CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="hy" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Ատամների ոսկրափուտ - Վիքիպեդիա</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )hywikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","Հունվար","Փետրվար","Մարտ","Ապրիլ","Մայիս","Հունիս","Հուլիս","Օգոստոս","Սեպտեմբեր","Հոկտեմբեր","Նոյեմբեր","Դեկտեմբեր"],"wgRequestId":"ec441b35-db3f-489c-8ee0-97828bf815e3","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Ատամների_ոսկրափուտ","wgTitle":"Ատամների ոսկրափուտ","wgCurRevisionId":10071359,"wgRevisionId":10071359,"wgArticleId":490446,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)","CS1 սխալներ: բացակայող title","CS1 սխալներ: bare URL","CS1 սխալներ: URL","CS1 սխալներ: բացակայող անուն","CS1: long volume value","Webarchive template wayback links", "Wikipedia articles needing page number citations from August 2014","Pages using ISBN magic links","Վիքիպեդիա:Վիքիդատայի հայերեն չթարգմանված տարրեր պարունակող հոդվածներ","Նյութեր Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից","Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից","Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից","Հիվանդություններ այբբենական կարգով","Ատամների հիվանդություններ","Սուր ցավեր"],"wgPageViewLanguage":"hy","wgPageContentLanguage":"hy","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Ատամների_ոսկրափուտ","wgRelevantArticleId":490446,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick": true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"hy","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"hy"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":50000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q133772","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["architecture","bitness","brands","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.relatedIcons":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles": "ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ondemand-pgn","ext.gadget.ArmSpelling","ext.gadget.HotCat","ext.gadget.Provelt","ext.gadget.easyTranslate","ext.gadget.edittop","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents", "ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=hy&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=ext.gadget.relatedIcons&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=hy&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.3"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/9e/Tooth_model.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="900"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Tooth_model.jpg/800px-Tooth_model.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Tooth_model.jpg/640px-Tooth_model.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="480"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Ատամների ոսկրափուտ - Վիքիպեդիա"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//hy.m.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Խմբագրել" href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Վիքիպեդիա (hy)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//hy.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Վիքիպեդիա Atom Սնուցում" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Ատամների_ոսկրափուտ rootpage-Ատամների_ոսկրափուտ skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Jump to content</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Հիմնական ընտրացանկ" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Հիմնական ընտրացանկ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Հիմնական ընտրացանկ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Նավարկում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Գլխավոր-էջ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB"><span>Գլխավոր էջ</span></a></li><li id="n-browse" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%A8%D5%BD%D5%BF_%D5%AF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB"><span>Կատեգորիաներ</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%A7%D5%BB" title="Այցելեք պատահական էջ [x]" accesskey="x"><span>Պատահական հոդված</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%86%D5%B8%D6%80%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8"><span>Նոր էջեր</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B8%D5%B6%D5%A9%D5%A1%D6%81%D5%AB%D5%AF_%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%B1%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Տեղեկություններ ընթացիկ իրադարձությունների մասին"><span>Ընթացիկ իրադարձություններ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-participation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-participation" > <div class="vector-menu-heading"> Մասնակցել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Էությունը" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8"><span>Էությունը</span></a></li><li id="n-Խորհրդարան" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%BD%D5%B8%D6%80%D5%B0%D6%80%D5%A4%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6"><span>Խորհրդարան</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%BB%D5%AB%D5%B6%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Վիքիում կատարված վերջին փոփոխությունների ցանկը [r]" accesskey="r"><span>Վերջին փոփոխություններ</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" title="Վիքիպեդիա նախագծի ուղեցույց"><span>Օգնություն</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80_%D5%A7%D5%BB" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Վիքիպեդիա" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-hy.svg" style="width: 8.625em; height: 1.375em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-hy.svg" width="150" height="15" style="width: 9.375em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%88%D6%80%D5%B8%D5%B6%D5%A5%D5%AC" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Որոնել</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" aria-label="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում" autocapitalize="sentences" title="Որոնել Վիքիպեդիա կայքում [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Սպասարկող:Որոնել"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Որոնել</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Անձնական գործիքներ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Արտաքին տեսք" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Արտաքին տեսք</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy" class=""><span>Նվիրաբերել</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։" class=""><span>Ստեղծել հաշիվ</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o" class=""><span>Մտնել</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Այլ ընտրանքներ" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Անձնական գործիքներ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Անձնական գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Օգտվողի ընտրացանկ" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_hy.wikipedia.org&uselang=hy"><span>Նվիրաբերել</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CreateAccount&returnto=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Խորհուրդ է տրվում ստեղծել մասնակցային հաշիվ և մուտք գործել համակարգ, սակայն դա անելը պարտադիր չէ։"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Ստեղծել հաշիվ</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%84%D5%A1%D5%BD%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D6%81%D5%AB%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%BF%D6%84&returnto=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Կոչ ենք անում մտնել համակարգ, սակայն դա պարտադիր չէ [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Մտնել</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Էջեր չգրանցված խմբագիրների համար <a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:%D4%B3%D5%AC%D5%AD%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%B6%D5%AF" aria-label="Learn more about editing"><span>իմանալ ավելին</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A4%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="A list of edits made from this IP address [y]" accesskey="y"><span>Ներդրումներ</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BB%D5%B4%D6%84%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="IP-հասցեից կատարված խմբագրումների քննարկում [n]" accesskey="n"><span>Քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Բովանդակություն" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Բովանդակություն</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">թաքցնել</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Ներածություն</div> </a> </li> <li id="toc-Պատմություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատմություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Պատմություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատմություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատմություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատմություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Կարիեսի_բուժումը_ացտեկների_մոտ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կարիեսի_բուժումը_ացտեկների_մոտ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Կարիեսի բուժումը ացտեկների մոտ</span> </div> </a> <ul id="toc-Կարիեսի_բուժումը_ացտեկների_մոտ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Կարիեսի_տարածվածություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Կարիեսի_տարածվածություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Կարիեսի տարածվածություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Կարիեսի_տարածվածություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատճառագիտություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատճառագիտություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Պատճառագիտություն</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատճառագիտություն-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատճառագիտություն subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատճառագիտություն-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ատամների_կարիեսի_առաջացման_ժամանակակից_պատկերացումներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ատամների_կարիեսի_առաջացման_ժամանակակից_պատկերացումներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Ատամների կարիեսի առաջացման ժամանակակից պատկերացումներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ատամների_կարիեսի_առաջացման_ժամանակակից_պատկերացումներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Կարիես-ռեզիստենտականություն" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Կարիես-ռեզիստենտականություն"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Կարիես-ռեզիստենտականություն</span> </div> </a> <ul id="toc-Կարիես-ռեզիստենտականություն-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Զարգացում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Զարգացում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Զարգացում</span> </div> </a> <ul id="toc-Զարգացում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ախտանիշներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ախտանիշներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Ախտանիշներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ախտանիշներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Պատճառներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պատճառներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Պատճառներ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պատճառներ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պատճառներ subsection</span> </button> <ul id="toc-Պատճառներ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Բակտերիա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Բակտերիա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Բակտերիա</span> </div> </a> <ul id="toc-Բակտերիա-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Դիետիկ_շաքարներ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Դիետիկ_շաքարներ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Դիետիկ շաքարներ</span> </div> </a> <ul id="toc-Դիետիկ_շաքարներ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Այլ_գործոններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Այլ_գործոններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Այլ գործոններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Այլ_գործոններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Պաթոլոգիա" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Պաթոլոգիա"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Պաթոլոգիա</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Պաթոլոգիա-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Toggle Պաթոլոգիա subsection</span> </button> <ul id="toc-Պաթոլոգիա-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Էմալ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Էմալ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Էմալ</span> </div> </a> <ul id="toc-Էմալ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Դենտին" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Դենտին"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.1</span> <span>Դենտին</span> </div> </a> <ul id="toc-Դենտին-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ցեմենտ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Ցեմենտ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1.1.1</span> <span>Ցեմենտ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ցեմենտ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Բուժում" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Բուժում"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Բուժում</span> </div> </a> <ul id="toc-Բուժում-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ծանոթագրություններ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ծանոթագրություններ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Ծանոթագրություններ</span> </div> </a> <ul id="toc-Ծանոթագրություններ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Տես_նաև" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Տես_նաև"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Տես նաև</span> </div> </a> <ul id="toc-Տես_նաև-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Բովանդակություն" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Toggle the table of contents" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Toggle the table of contents</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Ատամների ոսկրափուտ</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Go to an article in another language. Available in 84 languages" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-84" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">84 լեզու</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Tandbederf" title="Tandbederf – աֆրիկաանս" lang="af" hreflang="af" data-title="Tandbederf" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="աֆրիկաանս" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D9%84%D8%A3%D8%B3%D9%86%D8%A7%D9%86" title="تسوس الأسنان – արաբերեն" lang="ar" hreflang="ar" data-title="تسوس الأسنان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="արաբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Caries" title="Caries – աստուրերեն" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Caries" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="աստուրերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Laka_k%27ama" title="Laka k'ama – այմարա" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Laka k'ama" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="այմարա" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Karies" title="Karies – ադրբեջաներեն" lang="az" hreflang="az" data-title="Karies" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ադրբեջաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B5%D1%81_%D0%B7%D1%83%D0%B1%D0%BE%D1%9E" title="Карыес зубоў – բելառուսերեն" lang="be" hreflang="be" data-title="Карыес зубоў" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="բելառուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%B5%D1%81_%D0%B7%D1%83%D0%B1%D0%BE%D1%9E" title="Карыес зубоў – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Карыес зубоў" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81" title="Кариес – բուլղարերեն" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Кариес" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="բուլղարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="দন্তক্ষয় – բենգալերեն" lang="bn" hreflang="bn" data-title="দন্তক্ষয়" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="բենգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Karijes" title="Karijes – բոսնիերեն" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Karijes" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="բոսնիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/C%C3%A0ries" title="Càries – կատալաներեն" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Càries" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="կատալաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%86%D8%B1%D8%A8%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="کلۆربوونی ددان – սորանի քրդերեն" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کلۆربوونی ددان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="սորանի քրդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Zubn%C3%AD_kaz" title="Zubní kaz – չեխերեն" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Zubní kaz" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="չեխերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Caries" title="Caries – դանիերեն" lang="da" hreflang="da" data-title="Caries" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="դանիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Zahnkaries" title="Zahnkaries – գերմաներեն" lang="de" hreflang="de" data-title="Zahnkaries" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="գերմաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CE%B5%CF%81%CE%B7%CE%B4%CF%8C%CE%BD%CE%B1" title="Τερηδόνα – հունարեն" lang="el" hreflang="el" data-title="Τερηδόνα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="հունարեն" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tooth_decay" title="Tooth decay – անգլերեն" lang="en" hreflang="en" data-title="Tooth decay" data-language-autonym="English" data-language-local-name="անգլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Kario" title="Kario – էսպերանտո" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Kario" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="էսպերանտո" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Caries" title="Caries – իսպաներեն" lang="es" hreflang="es" data-title="Caries" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="իսպաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kaaries" title="Kaaries – էստոներեն" lang="et" hreflang="et" data-title="Kaaries" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="էստոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Txantxar" title="Txantxar – բասկերեն" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Txantxar" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="բասկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="پوسیدگی دندان – պարսկերեն" lang="fa" hreflang="fa" data-title="پوسیدگی دندان" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="պարսկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Karies" title="Karies – ֆիններեն" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Karies" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ֆիններեն" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Carie_dentaire" title="Carie dentaire – ֆրանսերեն" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Carie dentaire" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ֆրանսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1ir%C3%A9as_fiacla" title="Cáiréas fiacla – իռլանդերեն" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cáiréas fiacla" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="իռլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Kari_dant%C3%A8" title="Kari dantè – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Kari dantè" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Carie_dental" title="Carie dental – գալիսերեն" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Carie dental" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="գալիսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Rushewar_hakori" title="Rushewar hakori – հաուսա" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Rushewar hakori" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="հաուսա" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%A9%D7%A9%D7%AA" title="עששת – եբրայերեն" lang="he" hreflang="he" data-title="עששת" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="եբրայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A4%82%E0%A4%A4-%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%B0%E0%A4%A3" title="दंत-क्षरण – հինդի" lang="hi" hreflang="hi" data-title="दंत-क्षरण" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="հինդի" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Karijes" title="Karijes – խորվաթերեն" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Karijes" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Fogszuvasod%C3%A1s" title="Fogszuvasodás – հունգարերեն" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Fogszuvasodás" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="հունգարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Karies_gigi" title="Karies gigi – ինդոնեզերեն" lang="id" hreflang="id" data-title="Karies gigi" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ինդոնեզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Carie_dentaria" title="Carie dentaria – իտալերեն" lang="it" hreflang="it" data-title="Carie dentaria" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="իտալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%81%86%E8%9D%95" title="う蝕 – ճապոներեն" lang="ja" hreflang="ja" data-title="う蝕" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ճապոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Karies" title="Karies – ճավայերեն" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Karies" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="ճավայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%91%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%98%E1%83%A1_%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%98%E1%83%94%E1%83%A1%E1%83%98" title="კბილის კარიესი – վրացերեն" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კბილის კარიესი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="վրացերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%96%D1%81_%D1%88%D1%96%D1%80%D1%96%D0%B3%D1%96,_%D1%82%D1%96%D1%81%D0%B6%D0%B5%D0%B3%D1%96" title="Тіс шірігі, тісжегі – ղազախերեն" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Тіс шірігі, тісжегі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="ղազախերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%B6%A9%EC%B9%98" title="충치 – կորեերեն" lang="ko" hreflang="ko" data-title="충치" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="կորեերեն" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B8%D1%88%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D1%87%D0%B8%D1%80%D0%B8%D1%88%D0%B8" title="Тиштин чириши – ղրղզերեն" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Тиштин чириши" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="ղրղզերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Cavum_dentis" title="Cavum dentis – լատիներեն" lang="la" hreflang="la" data-title="Cavum dentis" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="լատիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Cairoeul_(dint)" title="Cairoeul (dint) – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Cairoeul (dint)" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Dant%C5%B3_%C4%97duonis" title="Dantų ėduonis – լիտվերեն" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Dantų ėduonis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="լիտվերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Zobu_puve" title="Zobu puve – լատվիերեն" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Zobu puve" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="լատվիերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81" title="Кариес – մակեդոներեն" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Кариес" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="մակեդոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%A6%E0%B4%A8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B4%AF%E0%B4%82" title="ദന്തക്ഷയം – մալայալամ" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ദന്തക്ഷയം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="մալայալամ" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A4%82%E0%A4%A4%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7%E0%A4%AF" title="दंतक्षय – մարաթի" lang="mr" hreflang="mr" data-title="दंतक्षय" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="մարաթի" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Kerosakan_gigi" title="Kerosakan gigi – մալայերեն" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Kerosakan gigi" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="մալայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%BD%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%82%E1%80%AB" title="သွားပိုးစားရောဂါ – բիրմայերեն" lang="my" hreflang="my" data-title="သွားပိုးစားရောဂါ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="բիրմայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A4%BE%E0%A4%81%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A4%BE_%E0%A4%95%E0%A4%BF%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%B2%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%A8%E0%A5%87" title="दाँतमा किरा लाग्ने – նեպալերեն" lang="ne" hreflang="ne" data-title="दाँतमा किरा लाग्ने" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="նեպալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Cari%C3%ABs" title="Cariës – հոլանդերեն" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Cariës" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="հոլանդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Karies" title="Karies – նոր նորվեգերեն" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Karies" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="նոր նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Karies" title="Karies – գրքային նորվեգերեն" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Karies" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="գրքային նորվեգերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%A6%E0%AC%A8%E0%AD%8D%E0%AC%A4_%E0%AC%95%E0%AD%8D%E0%AC%B7%E0%AD%9F" title="ଦନ୍ତ କ୍ଷୟ – օրիյա" lang="or" hreflang="or" data-title="ଦନ୍ତ କ୍ଷୟ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="օրիյա" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pr%C3%B3chnica_z%C4%99b%C3%B3w" title="Próchnica zębów – լեհերեն" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Próchnica zębów" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="լեհերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1rie_dent%C3%A1ria" title="Cárie dentária – պորտուգալերեն" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Cárie dentária" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="պորտուգալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Kiru_ismu" title="Kiru ismu – կեչուա" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Kiru ismu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="կեչուա" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Carie_dentar%C4%83" title="Carie dentară – ռումիներեն" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Carie dentară" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="ռումիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81_%D0%B7%D1%83%D0%B1%D0%BE%D0%B2" title="Кариес зубов – ռուսերեն" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Кариес зубов" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="ռուսերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81" title="Кариес – յակուտերեն" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Кариес" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="յակուտերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Karijes" title="Karijes – սերբա-խորվաթերեն" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Karijes" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="սերբա-խորվաթերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%AF%E0%B6%AD%E0%B7%8A_%E0%B6%AF%E0%B7%92%E0%B6%BB%E0%B7%8F%E0%B6%BA%E0%B7%8F%E0%B6%B8" title="දත් දිරායාම – սինհալերեն" lang="si" hreflang="si" data-title="දත් දිරායාම" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="սինհալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Dental_caries" title="Dental caries – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Dental caries" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Zubn%C3%BD_kaz" title="Zubný kaz – սլովակերեն" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Zubný kaz" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="սլովակերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Kariesi_i_dh%C3%ABmb%C3%ABve" title="Kariesi i dhëmbëve – ալբաներեն" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Kariesi i dhëmbëve" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="ալբաներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="լավ հոդված"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B8%D1%98%D0%B5%D1%81" title="Каријес – սերբերեն" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Каријес" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="սերբերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Karies" title="Karies – շվեդերեն" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Karies" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="շվեդերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kuoza_kwa_meno" title="Kuoza kwa meno – սուահիլի" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kuoza kwa meno" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="սուահիլի" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%9A%E0%AF%8A%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AF%88" title="பற்சொத்தை – թամիլերեն" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பற்சொத்தை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="թամիլերեն" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B0%82%E0%B0%A4_%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%B7%E0%B0%AF%E0%B0%82" title="దంత క్షయం – թելուգու" lang="te" hreflang="te" data-title="దంత క్షయం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="թելուգու" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D3%AF%D1%81%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%B8_%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%BE%D0%BD" title="Пӯсидагии дандон – տաջիկերեն" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Пӯсидагии дандон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="տաջիկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9F%E0%B8%B1%E0%B8%99%E0%B8%9C%E0%B8%B8" title="ฟันผุ – թայերեն" lang="th" hreflang="th" data-title="ฟันผุ" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="թայերեն" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Bulok_na_ngipin" title="Bulok na ngipin – տագալերեն" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Bulok na ngipin" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="տագալերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87%C3%BCr%C3%BCk" title="Çürük – թուրքերեն" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Çürük" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="թուրքերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%88_%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B5%D1%81%D1%8B" title="Теш кариесы – թաթարերեն" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Теш кариесы" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="թաթարերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Sepor%C9%94e%C9%9B" title="Seporɔeɛ – տուի" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Seporɔeɛ" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="տուի" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%80%D1%96%D1%94%D1%81_%D0%B7%D1%83%D0%B1%D1%96%D0%B2" title="Карієс зубів – ուկրաիներեն" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Карієс зубів" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ուկրաիներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Tish_chirishi" title="Tish chirishi – ուզբեկերեն" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Tish chirishi" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ուզբեկերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2u_r%C4%83ng" title="Sâu răng – վիետնամերեն" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sâu răng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="վիետնամերեն" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/G%C3%A5taedje_d%27_on_dint" title="Gåtaedje d' on dint – վալոներեն" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Gåtaedje d' on dint" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="վալոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%BE%8B%E9%BD%BF" title="龋齿 – վու չինարեն" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="龋齿" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="վու չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%BE%8B%E9%BD%BF" title="龋齿 – չինարեն" lang="zh" hreflang="zh" data-title="龋齿" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="չինարեն" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Chi%C3%B9-kh%C3%AD" title="Chiù-khí – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chiù-khí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E7%88%9B%E7%89%99" title="爛牙 – կանտոներեն" lang="yue" hreflang="yue" data-title="爛牙" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="կանտոներեն" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q133772#sitelinks-wikipedia" title="Խմբագրել միջլեզվային հղումները" class="wbc-editpage">Փոխել հղումները</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Անվանատարածքներ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Դիտել հոդվածը [c]" accesskey="c"><span>Հոդված</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%94%D5%B6%D5%B6%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B4:%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" rel="discussion" title="Քննարկումներ այս էջի բովանդակության մասին [t]" accesskey="t"><span>քննարկում</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Change language variant" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">հայերեն</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Դիտումները"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=history" title="Այս էջի խմբագրումների պատմությունը [h]" accesskey="h"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Գործիքներ" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Գործիքներ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Գործիքներ</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">թաքցնել</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Այլ ընտրանքներ" > <div class="vector-menu-heading"> Գործողություններ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF"><span>Կարդալ</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit" title="Խմբագրել այս էջը [v]" accesskey="v"><span>Խմբագրել</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit" title="Խմբագրել այս էջի ելատեքստը [e]" accesskey="e"><span>Խմբագրել կոդը</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=history"><span>Դիտել պատմությունը</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ընդհանուր </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B1%D5%B5%D5%BD%D5%BF%D5%A5%D5%B2%D5%B0%D5%B2%D5%BE%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" title="Այս էջին հղվող բոլոր վիքի էջերի ցանկը [j]" accesskey="j"><span>Այստեղ հղվող էջերը</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BA%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%83%D5%B8%D6%83%D5%B8%D5%AD%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" rel="nofollow" title="Այս էջից կապված էջերի վերջին փոփոխությունները [k]" accesskey="k"><span>Կապված փոփոխություններ</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Բոլոր սպասարկող էջերի ցանկը [q]" accesskey="q"><span>Սպասարկող էջեր</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&oldid=10071359" title="Էջի այս տարբերակի մշտական հղում"><span>Մշտական հղում</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=info" title="Վիճակագրական տվյալներ էջի մասին"><span>Էջի վիճակագրություն</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:CiteThisPage&page=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&id=10071359&wpFormIdentifier=titleform" title="Տեղեկատվություն, թե ինչպես պետք է մեջբերել այս էջը"><span>Մեջբերել այս էջը</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25B4%25D5%25B6%25D5%25A5%25D6%2580%25D5%25AB_%25D5%25B8%25D5%25BD%25D5%25AF%25D6%2580%25D5%25A1%25D6%2583%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25BF"><span>Ստանալ կարճ URL հասցե</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:QrCode&url=https%3A%2F%2Fhy.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D4%25B1%25D5%25BF%25D5%25A1%25D5%25B4%25D5%25B6%25D5%25A5%25D6%2580%25D5%25AB_%25D5%25B8%25D5%25BD%25D5%25AF%25D6%2580%25D5%25A1%25D6%2583%25D5%25B8%25D6%2582%25D5%25BF"><span>Download QR code</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Տպել/արտահանել </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:Book&bookcmd=book_creator&referer=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF"><span>Ստեղծել գիրք</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:DownloadAsPdf&page=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=show-download-screen"><span>Ներբեռնել որպես PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&printable=yes" title="Այս էջի տպելու տարբերակ [p]" accesskey="p"><span>Տպելու տարբերակ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Այլ նախագծերում </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dental_caries" hreflang="en"><span>Վիքիպահեստ</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q133772" title="Հղում Վիքիտվյալի համապատասխան էջին [g]" accesskey="g"><span>Վիքիտվյալների տարր</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Արտաքին տեսք"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Արտաքին տեսք</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">տեղափոխել կողագոտի</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">թաքցնել</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="hy" dir="ltr"><table class="infobox" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: #eaecf0"><big>Ատամների ոսկրափուտ</big></th></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;padding-bottom:0.5em;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$BB2580B8-2D17-4674-99A6-0B49DAC2C444" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P18"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Tooth_model.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Tooth_model.jpg/250px-Tooth_model.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Tooth_model.jpg/375px-Tooth_model.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Tooth_model.jpg/500px-Tooth_model.jpg 2x" data-file-width="964" data-file-height="723" /></a></span></span></span><div><div style="padding-top:0.3em; line-height:1.2em;"></div></div></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Տեսակ</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$BC0945CF-7C29-41E6-A3C3-114BD3DA2694" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P31"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q112193867" class="extiw" title="d:Q112193867">հիվանդության կարգ</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Պատճառ</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$ca6147f3-432f-7955-5fca-5b34f41b43d9" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P828"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D5%87%D5%A1%D6%84%D5%A1%D6%80" title="Շաքար">շաքար</a></span></span>, <span data-wikidata-claim-id="Q133772$823c0c4f-4744-5323-9472-6f3c8f0b22c6" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P828"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q1061596" class="extiw" title="d:Q1061596">Lactobacillus</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q133772$3470ba6d-47c5-6c67-17f4-56fb1aba4c6e" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P828"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q131452" class="extiw" title="d:Q131452">S. mutans</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Վնասում է</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$0898c430-475c-b7f9-a5f7-fedae71f3acc" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P689"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q143942" class="extiw" title="d:Q143942">tooth enamel</a><span class="wikidata-missing-label" style="border-bottom: 1px dotted; cursor: help; white-space: nowrap" title="Վիքիդատայում այս տարրը չունի հայերեն նկարագրություն: Դուք կարող եք օգնել՝ նշելով տարրի հայերեն թարգմանությունը:">?</span></span></span> և <span data-wikidata-claim-id="Q133772$849535d1-40cb-abf3-7161-8b816f2539a0" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P689"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Դենտին">դենտին</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;">Բժշկական մասնագիտություն</th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$71C17206-1570-4596-999D-9E6B9F539EDC" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P1995"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%82%D5%AA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Ատամնաբուժություն">ատամնաբուժություն</a></span></span></td></tr><tr><th scope="row" style="text-align:right; background-color:#eee;"><a href="/wiki/%D5%80%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B4%D5%AB%D5%BB%D5%A1%D5%A6%D5%A3%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A4%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D6%82%D5%B4#Արտաքին_հղումներ" title="Հիվանդությունների միջազգային դասակարգում">ՀՄԴ-10</a></th><td style="line-height:1.3em; vertical-align:middle;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$ac53cac0-4351-cc4c-209c-e39b2ea560a2" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P494"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://icd.who.int/browse10/2019/en#/K0202.">K0202.</a></span></span></td></tr><tr><td colspan="2" style="text-align:center;border-top:1px solid #DDD; background:#eaeaea;"><span data-wikidata-claim-id="Q133772$c82bee7c-4985-0dda-b996-c643b5d8695b" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P373"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dental_caries" title="commons:Category:Dental caries"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Dental_caries" class="extiw" title="commons:Category:Dental caries"> Dental caries</a></span></span> Վիքիպահեստում</td></tr></tbody></table> <p><b>Ատամների ոսկրափուտ</b>, տարածված հիվանդություն (<a href="/wiki/%D4%BC%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Լատիներեն">լատին․</a>՝ <span lang="la">caries dentium</span>՝ նեխում), ատամների ծկթումից հետո դանդաղ առաջացող ախտաբանական պրոցես է, որը առաջանում է ներքին և արտաքին, տեղային և ընդհանուր վնասակար ազդակներից, որը բերում է ատամի կարծր հյուսվածքների ապահայնքայնացմանը՝ կարիոզ խոռոչի առաջացմամբ։ Կարիեսը բնորոշվում է էմալի անօրգանական մասի օջախային դեմիներիլիզացիայով, օրգանական մատրիքսի քայքայմամբ և ավարտվում է ատամի կարծր հյուսվածքների դեստրուկցիայով՝ էմալում և դենտինում խոռոչի առաջացմամբ, իսկ բուժման բացակայության դեպքում զարգանում է կակղանաբորբ (<a href="/wiki/%D5%8A%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%BA%D5%AB%D5%BF" title="Պուլպիտ">պուլպիտ</a>) և շուրջատամնաբորբ (<a href="/wiki/%D5%8A%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%85%D5%A4%D5%B8%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%BF" title="Պերիօդոնտիտ">պերիօդոնտիտ</a>)։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4" title="Ատամ">Ատամի</a> փտումն առաջանում է <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բակտերիա">բակտերիայի</a> պատճառով<sup id="cite_ref-Silk2014_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Silk2014-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Փտած խորշիկները տարբեր գունավորում են ունենում՝ դեղինից մինչև սև<sup id="cite_ref-Lau2014_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lau2014-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ախտանշաններից է ցավը և ուտելու ժամանակ եղած տհաճությունը<sup id="cite_ref-Lau2014_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Lau2014-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-WHO2012_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-WHO2012-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Բարդությունները կարող են հանգեցնել ատամի շուրջը հյուսվածքի <a href="/wiki/%D4%B2%D5%B8%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Բորբոքում">բորբոքման</a>, ատամի կորուստի կամ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AD%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%B5%D5%BF" title="Թարախակույտ">թարախակույտի</a> ձևավորման<sup id="cite_ref-Lau2014_2-2" class="reference"><a href="#cite_note-Lau2014-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Taber2013_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-Taber2013-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կարիեսը ամենատարածված հիվանդություններից մեկն է ամբողջ աշխարհում<sup id="cite_ref-borovsky_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-borovsky-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կարիեսի պատճառը ատամի պինդ հյուսվածքները (էմալ, <a href="/wiki/%D4%B4%D5%A5%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%B6" title="Դենտին">դենտին</a> և ցեմենտ) քայքայող թթուն է<sup id="cite_ref-Peads2014_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-Peads2014-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A9%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Թթուներ">Թթուն</a> առաջացնում է <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%AF%D5%BF%D5%A5%D6%80%D5%AB%D5%A1" class="mw-redirect" title="Բակտերիա">բակտերիան</a>, երբ սկսում է ատամի մակերեսի վրա փոխազդել սննդի մնացորդների կամ շաքարի հետ<sup id="cite_ref-Peads2014_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-Peads2014-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Սննդի միջի պարզ շաքարները հանդիսանում են բակտերիաների էներգիայի հիմնական աղբյուր, ուստի շատ օգտագործումը մեծացնում է ռիսկի գործոնը<sup id="cite_ref-Peads2014_6-2" class="reference"><a href="#cite_note-Peads2014-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կարիեսն ասոցացվում է նաև բերանի խոռոչը վատ լվանալու հետ, որը հանգեցնում է ատամների արմատների թուլացմանն ու լնդերի բորբոքմանը<sup id="cite_ref-Silk2014_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-Silk2014-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կարիեսի կանխարգելման գործողությունների մեջ է մտնում ատամների կանոնավոր լվացումը, շաքարի և ֆտորի սահմանապակ կիրառումը<sup id="cite_ref-WHO2012_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-WHO2012-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Peads2014_6-3" class="reference"><a href="#cite_note-Peads2014-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Շատերն են խորհուրդ տալիս օրական երկու անգամ խոզանակով մաքրել ատամները և ևս մեկ անգամ պարզապես ջրով ողողել<sup id="cite_ref-Peads2014_6-4" class="reference"><a href="#cite_note-Peads2014-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Silk2014_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-Silk2014-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ֆտորի աղբյուր կարող է լինել օրինակ՝ ջուրը, աղը կամ ատամի մածուկը<sup id="cite_ref-WHO2012_3-2" class="reference"><a href="#cite_note-WHO2012-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Քայքայման տարածվածության աստիճանից է կախված, թե արդյո՞ք հնարավոր է բուժել, թե՞ատամը պետք է հեռացվի<sup id="cite_ref-Silk2014_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-Silk2014-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>2016 թվականի դրությամբ աշխարհի բնակչության 48%-ը (3.6 միլիարդ մարդ) հիմնական ատամների կարիես ունի<sup id="cite_ref-WHO2016Epi_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-WHO2016Epi-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BC%D5%B8%D5%B2%D5%BB%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%B0%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%B7%D5%AD%D5%A1%D6%80%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D5%A6%D5%B4%D5%A1%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%BA%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպություն">Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության</a> (ԱՀԿ) գնահատմամբ գրեթե բոլոր չափահաս մարդիկ կարիես են ունենում կյանքի որոշակի ժամանակահատվածում<sup id="cite_ref-WHO20124_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-WHO20124-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կաթնատամների շրջանում այն հանդիպում է բնակչության 9%-ի կամ 620 միլիոն մարդկանց մոտ<sup id="cite_ref-Lancet2012Epi_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-Lancet2012Epi-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Վերջին տարիներին կարիեսը սովորական երևույթ է դարձել և՛ մեծահասակների, և՛ երեխաների մոտ<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատմություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B4.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատմություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=1" title="Խմբագրել բաժինը. Պատմություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=1" title="Edit section's source code: Պատմություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կարիեսով ատամներ հայտնաբերվել են մեզանից հինգ հազար տարի առաջ ապրող մարդկանց մոտ<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>:. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կարիեսի_բուժումը_ացտեկների_մոտ"><span id=".D4.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.A5.D5.BD.D5.AB_.D5.A2.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.A8_.D5.A1.D6.81.D5.BF.D5.A5.D5.AF.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.B4.D5.B8.D5.BF"></span>Կարիեսի բուժումը ացտեկների մոտ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=2" title="Խմբագրել բաժինը. Կարիեսի բուժումը ացտեկների մոտ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=2" title="Edit section's source code: Կարիեսի բուժումը ացտեկների մոտ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կարիեսի ամենավաղ բուժան մասին առաջին հիշատակումները եղել են Բերնարդինիո դե Սաագունի Նոր Իսպանիայի ընդհանուր գործեր գրքում։ Այնտեղ նկարագրվում են կարեսի առաջացման տարբեր գործոնների դեմ պայքարը, որն բերեց կարիեսի բուժման մեթոդների առաջացմանը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Կարիեսի_տարածվածություն"><span id=".D4.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.A5.D5.BD.D5.AB_.D5.BF.D5.A1.D6.80.D5.A1.D5.AE.D5.BE.D5.A1.D5.AE.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Կարիեսի տարածվածություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=3" title="Խմբագրել բաժինը. Կարիեսի տարածվածություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=3" title="Edit section's source code: Կարիեսի տարածվածություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բնակչության 93% ի մոտ հայտնաբերվում է և համարվում է ամենատարածված հիվանդությունը<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, իսկ երեխաների մոտ գրեթե 5-8 անգամ շատ, քան մեծահասակների մոտ՝առաջ անցնելով երեխաների մոտ շատ հանդիպող բրոնխիալ ասթմայից<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Տարբեր հեղինակների վիճակագրությունների տվյալներից ելնելով՝ կաթնային կծվածք ունեցող երեխաների մոտ այն հասնում՝ 80-ից 90 %-ի մոտ, շրջանավարտների մոտ՝ 80%, իսկ բնակչության  95-98 %-ի մոտ կան պլոմբավորված ատամներ։ </p><p>Ելնելով ավստրիալական հետազոտություններից՝ 5-10 տարեկան երեխաների կաթնատամների ավելի քան 40%-ը ախտահարված է կարիեսով, որից մեկ չորրորդը չեն բուժվել։ </p><p>Վիճակագրական տվյալները ցույց են տալիս, որ մերձհասարակածային երկրներում (Աֆրիկա, Ասիա) կարիեսով ախտահարումները ավելի քիչ են, քան մերձևեռային երկրներում (Սկանդինավիա, Հյուսիսային Ամերիկա)։ Վիճակագրական տվյալները ցույց են տվել նաև, որ զարգացող երկրներում կարիեսի տարածվածությունը ավելի բարձր է<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատճառագիտություն"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B3.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.A3.D5.AB.D5.BF.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Պատճառագիտություն</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=4" title="Խմբագրել բաժինը. Պատճառագիտություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=4" title="Edit section's source code: Պատճառագիտություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ստոմատոլոգիայում հայտնի է ատամների կարիեսի պատճարագիտությունը՝էթիոլոգիան, և ախտածնությունը բացատրող մոտ 400 տեսություն։ </p><p>Քիմիայում և հատկապես մանրէաբանոության մեջ կատարած նվաճումնորի հիման վրա առաջացան կարիեսի գիտականորեն հիմնավորված տեսությունները։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ատամների_կարիեսի_առաջացման_ժամանակակից_պատկերացումներ"><span id=".D4.B1.D5.BF.D5.A1.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80.D5.AB_.D5.AF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.A5.D5.BD.D5.AB_.D5.A1.D5.BC.D5.A1.D5.BB.D5.A1.D6.81.D5.B4.D5.A1.D5.B6_.D5.AA.D5.A1.D5.B4.D5.A1.D5.B6.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.AF.D5.AB.D6.81_.D5.BA.D5.A1.D5.BF.D5.AF.D5.A5.D6.80.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ատամների կարիեսի առաջացման ժամանակակից պատկերացումներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=5" title="Խմբագրել բաժինը. Ատամների կարիեսի առաջացման ժամանակակից պատկերացումներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=5" title="Edit section's source code: Ատամների կարիեսի առաջացման ժամանակակից պատկերացումներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ատամների կարիեսի առաջացման պատճառների ժամանակակից պատկերացումներից է Կեյզի եռաթերթը, որը նկարագրում է կարիեսը իբրև երեք կարևոր պայմանների զուգակացման դեպքում՝ </p> <ol><li>կարիեսածին միկրոֆլորա</li> <li>դյուրամարս ածխաջրեր</li> <li>կարիեսի-ռեզիստենտականության իջեցում՝ արծնի կառուցվածքային առանձնահատկությունները օրգանական նյութերի բարձր կազմ։ Առավել կարիեսոգին միկրոօրգանիզմներն են՝</li></ol> <p>ստրեպտոկոկեր (<i><a href="/w/index.php?title=Streptococcus_mutans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Streptococcus mutans (դեռ գրված չէ)">Streptococcus mutans</a></i>, <i>Str. sanguis</i>, <i>Str. mitis</i>, <i>Str. salivarius</i>) </p><p>լակտոբակտերիաներ (Lactobacillus acidophilus,Lactobacillus casei) </p><p>Այս միկրոօրգանիզմներին բնորոշ է անաէրոբ խմորումը, որի արդյունքում առաջանում են </p> <ul><li>կաթնաթթու</li> <li>պիրոխաղողաթթու</li> <li>խաղողաթթու</li> <li>խնձորաթթու</li> <li>քացախաթթու</li></ul> <p>Այս թթուները լուծում են էմալը և առաջացնում են էմալի դեֆեկտ՝ կարիոզ խոռոչ։ Այնուհետև միկրոօրգանիզմերը, քայքայելով էմալը, ներթափանցում են դենտին՝ սկսելով քայքայել դենտինը։ Վերջիններս լուծում են դենտինի անօրգանական մասը, իսկ իրենց կողմից արտադրվող պրոտեոլիտիկ ֆերմենտները քայքայում են նրա օրգանական մասը՝ բերելով պրոցեսի խորացմանը։ Այս պրոցեսին զուգահեռ առաջացած թթուները բերում են <a href="/wiki/%D4%B2%D5%A5%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%B0%D5%A5%D5%B2%D5%B8%D6%82%D5%AF" title="Բերանային հեղուկ">բերանային հեղուկի</a> <a href="/wiki/PH" class="mw-redirect" title="PH">PH</a>-ի իջեցմանը, որի հետևանքով էլ նվազում են բերանային հեղուկի պաշտպանական մեխանիզմները<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Կարիեսի ինտենսիվության վրա ազդում է նաև օգտագործվող սննդի կազմը։ Դյուրամարս ծխաջրատների հաճախակի օգտագործումը, կպչուն սննդի գերակշռումը ռացիոնում մեծացնում են կարիեսով ախտահարվածության ռիսկը։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Կարիես-ռեզիստենտականություն"><span id=".D4.BF.D5.A1.D6.80.D5.AB.D5.A5.D5.BD-.D5.BC.D5.A5.D5.A6.D5.AB.D5.BD.D5.BF.D5.A5.D5.B6.D5.BF.D5.A1.D5.AF.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6"></span>Կարիես-ռեզիստենտականություն</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=6" title="Խմբագրել բաժինը. Կարիես-ռեզիստենտականություն" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=6" title="Edit section's source code: Կարիես-ռեզիստենտականություն"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Կարիեսի կայունությունը կամ ռեզիստենտականությունը օրգանիզմի և ատամի հյուսվածքների կայունությունն է կարիեսի առաջացման հանդեպ։ </p><p>Յուրաքանչյուր մարդ օժտված է իրեն բնորոշ կարիես-ռեզիստենատականությամբ։ </p><p>Լեոնտևը կարիես-ռեզիստենտականության վրա ազդող գործոնները ներկայացնում է հետևյալ մակարդակներով՝ </p> <ol><li>Մոլեկուլային մակարդակ</li> <li>Հյուսվածքային մակարդակ</li> <li>Օրգանային մակարդակ</li> <li>Համակարգային մակարդակ</li> <li>Օրգանիզմի մակարդակ</li> <li>Խմբային և պոպուլյացիոն մակարդակ</li></ol> <p><b>Մոլելուլային մակարդակ</b>ում թթուների ազդեցության նկատմամբ ատամների ռեզիստենտականությունը կախված է էմալի հիդրօքսիապատիտի տեսակից, դրա կազմության մեջ գտնվող միկրոտարրերի տեսակից, բյուրեղների կառուցվածքում փուր տեղերի առկայությունից, էմալի հանքայման աստիճանից, սպիտակուցային մատրիցայի ճիշտ ձևավորումից և ներդրումից, էմալի սպիտակուցային և հանքային բաղադրիչների փոխազդեցությունից։ </p><p>Հյուսվածքային մակարդակում թթուների ազդեցության նկատմամբ ատամների ռեզիստենտականությունը կաղված է էմալի կառուցվածքի կանոնավորությունից, արատների առկայությունից և դրանց քանակից, էմալային պրիզմաների ձևավորման բնույթից, էմալի էլեկտրական լիցքի բնույթից, որը նպաստում է կամ խոչընդոտում է էմալի վրա միկրոօրգանիզմների ադսորբցիային։ </p><p><b>Օրգանային մակարդակ</b>ում որոշվում է էմալի կառուցվածքով, դրա վրա ելուկիլայի ձևավորմամբ, ատամի մակերեսի հետ նրա փոխազդեցությամբ, ատամների ֆիսսուրնորի ձևով և խորությամբ։ Ֆիսսուրները էմալը ծալքերն են ծամիչ թմբիկների միջև։ Դրանք կարող են լինել մակերեսային կամ խորը, որի տարբերում են բաց և փակ ֆիսուրներ։ Փակ ֆիսուրների տարբերակ են կոլբայաձև ֆիսուրները։ Փակ և հատկապես կոլբայաձև ֆիսուրներում առաջանում են առավել բարենպաստ պայմաններ մանրէային ատամնավահանիկի ձևավորման և գոյատևման համար։ </p><p><b>Համակարգային մակարդակ</b>ում ատամների կարիեսի ռեզիստենտականությունը կախված է գանգի կառուցվածքից և ատամների դասավորվածության խտությունից, միջատամնային տարածությունների չափից։ </p><p><b>Օրգանիզմի մակարդակ</b>ում կարիեսի ռեզիստենտականությունը կարիեսի հանդեպ կախված է մարդու դիմածնոտային համակարգի ռեդուկցիայի գործընթացից, տարբեր քաղաքակրթական գործոնների անբարենպաստ ներգործությունից (սննդակարգի առանձնահատկությունները,սննդի խոհանոցային մշակումը, ածխաջրատների մեծ քանակությունը)։ </p><p>Պատճառները ոսկրի կամ <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A5%D6%80%D5%B6%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%AB_%D5%A2%D5%B8%D6%80%D5%A2%D5%B8%D6%84%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Վերնոսկրի բորբոքում">վերնոսկրի</a> սնուցման խանգարումը և վարակական պրոցեսներն են, որոնք հանգեցնում են ոսկրի մեռուկացման։ Ախտահարված օջախները հետագայում ներծծվում են կամ պոկվում՝ առաջացնելով ոսկրի արատ (<a href="/wiki/%D4%BD%D5%B8%D6%81" title="Խոց">խոց</a>)։ Ոսկրափուտով կարող են ուղեկցվել առանձնահատուկ բորբոքային մի քանի պրոցեսներ (օրինակ, <a href="/wiki/%D5%8F%D5%B8%D6%82%D5%A2%D5%A5%D6%80%D5%AF%D5%B8%D6%82%D5%AC%D5%B8%D5%A6" title="Տուբերկուլոզ">տուբերկուլոզը</a>, սիֆիլիսը)։ </p><p>Երեխաների ատամներից հաճախ ախտահարվում են առաջին մնայուն մեծ <a href="/wiki/%D4%B1%D5%B2%D5%B8%D6%80%D5%AB%D6%84" title="Աղորիք">աղորիքները</a>։ Հիվանդության պատճառները վերջնականապես պարզված չեն։ Հաստատված է, որ ատամների ոսկրափուտին նպաստում է ոչ ճիշտ սնուցումը, մեծ քանակությամբ շաքարի օգտագործումը, քաղցր խմորեղենը, սննդում <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6" title="Վիտամին">վիտամինների</a>, <a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%AC%D6%81%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Կալցիում">կալցիումի</a> և <a href="/wiki/%D5%96%D5%B8%D5%BD%D6%86%D5%B8%D6%80" title="Ֆոսֆոր">ֆոսֆորի</a> անբավարարությունը, սննդի օրաբաժնում հում բանջարեղենի և մրգերի (որոնք ծամելիս ատամներն ինքնամաքրվում են) բացակայությունը։ Նպաստում է նաև ատամների վատ խնամքը։ </p><p>Ատամները <a href="/wiki/%D5%8A%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B2_(%D5%A1%D5%B5%D5%AC_%D5%AF%D5%AB%D6%80%D5%A1%D5%BC%D5%B8%D6%82%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80)" class="mw-disambig" title="Պտուղ (այլ կիրառումներ)">պտղի</a> օրգանիզմում սաղմնադրվում են <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%AF%D5%B5%D5%A1%D5%B6%D6%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ներարգանդային կյանք (դեռ գրված չէ)">ներարգանդային կյանքի</a> 6-8-րդ շաբաթում, ուստի երեխաների ատամների ոսկրափուտին նպաստում են <a href="/wiki/%D5%80%D5%B2%D5%AB%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" class="mw-redirect mw-disambig" title="Հղիություն">հղիության</a> ընթացքում մոր ոչ ճիշտ սնուցումը և կրած հիվանդությունները։ Աշխարհագրական որոշ շրջանների բնական ջրերում և հետևապես խմելու ջրում նկատվում է ֆտորի անբավարարություն, որի հետևանքով ատամների ոսկրափուտով երեխաների հիվանդացությունը բարձր է։ Ատամների ոսկրափուտի արագ խորացումը, հատկապես մանկական տարիքում, նկատվում է նաև տենդային և ծանր <a href="/wiki/%D5%8E%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AF%D5%AB%D5%B9_%D5%B0%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Վարակիչ հիվանդություններ">վարակիչ հիվանդությունների</a>, սննդում վիտամինների անբավարարության ժամանակ, ինչպես նաև <a href="/wiki/%D5%8D%D5%A5%D5%BC%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%BD%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4" title="Սեռական հասունացում">սեռական հասունացման</a> (հատկապես՝ աղջիկների) շրջանում։ Հաճախ ատամների ոսկրափուտի առաջացումը կապված է հղիության հետ, որը պայմանավորված է կնոջ օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական վերակառուցմամբ, <a href="/w/index.php?title=%D5%86%D5%A5%D6%80%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%AB%D5%B9_%D5%A3%D5%A5%D5%B2%D5%B1%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ներզատիչ գեղձեր (դեռ գրված չէ)">ներզատիչ գեղձերի</a> գործունեության փոփոխություններով, նյութափոխանակության խանգարումներով, ինչպես նաև պտղի <a href="/wiki/%D4%BF%D5%B4%D5%A1%D5%AD%D6%84" title="Կմախք">կմախքի</a> կառուցման համար անհրաժեշտ կալցիումի բարձր պահանջով։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Զարգացում"><span id=".D4.B6.D5.A1.D6.80.D5.A3.D5.A1.D6.81.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Զարգացում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=7" title="Խմբագրել բաժինը. Զարգացում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=7" title="Edit section's source code: Զարգացում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ոսկրափուտի զարգացման <a href="/wiki/%D5%84%D5%A5%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Մեխանիզմ">մեխանիզմները</a> և կլինիկական դրսևորման ձևերը տարբեր են և պայմանավորված նրա պատճառներով, օջախի տեղադրությամբ և այլն։ Ոսկրի սուր բորբոքային պրոցեսների (օրինակ, օստեոմիելիտի) դեպքում, երբ ոսկրում զարգանում է <a href="/wiki/%D4%B9%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%AD" title="Թարախ">թարախի</a> օջախ, ոսկրափուտն ընթանում է ընդհանուր թունավորման երևույթներով, և ոսկրն արագ քայքայվում է։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ախտանիշներ"><span id=".D4.B1.D5.AD.D5.BF.D5.A1.D5.B6.D5.AB.D5.B7.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ախտանիշներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=8" title="Խմբագրել բաժինը. Ախտանիշներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=8" title="Edit section's source code: Ախտանիշներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ատամների ոսկրափուտի սկիզբը սովորաբար մնում է աննկատ, քանի որ այն ընթանում է գրեթե անախտանշան, երբեմն միայն կարելի է <a href="/wiki/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%AB_%D5%BA%D5%BD%D5%A1%D5%AF" title="Ատամի պսակ">ատամի պսակի</a> վրա նշմարել կրանման կամ դեղնավուն բիծ, որն արծնի՝ ատամի մակերեսային և ամենակարծր հյուսվածքի փոփոխության նշան է։ Հետագայում այդ հատվածում <a href="/wiki/%D4%B1%D6%80%D5%AE%D5%B6" title="Արծն">արծնը</a> փափկում է, որը, որպես կանոն, բժիշկը կարող է հայտնաբերել միայն ատամնաբուժական հատուկ գործիքով։ Այդպիսի թերությունը կոչվում է մակերեսային ոսկրափուտ։ Այդ շրջանում ատամում առաջանում է ցավային զգացողություն քաղցրից, թթվից և ատամները խոզանակով մաքրելիս։ Ոսկրափուտն, աստիճանաբար խորանալով, ախտահարում է դենտինը (միջին ոսկրափուտ)։ Հետագայում ատամի դենտինը փափկում է, ատամը ցավում է ոսկրափուտային խոռոչը սնունդ ընկնելիս, սառից, տաք ջրից։ Գրգռիչը հեռացնելուց հետո ատամի ցավն անմիջապես անցնում է (խորը ոսկրափուտ)։ Ժամանակին բժշկի չդիմելու և ոսկրափուտի խորացումը չկանխելու դեպքում արծնի և դենտինի քայքայմանը մասնակցող մանրէները թափանցում են ատամի կակղենի և առաջացնում կակղենու բորբոքում։ Վերջինս չբուժելու դեպքում հետագա բարդությունների՝ ատամի արմատը շրջապատող հյուսվածքի բորբոքման (<a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A1%D5%A2%D5%B8%D6%80%D5%A2&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հարատամնաբորբ (դեռ գրված չէ)">հարատամնաբորբի</a>) պատճառ է դառնում։ </p><p>Դպրոցական տարիքի երեխաների կաթնատամների և մնայուն ատամների ոսկրափուտն ընթանում է ավելի արագ, քան հասուն մարդկանցը։ Ատամը քայքայվում է 1-1,5 տարվա ընթացքում, արագ առաջանում են բարդություններ, երբեմն քայքայումը շարունակվում է նաև ատամնալիցքի տակ։ Դա պայմանավորված է երեխաների ատամների կրակալման անբավարարությամբ և մանրէների ազդեցության հանդեպ անկայունությամբ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պատճառներ"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.BF.D5.B3.D5.A1.D5.BC.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Պատճառներ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=9" title="Խմբագրել բաժինը. Պատճառներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=9" title="Edit section's source code: Պատճառներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Dental_caries_etiology_diagram.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Dental_caries_etiology_diagram.png/220px-Dental_caries_etiology_diagram.png" decoding="async" width="220" height="135" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Dental_caries_etiology_diagram.png/330px-Dental_caries_etiology_diagram.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/Dental_caries_etiology_diagram.png/440px-Dental_caries_etiology_diagram.png 2x" data-file-width="3028" data-file-height="1856" /></a><figcaption>Ատամի կարիեսի առաջացման թթվային տեսության վրա հիմնված սխեման։ Չորս գործոններ՝ համապատասխան ածխաջրային զանգված (1) , միկրոօրգանիզմներ (2), ատամի մակերես (3) և ժամանակ (4) պետք է առկա լինեն, որպեսզի կարիես (5) առաջանա։ Թուքը (6) և ֆտորը (7) մեղմացնող գործոններն են։</figcaption></figure> <p>Կարիեսի ձևավորման համար չորս նախապայմաններ են անհրաժեշտ՝ ատամի մակերես (էմալ կամ դենտին), կարիես առաջացնող բակտերիա, ածխաջրեր և ժամանակ<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երբ ատամների վրա բակտերիայի առաջացած թթուն փոխազդում է սննդի հետ, ատամնափառ է առաջանում<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այնուամենայնիվ այս չորս նախապայմանների առկայությունը ոչ միշտ է բավարար կարիես առաջացնելու համար․ անհրաժեշտ է նաև կարիոգենային կենսազանգված։ </p><p>Ատամի քայքայման պատճառն ատամնափառն է։ Ատամնափառի մեջ գտնվող բակտերիան սախառոզի, ֆրուկտոզայի, գլյուկոզայի և այլ ածխաջրերի առկայության դեպքում արտադրում է թթու<sup id="cite_ref-Hardie1982_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Hardie1982-19"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-holloway1983_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-holloway1983-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Բակտերիա"><span id=".D4.B2.D5.A1.D5.AF.D5.BF.D5.A5.D6.80.D5.AB.D5.A1"></span>Բակտերիա</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=10" title="Խմբագրել բաժինը. Բակտերիա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=10" title="Edit section's source code: Բակտերիա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Streptococcus_mutans_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Streptococcus_mutans_01.jpg/220px-Streptococcus_mutans_01.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Streptococcus_mutans_01.jpg/330px-Streptococcus_mutans_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Streptococcus_mutans_01.jpg/440px-Streptococcus_mutans_01.jpg 2x" data-file-width="658" data-file-height="481" /></a><figcaption>Streptococcus mutans բակտերիաների պատկերը ըստ Գրեմի</figcaption></figure> <p>Ատամնային խոռոչների հետ ասոցացվող հիմնական բակտերիաներն են՝ Streptococcus mutans, Streptococcus sobrinus, lactobacilli։ Այնուամենայնիվ, կարիոգենային բակտերիաները (որոնք կարող են կարիես առաջացնել) թեև առկա են ատամնափառի մեջ, սակայն դրանց խտությունն այնքան փոքր է, որ չի կարող հիվանդության պատճառ դառնալ, եթե բալանսի շեղում չլինի<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Դա կապված է նաև միջավայրի փոփոխության հետ։ Եթե հիվանդությունը չի բուժվում, կարող է հանգեցնել ցավի, ատամների կորստի և վարակման<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Բերանի խոռոչում բազմաթիվ բակտերիաներ կան, սակայն դրանցից միայն մի քանի տեսակներ կարող են կարիեսի առաջացման պատճառ դառնալ։ Քանի որ ատամի արմատն ավելի հեշտ է ապահանքայնացվում, քան էմալը, ավելի շատ բակտերիաներ կարող են արմատի կարիես առաջացնել, ինչպես օրինակ՝ Lactobacillus acidophilus, Actinomyces spp., Nocardia spp. և Streptococcus mutan բակտերիաները։ Բակտերիաները հավաքվում են ատամների և լնդերի շուրջն ու առաջացնում են ատամնափառ, որը նրանց համար նպաստավոր կենսամիջավայր է։ Կան հատվածներ, որտեղ ավելի շատ բակտերիաներ են հավաքվում, ինչպես օրինակ՝ այն հատվածներում, որտեղ թքի հոսքը քիչ է։ Այսպիսի բակտերիաները կարող են անցնել երեխաներին համբույրի կամ կերակրման միջոցով<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Դիետիկ_շաքարներ"><span id=".D4.B4.D5.AB.D5.A5.D5.BF.D5.AB.D5.AF_.D5.B7.D5.A1.D6.84.D5.A1.D6.80.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Դիետիկ շաքարներ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=11" title="Խմբագրել բաժինը. Դիետիկ շաքարներ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=11" title="Edit section's source code: Դիետիկ շաքարներ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Բերանի խոռոչի բակտերիաները գլյուկոզան, ֆրուկտոզան և սովորական շաքարը ֆերմենտացիայի միջոցով վերափոխում են թթուների (օրինակ՝ կաթնաշաքարային թթվի)<sup id="cite_ref-holloway1983_20-1" class="reference"><a href="#cite_note-holloway1983-20"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Եթե այդ թթուները շփման մեջ են մնում ատամի հետ, սկսում են ապահանքայնացնել այն՝ տարալուծելով հանքային շերտը։ Սա դինամիկ գործընթաց է, սակայն հնարավոր է նաև վերահանքայնացում, եթե թթուն չեզոքանա թքի կամ բերանի խոռոչի լվացման շնորհիվ։ Ֆտորային ատամի մածուկը և ատամի փայլը կարող են նպաստել վերահանքայնացմանը<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երբ ապահանքայնացումը շարունակական բնույթ է կրում, հանքային շերտի քայքայման արդյունքում խոռոչներ են առաջանում։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Այլ_գործոններ"><span id=".D4.B1.D5.B5.D5.AC_.D5.A3.D5.B8.D6.80.D5.AE.D5.B8.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Այլ գործոններ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=12" title="Խմբագրել բաժինը. Այլ գործոններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=12" title="Edit section's source code: Այլ գործոններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Թքի սակավությունը կարող է կարիեսի շատացման պատճառ դառնալ, քանի որ այն չի բավականացնում բերանում տարբեր ուտելիքների ստեղծած թթվային միջավայրը հավասարակշռելուն։ Արդյունքում՝ <a href="/wiki/%D4%B9%D6%84%D5%A1%D5%A3%D5%A5%D5%B2%D5%B1%D5%A5%D6%80" title="Թքագեղձեր">թքագեղձերի</a>, մասնավորապես, հարականջային ու ստործնոտային գեղձերի թքարտադրությունը կրճատող հիվանդությունները հանգեցնում են բերանի չորացման, հետևաբար նաև տարածված կարիեսի։ Օրինակ՝ Սյոգրենի սինդրոմը, դիաբետի որոշ տեսակներ<sup id="cite_ref-neville398_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-neville398-25"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Այնպիսի դեղորայքներրի նշանակումը, ինչպիսին են օրինակ՝ հակադեպրեսանտները, կարող են կրճատել թքարտադրությունը։ Խթանիչները, օրինակ՝ մեթիլֆետամինը, նույնպես կարող է խիստ կրճատել թքարտադրությունը։ Կարիեսի հակվածությունր կարող է կապված լինել ատամի նյութափոխանակության խանգարման հետ, մասնավորապես, երբ հեղուկը հասնում է դենտինին։ Ծխախոտի օգտագործումը ևս կարիեսի ձևավորման ռիսկի գործոն է։ Առանց ծուխի ծխախոտի որոշ տեսակներ մեծ քանակությամբ շաքար են պարունակում՝ դրանով իսկ բարձրացնելով կարիեսի հակվածությունը<sup id="cite_ref-neville347_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-neville347-26"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Ծխախոտի օգտագործումը մեծ վտանգ է, որը կարող է հանգեցնել շուրջատամնային հիվանդությունների՝ մասնավորապես լնդերը կարող են հետ քաշվել<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երբ լնդեզրի հետաճման հետևանքով լինդը հեռանում է ատամից, ատամի արմատը սկսում է երևալ։ Այս դեպքում թթուները ավելի հեշտությամբ քայքայում են արմատների ցեմենտը, քան <a href="/wiki/%D4%B7%D5%B4%D5%A1%D5%AC" class="mw-redirect" title="Էմալ">էմալը</a><sup id="cite_ref-banting19_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-banting19-28"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Երեխաների վրա ծխախոտի երկրորդային ծխի հետևանքներից է համարվում նաև կարիեսը<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Թուքը պարունակում է նաև յոդ ու էպիդերմիկ աճն ապահովող բաղադրիչ։ Էպիդերմիկ աճն ապահովող բաղադրիչը արդյունավետ ազդեցություն ունի բջիջների բազմացման, ձևափոխման և գոյատևման վրա<sup id="cite_ref-Herbst_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-Herbst-30"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Էպիդերմիկ աճն ապահովող բաղադրիչը, որը կարգավորվում է ոչ օրգանական յոդի միջոցով, մեծ դեր ունի հյուսվածքների ինտերգրացիայի հարցում։ Յոդն էլ իր հերթին անհրաժեշտ է կարիեսի կանխարգելման և բերանի խոռոչի առողջության համար<sup id="cite_ref-:0_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-31"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Պաթոլոգիա"><span id=".D5.8A.D5.A1.D5.A9.D5.B8.D5.AC.D5.B8.D5.A3.D5.AB.D5.A1"></span>Պաթոլոգիա</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=13" title="Խմբագրել բաժինը. Պաթոլոգիա" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=13" title="Edit section's source code: Պաթոլոգիա"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Dental_carries_anaerobic_fermentation_(hy).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Dental_carries_anaerobic_fermentation_%28hy%29.png/350px-Dental_carries_anaerobic_fermentation_%28hy%29.png" decoding="async" width="350" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Dental_carries_anaerobic_fermentation_%28hy%29.png/525px-Dental_carries_anaerobic_fermentation_%28hy%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/Dental_carries_anaerobic_fermentation_%28hy%29.png/700px-Dental_carries_anaerobic_fermentation_%28hy%29.png 2x" data-file-width="1440" data-file-height="827" /></a><figcaption>Մանրէները կպչում են ատամի մակերեսին և ստեղծում կենսաթաղանթ։ Կենսաթաղանթի աճին զուգընթաց թթվածինը յուրացվում է վերին շերտերի կողմից, իսկ ավելի խորը շերտերում առաջանում է անաերոբիկ միջավայր։ Մանրէներն օգտագործում են սախարոզան և այլ սննդային շաքարները՝ որպես սննդի աղբյուր։ Սննդային շաքարներն անցնում են նյութափոխանակության անաերոբ ուղով՝ առաջացնելով կաթնաթթու։ Կաթնաթթուն արտազատվում է ատամի էմալի վրա, այնուհետև իոնիզացվում։ Կաթնաթթվի իոնները դեմիներալիզացնում են հիդրօքսիապատիտի բյուրեղները՝ քայքայելով ատամը։</figcaption></figure> <p>Քանի որ ատամները անընդհատ շփվում են թքի հետ, ուստի միշտ ծածկված են բակտերիաներով։ Ատամների կարծր հյուսվածքներն (էմալ, դենտին, ցեմենտ) անընդհատ գտնվում են ապահանքայնացման և վերահանքայնացման գործընթացների մեջ։ Կարիեսն առաջանում է այն դեպքում, երբ ապահանքայնացումն ավելի արագ է կատարվում, քան վերահանքայնացումը<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Էմալ"><span id=".D4.B7.D5.B4.D5.A1.D5.AC"></span>Էմալ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=14" title="Խմբագրել բաժինը. Էմալ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=14" title="Edit section's source code: Էմալ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Էմալը բարձր հանքայնացում ունեցող հյուսվածք է։ Երբ բակտերիան սպառում է շաքարը և այն էներգիայի է վերափոխում, արտազատում է կաթնաշաքարային թթու։ Այս գործընթացի արդյունքում էմալի բյուրեղներն ապահանքայնացվում են և դա շարունակվում է այնքան ժամանակ, մինչև բակտերիան ներթափանցում է՝ հասնելով դենտինին<sup id="cite_ref-kidd_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-kidd-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Դենտին"><span id=".D4.B4.D5.A5.D5.B6.D5.BF.D5.AB.D5.B6"></span>Դենտին</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=15" title="Խմբագրել բաժինը. Դենտին" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=15" title="Edit section's source code: Դենտին"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Smooth_Surface_Caries_GIF.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Smooth_Surface_Caries_GIF.gif/220px-Smooth_Surface_Caries_GIF.gif" decoding="async" width="220" height="400" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f2/Smooth_Surface_Caries_GIF.gif 1.5x" data-file-width="280" data-file-height="509" /></a><figcaption>Դենտինում կարիեսի արագ տարածման ուղղությունը ստեղծում է այսպիսի եռանկյունու նմանվող պատկեր</figcaption></figure> <p>Ի տարբերություն էմալի՝ դենտինն արձագանքում է կարիեսի զարգացմանը։ Ատամի ձևավորումից հետո, երբ էմալը ամբողջությամբ կազմավորվում է, էմալ արտադրող ամելոբլաստնբերը ամբողջովին քայքայվում են։ Հետևաբար էմալը վնասվելուց հետո այլևս չի կարող վերականգնվել։ Դրան հակառակ՝ դենտինը ողջ կյանքի ընթացքում վերականգնվում է օդոնտոբլաստների շնորհիվ, վերջինները գտնվում են կակղանի և դենտինի միջև։ Կարիեսից պաշտպանվելու համար օդոնտոբլաստները կենսաբանական արձագանք են տալիս կարիեսին։ Պաշտպանական այսպիսի մեխանիզմներից է նաև պինդ և երկրորդային դենտինի ձևավորումը<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p><p>Դենտինը կազմվված է փոքրիկ դենտինային խողովակներից, որոնք եզրագծվում են մի կողմից էմալով, մյուս կողմից՝ ցեմենտով։ Դենտինային ամենամեծ տրամագծով խողովակները հանդիպում են կակղանի մոտ, իսկ ամենափոքրը՝ էմալի հատվածում<sup id="cite_ref-kidd_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-kidd-33"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ Կարիեսն անցնում է նաև խողովակների միջոցով և արագ զարգանում է այնտեղ։ Խողովակներրիմիջի հեղուկը ակտիվացնում է իմունային համակարգի իմունոգլոբուլիններիմ, որպեսզի նրանք պայքարեն բակտերիաների դեմ։ Միաժամանակ հարևան խողովակներում ավելանում է հանքայնացումը։ Արդյունքում խողովակները սեղմվում են, իսկ բակտերիաների տարածումը դանդաղում է։ Կարիեսին ի պատասխան՝ ավելի շատ դենտին ՝ արտադրվում կակղանի հատվածում։ Այս նոր արտադրված դենտինը համարվում է երրորդային դենտին։ Այն առաջանում է, որպեսզի պաշտպանի կակղանը զարգացող բակտերիայից։ Որքան շատ է երրորդային դենտին արտադրվում, այնքան փոքրանում է կակղանի չափը։ Երրորդային դենտինը տարբերակվում է ըստ օդոնտոբլաստների առկայության կամ բացակայության։ Եթե օդոնտոբլաստները կարողանում են այնքան դիմակայել, որ արձագանքում են կարիեսին, երրորդային համարվում է վերանորոգող։ Վերանորոգող դենտինի դեպքում օդոնտոբլաստների դերը այլ բջիջներ են կատարոււմ։ </p> <div class="mw-heading mw-heading5"><h5 id="Ցեմենտ"><span id=".D5.91.D5.A5.D5.B4.D5.A5.D5.B6.D5.BF"></span>Ցեմենտ</h5><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=16" title="Խմբագրել բաժինը. Ցեմենտ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=16" title="Edit section's source code: Ցեմենտ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ցեմենտում կարիեսի առաջացումը որպես լնդերի հետաճում լինում է կա՛մ տրավմայի, կա՛մ շուրջատամնային հիվանդությունների պատճառով։ Սա քրոնիկ հիվանդություն է, որի հետևանքով մեծ, ոչ խորը խոռոչ է առաջանում նախ ցեմենտի վրա, ապա այն տարածվում է դենտինի վրա և վարակում է նաև կակղանը։ Քանի որ ցավը ավելի ուշ է ի հայտ գալիս, հիմնականում այս խոռոչներն ուշ են հայտնաբերվում և ատամը չի հաջողվում բուժել<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>։ </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Բուժում"><span id=".D4.B2.D5.B8.D6.82.D5.AA.D5.B8.D6.82.D5.B4"></span>Բուժում</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=17" title="Խմբագրել բաժինը. Բուժում" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=17" title="Edit section's source code: Բուժում"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:Streptococcus_mutans_01.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Streptococcus_mutans_01.jpg/220px-Streptococcus_mutans_01.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Streptococcus_mutans_01.jpg/330px-Streptococcus_mutans_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Streptococcus_mutans_01.jpg/440px-Streptococcus_mutans_01.jpg 2x" data-file-width="658" data-file-height="481" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=Streptococcus_mutans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Streptococcus mutans (դեռ գրված չէ)">Str. mutans</a>, բակտերիաների գաղութը, որն առաջացնում է ոսկրափուտը</figcaption></figure> <p>Բուժում է ատամնաբույժը։ Այն հարկավոր է սկսել որքան հնարավոր է արագ, մինչև ոսկրափուտային խոռոչի առաջացումը. կարելի է ժամանակին հայտնաբերել կանխարգելիչ զննումներով։ Բուժում են՝ ատամի ոսկրափուտային խոռոչը հատուկ մշակելով և ատամնալիցք անելով։ Կանխարգելումը հարկավոր է սկսել դեռևս հղիության շրջանում, անհրաժեշտ է կանխել և ժամանակին բուժել հղի կնոջ հիվանդությունները, սնունդն ապահովել անհրաժեշտ քանակությամբ <a href="/w/index.php?title=%D5%8D%D5%BA%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D6%82%D6%81%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="Սպիտակուցներո (դեռ գրված չէ)">սպիտակուցներով</a>, <a href="/wiki/%D5%83%D5%A1%D6%80%D5%BA%D5%A5%D6%80" title="Ճարպեր">ճարպերով</a>, <a href="/wiki/%D4%B1%D5%AE%D5%AD%D5%A1%D5%BB%D6%80%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Ածխաջրեր">ածխաջրերով</a>, <a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%AB%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" class="mw-redirect" title="Վիտամիններ">վիտամիններով</a> և <a href="/w/index.php?title=%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A5%D6%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="Հանքային աղեր (դեռ գրված չէ)">հանքային աղերով</a>՝ հատկապես կալցիումով և ֆոսֆորով, որոնք ծախսվում են պտղի կմախքի կառուցման վրա և կարևոր են հղի կնոջ օրգանիզմում նյութափոխանակության համար։ Այս բոլորը խիստ կարևոր են ատամների ճիշտ սաղմնավորման և հետագա ձևավորման համար։ Զանգվածային կանխարգելման հիմնական ձևը արտադրությունում աշխատող մարդկանց որոշակի խմբերի, դպրոցական, մանկապարտեզի երեխաների, հղի կանանց բերանի խոռոչի հիվանդությունների բուժումն է։ Բերանի խոռոչի բուժումը բնակչության դիսպանսերացման բաժիններից է։ </p><p>Խմելու ջրում ֆտորի անբավարարության դեպքում կատարում են ջրի <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D6%81%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆտորացում (դեռ գրված չէ)">ֆտորացում</a> (ատամները մշակում ֆտորային մածուկներով, նշանակում հակաոսկրափուտային սննդակարգ), իսկ ավելցուկի դեպքում (կարող է քայքայել արծնը)՝ ջրի աղբյուրների <a href="/w/index.php?title=%D5%96%D5%BF%D5%B8%D6%80%D5%A1%D5%A6%D5%A5%D6%80%D5%AE%D5%B8%D6%82%D5%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ֆտորազերծում (դեռ գրված չէ)">ֆտորազերծում</a>։ Տնային պայմաններում պետք է օգտագործել <<Colgate Total>> կամ <<Colgate 3 գործողություն>>։Colgate-ի 3 գործողությունները՝ 1.Պաշտպանում է ոսկրափուտից, 2.Սպիտակցնում է ատամները (ամեն օր օգտագործելու դեպքում), 3.թարմ շունչ է տալիս (բացում է քթի ծակերը, որտեղից, որ օդը գնում է շնչափող)։ Իսկ Colgate Total—ը որ պարունակում է ցինկ ու արգինին, դրանք կպչում են ատամներին ու պաշտպանում ատամները մանէրներից 12 ժամ (720 րոպե, իսկ վայրկյաններով 43200 վայրկյան) </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ծանոթագրություններ"><span id=".D4.BE.D5.A1.D5.B6.D5.B8.D5.A9.D5.A1.D5.A3.D6.80.D5.B8.D6.82.D5.A9.D5.B5.D5.B8.D6.82.D5.B6.D5.B6.D5.A5.D6.80"></span>Ծանոթագրություններ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=18" title="Խմբագրել բաժինը. Ծանոթագրություններ" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=18" title="Edit section's source code: Ծանոթագրություններ"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9141943">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-Silk2014-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Silk2014_1-0">1,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Silk2014_1-1">1,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Silk2014_1-2">1,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Silk2014_1-3">1,3</a></sup></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r10127783">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFSilk2014" class="citation journal cs1">Silk, H (March 2014). «Diseases of the mouth». <i>Primary Care</i>. <b>41</b> (1): 75–90. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.pop.2013.10.011">10.1016/j.pop.2013.10.011</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24439882">24439882</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Primary+Care&rft.atitle=Diseases+of+the+mouth&rft.volume=41&rft.issue=1&rft.pages=75-90&rft.date=2014-03&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.pop.2013.10.011&rft_id=info%3Apmid%2F24439882&rft.aulast=Silk&rft.aufirst=H&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Lau2014-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Lau2014_2-0">2,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Lau2014_2-1">2,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Lau2014_2-2">2,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFLaudenbachSimon2014" class="citation journal cs1">Laudenbach, JM; Simon, Z (November 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_medical-clinics-of-north-america_2014-11_98_6/page/1239">«Common Dental and Periodontal Diseases: Evaluation and Management»</a>. <i>The Medical Clinics of North America</i>. <b>98</b> (6): 1239–1260. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.mcna.2014.08.002">10.1016/j.mcna.2014.08.002</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25443675">25443675</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Medical+Clinics+of+North+America&rft.atitle=Common+Dental+and+Periodontal+Diseases%3A+Evaluation+and+Management&rft.volume=98&rft.issue=6&rft.pages=1239-1260&rft.date=2014-11&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.mcna.2014.08.002&rft_id=info%3Apmid%2F25443675&rft.aulast=Laudenbach&rft.aufirst=JM&rft.au=Simon%2C+Z&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_medical-clinics-of-north-america_2014-11_98_6%2Fpage%2F1239&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-WHO2012-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-WHO2012_3-0">3,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-WHO2012_3-1">3,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-WHO2012_3-2">3,2</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141208132427/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs318/en/">«Oral health Fact sheet N°318»</a>. World Health Organization. April 2012. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs318/en/">օրիգինալից</a> 2014 թ․ դեկտեմբերի 8-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 10-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Oral+health+Fact+sheet+N%C2%B0318&rft.pub=World+Health+Organization&rft.date=2012-04&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.who.int%2Fmediacentre%2Ffactsheets%2Ffs318%2Fen%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Taber2013-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Taber2013_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=VdY-AAAAQBAJ&pg=PA401"><i>Taber's cyclopedic medical dictionary</i></a> (Ed. 22, illustrated in full color ed.). Philadelphia: F.A. Davis Co. 2013. էջ 401. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/9780803639096" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/9780803639096"><bdi>9780803639096</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150713035028/https://books.google.com/books?id=VdY-AAAAQBAJ&pg=PA401">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 13-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Taber%27s+cyclopedic+medical+dictionary&rft.place=Philadelphia&rft.pages=401&rft.edition=Ed.+22%2C+illustrated+in+full+color&rft.pub=F.A.+Davis+Co.&rft.date=2013&rft.isbn=9780803639096&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DVdY-AAAAQBAJ%26pg%3DPA401&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-borovsky-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-borovsky_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation"><i>Боровский Е. и соавт.</i> Терапевтическая стоматология. — М., 1998. — <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/5225027776" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-225-02777-6</a></span></span> </li> <li id="cite_note-Peads2014-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Peads2014_6-0">6,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Peads2014_6-1">6,1</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Peads2014_6-2">6,2</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Peads2014_6-3">6,3</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Peads2014_6-4">6,4</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSECTION_ON_ORALSECTION_ON_ORAL2014" class="citation journal cs1">SECTION ON ORAL, HEALTH; SECTION ON ORAL, HEALTH (December 2014). «Maintaining and improving the oral health of young children». <i>Pediatrics</i>. <b>134</b> (6): 1224–9. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1542%2Fpeds.2014-2984">10.1542/peds.2014-2984</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25422016">25422016</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Pediatrics&rft.atitle=Maintaining+and+improving+the+oral+health+of+young+children&rft.volume=134&rft.issue=6&rft.pages=1224-9&rft.date=2014-12&rft_id=info%3Adoi%2F10.1542%2Fpeds.2014-2984&rft_id=info%3Apmid%2F25422016&rft.aulast=SECTION+ON+ORAL&rft.aufirst=HEALTH&rft.au=SECTION+ON+ORAL%2C+HEALTH&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSchwendickeDörferSchlattmannPage2015" class="citation journal cs1">Schwendicke, F; Dörfer, CE; Schlattmann, P; Page, LF; Thomson, WM; Paris, S (January 2015). «Socioeconomic Inequality and Caries: A Systematic Review and Meta-Analysis». <i>Journal of Dental Research</i>. <b>94</b> (1): 10–18. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177%2F0022034514557546">10.1177/0022034514557546</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25394849">25394849</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Dental+Research&rft.atitle=Socioeconomic+Inequality+and+Caries%3A+A+Systematic+Review+and+Meta-Analysis&rft.volume=94&rft.issue=1&rft.pages=10-18&rft.date=2015-01&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F0022034514557546&rft_id=info%3Apmid%2F25394849&rft.aulast=Schwendicke&rft.aufirst=F&rft.au=D%C3%B6rfer%2C+CE&rft.au=Schlattmann%2C+P&rft.au=Page%2C+LF&rft.au=Thomson%2C+WM&rft.au=Paris%2C+S&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-WHO2016Epi-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-WHO2016Epi_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/oral-health">«Oral health»</a> (անգլերեն). World Health Organization<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 14-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Oral+health&rft.pub=World+Health+Organization&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.who.int%2Fnews-room%2Ffact-sheets%2Fdetail%2Foral-health&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-WHO20124-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-WHO20124_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs318/en/">«Oral health Fact sheet N°318»</a>. <i>who.int</i>. April 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20141208132427/http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs318/en/">Արխիվացված</a> օրիգինալից 2014 թ․ դեկտեմբերի 8-ին<span class="reference-accessdate">. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 10-ին</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=who.int&rft.atitle=Oral+health+Fact+sheet+N%C2%B0318&rft.date=2012-04&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.who.int%2Fmediacentre%2Ffactsheets%2Ffs318%2Fen%2F&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Lancet2012Epi-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Lancet2012Epi_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFVos" class="citation journal cs1">Vos, T (2012 թ․ դեկտեմբերի 15). «Years lived with disability (YLDs) for 1160 sequelae of 289 diseases and injuries 1990–2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010». <i>Lancet</i>. <b>380</b> (9859): 2163–96. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2FS0140-6736%2812%2961729-2">10.1016/S0140-6736(12)61729-2</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23245607">23245607</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Lancet&rft.atitle=Years+lived+with+disability+%28YLDs%29+for+1160+sequelae+of+289+diseases+and+injuries+1990%E2%80%932010%3A+a+systematic+analysis+for+the+Global+Burden+of+Disease+Study+2010&rft.volume=380&rft.issue=9859&rft.pages=2163-96&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2FS0140-6736%2812%2961729-2&rft_id=info%3Apmid%2F23245607&rft.aulast=Vos&rft.aufirst=T&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFBagramianGarcia-GodoyVolpe2009" class="citation journal cs1">Bagramian, RA; Garcia-Godoy, F; Volpe, AR (February 2009). «The global increase in dental caries. A pending public health crisis». <i>American Journal of Dentistry</i>. <b>22</b> (1): 3–8. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19281105">19281105</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=American+Journal+of+Dentistry&rft.atitle=The+global+increase+in+dental+caries.+A+pending+public+health+crisis&rft.volume=22&rft.issue=1&rft.pages=3-8&rft.date=2009-02&rft_id=info%3Apmid%2F19281105&rft.aulast=Bagramian&rft.aufirst=RA&rft.au=Garcia-Godoy%2C+F&rft.au=Volpe%2C+AR&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lenta.ru/news/2011/10/25/otzi/">Расшифрован геном ледяного человека Отци</a> // <a href="/wiki/Lenta.ru" title="Lenta.ru">lenta.ru</a>. 25 октября 2011 года.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"> [Справочник фельдшера / под редакцией члена-корреспондента АМН СССР А. Н. Шабанова. М.: «Медицина», 1976. С. 487. Справочник фельдшера / под редакцией члена-корреспондента АМН СССР А. Н. Шабанова. М.: «Медицина», 1976. С. 487.]</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft_id=%D0%A1%D0%BF%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%B8%D0%BA+%D1%84%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D0%B4%D1%88%D0%B5%D1%80%D0%B0+%2F+%D0%BF%D0%BE%D0%B4+%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B0%D0%BA%D1%86%D0%B8%D0%B5%D0%B9+%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B0-%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D0%BE%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0+%D0%90%D0%9C%D0%9D+%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0+%D0%90.+%D0%9D.+%D0%A8%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B0.+%D0%9C.%3A+%C2%AB%D0%9C%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%86%D0%B8%D0%BD%D0%B0%C2%BB%2C+1976.+%D0%A1.+487.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_web" title="Կաղապար:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check <code class="cs1-code">|url=</code> value (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#bad_url" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|title=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#citation_missing_title" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060813100704/http://www.healthypeople.gov/Document/HTML/Volume2/21Oral.htm">https://web.archive.org/web/20060813100704/http://www.healthypeople.gov/Document/HTML/Volume2/21Oral.htm</a>. Արխիվացված է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.healthypeople.gov/Document/HTML/Volume2/21Oral.htm">օրիգինալից</a> 2006 թ․ օգոստոսի 13-ին.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.healthypeople.gov%2FDocument%2FHTML%2FVolume2%2F21Oral.htm&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_web" title="Կաղապար:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|title=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#citation_missing_title" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation web cs1"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=dcp2.section.5402">http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/bv.fcgi?rid=dcp2.section.5402</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fbooks%2Fbv.fcgi%3Frid%3Ddcp2.section.5402&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_web" title="Կաղապար:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|title=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#citation_missing_title" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite class="citation book cs1">. Լ.Կ. Եսայան. Երևան 2010. էջ 28.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.pages=28&rft.pub=%D4%BC.%D4%BF.+%D4%B5%D5%BD%D5%A1%D5%B5%D5%A1%D5%B6&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%B2%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D6%80:Cite_book" title="Կաղապար:Cite book">cite book</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|first=</code> missing <code class="cs1-code">|last=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#first_missing_last" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span>; <span class="cs1-visible-error citation-comment">Missing or empty <code class="cs1-code">|title=</code> (<a href="/wiki/%D5%95%D5%A3%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6:CS1_errors#citation_missing_title" class="mw-redirect" title="Օգնություն:CS1 errors">օգնություն</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSouthamSoames1993" class="citation book cs1">Southam JC, Soames JV (1993). «2. Dental Caries». <i>Oral pathology</i> (2nd ed.). Oxford: Oxford Univ. Press. <a href="/wiki/ISBN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISBN (identifier)">ISBN</a> <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/978-0-19-262214-3" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/978-0-19-262214-3"><bdi>978-0-19-262214-3</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=2.+Dental+Caries&rft.btitle=Oral+pathology&rft.place=Oxford&rft.edition=2nd&rft.pub=Oxford+Univ.+Press&rft.date=1993&rft.isbn=978-0-19-262214-3&rft.aulast=Southam&rft.aufirst=JC&rft.au=Soames%2C+JV&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFWongYoungEmmanouilWong" class="citation journal cs1 cs1-prop-long-vol">Wong, Allen; Young, Douglas A.; Emmanouil, Dimitris E.; Wong, Lynne M.; Waters, Ashley R.; Booth, Mark T. (2013 թ․ հունիսի 1). «Raisins and oral health». <i>Journal of Food Science</i>. 78 Suppl 1: A26–29. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1111%2F1750-3841.12152">10.1111/1750-3841.12152</a>. <a href="/wiki/ISSN_(identifier)" class="mw-redirect" title="ISSN (identifier)">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/issn/1750-3841">1750-3841</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23789933">23789933</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Food+Science&rft.atitle=Raisins+and+oral+health&rft.volume=78+Suppl+1&rft.pages=A26-29&rft.issn=1750-3841&rft_id=info%3Apmid%2F23789933&rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2F1750-3841.12152&rft.aulast=Wong&rft.aufirst=Allen&rft.au=Young%2C+Douglas+A.&rft.au=Emmanouil%2C+Dimitris+E.&rft.au=Wong%2C+Lynne+M.&rft.au=Waters%2C+Ashley+R.&rft.au=Booth%2C+Mark+T.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Hardie1982-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Hardie1982_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFHardie_JM1982" class="citation journal cs1">Hardie JM (May 1982). «The microbiology of dental caries». <i>Dent Update</i>. <b>9</b> (4): 199–200, 202–4, 206–8. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6959931">6959931</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Dent+Update&rft.atitle=The+microbiology+of+dental+caries&rft.volume=9&rft.issue=4&rft.pages=199-200%2C+202-4%2C+206-8&rft.date=1982-05&rft_id=info%3Apmid%2F6959931&rft.au=Hardie+JM&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-holloway1983-20"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-holloway1983_20-0">20,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-holloway1983_20-1">20,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFHolloway_PJMoore1983" class="citation journal cs1">Holloway PJ; Moore, W.J. (September 1983). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sim_journal-of-dentistry_1983-09_11_3/page/189">«The role of sugar in the etiology of dental caries»</a>. <i>J Dent</i>. <b>11</b> (3): 189–213. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2F0300-5712%2883%2990182-3">10.1016/0300-5712(83)90182-3</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6358295">6358295</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=J+Dent&rft.atitle=The+role+of+sugar+in+the+etiology+of+dental+caries&rft.volume=11&rft.issue=3&rft.pages=189-213&rft.date=1983-09&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2F0300-5712%2883%2990182-3&rft_id=info%3Apmid%2F6358295&rft.au=Holloway+PJ&rft.au=Moore%2C+W.J.&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsim_journal-of-dentistry_1983-09_11_3%2Fpage%2F189&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFMarshHeadDevine2015" class="citation journal cs1">Marsh, Philip D.; Head, David A.; Devine, Deirdre A. (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S1349007915001073">«Dental plaque as a biofilm and a microbial community—Implications for treatment»</a>. <i>Journal of Oral Biosciences</i>. <b>57</b> (4): 185–191. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.job.2015.08.002">10.1016/j.job.2015.08.002</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Oral+Biosciences&rft.atitle=Dental+plaque+as+a+biofilm+and+a+microbial+community%E2%80%94Implications+for+treatment&rft.volume=57&rft.issue=4&rft.pages=185-191&rft.date=2015&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.job.2015.08.002&rft.aulast=Marsh&rft.aufirst=Philip+D.&rft.au=Head%2C+David+A.&rft.au=Devine%2C+Deirdre+A.&rft_id=http%3A%2F%2Flinkinghub.elsevier.com%2Fretrieve%2Fpii%2FS1349007915001073&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.mayoclinic.com/health/cavities/DS00896/DSECTION=7">Cavities/tooth decay</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080315144137/http://www.mayoclinic.com/health/cavities/DS00896/DSECTION%3D7">Արխիվացված</a> 2008-03-15 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, hosted on the Mayo Clinic website. Page accessed May 25, 2008.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFDouglassLiTinanoff2008" class="citation cs2">Douglass, JM; Li, Y; Tinanoff, N. (Sep–Oct 2008), «Association of mutans streptococci between caregivers and their children», <i>Pediatric Dentistry</i>, <b>30</b> (5): 375–87, <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18942596">18942596</a></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Pediatric+Dentistry&rft.atitle=Association+of+mutans+streptococci+between+caregivers+and+their+children&rft.volume=30&rft.issue=5&rft.pages=375-87&rft.date=2008-09%2F2008-10&rft_id=info%3Apmid%2F18942596&rft.aulast=Douglass&rft.aufirst=JM&rft.au=Li%2C+Y&rft.au=Tinanoff%2C+N.&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFSilverstone_LM1983" class="citation journal cs1">Silverstone LM (May 1983). «Remineralization and enamel caries: new concepts». <i>Dent Update</i>. <b>10</b> (4): 261–73. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/6578983">6578983</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Dent+Update&rft.atitle=Remineralization+and+enamel+caries%3A+new+concepts&rft.volume=10&rft.issue=4&rft.pages=261-73&rft.date=1983-05&rft_id=info%3Apmid%2F6578983&rft.au=Silverstone+LM&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-neville398-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-neville398_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Neville, B.W., Douglas Damm, Carl Allen, Jerry Bouquot. "<i>Oral & Maxillofacial Pathology.</i>" 2nd edition, 2002, p. 398. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-7216-9003-3" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-7216-9003-3">0-7216-9003-3</a>.</span> </li> <li id="cite_note-neville347-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-neville347_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Neville, B.W., Douglas Damm, Carl Allen, Jerry Bouquot. "<i>Oral & Maxillofacial Pathology.</i>" 2nd edition, 2002, p. 347. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/0-7216-9003-3" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/0-7216-9003-3">0-7216-9003-3</a>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.perio.org/consumer/smoking.htm">Tobacco Use Increases the Risk of Gum Disease</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070109123411/http://www.perio.org/consumer/smoking.htm">Արխիվացված</a> 2007-01-09 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>, hosted on the <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.perio.org/index.html">American Academy of Periodontology</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20051214140958/http://www.perio.org/index.html">Արխիվացված</a> 2005-12-14 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>. Page accessed January 9, 2007.</span> </li> <li id="cite_note-banting19-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-banting19_28-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Banting, D.W. "<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.nidcr.nih.gov/NR/rdonlyres/5A4386A8-E750-43E9-8450-651F4789D09A/0/David_Banting.pdf">The Diagnosis of Root Caries</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20060930192216/http://www.nidcr.nih.gov/NR/rdonlyres/5A4386A8-E750-43E9-8450-651F4789D09A/0/David_Banting.pdf">Արխիվացված</a> 2006-09-30 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>." Presentation to the National Institute of Health Consensus Development Conference on Diagnosis and Management of Dental Caries Throughout Life, in pdf format, hosted on the National Institute of Dental and Craniofacial Research, p. 19. Page accessed August 15, 2006.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFZhouRosenthalShermanZelikoff2014" class="citation journal cs1">Zhou, S; Rosenthal, DG; Sherman, S; Zelikoff, J; Gordon, T; Weitzman, M (September 2014). «Physical, behavioral, and cognitive effects of prenatal tobacco and postnatal secondhand smoke exposure». <i>Current Problems in Pediatric and Adolescent Health Care</i>. <b>44</b> (8): 219–41. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.cppeds.2014.03.007">10.1016/j.cppeds.2014.03.007</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25106748">25106748</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Current+Problems+in+Pediatric+and+Adolescent+Health+Care&rft.atitle=Physical%2C+behavioral%2C+and+cognitive+effects+of+prenatal+tobacco+and+postnatal+secondhand+smoke+exposure&rft.volume=44&rft.issue=8&rft.pages=219-41&rft.date=2014-09&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.cppeds.2014.03.007&rft_id=info%3Apmid%2F25106748&rft.aulast=Zhou&rft.aufirst=S&rft.au=Rosenthal%2C+DG&rft.au=Sherman%2C+S&rft.au=Zelikoff%2C+J&rft.au=Gordon%2C+T&rft.au=Weitzman%2C+M&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Herbst-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Herbst_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFHerbst_RS2004" class="citation journal cs1">Herbst RS (2004). «Review of epidermal growth factor receptor biology». <i>International Journal of Radiation Oncology, Biology, Physics</i>. <b>59</b> (2 Suppl): 21–6. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1016%2Fj.ijrobp.2003.11.041">10.1016/j.ijrobp.2003.11.041</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15142631">15142631</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=International+Journal+of+Radiation+Oncology%2C+Biology%2C+Physics&rft.atitle=Review+of+epidermal+growth+factor+receptor+biology&rft.volume=59&rft.issue=2+Suppl&rft.pages=21-6&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.1016%2Fj.ijrobp.2003.11.041&rft_id=info%3Apmid%2F15142631&rft.au=Herbst+RS&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:0-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:0_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFVenturiVenturi2009" class="citation journal cs1">Venturi S, Venturi M (2009). «Iodine in evolution of salivary glands and in oral health». <i>Nutrition and Health</i>. <b>20</b> (2): 119–134. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177%2F026010600902000204">10.1177/026010600902000204</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19835108">19835108</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Nutrition+and+Health&rft.atitle=Iodine+in+evolution+of+salivary+glands+and+in+oral+health&rft.volume=20&rft.issue=2&rft.pages=119-134&rft.date=2009&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F026010600902000204&rft_id=info%3Apmid%2F19835108&rft.aulast=Venturi&rft.aufirst=S&rft.au=Venturi%2C+M&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Fejerskov O, Nyvad B, Kidd EA (2008) "Pathology of dental caries", pp 20–48 in Fejerskov O, Kidd EAM (eds) <i>Dental caries: The disease and its clinical management</i>. Oxford, Blackwell Munksgaard, Vol. 2. <a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%B3%D6%80%D6%84%D5%A1%D5%B5%D5%AB%D5%B6%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8/1444309285" title="Սպասարկող:Գրքայինաղբյուրները/1444309285">1444309285</a>.</span> </li> <li id="cite_note-kidd-33"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-kidd_33-0">33,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-kidd_33-1">33,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r10127783"><cite id="CITEREFKiddFejerskov2004" class="citation journal cs1 cs1-prop-long-vol">Kidd EA, Fejerskov O (2004). «What constitutes dental caries? Histopathology of carious enamel and dentin related to the action of cariogenic biofilms». <i>Journal of Dental Research</i>. 83 Spec No C: C35–8. <a href="/wiki/Doi_(identifier)" class="mw-redirect" title="Doi (identifier)">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1177%2F154405910408301S07">10.1177/154405910408301S07</a>. <a href="/wiki/PMID_(identifier)" class="mw-redirect" title="PMID (identifier)">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15286119">15286119</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Dental+Research&rft.atitle=What+constitutes+dental+caries%3F+Histopathology+of+carious+enamel+and+dentin+related+to+the+action+of+cariogenic+biofilms&rft.volume=83+Spec+No+C&rft.pages=C35-8&rft.date=2004&rft_id=info%3Adoi%2F10.1177%2F154405910408301S07&rft_id=info%3Apmid%2F15286119&rft.aulast=Kidd&rft.aufirst=EA&rft.au=Fejerskov%2C+O&rfr_id=info%3Asid%2Fhy.wikipedia.org%3A%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB+%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text">"<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usc.edu/hsc/dental/PTHL312abc/312b/09/Reader/reader_set.html">Teeth & Jaws: Caries, Pulp, & Periapical Conditions</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070506034332/http://www.usc.edu/hsc/dental/PTHL312abc/312b/09/Reader/reader_set.html">Արխիվացված</a> 2007-05-06 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a>," hosted on the <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.usc.edu/hsc/dental/">University of Southern California School of Dentistry</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20051207020003/http://www.usc.edu/hsc/dental/">Արխիվացված</a> 2005-12-07 <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> website. Page accessed June 22, 2007.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Illustrated Embryology, Histology, and Anatomy, Bath-Balogh and Fehrenbach, Elsevier, 2011<sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:Citing_sources" class="mw-redirect" title="Վիքիպեդիա:Citing sources"><span title="This citation requires a reference to the specific page or range of pages in which the material appears. (August 2014)">Հղում աղբյուրներին</span></a></i>]</sup></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Տես_նաև"><span id=".D5.8F.D5.A5.D5.BD_.D5.B6.D5.A1.D6.87"></span>Տես նաև</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&veaction=edit&section=19" title="Խմբագրել բաժինը. Տես նաև" class="mw-editsection-visualeditor"><span>խմբագրել</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&action=edit&section=19" title="Edit section's source code: Տես նաև"><span>խմբագրել կոդը</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://janoyandental.am/">Բերանի խոռոչի էսթետիկ տեսքի բարելավում</a>// Henderson, 2021, License 1</li></ul> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է</i> <i><a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%B9%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%A2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարան">Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից</a>, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span><i></i> </td></tr></tbody></table> <table class="toccolours" style="font-size:85%; margin-top:0.1em; margin-bottom:0.1em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;" width="100%"> <tbody><tr> <td><i>Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված <a href="/wiki/%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6" title="Հայկական սովետական հանրագիտարան">Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a>  (<a href="https://hy.wikisource.org/wiki/%D4%B7%D5%BB:%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%8D%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6_(Soviet_Armenian_Encyclopedia)_8.djvu/636" class="extiw" title="s:Էջ:Հայկական Սովետական Հանրագիտարան (Soviet Armenian Encyclopedia) 8.djvu/636">հ․ 8, էջ 636</a>)։</i> <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D5%8A%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80:CC_BY-SA_icon_80x15.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/bf/CC_BY-SA_icon_80x15.png" decoding="async" width="80" height="15" class="mw-file-element" data-file-width="80" data-file-height="15" /></a></span> </td></tr></tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ստացված է «<a dir="ltr" href="https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ատամների_ոսկրափուտ&oldid=10071359">https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ատամների_ոսկրափուտ&oldid=10071359</a>» էջից</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D5%8D%D5%BA%D5%A1%D5%BD%D5%A1%D6%80%D5%AF%D5%B8%D5%B2:%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%A8" title="Սպասարկող:Կատեգորիաները">Կատեգորիաներ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%80%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%B5%D5%A2%D5%A2%D5%A5%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%AF%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B8%D5%BE" title="Կատեգորիա:Հիվանդություններ այբբենական կարգով">Հիվանդություններ այբբենական կարգով</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B0%D5%AB%D5%BE%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Ատամների հիվանդություններ">Ատամների հիվանդություններ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8D%D5%B8%D6%82%D6%80_%D6%81%D5%A1%D5%BE%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Սուր ցավեր">Սուր ցավեր</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Թաքցված կատեգորիաներ: <ul><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%AC%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A7%D5%BB%D5%A5%D6%80_(en)" title="Կատեգորիա:CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)">CS1 անգլերեն աղբյուրներով էջեր (en)</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%B2_title" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: բացակայող title">CS1 սխալներ: բացակայող title</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_bare_URL" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: bare URL">CS1 սխալներ: bare URL</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_URL" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: URL">CS1 սխալներ: URL</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1_%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%AC%D5%B6%D5%A5%D6%80:_%D5%A2%D5%A1%D6%81%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%B8%D5%B2_%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Կատեգորիա:CS1 սխալներ: բացակայող անուն">CS1 սխալներ: բացակայող անուն</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:CS1:_long_volume_value" title="Կատեգորիա:CS1: long volume value">CS1: long volume value</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Webarchive_template_wayback_links" title="Կատեգորիա:Webarchive template wayback links">Webarchive template wayback links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Wikipedia_articles_needing_page_number_citations_from_August_2014" title="Կատեգորիա:Wikipedia articles needing page number citations from August 2014">Wikipedia articles needing page number citations from August 2014</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:Pages_using_ISBN_magic_links" title="Կատեգորիա:Pages using ISBN magic links">Pages using ISBN magic links</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%A4%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%B0%D5%A1%D5%B5%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6_%D5%B9%D5%A9%D5%A1%D6%80%D5%A3%D5%B4%D5%A1%D5%B6%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%BF%D5%A1%D6%80%D6%80%D5%A5%D6%80_%D5%BA%D5%A1%D6%80%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A1%D5%AF%D5%B8%D5%B2_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80" title="Կատեգորիա:Վիքիպեդիա:Վիքիդատայի հայերեն չթարգմանված տարրեր պարունակող հոդվածներ">Վիքիպեդիա:Վիքիդատայի հայերեն չթարգմանված տարրեր պարունակող հոդվածներ</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D5%BF%D5%B9%D5%A5%D5%AC%D5%AB_%D5%A2%D5%AA%D5%B7%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից">Նյութեր Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%89%D5%BD%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE_%D5%B0%D5%B8%D5%A4%D5%BE%D5%A1%D5%AE%D5%B6%D5%A5%D6%80_%D5%A1%D5%A6%D5%A1%D5%BF_%D5%A1%D5%B2%D5%A2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D6%80%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից">Չստուգված հոդվածներ ազատ աղբյուրներից</a></li><li><a href="/wiki/%D4%BF%D5%A1%D5%BF%D5%A5%D5%A3%D5%B8%D6%80%D5%AB%D5%A1:%D5%86%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%A5%D6%80_%D5%80%D5%A1%D5%B5%D5%AF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%BD%D5%B8%D5%BE%D5%A5%D5%BF%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6_%D5%B0%D5%A1%D5%B6%D6%80%D5%A1%D5%A3%D5%AB%D5%BF%D5%A1%D6%80%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D6%81" title="Կատեգորիա:Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից">Նյութեր Հայկական սովետական հանրագիտարանից</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Այս էջը վերջին անգամ փոփոխվել է 9 Օգոստոսի 2024-ի ժամը 12:13-ին:</li> <li id="footer-info-copyright">Տեքստը հասանելի է <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.hy">Քրիեյթիվ Քոմոնս Հղման-Համանման տարածման</a> թույլատրագրի ներքո, առանձին դեպքերում հնարավոր են հավելյալ պայմաններ։ Մանրամասնությունների համար այցելեք՝ <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">Օգտագործման պայմաններ</a>։</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Գաղտնիության քաղաքականություն</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B7%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8">Վիքիպեդիայի մասին</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D5%8E%D5%AB%D6%84%D5%AB%D5%BA%D5%A5%D5%A4%D5%AB%D5%A1:%D4%B1%D5%A6%D5%A1%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B4_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BF%D5%BE%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D6%81">Հրաժարագրեր</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ծրագրավորողներ</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/hy.wikipedia.org">Վիճակագրություն</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie statement</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//hy.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Տեսքը բջջայինով</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-77bc9d5b54-xqcjb","wgBackendResponseTime":165,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.713","walltime":"0.926","ppvisitednodes":{"value":2680,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":86926,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1140,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":15,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":90498,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":22,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 839.309 1 -total"," 55.09% 462.348 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ_Հիվանդություն"," 53.56% 449.548 1 Կաղապար:Տեղեկաքարտ"," 48.62% 408.093 17 Կաղապար:Wikidata"," 39.86% 334.549 1 Կաղապար:Ծանցանկ"," 20.70% 173.714 15 Կաղապար:Cite_journal"," 3.65% 30.646 1 Կաղապար:Page_needed"," 2.87% 24.106 1 Կաղապար:Fix"," 2.75% 23.081 3 Կաղապար:Cite_book"," 2.73% 22.936 6 Կաղապար:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.483","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8928985,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype wikibase-item of P828 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1060 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P780 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1542 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P689 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1605 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1479 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P923 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1995 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P61 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P493 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype external-id of P494 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P138 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P924 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-hmc7k","timestamp":"20241116085057","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0531\u057f\u0561\u0574\u0576\u0565\u0580\u056b \u0578\u057d\u056f\u0580\u0561\u0583\u0578\u0582\u057f","url":"https:\/\/hy.wikipedia.org\/wiki\/%D4%B1%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%B6%D5%A5%D6%80%D5%AB_%D5%B8%D5%BD%D5%AF%D6%80%D5%A1%D6%83%D5%B8%D6%82%D5%BF","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q133772","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q133772","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2014-09-27T09:52:59Z","dateModified":"2024-08-09T12:13:09Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/9\/9e\/Tooth_model.jpg"}</script> </body> </html>