CINXE.COM
Dépêche d'Ems — Wikipédia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Dépêche d'Ems — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"7ba4fbe8-46ce-46a4-9f4c-623792b54d36","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Dépêche_d'Ems","wgTitle":"Dépêche d'Ems","wgCurRevisionId":223971710,"wgRevisionId":223971710,"wgArticleId":116001,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Article à référence nécessaire","Article à référence insuffisante","Page utilisant le modèle Citation avec un retour ligne","Article contenant un appel à traduction en lituanien","Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata","Page utilisant un modèle Bases inactif","Page utilisant P1417","Page utilisant P7305","Page utilisant P4342","Page utilisant P3219","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Page utilisant le modèle Autorité inactif","Portail:Presse écrite/Articles liés","Portail:Médias/Articles liés","Portail:Royaume de Prusse/Articles liés","Portail:Époque contemporaine/Articles liés","Portail:Histoire/Articles liés","Portail:Allemagne/Articles liés","Portail:Europe/Articles liés","Portail:Second Empire/Articles liés","Portail:France au XIXe siècle/Articles liés","Portail:France/Articles liés","Portail:XIXe siècle/Articles liés","Portail:Relations internationales/Articles liés","Portail:Histoire militaire/Articles liés","Portail:Années 1870/Articles liés","Guerre franco-allemande de 1870","Otto von Bismarck","Politique étrangère du royaume de Prusse","Politique internationale française sous le Second Empire","Télégramme","Journalisme","Juillet 1870"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Dépêche_d'Ems","wgRelevantArticleId":116001,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q168694","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="945"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/04/Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="630"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="504"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Dépêche d'Ems — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Modifier" href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Dépêche_d_Ems rootpage-Dépêche_d_Ems skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d'articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l'encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l'apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=D%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=D%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=fr.wikipedia.org&uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&returnto=D%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&returnto=D%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Le_contexte_médiatique_et_politique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_contexte_médiatique_et_politique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Le contexte médiatique et politique</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Le_contexte_médiatique_et_politique-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Le contexte médiatique et politique</span> </button> <ul id="toc-Le_contexte_médiatique_et_politique-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-La_ruse_de_Bismarck" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_ruse_de_Bismarck"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>La ruse de Bismarck</span> </div> </a> <ul id="toc-La_ruse_de_Bismarck-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L'affaiblissement_d'Émile_Ollivier" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#L'affaiblissement_d'Émile_Ollivier"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>L'affaiblissement d'Émile Ollivier</span> </div> </a> <ul id="toc-L'affaiblissement_d'Émile_Ollivier-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Le_souvenir_de_la_bataille_de_Sadowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_souvenir_de_la_bataille_de_Sadowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Le souvenir de la bataille de Sadowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_souvenir_de_la_bataille_de_Sadowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-L'enchaînement_des_événements" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#L'enchaînement_des_événements"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>L'enchaînement des événements</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-L'enchaînement_des_événements-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section L'enchaînement des événements</span> </button> <ul id="toc-L'enchaînement_des_événements-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Déclaration_de_Bismarck_le_2_juillet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Déclaration_de_Bismarck_le_2_juillet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Déclaration de Bismarck le 2 juillet</span> </div> </a> <ul id="toc-Déclaration_de_Bismarck_le_2_juillet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Déclaration_de_Gramont_le_6_juillet_et_agitation_médiatique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Déclaration_de_Gramont_le_6_juillet_et_agitation_médiatique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Déclaration de Gramont le 6 juillet et agitation médiatique</span> </div> </a> <ul id="toc-Déclaration_de_Gramont_le_6_juillet_et_agitation_médiatique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Départ_de_l'ambassadeur_de_France_pour_Ems_le_9_juillet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Départ_de_l'ambassadeur_de_France_pour_Ems_le_9_juillet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Départ de l'ambassadeur de France pour Ems le 9 juillet</span> </div> </a> <ul id="toc-Départ_de_l'ambassadeur_de_France_pour_Ems_le_9_juillet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Les_différentes_versions_de_la_dépêche_d'Ems" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_différentes_versions_de_la_dépêche_d'Ems"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Les différentes versions de la dépêche d'Ems</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Les_différentes_versions_de_la_dépêche_d'Ems-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Les différentes versions de la dépêche d'Ems</span> </button> <ul id="toc-Les_différentes_versions_de_la_dépêche_d'Ems-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Le_télégramme_du_roi_de_Prusse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Le_télégramme_du_roi_de_Prusse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Le télégramme du roi de Prusse</span> </div> </a> <ul id="toc-Le_télégramme_du_roi_de_Prusse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bismarck_rédige_une_version_«_condensée_»" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bismarck_rédige_une_version_«_condensée_»"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Bismarck rédige une version « condensée »</span> </div> </a> <ul id="toc-Bismarck_rédige_une_version_«_condensée_»-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_dépêche_de_l'Agence_continentale,_incorrectement_rédigée" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_dépêche_de_l'Agence_continentale,_incorrectement_rédigée"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>La dépêche de l'Agence continentale, incorrectement rédigée</span> </div> </a> <ul id="toc-La_dépêche_de_l'Agence_continentale,_incorrectement_rédigée-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-L'erreur_de_traduction" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#L'erreur_de_traduction"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>L'erreur de traduction</span> </div> </a> <ul id="toc-L'erreur_de_traduction-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Les_réactions" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_réactions"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Les réactions</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Les_réactions-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Les réactions</span> </button> <ul id="toc-Les_réactions-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Les_manifestations_de_rue_des_13_et_14_juillet" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_manifestations_de_rue_des_13_et_14_juillet"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Les manifestations de rue des 13 et 14 juillet</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_manifestations_de_rue_des_13_et_14_juillet-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Les_éditoriaux_contradictoires_de_la_presse_française" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Les_éditoriaux_contradictoires_de_la_presse_française"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Les éditoriaux contradictoires de la presse française</span> </div> </a> <ul id="toc-Les_éditoriaux_contradictoires_de_la_presse_française-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_polémique_au_Parlement" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_polémique_au_Parlement"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>La polémique au Parlement</span> </div> </a> <ul id="toc-La_polémique_au_Parlement-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Chronologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Chronologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Chronologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Chronologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Dépêche d'Ems</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 31 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-31" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">31 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0" title="Емска телеграма – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Емска телеграма" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Telegrama_d%27Ems" title="Telegrama d'Ems – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Telegrama d'Ems" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Em%C5%BEsk%C3%A1_depe%C5%A1e" title="Emžská depeše – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Emžská depeše" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Emsdepechen" title="Emsdepechen – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Emsdepechen" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Emser_Depesche" title="Emser Depesche – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Emser Depesche" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Ems_dispatch" title="Ems dispatch – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Ems dispatch" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Telegrama_de_Ems" title="Telegrama de Ems – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Telegrama de Ems" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Emsi_telegramm" title="Emsi telegramm – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Emsi telegramm" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Emsin_s%C3%A4hke" title="Emsin sähke – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Emsin sähke" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Telegrama_de_Ems" title="Telegrama de Ems – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Telegrama de Ems" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%99%D7%92%D7%A8%D7%AA_%D7%90%D7%9E%D7%A1" title="איגרת אמס – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="איגרת אמס" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Emsi_t%C3%A1virat" title="Emsi távirat – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Emsi távirat" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Emser_Depeche" title="Emser Depeche – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Emser Depeche" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Dispaccio_di_Ems" title="Dispaccio di Ems – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Dispaccio di Ems" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A8%E3%83%A0%E3%82%B9%E9%9B%BB%E5%A0%B1%E4%BA%8B%E4%BB%B6" title="エムス電報事件 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="エムス電報事件" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%94%E1%83%9B%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%9E%E1%83%94%E1%83%A8%E1%83%90" title="ემსის დეპეშა – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ემსის დეპეშა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%97%A0%EC%8A%A4_%EC%A0%84%EB%B3%B4_%EC%82%AC%EA%B1%B4" title="엠스 전보 사건 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="엠스 전보 사건" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Emser_Depesche" title="Emser Depesche – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Emser Depesche" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Emser_Depesche" title="Emser Depesche – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Emser Depesche" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Emsdepesjen" title="Emsdepesjen – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Emsdepesjen" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Depesza_emska" title="Depesza emska – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Depesza emska" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Despacho_de_Ems" title="Despacho de Ems – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Despacho de Ems" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Telegrama_de_la_Ems" title="Telegrama de la Ems – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Telegrama de la Ems" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D0%BC%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D0%B5%D1%88%D0%B0" title="Эмсская депеша – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Эмсская депеша" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Em%C5%BEsk%C3%A1_depe%C5%A1a" title="Emžská depeša – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Emžská depeša" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Depe%C5%A1a_iz_Emsa" title="Depeša iz Emsa – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Depeša iz Emsa" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Emsdepeschen" title="Emsdepeschen – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Emsdepeschen" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%82%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%82%E0%B9%80%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%AA%E0%B9%8C" title="โทรเลขเอมส์ – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="โทรเลขเอมส์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Ems_Telgraf%C4%B1" title="Ems Telgrafı – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ems Telgrafı" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%95%D0%BC%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%B4%D0%B5%D0%BF%D0%B5%D1%88%D0%B0" title="Емська депеша – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Емська депеша" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%9F%83%E5%A7%86%E6%96%AF%E5%AF%86%E9%9B%BB" title="埃姆斯密電 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="埃姆斯密電" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q168694#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit" title="Modifier cette page [v]" accesskey="v"><span>Modifier</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit" title="Modifier le wikicode de cette page [e]" accesskey="e"><span>Modifier le code</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&oldid=223971710" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&page=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&id=223971710&wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FD%25C3%25A9p%25C3%25AAche_d%2527Ems"><span>Obtenir l'URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FD%25C3%25A9p%25C3%25AAche_d%2527Ems"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&bookcmd=book_creator&referer=D%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&page=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ems_Dispatch" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q168694" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l'encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg/150px-Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg" decoding="async" width="150" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg/225px-Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/25/Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg/300px-Gedenkstein_Emser_Depesche.jpg 2x" data-file-width="1240" data-file-height="2529" /></a><figcaption>Monument commémoratif de l'entretien entre le roi de Prusse et le comte <a href="/wiki/Vincent_Benedetti" title="Vincent Benedetti">Benedetti</a>, à <a href="/wiki/Bad_Ems" title="Bad Ems">Bad Ems</a>, le <time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time> à <span class="nowrap">9 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr> 10</span> du matin.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg/220px-Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg" decoding="async" width="220" height="173" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg/330px-Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg/440px-Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg 2x" data-file-width="565" data-file-height="445" /></a><figcaption><center>Le roi <a href="/wiki/Guillaume_Ier_(empereur_allemand)" title="Guillaume Ier (empereur allemand)">Guillaume de Prusse</a> à <a href="/wiki/Bad_Ems" title="Bad Ems">Bad Ems</a>, le <time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time>.</center></figcaption></figure> <p>La <b>dépêche d'Ems</b> est un imbroglio diplomatique qui a servi de prétexte pour engager la <a href="/wiki/Guerre_franco-allemande_de_1870" title="Guerre franco-allemande de 1870">guerre franco-allemande de 1870</a> : il s'agit principalement d'un <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9gramme" title="Télégramme">télégramme</a> officiel envoyé le <time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time> par le chancelier <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a> à toutes les ambassades, en s'inspirant d'un article publié la veille par le <i><span class="lang-de" lang="de"><a href="/wiki/Deutsche_Allgemeine_Zeitung" title="Deutsche Allgemeine Zeitung">Deutsche Allgemeine Zeitung</a></span></i> sur un très court dialogue entre le <a href="/wiki/Guillaume_Ier_(empereur_allemand)" title="Guillaume Ier (empereur allemand)">roi de Prusse <span class="nowrap">Guillaume <abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></span></a> et l’<a href="/wiki/Liste_des_ambassadeurs_de_France_en_Prusse" title="Liste des ambassadeurs de France en Prusse">ambassadeur de France à Berlin</a>. </p><p>Pour apaiser les craintes d'encerclement de la France, le prince allemand <a href="/wiki/L%C3%A9opold_de_Hohenzollern-Sigmaringen" title="Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen">Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen</a>, sur les conseils du roi de Prusse, retirait le <time class="nowrap" datetime="1870-07-12" data-sort-value="1870-07-12">12 juillet</time> sa candidature au trône d'<a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>, à la suite de la demande de l'ambassadeur de France, le <a href="/wiki/Vincent_Benedetti" title="Vincent Benedetti">comte Benedetti</a>, envoyé auprès du roi de Prusse, en cure à <a href="/wiki/Bad_Ems" title="Bad Ems">Bad Ems</a>. Par le biais de son ambassadeur, la France demanda également au roi d'assurer qu'il n'y aurait plus jamais d'autres candidatures provenant de Prusse. Guillaume lui rétorqua qu'un tel engagement ne pouvait se prendre dans l'absolu<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ajoutant courtoisement qu'il <span class="citation">« n'a plus rien d'autre à dire »</span>, il en réfère à Bismarck, qui en informe la presse, puis les diplomates étrangers<sup id="cite_ref-ZHIGUX_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-ZHIGUX-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> de manière trompeuse. La « dépêche d'Ems », émise par ce dernier, met de l'huile sur le feu<sup id="cite_ref-ZHIGUX_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-ZHIGUX-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> en éludant volontairement le retrait de la candidature allemande. Elle déclenche des manifestations nationalistes dans les deux pays. À <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>, les vitres de l'<a href="/wiki/Ambassade_de_Prusse_en_France" class="mw-redirect" title="Ambassade de Prusse en France">ambassade de Prusse</a> sont brisées. Le <a href="/wiki/Corps_l%C3%A9gislatif_(Second_Empire)" title="Corps législatif (Second Empire)">Corps législatif</a> vote les crédits de guerre dès le <time class="nowrap" datetime="07-15" data-sort-value="07-15">15 juillet</time>. </p><p>Ce <a href="/wiki/T%C3%A9l%C3%A9gramme" title="Télégramme">télégramme</a> a été précédé par quatre brefs récits de ce dialogue : </p> <ul><li>un <abbr class="abbr" title="Premier">1<sup>er</sup></abbr> télégramme privé, rassurant, du roi de Prusse au chancelier prussien Bismarck ;</li> <li>un court article, alarmiste, du <i><span class="lang-de" lang="de"><a href="/wiki/Deutsche_Allgemeine_Zeitung" title="Deutsche Allgemeine Zeitung">Deutsche Allgemeine Zeitung</a></span></i>, orchestré par Bismarck ;</li> <li>une dépêche de la <i><a href="/wiki/Correspondance_du_Nord-Est" title="Correspondance du Nord-Est">Correspondance du Nord-Est</a></i> signalant l'article ;</li> <li>une dépêche de l'<a href="/wiki/Agence_Continentale" class="mw-redirect" title="Agence Continentale">Agence continentale</a> allemande, diffusée par l'<a href="/wiki/Agence_Havas" title="Agence Havas">Agence Havas</a> à ses clients français.</li></ul> <p>Une erreur de traduction par les Français a également aggravé la présentation alarmiste suggérant un incident diplomatique de grande ampleur : alors que <i><span class="lang-de" lang="de">Adjutant</span></i> signifie, en allemand, « aide de camp »<sup id="cite_ref-QP7XUJ_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-QP7XUJ-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, il fut traduit par « adjudant »<sup id="cite_ref-QP7XUJ_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-QP7XUJ-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, suggérant que le roi de Prusse a congédié l'ambassadeur de manière vexatoire, et ce, par le biais d'un subalterne. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Le_contexte_médiatique_et_politique"><span id="Le_contexte_m.C3.A9diatique_et_politique"></span>Le contexte médiatique et politique</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=1" title="Modifier la section : Le contexte médiatique et politique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=1" title="Modifier le code source de la section : Le contexte médiatique et politique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_ruse_de_Bismarck">La ruse de Bismarck</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=2" title="Modifier la section : La ruse de Bismarck" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=2" title="Modifier le code source de la section : La ruse de Bismarck"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Alors que la France est censée être la victime de l'incident diplomatique allégué par la dépêche d'Ems, c'est le chancelier prussien Bismarck qui en est la source, le rédacteur et l'expéditeur. Conscient de la supériorité militaire prussienne, désireux d'unir les États allemands derrière lui, il souhaite que la France déclare la guerre, pour placer la Prusse dans le rôle de l'agressée. Bismarck a l'appui d'une partie de la presse allemande et de l'<a href="/wiki/Agence_Continentale" class="mw-redirect" title="Agence Continentale">Agence Continentale</a>, qu'il contrôle indirectement depuis <a href="/wiki/1865" title="1865">1865</a>. Grâce au baron von Werther, l'ambassadeur de Prusse à Paris, il connaît les sentiments bellicistes d'une partie de la presse française, dont il va jouer. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="L'affaiblissement_d'Émile_Ollivier"><span id="L.27affaiblissement_d.27.C3.89mile_Ollivier"></span>L'affaiblissement d'Émile Ollivier</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=3" title="Modifier la section : L'affaiblissement d'Émile Ollivier" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=3" title="Modifier le code source de la section : L'affaiblissement d'Émile Ollivier"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <a href="/wiki/Premier_ministre_fran%C3%A7ais" title="Premier ministre français">Premier ministre français</a> <a href="/wiki/%C3%89mile_Ollivier_(homme_politique)" title="Émile Ollivier (homme politique)">Émile Ollivier</a> cherche quant à lui une occasion d'unir l'opinion derrière lui, car il est affaibli par la démission en avril des ministres du centre gauche, <a href="/wiki/Napol%C3%A9on_Daru" title="Napoléon Daru">Napoléon Daru</a> et <a href="/wiki/Louis_Buffet" title="Louis Buffet">Louis Buffet</a>. Le climat politique est par ailleurs tendu depuis l'assassinat le 10 janvier, par <a href="/wiki/Pierre-Napol%C3%A9on_Bonaparte" title="Pierre-Napoléon Bonaparte">Pierre Bonaparte</a>, du journaliste <a href="/wiki/Victor_Noir" title="Victor Noir">Victor Noir</a>. Ses obsèques, suivies le 12 janvier par plus de cent mille personnes, ont engendré une agitation contre le <a href="/wiki/Second_Empire" title="Second Empire">Second Empire</a>. <a href="/wiki/Henri_Rochefort" title="Henri Rochefort">Henri Rochefort</a>, directeur du journal <i><a href="/wiki/La_Marseillaise_(journal,_1869)" title="La Marseillaise (journal, 1869)">La Marseillaise</a></i>, où travaillait <a href="/wiki/Victor_Noir" title="Victor Noir">Victor Noir</a>, croupit en prison depuis février, avec onze autres salariés du journal et passe pour un martyr. Ses partisans sont actifs dans les manifestations de rue au moment de la dépêche d'Ems. Il est important de souligner que l'opposition républicaine au régime impérial tend à se renforcer depuis au moins 1865. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_souvenir_de_la_bataille_de_Sadowa">Le souvenir de la bataille de Sadowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=4" title="Modifier la section : Le souvenir de la bataille de Sadowa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=4" title="Modifier le code source de la section : Le souvenir de la bataille de Sadowa"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La <a href="/wiki/Bataille_de_Sadowa" title="Bataille de Sadowa">bataille de Sadowa</a>, perdue en <time class="nowrap" datetime="1866-07" data-sort-value="1866-07">juillet 1866</time> par l'<a href="/wiki/Autriche" title="Autriche">Autriche</a> face à la Prusse, est restée en France une mauvaise surprise, chargée « d'un profond contenu affectif »<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>. « Dans la presse, à la tribune de l'Assemblée, on a si souvent et si fortement reproché au <a href="/wiki/Second_Empire" title="Second Empire">Second Empire</a> d'être resté passif en face de la victoire prussienne, on a si souvent déploré les conséquences désastreuses de cette passivité, que l'opinion, peu à peu, s'est prise à considérer Sadowa comme une véritable défaite de la France, comme un second <a href="/wiki/Bataille_de_Waterloo" title="Bataille de Waterloo">Waterloo</a> »<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup>. « Depuis Sadowa , écrit dans <i><a href="/wiki/Le_Figaro" title="Le Figaro">Le Figaro</a></i> <a href="/wiki/Francis_Magnard" title="Francis Magnard">Francis Magnard</a><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Source_insuffisante" title="Aide:Source insuffisante">[source insuffisante]</a></sup> — qui raille d'ailleurs ce sentiment —, il est admis que nous avons à l'orgueil national une plaie béante et saignante ». La <a href="/wiki/Bataille_de_Sadowa" title="Bataille de Sadowa">bataille de Sadowa</a> avait provoqué d'énormes pertes chez les agents de change qui avaient <a href="/wiki/Vente_%C3%A0_d%C3%A9couvert" title="Vente à découvert">vendu à découvert</a> le marché obligataire, deux d'entre eux, Doyen et Porché, ayant fait faillite<sup id="cite_ref-Colling_p279_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Colling_p279-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> : le <time class="nowrap" datetime="1866-07-05" data-sort-value="1866-07-05">5 juillet 1866</time>, le cours de l'emprunt français à 3 % avait bondi de 64,40 <abbr class="abbr" title="francs"><a href="/wiki/Franc_fran%C3%A7ais" title="Franc français">francs</a></abbr> à 70, soit une progression de presque 9 % en une seule journée et celui de l'emprunt italien à 5 %, de 42,60 à 70, soit une progression de 64 % en une seule séance<sup id="cite_ref-Colling_p279_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-Colling_p279-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Plus généralement, le marché financier français était fragilisé depuis 1867 par une série de faillites bancaires et par une fièvre immobilière. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="L'enchaînement_des_événements"><span id="L.27encha.C3.AEnement_des_.C3.A9v.C3.A9nements"></span>L'enchaînement des événements</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=5" title="Modifier la section : L'enchaînement des événements" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=5" title="Modifier le code source de la section : L'enchaînement des événements"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Déclaration_de_Bismarck_le_2_juillet"><span id="D.C3.A9claration_de_Bismarck_le_2_juillet"></span>Déclaration de Bismarck le 2 juillet</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=6" title="Modifier la section : Déclaration de Bismarck le 2 juillet" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=6" title="Modifier le code source de la section : Déclaration de Bismarck le 2 juillet"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La candidature de <a href="/wiki/L%C3%A9opold_de_Hohenzollern-Sigmaringen" title="Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen">Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen</a> au trône d'<a href="/wiki/Espagne" title="Espagne">Espagne</a>, abandonné par la <a href="/wiki/Isabelle_II" title="Isabelle II">reine Isabelle</a> en <a href="/wiki/1868" title="1868">1868</a>, est perçue par le gouvernement de <span><a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III"><span class="nowrap">Napoléon <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a></span> comme un encerclement diplomatique. En <time class="nowrap" datetime="1870-02" data-sort-value="1870-02">février 1870</time>, les négociations avec le <a href="/wiki/Guillaume_Ier_(empereur_allemand)" title="Guillaume Ier (empereur allemand)">roi de Prusse</a> permirent de retirer cette candidature. </p><p>Mais le <time class="nowrap" datetime="1870-07-02" data-sort-value="1870-07-02">2 juillet</time>, <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> la réactive publiquement, et l'annonce dans une déclaration, en profitant de l'absence du <a href="/wiki/Liste_des_rois_de_Prusse" class="mw-redirect" title="Liste des rois de Prusse">roi de Prusse</a><sup id="cite_ref-TGECQD_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-TGECQD-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Aussitôt, la presse bonapartiste française s’enflamme, reprochant au gouvernement <a href="/wiki/%C3%89mile_Ollivier_(homme_politique)" title="Émile Ollivier (homme politique)">Ollivier</a>, d'avoir réduit le contingent militaire de 10 000 hommes. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Déclaration_de_Gramont_le_6_juillet_et_agitation_médiatique"><span id="D.C3.A9claration_de_Gramont_le_6_juillet_et_agitation_m.C3.A9diatique"></span>Déclaration de Gramont le 6 juillet et agitation médiatique</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=7" title="Modifier la section : Déclaration de Gramont le 6 juillet et agitation médiatique" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=7" title="Modifier le code source de la section : Déclaration de Gramont le 6 juillet et agitation médiatique"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Le <time class="nowrap" datetime="1870-07-06" data-sort-value="1870-07-06">6 juillet 1870</time>, le <a href="/wiki/Minist%C3%A8re_de_l%27Europe_et_des_Affaires_%C3%A9trang%C3%A8res" title="Ministère de l'Europe et des Affaires étrangères">ministre des Affaires étrangères français</a> <a href="/wiki/Ag%C3%A9nor_de_Gramont_(1819-1880)" title="Agénor de Gramont (1819-1880)">Agénor de Gramont</a> prononce à l'assemblée un discours belliciste. Plus d’une dizaine de journaux l'approuvèrent : <i><a href="/wiki/Le_Gaulois_(France)" title="Le Gaulois (France)">Le Gaulois</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Figaro" title="Le Figaro">Le Figaro</a></i>, <i><a href="/wiki/L%27Univers_(journal)" title="L'Univers (journal)">L'Univers</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Correspondant_(revue)" title="Le Correspondant (revue)">Le Correspondant</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Constitutionnel" title="Le Constitutionnel">Le Constitutionnel</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Pays_(journal_fran%C3%A7ais)" title="Le Pays (journal français)">Le Pays</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Soir_(quotidien_fran%C3%A7ais)" title="Le Soir (quotidien français)">Le Soir</a></i>, <i><a href="/wiki/La_Presse_(France)" title="La Presse (France)">La Presse</a></i>, <i><a href="/wiki/L%27Opinion_nationale" title="L'Opinion nationale">L’Opinion nationale</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Moniteur_universel" title="Le Moniteur universel">Le Moniteur universel</a></i> et <i><a href="/wiki/La_Libert%C3%A9_(Paris)" title="La Liberté (Paris)">La Liberté</a></i>. Le <time class="nowrap" datetime="1870-07-07" data-sort-value="1870-07-07">7 juillet</time>, dans un éditorial intitulé « La guerre », le quotidien <i><a href="/wiki/Le_Pays_(journal_fran%C3%A7ais)" title="Le Pays (journal français)">Le Pays</a></i> écrit : <span class="citation">« Cette affaire qui eût été sans importance il y a dix ans est la goutte d’eau qui fait déborder notre calice trop plein d’amertume (…) Ou la Prusse retirera ses prétentions, ou elle se battra »</span>. Même agressivité pour le quotidien <i><a href="/wiki/Le_Gaulois_(France)" title="Le Gaulois (France)">Le Gaulois</a></i> : <span class="citation">« S’il faut choisir une fois encore entre la patrie amoindrie, réduite, et la guerre, nous n’hésitons pas ! »</span>. <span><a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III"><span class="nowrap">Napoléon <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a></span> obtient le soutien du <a href="/wiki/Tsar" title="Tsar">tsar</a> de Russie et de plusieurs autres cours européennes. </p><p>Au contraire, <i><a href="/wiki/Le_Temps_(quotidien_fran%C3%A7ais,_1861-1942)" title="Le Temps (quotidien français, 1861-1942)">Le Temps</a></i> se désole d’une « espèce de fureur » qui s’est emparée de la presse<sup id="cite_ref-a_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-a-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et d'autres journaux dénoncent une déclaration de guerre intempestive : <i><a href="/wiki/Le_Fran%C3%A7ais_(1868)" title="Le Français (1868)">Le Français</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Temps_(quotidien_fran%C3%A7ais,_1861-1942)" title="Le Temps (quotidien français, 1861-1942)">Le Temps</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_Si%C3%A8cle_(journal)" title="Le Siècle (journal)">Le Siècle</a></i>, <i><a href="/wiki/Le_R%C3%A9veil_(France)" title="Le Réveil (France)">Le Réveil</a></i>, <i><a href="/wiki/L%27%C3%89lecteur_libre" title="L'Électeur libre">L'Électeur libre</a></i>, <i>Le Public</i>, <i><a href="/wiki/Le_Rappel" title="Le Rappel">Le Rappel</a></i>, <i><a href="/wiki/L%27Avenir_national" title="L'Avenir national">L'Avenir national</a></i> et <i>La <a href="/wiki/Revue_des_Deux_Mondes" title="Revue des Deux Mondes">Revue des deux Mondes</a></i>, selon <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Audoin-Rouzeau" title="Stéphane Audoin-Rouzeau">Stéphane Audoin-Rouzeau</a><sup id="cite_ref-a_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-a-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Départ_de_l'ambassadeur_de_France_pour_Ems_le_9_juillet"><span id="D.C3.A9part_de_l.27ambassadeur_de_France_pour_Ems_le_9_juillet"></span>Départ de l'ambassadeur de France pour Ems le 9 juillet</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=8" title="Modifier la section : Départ de l'ambassadeur de France pour Ems le 9 juillet" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=8" title="Modifier le code source de la section : Départ de l'ambassadeur de France pour Ems le 9 juillet"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a>, le secrétaire d’État prétend ne pas savoir où joindre Bismarck. Envoyé par l’ambassadeur de France, le <a href="/wiki/Vincent_Benedetti" title="Vincent Benedetti">comte Benedetti</a> se rend à <a href="/wiki/Bad_Ems" title="Bad Ems">Ems</a> le <time class="nowrap" datetime="1870-07-09" data-sort-value="1870-07-09">9 juillet</time>, où le roi de Prusse prend les eaux. Il le prie de parler au prince <a href="/wiki/L%C3%A9opold_de_Hohenzollern-Sigmaringen" title="Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen">Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen</a>, qui retire officiellement sa candidature le <time class="nowrap" datetime="1870-07-12" data-sort-value="1870-07-12">12 juillet</time>. <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> est pris à contre-pied<sup id="cite_ref-TGECQD_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-TGECQD-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> et menace de démissionner si le roi de Prusse reçoit une fois encore Benedetti. Le ministre français des Affaires étrangères <a href="/wiki/Ag%C3%A9nor_de_Gramont_(1819-1880)" title="Agénor de Gramont (1819-1880)">Agénor de Gramont</a> ne se satisfait pas de la déclaration de <a href="/wiki/L%C3%A9opold_de_Hohenzollern-Sigmaringen" title="Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen">Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen</a>. Il demande à Benedetti de solliciter une nouvelle audience auprès du Roi de Prusse, pour exiger un engagement à ne jamais présenter de nouvelle candidature. <span class="nowrap">Guillaume <abbr class="abbr" title="premier"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span><sup>er</sup></abbr></span> l'accoste au lieu-dit la « Promenade des sources » et lui dit : <span class="citation">« Vous en savez plus que moi. Quand je connaîtrai les conditions du renoncement, je vous reverrai. »</span>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Les_différentes_versions_de_la_dépêche_d'Ems"><span id="Les_diff.C3.A9rentes_versions_de_la_d.C3.A9p.C3.AAche_d.27Ems"></span>Les différentes versions de la dépêche d'Ems</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=9" title="Modifier la section : Les différentes versions de la dépêche d'Ems" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=9" title="Modifier le code source de la section : Les différentes versions de la dépêche d'Ems"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Le_télégramme_du_roi_de_Prusse"><span id="Le_t.C3.A9l.C3.A9gramme_du_roi_de_Prusse"></span>Le télégramme du roi de Prusse</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=10" title="Modifier la section : Le télégramme du roi de Prusse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=10" title="Modifier le code source de la section : Le télégramme du roi de Prusse"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'épisode de la dépêche d'Ems a été raconté par Bismarck dans ses mémoires, bien entendu à son avantage. Le roi de Prusse fait envoyer par son conseiller diplomatique <a href="/wiki/Heinrich_Abeken" title="Heinrich Abeken">Heinrich Abeken</a>, le jour même du <time class="nowrap" datetime="07-13" data-sort-value="07-13">13 juillet</time>, à <span class="nowrap">15 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr> 10</span>, un télégramme à <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a>, qui est à Berlin. C'est un résumé de ce qui s'est dit. Par égard pour <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a>, le conseiller diplomatique lui donne la possibilité d'en faire lui-même l'annonce officielle<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> : </p> <table class="wikitable"> <caption>Message d’Abeken à Bismarck </caption> <tbody><tr> <th>texte allemand extrait des <i><span class="lang-de" lang="de">Gedanken und Erinnerungen von Otto v. Bismarck - Stuttgart 1898 (<abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 87 & 88)</span></i> </th> <th>texte français extrait des <i>Pensées et Souvenirs par le prince de Bismarck (traduit par E. Jaeglé) - Paris 1899 - (<span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span> <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 104)</i> </th></tr> <tr> <td><span class="citation not_fr_quote" lang="de">« <span class="italique">Seine Majestät schreibt mir : „Graf Benedetti fing mich auf der Promenade ab, um auf zuletzt sehr zudringliche Art von mir zu verlangen, ich sollte ihn autorisiren, sofort zu telegraphiren, daß ich für alle Zukunft mich verpflichtete, niemals wieder meine Zustimmung zu geben, wenn die Hohenzollern auf die Candidatur zurück kämen. Ich wies ihn zulezt etwas ernst zurück, da man <i>à tout jamais</i> dergleichen Engagements nicht nehmen dürfe noch könne. Natürlich sagte ich nicht, daß ich noch nichts erhalten hätte und, da er über Paris und Madrid früher benachrichtigt sei als ich, er wohl einsähe, daß mein Gouvernement wiederum außer Spiel sei.“ <p>Seine Majestät hat seitdem ein Schreiben des Fürsten bekommen. Da Seine Majestät dem Grafen Benedetti gesagt, daß er Nachricht vom Fürsten erwarte, hat Allerhöchst-derselbe, mit Rücksicht auf die obige Zumuthung, auf des Grafen Eulenburg und meinem Vortrag beschloßen, den Grafen Benedetti nicht mehr zu empfangen, sondern ihm nur die durch einen Adjutanten sagen zu lassen : daß Seine Majestät jetzt vom Fürsten die Bestätigung der Nachricht erhalten, die Benedetti aus Paris schon gehabt, und dem Botschafter nichts weiter zu sagen habe. Seine Majestät stellt Eurer Excellenz anheim, ob nicht die neue Forderung Benedetti’s und ihre Zurückweisung sogleich sowohl unsern Gesandten, als in der Presse mitgetheilt werden sollte. » </p> </span></span></td> <td>« Sa Majesté m’écrit : « Le comte Benedetti m’a arrêté au passage à la promenade pour me demander finalement, d’une manière très indiscrète, de l’autoriser à télégraphier aussitôt à l’empereur que je m’engageais pour l’avenir à ne jamais plus donner mon consentement, si les Hohenzollern revenaient sur leur candidature. Je finis par refuser assez sévèrement, attendu qu’on ne devait ni ne pouvait prendre de pareils engagements à tout jamais. Je lui dis naturellement que je n’avais encore rien reçu et puisqu’il était, par la voie de Paris et de <a href="/wiki/Madrid" title="Madrid">Madrid</a>, informé plus tôt que moi, il voyait bien que mon gouvernement était de nouveau hors de cause. » <p>Sa Majesté a depuis reçu une lettre du prince. Comme Sa Majesté avait dit au comte Benedetti qu’elle attendait des nouvelles du prince, elle a résolu, sur la proposition du comte Eulenbourg et la mienne, de ne plus recevoir le comte Benedetti, à cause de sa prétention, et de lui faire dire simplement par un aide de camp que Sa Majesté avait reçu du prince confirmation de la nouvelle que Benedetti avait déjà eue de Paris, et qu’elle n’avait plus rien à dire à l’ambassadeur. Sa Majesté laisse à Votre Excellence le soin de décider si la nouvelle exigence de Benedetti et le refus qui lui a été opposé ne doivent pas être aussitôt communiqués tant à nos ambassades qu’aux journaux. » </p> </td></tr> </tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bismarck_rédige_une_version_«_condensée_»"><span id="Bismarck_r.C3.A9dige_une_version_.C2.AB_condens.C3.A9e_.C2.BB"></span>Bismarck rédige une version « condensée »</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=11" title="Modifier la section : Bismarck rédige une version « condensée »" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=11" title="Modifier le code source de la section : Bismarck rédige une version « condensée »"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>À Berlin, <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> dîne avec deux généraux prussiens : <a href="/wiki/Helmuth_Karl_Bernhard_von_Moltke" title="Helmuth Karl Bernhard von Moltke">Moltke</a>, chef des armées, et <a href="/wiki/Albrecht_von_Roon" title="Albrecht von Roon">Roon</a>, ministre de la Guerre. Le repas se déroule sans entrain. Il semble que le piège allemand ait été déjoué car un journal parisien titre en première page <span class="citation">« La Prusse cane ! »</span>. Bismarck envisage sérieusement de démissionner, ce qui lui attire les reproches amers des deux généraux : ils se sentent abandonnés. </p><p>Il est 18 heures quand lui parvient le télégramme chiffré du conseiller diplomatique du roi de Prusse. Bismarck le lit à ses invités. Puis il demande à Moltke si l’armée serait prête à entrer en campagne et s’il croit possible de vaincre la France. Moltke se dit certain d’une victoire et précise que, s’il y a une guerre, il est beaucoup plus avantageux de la commencer au plus tôt. </p><p>Alors Bismarck rédige pour tous les ambassadeurs une version « condensée » (selon ses propres termes) du télégramme, dont il retire les passages apaisants. L'information la plus importante, le renoncement allemand à la couronne d'Espagne, est complètement absente de la version condensée du télégramme, entièrement centrée sur l'éventuel incident diplomatique, c'est-à-dire le fait que le roi de Prusse n'ait pas parlé à l'ambassadeur. </p> <table class="wikitable"> <caption>Message condensé par Bismarck </caption> <tbody><tr> <th>texte allemand extrait des <i><span class="lang-de" lang="de">Gedanken und Erinnerungen von Otto v. Bismarck - Stuttgart 1898 (<abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 90 & 91)</span></i> </th> <th>texte français extrait des <i>Pensées et Souvenirs par le prince de Bismarck (traduit par E. Jaeglé) - Paris 1899 - (<span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span> <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 108)</i> </th></tr> <tr> <td><span class="citation not_fr_quote" lang="de">« <span class="italique">Nachdem die Nachrichten von der Entsagung des Erbprinzen von Hohenzollern der kaiserlich französischen Regierung von der königlich spanischen amtlich mitgeteilt worden sind, hat der französische Botschafter in Ems an Seine Majestät den König noch die Forderung gestellt, ihn zu autorisieren, daß er nach Paris telegraphiere, daß Seine Majestät der König sich für alle Zukunft verpflichte, niemals wieder seine Zustimmung zu geben, wenn die Hohenzollern auf ihre Candidatur wieder zurückkommen sollten. Seine Majestät der König hat es darauf abgelehnt, den französischen Botschafter nochmals zu empfangen, und dem selben durch den Adjutanten vom Dienst sagen lassen, daß Seine Majestät dem Botschafter nichts weiter mitzutheilen habe.</span> »</span> </td> <td><span class="citation">« La nouvelle du renoncement du prince héritier de Hohenzollern a été officiellement communiquée au gouvernement impérial français par le gouvernement royal espagnol. Depuis, l’ambassadeur français a encore adressé à Ems, à Sa Majesté le Roi, la demande de l’autoriser à télégraphier à Paris, que Sa Majesté le Roi, à tout jamais, s’engageait à ne plus donner son consentement si les Hohenzollern devaient revenir sur leur candidature. Sa Majesté le Roi là-dessus a refusé de recevoir encore l’ambassadeur français et lui a fait dire par l’aide de camp de service que Sa Majesté n’avait plus rien à communiquer à l’ambassadeur. »</span> </td></tr> </tbody></table> <p>Dans ses <i><span class="lang-de" lang="de">Gedanken und Erinnerungen</span> (<span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 91 & Pensées et souvenirs, <span class="nowrap"><abbr class="abbr" title="tome">t.</abbr> <abbr class="abbr" title="2"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">II</span></abbr></span> <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 108 & 109)</i>, Bismarck précise : </p> <blockquote> <p>« Je lus à mes deux hôtes la rédaction qui condensait la dépêche. Moltke fit alors la remarque : « Voilà qui sonne tout autrement maintenant ; auparavant on eût cru entendre battre la <span class="page_h"><a href="/wiki/Chamade" class="mw-disambig" title="Chamade">chamade</a></span>, à présent c’est comme une fanfare en réponse à une provocation. » « <i><span class="lang-de" lang="de">(So hat das einen andern Klang, vorher klang es wie Chamade, jetzt wie einen Fanfare in Antwort auf eine Herausforderung »)</span></i> ». Je crus devoir ajouter ceci : « Ce texte n’apporte aucune modification, ni aucune addition à la dépêche. Si, exécutant le mandat de Sa Majesté, je le communique aussitôt aux journaux, et si en outre je le télégraphie à toutes nos ambassades, il sera connu à Paris avant minuit. Non seulement par ce qu’il dit, mais aussi par la façon dont il aura été répandu, il produira là-bas sur le taureau gaulois l’effet du drapeau rouge (<i><span class="lang-de" lang="de">Eindruck rothen Tuches auf den gallischen Stier machen</span></i>)… Le succès dépend cependant avant tout des impressions que l’origine de la guerre provoquera chez nous et chez les autres. « Il est essentiel que nous soyons les attaqués » <i><span class="lang-de" lang="de">(« es ist wichtig, daß wir die Angegriffenen seien »)</span></i>. » </p> </blockquote> <p>Le terme allemand <i><span class="lang-de" lang="de">Adjutant</span></i>, employé par le roi et par Bismarck, signifie « aide de camp » (en accord avec le <i>Littré</i>, le français « aide » vient du <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latin</a> <i><span class="lang-la" lang="la">adjutum</span></i>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_dépêche_de_l'Agence_continentale,_incorrectement_rédigée"><span id="La_d.C3.A9p.C3.AAche_de_l.27Agence_continentale.2C_incorrectement_r.C3.A9dig.C3.A9e"></span>La dépêche de l'Agence continentale, incorrectement rédigée</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=12" title="Modifier la section : La dépêche de l'Agence continentale, incorrectement rédigée" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=12" title="Modifier le code source de la section : La dépêche de l'Agence continentale, incorrectement rédigée"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> contrôle l'<a href="/wiki/Agence_Continentale" class="mw-redirect" title="Agence Continentale">Agence continentale</a>, financée depuis <a href="/wiki/1865" title="1865">1865</a> par son ami le banquier <a href="/wiki/Gerson_von_Bleichr%C3%B6der" title="Gerson von Bleichröder">Gerson von Bleichröder</a>. Celle-ci télégraphie le <time class="nowrap" datetime="07-13" data-sort-value="07-13">13 juillet</time>, très tard dans la soirée, à sa partenaire l’<a href="/wiki/Agence_Havas" title="Agence Havas">Agence Havas</a> une dépêche qui reprend strictement, dans son premier paragraphe, les termes du télégramme que <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> enverra le lendemain aux ambassadeurs<sup id="cite_ref-ref-2_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref-2-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. La dépêche est ensuite diffusée par l'Agence Havas à ses clients français, avec un second paragraphe, donnant la version du <a href="/wiki/Liste_des_rois_de_Prusse" class="mw-redirect" title="Liste des rois de Prusse">roi de Prusse</a>. Elle porte la signature « service télégraphique Havas-Bullier », comme le veut l'accord d'échanges d'information entre les deux agences<sup id="cite_ref-ref-2_8-1" class="reference"><a href="#cite_note-ref-2-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ce second paragraphe a selon les historiens été très probablement rédigé de Paris à partir d'informations obtenues du ministère des Affaires étrangères, informé par Benedetti le <time class="nowrap" datetime="07-13" data-sort-value="07-13">13 juillet</time> à 19 heures, mais qui ne fera aucun commentaire le lendemain lorsqu'il sera questionné par le quotidien <i><a href="/wiki/La_Patrie_(Paris)" title="La Patrie (Paris)">La Patrie</a></i><sup id="cite_ref-CH3AS2_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-CH3AS2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <blockquote> <p>« Berlin, <time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time> - On mande d’Ems. Après que la renonciation du prince Léopold de Hohenzollern eut été communiquée au gouvernement français par le gouvernement espagnol, l’ambassadeur de France demanda de nouveau au roi de l’autoriser à télégraphier à Paris que le roi de Prusse s’engageait à ne jamais donner de nouveau son consentement dans le cas où le prince des Hohenzollern reviendrait sur sa candidature. Le roi refusa de recevoir de nouveau l’ambassadeur de France et lui fit dire par l’adjudant de service que Sa Majesté n’avait plus rien à lui communiquer. » </p> </blockquote> <blockquote> <p>« D’après d’autres informations d’Ems, le Roi aurait fait dire à <abbr class="abbr" title="Monsieur">M.</abbr> Benedetti qu’il avait approuvé hautement la renonciation de son cousin au trône d’Espagne et qu’il considérait, dès lors, tout sujet de conflit comme écarté. » </p> </blockquote> <p>C'est le second paragraphe de la dépêche qui donne l'information importante : le roi de Prusse a approuvé la renonciation de son petit-cousin Léopold au trône d’Espagne et considère « dès lors tout sujet de conflit comme écarté »<sup id="cite_ref-ref-2_8-2" class="reference"><a href="#cite_note-ref-2-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/Agence_Continentale" class="mw-redirect" title="Agence Continentale">Agence continentale</a> aurait normalement dû commencer sa dépêche par cette information, en vertu du principe de <a href="/wiki/D%C3%A9coupage_de_l%27information_par_priorit%C3%A9" title="Découpage de l'information par priorité">découpage de l'information par priorité</a>. Elle l'a en fait relégué au second paragraphe, en utilisant le conditionnel, sans donner la raison de ce conditionnel. L'information était pourtant étayée par le recoupement auprès d'autres sources d'information, anonymes mais parfaitement identifiées, à Ems, en application des principes de <a href="/wiki/V%C3%A9rification_des_faits" title="Vérification des faits">vérification des faits</a> et de <a href="/wiki/Protection_des_sources_d%27information_des_journalistes" title="Protection des sources d'information des journalistes">protection des sources d'information des journalistes</a>. Et le vocabulaire à la fois précis et catégorique : la renonciation allemande « hautement » approuvée et « tout sujet » de conflit « écarté ». </p><p>La dépêche a préféré mettre l'accent, dans le premier paragraphe, sur l'accumulation de cinq détails mineurs relatés au passé simple et présentés comme constituant un incident diplomatique : insistance de l'ambassadeur, courtoisie extrême de sa démarche, refus par le Roi de recevoir, mention que le Roi n'a plus rien à lui communiquer et recours à un <i><span class="lang-de" lang="de">adjutant</span></i> de service pour le dire. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="L'erreur_de_traduction"><span id="L.27erreur_de_traduction"></span>L'erreur de traduction</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=13" title="Modifier la section : L'erreur de traduction" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=13" title="Modifier le code source de la section : L'erreur de traduction"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ce dernier détail — le recours à un <i><span class="lang-de" lang="de">adjutant</span></i> de service pour éconduire l'ambassadeur — a donné lieu à une erreur de traduction, <i><span class="lang-de" lang="de">adjutant</span></i> étant un faux-ami : un « <i><span class="lang-de" lang="de">Adjutant</span></i> » est un officier d'État-major dans les armées allemandes alors qu'il s'agit d'un sous-officier en France<sup id="cite_ref-QP7XUJ_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-QP7XUJ-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Ce premier paragraphe ne donne pas la raison pour laquelle le roi n'a pas reçu l'ambassadeur, préférant suggérer, laisser entendre, que c'est par désir de vexation. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Les_réactions"><span id="Les_r.C3.A9actions"></span>Les réactions</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=14" title="Modifier la section : Les réactions" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=14" title="Modifier le code source de la section : Les réactions"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_manifestations_de_rue_des_13_et_14_juillet">Les manifestations de rue des 13 et 14 juillet</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=15" title="Modifier la section : Les manifestations de rue des 13 et 14 juillet" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=15" title="Modifier le code source de la section : Les manifestations de rue des 13 et 14 juillet"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>En <a href="/wiki/France" title="France">France</a> comme en <a href="/wiki/Allemagne" title="Allemagne">Allemagne</a>, cette conversation courtoise dans les allées du parc d'une station thermale sera présentée comme un incident diplomatique par une partie de la presse. De violentes manifestations de rue, les <a href="/wiki/%C3%89meutes_nationalistes_des_13_et_14_juillet_1870" title="Émeutes nationalistes des 13 et 14 juillet 1870">émeutes nationalistes des 13 et <time class="nowrap" datetime="1870-07-14" data-sort-value="1870-07-14">14 juillet 1870</time></a> ont lieu à <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> puis à <a href="/wiki/Paris" title="Paris">Paris</a>. Au soir du <time class="nowrap" datetime="07-13" data-sort-value="07-13">13 juillet</time>, <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> fait distribuer gratuitement dans les rues de <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a><sup id="cite_ref-ref-1_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref-1-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> plusieurs milliers d'exemplaires d'un numéro spécial de la <i><span class="lang-de" lang="de"><a href="/wiki/Deutsche_Allgemeine_Zeitung" title="Deutsche Allgemeine Zeitung">Deutsche Allgemeine Zeitung</a></span></i>, son organe de presse officiel, afin de donner sa version de ce qui s'est passé à Ems<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Le texte s'appuie sur une caricature présentant l'ambassadeur de France harcelant le <a href="/wiki/Liste_des_rois_de_Prusse" class="mw-redirect" title="Liste des rois de Prusse">roi de Prusse</a> sur son lieu de cure thermale, en exigeant que le retrait de la candidature prussienne au trône d'Espagne soit suivie d'un engagement à ne jamais recommencer<sup id="cite_ref-ref-1_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-ref-1-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. D'autres journaux de <a href="/wiki/Berlin" title="Berlin">Berlin</a> publièrent à partir de 22 heures<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> des éditions spéciales, pour décrire à leur tour la scène. Le <time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time>, lendemain de ces manifestations, <a href="/wiki/Otto_von_Bismarck" title="Otto von Bismarck">Bismarck</a> envoie sa circulaire aux ambassadeurs partout en <a href="/wiki/Europe" title="Europe">Europe</a>. Les manifestations de la veille les ont conditionnés, pour influer sur leur lecture des faits. </p><p>Le lendemain aussi, le journal du soir <i><a href="/wiki/La_France" title="La France">La France</a></i> donne la réponse française à la <i><span class="lang-de" lang="de"><a href="/wiki/Deutsche_Allgemeine_Zeitung" title="Deutsche Allgemeine Zeitung">Deutsche Allgemeine Zeitung</a></span></i>, comme il en avait déjà l'habitude depuis le mois de <time datetime="1870-05" data-sort-value="1870-05">mai</time>, chacune des deux publications dénonçant un activisme militaire de l'autre puissance<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. <i>La France</i> affirme dans cette édition du <time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time> au soir que le gouvernement français s'apprête à réagir par une déclaration de guerre à l'incident diplomatique, ce qui déclenche des manifestations à Paris. La foule s'en prend à l'ambassade de Prusse, dont les vitres sont cassées<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le ministre de la Guerre rappelle les réservistes, le soir même. Cette dramatisation est précédée par un <a href="/wiki/Conseil_des_ministres" title="Conseil des ministres">Conseil des ministres</a> où il avait pourtant été décidé, par huit voix contre quatre<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, que si le roi de Prusse ne souhaitait pas s’engager pour l’avenir, on ne pousserait pas plus loin l’affaire. Mais cette information n'est pas publiée. Le numéro de <i>La France</i> diffusé le soir même laisse au contraire entendre qu'on s'achemine vers une déclaration de guerre, ce qui galvanise les manifestants. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Les_éditoriaux_contradictoires_de_la_presse_française"><span id="Les_.C3.A9ditoriaux_contradictoires_de_la_presse_fran.C3.A7aise"></span>Les éditoriaux contradictoires de la presse française</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=16" title="Modifier la section : Les éditoriaux contradictoires de la presse française" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=16" title="Modifier le code source de la section : Les éditoriaux contradictoires de la presse française"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>La réaction en France varie en fonction des journaux et des partis politiques. Dans la soirée du <time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time>, le quotidien parisien <i><a href="/wiki/La_France" title="La France">La France</a></i> révèle que les ministres se sont réunis dans l'après-midi aux <a href="/wiki/Palais_des_Tuileries" title="Palais des Tuileries">Tuileries</a> autour d'<a href="/wiki/%C3%89mile_Ollivier_(homme_politique)" title="Émile Ollivier (homme politique)">Émile Ollivier</a>, qu'ils y étaient encore à <span class="nowrap">15 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr> 30</span>, pour rédiger une déclaration concluant à la guerre, demandant que le contingent militaire soit porté à 140 000 hommes<sup id="cite_ref-ref-3_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref-3-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Le journal précise qu'une dépêche chiffrée de l'ambassadeur Benedetti devait arriver vers <span class="nowrap">16 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr> 30</span>, et que le gouvernement attendra de l'avoir déchiffrée pour faire officiellement sa déclaration de guerre, le lendemain<sup id="cite_ref-ref-3_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-ref-3-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Mais déjà les partisans de la guerre s'emballent. Dans la soirée du <time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time> une <span class="citation">« foule immense envahit les boulevards »</span> en criant <span class="citation">« À bas Bismarck ! »</span> et <span class="citation">« Au <a href="/wiki/Rhin" title="Rhin">Rhin</a>, Au Rhin ! »</span>, rapporte <i><a href="/wiki/Le_Constitutionnel" title="Le Constitutionnel">Le Constitutionnel</a></i>. La dépêche Havas-Bullier, reçue dans la journée, est encore inconnue : la plupart des quotidiens sont imprimés dans la nuit et ne pourront la publier que le lendemain <time class="nowrap" datetime="07-15" data-sort-value="07-15">15 juillet</time>. Le lendemain justement, le journal <i><a href="/wiki/La_Libert%C3%A9_(Paris)" title="La Liberté (Paris)">La Liberté</a></i> a déjà une opinion tranchée : </p> <blockquote> <p>« Si la Prusse refuse de se battre, nous la contraindrons à coups de crosse dans le dos à repasser le Rhin et à vider la rive gauche. » </p> </blockquote> <p>Plus prudent, le <i><a href="/wiki/Journal_des_d%C3%A9bats" title="Journal des débats">Journal des Débats</a></i> en appelle au contraire au sang-froid du gouvernement, en espérant qu'il reviendra sur ses projets de guerre. Il ne lui demande qu'une chose : </p> <blockquote> <p>« Ne pas se laisser émouvoir par les clameurs des partis extrêmes<sup id="cite_ref-ref-3_17-2" class="reference"><a href="#cite_note-ref-3-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. » </p> </blockquote> <p>Même son de cloche pour le quotidien <i><a href="/wiki/Le_Constitutionnel" title="Le Constitutionnel">Le Constitutionnel</a></i> : </p> <blockquote> <p>« Quand on veut la paix, les problèmes de forme trouvent aisément la solution nécessaire » </p> </blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_polémique_au_Parlement"><span id="La_pol.C3.A9mique_au_Parlement"></span>La polémique au Parlement</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=17" title="Modifier la section : La polémique au Parlement" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=17" title="Modifier le code source de la section : La polémique au Parlement"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>C'est dans ce climat qu'éclate dès le <time class="nowrap" datetime="07-15" data-sort-value="07-15">15 juillet</time> à l'assemblée nationale une polémique violente, déclenchée immédiatement par le discours d'<a href="/wiki/%C3%89mile_Ollivier_(homme_politique)" title="Émile Ollivier (homme politique)">Émile Ollivier</a>, protégé de l'empereur <span><a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III"><span class="nowrap">Napoléon <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a></span> et Premier ministre officieux du gouvernement : </p> <blockquote> <p>« Je tiens bien à le préciser : il peut arriver qu'un roi refuse de recevoir un ambassadeur. Ce qui est blessant, c'est le refus intentionnel, divulgué dans des suppléments de journaux <i>(La Gazette officielle de Berlin)</i>, dans des télégrammes adressés à toutes les cours d'Europe<sup id="cite_ref-ref-4_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-ref-4-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. » </p> </blockquote> <p><a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a> lui répond : </p> <blockquote> <p>« Que tout le monde en juge… Ce n'est pas pour les intérêts essentiels de la France, c'est par la faute du cabinet que nous avons la guerre. » </p> </blockquote> <p>Aussitôt, 83 députés menés par <a href="/wiki/Adolphe_Thiers" title="Adolphe Thiers">Adolphe Thiers</a>, <a href="/wiki/Emmanuel_Arago" title="Emmanuel Arago">Emmanuel Arago</a> et <a href="/wiki/L%C3%A9on_Gambetta" title="Léon Gambetta">Gambetta</a>, qui s'opposent à la guerre, demandent qu'on leur communique toutes les pièces diplomatiques, pour savoir ce qui s'est vraiment passé et ce que désire vraiment le roi de Prusse<sup id="cite_ref-ref-4_18-1" class="reference"><a href="#cite_note-ref-4-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Finalement, la majorité requise des deux chambres s'oppose à la demande de l'opposition que soient dévoilés au public le télégramme de Bismarck et les autres pièces diplomatiques. La majorité réclame l'étouffement de l'affaire et la guerre est déclarée. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Chronologie">Chronologie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=18" title="Modifier la section : Chronologie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=18" title="Modifier le code source de la section : Chronologie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>L'enquête de l'historien belge <a href="/wiki/Jean_Stengers" title="Jean Stengers">Jean Stengers</a>, basée sur les documents datant de <time class="nowrap" datetime="1870-07" data-sort-value="1870-07">juillet 1870</time>, en particulier les articles des quotidiens, a donné un exact compte rendu du déroulement de l'affaire. </p> <ul><li><a href="/wiki/1868" title="1868">1868</a> : abandon du trône d'Espagne par la reine Isabelle.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-06-21" data-sort-value="1870-06-21">21 juin 1870</time> : candidature du prince allemand Léopold de Hohenzollern-Sigmaringen au trône d'Espagne.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-02" data-sort-value="1870-07-02">2 juillet 1870</time> : déclaration de Bismarck<sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire"><span title="Ce passage nécessite une référence ; voir l'aide.">[réf. nécessaire]</span></a></sup></li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-06" data-sort-value="1870-07-06">6 juillet 1870</time> : discours belliciste du ministre des Affaires étrangères Agénor de Gramont.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-09" data-sort-value="1870-07-09">9 juillet 1870</time> : ami personnel de <span><a href="/wiki/Napol%C3%A9on_III" title="Napoléon III"><span class="nowrap">Napoléon <abbr class="abbr" title="3"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">III</span></abbr></span></a></span>, <a href="/wiki/Vincent_Benedetti" title="Vincent Benedetti">Vincent Benedetti</a> est envoyé en tant qu’ambassadeur de France à Ems.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-12" data-sort-value="1870-07-12">12 juillet 1870</time> : le roi de Prusse retire officiellement la candidature de Leopold.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time> : <a href="/wiki/Vincent_Benedetti" title="Vincent Benedetti">Vincent Benedetti</a> sollicite une nouvelle audience, il est éconduit<sup id="cite_ref-ZHIGUX_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-ZHIGUX-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time>, à <span class="nowrap">15 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr> 10</span><sup id="cite_ref-KSZV0U_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-KSZV0U-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> : <a href="/wiki/Heinrich_Abeken" title="Heinrich Abeken">Heinrich Abeken</a>, conseiller diplomatique du roi de Prusse télégraphie à Bismarck un compte rendu de la discussion entre le roi et Benedetti.</li> <li><time class="nowrap" datetime="07-13" data-sort-value="07-13">13 juillet</time> à <span class="nowrap">19 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr></span> : le ministère des Affaires étrangères reçoit un télégramme de Benedetti<sup id="cite_ref-CH3AS2_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-CH3AS2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time> en début de soirée : Bismarck dîne avec le général <a href="/wiki/Helmuth_Johannes_Ludwig_von_Moltke" title="Helmuth Johannes Ludwig von Moltke">Helmuth von Moltke</a>, chef des armées prussiennes et le ministre de la guerre. Il prend leur avis.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-13" data-sort-value="1870-07-13">13 juillet 1870</time> à <span class="nowrap">22 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr></span><sup id="cite_ref-X28O0C_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-X28O0C-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> : Bismarck fait distribuer gratuitement à Berlin plusieurs milliers d'exemplaires d'une édition spéciale de la <i><span class="lang-de" lang="de"><a href="/wiki/Deutsche_Allgemeine_Zeitung" title="Deutsche Allgemeine Zeitung">Deutsche Allgemeine Zeitung</a></span></i>.</li> <li>13 juillet à <span class="nowrap">23 <abbr class="abbr" title="heures">h</abbr> 45</span>, sur les grands boulevards : manifestation dans les rues de Paris<sup id="cite_ref-X28O0C_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-X28O0C-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, avec 700 étudiants arrivant à <a href="/wiki/Petite_Bourse" title="Petite Bourse">Petite Bourse</a>, dans le quartier de l'Opéra, relatée par le correspondant du <i><a href="/wiki/Journal_de_Bruxelles" title="Journal de Bruxelles">Journal de Bruxelles</a></i><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, marquant le début des <a href="/wiki/%C3%89meutes_nationalistes_des_13_et_14_juillet_1870" title="Émeutes nationalistes des 13 et 14 juillet 1870">émeutes nationalistes des 13 et <time class="nowrap" datetime="1870-07-14" data-sort-value="1870-07-14">14 juillet 1870</time></a>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="07-13" data-sort-value="07-13">13 juillet</time> à minuit : le chargé d'affaires de France à Berlin, Le Sourd, avisé par un télégramme de Benedetti, contenant moins que la dépêche Havas<sup id="cite_ref-CH3AS2_9-2" class="reference"><a href="#cite_note-CH3AS2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time> : Bismarck envoie sa circulaire aux ambassadeurs partout en Europe.</li> <li><time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time> : le ministère des Affaires étrangères français ne fait aucun commentaire lorsqu'il est questionné par le quotidien <i><a href="/wiki/La_Patrie_(Paris)" title="La Patrie (Paris)">La Patrie</a></i><sup id="cite_ref-CH3AS2_9-3" class="reference"><a href="#cite_note-CH3AS2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="1870-07-14" data-sort-value="1870-07-14">14 juillet 1870</time> : la <a href="/wiki/Correspondance_du_Nord-Est" title="Correspondance du Nord-Est">Correspondance du Nord-Est</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> de <a href="/w/index.php?title=Lubomir_Gadon&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lubomir Gadon (page inexistante)">Lubomir Gadon</a> <a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Lubomir_Gadon" class="extiw" title="lt:Lubomir Gadon"><span class="indicateur-langue" title="Article en lituanien : « Lubomir Gadon »">(lt)</span></a> diffuse à Paris une traduction exacte de ce qui a été publié dans la nuit par la <i><span class="lang-de" lang="de"><a href="/wiki/Deutsche_Allgemeine_Zeitung" title="Deutsche Allgemeine Zeitung">Deutsche Allgemeine Zeitung</a></span></i>, utilisant l'expression « a demandé » pour Benedetti alors qu'Havas a écrit « a exigé », une éventuelle faute de traduction. Seule une partie de la presse parisienne était abonnée à la <i><a href="/wiki/Correspondance_du_Nord-Est" title="Correspondance du Nord-Est">Correspondance du Nord-Est</a></i><sup id="cite_ref-CH3AS2_9-4" class="reference"><a href="#cite_note-CH3AS2-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li> <li><time class="nowrap" datetime="07-14" data-sort-value="07-14">14 juillet</time> au soir : une « foule immense envahit les boulevards » en criant « À bas Bismarck ! » et « Au Rhin, Au Rhin ! ».</li> <li>fin juillet : la France, déjà engagée outre-mer, n'a mobilisé que 280 000 hommes face à des Prussiens deux fois plus nombreux<sup id="cite_ref-KSZV0U_19-1" class="reference"><a href="#cite_note-KSZV0U-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=19" title="Modifier la section : Notes et références" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=19" title="Modifier le code source de la section : Notes et références"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <cite class="italique" lang="en">Koch, A History of Prussia</cite>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 266<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Koch%2C+A+History+of+Prussia&rft.pages=266&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AD%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-ZHIGUX-2"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ZHIGUX_2-0">a</a> <a href="#cite_ref-ZHIGUX_2-1">b</a> et <a href="#cite_ref-ZHIGUX_2-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Chautard2005"><span class="ouvrage" id="Sophie_Chautard2005">Sophie <span class="nom_auteur">Chautard</span>, <cite class="italique">Les grandes batailles de l'histoire</cite>, Levallois-Perret, Studyrama, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Studyrama perspectives » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 621), <time>2005</time>, 341 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 1 <abbr class="abbr" title="vol."><abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr></abbr> : couv. ill. ; 20 <abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-84472-659-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-84472-659-3"><span class="nowrap">2-84472-659-3</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84472-659-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84472-659-9"><span class="nowrap">978-2-84472-659-9</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb40083186p.public">40083186</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=f6d-SS_E_TAC&pg=PA200">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr> 12 (« Sedan (<time class="nowrap" datetime="1870-09-01" data-sort-value="1870-09-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> septembre 1870</time>) »), <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 200<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+grandes+batailles+de+l%27histoire&rft.atitle=Sedan+%281er+septembre+1870%29&rft.place=Levallois-Perret&rft.pub=Studyrama&rft.aulast=Chautard&rft.aufirst=Sophie&rft.date=2005&rft.pages=200&rft.tpages=341&rft.isbn=2-84472-659-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AD%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-QP7XUJ-3"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-QP7XUJ_3-0">a</a> <a href="#cite_ref-QP7XUJ_3-1">b</a> et <a href="#cite_ref-QP7XUJ_3-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Apter"><span class="ouvrage" id="Emily_Apter">Emily Apter, <cite class="italique">Zones de traduction</cite> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=FwdsCgAAQBAJ&pg=PAPP18">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 18<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Zones+de+traduction&rft.aulast=Apter&rft.aufirst=Emily&rft.pages=18&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AD%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Colling_p279-4"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Colling_p279_4-0">a</a> et <a href="#cite_ref-Colling_p279_4-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i><a href="/wiki/La_Prodigieuse_Histoire_de_la_Bourse" title="La Prodigieuse Histoire de la Bourse">La Prodigieuse Histoire de la Bourse</a></i>, par <a href="/wiki/Alfred_Colling" title="Alfred Colling">Alfred Colling</a>, 1949, <span class="nowrap">page 279</span>.</span> </li> <li id="cite_note-TGECQD-5"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-TGECQD_5-0">a</a> et <a href="#cite_ref-TGECQD_5-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>Bismarck</i>, par Jean-Paul Bled <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.fr/books?id=2duRAAAAQBAJ&pg=PT84&lpg=PT84&dq=werther+ambassadeur+bismarck&source=bl&ots=8pqFCdMRAa&sig=4CCLWePQ9tq9K_eAcmJERjWxzaU&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwi71L2nvL7KAhXMWRoKHQ4oAu0Q6AEIKDAC#v=onepage&q=werther%20ambassadeur%20bismarck&f=false">[1]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-a-6"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-a_6-0">a</a> et <a href="#cite_ref-a_6-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>Guerre défensive provoquée ou duel pour la prépondérance ? Nouveau regard sur les origines de la guerre franco-prussienne de 1870-71</i> : mémoire de Carl Rudolf Lemieux, du département d’histoire de la Faculté des arts et des sciences de Montréal, <time class="nowrap" datetime="2009-08" data-sort-value="2009-08">août 2009</time>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans ses <i>Pensées et Souvenirs</i> (parus à <a href="/wiki/Stuttgart" title="Stuttgart">Stuttgart</a> en <a href="/wiki/1898" title="1898">1898</a>) Bismarck cite cette version initiale qu'il a reçue.</span> </li> <li id="cite_note-ref-2-8"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ref-2_8-0">a</a> <a href="#cite_ref-ref-2_8-1">b</a> et <a href="#cite_ref-ref-2_8-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Frédérix1959">Frédérix 1959</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 106.</span> </li> <li id="cite_note-CH3AS2-9"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-CH3AS2_9-0">a</a> <a href="#cite_ref-CH3AS2_9-1">b</a> <a href="#cite_ref-CH3AS2_9-2">c</a> <a href="#cite_ref-CH3AS2_9-3">d</a> et <a href="#cite_ref-CH3AS2_9-4">e</a></sup> </span><span class="reference-text">« Aux origines de la guerre de 1870 : gouvernement et opinion publique », <span class="nowrap">page 737</span> par <a href="/wiki/Jean_Stengers" title="Jean Stengers">Jean Stengers</a>, <i>Revue belge de philologie et d'histoire</i>, 1956, <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/rbph_0035-0818_1956_num_34_3_2000">[2]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-ref-1-10"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ref-1_10-0">a</a> et <a href="#cite_ref-ref-1_10-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Georges Roux, <i>Thiers</i>, Nouvelles Éditions latines, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 157, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=6gMmkjBGFhEC&pg=PA157">lire en ligne</a>]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Bibliothèque universelle et revue suisse</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 37, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 420, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.fr/books?id=LGXwAAAAMAAJ&pg=PA420">lire en ligne</a>]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Chautard2005"><span class="ouvrage" id="Sophie_Chautard2005">Sophie <span class="nom_auteur">Chautard</span>, <cite class="italique">Les grandes batailles de l'histoire</cite>, Levallois-Perret, Studyrama, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr> « Studyrama perspectives » (<abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> 621), <time>2005</time>, 341 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>, 1 <abbr class="abbr" title="vol."><abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr></abbr> : couv. ill. ; 20 <abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/2-84472-659-3" title="Spécial:Ouvrages de référence/2-84472-659-3"><span class="nowrap">2-84472-659-3</span></a> et <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84472-659-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84472-659-9"><span class="nowrap">978-2-84472-659-9</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a> <span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb40083186p.public">40083186</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=f6d-SS_E_TAC&pg=PAPA200">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="4"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">IV</span></abbr>, <abbr class="abbr" title="chapitre(s)">chap.</abbr> 12 (« Sedan (<time class="nowrap" datetime="1870-09-01" data-sort-value="1870-09-01"><abbr class="abbr" title="premier">1<sup>er</sup></abbr> septembre 1870</time>) »), <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 200<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Les+grandes+batailles+de+l%27histoire&rft.atitle=Sedan+%281er+septembre+1870%29&rft.place=Levallois-Perret&rft.pub=Studyrama&rft.aulast=Chautard&rft.aufirst=Sophie&rft.date=2005&rft.pages=200&rft.tpages=341&rft.isbn=2-84472-659-3&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AD%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Battesti2007"><span class="ouvrage" id="Michèle_Battesti2007">Michèle <span class="nom_auteur">Battesti</span> (docteur en histoire, chargée de cours à <span class="nowrap">Paris <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></span>-Panthéon Sorbonne), « <cite style="font-style:normal">Ems : le piège de Bismarck se referme</cite> », <i><a href="/wiki/Historia_(revue)" title="Historia (revue)">Historia</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr> <span class="nowrap">spécial 58</span>,‎ <time>2007</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0998-0091">0998-0091</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.napoleontrois.fr/dotclear/index.php?post/2007/05/19/217-ems-le-piege-de-bismarck-se-referme">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Ems&rft.jtitle=Historia&rft.issue=%3Cspan+class%3D%22nowrap%22%3Esp%C3%A9cial+58%3C%2Fspan%3E&rft.stitle=le+pi%C3%A8ge+de+Bismarck+se+referme&rft.aulast=Battesti&rft.aufirst=Mich%C3%A8le&rft.date=2007&rft.issn=0998-0091&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AD%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><i>Moniteur belge : journal officiel</i>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 2359, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=6X5DAAAAcAAJ&pg=PA2539">lire en ligne</a>]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text">Maurice Ezran, <i>Bismarck, démon ou génie ?</i>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 122, <small>[<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=zXmDVJoku8sC&pg=PA121">lire en ligne</a>]</small>.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.academie-francaise.fr/immortels/discours_reception/bergson.html">Discours de réception</a> d'<a href="/wiki/Henri_Bergson" title="Henri Bergson">Henri Bergson</a> à l'<a href="/wiki/Acad%C3%A9mie_fran%C3%A7aise" title="Académie française">Académie française</a> en 1918.</span> </li> <li id="cite_note-ref-3-17"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ref-3_17-0">a</a> <a href="#cite_ref-ref-3_17-1">b</a> et <a href="#cite_ref-ref-3_17-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Frédérix1959">Frédérix 1959</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 107.</span> </li> <li id="cite_note-ref-4-18"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-ref-4_18-0">a</a> et <a href="#cite_ref-ref-4_18-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><a href="#Frédérix1959">Frédérix 1959</a>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr> 108.</span> </li> <li id="cite_note-KSZV0U-19"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-KSZV0U_19-0">a</a> et <a href="#cite_ref-KSZV0U_19-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text"><i>La Guerre de 70</i>, par François Roth <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://books.google.fr/books?id=eW1U04GtdiQC&pg=PT83&dq=%22D%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems%22+manifestation&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwj-8_jevbTKAhXMuRQKHawSB3IQ6AEIKTAA#v=onepage&q=%22D%C3%A9p%C3%AAche%20d'Ems%22%20manifestation&f=false">[3]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-X28O0C-20"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-X28O0C_20-0">a</a> et <a href="#cite_ref-X28O0C_20-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">Article de Michèle Battesti, docteur en Histoire, chargée de cours à <span class="nowrap">Paris <abbr class="abbr" title="1"><span class="romain" style="text-transform:uppercase">I</span></abbr></span>-Panthéon Sorbonne, publié dans le numéro <span class="nowrap">spécial 58</span> de la revue Historia, reprise sur Hérodote <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.napoleontrois.fr/dotclear/index.php?post/2007/05/19/217-ems-le-piege-de-bismarck-se-referme">[4]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text">« Aux origines de la guerre de 1870 : gouvernement et opinion publique », <span class="nowrap">page 721</span> par <a href="/wiki/Jean_Stengers" title="Jean Stengers">Jean Stengers</a>, <i>Revue belge de philologie et d'histoire</i>, 1956, <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/rbph_0035-0818_1956_num_34_3_2000">[5]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text">« Aux origines de la guerre de 1870 : gouvernement et opinion publique », <span class="nowrap">page 736</span> par <a href="/wiki/Jean_Stengers" title="Jean Stengers">Jean Stengers</a>, <i>Revue belge de philologie et d'histoire</i>, 1956, <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.persee.fr/web/revues/home/prescript/article/rbph_0035-0818_1956_num_34_3_2000">[6]</a>.</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=20" title="Modifier la section : Voir aussi" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=20" title="Modifier le code source de la section : Voir aussi"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia :</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ems_Dispatch?uselang=fr">Dépêche d'Ems</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=21" title="Modifier la section : Bibliographie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=21" title="Modifier le code source de la section : Bibliographie"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="ouvrage" id="Frédérix1959"><span class="ouvrage" id="Pierre_Frédérix1959">Pierre <span class="nom_auteur">Frédérix</span>, <cite class="italique">De l'agence d'information Havas à l'Agence France-Presse</cite>, <a href="/wiki/Groupe_Flammarion" title="Groupe Flammarion">Flammarion</a>, <time>1959</time><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=De+l%27agence+d%27information+Havas+%C3%A0+l%27Agence+France-Presse&rft.pub=Flammarion&rft.aulast=Fr%C3%A9d%C3%A9rix&rft.aufirst=Pierre&rft.date=1959&rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AD%C3%A9p%C3%AAche+d%27Ems"></span></span></span>.</li> <li>Jean Heimweh, <i>L'Alsace-Lorraine et la paix, la dépêche d'Ems</i>, A. Colin, Paris, 1894, <span class="nowrap">119 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span></li> <li>Carl Rudolf Lemieux, <i>Guerre défensive provoquée ou duel pour la prépondérance ?</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://papyrus.bib.umontreal.ca/jspui/bitstream/1866/3703/4/Lemieux_Carl_Rudolf_2009_Memoire.pdf">Mémoire de maîtrise, université de Montréal 2009, à lire en ligne<abbr class="abbr indicateur-format format-pdf" title="Document au format Portable Document Format (PDF)">[PDF]</abbr></a>.</li> <li>Jocelyn Émile Ollivier, <i>La Dépêche d'Ems</i>, Librairie Croville, Paris, 1937 (<abbr class="abbr" title="Troisième">3<sup>e</sup></abbr>  <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>), <span class="nowrap">66 <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr></span></li> <li>Barthélémy-Edmond Palat, « La dépêche d'Ems », in <i>Les origines de la guerre de 1870 : la candidature Hohenzollern (1868-1870)</i>, Berger-Levrault, Paris, 1912, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 464 (texte intégral sur <a href="/wiki/Gallica" title="Gallica">Gallica</a> <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k54384954.image.r=d%C3%A9p%C3%AAche+d%27ems.f485.langFR">[7]</a>).</li> <li><a href="/wiki/Henri_Welschinger" title="Henri Welschinger">Henri Welschinger</a>, « La dépêche d'Ems », in <i>La Guerre de 1870 : causes et responsabilités</i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr> 1, Plon-Nourrit, Paris, 1911 (<abbr class="abbr" title="Cinquième">5<sup>e</sup></abbr>  <abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>), <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr> 102 (texte sur Gallica <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k373394.image.r=d%C3%A9p%C3%AAche+d%27ems.langFR.f126.tableDesMatieres">[8]</a>).</li> <li><a href="/wiki/Eberhard_Kolb" title="Eberhard Kolb">Eberhard Kolb</a>: <i>Der Kriegsausbruch 1870: Politische Entscheidungsprozesse und Verantwortlichkeiten in der Julikrise 1870</i>. Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1970.</li> <li><a href="/wiki/Wilhelm_Liebknecht" title="Wilhelm Liebknecht">Wilhelm Liebknecht</a>: <i>Die Emser Depesche oder wie Kriege gemacht werden</i>. Nürnberg, Wörlein 1891 (zahlreiche Neuauflagen und Reprints bis 2018, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/stream/dieemserdepesch01liebgoog#page/n5/mode/2up">Digitalisat</a>).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&veaction=edit&section=22" title="Modifier la section : Liens externes" class="mw-editsection-visualeditor"><span>modifier</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&action=edit&section=22" title="Modifier le code source de la section : Liens externes"><span>modifier le code</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p class="mw-empty-elt"> </p> <ul><li class="mw-empty-elt"></li> <li class="mw-empty-elt"></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q168694?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span> : <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/event/Ems-telegram"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3897830"><i>Internetowa encyklopedia PWN</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/Emserdepesjen"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/depeche-d-ems/"><i>Universalis</i></a></li> </ul></div></li> <li class="mw-empty-elt"></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Presse_%C3%A9crite" title="Portail de la presse écrite"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Circle-icons-news.svg/24px-Circle-icons-news.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Circle-icons-news.svg/36px-Circle-icons-news.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Circle-icons-news.svg/48px-Circle-icons-news.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Presse_%C3%A9crite" title="Portail:Presse écrite">Portail de la presse écrite</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Royaume_de_Prusse" title="Portail du royaume de Prusse"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/33px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png" decoding="async" width="33" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/50px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg/66px-Flag_of_the_Kingdom_of_Prussia_%281803-1892%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Royaume_de_Prusse" title="Portail:Royaume de Prusse">Portail du royaume de Prusse</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Second_Empire" title="Portail du Second Empire"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Coat_of_Arms_Second_French_Empire_%281852%E2%80%931870%29.svg/19px-Coat_of_Arms_Second_French_Empire_%281852%E2%80%931870%29.svg.png" decoding="async" width="19" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Coat_of_Arms_Second_French_Empire_%281852%E2%80%931870%29.svg/29px-Coat_of_Arms_Second_French_Empire_%281852%E2%80%931870%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/ba/Coat_of_Arms_Second_French_Empire_%281852%E2%80%931870%29.svg/39px-Coat_of_Arms_Second_French_Empire_%281852%E2%80%931870%29.svg.png 2x" data-file-width="1692" data-file-height="2073" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Second_Empire" title="Portail:Second Empire">Portail du Second Empire</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Relations_internationales" title="Portail des relations internationales"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/MapL.png/24px-MapL.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/MapL.png/36px-MapL.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/MapL.png/48px-MapL.png 2x" data-file-width="565" data-file-height="562" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Relations_internationales" title="Portail:Relations internationales">Portail des relations internationales</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Histoire_militaire" title="Portail de l’histoire militaire"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Military_symbol.svg/60px-Military_symbol.svg.png" decoding="async" width="43" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Military_symbol.svg/120px-Military_symbol.svg.png 1.5x" data-file-width="202" data-file-height="113" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Histoire_militaire" title="Portail:Histoire militaire">Portail de l’histoire militaire</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Ann%C3%A9es_1870" title="Portail des années 1870"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Jacques_Guiaud_et_Jules_Didier_-_D%C3%A9part_de_Gambetta_en_ballon_place_Saint-Pierre.jpg/40px-Jacques_Guiaud_et_Jules_Didier_-_D%C3%A9part_de_Gambetta_en_ballon_place_Saint-Pierre.jpg" decoding="async" width="39" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Jacques_Guiaud_et_Jules_Didier_-_D%C3%A9part_de_Gambetta_en_ballon_place_Saint-Pierre.jpg/60px-Jacques_Guiaud_et_Jules_Didier_-_D%C3%A9part_de_Gambetta_en_ballon_place_Saint-Pierre.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Jacques_Guiaud_et_Jules_Didier_-_D%C3%A9part_de_Gambetta_en_ballon_place_Saint-Pierre.jpg/120px-Jacques_Guiaud_et_Jules_Didier_-_D%C3%A9part_de_Gambetta_en_ballon_place_Saint-Pierre.jpg 2x" data-file-width="3248" data-file-height="2028" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Ann%C3%A9es_1870" title="Portail:Années 1870">Portail des années 1870</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐5c6f46dcf‐xnw78 Cached time: 20250330113147 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.448 seconds Real time usage: 0.643 seconds Preprocessor visited node count: 4448/1000000 Post‐expand include size: 87984/2097152 bytes Template argument size: 21862/2097152 bytes Highest expansion depth: 13/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 22886/5000000 bytes Lua time usage: 0.180/10.000 seconds Lua memory usage: 6353331/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 543.677 1 -total 22.27% 121.063 1 Modèle:Liens 14.66% 79.719 1 Modèle:Références 11.19% 60.828 19 Modèle:Lang 8.88% 48.254 27 Modèle:Date- 7.22% 39.240 5 Modèle:Ouvrage 6.36% 34.599 1 Modèle:Portail 5.21% 28.326 15 Modèle:P. 5.04% 27.375 10 Modèle:Citation 5.02% 27.278 1 Modèle:Autres_projets --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:116001:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250330113147 and revision id 223971710. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de « <a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dépêche_d%27Ems&oldid=223971710">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dépêche_d%27Ems&oldid=223971710</a> ».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Guerre_franco-allemande_de_1870" title="Catégorie:Guerre franco-allemande de 1870">Guerre franco-allemande de 1870</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Otto_von_Bismarck" title="Catégorie:Otto von Bismarck">Otto von Bismarck</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Politique_%C3%A9trang%C3%A8re_du_royaume_de_Prusse" title="Catégorie:Politique étrangère du royaume de Prusse">Politique étrangère du royaume de Prusse</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Politique_internationale_fran%C3%A7aise_sous_le_Second_Empire" title="Catégorie:Politique internationale française sous le Second Empire">Politique internationale française sous le Second Empire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:T%C3%A9l%C3%A9gramme" title="Catégorie:Télégramme">Télégramme</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Journalisme" title="Catégorie:Journalisme">Journalisme</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Juillet_1870" title="Catégorie:Juillet 1870">Juillet 1870</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_insuffisante" title="Catégorie:Article à référence insuffisante">Article à référence insuffisante</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_le_mod%C3%A8le_Citation_avec_un_retour_ligne" title="Catégorie:Page utilisant le modèle Citation avec un retour ligne">Page utilisant le modèle Citation avec un retour ligne</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_lituanien" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en lituanien">Article contenant un appel à traduction en lituanien</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_identique_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local identique sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_un_mod%C3%A8le_Bases_inactif" title="Catégorie:Page utilisant un modèle Bases inactif">Page utilisant un modèle Bases inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7305" title="Catégorie:Page utilisant P7305">Page utilisant P7305</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_le_mod%C3%A8le_Autorit%C3%A9_inactif" title="Catégorie:Page utilisant le modèle Autorité inactif">Page utilisant le modèle Autorité inactif</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Presse_%C3%A9crite/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Presse écrite/Articles liés">Portail:Presse écrite/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:M%C3%A9dias/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Médias/Articles liés">Portail:Médias/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Royaume_de_Prusse/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Royaume de Prusse/Articles liés">Portail:Royaume de Prusse/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89poque_contemporaine/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Époque contemporaine/Articles liés">Portail:Époque contemporaine/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire/Articles liés">Portail:Histoire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Allemagne/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Allemagne/Articles liés">Portail:Allemagne/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Europe/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Europe/Articles liés">Portail:Europe/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Second_Empire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Second Empire/Articles liés">Portail:Second Empire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France_au_XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France au XIXe siècle/Articles liés">Portail:France au XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:France/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:France/Articles liés">Portail:France/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:XIXe_si%C3%A8cle/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:XIXe siècle/Articles liés">Portail:XIXe siècle/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Relations_internationales/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Relations internationales/Articles liés">Portail:Relations internationales/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Histoire_militaire/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Histoire militaire/Articles liés">Portail:Histoire militaire/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Ann%C3%A9es_1870/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Années 1870/Articles liés">Portail:Années 1870/Articles liés</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 17 mars 2025 à 11:42.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a> : les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a> ; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems" title="Spécial:Citer/Dépêche d'Ems">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Dépêche d'Ems</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>31 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-65585cc8dc-cbfl8","wgBackendResponseTime":151,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.448","walltime":"0.643","ppvisitednodes":{"value":4448,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":87984,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":21862,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":22886,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 543.677 1 -total"," 22.27% 121.063 1 Modèle:Liens"," 14.66% 79.719 1 Modèle:Références"," 11.19% 60.828 19 Modèle:Lang"," 8.88% 48.254 27 Modèle:Date-"," 7.22% 39.240 5 Modèle:Ouvrage"," 6.36% 34.599 1 Modèle:Portail"," 5.21% 28.326 15 Modèle:P."," 5.04% 27.375 10 Modèle:Citation"," 5.02% 27.278 1 Modèle:Autres_projets"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.180","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6353331,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-xnw78","timestamp":"20250330113147","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"D\u00e9p\u00eache d'Ems","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/D%C3%A9p%C3%AAche_d%27Ems","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q168694","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q168694","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-09-05T14:39:11Z","dateModified":"2025-03-17T09:42:26Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/0\/04\/Wilhelm_I_at_Bad_Ems.jpg","headline":"imbroglio diplomatique pr\u00e9texte \u00e0 la guerre franco-allemande de 1870"}</script> </body> </html>