CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Կզակ - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"d24fa053-b15f-44ec-aaf6-abdd73a0a3d1","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Կզակ","wgTitle":"Կզակ","wgCurRevisionId":9485837,"wgRevisionId":9485837,"wgArticleId":1126924,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 սպաս․ location missing publisher","CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)","Webarchive template wayback links","CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list","Վիքիպեդիա:Տեղեկաքարտի պատկերում վիքիկոդով հոդվածներ", "Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով","Ամառային երիտասարդական վիքիճամբարի հոդվածներ","Անատոմիա","Բժշկություն","Գանգ","Ոսկրաբանություն"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Կզակ","wgRelevantArticleId":1126924,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":20000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain" :false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q82714","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init": "ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Human_jawbone_front.jpg/1200px-Human_jawbone_front.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="919"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Human_jawbone_front.jpg/800px-Human_jawbone_front.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="613"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Human_jawbone_front.jpg/640px-Human_jawbone_front.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="490"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Կզակ - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Կզակ rootpage-Կզակ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Էվոլյուցիա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Էվոլյուցիա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Էվոլյուցիա</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Էվոլյուցիա-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Էվոլյուցիա subsection</span> </button> <ul id="toc-Էվոլյուցիա-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Զարգացման_հեռանկարներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Զարգացման_հեռանկարներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Զարգացման հեռանկարներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Զարգացման_հեռանկարներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Այլ_տեսակետներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Այլ_տեսակետներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Այլ տեսակետներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Այլ_տեսակետներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Երկատված_կզակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Երկատված_կզակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Երկատված կզակ</span> </div> </a> <ul id="toc-Երկատված_կզակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կրկնակզակ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Կրկնակզակ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Կրկնակզակ</span> </div> </a> <ul id="toc-Կրկնակզակ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Կզակ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 102 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-102" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">102 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Ment%C3%B3n" title="Mentón – արագոներեն" lang="an" hreflang="an" data-title="Mentón" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="արագոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B0%D9%82%D9%86" title="ذقن – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="ذقن" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%99%DC%A2%DC%A9%DC%90" title="ܙܢܩܐ – արամեերեն" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܙܢܩܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="արամեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%9D%D0%B8%D0%BB%D1%8A%D1%83" title="Нилъу – ավարերեն" lang="av" hreflang="av" data-title="Нилъу" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="ավարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/K%27achi" title="K'achi – այմարա" lang="ay" hreflang="ay" data-title="K'achi" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="այմարա" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Ko%27ko%27" title="Ko'ko' – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Ko'ko'" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B0%D0%B4%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%BA" title="Падбародак – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Падбародак" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Dagu" title="Dagu – Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Dagu" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%BA%D0%B0" title="Брадичка – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Брадичка" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bjn mw-list-item"><a href="https://bjn.wikipedia.org/wiki/Dagu" title="Dagu – Banjar" lang="bjn" hreflang="bjn" data-title="Dagu" data-language-autonym="Banjar" data-language-local-name="Banjar" class="interlanguage-link-target"><span>Banjar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%95" title="চিবুক – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="চিবুক" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Elgezh" title="Elgezh – բրետոներեն" lang="br" hreflang="br" data-title="Elgezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="բրետոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Brada_(anatomija)" title="Brada (anatomija) – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Brada (anatomija)" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Ment%C3%B3" title="Mentó – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Mentó" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/%C3%82-h%C3%A0i" title="Â-hài – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Â-hài" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%86%DB%95%D9%86%D8%A7%DA%AF%DB%95" title="چەناگە – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="چەناگە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Brada" title="Brada – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Brada" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%AF%D0%BD%D0%B0%D1%85" title="Янах – չուվաշերեն" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Янах" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="չուվաշերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Hage" title="Hage – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Hage" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kinn" title="Kinn – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Kinn" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%8B%DE%A6%DE%8C%DE%B0%DE%8B%DE%AE%DE%85%DE%A8" title="ދަތްދޮޅި – դիվեհի" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ދަތްދޮޅި" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="դիվեհի" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CE%B1%CE%B3%CF%8C%CE%BD%CE%B1" title="Σιαγόνα – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Σιαγόνα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Ba%C5%9B%C3%A8la" title="Baśèla – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Baśèla" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Chin" title="Chin – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Chin" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Mentono" title="Mentono – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Mentono" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Barbilla" title="Barbilla – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Barbilla" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/L%C3%B5ug" title="Lõug – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Lõug" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Kokots" title="Kokots – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Kokots" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D8%A7%D9%86%D9%87" title="چانه – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="چانه" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Leukakyhmy" title="Leukakyhmy – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Leukakyhmy" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Menton_(anatomie)" title="Menton (anatomie) – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Menton (anatomie)" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kin" title="Kin – արևմտաֆրիզերեն" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Kin" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="արևմտաֆրիզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Smig" title="Smig – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Smig" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%9C%B0%E9%96%80" title="地門 – Gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="地門" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="Gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Queixo_(anatom%C3%ADa)" title="Queixo (anatomía) – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Queixo (anatomía)" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ta%C3%B1yk%C3%A3py" title="Tañykãpy – գուարանի" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Tañykãpy" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="գուարանի" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/H%C3%A2-k%C3%B4i" title="Hâ-kôi – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Hâ-kôi" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%A0%D7%98%D7%A8_(%D7%90%D7%99%D7%91%D7%A8)" title="סנטר (איבר) – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="סנטר (איבר)" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A0%E0%A5%8B%E0%A4%A1%E0%A4%BC%E0%A5%80" title="ठोड़ी – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="ठोड़ी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Brada_(anatomija)" title="Brada (anatomija) – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Brada (anatomija)" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Manton" title="Manton – խառնակերտ հայիթերեն" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Manton" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="խառնակերտ հայիթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Dagu" title="Dagu – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Dagu" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://ik.wikipedia.org/wiki/Tavlu" title="Tavlu – Inupiaq" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Tavlu" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="Inupiaq" class="interlanguage-link-target"><span>Iñupiatun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Mentono" title="Mentono – իդո" lang="io" hreflang="io" data-title="Mentono" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="իդո" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Haka" title="Haka – իսլանդերեն" lang="is" hreflang="is" data-title="Haka" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="իսլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Mento" title="Mento – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Mento" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%81%8A%E3%81%A8%E3%81%8C%E3%81%84" title="おとがい – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="おとがい" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Janggut" title="Janggut – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Janggut" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%9E%E1%83%98" title="ნიკაპი – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ნიკაპი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tamart" title="Tamart – կաբիլերեն" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tamart" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="կաբիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%97%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%A6" title="ಗದ್ದ – կաննադա" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಗದ್ದ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="կաննադա" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EB%9E%98%ED%84%B1" title="아래턱 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아래턱" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Kenn" title="Kenn – քյոլներեն" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Kenn" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="քյոլներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Mentum" title="Mentum – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Mentum" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%9B%D1%83%D0%BD%D1%82%D1%82%D1%83%D0%B1%D0%B0%D0%BA%D3%80" title="ЛунттубакӀ – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="ЛунттубакӀ" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Mento" title="Mento – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Mento" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Barb%C3%B2s" title="Barbòs – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Barbòs" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Mb%C3%A1ng%C3%A1" title="Mbángá – լինգալա" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Mbángá" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="լինգալա" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Smakras" title="Smakras – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Smakras" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Zods" title="Zods – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Zods" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0_(%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0)" title="Брада (анатомија) – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Брада (анатомија)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A4%E0%B4%BE%E0%B4%9F%E0%B4%BF" title="താടി – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="താടി" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B9%E0%A4%A8%E0%A5%81%E0%A4%B5%E0%A4%9F%E0%A5%80" title="हनुवटी – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="हनुवटी" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Dagu" title="Dagu – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Dagu" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%89%E0%A4%81%E0%A4%A1%E0%A5%8B" title="चिउँडो – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="चिउँडो" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Kin_(lichaamsdeel)" title="Kin (lichaamsdeel) – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Kin (lichaamsdeel)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Hake" title="Hake – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Hake" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Hake" title="Hake – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Hake" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Menton_(anatomia)" title="Menton (anatomia) – օքսիտաներեն" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Menton (anatomia)" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="օքսիտաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%A0%E0%A9%8B%E0%A8%A1%E0%A9%80" title="ਠੋਡੀ – փենջաբերեն" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਠੋਡੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="փենջաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Baba" title="Baba – պամպանգաերեն" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Baba" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="պամպանգաերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Broda_(anatomia)" title="Broda (anatomia) – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Broda (anatomia)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%B9%DA%BE%D9%88%DA%88%DB%8C" title="ٹھوڈی – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ٹھوڈی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D9%86%D9%87" title="زنه – փուշթու" lang="ps" hreflang="ps" data-title="زنه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="փուշթու" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Queixo" title="Queixo – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Queixo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/K%27aki" title="K'aki – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="K'aki" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/B%C4%83rbie" title="Bărbie – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Bărbie" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%BE%D0%B4%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BA" title="Подбородок – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Подбородок" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9A%E0%A4%BF%E0%A4%AC%E0%A5%81%E0%A4%95%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="चिबुकम् – սանսկրիտ" lang="sa" hreflang="sa" data-title="चिबुकम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="սանսկրիտ" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Varvarottu" title="Varvarottu – սիցիլիերեն" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Varvarottu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="սիցիլիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Chin" title="Chin – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Chin" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B0_(%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%98%D0%B0)" title="Брада (анатомија) – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Брада (анатомија)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Haka" title="Haka – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Haka" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kidevu" title="Kidevu – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kidevu" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/ngazuy" title="ngazuy – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="ngazuy" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/tatu%27" title="tatu' – Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="tatu'" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%97%E0%B0%A1%E0%B1%8D%E0%B0%A1%E0%B0%82" title="గడ్డం – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="గడ్డం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%B2%E0%B8%87" title="คาง – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="คาง" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Baba" title="Baba – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Baba" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%90%DA%AD%DB%95%D9%83" title="ئېڭەك – ույղուրերեն" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئېڭەك" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ույղուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%96%D0%B4%D0%B1%D0%BE%D1%80%D1%96%D0%B4%D0%B4%D1%8F" title="Підборіддя – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Підборіддя" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%B9%DA%BE%D9%88%DA%91%DB%8C" title="ٹھوڑی – ուրդու" lang="ur" hreflang="ur" data-title="ٹھوڑی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ուրդու" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%E1%BA%B1m" title="Cằm – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cằm" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Kinne" title="Kinne – արևմտաֆլամանդերեն" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Kinne" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="արևմտաֆլամանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Minton" title="Minton – վալոներեն" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Minton" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="վալոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sul%C3%A1ng" title="Suláng – վարայերեն" lang="war" hreflang="war" data-title="Suláng" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="վարայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%8B%E5%B7%B4" title="下巴 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="下巴" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Isilevu" title="Isilevu – քոսա" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Isilevu" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="քոսա" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9C%E1%83%B7%E1%83%99%E1%83%B7" title="ნჷკჷ – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ნჷკჷ" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%92%D7%90%D7%9E%D7%91%D7%A2" title="גאמבע – իդիշ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="גאמבע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="իդիշ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%A0%B7" title="頷 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="頷" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%8B%E5%B7%B4" title="下巴 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="下巴" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q82714#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&oldid=9485837" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&id=9485837&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25BF%25D5%25A6%25D5%25A1%25D5%25AF"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25BF%25D5%25A6%25D5%25A1%25D5%25AF"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Chins" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q82714" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="infobox infobox vcard" style="width:22em;width:300px; font-size:88%; text-align:left;"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color:PowderBlue;">Կզակ</th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span data-wikidata-property-id="P18" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Human_jawbone_front.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Human_jawbone_front.jpg/300px-Human_jawbone_front.jpg" decoding="async" width="300" height="230" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Human_jawbone_front.jpg/450px-Human_jawbone_front.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Human_jawbone_front.jpg/600px-Human_jawbone_front.jpg 2x" data-file-width="1567" data-file-height="1200" /></a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center"><span data-wikidata-property-id="P2713" class="no-wikidata"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Crane3chin.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Crane3chin.png/300px-Crane3chin.png" decoding="async" width="300" height="411" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Crane3chin.png/450px-Crane3chin.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/06/Crane3chin.png/600px-Crane3chin.png 2x" data-file-width="1404" data-file-height="1924" /></a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Տեսակ</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$A461C123-FA3F-4AE4-A682-DD4DF1AFF229" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q112826905" class="extiw" title="d:Q112826905">անատոմիական կառուցվածքների դաս</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Ենթադաս</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$112C83B0-CE88-4B43-9524-FA7049BB050F" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P279"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q66536543" class="extiw" title="d:Q66536543">բերանի սրորաբաժանում</a></span><sup id="cite_ref-_09c11d49621d7777_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-_09c11d49621d7777-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q82714$BF4598F5-F354-4CA5-8B35-C6126A5DF928" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P279"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q112826975" class="extiw" title="d:Q112826975">անհատական անատոմիական կառուցվածք</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Մասն է</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$8a5404e6-4193-3134-9716-27beed6d541e" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P361"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%B4%D6%84" title="Դեմք">դեմք</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row"><span style="color:DarkRed">Զարկերակ</span></th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$8B409703-9BAD-4A13-AD3E-0CBAFC346156" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P2286"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q486774" class="extiw" title="d:Q486774">ստորին ալվեոլյար զարկերակ</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">MeSH</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$85B8E7C7-1FAC-417C-9B40-F902C060E98C" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P672"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.nlm.nih.gov/mesh/A01.456.505.259">A01.456.505.259</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q82714$c89628d8-42db-0dbd-f199-9950c6dc8089" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P672"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.nlm.nih.gov/mesh/A02.835.232.781.324.502.632.130">A02.835.232.781.324.502.632.130</a></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q82714$29be53be-4a2e-9597-2730-889023a9fd56" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P672"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.nlm.nih.gov/mesh/A14.521.632.300">A14.521.632.300</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Foundational Model of Anatomy</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$570d9ef8-41c3-ca70-cc4f-8b60a85710d3" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1402"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://purl.org/sig/ont/fma/fma46495">46495</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row">Terminologia Anatomica 98</th><td><span data-wikidata-claim-id="Q82714$6c02ac7e-46bd-cb13-5545-aac4280a2167" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1323"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=1323&url_prefix=https:%2F%2Fwww.unifr.ch%2Fifaa%2FPublic%2FEntryPage%2FTA98%20Tree%2FEntity%20TA98%20EN%2F&url_suffix=%20Entity%20TA98%20EN.htm&id=A01.1.00.011">A01.1.00.011</a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;border-top:1px solid #DDD;"><span data-wikidata-claim-id="Q82714$8cb9a682-44c7-1c2b-ae9f-4b1994299779" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Chins" title="commons:Category:Chins"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Chins" class="extiw" title="commons:Category:Chins"> Chins</a></span></span> Վիքիպահեստում</td></tr></tbody></table> <p><b>Կզակ</b>, ստորին <a href="/wiki/%D5%87%D6%80%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D6%84" title="Շրթունք">շրթունքից</a> ներքև, ստորին ծնոտի առաջ հրված հատված (0,7 սմ-ից 1,1 սմ)։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Էվոլյուցիա"><span id=".D4.B7.D5.BE.D5.B8.D5.AC.D5.B5.D5.B8.D6.82.D6.81.D5.AB.D5.A1"></span>Էվոլյուցիա</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Էվոլյուցիա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Էվոլյուցիա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Լավ զարգացած կզակի առկայությունը <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6" title="Մարդ բանական">Homo sapiens</a>-ի <a href="/wiki/%D5%84%D5%B8%D6%80%D6%86%D5%B8%D5%AC%D5%B8%D5%A3%D5%AB%D5%A1_(%D5%AF%D5%A5%D5%B6%D5%BD%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6)" title="Մորֆոլոգիա (կենսաբանություն)">մորֆոլոգիական</a> բնութագրիչներից մեկն է, որով տարբերվում է մարդկային այլ նախնիներից, ինչպիսիք են <a href="/wiki/%D5%86%D5%A5%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%80%D5%A9%D5%A1%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%A4" title="Նեանդերթալյան մարդ">նեանդերթալցիները</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կզակի ծագումը ավանդաբար կապված է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%B7%D5%A1%D6%80" title="Ատամնաշար">ատամնաշարի</a> առաջահետին լայնության կրճատմամբ։ Այնուամենայնիվ, դրա ընդհանուր մեխանիկական կամ ֆունկցիոնալ առավելությունները սնվելու ժամանակ, զարգացման ծագումը և կապը մարդու <a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D5%BD%D6%84" title="Խոսք">խոսքի</a>, ֆիզիոլոգիայի և սոցիալական ազդեցության հետ խիստ քննարկվում են։ </p><p><b>Ֆունկցիոնալ հեռանկարներ</b> </p><p>Ռոբինսոնը (1913)<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ենթադրում էր, որ ծամելու համար կիրառվող դիմակայելու պահանջը հանգեցրել է <a href="/wiki/%D5%88%D5%BD%D5%AF%D5%B8%D6%80" title="Ոսկոր">ոսկրերի</a> հաստացմանը ծնոտի շրջանում և ձևավորել է ընդգծված կզակ։ Ավելին, <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%B5%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%B6%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դեյգլինգ (դեռ գրված չէ)">Դեյգլինգը</a> (1993)<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> կարծում էր՝ կզակը ծամելուն դիմակայելու ֆունկցիոնալ հարմարեցում է։ Մյուսները պնդում էին, որ առաջ ցցված կզակը հարմարեցված է դիմադրելու շրջապատող ուժերին<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, մեջքափորային(վենտրոդորսալ) ուժերին և, ընդհանուր առմամբ, մեխանիկական պատնեշ է՝ դիմակայելոու կողմնային լայնակի ձգմանը և ուղղահայաց ձգմանը պսակային հարթությունում<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ընդհակառակը, մյուսները ենթադրում են<sup id="cite_ref-:4_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-:4-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, որ կզակի առկայությունը կապված չէ ծամելու հետ։ Համեմատաբար փոքր և հաստ ստորին ծնոտը կարող է ցուցաբերել մեծ դիմադրություն։ Այնուամենայնիվ, դեռ մնում է կզակի հարմարվողական կամ ոչ հարմարվողական լինելու հարցը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Զարգացման_հեռանկարներ"><span id=".D4.B6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.B0.D5.A5.D5.BC.D5.A1.D5.B6.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Զարգացման հեռանկարներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Զարգացման հեռանկարներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Զարգացման հեռանկարներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Զարգացման ընթացքում ծնոտի մորֆոլոգիական փոփոխությունների վերաբերյալ վերջին աշխատանքները ցույց են տվել, որ մարդու կզակը կամ շրջված T-աձև կզակային շրջանը զարգանում է <a href="/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%AC_%D5%A6%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Պրենատալ զարգացում">նախածննդյան</a> շրջանում, բայց աչքի է ընկնում մինչև վաղ հետծննդյան շրջանը<sup id="cite_ref-:4_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-:4-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:0_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-:1_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Հետագայում այս փոփոխությունը տեղի է ունենում ոսկորների վերափոխման գործընթացների միջոցով<sup id="cite_ref-:2_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-:2-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Համապատասխանաբար, այն հանգեցնում է ստորին ծնոտի վերին մասի հետ գնալուն՝ ատամնաշարի հետ շարժմանը համապատասխն։ <a href="/wiki/%D5%8C%D5%A5%D5%AC%D5%AB%D5%A5%D6%86" title="Ռելիեֆ">Ռելիեֆը</a> ձևավոևվում է վաղ տարիքում, իսկ ավելի ուշ՝ աչքի ընկնող կզակը<sup id="cite_ref-:3_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-:3-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D5%88%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%AE" title="Ոսկրածուծ">Ոսկրածուծի</a> աճի և մոդելավորման այս համակարգված գործընթացները ձևավորում են <a href="/wiki/%D4%BE%D5%B6%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ծննդաբերություն">ծննդաբերության</a> ժամանակ։ Վերջին հետազոտությունները ցույց են տալիս,որ այս եզակի հատկանիշի էվոլյուցիան ձևավորվել է ոչ թե մեխանիկական ուժերով, ինչպիսին է ծամելը, այլ էվոլյուցիոն հարմարություններով, որոնք ներառում են դեմքի չափերի փոքրացում և ձևի փոփոխություն։ Հոլտոնը և այլոք պնդում են, որ այս ադապտացիան տեղի է ունեցել այն ժամանակ, երբ դեմքը փոքրացել է <a href="/wiki/%D5%86%D5%A1%D5%AD%D5%B6%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="Նախնադար">նախնադարյան</a> մարդկանց համեմատ<sup id="cite_ref-sciencedaily.com_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-sciencedaily.com-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Այլ_տեսակետներ"><span id=".D4.B1.D5.B5.D5.AC_.D5.BF.D5.A5.D5.BD.D5.A1.D5.AF.D5.A5.D5.BF.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Այլ տեսակետներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Այլ տեսակետներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Այլ տեսակետներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ռոբերտ Ֆրանցիսկոսը ավելի մարդաբանական տեսակետ ունի։ Նա կարծում է, որ կզակը ձևավորվել է մարդու ապրելակերպի փոփոխության հետևանքով,մոտավորապես 80.000 տարի առաջ։ Քանի որ <a href="/wiki/%D5%88%D6%80%D5%BD%D5%B8%D6%80%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Որսորդություն">որսորդությամբ</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D6%84%D5%B9%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Հավաքչություն">հավաքչությամբ</a> զբաղվող հասարակությունները վերածվեցին սոցիալական խմբերի, տարածքային վեճերը նվազեցին, քանի որ նոր սոցիալական կառուցվածքը նպաստում էր ապրանքների և համոզմունքների համակարգերի փոխանակման համար դաշինքների ստեղծմանը։ Ֆրանցիսկոսը կարծում է, որ մարդու միջավայրի այս փոփոխությունը նվազեցնում է <a href="/wiki/%D5%80%D5%B8%D6%80%D5%B4%D5%B8%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Հորմոններ">հորմոնների</a> մակարդակը, հատկապես տղամարդկանց շրջանում, ինչը հանգեցնում է կզակի բնական էվոլյուցիայի<sup id="cite_ref-sciencedaily.com_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-sciencedaily.com-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Ընդհանուր առմամբ, մարդիկ եզակի են այն առումով, որ նրանք միակ տեսակն են <a href="/wiki/%D5%8A%D6%80%D5%AB%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Պրիմատներ">պրիմատների</a> մեջ, ովքեր ունեն կզակ։ «The Enduring Puzzle of the Human Chin» աշխատության մեջ էվոլյուցիոն մարդաբաններ <a href="/w/index.php?title=%D5%8B%D5%A5%D5%B5%D5%B4%D5%BD_%D5%93%D5%A1%D5%B4%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%B7&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ջեյմս Փամփուշ (դեռ գրված չէ)">Ջեյմս Փամփուշը</a> և <a href="/w/index.php?title=%D4%B4%D5%A5%D5%B5%D5%BE%D5%AB%D5%A4_%D4%B4%D5%A5%D5%B5%D5%A3%D5%AC%D5%AB%D5%B6%D5%A3&action=edit&redlink=1" class="new" title="Դեյվիդ Դեյգլինգ (դեռ գրված չէ)">Դեյվիդ Դեյգլինգը</a> քննարկում են տարբեր տեսություններ։ Նրանք եզրակացնում են, որ քննարկված առաջարկներից յուրաքանչյուրը թույլ է կա՛մ <a href="/wiki/%D4%B7%D5%B4%D5%BA%D5%AB%D6%80%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Էմպիրիզմ">էմպիրիկորեն</a>, կա՛մ տեսականորեն. որոշները՝ երկու դեպքում էլ<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Երկատված_կզակ"><span id=".D4.B5.D6.80.D5.AF.D5.A1.D5.BF.D5.BE.D5.A1.D5.AE_.D5.AF.D5.A6.D5.A1.D5.AF"></span>Երկատված կզակ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Երկատված կզակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Երկատված կզակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Cleft-Chin.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Cleft-Chin.jpg/220px-Cleft-Chin.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Cleft-Chin.jpg/330px-Cleft-Chin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/48/Cleft-Chin.jpg/440px-Cleft-Chin.jpg 2x" data-file-width="726" data-file-height="523" /></a><figcaption>Երկատված կզակ (<a href="/w/index.php?title=William_McKinley&action=edit&redlink=1" class="new" title="William McKinley (դեռ գրված չէ)">William McKinley</a>)</figcaption></figure> <p>Երկատված կզակ տերմինը<sup id="cite_ref-:3_12-1" class="reference"><a href="#cite_note-:3-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-jax_15-0" class="reference"><a href="#cite_note-jax-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> նույն փոսիկով կզակն է<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այն կզակի վրա Y-աձև ճեղքվածք է,որի հիմքում ոսկրի յուրահատկությունն է<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Մասնավորապես, կզակի ճեղքը կրկնում է ստորին ծնոտի ճեղքը, որն առաջացել է ծնոտի ոսկորի կամ մկանի ձախ և աջ կեսերի թերի միաձուլման արդյունքում՝ սաղմի և պտղի զարգացման ընթացքում։ Այն կարող է զարգանալ նաև <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AF%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%A5%D5%A3%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D5%A1" title="Ակրոմեգալիա">ակրոմեգալիայի</a> դեպքում։ Որոշ դեպքերում մեկ ծնոտային թմբիկը կարող է ավելի շատ աճել, քան մյուսը, ինչը կարող է առաջացնել դեմքի <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%B4%D5%A5%D5%BF%D6%80%D5%AB%D5%A1" title="Ասիմետրիա">ասիմետրիա</a><sup id="cite_ref-jax_15-1" class="reference"><a href="#cite_note-jax-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կզակի ճեղքվածքը մարդու ժառանգական հատկանիշ է, որի վրա կարող են ազդել բազմաթիվ գործոններ։ Երկատված կզակը փոփոխական պենենտրանտության դասական օրինակ է<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>,որը հնարավոր է ազդի իրական գենոտիպի ֆենոտիպային արտահայտման վրա։ Երկատված կզակ կարող է ունենալ երեխան, ում ծնողներից ոչ մեկը չունի կզակի ճեղքվածք։ Այն տարածված է <a href="/wiki/%D4%B5%D5%BE%D6%80%D5%B8%D5%BA%D5%A1" title="Եվրոպա">Եվրոպայում</a>, <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D6%80%D5%B1%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D4%B1%D6%80%D6%87%D5%A5%D5%AC%D6%84" title="Մերձավոր Արևելք">Մերձավոր Արևելքում</a> և <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BE%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D4%B1%D5%BD%D5%AB%D5%A1" title="Հարավային Ասիա">Հարավային Ասիայում</a><sup id="cite_ref-:5_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-:5-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կզակի ճեղքերի հնարավոր գենետիկ պատճառը՝ rs11684042 գենետիկական մարկերն է, որը գտնվում է 2-րդ <a href="/wiki/%D5%94%D6%80%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D5%BD%D5%B8%D5%B4" title="Քրոմոսոմ">քրոմոսոմոմ</a><sup id="cite_ref-:5_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-:5-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D6%80%D5%BD%D5%AF%D5%A1%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" class="mw-redirect" title="Պարսկաստան">Պարսկական</a> գրականության մեջ կզակի փոսը համարվում է գեղեցկության նշան և փոխաբերաբար կոչվում է «կզակի ջրհոր»՝ որի մեջ ընկել և թակարդվել են խեղճ սիրեկանները<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Կրկնակզակ"><span id=".D4.BF.D6.80.D5.AF.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A6.D5.A1.D5.AF"></span>Կրկնակզակ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Կրկնակզակ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Կրկնակզակ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Joseph_Urban-gezeichnet_von_R_Swoboda,_um_1900.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Joseph_Urban-gezeichnet_von_R_Swoboda%2C_um_1900.jpg/200px-Joseph_Urban-gezeichnet_von_R_Swoboda%2C_um_1900.jpg" decoding="async" width="200" height="282" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/5/54/Joseph_Urban-gezeichnet_von_R_Swoboda%2C_um_1900.jpg 1.5x" data-file-width="265" data-file-height="374" /></a><figcaption>Կրկնակզակ, ծաղրանկար մոտավորապես 1900 թ., որտեղ պատկերված է Ջոզեֆ Ուրբանը</figcaption></figure> <p>Կրկնակզակը ծնոտի կամ կզակի տակ գտնվող փափուկ հյուսվածքի հստակության կորուստն է։ Կրկնակզակի երկու հնարավոր պատճառ կա, որոնք պետք է տարբերակել։ </p> <ol><li>Ավելորդ քաշ ունեցող մարդկանց շրջանում սովորաբար պարանոցի շուրջ ենթամաշկային ճարպային բջջանքի շերտը կախվում է և առաջանում <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B6%D5%B3%D5%AB%D5%BC%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կնճիռներ">կնճիռներ</a>՝ տալով կրկնակզակի տեսք։ Այս ճարպային շերտը երբեմն հեռացվում է վիրահատական ճանապարհով և ծնոտի տակ գտնվող համապատասխան մկանները կրճատվում են (hyoid lift)<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։</li> <li>Ծնոտի ոսկրային հյուսվածքի անբավարարություն, որն հաճախ դիտվում է <a href="/wiki/%D5%84%D5%A1%D6%80%D5%B4%D5%B6%D5%AB_%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%AB_%D5%AB%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D6%84%D5%BD" title="Մարմնի զանգվածի ինդեքս">նորմալ մարմնի զանգվածի ինդեքս(</a>ՄԶԻ) ունեցող անձանց շրջանում։ Չնայած այս հատվածում ճարպի քիչ քանակության, կարող է թվալ, որ կրկնակզակը կախվում է պարանոցից։ Ոսկրային հյուսվածքի աբավարարության չափը կարող է տարբեր լինել և պահաջում է <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%B4%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիրաբուժական միջամտությունների ցանկ">վիրաբուժական</a> ճանապարհով բուժում։ Եթե հիվանդը տառապում է քնային ապնեով, ծնոտի վաղ առաջ բերումը, միակ պատճառահետևանքային բուժումն է՝ նորմալ կյանքի պահպանման համար։</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-_09c11d49621d7777-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-_09c11d49621d7777_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="wikidata_cite citetype_Q324254 citetype_Q35127" data-entity-id="Q1406710"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://purl.org/sig/ont/fma/fma46495">անատոմիայի հիմնարար մոդել</a><span class="wef_low_priority_links"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFStringerHublinVandermeersch1984" class="citation book cs1">Stringer CB, Hublin JJ, Vandermeersch B (1984). <i>The origin of anatomically modern humans in western Europe. In F. H. Smith & Spencer (Eds.), The origins of modern humans: a world survey of the fossil evidence</i>. New York. էջեր 51–135.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+origin+of+anatomically+modern+humans+in+western+Europe.+In+F.+H.+Smith+%26+Spencer+%28Eds.%29%2C+The+origins+of+modern+humans%3A+a+world+survey+of+the+fossil+evidence&rft.place=New+York&rft.pages=51-135&rft.date=1984&rft.aulast=Stringer&rft.aufirst=CB&rft.au=Hublin%2C+JJ&rft.au=Vandermeersch%2C+B&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 սպաս․ location missing publisher (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_location_missing_publisher" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ location missing publisher">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSchwartzTattersall2000" class="citation journal cs1">Schwartz JH, Tattersall I (March 2000). «The human chin revisited: what is it and who has it?». <i>Journal of Human Evolution</i>. <b>38</b> (3): 367–409. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1006%2Fjhev.1999.0339">10.1006/jhev.1999.0339</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10683306">10683306</a>. <a href="/w/index.php?title=S2CID_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="S2CID (identifier) (դեռ գրված չէ)">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:2656256">2656256</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Human+Evolution&rft.atitle=The+human+chin+revisited%3A+what+is+it+and+who+has+it%3F&rft.volume=38&rft.issue=3&rft.pages=367-409&rft.date=2000-03&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A2656256%23id-name%3DS2CID&rft_id=info%3Apmid%2F10683306&rft_id=info%3Adoi%2F10.1006%2Fjhev.1999.0339&rft.aulast=Schwartz&rft.aufirst=JH&rft.au=Tattersall%2C+I&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFRobinson1913" class="citation journal cs1">Robinson L (1913). «The story of the chin». <i>Knowledge</i>. <b>36</b>: 410–420.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Knowledge&rft.atitle=The+story+of+the+chin&rft.volume=36&rft.pages=410-420&rft.date=1913&rft.aulast=Robinson&rft.aufirst=L&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDaegling1993" class="citation journal cs1">Daegling DJ (1993). «Functional morphology of the human chin». <i>Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews</i>. <b>1</b> (5): 170–177. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fevan.1360010506">10.1002/evan.1360010506</a>. <a href="/w/index.php?title=S2CID_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="S2CID (identifier) (դեռ գրված չէ)">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:85195021">85195021</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Evolutionary+Anthropology%3A+Issues%2C+News%2C+and+Reviews&rft.atitle=Functional+morphology+of+the+human+chin&rft.volume=1&rft.issue=5&rft.pages=170-177&rft.date=1993&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fevan.1360010506&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A85195021%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Daegling&rft.aufirst=DJ&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDuBrul_EL,_Sicher_H1954" class="citation book cs1">DuBrul EL, Sicher H (1954). <i>The Adaptive Chin</i>. Springfield, IL: C.C. Thomas.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Adaptive+Chin&rft.pub=Springfield%2C+IL%3A+C.C.+Thomas.&rft.date=1954&rft.au=DuBrul+EL%2C+Sicher+H&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFGröningLiuFaganO'Higgins2011" class="citation journal cs1">Gröning F, Liu J, Fagan MJ, O'Higgins P (April 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_american-journal-of-physical-anthropology_2011-04_144_4/page/593">«Why do humans have chins? Testing the mechanical significance of modern human symphyseal morphology with finite element analysis»</a>. <i>American Journal of Physical Anthropology</i>. <b>144</b> (4): 593–606. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fajpa.21447">10.1002/ajpa.21447</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21404235">21404235</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=American+Journal+of+Physical+Anthropology&rft.atitle=Why+do+humans+have+chins%3F+Testing+the+mechanical+significance+of+modern+human+symphyseal+morphology+with+finite+element+analysis&rft.volume=144&rft.issue=4&rft.pages=593-606&rft.date=2011-04&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fajpa.21447&rft_id=info%3Apmid%2F21404235&rft.aulast=Gr%C3%B6ning&rft.aufirst=F&rft.au=Liu%2C+J&rft.au=Fagan%2C+MJ&rft.au=O%27Higgins%2C+P&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_american-journal-of-physical-anthropology_2011-04_144_4%2Fpage%2F593&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:4-8"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:4_8-0">8,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:4_8-1">8,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFCoquerelleBooksteinBragaHalazonetis2010" class="citation journal cs1">Coquerelle M, Bookstein FL, Braga J, Halazonetis DJ, Weber GW (November 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3035859">«Fetal and infant growth patterns of the mandibular symphysis in modern humans and chimpanzees (Pan troglodytes)»</a>. <i>Journal of Anatomy</i>. <b>217</b> (5): 507–20. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111%2Fj.1469-7580.2010.01287.x">10.1111/j.1469-7580.2010.01287.x</a>. <a href="/wiki/PMC_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMC (identifier)">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3035859">3035859</a></span>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20807267">20807267</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Anatomy&rft.atitle=Fetal+and+infant+growth+patterns+of+the+mandibular+symphysis+in+modern+humans+and+chimpanzees+%28Pan+troglodytes%29&rft.volume=217&rft.issue=5&rft.pages=507-20&rft.date=2010-11&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC3035859%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F20807267&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1469-7580.2010.01287.x&rft.aulast=Coquerelle&rft.aufirst=M&rft.au=Bookstein%2C+FL&rft.au=Braga%2C+J&rft.au=Halazonetis%2C+DJ&rft.au=Weber%2C+GW&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC3035859&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:0_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFCoquerellePrados-FrutosRojoMitteroecker" class="citation journal cs1">Coquerelle M, Prados-Frutos JC, Rojo R, Mitteroecker P, Bastir M (2013 թ․ նոյեմբերի 15). Frayer D (ed.). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3829973">«Short faces, big tongues: developmental origin of the human chin»</a>. <i>PLOS ONE</i>. <b>8</b> (11): e81287. <a href="/wiki/Bibcode_(identifier)" class="mw-redirect" title="Bibcode (identifier)">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2013PLoSO...881287C">2013PLoSO...881287C</a>. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1371%2Fjournal.pone.0081287">10.1371/journal.pone.0081287</a></span>. <a href="/wiki/PMC_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMC (identifier)">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3829973">3829973</a></span>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24260566">24260566</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=PLOS+ONE&rft.atitle=Short+faces%2C+big+tongues%3A+developmental+origin+of+the+human+chin&rft.volume=8&rft.issue=11&rft.pages=e81287&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC3829973%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F24260566&rft_id=info%3Adoi%2F10.1371%2Fjournal.pone.0081287&rft_id=info%3Abibcode%2F2013PLoSO...881287C&rft.aulast=Coquerelle&rft.aufirst=M&rft.au=Prados-Frutos%2C+JC&rft.au=Rojo%2C+R&rft.au=Mitteroecker%2C+P&rft.au=Bastir%2C+M&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC3829973&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:1-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:1_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFCoquerellePrados-FrutosRojoDrake2017" class="citation journal cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Coquerelle M, Prados-Frutos JC, Rojo R, Drake AG, Murillo-Gonzalez JA, Mitteroecker P (September 2017). «The Fetal Origin of the Human Chin». <i>Evolutionary Biology</i> (անգլերեն). <b>44</b> (3): 295–311. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1007%2Fs11692-017-9408-9">10.1007/s11692-017-9408-9</a>. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/0071-3260">0071-3260</a>. <a href="/w/index.php?title=S2CID_(identifier)&action=edit&redlink=1" class="new" title="S2CID (identifier) (դեռ գրված չէ)">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:38431987">38431987</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Evolutionary+Biology&rft.atitle=The+Fetal+Origin+of+the+Human+Chin&rft.volume=44&rft.issue=3&rft.pages=295-311&rft.date=2017-09&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A38431987%23id-name%3DS2CID&rft.issn=0071-3260&rft_id=info%3Adoi%2F10.1007%2Fs11692-017-9408-9&rft.aulast=Coquerelle&rft.aufirst=Michael&rft.au=Prados-Frutos%2C+Juan+Carlos&rft.au=Rojo%2C+Rosa&rft.au=Drake%2C+Abby+Grace&rft.au=Murillo-Gonzalez%2C+Jorge+Alfonso&rft.au=Mitteroecker%2C+Philipp&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:2-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:2_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFEnlow1990" class="citation book cs1">Enlow DH (1990). <i>Facial growth. 3rd edition</i>. Philadelphia: Saunders.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Facial+growth.+3rd+edition&rft.pub=Philadelphia%3A+Saunders&rft.date=1990&rft.aulast=Enlow&rft.aufirst=DH&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:3-12"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:3_12-0">12,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:3_12-1">12,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=cxxSN4YA2i8C&dq=%22chin+cleft%22&pg=PA143"><i>Sharks of the world</i></a>, Vol. 2, p. 143; by Leonard J. V. Compagno, Food and Agriculture Organization of the United Nations, 2001.</span> </li> <li id="cite_note-sciencedaily.com-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-sciencedaily.com_13-0">13,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-sciencedaily.com_13-1">13,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.sciencedaily.com/releases/2015/04/150413183745.htm">«Why we have chins: Our chin comes from evolution, not mechanical forces»</a>. ScienceDaily. 2015 թ․ ապրիլի 13<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 28-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Why+we+have+chins%3A+Our+chin+comes+from+evolution%2C+not+mechanical+forces&rft.pub=ScienceDaily&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.sciencedaily.com%2Freleases%2F2015%2F04%2F150413183745.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFPampushDaegling" class="citation journal cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Pampush, James D.; Daegling, David J. (2016 թ․ հունվարի 2). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/evan.21471">«The enduring puzzle of the human chin: "The Human Chin"<span class="cs1-kern-right"></span>»</a>. <i>Evolutionary Anthropology: Issues, News, and Reviews</i> (անգլերեն). <b>25</b> (1): 20–35. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1002%2Fevan.21471">10.1002/evan.21471</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Evolutionary+Anthropology%3A+Issues%2C+News%2C+and+Reviews&rft.atitle=The+enduring+puzzle+of+the+human+chin%3A+%E2%80%9CThe+Human+Chin%E2%80%9D&rft.volume=25&rft.issue=1&rft.pages=20-35&rft_id=info%3Adoi%2F10.1002%2Fevan.21471&rft.aulast=Pampush&rft.aufirst=James+D.&rft.au=Daegling%2C+David+J.&rft_id=https%3A%2F%2Fonlinelibrary.wiley.com%2Fdoi%2F10.1002%2Fevan.21471&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-jax-15"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-jax_15-0">15,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-jax_15-1">15,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.informatics.jax.org/searches/Phat.cgi?id=MP:0000114">Mammalian Phenotype Browser: Cleft chin</a></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=lb0XAAAAYAAJ&dq=%22dimple+chin%22+-%22tell+me%2C+Dimple-Chin%22&pg=PA229"><i>Rob Roy</i></a>, p. 229 (in 1872 edition, pub. Osgood); by Sir Walter Scott, 1817.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://udel.edu/~mcdonald/mythcleftchin.html">«Myths of Human Genetics: Cleft Chin»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Myths+of+Human+Genetics%3A+Cleft+Chin&rft_id=http%3A%2F%2Fudel.edu%2F~mcdonald%2Fmythcleftchin.html&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%D5%84%D5%A5%D5%B6%D5%A4%D5%A5%D5%AC%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%AA%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Մենդելյան ժառանգում (դեռ գրված չէ)">Մենդելյան ժառանգում</a> (OMIM) <a rel="nofollow" class="external text" href="https://omim.org/entry/119000">119000</a></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFStarr" class="citation web cs1">Starr B (2004 թ․ սեպտեմբերի 3). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201112005112/https://genetics.thetech.org/ask/ask47">«Ask a Geneticist - Other Traits»</a>. <i>Understanding Genetics</i>. TheTech. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://genetics.thetech.org/ask/ask47">օրիգինալից</a> 2020 թ․ նոյեմբերի 12-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2007 թ․ հուլիսի 1-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Understanding+Genetics&rft.atitle=Ask+a+Geneticist+-+Other+Traits&rft.aulast=Starr&rft.aufirst=Barry&rft_id=https%3A%2F%2Fgenetics.thetech.org%2Fask%2Fask47&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:5-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:5_20-0">20,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:5_20-1">20,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ancestry.com/lp/traits/cleft-chin">«Cleft Chin | AncestryDNA® Traits Learning Hub»</a>. <i>www.ancestry.com</i> (անգլերեն)<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 26-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.ancestry.com&rft.atitle=Cleft+Chin+%7C+AncestryDNA%C2%AE+Traits+Learning+Hub&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ancestry.com%2Flp%2Ftraits%2Fcleft-chin&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-37e7cdd30d8843bf88822f21885bc505-fa.html">چاه زنخدان the chin well</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140808065350/http://www.loghatnaameh.org/dehkhodaworddetail-37e7cdd30d8843bf88822f21885bc505-fa.html">Արխիվացված</a> 2014-08-08 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLarkin2005" class="citation book cs1">Larkin, Dimitrije E. Panfilov ; translated by Grahame (2005). <i>Cosmetic surgery today</i>. Stuttgart: Thieme Medical Publishers. էջ 64. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1-58890-334-6" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/1-58890-334-6"><bdi>1-58890-334-6</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Cosmetic+surgery+today&rft.place=Stuttgart&rft.pages=64&rft.pub=Thieme+Medical+Publishers&rft.date=2005&rft.isbn=1-58890-334-6&rft.aulast=Larkin&rft.aufirst=Dimitrije+E.+Panfilov+%3B+translated+by+Grahame&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BE_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list">link</a>)</span></span> </li> </ol></div></div> <ul><li class="mw-empty-elt"></li></ul>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կզակ&oldid=9485837">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կզակ&oldid=9485837</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D5%B4%D5%AB%D5%A1" title="Կատեգորիա:Անատոմիա">Անատոմիա</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Բժշկություն">Բժշկություն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B3%D5%A1%D5%B6%D5%A3" title="Կատեգորիա:Գանգ">Գանգ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D5%A2%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:Ոսկրաբանություն">Ոսկրաբանություն</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_location_missing_publisher" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ location missing publisher">CS1 սպաս․ location missing publisher</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(en)" title="Կատեգորիա:CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)">CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%BA%D5%A1%D5%BD%E2%80%A4_%D5%A2%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%A9%D5%AB%D5%BE_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80:_authors_list" title="Կատեգորիա:CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list">CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8F%D5%A5%D5%B2%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80%D5%BF%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BE%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%AF%D5%B8%D5%A4%D5%B8%D5%BE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Տեղեկաքարտի պատկերում վիքիկոդով հոդվածներ">Վիքիպեդիա:Տեղեկաքարտի պատկերում վիքիկոդով հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BF%D5%BE%D5%B5%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով">Վիքիպեդիա:Հոդվածներ Վիքիտվյալներից աղբյուրներով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%B4%D5%A1%D5%BC%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%A4%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BE%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%B3%D5%A1%D5%B4%D5%A2%D5%A1%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Ամառային երիտասարդական վիքիճամբարի հոդվածներ">Ամառային երիտասարդական վիքիճամբարի հոդվածներ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 7 Մարտի 2024-ի ժամը 05:26-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-688fc9465-rwvq9","wgBackendResponseTime":195,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.562","walltime":"1.057","ppvisitednodes":{"value":2257,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":54881,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":720,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":23,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":23,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":54399,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":28,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 721.462 1 -total"," 67.55% 487.348 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ_Անատոմիա"," 66.98% 483.217 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ"," 49.78% 359.145 25 Կաղապար:Wikidata"," 30.57% 220.541 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 13.68% 98.707 4 Կաղապար:Cite_book"," 7.00% 50.529 8 Կաղապար:Cite_journal"," 6.56% 47.306 1 Կաղապար:Wikidata/p18"," 5.12% 36.936 1 Կաղապար:Wikidata/p2713"," 2.77% 19.961 2 Կաղապար:Պատկերի_ֆորմատավորում"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.398","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7471001,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype commonsMedia of P2713 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P279 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P527 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P927 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2286 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2289 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2288 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P1693 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1056 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2288 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P3189 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P4843 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2789 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P4733 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P2579 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P138 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P703 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P672 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P1402 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P1323 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P1694 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P1693 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1343 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75c465f4c6-fhnbl","timestamp":"20241125141654","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u053f\u0566\u0561\u056f","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%BF%D5%A6%D5%A1%D5%AF","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q82714","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q82714","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2023-08-20T14:37:32Z","dateModified":"2024-03-07T05:26:53Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/d\/d5\/Human_jawbone_front.jpg"}</script> </body> </html>