>, союзные главнокомандующие решили дальнейшее преследование неприятеля поручить пруссакам. Преследование это велось с необычайною энергией и быстротой в продолжение 3 дней, на расстоянии 150 километров (до <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D0%BD_(%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4)" title="Лан (город)">Лаона</a>), и привело французскую армию в окончательное расстройство. Наполеону к этому времени удалось собрать (кроме корпуса Груши) не более 3 тысяч человек — силы, с которыми нельзя было ни защищать столицу, ни продолжать войну. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Общие_потери"><span id=".D0.9E.D0.B1.D1.89.D0.B8.D0.B5_.D0.BF.D0.BE.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B8"></span>Общие потери</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=14" title="Редактировать раздел «Общие потери»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=14" title="Редактировать код раздела «Общие потери»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Joseph_Mallord_William_Turner_(1775-1851)_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Joseph_Mallord_William_Turner_%281775-1851%29_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg/300px-Joseph_Mallord_William_Turner_%281775-1851%29_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg" decoding="async" width="300" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Joseph_Mallord_William_Turner_%281775-1851%29_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg/450px-Joseph_Mallord_William_Turner_%281775-1851%29_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Joseph_Mallord_William_Turner_%281775-1851%29_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg/600px-Joseph_Mallord_William_Turner_%281775-1851%29_-_The_Field_of_Waterloo_-_NG500_-_Tate.jpg 2x" data-file-width="3375" data-file-height="2055" /></a><figcaption><i>Поле Ватерлоо</i>, картина <a href="/wiki/%D0%A2%D1%91%D1%80%D0%BD%D0%B5%D1%80,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" title="Тёрнер, Уильям">Уильяма Тёрнера</a> (1818)</figcaption></figure> <p>Французы потеряли в сражении при Ватерлоо 240 орудий, 2 знамени, весь обоз, от 25 000 до 27 000 убитыми и ранеными, и от 6000 до 8000 пленными. Противники потеряли меньше: Веллингтон потерял 17 000 человек (3500 убитыми, 10 200 ранеными, 3300 пропавшими без вести<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), Блюхер — 7000 (1200 убитыми, 4400 ранеными и 1400 пропавшими без вести<sup id="cite_ref-autogenerated2_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>), из которых 810 человек потерял один только 18-й полк 15-й бригады. Точные цифры установить сложно, поскольку прусские архивы пострадали от бомбардировок во Вторую мировую войну. </p><p>Всего на поле боя было убито 15 750 человек. Про 22 000 потерь союзников пишет также и Тарле. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Погибшие_генералы"><span id=".D0.9F.D0.BE.D0.B3.D0.B8.D0.B1.D1.88.D0.B8.D0.B5_.D0.B3.D0.B5.D0.BD.D0.B5.D1.80.D0.B0.D0.BB.D1.8B"></span>Погибшие генералы</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=15" title="Редактировать раздел «Погибшие генералы»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=15" title="Редактировать код раздела «Погибшие генералы»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg" class="mw-file-description" title="Французский генерал Филибер Дюэм"><img alt="Французский генерал Филибер Дюэм" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg/101px-G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg" decoding="async" width="101" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg/152px-G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg/203px-G%C3%A9n%C3%A9ral_Guillaume_Philibert_Duhesme.jpg 2x" data-file-width="250" data-file-height="296" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Французский генерал <a href="/wiki/%D0%94%D1%8E%D1%8D%D0%BC,_%D0%A4%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80_%D0%93%D0%B8%D0%B9%D0%BE%D0%BC" title="Дюэм, Филибер Гийом">Филибер Дюэм</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Desvaux_portrait.jpg" class="mw-file-description" title="Французский генерал Дево де Сен-Морис"><img alt="Французский генерал Дево де Сен-Морис" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Desvaux_portrait.jpg/92px-Desvaux_portrait.jpg" decoding="async" width="92" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Desvaux_portrait.jpg/139px-Desvaux_portrait.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/37/Desvaux_portrait.jpg/185px-Desvaux_portrait.jpg 2x" data-file-width="300" data-file-height="389" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Французский генерал <a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%B2%D0%BE_%D0%B4%D0%B5_%D0%A1%D0%B5%D0%BD-%D0%9C%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81,_%D0%96%D0%B0%D0%BD-%D0%96%D0%B0%D0%BA" title="Дево де Сен-Морис, Жан-Жак">Дево де Сен-Морис</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Sir_Thomas_Picton.jpg" class="mw-file-description" title="Британский генерал Томас Пиктон"><img alt="Британский генерал Томас Пиктон" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Sir_Thomas_Picton.jpg/95px-Sir_Thomas_Picton.jpg" decoding="async" width="95" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Sir_Thomas_Picton.jpg/143px-Sir_Thomas_Picton.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/Sir_Thomas_Picton.jpg/191px-Sir_Thomas_Picton.jpg 2x" data-file-width="305" data-file-height="383" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Британский генерал <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D1%81" title="Пиктон, Томас">Томас Пиктон</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Major_General_William_Ponsonby,_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg" class="mw-file-description" title="Британский генерал Уильям Понсонби"><img alt="Британский генерал Уильям Понсонби" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Major_General_William_Ponsonby%2C_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg/94px-Major_General_William_Ponsonby%2C_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg" decoding="async" width="94" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Major_General_William_Ponsonby%2C_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg/141px-Major_General_William_Ponsonby%2C_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/63/Major_General_William_Ponsonby%2C_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg/187px-Major_General_William_Ponsonby%2C_Lt_Coll_of_the_Fifth_Dragoon_Guards.jpg 2x" data-file-width="636" data-file-height="814" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Британский генерал <a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%B1%D0%B8,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_(%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B0%D0%BB)" title="Понсонби, Уильям (генерал)">Уильям Понсонби</a></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="В_культуре"><span id=".D0.92_.D0.BA.D1.83.D0.BB.D1.8C.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B5"></span>В культуре</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=16" title="Редактировать раздел «В культуре»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=16" title="Редактировать код раздела «В культуре»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG/300px-WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG" decoding="async" width="300" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG/450px-WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG/600px-WaterlooBanquetWilliamSalter.JPG 2x" data-file-width="1209" data-file-height="700" /></a><figcaption><center><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC_%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%80" class="mw-redirect" title="Уильям Солтер">Уильям Солтер</a>. Банкет в Ватерлоо (1836)</center></figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Литература"><span id=".D0.9B.D0.B8.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B0"></span>Литература</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=17" title="Редактировать раздел «Литература»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=17" title="Редактировать код раздела «Литература»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>После посещения поля боя <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BA%D0%BE%D1%82%D1%82,_%D0%92%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%82%D0%B5%D1%80" title="Скотт, Вальтер">Вальтер Скотт</a> написал небольшую поэму «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B5_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Поле Ватерлоо">Поле Ватерлоо</a>» (1815).</li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%B9%D1%80%D0%BE%D0%BD,_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%B6_%D0%93%D0%BE%D1%80%D0%B4%D0%BE%D0%BD" title="Байрон, Джордж Гордон">Джордж Байрон</a> в поэме «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BC%D0%BD%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE_%D0%A7%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D1%8C%D0%B4-%D0%93%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D0%B0" title="Паломничество Чайльд-Гарольда">Паломничество Чайльд-Гарольда</a>» написал строфы 17—45 под впечатлением посещения поля битвы Ватерлоо в апреле 1816 года.</li> <li>Описание битвы есть в романе <a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C" title="Стендаль">Стендаля</a> «<a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BE%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C" title="Пармская обитель">Пармская обитель</a>» (1838).</li> <li>События во время битвы в английском тылу — в Брюсселе — описываются в романе <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BA%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B9,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" class="mw-redirect" title="Теккерей, Уильям">Уильяма Теккерея</a> «<a href="/wiki/%D0%AF%D1%80%D0%BC%D0%B0%D1%80%D0%BA%D0%B0_%D1%82%D1%89%D0%B5%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%8F" title="Ярмарка тщеславия">Ярмарка тщеславия</a>» (1847—1848).</li> <li>Детально битва описывается в романе <a href="/wiki/%D0%93%D1%8E%D0%B3%D0%BE,_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D1%82%D0%BE%D1%80" title="Гюго, Виктор">Виктора Гюго</a> «<a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5" title="Отверженные">Отверженные</a>» (1862).</li> <li>Битва и роль маршала <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D1%83%D1%88%D0%B8,_%D0%AD%D0%BC%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%83%D1%8D%D0%BB%D1%8C" title="Груши, Эммануэль">Груши</a> в её исходе описываются в новелле <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D0%B3,_%D0%A1%D1%82%D0%B5%D1%84%D0%B0%D0%BD" title="Цвейг, Стефан">Стефана Цвейга</a> «Невозвратимое мгновение».</li> <li>Роман «Тень великого человека» (1892) и серия из двух рассказов «Приключения бригадира Жерара. Как бригадир действовал при Ватерлоо» (1902) <a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%B9%D0%BB,_%D0%90%D1%80%D1%82%D1%83%D1%80_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BD" title="Дойл, Артур Конан">Артура Конана Дойла</a>.</li> <li>Битва при Ватерлоо — одно из мест сражений героя романов Бернарда Корнуэла о стрелках Ричарда Шарпа. Многие романы были экранизированы; 14 серия сериала «Стрелки Шарпа» носит название «Ватерлоо Шарпа» (Sharpe’s Waterloo).</li> <li>Битве при Ватерлоо посвящена одна глава в книге Сюзанны Кларк «Джонатан Стрендж и мистер Норрелл».</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Живопись"><span id=".D0.96.D0.B8.D0.B2.D0.BE.D0.BF.D0.B8.D1.81.D1.8C"></span>Живопись</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=18" title="Редактировать раздел «Живопись»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=18" title="Редактировать код раздела «Живопись»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Картина <a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BD,_%D0%AF%D0%BD_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BC" title="Пинеман, Ян Виллем">Яна Виллема Пинемана</a> «Битва при Ватерлоо» (1824).</li> <li>Картина <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BE%D0%BB%D1%82%D0%B5%D1%80,_%D0%A3%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BC" title="Солтер, Уильям">Уильям Солтера</a> «Банкет в Ватерлоо» (1836).</li> <li>Картина <a href="/wiki/%D0%9D%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%BD,_%D0%90%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84" title="Нортен, Адольф">Адольфа Нортена</a> «Атака пруссаков на Планшенуа» (1863).</li> <li>Серия картин <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B6%D0%B5,_%D0%98%D0%BF%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82" title="Белланже, Ипполит">Ипполита Беланже</a>: «Кирасиры при Ватерлоо» (1865), «Гвардия умирает» (1866) и других.</li> <li>Серия картин <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D1%81%D0%BE%D0%BD,_%D0%AD%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Томпсон, Элизабет">Элизабет Томпсон, леди Батлер</a>: «Шотландия навеки!» (1881), «Рассвет Ватерлоо» (1895) и других.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Кинематограф"><span id=".D0.9A.D0.B8.D0.BD.D0.B5.D0.BC.D0.B0.D1.82.D0.BE.D0.B3.D1.80.D0.B0.D1.84"></span>Кинематограф</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=19" title="Редактировать раздел «Кинематограф»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=19" title="Редактировать код раздела «Кинематограф»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Битва показана в фильме «<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD:_%D0%BF%D1%83%D1%82%D1%8C_%D0%BA_%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BD%D0%B5" title="Наполеон: путь к вершине">Наполеон: путь к вершине</a>» («Napoléon») (1955, режиссёр <a href="/wiki/%D0%93%D0%B8%D1%82%D1%80%D0%B8,_%D0%A1%D0%B0%D1%88%D0%B0" title="Гитри, Саша">Саша Гитри</a>).</li> <li>Советско-итальянский художественный фильм «<a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC)" title="Ватерлоо (фильм)">Ватерлоо</a>» (1970, режиссёр <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%87%D1%83%D0%BA,_%D0%A1%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D0%B9_%D0%A4%D1%91%D0%B4%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Бондарчук, Сергей Фёдорович">Сергей Бондарчук</a>).</li> <li>14-я серия сериала «<a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D1%8E%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%BB%D0%BA%D0%B0_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BF%D0%B0" title="Приключения королевского стрелка Шарпа">Приключения королевского стрелка Шарпа</a>» — «Ватерлоо Шарпа» (1997, режиссёр Том Клегг).</li> <li>Кинокомедия «<a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%82%D0%B0%D0%B6!_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_2000)" title="Саботаж! (фильм, 2000)">Саботаж!</a>» (2000, режиссёры Эстебан Ибарреткс и Хосе Мигель Ибарреткс).</li> <li>Мини-сериал «<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_(%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B8-%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB)" title="Наполеон (мини-сериал)">Наполеон</a>» (2002, режиссёр Ив Симоно).</li> <li>«Битва при Ватерлоо» (2005 год). Эпизод серии фильмов <a href="/wiki/Discovery_Channel" title="Discovery Channel">Discovery Channel</a> «Поле боя: Искусство войны».</li> <li>Документальный фильм «<span data-interwiki-lang="fr" data-interwiki-article="Waterloo, l'ultime bataille"><a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE,_%D0%BF%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%B4%D0%BD%D1%8F%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ватерлоо, последняя битва (страница отсутствует)">Ватерлоо, последняя битва</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Waterloo,_l%27ultime_bataille" class="extiw" title="fr:Waterloo, l'ultime bataille"><span title="Waterloo, l'ultime bataille — версия статьи «Ватерлоо, последняя битва» на французском языке">[фр.]</span></a></sup>» (2015 год) производства Бельгии.</li> <li>Документальный телефильм «Шон Бин при Ватерлоо» (2015 год) выпущенный <a href="/wiki/History_Channel" title="History Channel">History Channel</a>, ведущий — <a href="/wiki/%D0%A8%D0%BE%D0%BD_%D0%91%D0%B8%D0%BD" class="mw-redirect" title="Шон Бин">Шон Бин</a>.</li> <li>Художественный фильм «<a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_(%D1%84%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%BC,_2023)" title="Наполеон (фильм, 2023)">Наполеон</a>» Ридли Скотта (2023 год).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Нумизматика"><span id=".D0.9D.D1.83.D0.BC.D0.B8.D0.B7.D0.BC.D0.B0.D1.82.D0.B8.D0.BA.D0.B0"></span>Нумизматика</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=20" title="Редактировать раздел «Нумизматика»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=20" title="Редактировать код раздела «Нумизматика»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>В 2015 году Королевский монетный двор (Великобритания) выпустил в честь 200-летия битвы памятную монету номиналом <a href="/wiki/%D0%9F%D1%8F%D1%82%D1%8C_%D1%84%D1%83%D0%BD%D1%82%D0%BE%D0%B2_%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%BE%D0%B2_(%D0%BC%D0%BE%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B0)" title="Пять фунтов стерлингов (монета)">5 фунтов</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Компьютерные_игры"><span id=".D0.9A.D0.BE.D0.BC.D0.BF.D1.8C.D1.8E.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.BD.D1.8B.D0.B5_.D0.B8.D0.B3.D1.80.D1.8B"></span>Компьютерные игры</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=21" title="Редактировать раздел «Компьютерные игры»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=21" title="Редактировать код раздела «Компьютерные игры»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Является частью кампании Англии в игре <i><a href="/wiki/Empire_Earth" title="Empire Earth">Empire Earth</a></i>.</li> <li>Ход битвы воссоздаётся в игре <i><a href="/wiki/Napoleon%27s_Campaigns:_1813_%26_1815" class="mw-redirect" title="Napoleon's Campaigns: 1813 & 1815">Napoleon's Campaigns: 1813 & 1815</a></i> (1981), а также в игре <i>Waterloo: Napoleon’s Last Battle</i> (2001).</li> <li>Присутствует в игре <i><a href="/wiki/Imperial_Glory" title="Imperial Glory">Imperial Glory</a></i> (2005).</li> <li>Является частью кампании Ста дней в игре «<a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%B8_II:_%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%B7%D0%B0_%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%83" class="mw-redirect" title="Казаки II: Битва за Европу">Казаки II: Битва за Европу</a>» (2006).</li> <li>Является отдельной кампанией в игре <i><a href="/wiki/Napoleon:_Total_War" title="Napoleon: Total War">Napoleon: Total War</a></i> (2010).</li> <li>Отдельный уровень в игре <i><a href="/wiki/Psychonauts" title="Psychonauts">Psychonauts</a></i>.</li> <li>Тактическая игра <b>Scourge of War: Waterloo.</b> Считается самой детализированной игрой о финальной битве Войны седьмой коалиции.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Музыка"><span id=".D0.9C.D1.83.D0.B7.D1.8B.D0.BA.D0.B0"></span>Музыка</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=22" title="Редактировать раздел «Музыка»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=22" title="Редактировать код раздела «Музыка»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Композиция «<a href="/wiki/Waterloo_(%D0%BF%D0%B5%D1%81%D0%BD%D1%8F)" title="Waterloo (песня)">Waterloo</a>» (1974 год) в <a href="/wiki/Waterloo_(%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B1%D0%BE%D0%BC)" title="Waterloo (альбом)">одноимённом альбоме</a> группы <a href="/wiki/ABBA" title="ABBA">ABBA</a>.</li> <li>Композиция «The Battle of Waterloo» (1989 год) в альбоме <i><a href="/wiki/Death_or_Glory" title="Death or Glory">Death or Glory</a></i> группы <a href="/wiki/Running_Wild" title="Running Wild">Running Wild</a>.</li> <li>Композиция «Waterloo» (2004 год) в альбоме <i><a href="/wiki/The_Glorious_Burden" title="The Glorious Burden">The Glorious Burden</a></i> хэви-метал группы <a href="/wiki/Iced_Earth" title="Iced Earth">Iced Earth</a>.</li> <li>Композиция «You’re My Waterloo» (2015 год) в альбоме <i><a href="/wiki/Anthems_for_Doomed_Youth" title="Anthems for Doomed Youth">Anthems for Doomed Youth</a></i> группы <a href="/wiki/The_Libertines" title="The Libertines">The Libertines</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Места_и_памятники"><span id=".D0.9C.D0.B5.D1.81.D1.82.D0.B0_.D0.B8_.D0.BF.D0.B0.D0.BC.D1.8F.D1.82.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.B8"></span>Места и памятники</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=23" title="Редактировать раздел «Места и памятники»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=23" title="Редактировать код раздела «Места и памятники»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BF%D1%8C_%D0%BB%D1%8C%D0%B2%D0%B0" title="Насыпь льва">Насыпь льва</a> — мемориал на месте битвы.</li> <li>В честь битвы назван <a href="/wiki/%D0%9B%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD-%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE_(%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F)" class="mw-redirect" title="Лондон-Ватерлоо (станция)">крупнейший вокзал Лондона</a>.</li> <li>Waterlooplein — площадь в <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BC" title="Амстердам">Амстердаме</a> и одноимённая станция <a href="/wiki/%D0%90%D0%BC%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BD" title="Амстердамский метрополитен">метро</a>.</li> <li>Площадь в Ганновере — Waterlooplatz.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Цитаты"><span id=".D0.A6.D0.B8.D1.82.D0.B0.D1.82.D1.8B"></span>Цитаты</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=24" title="Редактировать раздел «Цитаты»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=24" title="Редактировать код раздела «Цитаты»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>«Я не могу равнодушно пройти мимо гравюры, представляющей встречу Веллингтона с Блюхером в минуту победы под Ватерлоо. Я долго смотрю на неё всякий раз, и всякий раз внутри груди делается холодно и страшно… Они только что своротили историю с большой дороги по ступицу в грязь, — в такую грязь, из которой её в полвека не вытащат… Дело на рассвете… Европа ещё спала в это время и не знала, что судьбы её переменились»<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>«Характерна уже та мелочь, что за решительной битвой сохранилось название, которое ей дал Веллингтон, название деревни Ватерлоо, где совершенно не было сражения, но где была расположена последняя главная квартира Веллингтона перед битвой, а не название „Бель-Альянс“, на котором настаивали пруссаки, по имени хутора, где впервые встретились Блюхер и Веллингтон»<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Герцог Веллингтон выбрал место для наблюдения под большим вязом, стоявшим на пересечении брюссельской дороги и переулка Оэн. Дерево Веллингтона, как его прозвали из-за того, что герцог провёл под ним важнейшую часть битвы, впоследствии было выкорчевано и перевезено в Англию, где его пустили на сувениры вроде тростей и табакерок<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>«…Веллингтон относился чрезвычайно ревниво к чужим успехам. Хорошо известно, что в умалении заслуг своих помощников и союзников он опускался до подлостей; он так и не простил Блюхеру, что тот спас его при Ватерлоо»<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li>«…Ватерлоо оставило неизгладимый след в умах людей. Пять городов в Великобритании и один большой вокзал в столице названы в его честь, равно как и тридцать два населенных пункта в Северной Америке. В 2004 г. на о. Ватерлоо в Антарктиде россиянами воздвигнут <a href="/wiki/%D0%A6%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%8C_%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B9_%D0%A2%D1%80%D0%BE%D0%B8%D1%86%D1%8B_(%D0%90%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0)" title="Церковь Святой Троицы (Антарктика)">православный храм Святой Троицы</a>, который при ясной погоде виден с моря за 30 км»<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Примечания"><span id=".D0.9F.D1.80.D0.B8.D0.BC.D0.B5.D1.87.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D1.8F"></span>Примечания</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=25" title="Редактировать раздел «Примечания»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=25" title="Редактировать код раздела «Примечания»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="reflist columns" style="list-style-type: decimal;"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Викитека_ЭСБЕ-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Викитека_ЭСБЕ_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r141305934">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a::after,.mw-parser-output .id-lock-limited a::after,.mw-parser-output .id-lock-registration a::after,.mw-parser-output .id-lock-subscription a::after,.mw-parser-output .cs1-ws-icon a::after{content:"";width:1.1em;height:1.1em;display:inline-block;vertical-align:middle;background-position:center;background-repeat:no-repeat;background-size:contain}.mw-parser-output .id-lock-free.id-lock-free a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")}.mw-parser-output .id-lock-limited.id-lock-limited a::after,.mw-parser-output .id-lock-registration.id-lock-registration a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")}.mw-parser-output .id-lock-subscription.id-lock-subscription a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a::after{background-image:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#085;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}@media screen{.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-free a::after,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-limited a::after,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-registration a::after,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .id-lock-subscription a::after{filter:invert(1)hue-rotate(180deg)}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .cs1-maint{color:#18911f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-free a::after,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-limited a::after,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-registration a::after,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .id-lock-subscription a::after{filter:invert(1)hue-rotate(180deg)}}</style><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><span data-wikidata-qualifier-id="P248"><a href="https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE,_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%B2_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D0%B8" class="extiw" title="s:ЭСБЕ/Ватерло, селение в Бельгии">Ватерло, селение в Бельгии</a></span> // <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C_%D0%91%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%B3%D0%B0%D1%83%D0%B7%D0%B0_%D0%B8_%D0%95%D1%84%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона">Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона</a> : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — <abbr title="Санкт-Петербург">СПб.</abbr>, 1890—1907.</span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141305934"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i>Gaston Bodart.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://archive.org/details/bub_gb_A0kNAAAAYAAJ">Militär-historisches Kriegs-Lexikon (1618-1905)</a>. — Wien und Leipzig, C. W. Stern, 1908. — 962 с.</span></span> </li> <li id="cite_note-автоссылка1-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-автоссылка1_3-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-автоссылка1_3-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-автоссылка1_3-2"><sup><i><b>3</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text">Дерябин А. И. Ефремов Ф. А. Жданов А. Л. Битва у Белль-Альянс (Ватерлоо). — М.: «Рейтар», 1999.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text">Принц сменил полковника <a href="/wiki/%D0%93%D1%91%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D0%B5,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D1%84%D0%BE%D0%BD" title="Гёдеке, Фридрих Вильгельм фон">фон Гёдеке</a>, сломавшего ногу накануне сражения.</span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text">Командующий корпусом, <i>чёрный герцог</i> <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BC_%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%88%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D0%B3-%D0%92%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D1%8E%D1%82%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9" title="Фридрих Вильгельм Брауншвейг-Вольфенбюттельский">Фридрих Брауншвейгский</a> за два дня до этого был убит в сражении при Катр-Бра.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Roberts, Andrew, Waterloo: June 18, 1815, the Battle for Modern Europe. Нью-Йорк, 2005 стр. 55</span> </li> <li id="cite_note-autogenerated1-7"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-autogenerated1_7-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated1_7-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated1_7-2"><sup><i><b>3</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated1_7-3"><sup><i><b>4</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r141305934"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i>Саундерс Э.</i> [militera.lib.ru/h/saunders/index.html Сто дней Наполеона] = The Hundred Days. — <abbr title="Москва">М.</abbr>: АСТ, 2002. — 410 с. — <span class="nowrap">5000 экз.</span> <small><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090303035024/militera.lib.ru/h/saunders/index.html">Архивировано</a> 3 марта 2009 года.</small></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">Если бы французы имели средства заклепать орудия, сражение имело бы совершенно иной исход, не было бы колоссальных жертв от артиллерийского огня в кавалерии и гвардии.</span> </li> <li id="cite_note-autogenerated2-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-autogenerated2_9-0"><sup><i><b>1</b></i></sup></a> <a href="#cite_ref-autogenerated2_9-1"><sup><i><b>2</b></i></sup></a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://napoleonistyka.atspace.com/BATTLE_OF_WATERLOO.htm">Battle of Waterloo 1815 : La Belle Alliance : Napoleon : Wellington : Blucher</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span>. Дата обращения: 21 апреля 2009. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061027210803/http://napoleonistyka.atspace.com/BATTLE_OF_WATERLOO.htm">Архивировано</a> 27 октября 2006 года.</span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">Booth, John. The Battle of Waterloo: Containing the Accounts Published by Authority, British and Foreign, and Other Relevant Documents, with Circumstantial Details, Previous and After the Battle, from a Variety of Authentic and Original Sources.(1815)</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">часть пропавших без вести попала в плен, часть погибла, часть потом вернулась, часть дезертировала</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%BD,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Герцен, Александр Иванович">Герцен А. И.</a></i> Собр. соч. в 30 тт. Т. 11. / Гл. ред. <a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D0%B8%D0%BD,_%D0%92%D1%8F%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2_%D0%9F%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Волгин, Вячеслав Петрович">В. П. Волгин</a>. Ред. <a href="/wiki/%D0%AD%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B3,_%D0%AF%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%95%D1%84%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87" title="Эльсберг, Яков Ефимович">Я. Е. Эльсберг</a>. Коммент. <a href="/wiki/%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F,_%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0" title="Белявская, Ирина Михайловна">И. М. Белявской</a> и др. — М.: <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Наука (издательство)">Изд-во АН СССР</a>, 1957. — С. 245.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B3,_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86" title="Меринг, Франц">Франц Меринг</a>.</i> [militera.lib.ru/h/mehring_f/index.html История войн и военного искусства] <span class="citation"><span lang="und">[militera.lib.ru/h/mehring_f/index.html Источник]</span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span>. Дата обращения: 19 апреля 2009. [web.archive.org/web/20090428011823/militera.lib.ru/h/mehring_f/index.html Архивировано] 28 апреля 2009 года.</span> / Пер. Н. Н. Попова. — СПб.: Полигон; М.: <a href="/wiki/%D0%90%D0%A1%D0%A2_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="АСТ (издательство)">АСТ</a>, 2000. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/5891730561" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-89173-056-1</a> ; 5-237-04396-8</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140504150640/http://www.antiquestradegazette.com/news/2012/jan/30/seat-of-power-%E2%80%93-where-wellington-stood-to-watch-napoleon%E2%80%99s-defeat/">Seat of power — where Wellington stood to watch Napoleon’s defeat</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span>. // <a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Auction_Technology_Group" class="extiw" title="en:Auction Technology Group">Antiques Trade Gazette</a>, 30.01.2012. Дата обращения: 28 февраля 2014. Архивировано из <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.antiquestradegazette.com/news/2012/jan/30/seat-of-power-%E2%80%93-where-wellington-stood-to-watch-napoleon%E2%80%99s-defeat/">оригинала</a> 4 мая 2014 года.</span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/wiki/%D0%AD%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85" title="Энгельс, Фридрих">Энгельс Ф.</a></i> Британская катастрофа в Крыму // <i><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%BA%D1%81,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB" title="Маркс, Карл">Маркс К.</a>, Энгельс Ф.</i> Сочинения. Т. 10.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Алексей Зотов.</i> Предисловие. // <i><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D0%B5%D1%80,_%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%B8%D0%B4" title="Чандлер, Дэвид">Дэвид Чандлер</a>.</i> Ватерлоо. Последняя кампания Наполеона. — СПб.: Знак, 2004. — <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/9789939521633" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-9939-52-163-3</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Alex Zotov.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.history-gatchina.ru/article/prosba.htm">Napoleon’s Four Personal Requests Rejected by Romanov’s Family</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120323025751/http://www.history-gatchina.ru/article/prosba.htm">Архивная копия</a> от 23 марта 2012 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на английском языке">(англ.)</small> // Гатчина сквозь столетия</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><span lang="und"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.napoleonicsociety.com/">International Napoleonic Society</a></span><span class="hidden-ref" style="display:none;">  <small class="ref-info" style="cursor:help;" title="на неопределённом языке">(неопр.)</small></span>. Дата обращения: 4 ноября 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110207112149/http://napoleonicsociety.com/">Архивировано</a> 7 февраля 2011 года.</span></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Литература_2"><span id=".D0.9B.D0.B8.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B0_2"></span>Литература</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=26" title="Редактировать раздел «Литература»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=26" title="Редактировать код раздела «Литература»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="columns reflist not-references" style=";column-count:2; column-width: 30em;"> <ul><li>Adkin, Mark (2001). <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.com/s?ie=UTF8&field-isbn=185410764X">The Waterloo Companion: The Complete Guide to History’s Most Famous Land Battle</a></i>. Aurum. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/185410764X" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85410-764-X</a></li> <li>Barbero, Alessandro (2005). <i>The Battle: A New History of Waterloo</i>. Atlantic Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1843543109" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-84354-310-9</a></li> <li>Beamish, N. Ludlow (1832, reprint 1995). <i>History of the King’s German Legion</i>. Dallington: Naval and Military Press. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0952201100" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-9522011-0-0</a></li> <li>Boller, Jr., Paul F.; George, John (1989). They Never Said It: A Book of Fake Quotes, Misquotes, and Misleading Attributions. New York: Oxford University Press. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0195055411" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-505541-1</a>.</li> <li>Bonaparte, Napoleon; Correspondance, No. 22060, vol XXVIII, p. 392.</li> <li>Bonaparte, Napoleon; Chandler David G. Cairnes William E. (1995). <i>The Military Maxims of Napoleon</i>, Da Capo Press, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0306806185" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-306-80618-5</a>, 9780306806186</li> <li>Booth, John (1815). <i>The Battle of Waterloo: Containing the Accounts Published by Authority, British and Foreign, and Other Relevant Documents, with Circumstantial Details, Previous and After the Battle, from a Variety of Authentic and Original Sources</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=9IIBAAAAYAAJ">available on Google Books</a></li> <li>Chandler, David G. (1973). <i>Campaigns of Napoleon</i>. New York: Scribner. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0025236601" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-02-523660-1</a></li> <li>Chesney, Charles C. (1907). <i>Waterloo Lectures: A Study Of The Campaign Of 1815</i>. Longmans, Green, and Co. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1428649883" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-4286-4988-3</a></li> <li>Cookson, John E. (1996). <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.co.uk/books?id=xiV5Q7uupVUC">The British Armed Nation, 1793—1815</a></i>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0198206585" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-19-820658-5</a></li> <li>Cotton, Edward (1849). <i>A voice from Waterloo. A history of the battle, on the 18th June 1815.</i> London: B.L. Green.</li> <li>Creasy, Sir Edward (1877). <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/etext/4061">The Fifteen Decisive Battles of the World: from Marathon to Waterloo</a></i>. Richard Bentley & Son. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0306805596" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-306-80559-6</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jean-Baptiste_Drouet,_Comte_d%27Erlon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean-Baptiste Drouet, Comte d'Erlon (страница отсутствует)">Drouet J-B</a>, (1805). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071008105416/http://www.napoleonbonaparte.nl/newspaper/dedham/drouet.html">Drouet’s account of Waterloo to the French Parliament</a>. <i>napoleonbonaparte.nl</i>. Retrieved on 14 September 2007.</li> <li>Fitchett, W. H. (1897, reprint 1921 & 2006). <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/etext/19255">Deeds that Won the Empire. Historic Battle Scenes</a></i>. London: John Murray. (<a href="/wiki/Project_Gutenberg" class="mw-redirect" title="Project Gutenberg">Project Gutenberg</a>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/files/19255/19255-h/19255-h.htm#chap1900">Chapter: King-making Waterloo</a></li> <li>Frye, W. E. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120515105506/http://infomotions.com/etexts/gutenberg/dirs/1/0/9/3/10939/10939.htm">After Waterloo: Reminiscences of European Travel 1815—1819</a></i>, <a href="/wiki/Project_Gutenberg" class="mw-redirect" title="Project Gutenberg">Project Gutenberg</a></li> <li>Gleig, George Robert (ed) (1845). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120112122928/http://www.napoleonic-literature.com/Book_24/Book24.htm"><i>The Light Dragoon</i></a>. London: George Routledge & Co.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Rees_Howell_Gronow&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rees Howell Gronow (страница отсутствует)">Gronow, R. H.</a> (1862). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gutenberg.org/etext/3798"><i>Reminiscences of Captain Gronow</i></a> London. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1404327924" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-4043-2792-4</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Peter_Hofschr%C3%B6er&action=edit&redlink=1" class="new" title="Peter Hofschröer (страница отсутствует)">Hofschröer, Peter</a> (1998). <i>1815: The Waterloo Campaign. Vol. 1: Wellington, His German Allies and the Battles of Ligny and Quatre Bras</i>. London: Greenhill Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/9781853673047" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-85367-304-7</a></li> <li>Hofschröer, Peter (1999). <i>1815: The Waterloo Campaign. Vol. 2: The German Victory</i>. London: Greenhill Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/9781853673689" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-85367-368-9</a></li> <li>Hofschröer, Peter (2005). <i>Waterloo 1815: Quatre Bras and Ligny</i>. London: Leo Cooper. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/9781844151684" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-1-84415-168-4</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D1%81%D1%81%D0%B5,_%D0%90%D0%BD%D1%80%D0%B8" title="Уссе, Анри">Houssaye, Henri</a>. <i>Waterloo</i> (translated from the French), London, 1900.</li> <li><a href="/wiki/Victor_Hugo" class="mw-redirect" title="Victor Hugo">Hugo, Victor</a>. <i>Les Miserables</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.online-literature.com/victor_hugo/les_miserables/77/">«Chapter VII: Napoleon in a Good Humor»</a>. The Literature Network. Retrieved on 14 September 2007.</li> <li><a href="/wiki/Antoine-Henri_Jomini" class="mw-redirect" title="Antoine-Henri Jomini">Jomini, Antoine-Henri</a> (1864). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=FVdEAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=Jomini+Waterloo+Campaign"><i>The Political and Military History of the Campaign of Waterloo (Trans. Benet S.V.)</i></a><i>. (3rd edn.) New York; D. Van Nostrand.</i></li> <li>Kincaid, Captain J., Rifle Brigade. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://home.iprimus.com.au/cpcook/letters/pages/waterfini.htm">Waterloo, 18 June 1815: The Finale</a>. <i>iprimus.com.au</i>. Retrieved on 14 September 2007.</li> <li><a href="/w/index.php?title=Elizabeth_Longford&action=edit&redlink=1" class="new" title="Elizabeth Longford (страница отсутствует)">Longford, Elizabeth</a> (1971). <i>Wellington the Years of the Sword</i>. London: Panther. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0586035486" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-586-03548-6</a></li> <li>Lozier J.F. <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.napoleon-series.org/faq/c_horses.html">What was the name of Napoleon’s horse?</a></i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.napoleon-series.org/">The Napoleon Series</a>.</li> <li><span data-interwiki-lang="en" data-interwiki-article="Cavalié Mercer"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B5%D1%80,_%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Мерсер, Кавалье (страница отсутствует)">Mercer, Cavalié</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Cavali%C3%A9_Mercer" class="extiw" title="en:Cavalié Mercer"><span title="Cavalié Mercer — версия статьи «Мерсер, Кавалье» на английском языке">[англ.]</span></a></sup>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/journalofwaterlo01mercuoft">«Journal of the Waterloo campaign, kept throughout the campaign of 1815» (1870)</a> (англ. яз)</li> <li>Parry, D.H. (1900). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081216071449/http://gaslight.mtroyal.ab.ca/waterloo.htm">Waterloo</a> from <i>Battle of the nineteenth century</i>, Vol. 1. London: Cassell and Company. Retrieved on 14 September 2007.</li> <li>Roberts, Andrew (2005). <i>Waterloo: June 18, 1815, the Battle for Modern Europe</i>. New York: HarperCollins Publishers. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0060088664" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-06-008866-4</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=H._T._Siborne&action=edit&redlink=1" class="new" title="H. T. Siborne (страница отсутствует)">Siborne, H.T.</a> (1891, reprint 1993). <i>The Waterloo Letters</i>. New York & London: Cassell & Greenhill Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1853671568" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85367-156-8</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=William_Siborne&action=edit&redlink=1" class="new" title="William Siborne (страница отсутствует)">Siborne, William</a> (1844, reprint 1894 & 1990). <i>The Waterloo Campaign</i>. Birmingham. 4th edition. London: Greenhill Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1853670693" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85367-069-3</a></li> <li>Smith, Digby (1998). <i>The Greenhill Napoleonic Wars Data Book</i>. London & Pennsylvania: Greenhill Books & Stackpole Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1853672769" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85367-276-9</a></li> <li>Summerville, Christopher J. (2007). <i>Who was who at Waterloo: a biography of the battle</i>, Pearson Education, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/0582784050" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-582-78405-0</a>, 9780582784055</li> <li>Weller, J. (1992). <i>Wellington at Waterloo,</i> London: Greenhill Books. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/1853763390" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-85376-339-0</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arthur_Wellesley&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arthur Wellesley (страница отсутствует)">Wellesley, Arthur</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.wtj.com/archives/wellington/1815_06f.htm"><i>Wellington’s Dispatches June 19, 1815</i></a>. <i>War Times Journal</i> Archives.</li> <li>White, John. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.napoleon-series.org/research/miscellaneous/c_cambronne.html">Cambronne’s Words</a> Letters to <i>The Times</i> (June 1932). <i>NapoleonSeries.org</i>. Retrieved on 14 September 2007.</li> <li>Куриев М. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://uniki.ru/2020/12/29/eto-n/">Это N</a>. — Москва, 2020, <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/9785001702269" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-5-00170-226-9</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A7%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BB%D0%B5%D1%80,_%D0%94%D1%8D%D0%B2%D0%B8%D0%B4" title="Чандлер, Дэвид">Чандлер Д.</a> (в переводе и под ред. Зотова А. В.) «Ватерлоо. Последняя кампания Наполеона», СПб., Знак, 2004.<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.history-gatchina.ru/article/prosba.htm">[1]</a>. <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.napoleonicsociety.com">[2]</a>.<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.kordegardia.ru">[3]</a>.<a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://history-gatchina.ru/shline1.php?id=31">[4]</a></li> <li><i><a href="/wiki/%D0%93%D1%8E%D0%B3%D0%BE" class="mw-redirect" title="Гюго">Гюго</a> В. [www.lib.ru/INOOLD/GUGO/otwerzh1.txt Отверженные]. Часть вторая. Книга первая</i> — подробное описание битвы</li> <li>Саундерс Э. [militera.lib.ru/h/saunders/index.html Сто дней Наполеона]. — М.: АСТ, 2002</li> <li>Шаррас Ж.-Ф. История кампании 1815 года. Ватерлоо. — М.: Кучково поле; Императорское Русское историческое общество, 2015. — 464 с., 4 л.ил. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3/9785995005049" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-5-9950-0504-9</a></li></ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ссылки"><span id=".D0.A1.D1.81.D1.8B.D0.BB.D0.BA.D0.B8"></span>Ссылки</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit&section=27" title="Редактировать раздел «Ссылки»" class="mw-editsection-visualeditor"><span>править</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit&section=27" title="Редактировать код раздела «Ссылки»"><span>править код</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r137903846">.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты{clear:right;float:right;width:19em;box-sizing:border-box;margin:0 0 .5em 1em;padding:.4em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);font-size:90%}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-header{margin-bottom:.2em;padding:.2em .6em;font-size:110%}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-item{display:flex;padding:.2em .6em}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-image{min-width:24px;display:inline-block;margin-right:.4em;flex:none;vertical-align:top;text-align:center}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-image img{vertical-align:middle}.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты-label{align-self:center}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .ts-Родственные_проекты{clear:none;float:none;width:auto;margin-left:0;margin-right:0}}</style><div class="ts-Родственные_проекты ruwikiWikimediaNavigation metadata plainlinks plainlist noprint" role="navigation" aria-label="В родственных проектах"><ul><li class="ts-Родственные_проекты-item"><span class="ts-Родственные_проекты-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/24px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/36px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/76/Notification-icon-Commons-logo.svg/48px-Notification-icon-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="30" data-file-height="30" /></span></span></span><span class="ts-Родственные_проекты-label commons-ref"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" class="extiw" title="commons:Category:Battle of Waterloo">Медиафайлы на Викискладе</a></span></li></ul></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=cHgpq3YMY04">Ватерлоо</a> — серия научно-популярных роликов.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dailymotion.com/video/x7ncee_waterloo-1970-sergei-bondarchuk_shortfilms">«Ватерлоо»(1970)</a> 20 минут фильма Бондарчука.</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.youtube.com/watch?v=7vlcuvrM1po">атака британской тяжёлой кавалерии</a>.</li></ul> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Ссылки_на_внешние_ресурсы" data-name="External links" style="padding-top:1px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="colgroup" class="navbox-title" colspan="2" style="display:none"><span class="navbox-gear" style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:External_links" title="Перейти к шаблону «External links»"><img alt="Перейти к шаблону «External links»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Ссылки_на_внешние_ресурсы" style="font-size:114%;margin:0 5em">Ссылки на внешние ресурсы</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><div style="padding: 0 35px 0 0; width: 100%;"><div class="skin-invert-image" style="float: left;"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8" title="Перейти к шаблону «Внешние ссылки»"><img alt="Перейти к шаблону «Внешние ссылки»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span> <span typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q48314#identifiers" title="Перейти к элементу Викиданных"><img alt="Перейти к элементу Викиданных" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/14px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/21px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg/28px-OOjs_UI_icon_edit-ltr-progressive.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></div>  Словари и энциклопедии</div></th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://denstoredanske.lex.dk/&id=Slaget_ved_Waterloo">Большая датская</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0071888.xml">Большая каталанская</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.zgbk.com/ecph/words?SiteID=1&ID=167082">Большая китайская</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/slaget_ved_Waterloo">Большая норвежская</a></li> <li><a href="https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%91%D0%A1%D0%AD1/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" class="extiw" title="s:БСЭ1/Ватерлоо">Большая советская (1 изд.)</a></li> <li><a href="https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE,_%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%B2_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D0%B8" class="extiw" title="s:ЭСБЕ/Ватерло, селение в Бельгии">Брокгауза и Ефрона</a></li> <li><a href="https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%92%D0%AD/%D0%92%D0%A2/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" class="extiw" title="s:ВЭ/ВТ/Ватерлоо">Военная Сытина</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.krugosvet.ru/enc/voennoe-delo/vaterloo-srazhenie">Кругосвет</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.vle.lt/straipsnis/waterloo-musis">Литовская универсальная</a></li> <li><a href="https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%9C%D0%AD%D0%A1%D0%91%D0%95/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE" class="extiw" title="s:МЭСБЕ/Ватерло">Малый Брокгауза и Ефрона</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://enciklopedija.lv/skirklis/1681">Национальная (Латвия)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Battle-of-Waterloo">Britannica (онлайн)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/bataille-de-waterloo/">Universalis</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r113287755">.mw-parser-output .ts-navbox-plaintitle{font-size:100%!important;margin:0 6em!important}</style></div><table class="nowraplinks authoritycontrol collapsible collapsed navbox-subgroup" style="border-spacing:0;text-align: left;"><tbody><tr><th scope="colgroup" class="navbox-title" colspan="2"><div id="В_библиографических_каталогах" class="ts-navbox-plaintitle" style="font-size:114%;margin:0 5em">В библиографических каталогах</div></th></tr><tr><td class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D0%98%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8" title="Национальная библиотека Испании">BNE</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://datos.bne.es/resource/XX535896">XX535896</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Национальная библиотека Франции">BNF</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb119397802">119397802</a></li> <li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4189312-8">4189312-8</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D0%98%D0%B7%D1%80%D0%B0%D0%B8%D0%BB%D1%8F" title="Национальная библиотека Израиля">J9U</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nli.org.il/en/authorities/987007553509105171">987007553509105171</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D1%80_%D0%91%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B8_%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D0%B3%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Контрольный номер Библиотеки Конгресса">LCCN</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85145739">sh85145739</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B2%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BD%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0" title="Латвийская национальная библиотека">LNB</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F/?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000321197">000321197</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BE%D1%82%D0%B5%D0%BA%D0%B0_%D0%A7%D0%B5%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Национальная библиотека Чешской Республики">NKC</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph118204&CON_LNG=ENG">ph118204</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table></div> <div style="margin-top:0.5em"></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Сто_дней" data-name="Сто дней"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="colgroup" class="navbox-title" colspan="2"><span class="navbox-gear" style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%A1%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Перейти к шаблону «Сто дней»"><img alt="Перейти к шаблону «Сто дней»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Сто_дней" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Сто дней">Сто дней</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Возвращение Наполеона</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B8%D0%B3_%C2%AB%D0%AD%D0%BD%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%C2%BB" title="Бриг «Энконстан»">Бриг «Энконстан»</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Дорога Наполеона">Дорога Наполеона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Второе отречение Наполеона">Второе отречение Наполеона</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Внутренняя политика</th><td class="navbox-list navbox-even hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%82" title="Дополнительный акт">Дополнительный акт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B5%D1%84%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%83%D0%BC_%D0%B2%D0%BE_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8_(1815)" title="Референдум во Франции (1815)">Референдум 22 апреля</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5_(1815)" title="Майское поле (1815)">Майское поле</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B5%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9_(%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F)" title="Палата представителей (Франция)">Палата представителей</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B0_%D0%BF%D1%8D%D1%80%D0%BE%D0%B2_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Палата пэров Франции">Палата пэров</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%B4%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война седьмой коалиции">Война</a> и внешняя политика</th><td class="navbox-list navbox-odd hlist hlist-items-nowrap" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9A%D0%B0%D1%82%D1%80-%D0%91%D1%80%D0%B0" title="Битва при Катр-Бра">Катр-Бра</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%BD%D1%8C%D0%B8" title="Битва при Линьи">Линьи</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Ватерлоо</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D0%B2%D1%80%D0%B5" title="Битва при Вавре">Вавр</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%A0%D0%BE%D1%88%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B2%D1%8C%D0%B5%D1%80%D0%B5" title="Битва при Рошсервьере">Битва при Рошсервьере</a></li> <li><span data-interwiki-lang="en" data-interwiki-article="Battle of La Suffel"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9B%D0%B0-%D0%A1%D1%8E%D1%84%D1%84%D0%B5%D0%BB%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Битва при Ла-Сюффеле (страница отсутствует)">Битва при Ла-Сюффеле</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_La_Suffel" class="extiw" title="en:Battle of La Suffel"><span title="Battle of La Suffel — версия статьи «Битва при Ла-Сюффеле» на английском языке">[англ.]</span></a></sup></li> <li><span data-interwiki-lang="en" data-interwiki-article="Battle of Rocquencourt"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%A0%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D0%BD%D0%BA%D1%83%D1%80%D0%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="Битва при Рокенкуре (страница отсутствует)">Битва при Рокенкуре</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Rocquencourt" class="extiw" title="en:Battle of Rocquencourt"><span title="Battle of Rocquencourt — версия статьи «Битва при Рокенкуре» на английском языке">[англ.]</span></a></sup></li> <li><span data-interwiki-lang="en" data-interwiki-article="Battle of Issy"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%98%D1%81%D1%81%D0%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Битва при Исси (страница отсутствует)">Битва при Исси</a></span><sup class="noprint" style="font-style:normal; font-weight:normal;"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Issy" class="extiw" title="en:Battle of Issy"><span title="Battle of Issy — версия статьи «Битва при Исси» на английском языке">[англ.]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B6%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B4%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80_(1815)" title="Парижский мирный договор (1815)">Парижский мир</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Наполеон_I" data-name="Наполеон I"><table class="nowraplinks hlist collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="colgroup" class="navbox-title" colspan="3"><span class="navbox-gear" style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span class="noprint skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Перейти к шаблону «Наполеон I»"><img alt="Перейти к шаблону «Наполеон I»" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Наполеон_I" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Наполеон I">Наполеон I</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Военная карьера</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%A2%D1%83%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Осада Тулона">Осада Тулона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D1%8C%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D1%8F%D1%82%D0%B5%D0%B6" title="Вандемьерский мятеж">Вандемьерский мятеж</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Первая Итальянская кампания">Первая Итальянская кампания</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B4_%D0%9B%D0%BE%D0%B4%D0%B8" class="mw-redirect" title="Битва под Лоди">Лоди</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B9_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%90%D1%80%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B5" class="mw-redirect" title="Бой при Арколе">Аркольский мост</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%A0%D0%B8%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D0%B8" title="Битва при Риволи">Риволи</a>, <a href="/wiki/%D0%9E%D1%81%D0%B0%D0%B4%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BD%D1%82%D1%83%D0%B8_(1796)" title="Осада Мантуи (1796)">Мантуя</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%95%D0%B3%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BF%D0%BE%D1%85%D0%BE%D0%B4" title="Египетский поход">Египетский поход</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B0%D1%8F_%D0%98%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%BF%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F" title="Вторая Итальянская кампания">Вторая Итальянская кампания</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%BE_(1800)" title="Битва при Маренго (1800)">Маренго</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Наполеоновские войны">Наполеоновские войны</a>:</b></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%82%D1%8C%D0%B5%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война третьей коалиции">Война третьей коалиции</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D0%BE%D0%B4_%D0%90%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B5%D0%BC" title="Битва под Аустерлицем">Аустерлиц</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%87%D0%B5%D1%82%D0%B2%D1%91%D1%80%D1%82%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война четвёртой коалиции">Война четвёртой коалиции</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%99%D0%B5%D0%BD%D0%B5_%D0%B8_%D0%90%D1%83%D1%8D%D1%80%D1%88%D1%82%D0%B5%D0%B4%D1%82%D0%B5" title="Битва при Йене и Ауэрштедте">Йена</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9F%D1%80%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%B8%D1%88-%D0%AD%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D1%83" title="Битва при Прейсиш-Эйлау">Прейсиш-Эйлау</a>, <a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Фридландское сражение">Фридланд</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%80%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Пиренейские войны">Пиренейские войны</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%A1%D0%BE%D0%BC%D0%BE%D1%81%D1%8C%D0%B5%D1%80%D1%80%D0%B5" title="Битва при Сомосьерре">Сомосьерра</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%BF%D1%8F%D1%82%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война пятой коалиции">Война пятой коалиции</a> (<a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0" title="Ваграмская битва">Ваграм</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%9E%D1%82%D0%B5%D1%87%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_1812_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Отечественная война 1812 года">Поход в Россию</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B5_%D1%81%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Бородинское сражение">Бородино</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%88%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война шестой коалиции">Война шестой коалиции</a> (<a href="/wiki/%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%94%D1%80%D0%B5%D0%B7%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B5" title="Сражение при Дрездене">Дрезден</a>, <a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%B2" title="Битва народов">Лейпциг</a>, <a href="/wiki/%D0%A8%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Шестидневная война Наполеона">Шестидневная война</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D0%B0_%D1%81%D0%B5%D0%B4%D1%8C%D0%BC%D0%BE%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Война седьмой коалиции">Война седьмой коалиции</a> (<a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D0%BD%D1%8C%D0%B8" title="Битва при Линьи">Линьи</a>, <a class="mw-selflink selflink">Ватерлоо</a>)</li></ul> </div></td><td class="navbox-image" rowspan="4" style="width:1px;padding:0px 0px 0px 7px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Napoleonalps_detail.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Napoleonalps_detail.JPG/120px-Napoleonalps_detail.JPG" decoding="async" width="120" height="95" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Napoleonalps_detail.JPG/180px-Napoleonalps_detail.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Napoleonalps_detail.JPG/240px-Napoleonalps_detail.JPG 2x" data-file-width="1149" data-file-height="912" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Политическая карьера</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%82_18_%D0%B1%D1%80%D1%8E%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B0" title="Переворот 18 брюмера">Переворот 18 брюмера</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%8F_VIII_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Конституция VIII года">Конституция VIII года</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%83%D0%BB%D0%B0%D1%82" title="Французский консулат">Французский консулат</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%8F_X_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Конституция X года">Конституция X года</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D0%BA%D1%81_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Кодекс Наполеона">Кодекс Наполеона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B8%D1%82%D1%83%D1%86%D0%B8%D1%8F_XII_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Конституция XII года">Конституция XII года</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%B0%D1%8F_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Первая империя">Первая империя</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D0%B8%D1%82%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BC%D0%B8%D1%80" title="Тильзитский мир">Тильзитский мир</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B0" title="Континентальная блокада">Континентальная блокада</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%80_%D0%B2_%D0%A4%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B1%D0%BB%D0%BE_(1814)" title="Договор в Фонтенбло (1814)">Первое отречение и договор в Фонтенбло</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%BE_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Сто дней">Сто дней</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BD%D0%B8%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D0%B0%D0%BA%D1%82" title="Дополнительный акт">Дополнительный акт</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B5_%D0%BE%D1%82%D1%80%D0%B5%D1%87%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Второе отречение Наполеона">Второе отречение</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px">Наполеон и культура</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B7_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0_%D0%B2_%D0%BA%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B5" title="Образ Наполеона в культуре">Образ Наполеона в культуре</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A3%D0%B6%D0%B8%D0%BD_%D0%B2_%D0%91%D0%BE%D0%BA%D0%B5%D1%80%D0%B5" title="Ужин в Бокере">Ужин в Бокере</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Теорема Наполеона">Теорема Наполеона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Сабля Наполеона">Сабля Наполеона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A8%D0%BB%D1%8F%D0%BF%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Шляпа Наполеона">Шляпа Наполеона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%94%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B3%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Дорога Наполеона">Дорога Наполеона</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B0_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Корона Наполеона">Корона Наполеона</a></li> <li><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r142072411">.mw-parser-output li>.ts-d-l:first-of-type:last-child>a.mw-disambig::after{content:" (значения)"}.mw-parser-output .navbox .ts-d-l:first-of-type:last-child>a.mw-disambig::after{content:none}</style><span class="ts-d-l dabhide"><a href="/wiki/%D0%9C%D1%83%D0%B7%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" class="mw-disambig" title="Музей Наполеона">Музей Наполеона</a></span></li> <li><a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_(%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%82)" title="Наполеон (торт)">Торт «Наполеон»</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%B5%D0%BC%D1%8C%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%B0" title="Семья Наполеона">Семья</a> и личная жизнь</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D1%83%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B5,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BB%D0%BE" title="Буонапарте, Карло">Отец</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A0%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%BE,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F_%D0%9B%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%86%D0%B8%D1%8F" title="Рамолино, Мария Летиция">Мать</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B5%D1%88,_%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84" title="Феш, Жозеф">Дядя</a></li> <li><i>братья</i> (<a href="/wiki/%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84_%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Жозеф Бонапарт">Жозеф</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D1%81%D1%8C%D0%B5%D0%BD_%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" class="mw-redirect" title="Люсьен Бонапарт">Люсьен</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%9B%D1%8E%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BA_%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Людовик Бонапарт">Луи</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%96%D0%B5%D1%80%D0%BE%D0%BC_%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82" title="Жером Бонапарт">Жером</a>)</li> <li><i>сёстры</i> <ul><li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82,_%D0%AD%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%B0" title="Бонапарт, Элиза">Элиза</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82,_%D0%9F%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Бонапарт, Полина">Полина</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BF%D0%B0%D1%80%D1%82,_%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0" title="Бонапарт, Каролина">Каролина</a></li></ul></li> <li>Браки и дети <ul><li><i>1-я супруга</i> <a href="/wiki/%D0%96%D0%BE%D0%B7%D0%B5%D1%84%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5" title="Жозефина Богарне">Жозефина Богарне</a></li> <li><i>пасынок</i> <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5,_%D0%AD%D0%B6%D0%B5%D0%BD_%D0%B4%D0%B5" title="Богарне, Эжен де">Евгений Богарне</a></li> <li><i>падчерица</i> <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BD%D0%B5,_%D0%93%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B7%D0%B8%D1%8F" title="Богарне, Гортензия">Гортензия Богарне</a></li> <li><i>2-я супруга</i> <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%9B%D1%83%D0%B8%D0%B7%D0%B0_%D0%90%D0%B2%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F" title="Мария-Луиза Австрийская">Мария-Луиза Австрийская</a></li> <li><i>сын</i> <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_II" title="Наполеон II">Наполеон II</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%BA_%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BA_%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2" title="Список фавориток французских императоров">Внебрачные связи и дети</a> <ul><li><a href="/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%BD%D1%8E%D1%8D%D0%BB%D1%8C,_%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D1%80%D0%B0" title="Денюэль, Элеонора">Элеонора Денюэль</a></li> <li><i>сын</i> <a href="/wiki/%D0%9B%D0%B5%D0%BE%D0%BD,_%D0%A8%D0%B0%D1%80%D0%BB%D1%8C" title="Леон, Шарль">Шарль Леон</a></li> <li><a href="/wiki/%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F,_%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%8F" title="Валевская, Мария">Мария Валевская</a></li> <li><i>сын</i> <a href="/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0-%D0%92%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80" title="Колонна-Валевский, Александр">Александр Валевский</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div> <ul><li><small><a href="/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B5%D0%BA%D1%82:%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Проект:Наполеоновские войны">Проект:Наполеоновские войны</a></small></li> <li><small><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD_I" title="Категория:Наполеон I">Категория:Наполеон I</a></small></li> <li><small><a href="/wiki/%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD:%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD%D1%8B" title="Шаблон:Наполеоновские войны">Шаблон:Наполеоновские войны</a></small></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r137874932">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);border-left:10px solid #36c;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);box-sizing:border-box;margin:0 10%}html body.mediawiki.skin-minerva .mw-parser-output .ambox{border-width:0 0 0 4px}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 1em 4px 0;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-left:10px solid var(--border-color-error,#b32424);background-color:var(--background-color-error-subtle,#fee7e6)}.mw-parser-output .ambox-delete{border-left:10px solid var(--border-color-error,#b32424)}.mw-parser-output .ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-left:10px solid var(--color-warning,#edab00)}.mw-parser-output .ambox-good{border-left:10px solid #66cc44}.mw-parser-output .ambox-discussion{border-left:10px solid #339966}.mw-parser-output .ambox-merge{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-move{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-left:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}.mw-parser-output .ambox .mbox-textsmall-div{font-size:90%}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-left:23px!important}@media(max-width:1366px){.mw-parser-output .ambox{margin-left:6%;margin-right:6%}}@media(max-width:719px){.mw-parser-output .ambox{margin-left:0;margin-right:0}}</style><table class="mbox-Спам-ссылки plainlinks metadata ambox ambox-content" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div style="width:52px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Emblem-important.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/40px-Emblem-important.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/60px-Emblem-important.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Emblem-important.svg/80px-Emblem-important.svg.png 2x" data-file-width="48" data-file-height="48" /></a></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-div">Некоторые <b>внешние ссылки</b> в этой статье <b>ведут на сайты, занесённые в <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC-%D0%BB%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0" title="Википедия:Изменение спам-листа">спам-лист</a></b></div><div class="mbox-textsmall-div hide-when-compact"><span class="hide-when-compact"> Эти сайты могут нарушать авторские права, быть признаны <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%B2%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Авторитетные источники">неавторитетными источниками</a> или по другим причинам быть запрещены в Википедии. Редакторам следует заменить такие ссылки <a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%BD%D0%B5%D1%88%D0%BD%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8" title="Википедия:Внешние ссылки">ссылками на соответствующие правилам сайты</a> или библиографическими ссылками на печатные источники либо удалить их (возможно, вместе с подтверждаемым ими содержимым). <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r142621938">.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок{margin:0;overflow:hidden;border-collapse:collapse;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-title{text-align:center;font-weight:bold;line-height:1.6em;min-height:1.2em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок .mw-collapsible-content{overflow-x:auto;overflow-y:hidden;clear:both}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок::before,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок .mw-collapsible-toggle{padding-top:.1em;width:6em;font-weight:normal;font-size:calc(90%/0.95)}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-rightHideLink .mw-collapsible-toggle{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-leftHideLink .mw-collapsible-toggle{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray{padding:2px;border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent{border:none}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray .ts-Скрытый_блок-title{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.1em 6em;padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent .ts-Скрытый_блок-title{background:transparent;padding:.1em 5.5em;padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray .mw-collapsible-content{padding:.25em 1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent .mw-collapsible-content{padding:.25em 0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-right:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-left:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .mw-collapsible-toggle{padding-left:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-left:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-left:6.5em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-gray.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-rightTitle{padding-right:1em}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .ts-Скрытый_блок-title-rightTitle,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-rightHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-left:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-rightTitle,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок-transparent.ts-Скрытый_блок-leftHideLink .ts-Скрытый_блок-title-leftTitle{padding-right:0}.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок+.ts-Скрытый_блок,.mw-parser-output .ts-Скрытый_блок+link+.ts-Скрытый_блок{border-top-style:hidden}</style><div class="mw-collapsible mw-collapsed ts-Скрытый_блок ts-Скрытый_блок-transparent ts-Скрытый_блок-rightHideLink" style="font-size:100%;"><div class="ts-Скрытый_блок-title" style="">Список проблемных ссылок<div class="mw-collapsible-toggle-placeholder"></div></div><div class="mw-collapsible-content" style=""> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li>militera.lib.ru/h/saunders/index.html</li> <li>militera.lib.ru/h/mehring_f/index.html</li> <li>www.lib.ru/INOOLD/GUGO/otwerzh1.txt</li> <li>web.archive.org/web/20090428011823/militera.lib.ru/h/mehring_f/index.html</li> <li>militera.lib.ru/h/mehring_f/index.html</li></ul> </div></div></span></div></td></tr></tbody></table></div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Источник — <a dir="ltr" href="https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=Битва_при_Ватерлоо&oldid=143191267">https://ru.wikipedia.org/w/index.php?title=Битва_при_Ватерлоо&oldid=143191267</a></div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8" title="Служебная:Категории">Категории</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BF%D0%BE_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D1%83" title="Категория:Сражения по алфавиту">Сражения по алфавиту</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%B2_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D0%B8" title="Категория:Сражения в Бельгии">Сражения в Бельгии</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%B8" title="Категория:Сражения Франции">Сражения Франции</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%92%D0%B5%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B1%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B8" title="Категория:Сражения Великобритании">Сражения Великобритании</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%9F%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8" title="Категория:Сражения Пруссии">Сражения Пруссии</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%93%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B0" title="Категория:Сражения Ганновера">Сражения Ганновера</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%91%D1%80%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%88%D0%B2%D0%B5%D0%B9%D0%B3-%D0%9B%D1%8E%D0%BD%D0%B5%D0%B1%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0" title="Категория:Сражения Брауншвейг-Люнебурга">Сражения Брауншвейг-Люнебурга</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%83" title="Категория:Сражения Нассау">Сражения Нассау</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%9D%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%B2%D0%BE%D0%B9%D0%BD" title="Категория:Сражения Наполеоновских войн">Сражения Наполеоновских войн</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Категория:Битва при Ватерлоо">Битва при Ватерлоо</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B8%D1%8F_18_%D0%B8%D1%8E%D0%BD%D1%8F" title="Категория:События 18 июня">События 18 июня</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D1%8E%D0%BD%D1%8C_1815_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Категория:Июнь 1815 года">Июнь 1815 года</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_1815_%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B0" title="Категория:Сражения 1815 года">Сражения 1815 года</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Скрытые категории: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Cite_web_(%D0%BD%D0%B5_%D1%83%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BD_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA)" title="Категория:Википедия:Cite web (не указан язык)">Википедия:Cite web (не указан язык)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:Cite_web_(%D0%BD%D0%B5%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%80%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BD%D1%8B%D0%B9_url)" title="Категория:Википедия:Cite web (некорректный url)">Википедия:Cite web (некорректный url)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B,_%D0%B8%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D0%B7%D1%83%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%88%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_ISBN" title="Категория:Страницы, использующие волшебные ссылки ISBN">Страницы, использующие волшебные ссылки ISBN</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_(%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B0:_%D0%91%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B3%D0%B8%D1%8F)" title="Категория:Википедия:Статьи без источников (страна: Бельгия)">Википедия:Статьи без источников (страна: Бельгия)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_(%D1%82%D0%B8%D0%BF:_%D0%B1%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0)" title="Категория:Википедия:Статьи без источников (тип: битва)">Википедия:Статьи без источников (тип: битва)</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9D%D0%B5%D1%82_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D1%81_%D0%BC%D0%B0%D1%8F_2021" title="Категория:Википедия:Нет источников с мая 2021">Википедия:Нет источников с мая 2021</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D1%83%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%BC%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D0%B7_%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%B5_14_%D0%B4%D0%BD%D0%B5%D0%B9" title="Категория:Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней">Википедия:Статьи с утверждениями без источников более 14 дней</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8,_%D1%82%D1%80%D0%B5%D0%B1%D1%83%D1%8E%D1%89%D0%B8%D0%B5_%D0%B2%D0%BD%D0%B5%D1%81%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%8F%D1%81%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8" title="Категория:Википедия:Статьи, требующие внесения ясности">Википедия:Статьи, требующие внесения ясности</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81_%D1%88%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B5%D0%B4%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%BE%D0%B2_%D0%BF%D0%BE_%D0%B0%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D1%83" title="Категория:Википедия:Статьи с шаблонами недостатков по алфавиту">Википедия:Статьи с шаблонами недостатков по алфавиту</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8_%D0%BD%D0%B0_%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Категория:Статьи со ссылками на Викисклад">Статьи со ссылками на Викисклад</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8_%D1%81%D0%BE_%D1%81%D0%BF%D0%B0%D0%BC-%D1%81%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Категория:Википедия:Статьи со спам-ссылками">Википедия:Статьи со спам-ссылками</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B_%D1%81_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B8" title="Категория:Википедия:Страницы с картами">Википедия:Страницы с картами</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Навигация</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Персональные инструменты</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item"><span title="Страница участника для моего IP">Вы не представились системе</span></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9C%D0%BE%D1%91_%D0%BE%D0%B1%D1%81%D1%83%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5" title="Страница обсуждений для моего IP [n]" accesskey="n"><span>Обсуждение</span></a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9C%D0%BE%D0%B9_%D0%B2%D0%BA%D0%BB%D0%B0%D0%B4" title="Список правок, сделанных с этого IP-адреса [y]" accesskey="y"><span>Вклад</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D1%8C_%D1%83%D1%87%D1%91%D1%82%D0%BD%D1%83%D1%8E_%D0%B7%D0%B0%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C&returnto=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%B8+%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Мы предлагаем вам создать учётную запись и войти в систему, хотя это и не обязательно."><span>Создать учётную запись</span></a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%92%D1%85%D0%BE%D0%B4&returnto=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0+%D0%BF%D1%80%D0%B8+%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Здесь можно зарегистрироваться в системе, но это необязательно. [o]" accesskey="o"><span>Войти</span></a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Пространства имён</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Просмотреть контентную страницу [c]" accesskey="c"><span>Статья</span></a></li><li id="ca-talk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9E%D0%B1%D1%81%D1%83%D0%B6%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5:%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" rel="discussion" title="Обсуждение основной страницы [t]" accesskey="t"><span>Обсуждение</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">русский</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Просмотры</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE"><span>Читать</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&veaction=edit" title="Редактировать данную страницу [v]" accesskey="v"><span>Править</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=edit" title="Править исходный текст этой страницы [e]" accesskey="e"><span>Править код</span></a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=history" title="Журнал изменений страницы [h]" accesskey="h"><span>История</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Больше возможностей" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Ещё</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Поиск</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Искать в Википедии" aria-label="Искать в Википедии" autocapitalize="sentences" title="Искать в Википедии [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Служебная:Поиск"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Найти страницы, содержащие указанный текст" value="Найти"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Перейти к странице, имеющей в точности такое название" value="Перейти"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Перейти на заглавную страницу"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Навигация</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Перейти на заглавную страницу [z]" accesskey="z"><span>Заглавная страница</span></a></li><li id="n-content" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%B6%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5"><span>Содержание</span></a></li><li id="n-featured" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%98%D0%B7%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%82%D1%8C%D0%B8" title="Статьи, считающиеся лучшими статьями проекта"><span>Избранные статьи</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%BB%D1%83%D1%87%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0" title="Посмотреть случайно выбранную страницу [x]" accesskey="x"><span>Случайная статья</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9F%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB:%D0%A2%D0%B5%D0%BA%D1%83%D1%89%D0%B8%D0%B5_%D1%81%D0%BE%D0%B1%D1%8B%D1%82%D0%B8%D1%8F" title="Статьи о текущих событиях в мире"><span>Текущие события</span></a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=ru.wikipedia.org&uselang=ru" title="Поддержите нас"><span>Пожертвовать</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-participation" class="mw-portlet mw-portlet-participation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-participation-label" > <h3 id="p-participation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Участие</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-bug_in_article" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D0%BE%D0%B1_%D0%BE%D1%88%D0%B8%D0%B1%D0%BA%D0%B0%D1%85" title="Сообщить об ошибке в этой статье"><span>Сообщить об ошибке</span></a></li><li id="n-introduction" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0:%D0%92%D0%B2%D0%B5%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5"><span>Как править статьи</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BE%D0%BE%D0%B1%D1%89%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE" title="О проекте, о том, чем здесь можно заниматься, а также — где что находится"><span>Сообщество</span></a></li><li id="n-forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%BE%D1%80%D1%83%D0%BC" title="Форум участников Википедии"><span>Форум</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0" title="Место расположения Справки"><span>Справка</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%B2%D0%B5%D0%B6%D0%B8%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B8" title="Список последних изменений [r]" accesskey="r"><span>Свежие правки</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B" title="Список недавно созданных страниц"><span>Новые страницы</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%BF%D0%B5%D1%86%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D1%8B"><span>Служебные страницы</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Инструменты</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D1%81%D1%8E%D0%B4%D0%B0/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Список всех страниц, ссылающихся на данную [j]" accesskey="j"><span>Ссылки сюда</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A1%D0%B2%D1%8F%D0%B7%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B8/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" rel="nofollow" title="Последние изменения в страницах, на которые ссылается эта страница [k]" accesskey="k"><span>Связанные правки</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&oldid=143191267" title="Постоянная ссылка на эту версию страницы"><span>Постоянная ссылка</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=info" title="Подробнее об этой странице"><span>Сведения о странице</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&page=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&id=143191267&wpFormIdentifier=titleform" title="Информация о том, как цитировать эту страницу"><span>Цитировать страницу</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fru.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25B8%25D1%2582%25D0%25B2%25D0%25B0_%25D0%25BF%25D1%2580%25D0%25B8_%25D0%2592%25D0%25B0%25D1%2582%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25BE"><span>Получить короткий URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:QrCode&url=https%3A%2F%2Fru.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%2591%25D0%25B8%25D1%2582%25D0%25B2%25D0%25B0_%25D0%25BF%25D1%2580%25D0%25B8_%25D0%2592%25D0%25B0%25D1%2582%25D0%25B5%25D1%2580%25D0%25BB%25D0%25BE%25D0%25BE"><span>Скачать QR-код</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Печать/экспорт</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BB%D1%83%D0%B6%D0%B5%D0%B1%D0%BD%D0%B0%D1%8F:DownloadAsPdf&page=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&action=show-download-screen" title="Скачать эту страницу как файл PDF"><span>Скачать как PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&printable=yes" title="Версия этой страницы для печати [p]" accesskey="p"><span>Версия для печати</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">В других проектах</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Battle_of_Waterloo" hreflang="en"><span>Викисклад</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q48314" title="Ссылка на связанный элемент репозитория данных [g]" accesskey="g"><span>Элемент Викиданных</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">На других языках</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Slag_by_Waterloo" title="Slag by Waterloo — африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Slag by Waterloo" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88" title="معركة واترلو — арабский" lang="ar" hreflang="ar" data-title="معركة واترلو" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабский" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88" title="معركة واترلو — Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="معركة واترلو" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo — астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Vaterlo_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Vaterlo döyüşü — азербайджанский" lang="az" hreflang="az" data-title="Vaterlo döyüşü" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанский" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AF%D8%A4%DB%8C%D9%88%D8%B4%D9%88" title="واترلو دؤیوشو — South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="واترلو دؤیوشو" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%96%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D1%8B_%D0%92%D0%B0%D1%82%D1%8D%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%B0" title="Бітва пры Ватэрлоа — белорусский" lang="be" hreflang="be" data-title="Бітва пры Ватэрлоа" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорусский" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE" title="Битка при Ватерло — болгарский" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Битка при Ватерло" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгарский" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B2%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="ওয়াটারলুর যুদ্ধ — бенгальский" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ওয়াটারলুর যুদ্ধ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгальский" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Emgann_Waterloo" title="Emgann Waterloo — бретонский" lang="br" hreflang="br" data-title="Emgann Waterloo" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретонский" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Waterlooa" title="Bitka kod Waterlooa — боснийский" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Bitka kod Waterlooa" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="боснийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo — каталанский" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталанский" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%DB%95%DA%95%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%DB%86" title="شەڕی واترلۆ — центральнокурдский" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="شەڕی واترلۆ" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="центральнокурдский" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="хорошая статья"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Bitva_u_Waterloo" title="Bitva u Waterloo — чешский" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Bitva u Waterloo" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чешский" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE_%D0%BF%D0%B0%D1%82%C4%95%D0%BD%D1%87%D0%B8_%C3%A7%D0%B0%D0%BF%C4%83%C3%A7%D1%83" title="Ватерлоо патĕнчи çапăçу — чувашский" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Ватерлоо патĕнчи çапăçу" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чувашский" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Brwydr_Waterloo" title="Brwydr Waterloo — валлийский" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Brwydr Waterloo" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валлийский" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Slaget_ved_Waterloo" title="Slaget ved Waterloo — датский" lang="da" hreflang="da" data-title="Slaget ved Waterloo" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="датский" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Schlacht_bei_Waterloo" title="Schlacht bei Waterloo — немецкий" lang="de" hreflang="de" data-title="Schlacht bei Waterloo" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CF%87%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%92%CE%B1%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BB%CF%8E" title="Μάχη του Βατερλώ — греческий" lang="el" hreflang="el" data-title="Μάχη του Βατερλώ" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="греческий" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="хорошая статья"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Waterloo" title="Battle of Waterloo — английский" lang="en" hreflang="en" data-title="Battle of Waterloo" data-language-autonym="English" data-language-local-name="английский" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="избранная статья"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Batalo_de_Waterloo" title="Batalo de Waterloo — эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Batalo de Waterloo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo — испанский" lang="es" hreflang="es" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испанский" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Waterloo_lahing" title="Waterloo lahing — эстонский" lang="et" hreflang="et" data-title="Waterloo lahing" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонский" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Waterlooko_gudua" title="Waterlooko gudua — баскский" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Waterlooko gudua" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскский" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D9%84%D9%88" title="نبرد واترلو — персидский" lang="fa" hreflang="fa" data-title="نبرد واترلو" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="персидский" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Waterloon_taistelu" title="Waterloon taistelu — финский" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Waterloon taistelu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="финский" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Bataille_de_Waterloo" title="Bataille de Waterloo — французский" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Bataille de Waterloo" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французский" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Slach_by_Waterloo" title="Slach by Waterloo — западнофризский" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Slach by Waterloo" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="западнофризский" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cath_Waterloo" title="Cath Waterloo — ирландский" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cath Waterloo" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирландский" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Bl%C3%A0r_Waterloo" title="Blàr Waterloo — гэльский" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Blàr Waterloo" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="гэльский" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Batalla_de_Waterloo" title="Batalla de Waterloo — галисийский" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Batalla de Waterloo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисийский" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%A8%D7%91_%D7%95%D7%95%D7%98%D7%A8%D7%9C%D7%95" title="קרב ווטרלו — иврит" lang="he" hreflang="he" data-title="קרב ווטרלו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="иврит" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%9F%E0%A4%B0%E0%A4%B2%E0%A5%82_%E0%A4%95%E0%A4%BE_%E0%A4%AF%E0%A5%81%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%A7" title="वाटरलू का युद्ध — хинди" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वाटरलू का युद्ध" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Waterlooa" title="Bitka kod Waterlooa — хорватский" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Bitka kod Waterlooa" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Waterlooi_csata" title="Waterlooi csata — венгерский" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Waterlooi csata" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгерский" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8E%D5%A1%D5%A9%D5%A5%D5%BC%D5%AC%D5%B8%D5%B5%D5%AB_%D5%B3%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%BF" title="Վաթեռլոյի ճակատամարտ — армянский" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Վաթեռլոյի ճակատամարտ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянский" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pertempuran_Waterloo" title="Pertempuran Waterloo — индонезийский" lang="id" hreflang="id" data-title="Pertempuran Waterloo" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Batalio_di_Waterloo" title="Batalio di Waterloo — идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Batalio di Waterloo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Orrustan_vi%C3%B0_Waterloo" title="Orrustan við Waterloo — исландский" lang="is" hreflang="is" data-title="Orrustan við Waterloo" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исландский" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="избранная статья"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Battaglia_di_Waterloo" title="Battaglia di Waterloo — итальянский" lang="it" hreflang="it" data-title="Battaglia di Waterloo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальянский" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="хорошая статья"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%AF%E3%83%BC%E3%83%86%E3%83%AB%E3%83%AD%E3%83%BC%E3%81%AE%E6%88%A6%E3%81%84" title="ワーテルローの戦い — японский" lang="ja" hreflang="ja" data-title="ワーテルローの戦い" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японский" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%95%E1%83%90%E1%83%A2%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%9D%E1%83%A1_%E1%83%91%E1%83%A0%E1%83%AB%E1%83%9D%E1%83%9A%E1%83%90" title="ვატერლოოს ბრძოლა — грузинский" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ვატერლოოს ბრძოლა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузинский" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B5%E0%B2%BE%E0%B2%9F%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%B2%E0%B3%82_%E0%B2%95%E0%B2%BE%E0%B2%B3%E0%B2%97" title="ವಾಟರ್ಲೂ ಕಾಳಗ — каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ವಾಟರ್ಲೂ ಕಾಳಗ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%9B%8C%ED%84%B8%EB%A3%A8_%EC%A0%84%ED%88%AC" title="워털루 전투 — корейский" lang="ko" hreflang="ko" data-title="워털루 전투" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корейский" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Proelium_Waterlooense" title="Proelium Waterlooense — латинский" lang="la" hreflang="la" data-title="Proelium Waterlooense" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латинский" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Schluecht_vu_Waterloo" title="Schluecht vu Waterloo — люксембургский" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Schluecht vu Waterloo" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембургский" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Bataja_de_Waterloo" title="Bataja de Waterloo — ломбардский" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Bataja de Waterloo" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="ломбардский" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Vaterlo_m%C5%AB%C5%A1is" title="Vaterlo mūšis — литовский" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Vaterlo mūšis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литовский" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Vaterlo_kauja" title="Vaterlo kauja — латышский" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Vaterlo kauja" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышский" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D0%B0%D1%98_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE" title="Битка кај Ватерло — македонский" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Битка кај Ватерло" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонский" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B4%BE%E0%B4%9F%E0%B5%8D%E0%B4%9F%E0%B5%BC%E0%B4%B2%E0%B5%82_%E0%B4%AF%E0%B5%81%E0%B4%A6%E0%B5%8D%E0%B4%A7%E0%B4%82" title="വാട്ടർലൂ യുദ്ധം — малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വാട്ടർലൂ യുദ്ധം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD_%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%B3%D1%8D%D0%B4%D1%8D%D1%85_%D1%82%D1%83%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D0%B0%D0%BD" title="Ватерлоогийн дэргэдэх тулалдаан — монгольский" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Ватерлоогийн дэргэдэх тулалдаан" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="монгольский" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%89%E0%A4%9F%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%B2%E0%A5%82%E0%A4%9A%E0%A5%80_%E0%A4%B2%E0%A4%A2%E0%A4%BE%E0%A4%88" title="वॉटर्लूची लढाई — маратхи" lang="mr" hreflang="mr" data-title="वॉटर्लूची लढाई" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Pertempuran_Waterloo" title="Pertempuran Waterloo — малайский" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Pertempuran Waterloo" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%B8%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BD%E1%80%B2" title="ဝါးတာလူးတိုက်ပွဲ — бирманский" lang="my" hreflang="my" data-title="ဝါးတာလူးတိုက်ပွဲ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирманский" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Slacht_bi_Waterloo" title="Slacht bi Waterloo — нижненемецкий" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Slacht bi Waterloo" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="нижненемецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Slag_bij_Waterloo" title="Slag bij Waterloo — нидерландский" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Slag bij Waterloo" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерландский" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Slaget_ved_Waterloo" title="Slaget ved Waterloo — нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Slaget ved Waterloo" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="хорошая статья"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Slaget_ved_Waterloo" title="Slaget ved Waterloo — норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Slaget ved Waterloo" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Batalha_de_Waterloo" title="Batalha de Waterloo — окситанский" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Batalha de Waterloo" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситанский" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AD%B1%E0%AC%BE%E0%AC%9F%E0%AC%B0%E0%AC%B2%E0%AD%81_%E0%AC%AF%E0%AD%81%E0%AC%A6%E0%AD%8D%E0%AC%A7" title="ୱାଟରଲୁ ଯୁଦ୍ଧ — ория" lang="or" hreflang="or" data-title="ୱାଟରଲୁ ଯୁଦ୍ଧ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="ория" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%9F%E0%A8%B0%E0%A8%B2%E0%A9%82_%E0%A8%A6%E0%A9%80_%E0%A8%B2%E0%A9%9C%E0%A8%BE%E0%A8%88" title="ਵਾਟਰਲੂ ਦੀ ਲੜਾਈ — панджаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਵਾਟਰਲੂ ਦੀ ਲੜਾਈ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панджаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Waterloo" title="Bitwa pod Waterloo — польский" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Bitwa pod Waterloo" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польский" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%B9%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AF%DB%8C_%D9%84%DA%91%D8%A7%D8%A6%DB%8C" title="واٹرلو دی لڑائی — Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="واٹرلو دی لڑائی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D9%88%D8%A7%D9%BC%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AC%DA%AB%DA%93%D9%87" title="د واټرلو جګړه — пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د واټرلو جګړه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Batalha_de_Waterloo" title="Batalha de Waterloo — португальский" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Batalha de Waterloo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португальский" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="избранная статья"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/B%C4%83t%C4%83lia_de_la_Waterloo" title="Bătălia de la Waterloo — румынский" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Bătălia de la Waterloo" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынский" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Bitka_kod_Waterlooa" title="Bitka kod Waterlooa — сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Bitka kod Waterlooa" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Waterloo" title="Battle of Waterloo — Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Battle of Waterloo" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Bitka_pri_Waterloo" title="Bitka pri Waterloo — словацкий" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Bitka pri Waterloo" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словацкий" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Bitka_pri_Waterlooju" title="Bitka pri Waterlooju — словенский" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Bitka pri Waterlooju" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словенский" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Beteja_e_Waterloo" title="Beteja e Waterloo — албанский" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Beteja e Waterloo" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албанский" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%BA%D0%B0_%D0%BA%D0%BE%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%B0" title="Битка код Ватерлоа — сербский" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Битка код Ватерлоа" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербский" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Slaget_vid_Waterloo" title="Slaget vid Waterloo — шведский" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Slaget vid Waterloo" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведский" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/ci_napulun_(%E6%8B%BF%E7%A0%B4%E5%B4%99%E4%B8%80%E4%B8%96%EF%BC%89hananay_a_hunty/u_(%E6%BB%91%E9%90%B5%E7%9B%A7%EF%BC%89hananay_nipingayaw_a_kakawaw" title="ci napulun (拿破崙一世)hananay a hunty/u (滑鐵盧)hananay nipingayaw a kakawaw — Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="ci napulun (拿破崙一世)hananay a hunty/u (滑鐵盧)hananay nipingayaw a kakawaw" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%B5%E0%AE%BE%E0%AE%9F%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%B2%E0%AF%82_%E0%AE%AA%E0%AF%8B%E0%AE%B0%E0%AF%8D" title="வாட்டர்லூ போர் — тамильский" lang="ta" hreflang="ta" data-title="வாட்டர்லூ போர்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамильский" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A2%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%A7%E0%B8%AD%E0%B9%80%E0%B8%95%E0%B8%AD%E0%B8%A3%E0%B9%8C%E0%B8%A5%E0%B8%B9" title="ยุทธการที่วอเตอร์ลู — тайский" lang="th" hreflang="th" data-title="ยุทธการที่วอเตอร์ลู" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайский" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Waterloo_Muharebesi" title="Waterloo Muharebesi — турецкий" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Waterloo Muharebesi" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Waterloo_b%C3%A4rele%C5%9Fe" title="Waterloo bäreleşe — татарский" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Waterloo bäreleşe" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%DB%8B%D8%A7%D8%AA%DB%90%D8%B1%D9%84%D9%88_%D8%AC%DB%95%DA%AD%D9%89" title="ۋاتېرلو جەڭى — уйгурский" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ۋاتېرلو جەڭى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="уйгурский" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%96%D0%B4_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE" title="Битва під Ватерлоо — украинский" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Битва під Ватерлоо" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украинский" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%88%D8%A7%D9%B9%D8%B1%D9%84%D9%88" title="جنگ واٹرلو — урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="جنگ واٹرلو" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Vaterloo_jangi" title="Vaterloo jangi — узбекский" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Vaterloo jangi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="узбекский" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="избранная статья"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%ADn_Waterloo" title="Trận Waterloo — вьетнамский" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Trận Waterloo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнамский" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Batreye_di_Brinne-l%27-Alou" title="Batreye di Brinne-l'-Alou — валлонский" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Batreye di Brinne-l'-Alou" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="валлонский" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Aragway_ha_Waterloo" title="Aragway ha Waterloo — варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Aragway ha Waterloo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%BB%91%E9%93%81%E5%8D%A2%E6%88%98%E5%BD%B9" title="滑铁卢战役 — у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="滑铁卢战役" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%BB%91%E9%93%81%E5%8D%A2%E6%88%98%E5%BD%B9" title="滑铁卢战役 — китайский" lang="zh" hreflang="zh" data-title="滑铁卢战役" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="китайский" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%AA%A9%E6%89%93%E8%80%81%E6%88%B0%E5%BD%B9" title="窩打老戰役 — кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="窩打老戰役" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q48314#sitelinks-wikipedia" title="Править ссылки на другие языки" class="wbc-editpage">Править ссылки</a></span></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Эта страница в последний раз была отредактирована 5 февраля 2025 в 15:14.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст доступен по <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">лицензии Creative Commons «С указанием авторства — С сохранением условий» (CC BY-SA)</a>; в отдельных случаях могут действовать дополнительные условия. <span class="noprint">Подробнее см. <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/ru">Условия использования</a>.</span><br /> Wikipedia® — зарегистрированный товарный знак некоммерческой организации <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/ru/">«Фонд Викимедиа» (Wikimedia Foundation, Inc.)</a></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Политика конфиденциальности</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5">Описание Википедии</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%9E%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BE%D1%82_%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8">Отказ от ответственности</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//ru.wikipedia.org/wiki/Википедия:Контакты">Свяжитесь с нами</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Universal_Code_of_Conduct/ru">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Разработчики</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/ru.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Заявление о куки</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//ru.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобильная версия</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-b766959bd-sjsx9","wgBackendResponseTime":198,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.626","walltime":"0.881","ppvisitednodes":{"value":6116,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":131330,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":21524,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":18,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":11,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":47336,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 702.891 1 -total"," 21.66% 152.238 1 Шаблон:Вооружённый_конфликт"," 16.25% 114.195 1 Шаблон:Карточка"," 13.86% 97.415 9 Шаблон:Нет_АИ"," 13.11% 92.125 2 Шаблон:Примечания"," 11.35% 79.803 1 Шаблон:Библиоинформация"," 10.51% 73.863 1 Шаблон:Спам-ссылки"," 10.09% 70.941 1 Шаблон:Ambox"," 7.14% 50.182 3 Шаблон:Книга"," 7.01% 49.244 3 Шаблон:Wikidata"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.241","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6076643,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-b766959bd-mqng6","timestamp":"20250214202633","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0411\u0438\u0442\u0432\u0430 \u043f\u0440\u0438 \u0412\u0430\u0442\u0435\u0440\u043b\u043e\u043e","url":"https:\/\/ru.wikipedia.org\/wiki\/%D0%91%D0%B8%D1%82%D0%B2%D0%B0_%D0%BF%D1%80%D0%B8_%D0%92%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BB%D0%BE%D0%BE","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q48314","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q48314","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-01-20T15:52:26Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/72\/Battle_of_Waterloo_1815.PNG","headline":"\u043f\u043e\u0441\u043b\u0435\u0434\u043d\u0435\u0435 \u043a\u0440\u0443\u043f\u043d\u043e\u0435 \u0441\u0440\u0430\u0436\u0435\u043d\u0438\u0435 \u041d\u0430\u043f\u043e\u043b\u0435\u043e\u043d\u0430 \u0411\u043e\u043d\u0430\u043f\u0430\u0440\u0442\u0430"}</script> </body> </html>