CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Informatyka dla gimnazjum/Wersja do druku - Wikibooks, biblioteka wolnych podręczników</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikibooksmwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"8ebd4f72-3ca4-48ac-bfe8-f56c9956e88d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku","wgTitle":"Informatyka dla gimnazjum/Wersja do druku","wgCurRevisionId":191537,"wgRevisionId":191537,"wgArticleId":6099,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Strony z odwołaniami do nieistniejących plików","Artykuły wymagające dopracowania","Potrzebne ilustracje","Szablon:Przypisy (artykuły) bez oczekiwanego nagłówka"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku","wgRelevantArticleId":6099,"wgIsProbablyEditable":true, "wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikibooks","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":false,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":8000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"]};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.imagemap.styles":"ready", "ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.imagemap","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.pathway","ext.gadget.StronaSubst","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.featured-articles-links","ext.gadget.map-toggler","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.checkUser.clientHints"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.imagemap.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.5"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Informatyka dla gimnazjum/Wersja do druku - Wikibooks, biblioteka wolnych podręczników"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikibooks.org/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikibooks.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikibooks (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikibooks.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikibooks.org/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikibooks" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Informatyka_dla_gimnazjum_Wersja_do_druku rootpage-Informatyka_dla_gimnazjum skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-Wikijunior" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikijunior:Strona_g%C5%82%C3%B3wna"><span>Wikijunior</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losowa strona</span></a></li><li id="n-Nowe-strony" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Nowe_strony"><span>Nowe strony</span></a></li><li id="n-Podręczniki-miesiąca" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Nowe_podr%C4%99czniki_miesi%C4%85ca"><span>Podręczniki miesiąca</span></a></li><li id="n-Wyróżnione-pozycje" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Wyr%C3%B3%C5%BCnienia_ksi%C4%85%C5%BCek_miesi%C4%85ca"><span>Wyróżnione pozycje</span></a></li><li id="n-Częste-pytania-(FAQ)" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Szybka_pomoc"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-książki" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-książki" > <div class="vector-menu-heading"> Biblioteka </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Księgozbiór" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Ksi%C4%99gozbi%C3%B3r"><span>Księgozbiór</span></a></li><li id="n-Podręczniki-dla-dzieci" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Wikijunior"><span>Podręczniki dla dzieci</span></a></li><li id="n-Tematy-pozycji" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Podr%C4%99czniki_wed%C5%82ug_tematu"><span>Tematy pozycji</span></a></li><li id="n-Spis-alfabetyczny" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Spis_alfabetyczny"><span>Spis alfabetyczny</span></a></li><li id="n-Lista-książek" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Wszystkie_ksi%C4%85%C5%BCki"><span>Lista książek</span></a></li><li id="n-Polecane-książki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Polecane_ksi%C4%85%C5%BCki"><span>Polecane książki</span></a></li><li id="n-Mechanizm-MediaWiki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Mechanizm_MediaWiki"><span>Mechanizm MediaWiki</span></a></li><li id="n-Książka-kucharska" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ksi%C4%85%C5%BCka_kucharska"><span>Książka kucharska</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-projekt" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-projekt" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-O-Wikibooks" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Czym_jest_Wikibooks"><span>O Wikibooks</span></a></li><li id="n-Wikietykieta" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Wikietykieta"><span>Wikietykieta</span></a></li><li id="n-Informacje-prawne" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Informacje_prawne"><span>Informacje prawne</span></a></li><li id="n-Prawa-autorskie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Prawa_autorskie"><span>Prawa autorskie</span></a></li><li id="n-Kawiarenka" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Bar"><span>Kawiarenka</span></a></li><li id="n-Kontakt" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Kontakt"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-błędy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-błędy" > <div class="vector-menu-heading"> Zgłoszenia </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Poczekalnia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Poczekalnia"><span>Poczekalnia</span></a></li><li id="n-Zgłoś-błąd" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Zg%C5%82o%C5%9B_b%C5%82%C4%85d_(ZB)"><span>Zgłoś błąd</span></a></li><li id="n-Lista-NPA" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Lista_Narusze%C5%84_Praw_Autorskich_(NPA)"><span>Lista NPA</span></a></li><li id="n-Usuwanie-stron" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Kategoria:Ekspresowe_kasowanie"><span>Usuwanie stron</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Portal-użytkowników" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Portal_u%C5%BCytkownik%C3%B3w"><span>Portal użytkowników</span></a></li><li id="n-Kanał-IRC" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Kana%C5%82_IRC"><span>Kanał IRC</span></a></li><li id="n-Przeglądanie-serwisu" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Jak_przegl%C4%85da%C4%87_Wikibooks"><span>Przeglądanie serwisu</span></a></li><li id="n-Ogłoszenia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Zasady-i-wskazówki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikibooks:Zasady_i_wskaz%C3%B3wki"><span>Zasady i wskazówki</span></a></li><li id="n-Pomoc" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikibooks. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikibooks:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikibooks.svg" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikibooks" src="/static/images/mobile/copyright/wikibooks-wordmark-vi.svg" style="width: 7.5em; height: 0.9375em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikibooks [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikibooks" aria-label="Przeszukaj Wikibooks" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikibooks [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikibooks.org&uselang=pl" class=""><span>Przekaż darowiznę</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Informatyka+dla+gimnazjum%2FWersja+do+druku" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Informatyka+dla+gimnazjum%2FWersja+do+druku" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_pl.wikibooks.org&uselang=pl"><span>Przekaż darowiznę</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Informatyka+dla+gimnazjum%2FWersja+do+druku" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Informatyka+dla+gimnazjum%2FWersja+do+druku" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Wstęp" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Wstęp"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Wstęp</span> </div> </a> <ul id="toc-Wstęp-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Czym_są_komputery?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Czym_są_komputery?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Czym są komputery?</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Czym_są_komputery?-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Czym są komputery?</span> </button> <ul id="toc-Czym_są_komputery?-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Zastosowanie_komputerów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zastosowanie_komputerów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Zastosowanie komputerów</span> </div> </a> <ul id="toc-Zastosowanie_komputerów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Korzyści_płynące_z_rozwoju_komputerów_i_Internetu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Korzyści_płynące_z_rozwoju_komputerów_i_Internetu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Korzyści płynące z rozwoju komputerów i Internetu</span> </div> </a> <ul id="toc-Korzyści_płynące_z_rozwoju_komputerów_i_Internetu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-..._oraz_niebezpieczeństwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#..._oraz_niebezpieczeństwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>... oraz niebezpieczeństwa</span> </div> </a> <ul id="toc-..._oraz_niebezpieczeństwa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.4</span> <span>Prawo autorskie, patenty, znaki handlowe i ochrona danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Prawa_autorskie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Prawa_autorskie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.5</span> <span>Prawa autorskie</span> </div> </a> <ul id="toc-Prawa_autorskie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Patenty" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Patenty"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.6</span> <span>Patenty</span> </div> </a> <ul id="toc-Patenty-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Znaki_towarowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Znaki_towarowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.7</span> <span>Znaki towarowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Znaki_towarowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ochrona_danych_osobowych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ochrona_danych_osobowych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.8</span> <span>Ochrona danych osobowych</span> </div> </a> <ul id="toc-Ochrona_danych_osobowych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podstawy_budowy_komputera_osobistego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawy_budowy_komputera_osobistego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9</span> <span>Podstawy budowy komputera osobistego</span> </div> </a> <ul id="toc-Podstawy_budowy_komputera_osobistego-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pierwowzór_-_maszyna_von_Neumanna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Pierwowzór_-_maszyna_von_Neumanna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9.1</span> <span>Pierwowzór - maszyna von Neumanna</span> </div> </a> <ul id="toc-Pierwowzór_-_maszyna_von_Neumanna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Teraźniejszość_-_komputer_osobisty" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Teraźniejszość_-_komputer_osobisty"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.9.2</span> <span>Teraźniejszość - komputer osobisty</span> </div> </a> <ul id="toc-Teraźniejszość_-_komputer_osobisty-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Podstawy_obsługi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawy_obsługi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.10</span> <span>Podstawy obsługi</span> </div> </a> <ul id="toc-Podstawy_obsługi-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Co_za_dużo,_to_niezdrowo_-_ergonomia_pracy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Co_za_dużo,_to_niezdrowo_-_ergonomia_pracy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.11</span> <span>Co za dużo, to niezdrowo - ergonomia pracy</span> </div> </a> <ul id="toc-Co_za_dużo,_to_niezdrowo_-_ergonomia_pracy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zaprzyjaźniamy_się_z_komputerem" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zaprzyjaźniamy_się_z_komputerem"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Zaprzyjaźniamy się z komputerem</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Zaprzyjaźniamy_się_z_komputerem-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Zaprzyjaźniamy się z komputerem</span> </button> <ul id="toc-Zaprzyjaźniamy_się_z_komputerem-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-System_operacyjny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#System_operacyjny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>System operacyjny</span> </div> </a> <ul id="toc-System_operacyjny-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Typy_systemów_operacyjnych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Typy_systemów_operacyjnych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.1</span> <span>Typy systemów operacyjnych</span> </div> </a> <ul id="toc-Typy_systemów_operacyjnych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jądro_systemu_operacyjnego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Jądro_systemu_operacyjnego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.2</span> <span>Jądro systemu operacyjnego</span> </div> </a> <ul id="toc-Jądro_systemu_operacyjnego-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-System_plików" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#System_plików"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3</span> <span>System plików</span> </div> </a> <ul id="toc-System_plików-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pojęcia_pliku_i_katalogu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Pojęcia_pliku_i_katalogu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.1</span> <span>Pojęcia pliku i katalogu</span> </div> </a> <ul id="toc-Pojęcia_pliku_i_katalogu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wzajemne_powiązanie_systemu_operacyjnego_i_plikowego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Wzajemne_powiązanie_systemu_operacyjnego_i_plikowego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.2</span> <span>Wzajemne powiązanie systemu operacyjnego i plikowego</span> </div> </a> <ul id="toc-Wzajemne_powiązanie_systemu_operacyjnego_i_plikowego-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Operacje_na_plikach" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Operacje_na_plikach"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.3</span> <span>Operacje na plikach</span> </div> </a> <ul id="toc-Operacje_na_plikach-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Organizacja_dysku_w_różnych_systemach_operacyjnych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Organizacja_dysku_w_różnych_systemach_operacyjnych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.3.4</span> <span>Organizacja dysku w różnych systemach operacyjnych</span> </div> </a> <ul id="toc-Organizacja_dysku_w_różnych_systemach_operacyjnych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Powłoka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Powłoka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.4</span> <span>Powłoka</span> </div> </a> <ul id="toc-Powłoka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zastosowania" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Zastosowania"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1.5</span> <span>Zastosowania</span> </div> </a> <ul id="toc-Zastosowania-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Podstawy_pracy_w_środowisku_tekstowym" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawy_pracy_w_środowisku_tekstowym"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Podstawy pracy w środowisku tekstowym</span> </div> </a> <ul id="toc-Podstawy_pracy_w_środowisku_tekstowym-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Podstawy_środowiska_tekstowego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawy_środowiska_tekstowego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Podstawy środowiska tekstowego</span> </div> </a> <ul id="toc-Podstawy_środowiska_tekstowego-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Narzędzie_man" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Narzędzie_man"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1.1</span> <span>Narzędzie man</span> </div> </a> <ul id="toc-Narzędzie_man-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-System_DOS" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#System_DOS"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>System DOS</span> </div> </a> <ul id="toc-System_DOS-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Systemy_UNIX,_BeOS,_AtheOS" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Systemy_UNIX,_BeOS,_AtheOS"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>Systemy UNIX, BeOS, AtheOS</span> </div> </a> <ul id="toc-Systemy_UNIX,_BeOS,_AtheOS-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Unix" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Unix"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Unix</span> </div> </a> <ul id="toc-Unix-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Podstawy_środowiska_graficznego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawy_środowiska_graficznego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Podstawy środowiska graficznego</span> </div> </a> <ul id="toc-Podstawy_środowiska_graficznego-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-GNOME" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#GNOME"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5.1</span> <span>GNOME</span> </div> </a> <ul id="toc-GNOME-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-KDE" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#KDE"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5.2</span> <span>KDE</span> </div> </a> <ul id="toc-KDE-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Microsoft_Windows" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Microsoft_Windows"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5.3</span> <span>Microsoft Windows</span> </div> </a> <ul id="toc-Microsoft_Windows-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Obsługa_programów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Obsługa_programów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>Obsługa programów</span> </div> </a> <ul id="toc-Obsługa_programów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Instalacja_programów_w_systemie_Windows" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_programów_w_systemie_Windows"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Instalacja programów w systemie Windows</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_programów_w_systemie_Windows-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Instalacja_programów_w_systemie_Linux" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_programów_w_systemie_Linux"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Instalacja programów w systemie Linux</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_programów_w_systemie_Linux-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Instalacja_ze_źródeł" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_ze_źródeł"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9.1</span> <span>Instalacja ze źródeł</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_ze_źródeł-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Instalacja_z_pakietów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_z_pakietów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9.2</span> <span>Instalacja z pakietów</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_z_pakietów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Automatyczna_instalacja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Automatyczna_instalacja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9.3</span> <span>Automatyczna instalacja</span> </div> </a> <ul id="toc-Automatyczna_instalacja-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Procesy,_wiersz_polecenia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Procesy,_wiersz_polecenia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.10</span> <span>Procesy, wiersz polecenia</span> </div> </a> <ul id="toc-Procesy,_wiersz_polecenia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Spis_popularnych_programów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Spis_popularnych_programów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11</span> <span>Spis popularnych programów</span> </div> </a> <ul id="toc-Spis_popularnych_programów-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gadu-gadu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Gadu-gadu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11.1</span> <span>Gadu-gadu</span> </div> </a> <ul id="toc-Gadu-gadu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-OpenOffice" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#OpenOffice"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11.2</span> <span>OpenOffice</span> </div> </a> <ul id="toc-OpenOffice-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Microsoft_Office" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Microsoft_Office"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11.3</span> <span>Microsoft Office</span> </div> </a> <ul id="toc-Microsoft_Office-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-WinRAR" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#WinRAR"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11.4</span> <span>WinRAR</span> </div> </a> <ul id="toc-WinRAR-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Instalacja_programów_w_systemie_Linux_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_programów_w_systemie_Linux_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11.5</span> <span>Instalacja programów w systemie Linux</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_programów_w_systemie_Linux_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Instalacja_ze_źródeł_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_ze_źródeł_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.12</span> <span>Instalacja ze źródeł</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_ze_źródeł_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Instalacja_z_pakietów_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_z_pakietów_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.13</span> <span>Instalacja z pakietów</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_z_pakietów_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Automatyczna_instalacja_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Automatyczna_instalacja_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.14</span> <span>Automatyczna instalacja</span> </div> </a> <ul id="toc-Automatyczna_instalacja_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sieci_komputerowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sieci_komputerowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.15</span> <span>Sieci komputerowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Sieci_komputerowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Adres_IP" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Adres_IP"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.16</span> <span>Adres IP</span> </div> </a> <ul id="toc-Adres_IP-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-DNS" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#DNS"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.17</span> <span>DNS</span> </div> </a> <ul id="toc-DNS-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_sieci" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_sieci"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18</span> <span>Topologia sieci</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_sieci-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Magistrala_liniowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Magistrala_liniowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.1</span> <span>Magistrala liniowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Magistrala_liniowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_pierścienia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_pierścienia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.2</span> <span>Topologia pierścienia</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_pierścienia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_podwójnego_pierścienia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_podwójnego_pierścienia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.3</span> <span>Topologia podwójnego pierścienia</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_podwójnego_pierścienia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_gwiazdy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_gwiazdy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.4</span> <span>Topologia gwiazdy</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_gwiazdy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_rozszerzonej_gwiazdy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_rozszerzonej_gwiazdy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.5</span> <span>Topologia rozszerzonej gwiazdy</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_rozszerzonej_gwiazdy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_hierarchiczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_hierarchiczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.6</span> <span>Topologia hierarchiczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_hierarchiczna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Topologia_siatki" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Topologia_siatki"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.18.7</span> <span>Topologia siatki</span> </div> </a> <ul id="toc-Topologia_siatki-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Korzystanie_z_zasobów_Internetu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Korzystanie_z_zasobów_Internetu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Korzystanie z zasobów Internetu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Korzystanie_z_zasobów_Internetu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Korzystanie z zasobów Internetu</span> </button> <ul id="toc-Korzystanie_z_zasobów_Internetu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Co_to_jest_Internet?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Co_to_jest_Internet?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Co to jest Internet?</span> </div> </a> <ul id="toc-Co_to_jest_Internet?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też_3" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też_3"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też_3-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Poczta_elektroniczna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Poczta_elektroniczna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Poczta elektroniczna</span> </div> </a> <ul id="toc-Poczta_elektroniczna-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wysyłanie_listów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wysyłanie_listów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3.1</span> <span>Wysyłanie listów</span> </div> </a> <ul id="toc-Wysyłanie_listów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-World_Wide_Web_(strony_internetowe)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#World_Wide_Web_(strony_internetowe)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4</span> <span>World Wide Web (strony internetowe)</span> </div> </a> <ul id="toc-World_Wide_Web_(strony_internetowe)-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wyszukiwanie_informacji" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wyszukiwanie_informacji"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.4.1</span> <span>Wyszukiwanie informacji</span> </div> </a> <ul id="toc-Wyszukiwanie_informacji-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Podstawowe_reguły" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Podstawowe_reguły"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Podstawowe reguły</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Podstawowe_reguły-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Podstawowe reguły</span> </button> <ul id="toc-Podstawowe_reguły-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-2._Punkt_drugi:_GOOGLE_Twoim_podwójnym_przyjacielem." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#2._Punkt_drugi:_GOOGLE_Twoim_podwójnym_przyjacielem."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>2. Punkt drugi: GOOGLE Twoim podwójnym przyjacielem.</span> </div> </a> <ul id="toc-2._Punkt_drugi:_GOOGLE_Twoim_podwójnym_przyjacielem.-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-3._Punkt_trzeci:_tylko_tyle?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#3._Punkt_trzeci:_tylko_tyle?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>3. Punkt trzeci: tylko tyle?</span> </div> </a> <ul id="toc-3._Punkt_trzeci:_tylko_tyle?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Grupy_dyskusyjne_(Usenet)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Grupy_dyskusyjne_(Usenet)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Grupy dyskusyjne (Usenet)</span> </div> </a> <ul id="toc-Grupy_dyskusyjne_(Usenet)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Edycja_tekstów_i_grafik" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Edycja_tekstów_i_grafik"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Edycja tekstów i grafik</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Edycja_tekstów_i_grafik-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Edycja tekstów i grafik</span> </button> <ul id="toc-Edycja_tekstów_i_grafik-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Pliki_tekstowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pliki_tekstowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1</span> <span>Pliki tekstowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Pliki_tekstowe-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-standard_ASCII" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#standard_ASCII"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.1</span> <span>standard ASCII</span> </div> </a> <ul id="toc-standard_ASCII-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-standard_Unicode" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#standard_Unicode"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.2</span> <span>standard Unicode</span> </div> </a> <ul id="toc-standard_Unicode-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Strony_kodowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Strony_kodowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.3</span> <span>Strony kodowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Strony_kodowe-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Konwertowanie_plików" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Konwertowanie_plików"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.1.3.1</span> <span>Konwertowanie plików</span> </div> </a> <ul id="toc-Konwertowanie_plików-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Edycja_pliku_tekstowego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Edycja_pliku_tekstowego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.2</span> <span>Edycja pliku tekstowego</span> </div> </a> <ul id="toc-Edycja_pliku_tekstowego-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Pliki_graficzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Pliki_graficzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3</span> <span>Pliki graficzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Pliki_graficzne-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Grafika_rastrowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Grafika_rastrowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.1</span> <span>Grafika rastrowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Grafika_rastrowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Grafika_wektorowa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Grafika_wektorowa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.2</span> <span>Grafika wektorowa</span> </div> </a> <ul id="toc-Grafika_wektorowa-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kolory" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Kolory"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.3.3</span> <span>Kolory</span> </div> </a> <ul id="toc-Kolory-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Różne_modele_kolorów:_RGB,_CMYK,_HSL" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Różne_modele_kolorów:_RGB,_CMYK,_HSL"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6.4</span> <span>Różne modele kolorów: RGB, CMYK, HSL</span> </div> </a> <ul id="toc-Różne_modele_kolorów:_RGB,_CMYK,_HSL-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Arkusze_kalkulacyjne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Arkusze_kalkulacyjne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Arkusze kalkulacyjne</span> </div> </a> <ul id="toc-Arkusze_kalkulacyjne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bazy_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bazy_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Bazy danych</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Bazy_danych-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Bazy danych</span> </button> <ul id="toc-Bazy_danych-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Komputerowe_bazy_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komputerowe_bazy_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Komputerowe bazy danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Komputerowe_bazy_danych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych|Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych|Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3</span> <span>Wyszukiwanie informacji w bazach danych|Wyszukiwanie informacji w bazach danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych|Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Wsiąść_do_pociągu..." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wsiąść_do_pociągu..."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3.1</span> <span>Wsiąść do pociągu...</span> </div> </a> <ul id="toc-Wsiąść_do_pociągu...-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Wykręćmy_jakiś_numer!" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Wykręćmy_jakiś_numer!"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.3.2</span> <span>Wykręćmy jakiś numer!</span> </div> </a> <ul id="toc-Wykręćmy_jakiś_numer!-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Multimedialne_bazy_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Multimedialne_bazy_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.4</span> <span>Multimedialne bazy danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Multimedialne_bazy_danych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.5</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Sposoby_organizacji_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Sposoby_organizacji_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6</span> <span>Sposoby organizacji danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Sposoby_organizacji_danych-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Relacyjne_bazy_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Relacyjne_bazy_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6.1</span> <span>Relacyjne bazy danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Relacyjne_bazy_danych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-XML" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#XML"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6.2</span> <span>XML</span> </div> </a> <ul id="toc-XML-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Obiektowe_bazy_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Obiektowe_bazy_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.6.3</span> <span>Obiektowe bazy danych</span> </div> </a> <ul id="toc-Obiektowe_bazy_danych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-System_zarządzania_bazą_danych" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#System_zarządzania_bazą_danych"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.7</span> <span>System zarządzania bazą danych</span> </div> </a> <ul id="toc-System_zarządzania_bazą_danych-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Programowanie_i_algorytmy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Programowanie_i_algorytmy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Programowanie i algorytmy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Programowanie_i_algorytmy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Programowanie i algorytmy</span> </button> <ul id="toc-Programowanie_i_algorytmy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Algorytmy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Algorytmy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Algorytmy</span> </div> </a> <ul id="toc-Algorytmy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Modelowanie_i_symulacja" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Modelowanie_i_symulacja"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Modelowanie i symulacja</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Modelowanie_i_symulacja-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Modelowanie i symulacja</span> </button> <ul id="toc-Modelowanie_i_symulacja-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Modelowanie_przestrzeni" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Modelowanie_przestrzeni"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Modelowanie przestrzeni</span> </div> </a> <ul id="toc-Modelowanie_przestrzeni-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Jak_komputery_tworzą_obrazy_trójwymiarowe?" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Jak_komputery_tworzą_obrazy_trójwymiarowe?"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1.1</span> <span>Jak komputery tworzą obrazy trójwymiarowe?</span> </div> </a> <ul id="toc-Jak_komputery_tworzą_obrazy_trójwymiarowe?-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-POVRay._Przykładowa_aplikacja." class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#POVRay._Przykładowa_aplikacja."> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1.2</span> <span>POVRay. Przykładowa aplikacja.</span> </div> </a> <ul id="toc-POVRay._Przykładowa_aplikacja.-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Instalacja_POV_Raya" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-4"> <a class="vector-toc-link" href="#Instalacja_POV_Raya"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1.2.1</span> <span>Instalacja POV Raya</span> </div> </a> <ul id="toc-Instalacja_POV_Raya-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Symulowanie_zjawisk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Symulowanie_zjawisk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Symulowanie zjawisk</span> </div> </a> <ul id="toc-Symulowanie_zjawisk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Prawo_i_obyczaj_w_świecie_komputerów_i_Internetu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Prawo_i_obyczaj_w_świecie_komputerów_i_Internetu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Prawo i obyczaj w świecie komputerów i Internetu</span> </div> </a> <ul id="toc-Prawo_i_obyczaj_w_świecie_komputerów_i_Internetu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Informatyka dla gimnazjum/Wersja do druku</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ten artykuł istnieje tylko w tym języku. Dodaj artykuły w innych językach." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Dodaj języki</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem?site=plwikibooks&page=Informatyka+dla+gimnazjum%2FWersja+do+druku" title="Dodaj linki wersji językowych" class="wbc-editpage">Dodaj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit" title="Edytuj tę stronę [e]" accesskey="e"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit" title="Edytuj tę stronę [e]" accesskey="e"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=pl" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne" title="Lista wszystkich stron specjalnych [q]" accesskey="q"><span>Strony specjalne</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&oldid=191537" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Informatyka_dla_gimnazjum%2FWersja_do_druku&id=191537&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikibooks.org%2Fwiki%2FInformatyka_dla_gimnazjum%2FWersja_do_druku"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikibooks.org%2Fwiki%2FInformatyka_dla_gimnazjum%2FWersja_do_druku"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Informatyka+dla+gimnazjum%2FWersja+do+druku"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Informatyka_dla_gimnazjum%2FWersja_do_druku&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikibooks, biblioteki wolnych podręczników.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><div class="subpages">< <bdi dir="ltr"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum" title="Informatyka dla gimnazjum">Informatyka dla gimnazjum</a></bdi></div></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><div style="text-align: center; font-family: Courier, monospace; letter-spacing: +0.1em; font-size: 300%; margin-top: 2em;">Informatyka dla gimnazjum</div> <p><br /><br /> </p> <table align="center"> <tbody><tr> <td><figure class="noresize mw-ext-imagemap-desc-bottom-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum" title="Informatyka dla gimnazjum"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Souris_schema_svg.svg/200px-Souris_schema_svg.svg.png" decoding="async" width="200" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Souris_schema_svg.svg/300px-Souris_schema_svg.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Souris_schema_svg.svg/400px-Souris_schema_svg.svg.png 2x" data-file-width="354" data-file-height="354" resource="/wiki/Plik:Souris_schema_svg.svg" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="noresize mw-ext-imagemap-desc-bottom-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum" title="Informatyka dla gimnazjum"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/OD_Compact_disc.svg/200px-OD_Compact_disc.svg.png" decoding="async" width="200" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/OD_Compact_disc.svg/300px-OD_Compact_disc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/OD_Compact_disc.svg/400px-OD_Compact_disc.svg.png 2x" data-file-width="500" data-file-height="500" resource="/wiki/Plik:OD_Compact_disc.svg" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td> <td><figure class="noresize mw-ext-imagemap-desc-bottom-right" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum" title="Informatyka dla gimnazjum"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg/200px-Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg" decoding="async" width="200" height="101" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg/300px-Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg/400px-Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg 2x" data-file-width="1981" data-file-height="999" resource="/wiki/Plik:Ruilian_Science_80x80x25mm_computer_cooling_fan.jpg" /></a><figcaption></figcaption></figure> </td></tr></tbody></table> <p><br /> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Wstęp"><span id="Wst.C4.99p"></span>Wstęp</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Wstęp"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div style="text-align:justify"> <p>Pierwotna treść niniejszego podręcznika została skopiowana z podręcznika <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mf.7thguard.net/">Magiczny Flet - Podręcznik gimnazjalisty do przedmiotu elementy informatyki</a> (autorzy: <i>Maciej Arciuch, Zbigniew Chyla, Dariusz Lipiński, Artur Skura, Andrzej Swędrzyński</i>) w ostatniej wersji z dnia 16.09.2003 r., <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mf.7thguard.net/copyright.html">udostępnionego</a> na licencji GNU FDL. </p><p>Podobnie do pierwowzoru, projekt "Informatyka dla gimnazjum" ma na celu stworzenie wysokiej jakości otwartego podręcznika do nauki podstaw informatyki na poziomie gimnazjum poprzez weryfikację, aktualizację i kontynuację rozwoju w/w podręcznika. Przewidziana jest wersja dla nauczyciela, zbiór zadań z rozwiązaniami oraz zeszyt ćwiczeń. </p><p>Jako otwarty podręcznik, "Informatyka dla gimnazjum" może być przez każdego edytowana i ulepszana. Trzymamy się reguły Wikibooks i Wikipedii - <i>Śmiało edytuj strony!</i> Ponieważ jest to aktualnie jedyny podręcznik do informatyki w szkole rozwijany na Wikibooks.pl, może się zdarzyć, że swoim materiałem będzie obejmował zakres znacznie przekraczający wymagania programowe gimnazjum. W takiej sytuacji przewidziany jest podział podręcznika na osobne projekty - przykładowo na podręcznik dla gimnazjum oraz liceum. </p> </div> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Czym_są_komputery?"><span id="Czym_s.C4.85_komputery.3F"></span>Czym są komputery?</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Czym są komputery?"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Czym właściwie jest komputer? Urządzeniem do grania w różne gry, słuchania ulubionej muzyki lub przeglądania witryn internetowych? Tak, ale należy brać pod uwagę pierwotny cel stworzenia komputera; ludzie chcieli stworzyć maszynę, wykonującą obliczenia matematyczne. Już w starożytności ludzie posługiwali się przyrządami wspomagającymi liczenie (np. abakusem). Prototypy dzisiejszych komputerów były kiedyś kalkulatorami, mającymi znaczne rozmiary. Początki tych urządzeń sięgają lat 30. i 40. XX wieku. Pierwszy komputer został skonstruowany przez amerykańskiego uczonego, J. von Neumanna, w celu przyspieszenia prac nad tworzeniem bomby atomowej. Maszyna Neumanna miała jedno proste zadanie - wyliczać skomplikowane równania matematyczne, na potrzeby tzw. "tablic balistycznych". Miała znaczne rozmiary, niemniej jednak została bardzo sprytnie zaprojektowana. Urządzenie mogło być później wykorzystane do rozwiązania różnych innych problemów. Tak powstała <i>Maszyna von Neumanna</i> - model, na którym projektanci komputerów wzorują się nawet dzisiaj. Zaskakujące jest to, że w 1945 r. ówczesny prezes firmy International Business Machines (IBM), znanej firmy komputerowej, stwierdził, że na świecie wystarczy jedynie około 5 komputerów! </p><p>Czytając ten tekst, nasuwa się jedno pytanie: jak wyglądał ówczesny komputer? Omówmy to zagadnienie na przykładzie maszyny ENIAC (ang. <i>Electronic Numerical Integrator and Calculator</i>), najsłynniejszego z pierwszych komputerów. ENIAC nie wykorzystywał jeszcze wielu pomysłów von Neumanna, które narodziły się dopiero, kiedy pomagał przy jego budowie. Posiadał ponad 18 tysięcy lamp elektronowych, ważył kilka ton i był dosyć nieporęczny, bo zajmował cały budynek. Pomimo swej pozornej ociężałości, potrafił dodać aż kilka liczb na sekundę, choć proste mnożenie zajmowało mu 1-2 sekundy. Z czasem powstawały maszyny coraz szybsze, coraz pojemniejsze i, przede wszystkim, coraz mniejsze. W ciągu następnych kilku dekad komputerów powoli przybywało, równocześnie zmieniało się ich przeznaczenie. </p><p>Przełomowym momentem w historii komputera było wprowadzenie do użytku mikroprocesora. Dokonała tego w roku 1971 amerykańska firma <i>Integrated Elecronics</i> (dzisiaj szerzej znana jako <i>Intel</i>). Pozwoliło to na "upakowanie" sporej ilości układów elektronicznych na niewielkiej płytce. Pierwszym modelem mikroprocesora był model 4004 - 4-bitowy, przeznaczony dla kalkulatorów. Szybko powstał model 8008 - już 8-bitowy, nadający się do użytku w komputerach osobistych i niedługo po nim 8086 - założyciel "rodu" <i>x86</i>. Komputery stały się na tyle tanie, by coraz więcej ludzi mogło nabyć je do własnego użytku. Procesor 8086 stał się sercem popularnego domowego komputera IBM PC/XT (<i>Personal Computer/eXtended Technology</i> - komputer osobisty, rozszerzona technologia). Później przyszła kolej na procesor 80286 (czyli komputery PC/AT - ang. <i>Advanced Technology</i> - zaawansowana technologia). Dalej wszystko potoczyło się szybko - nowoczesny 80386, 486, Pentium, Pentium II, Pentium III, Pentium 4. Według <i>prawa Moore'a</i> (Moore był jednym z pierwszych szefów Intela), moc procesorów miała się podwajać co półtora roku. I, co zaskakujące, przez wiele lat podwajała się, podwaja się nadal i, kto wie, jak długo ten szaleńczy wzrost będzie trwał. W każdym razie łatwo obliczyć jak szybkie będą komputery za kilka lat. </p><p>Dzisiejsze procesory komputerowe zbudowane są z tranzystorów, a każdy ma wielkość kilkudziesięciu milimetrów. Nie oznacza to jednak, że komputery mają tylko i wyłącznie niewielkie rozmiary, istnieją bowiem superkomputery, wielkości kilku szaf, przystosowane do wielkich ilości obliczeń. </p><p>Ważną rzeczą jest uświadomienie sobie, że pod zasłoną kolorowych gier, programów graficznych i pięknie udekorowanych komputerowych "biurek", nadal kryje się maszyna licząca. Szybkość pierwszych komputerów oceniano na kilka operacji na sekundę (operacji w sensie dodania dwóch liczb, odejmowania itp.). Szybkość dzisiejszych mierzy się w milionach operacji na sekundę, a bywa tak, że jest ona niewystarczająca. Komputery muszą być coraz szybsze, by sprostać coraz większej ilości przetwarzanych przez nie informacji. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zastosowanie_komputerów"><span id="Zastosowanie_komputer.C3.B3w"></span>Zastosowanie komputerów</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Zastosowanie komputerów"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>We współczesnym świecie komputer jest urządzeniem tak popularnym, że znajduje zastosowanie w każdej dziedzinie naszego życia. To, że wszyscy w biurach pracują z tymi maszynami nikogo już nie dziwi. Niezależnie od stanowiska, czy jest to kierownik, księgowy czy sprzedawca w sklepie, każdy pracuje z komputerem. W dużych firmach często spotykamy się z pojęciem <i>elektronicznego obiegu dokumentów</i>. Jest to takie przygotowanie środowiska pracy i takie skonfigurowanie programów, które pozwala na pełną kontrolę nad wszystkimi stworzonymi dokumentami i ułatwia do nich dostęp. </p><p>Obecnie niemal wszystkie prace projektowe wykonuje się na komputerach, niezależnie czy projektowany jest nowy samochód, czy etykieta nowego jogurtu. Przy dużych, skomplikowanych technicznie projektach wykorzystywane programy nazywane są skrótem CAD (ang. <i>Computer Aided Design</i>), czyli w wolnym tłumaczeniu "komputerowe wspomaganie projektowania", np.: ArchiCAD - program, na którym pracują architekci. </p><p>Wszystkie kupowane przez nas książki, pisma i gazety w całości tworzone są z wykorzystaniem PC. Zaczynając od tekstów, które są tworzone przez dziennikarzy lub pisarzy, kończąc na graficznym projektowaniu końcowego wyglądu stron, które nazywa się angielskim skrótem DTP (ang. <i>desktop publishing</i>), a oznacza on właśnie skład tekstu i grafiki w jedną całość. </p><p>Oddzielnym polem zastosowania komputerów są tzw. <i>urządzenia wbudowane</i> (ang. <i>embedded devices</i>), które wykorzystuje się w produkcji różnego rodzaju przedmiotów, zarówno codziennego użytku (pralki, lodówki), jak i wyspecjalizowanych urządzeń (kasy fiskalne, różnego rodzaju skanery). Komputer w pralce? Tak! Przecież nasza pralka też musi wiedzieć, ile włożyliśmy do niej ubrań, jaką ilość wody dobrać, jaka musi być prędkość wirowania. W niej też znajduje się komputer i choć nie wygląda tak jak ten na naszym biurku, to jego zasada działania pozostaje taka sama. </p><p>Przytoczone tu przykłady to jedynie kilka zastosowań komputerów w naszym życiu, które miały pokazać, że komputery otaczają nas na każdym kroku. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Korzyści_płynące_z_rozwoju_komputerów_i_Internetu"><span id="Korzy.C5.9Bci_p.C5.82yn.C4.85ce_z_rozwoju_komputer.C3.B3w_i_Internetu"></span>Korzyści płynące z rozwoju komputerów i Internetu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Korzyści płynące z rozwoju komputerów i Internetu"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jak już się dowiedziałeś, komputery w ostatnich czasach rozpowszechniły się tak bardzo, że praktycznie stały się nieodłączną częścią naszego życia. Piszemy na nich wypracowania do szkoły, analizy dla szefa, oglądamy filmy, słuchamy ulubionej muzyki, służą nam do zabawy, wyszukujemy przy ich pomocy potrzebne nam informacje w Internecie, komunikujemy się z innymi ludźmi, a niektórzy z nas zarabiają dzięki komputerom - zajmują się informatyką zawodowo. <br /> Komputery nie są już wykorzystywane tylko i wyłącznie w centrach obliczeniowych przez wysoce wyspecjalizowany personel - dzisiaj z komputerów może korzystać każdy, znajdując w nich <q>coś dla siebie</q>. </p><p>Podstawowymi korzyściami z obecności komputerów dla zwykłego człowieka są: </p> <ul><li>Łatwość pracy z tekstem - możliwość cofnięcia zmian, sprawdzania pisowni, podglądu dokumentu i sprawdzenia jak będzie wyglądał na papierze,</li> <li>Możliwość prowadzenia skomplikowanych obliczeń za pomocą arkuszy kalkulacyjnych i programów naukowych,</li> <li>Możliwość archiwizacji - cała książka mieści się na małej dyskietce, natomiast na płycie CD możemy ich mieć niemal setki,</li> <li>Nowe możliwości obróbki dźwięku i obrazu (czyli np.: efekty specjalne w filmach).</li></ul> <p>Jest też wiele rzeczy, których nie dostrzegamy - mowa tu szeroko pojętej <i>infrastrukturze</i>, czyli o drogach, wodociągach, gazociągach, lotniskach, kolei. Komputery są bardzo pomocne w projektowaniu siatki wodociągów, kabli, ulic, a także, w większych miastach, sterują sygnalizacją świetlną. </p><p>Taka powszechność w stosowaniu komputerów stała się podstawą innego wynalazku, równie ważnego co sam komputer. Mowa tu o <i>Internecie</i> - globalnej sieci komputerowej, która łączy miliony komputerów na całym świecie. <br /> Główną zaletą Internetu jest nieograniczona możliwość przesyłania danych (teoretycznie ogranicza jedynie czas na to potrzebny) oraz możliwość kontaktu, jaką przez to oferuje. Internet był takim samym <i>kamieniem milowym</i> jak telewizja - nie tyle, co ułatwił szybki przesył danych między urządzeniami (a przez to ludźmi), ale też odkrył <i>nowe możliwości komunikacji</i>, o których opowiemy sobie za chwilę. </p><p>Internet pomaga przezwyciężać tradycyjne podziały religijne, etniczne i narodowościowe, które narastały przez wieki głównie z powodu braku rzeczywistego kontaktu i rodzących się z tego powodu mitów i stereotypów. <br /> Ludzie dostrzegają teraz, że ich rówieśnicy po drugiej stronie globu mają takie same zainteresowania, smutki, żale i problemy. </p><p>Korzystając z komputerów mamy okazje tworzyć i w pełni korzystać z wolności słowa. Nowe możliwości wypowiadania się dają dyskusyjne listy internetowe, możliwość zamieszczania komentarzy, internetowe pamiętniki - blogi (<i>od angielskich słów book i log oznaczających książkę i dziennik</i>). Podczas zamieszczania swoich opinii i wypowiedzi należy pamiętać o panującej w sieci <i>netykiecie</i>. Netykieta zabrania nam obrażać innych, używać wulgarnych słów, a zamiast argumentów wyzwisk. <br /> Netykieta działa tak, jak etykieta i savoir-vivre w <i>realnym</i>, zwykłym świecie. <br /> Oprócz tego od wielu lat istnieją wolne encyklopedie (np. Wikipedia), działające najczęściej na systemie <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/MediaWiki" class="extiw" title="w:MediaWiki">MediaWiki</a>), w których każdy może coś napisać bądź poprawić. </p><p>Nie bez znaczenia jest też prędkość komunikacji - list elektroniczny (tzw. <i>e-mail</i>) dochodzi w ciągu kilkunastu sekund, a są i szybsze możliwości komunikacji - prawie <i>na żywo</i>: <i>chat</i>, <i>komunikatory</i>, ostatnio też <i>media społecznościowe</i>, za których pomocą możemy porozmawiać ze znajomymi, oraz zawierać nowe, internetowe przyjaźnie. Dzięki temu możemy rozmawiać z kimś ze Stanów Zjednoczonych zupełnie jak z kolegą przez telefon. </p><p>Internet to także pieniądze - zyskujemy możliwości działania na całym świecie, nowych klientów, a dobra witryna sieciowa zastępuje sklep przy najruchliwszych ulicach. <br /> Robienie zakupów przez Internet staje się coraz popularniejsze, tak, jak kiedyś <q>telezakupy</q>. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="..._oraz_niebezpieczeństwa"><span id="..._oraz_niebezpiecze.C5.84stwa"></span>... oraz niebezpieczeństwa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: ... oraz niebezpieczeństwa"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Komputery usprawniły funkcjonowanie życia codziennego, pracę, polepszyły możliwości komunikacji, uczą nas i bawią. Trzeba jednak zauważyć, że prócz korzyści komputer niesie ze sobą zagrożenia. </p><p>Jedną z wad nadużywania tego urządzenia jest zanik umiejętności takich jak kaligrafia, niestaranny charakter pisma, brak umiejętności wykonywania prostych obliczeń matematycznych. </p><p>Pojawiły się nowe schorzenia, wynikające ze stałego przesiadywania w jednej pozycji (obciążenia kręgosłupa, nadgarstków, stawów skokowych). Długa praca przy monitorze źle wpływa na wzrok, coraz rzadsze obcowanie z naturą być może jest jednym z powodów tak częstego pojawiania się różnych alergii i uczuleń. </p><p>Kolejną wadą jest to, iż coraz więcej ludzi uzależnia się od gier komputerowych, internetu; całkiem prawdopodobne jest, że już wkrótce najliczniejszymi pacjentami psychologów i terapeutów będą uzależnieni od tych właśnie form rozrywki. Coraz częściej dochodzi też do przestępstw dokonywanych przez niepełnoletnich za sprawą brutalnych gier komputerowych, jak i filmów. Aby pomóc takim osobom powstało stowarzyszenie PEGI, umieszczające na opakowaniach gier oznaczenia dla rodziców. Internet może też pogłębiać problemy związane z nieumiejętnością nawiązywania kontaktu z ludźmi w świecie "rzeczywistym" - skuszeni łatwością nawiązywania kontaktów w cyberprzestrzeni, "nieśmiali" izolują się coraz bardziej od świata. </p><p>Wspomniana już wolność słowa daje nam możliwość wyrażenia - bez ogródek - naszych poglądów. Niestety, nie tylko nam. Musimy być przygotowani na coś, co może się nam nie podobać, nawet nas obrażać, musimy się nauczyć polemiki i argumentacji naszego stanowiska. Należy jednak uważać, aby nie popaść w bezkrytycyzm w stosunku do tego co słyszymy i widzimy, nie porzucać swych wartości i tego co swoje na rzecz popularnej ogólnoświatowej papki, nie zatracać własnego charakteru. </p><p>Warto tutaj wspomnieć, że komputery umożliwiają również ograniczanie dostępu do informacji i szeroko pojętą kontrolę i cenzurę treści. Niekiedy takie ograniczanie może być sensowne, np. w szkole zwykle ogranicza się dostęp do stron zawierających treści wulgarne, pornograficzne czy też nawołujące do konfliktów na tle rasowym i etnicznym. Często jednak takie ograniczanie stosuje się w krajach totalitarnych dla wyszukiwania osób prezentujących odmienne poglądy polityczne i dla kontroli społeczeństwa. Również w szeregu krajów słynących z demokracji, pod naciskiem korporacji nastawionych na zysk wprowadzono ograniczenia i kontrolę użycia komputera. Słynnym tego przykładem jest Digital Restrictions Management (DRM). Mechanizm ten pierwotnie miał w swoim założeniu ukrócić proceder nielegalnego i bezprawnego używania oprogramowania i kopiowania muzyki. W efekcie jednak spowodował, że korporacje informatyczne i firmy przemysłu muzycznego przejęły kontrolę nad zachowaniami użytkownika. Przykładem tego może być płyta muzyczna wydana przez firmę Sony, która po włożeniu do komputera z systemem z rodziny Windows instalowała bez wiedzy i zgody użytkownika oprogramowanie, które nie tylko nie pozwalało na kopiowanie muzyki w ramach użytku własnego i konwertowania muzyki do postaci MP3, ale również pozwalało z zewnątrz przejąć kontrolę nad komputerem użytkownika i śledzenie jego poczynań. </p><p>Inne niebezpieczeństwa czyhające na użytkowników komputerów to treści licencyjne i pułapki prawne. Może zdarzyć się tak, że to co dozwolone jest w jednym kraju, w innym jest przestępstwem. Również treść licencji, jeśli jest nam nieznana, może sprowadzić na nas kłopoty. Dla przykładu, jeśli kupiliśmy system operacyjny w wersji OEM i instalujemy go, to w momencie, kiedy utracimy ten komputer lub chociaż płytę główną, z którym związana jest licencja, to dalsze korzystanie z oprogramowania staje się bezprawne. </p><p>Wielu użytkowników, aby nie sprawiać sobie kłopotów natury prawnej, porzuca używanie oprogramowania mającego restrykcyjne licencje i przechodzi na takie oprogramowanie, których licencje są bardziej przyjazne dla użytkownika komputera. Jedną z popularniejszych licencji jest GNU General Public License. Dla przykładu, ten podręcznik również publikowany jest na licencji przyjaznej dla użytkownika. </p><p>Należy pamiętać więc, że korzystanie z komputera wiąże się z wieloma zagrożeniami. Jak ich uniknąć? Wystarczy kilka prostych kroków, które mogą zabezpieczyć pewne elementy Twojej pracy z komputerem. </p> <ol><li>Zawsze korzystaj z legalnego oprogramowania; piractwo komputerowe jest karalne.</li> <li>Aby zwiększyć bezpieczeństwo swojego komputera, nie zapominaj o instalacji programów antywirusowych; bez tego narzędzia, Twoje urządzenie narażone jest na ataki wirusów, a także na czyhających w cyberprzestrzeni przestępców.</li> <li>Nigdy nie pobieraj żadnych plików z niezaufanych witryn.</li> <li>Czatując, blogując lub prowadząc jakąkolwiek inną formę internetową, którą może przeczytać ktoś inny, pamiętaj o zachowaniu zasad netykiety!</li> <li>Przynajmniej raz w ciągu godziny przerywaj pracę z komputerem na około 10 - 15 minut. Warto wtedy wyjść na świeże powietrze, nie można także zapominać o aktywności fizycznej.</li></ol> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych"><span id="Prawo_autorskie.2C_patenty.2C_znaki_handlowe_i_ochrona_danych"></span>Prawo autorskie, patenty, znaki handlowe i ochrona danych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Prawo autorskie, patenty, znaki handlowe i ochrona danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Prawa_autorskie">Prawa autorskie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Prawa autorskie"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pisząc jakiś tekst, jak artykuł do gazetki szkolnej, rysując jakiś obrazek lub tworząc program jesteśmy ich <b>autorami</b>. Jako autorom przysługuje nam prawo do rozporządzania swoim dziełem (utworem). Prawo do dzieła jest dzielone na dwie części: </p> <ul><li><b>Autorskie prawa osobiste</b> zespół uprawnień jakie przysługują twórcy dzieła. Przy czym nacisk kładzie się tu na charakter emocjonalny czy nawet uczuciowy tych uprawnień. Są prawami "ojcostwa utworu" i obejmują przede wszystkim prawo autora do wiązania z dziełem jego nazwiska. Prawo to nigdy nie wygasa i jest, z natury rzeczy, niezbywalne, nie można się go zrzec ani przenieść na inną osobę. W ramach ochrony dóbr osobistych autor ma prawo do przedstawiania utworu pod pseudonimem lub anonimowo. Do osobistych praw autorskich należy także prawo do zachowania niezmienionej treści i formy utworu, zakazujące wprowadzania zmian, zniekształceń, przeinaczeń. Warto jednak nadmienić, że prawnie dopuszczalne jest zobowiązanie się twórcy w umowie do niewykonywania autorskiego prawa osobistego (tu: prawa do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem).</li> <li><b>Autorskie prawa majątkowe</b> zespół uprawnień jakie przysługują twórcy dzieła przy czym nacisk kładzie się tu na kwestię ekonomiczną tych uprawnień. Dzięki czemu autor może czerpać korzyści ze swojego dzieła. W większości przypadków autor czerpie korzyści udzielając licencji (do niemal każdego oprogramowania jest ona załączona) czyli zezwoleniem na użytkowanie programu pod pewnymi warunkami. Innym sposobem może być jednorazowe przekazanie praw majątkowych (rzadkie, występuje szczególnie w przypadku programów na zamówienie).</li></ul> <p>Najczęściej spotykanymi licencjami są: </p> <ol><li>OEM</li> <li>Freeware</li> <li>licencje z rodziny BSD</li> <li>licencje z rodziny GNU (GNU GPL, GNU LGPL, GNU FDL)</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Patenty">Patenty</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych&action=edit&section=T-2" title="Edytuj sekcję: Patenty"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Znaki_towarowe">Znaki towarowe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych&action=edit&section=T-3" title="Edytuj sekcję: Znaki towarowe"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ochrona_danych_osobowych">Ochrona danych osobowych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Prawo_autorskie,_patenty,_znaki_handlowe_i_ochrona_danych&action=edit&section=T-4" title="Edytuj sekcję: Ochrona danych osobowych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podstawy_budowy_komputera_osobistego">Podstawy budowy komputera osobistego</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Podstawy budowy komputera osobistego"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dzisiejsze znane nam komputery, obecne w naszych domach, szkołach, a także w banku, w urzędach itd. to komputery osobiste. Nazywają się tak, bo każdy z nas może kupić taki komputer i samodzielnie go użytkować. Zanim jednak technologia umożliwiła produkcję takich komputerów za możliwie niewielkie pieniądze, powstało wiele innych maszyn - pierwowzorów. Na przestrzeni lat zmieniały się cztery cechy: rozmiary, wydajność, zakres zastosowań i cena. Może się to wydać niesamowite, ale pierwsze komputery zajmowały jeden lub nawet kilka dużych pomieszczeń, a przy tym oferowały funkcje dzisiejszych kieszonkowych kalkulatorów. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Pierwowzór_-_maszyna_von_Neumanna"><span id="Pierwowz.C3.B3r_-_maszyna_von_Neumanna"></span>Pierwowzór - maszyna von Neumanna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Pierwowzór - maszyna von Neumanna"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r478217">.mw-parser-output table.ambox{margin:0 10%;border-collapse:collapse;background-color:#fbfbfb!important;border:1px solid #a2a9b1;border-left:10px solid #36c}.mw-parser-output table.ambox th.ambox-text,.mw-parser-output table.ambox td.ambox-text{padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output table.ambox td.ambox-image{padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output table.ambox td.ambox-imageright{padding:2px 4px 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output table.ambox-notice{border-left:10px solid #36c}.mw-parser-output table.ambox-delete,.mw-parser-output table.ambox-serious{border-left:10px solid #d33}.mw-parser-output table.ambox-content{border-left:10px solid #f28500}.mw-parser-output table.ambox-style{border-left:10px solid #f4c430}.mw-parser-output table.ambox-merge{border-left:10px solid #9932cc}.mw-parser-output table.ambox-protection{border-left:10px solid #bba}.mw-parser-output table.ambox.ambox-mini{float:right;clear:right;margin:0 0 0 1em;width:25%}.mw-parser-output table.ambox+table.ambox{border-top:0!important}</style> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-content"> <tbody><tr> <td class="ambox-image"><div style="width:52px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Art-stub.jpg" class="mw-file-description" title="Potrzebna ilustracja"><img alt="Potrzebna ilustracja" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Art-stub.jpg/35px-Art-stub.jpg" decoding="async" width="35" height="37" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Art-stub.jpg/53px-Art-stub.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Art-stub.jpg/70px-Art-stub.jpg 2x" data-file-width="238" data-file-height="251" /></a></span></div> </td> <td class="ambox-text"><b>Do tej książki potrzebna jest ilustracja:</b> <dl><dd>"grafika: ../mf-gfx/komputer.gif"<b></b></dd></dl> <p>Szczegóły znajdują się na stronie <a href="/wiki/Dyskusja:Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku" title="Dyskusja:Informatyka dla gimnazjum/Wersja do druku">dyskusji</a>. </p> </td></tr></tbody></table> <p><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/John_von_Neumann" class="extiw" title="w:John von Neumann">J. von Neumann</a>, który nie wiedział jeszcze nic o dzisiejszych monitorach, klawiaturach, myszkach i skanerach ułożył bardzo ogólny schemat konstrukcji komputera. Dzisiejsze komputery jednak zbudowane są według tego oto schematu. Omówmy kilka jego elementów: </p> <ul><li><i>Procesor</i> - do dzisiaj pozostaje on sercem komputera. Jest to układ, który wykonuje większość operacji. Robi to według zawartego w sobie programu, obecnie jest to tzw. <i>system operacyjny</i>.</li> <li><i>Zegar</i> - jaki jest, każdy widzi. W komputerze, tak jak w życiu, służy do ustalenia dwóch rzeczy - która teraz godzina oraz ile czasu upłynęło od ostatniego "czegoś-tam".</li> <li><i>Sterownik urządzenia</i> - specjalny program, który "rozmawia" z urządzeniem zewnętrznym (czyli takim podłączonym kabelkiem) za pomocą pewnego, znanego zarówno sterownikowi, jak i urządzeniu, <i>interfejsu</i>.</li> <li>Czym jest zatem <i>interfejs</i>? Jest to, chciałoby się rzecz język, gwara lub dialekt, którym "rozmawiają" dwa urządzenia ze sobą. Obaj rozmówcy muszą znać ten sam język, inaczej się nie dogadają. Inaczej można interfejs wytłumaczyć jako listę możliwych próśb (pytań) i odpowiedzi. Jeśli poprosimy brata o przyniesienie herbaty, możemy usłyszeć albo "Dobra" albo "Daj mi spokój" albo "Nie chce mi się". Jeśli otrzymamy jedną z powyższych odpowiedzi, jakakolwiek nie byłaby, skomunikujemy się z bratem. Jeśli z kolei stanie on na głowie lub odpowie w języku Wookich z Gwiezdnych Wojen, czyli jego odpowiedź nie znajdzie się na naszej liście - nie zrozumiemy o co mu chodziło, czy się obraził, zdenerwował, czy nas w ogóle nie zrozumiał (być może dlatego, że odezwaliśmy się do niego w <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_klingo%C5%84ski" class="extiw" title="w:Język klingoński">języku Klingonów</a>).</li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Teraźniejszość_-_komputer_osobisty"><span id="Tera.C5.BAniejszo.C5.9B.C4.87_-_komputer_osobisty"></span>Teraźniejszość - komputer osobisty</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Teraźniejszość - komputer osobisty"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Przyjrzyjmy się teraz typowemu komputerowi osobistemu, zwanemu też PC (ang. <i>personal computer</i> - komputer osobisty) lub z polska - "pecetem". Jeśli jego budowę poznałeś w szkole podstawowej, możesz opuścić ten rozdział. A jeśli nie, to dowiesz się, że składa on się z: </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:MonitorLCD_17in.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/MonitorLCD_17in.jpg/220px-MonitorLCD_17in.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/MonitorLCD_17in.jpg/330px-MonitorLCD_17in.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/MonitorLCD_17in.jpg/440px-MonitorLCD_17in.jpg 2x" data-file-width="1280" data-file-height="960" /></a><figcaption>Monitor LCD</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg/220px-Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg" decoding="async" width="220" height="191" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg/330px-Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3c/Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg/440px-Applevision_750_Display_17%E2%80%9D.jpg 2x" data-file-width="610" data-file-height="530" /></a><figcaption>Monitor CRT</figcaption></figure><p>* <i>monitora</i>, czyli urządzenia wyświetlającego działania programów. Może mieć postać podobną do telewizora (CRT) lub być bardzo cienki i płaski (monitory LCD). Cechy monitora to: </p><ul><li><ul><li>rozmiar - najczęściej podawana jest długość przekątnej w calach (np. 15", 17", 19", 20,1"),</li> <li>rozdzielczość - ilość pikseli mieszczących się w poziomie i w pionie (np. 1024x768, 1280x800, 1280x1024, 1440x900, 1920x1080, 1920x1200). Im wyższa, tym lepiej. Rozdzielczość zależy od proporcji ekranu (ang. ratio). Do niedawna przeważał format 4:3 (np. 800x600, 1024x768, 1280x960), lecz razem z monitorami LCD pojawiły się formaty: 16:9 (panoramiczny, używany w telewizorach LCD i plazmowych, np. 1920x1080), 16:10 (panoramiczny, używany w monitorach komputerowych, np. 1280x800, 1440x900, 1920x1200) oraz 5:4 (używany przy monitorach 17- i 19-calowych LCD, tylko rozdzielczość 1280x1024). Format 16:9 wg badań Amerykanów jest bardziej naturalny dla człowieka niż 4:3,</li> <li>odświeżanie obrazu - oznacza, ile razy w ciągu sekundy obraz na monitorze jest rysowany od nowa. W przypadku monitorów CRT Przy 60 Hz (1 Hz to jeden raz na sekundę) widzimy dokuczliwe "miganie" obrazu. Przy 85 Hz oko nie dostrzega już tego - mówimy, że obraz jest stabilny. W niektórych monitorach występuje zjawisko smużenia - przy szybko zmieniających się obrazach ekran nie nadąża z wygaszaniem lub zapalaniem pikseli.</li> <li>liczba kolorów - im wyższa, tym barwy są naturalniejsze, bardziej wyraziste, a przejścia jednego koloru w drugi płynniejsze.</li></ul></li> <li><i>jednostki centralnej</i>, przeważnie w postaci dużej skrzynki. W tej dużej skrzynce mieści się:</li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg/220px-Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg" decoding="async" width="220" height="185" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg/330px-Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg/440px-Suoritin_Intel_Pentium_100MHz.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="672" /></a><figcaption>Spodnia część procesora Intel Pentium</figcaption></figure><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Clean_room.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Clean_room.jpg/220px-Clean_room.jpg" decoding="async" width="220" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Clean_room.jpg/330px-Clean_room.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Clean_room.jpg/440px-Clean_room.jpg 2x" data-file-width="2247" data-file-height="1742" /></a><figcaption>Pomieszczenie do produkcji procesorów</figcaption></figure> <ul><li><ul><li><i>procesor</i> - mózg komputera zajmujący się wykonywaniem programów, obliczaniem wszelkich operacji. Ilość operacji na sekundę procesora podaje się w MHz (milionach operacji na sekundę), bądź w GHz (miliardach operacji na sekundę), np. 2,3 GHz (2300 MHz). Te liczby nie muszą bezpośrednio przekładać się na moc obliczeniową. Niedawno na rynku pojawiły się procesory wielordzeniowe - jakby kilka procesorów w jednym. Uwaga! Częstotliwość pracy procesora nie przekłada się bezpośrednio na prędkość działania. Liczy się architektura procesora. Wiele procesorów działa w różnej prędkości mimo ustawienia tych samych częstotliwości. Procesor posiada też wbudowaną pamięć tzw pamięć cache. Procesor wykonuje obliczenia dużo szybciej niż jest w stanie zapisywać pamięć RAM, więc posiada własną, wiele razy szybszą pamięć, i dopiero z niej dane są kopiowane do RAM-u. Jednak pamięć cache jest droższa, więc procesory mają nie więcej niż kilka MB cache.</li> <li><i>pamięć RAM</i> (tzw. <i>operacyjna</i>, Random Access Memory - pamięć swobodnego dostępu), używana do przechowywania aktualnie wykonywanych przez procesor programów. Jest ona bardzo szybka, ma krótki czas dostępu do danych, lecz jest to pamięć <i>nietrwała</i> - po każdym wyłączeniu komputera wszystkie dane w niej zapisane ulegają skasowaniu. Ilość pamięci podaje się w megabajtach bądź w gigabajtach (np. 1024 MB, 4 GB).</li> <li>karta graficzna, służąca do wyświetlania na monitorze obrazu (może mieć też wbudowany tzw. <i>akcelerator 3D</i>, układ wyspecjalizowany w operacjach trójwymiarowych, często używany w grach komputerowych). Niegdyś karta graficzna służyła tylko do podłączania monitora. Dzisiaj karta graficzna ma własny procesor, pamięć RAM oraz inne podzespoły, dzięki którym jest w stanie bardzo szybko generować grafikę trójwymiarową.</li> <li><i>karta dźwiękowa</i>, służąca do przetwarzania dźwięku i przekazywania go do głośników, które go odtwarzają. To do niej podłączamy mikrofon, głośniki lub wzmacniacz.</li> <li><i>modem</i>, czyli urządzenie, dzięki któremu za pomocą linii telefonicznych możemy nawiązać kontakt z innym komputerem lub całą siecią komputerów (np. Internetem) lub <i>karta sieciowa</i> łącząca nas bezpośrednio specjalnym kablem z siecią komputerową. O sieciach komputerowych i największej z nich - Internecie - w rozdziale trzecim.</li> <li>Wyżej wymienione <i>podzespoły</i> znajdują na tzw.<i>płycie głównej</i> lub, coraz częściej są w nią wbudowane - wtedy mówimy o nich "zintegrowane". Najczęściej spotykamy zintegrowaną kartę sieciową, dźwiękową, rzadziej graficzną i, najrzadziej, procesor. Nie spotyka się zintegrowanej pamięci RAM.</li></ul></li></ul> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Hdd_od_srodka.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Hdd_od_srodka.jpg/220px-Hdd_od_srodka.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Hdd_od_srodka.jpg/330px-Hdd_od_srodka.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Hdd_od_srodka.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="283" /></a><figcaption>Dysk twardy HDD po odkręceniu obudowy.</figcaption></figure> <ul><li><ul><li><i>dysk twardy</i>, na którym trzymamy nasze programy i pliki. Zostaną one tam nawet po wyłączeniu komputera, dlatego dysk twardy nazywamy pamięcią <i>trwałą</i>.Znajduje się on wewnątrz komputera. Dysk twardy jest jednak o wiele wolniejszy od pamięci RAM, za to o wiele bardziej pojemny, i dodatkowo można podłączyć ich kilka w 1 komputerze. <ul><li>HDD - mechaniczny rodzaj dysków, najbardziej powszechne. Obecnie dyski twarde HDD mają pojemność nawet do 2 terabajtów (2199023255552 bajty). Jest dosyć delikatny, więc nie nadaje się do przenoszenia. Składa się z kilku talerzy, które wirują z dużą prędkością, a po nich porusza się głowica. Mają duże opóźnienia (kilkanaście milisekund) związane z wymogiem poruszania się głowicy. Dyski są najszybsze na początku, a najwolniejsze na końcu dysku.</li> <li>SSD - Zbudowane z kości pamięci flash (tej samej co w pendrivach). Mają lekko większą prędkość odczytu, i lekko wolniejszą prędkość zapisu niż dyski HDD. Posiadają małe opóźnienia (około 100 razy mniejsze niż HDD), równą prędkość na całym dysku i mniejszą awaryjność. Są jednak mniej pojemne i droższe.</li></ul></li> <li><i>stację dyskietek</i>, której używamy do zapisu i odczytu dyskietek, obecnie coraz rzadziej używana i montowana w komputerach, obecnie wyparta przez pendrive'y, podłączane przez port USB i karty pamięci.</li> <li><i>napęd optyczny</i> umożliwiający obsługę noślników optycznych (płyt CD, DVD, HD DVD i BluRay). Wyróżnia się urządzenia tylko odczytujące, lub odczytująco-nagrywające.</li></ul></li> <li><i>urządzeń peryferyjnych</i>: <ul><li><i>myszki</i>, której używamy do poruszania się w graficznych interfejsach użytkownika (więcej o nich w następnych rozdziałach). Posiada ona dwa przyciski oraz często rolkę służącą do przewijania dokumentów. Często spotykamy myszki z większą ilością przycisków (np. do przełączania okien w systemie operacyjnym),</li> <li><i>tablety</i>, czyli podstawka wraz z "pisakiem" (działa jak kartka papieru z długopisem, ale rysunek powstaje w komputerze). Używają ich zawodowi graficy,</li> <li><i>klawiatury</i>, którą wpisujemy tekst, wydajemy komendy. Spośród klawiszy znajdujących się tam wyróżniamy <i>klawisze specjalne/sterujące</i>. Należą do nich: <ul><li>ALT, którym na polskich klawiaturach uzyskujemy polskie literki (poprzez kombinację prawy ALT + a/z/s/x/e/o/l/n),</li> <li>SHIFT, którym uzyskujemy wielkie litery,</li> <li>CTRL, który służy najczęściej do wydawania komend (także poprzez odpowiednią <i>kombinację</i>),</li> <li>strzałki - służące do przemieszczania kursora,</li> <li>CapsLock, którego naciśnięcie spowoduje, że wszystkie litery przez nas wpisywane będą wielkie (aż do następnego naciśnięcia CapsLocka),</li> <li>klawisze od F1 do F12 (tzw. <i>klawisze funkcyjne</i>), którym przypisuje się konkretne zadania w różnych programach (np.: kopiowanie pliku),</li> <li>klawisze BackSpace oraz Delete służące do kasowania (BS do kasowania znaku przed kursorem, Delete za),</li> <li>INSERT zmienia tryb pisania pomiędzy wstawianiem tekstu a jego zastępowaniem.</li> <li>Home i End służące do przeskoku na początek lub koniec dokumentu lub linii tekstu, na której się znajdujemy,</li> <li>PageUp i PageDown służące do przeskoczenia o jedną stronę do góry lub do dołu w tekście,</li> <li>klawisz ENTER (zwany też RETURN), służący do zatwierdzenia i wprowadzenia komend oraz rozpoczynania nowej linii w tekście,</li></ul></li> <li><i>skanera</i>, służącego do przenoszenia tekstu i zdjęć z papieru do komputera,</li> <li><i>drukarki</i>, służącej do drukowania - przenoszenia treści utworzonych na komputerze na papier.</li></ul></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podstawy_obsługi"><span id="Podstawy_obs.C5.82ugi"></span>Podstawy obsługi</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Podstawy obsługi"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jeśli masz już opanowane podstawy obsługi "peceta", to gratulujemy! Możesz opuścić ten rozdział. Jeśli jeszcze nie, to opanujesz - czytając uważnie ten rozdział. </p><p>[...] </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Co_za_dużo,_to_niezdrowo_-_ergonomia_pracy"><span id="Co_za_du.C5.BCo.2C_to_niezdrowo_-_ergonomia_pracy"></span>Co za dużo, to niezdrowo - ergonomia pracy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Co za dużo, to niezdrowo - ergonomia pracy"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ergonomia, czyli jak należy przygotować stanowisko przy komputerze, żeby można było wygodnie pracować. </p><p>Przy pracy lub zabawie z komputerem należy pamiętać, żeby nie przesadzić. Tyczy się to głównie ilości czasu spędzonego przy nim. Bardzo ważne jest miejsce naszej pracy i zabawy. </p><p>Należy pamiętać o wygodnym krześle. Krzesło do pracy przy komputerze musi mieć podłokietniki, powinno posiadać regulację wysokości oraz oparcia. Stolik, na którym stoi komputer, powinien być wyposażony w osobną, wysuwaną półkę na klawiaturę, jeśli tego nie ma, musi być wystarczająco głęboki, aby zmieściły się na nim monitor, klawiatura i zostało jeszcze trochę miejsca na podkładkę pod nadgarstki. Należy unikać ustawiania monitora pod kątem do miejsca, w którym siedzimy, przy takim ustawieniu kark bardzo szybko się męczy. </p><p>Musimy również pamiętać o tym, aby monitor spełniał podstawowe normy bezpieczeństwa oraz był ustawiony tak, aby górna krawędź monitora znajdowała się na linii naszego wzroku (kark też trzeba oszczędzać). Optymalna odległość monitora od naszej głowy to ok. 70 cm. </p><p>Mówiąc "podstawowe normy bezpieczeństwa", mamy na myśli minimalną częstotliwość odświeżania ekranu dla rozdzielczości, w której pracujesz. Powinien również posiadać filtr chroniący nasze oczy przed szkodliwym promieniowaniem. </p><p>Jeżeli musimy spędzić przy komputerze dłuższą ilość czasu (piszemy wypracowanie lub gramy w wyjątkowo pasjonującą grę) konieczne jest robienie sobie krótkich przerw, podczas których należy się rozruszać, szczególnie kark i nadgarstki. Bardzo ważne są też krótkie odpoczynki dla oczu, podczas których należy skupić wzrok na czymś odległym (np. popatrzeć przez okno). Nasze oczy mniej męczą się również, gdy nasze stanowisko pracy jest dobrze oświetlone. Należy także unikać stosowania kolorystyki, w której jasne litery wyświetlane są na ciemnym tle. Im więcej światła dociera do naszych oczu, tym nasze źrenice są węższe. A z nauki o fotografii być może już wiecie, że im mniejszy jest otwór przesłony naszego obiektywu, tym większa jest głębia ostrości. Zatem stosując dobre oświetlenie miejsca pracy oraz ciemną treść na jasnym tle, odciążamy soczewki naszych oczu, co zmniejsza ryzyko wystąpienia wad wzroku (np. krótkowzroczności). Z tego samego powodu należy unikać małych czcionek. </p><p>Przy ustawianiu większej liczby komputerów trzeba unikać umiejscowienia tylnej części monitora blisko innego miejsca pracy. Z tyłu monitora znajduje się obszar największego promieniowania elektromagnetycznego. </p><p>Oczywiście przy korzystaniu z wyświetlaczy ciekłokrystalicznych (LCD) nie mamy problemów z miejscem na biurku i promieniowaniem, jednak wszystkie pozostałe zasady należy stosować. </p><p><i>Rozdzielczość</i> to ilość pikseli mieszczących się poziomo i pionowo na monitorze. </p><p><i>Piksel</i> to pojedyncza plamka mogąca mieć tylko jeden kolor. Im wyższa rozdzielność, tym obraz jest bardziej szczegółowy. Monitor kineskopowy powinien odświeżać obraz co najmniej 85 razy na sekundę (<i>f</i> = 85Hz) w rozdzielczości 1024x768. Dla niższych rozdzielczości dolna granica obniża się. Konfigurując płaskie monitory LCD kierujemy się inną zasadą, o czym przeczytamy poniżej. </p><p>W przypadku monitorów CRT istotnie obraz "migocze" 85 razy w ciągu jednej sekundy dla częstotliwości odświeżania 85 Hz, gdyż działo elektronowe potrzebuje właśnie 1/85 część sekundy, żeby "omiotać" całą powierzchnię ekranu naszego monitora. Można również powiedzieć, że monitor CRT jest w pewien szczególny sposób cyfrowo biernym elementem (jest urządzeniem analogowym), wyświetlającym dokładnie ten sam sygnał, oraz dokładnie z taką częstotliwością, jaką wymusza sygnał karty graficznej. </p><p>Im większa częstotliwość odświeżania, tym efekt migotania jest mniej widoczny i uciążliwy dla wzroku. Jednak wraz ze wzrostem częstotliwości sygnału VGA rośnie również tłumienie przewodów doprowadzających sygnał od karty graficznej do monitora oraz poziom zakłóceń linii RGB na siebie nawzajem. Efektem tego jest pogorszenie ostrości i jakości obrazu wyświetlanego na monitorze. </p><p>Monitory LCD wyświetlają obraz zupełnie na innej zasadzie niż monitory kineskopowe (CRT). Monitor LCD posiada swój wewnętrzny bufor aktualnie wyświetlanego obrazu. Obraz analogowy pochodzący ze złącza VGA karty graficznej jest zamieniany w monitorze na postać cyfrową przechowywaną następnie w pamięci. W tym przypadku częstotliwość odświeżania traci swoje pierwotne znaczenie, gdyż piksele na matrycy LCD świecą praktycznie bez przerwy w przeciwieństwie do plamki luminoforu monitora kineskopowego (CRT), która to jest zaświecana co 1/85 część sekundy, dokładnie wtedy, gdy strumień elektronów zostanie skierowany w to miejsce. Więc bez względu na częstotliwość odświeżania, którą ustawimy, obraz LCD świeci się bez żadnych przerw światłem ciągłym. </p><p>Jednak, o ile dla samego monitora w zasadzie nie ma różnicy, z jaką częstotliwością odświeżania otrzymuje on obraz od karty graficznej, to nadal mamy do czynienia z tym samym efektem tłumienia oraz zakłóceń między liniami RGB w przewodach łączących monitor z kartą graficzną. Oznacza to, że wraz ze wzrostem częstotliwości odświeżania, jakość obrazu docierającego do bufora obrazu w monitorze LCD jest gorsza. W tej sytuacji należy zatem stosować jak najniższe częstotliwości odświeżania np. 60 Hz. W przypadku monitorów kineskopowych zazwyczaj dostrzegalibyśmy już wyjątkowo męczące dla wzroku migotanie ekranu, jednak w przypadku monitorów LCD wraz ze zmniejszeniem częstotliwości odświeżania powinniśmy zauważyć poprawę ostrości i kontrastu wyświetlanego obrazu. </p><p>Pamiętajmy o podkładkach na nadgarstki i czymś pod stopy (powinny być ustawione pod kątem prostym do nóg, ale nie płasko leżeć na podłodze!). To było kilka uwag dotyczących ergonomii pracy. Oprócz tego starajmy się nie korzystać z komputera (a w szczególności z modemu!) podczas burzy. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Zaprzyjaźniamy_się_z_komputerem"><span id="Zaprzyja.C5.BAniamy_si.C4.99_z_komputerem"></span>Zaprzyjaźniamy się z komputerem</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Zaprzyjaźniamy się z komputerem"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Poznaliście już, z czego składa się typowy komputer. W tym rozdziale dowiecie się, jak nawiązać kontakt z komputerem. Poznacie podstawy obsługi interfejsu tekstowego i graficznego. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="System_operacyjny">System operacyjny</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: System operacyjny"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zdefiniowanie pojęcia systemu operacyjnego, a w szczególności tego co nim jest, a co już nie, jest trudne i wymaga doświadczenia oraz rozległej wiedzy. My na dobry początek użyjmy starej, dobrej oraz "elastycznej" definicji, mianowicie: </p> <dl><dd><i>system operacyjny jest to zbiór programów pośredniczących między użytkownikiem (użytkownikami), a sprzętem</i>.</dd></dl> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r478249">.mw-parser-output .infobox{border:1px solid #a2a9b1;background-color:#f8f8f8;border-collapse:collapse;color:black;font-size:90%;text-align:left;margin:0 0 0.4em 1.4em;border-spacing:0;float:right;clear:right;width:250px}.mw-parser-output .ambox+.infobox{margin-top:0.6em}.mw-parser-output .infobox td,.mw-parser-output .infobox th{vertical-align:top;padding:4px}.mw-parser-output .infobox td>.nopadding td{padding:0px}.mw-parser-output .infobox caption{font-size:larger;margin-left:inherit}.mw-parser-output .infobox.bordered{border-collapse:collapse}.mw-parser-output .infobox.bordered td,.mw-parser-output .infobox.bordered th{border:1px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .infobox.bordered .borderless td,.mw-parser-output .infobox.bordered .borderless th{border:0}.mw-parser-output .infobox.sisterproject{width:20em;font-size:90%}.mw-parser-output .infobox td>p{margin:0}.mw-parser-output .infobox.bordered .mergedtoprow td,.mw-parser-output .infobox.bordered .mergedtoprow th{border:0;border-top:1px solid #a2a9b1;border-right:1px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .infobox.bordered .mergedrow td,.mw-parser-output .infobox.bordered .mergedrow th{border:0;border-right:1px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .infobox ul,.mw-parser-output ol{margin-top:0px}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr>td[colspan]:first-child>.collapsible{width:100%;margin:0;background-color:transparent;font-size:100%;border-spacing:0;border-collapse:collapse}.mw-parser-output .infobox>caption{border-width:1px;border-color:#a2a9b1;border-top-style:solid;border-left-style:solid;border-right-style:solid;border-bottom-style:none;border-collapse:collapse;color:black;border-spacing:0;text-align:center;margin:0;background:#ccc;padding:4px;caption-side:top;font-size:larger;font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox .wdq-items>th,.mw-parser-output .infobox>tbody>tr:not([style])>th:not([colspan]):not([style]){text-align:left;font-weight:normal;background-color:#eee;color:#111}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr:not([style])>th[colspan]{border:1px solid #a2a9b1;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr:not([style])>th[colspan]:not([style]){background-color:#ddd;color:black}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr.iboxsisterlink:not([style]){border:1px solid #a2a9b1;background-color:white;text-align:center}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr.iboxsisterlink>td>img:first-child{float:left;margin-right:0.5em}.mw-parser-output .infobox>tbody>.iboxs{border-top:1px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .infobox .grafika{background-color:white;text-align:center;vertical-align:middle}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr>td>table.ibox2{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .infobox>tbody>tr>td>table.ibox2>tbody>tr>td,.mw-parser-output .infobox>tbody>tr>td>table.ibox2>tbody>tr>th{width:50%;text-align:center;vertical-align:middle}</style> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/28px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="28" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/42px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/56px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center;"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia" class="extiw" title="w:Wikipedia">Wikipedia</a>, nasz siostrzany projekt, zawiera artykuł na temat <b><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/system_operacyjny" class="extiw" title="w:system operacyjny">system operacyjny</a></b>. </td></tr></tbody></table> <p>Niektórzy z Was zadadzą sobie pewnie pytanie "Po co udziwniać sprawę?", "Nie można łatwiej?", "Po co mi ten pośrednik?". "Pośrednictwo" jest potrzebne z prostego powodu: programów (i użytkowników z nich korzystających) jest wiele (wielu), sprzęt (<i>zasoby</i>: czas procesora, pamięć, dysk twardy itd.) tylko jeden. System operacyjny pełni rolę <i>koordynatora</i>, zupełnie jak policjant na skrzyżowaniu dróg, który dba żeby żaden samochód nie zderzył się z innym. </p><p>Jest też drugi powód: gdyby brakowało systemu operacyjnego, programy musiałyby same "rozmawiać" ze sprzętem (a nie jest to rzecz prosta!). Dlatego twórcy systemów komputerowych uznali, że wygodniej byłoby stworzyć program (programy), który odwaliłby "brudną robotę" (czyli kontakt bezpośrednio ze sprzętem) przyjmując tylko "zlecenia" od zwykłych programów. </p><p>Po tym krótkim wstępie możemy spróbować wymienić podstawowe zadania systemu operacyjnego. Są to: </p> <ul><li>przydzielanie zasobów systemowych wg priorytetów wielu <i>procesom</i> (czyli uruchomionym programom),</li> <li>ochrona danych/pamięci (aby jeden program nie mógł przeszkodzić drugiemu),</li> <li>obsługa <i>przerwań</i> (sygnałów od różnych urządzeń),</li> <li><i>automatyzacja</i> najczęściej używanych funkcji.</li></ul> <p>Możemy więc wnioskować, że funkcje dzielą się na takie, które mają dostęp bezpośrednio do sprzętu oraz takie, które "proszą" system o wykonanie pewnych czynności (który wykonuje je za pomocą tych pierwszych). Oprócz tego system operacyjny zawiera wiele programów w niego wbudowanych. </p><p><br /> Oto najpopularniejsze rodzaje systemów operacyjnych: </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Microsoft_Windows_XP&action=edit&redlink=1" class="new" title="Microsoft Windows XP (strona nie istnieje)">Windows</a></li> <li><a href="/wiki/MS-DOS" title="MS-DOS">MS-DOS</a></li> <li>UNIX</li> <li><a href="/w/index.php?title=Mac_OS&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mac OS (strona nie istnieje)">Mac OS</a></li> <li><a href="/wiki/Linux" title="Linux">Linux</a> (nazywany też GNU/Linuksem)</li> <li>BSD</li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Typy_systemów_operacyjnych"><span id="Typy_system.C3.B3w_operacyjnych"></span>Typy systemów operacyjnych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Typy systemów operacyjnych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Systemów operacyjnych jest naprawdę dużo. Można je podzielić wg budowy, filozofii, zastosowań. </p><p>Na początek, wyobraźmy sobie jakiś <i>program</i> zapisany na dysku. Jest to pojedynczy <i>plik</i>. Jeśli uruchomimy go kilka razy, to w pamięci operacyjnej będziemy mieli kilka działających kopii tego programu, tzw. <i>procesów. </i>Procesem<i> nazywamy więc </i>każdy egzemplarz programu działający w pamięci<i>.</i> </p><p>Dawno, dawno temu popularne (oczywiście jak na tamte czasy!) były systemy jednoprocesowe/dostępowe. Były one niezmiernie proste (a co za tym idzie szybkie), ale pozwalały na wykonywanie jednocześnie tylko jednego programu. Nie można było jednocześnie czytać poczty i przeglądać strony WWW. </p><p>Z czasem zostały wyparte niemal całkowicie przez systemy <i>wieloprocesowe</i>. Takimi są systemy z rodziny UNIX (w tym Linux, Free-, Net- i OpenBSD), Windows, MacOS, AmigaOS i wiele innych. </p> <table style="float:right;width:20em;background-color:#9f9;border:1px solid #707"> <tbody><tr> <th>DLA ZAINTERESOWANYCH: </th></tr> <tr style="text-align:justify"> <td>Także w pewnym sensie DOS jest systemem wieloprocesowym, jednak ten - chociaż dopuszcza kilka procesów w pamięci - wykonuje tylko jeden (inne "śpią"). </td></tr></tbody></table> <p>Systemem wieloprocesowym nie jest jednak stary system CP/M. Upraszczało to w znaczącym stopniu jego budowę i czyniło go bardzo szybkim. </p><p>Kolejną cechą systemu operacyjnego jest jego <i>wielodostępowość</i>, tj. możliwość pracy wielu użytkowników jednocześnie (czyli od razu musi być wieloprocesowy) i/lub rozróżnianie określonych uprawnień różnych użytkowników. Takim systemem nie jest Windows 9x - nie dość, że pracować przy komputerze może tylko jeden użytkownik, to jeszcze ten jedyny użytkownik ma nieograniczone możliwości dostępu, a więc może usunąć pliki systemowe i nikt mu w tym nie przeszkodzi. Nie jest to możliwe np.: w Linuksie, gdzie pracując na zwykłym koncie użytkownika, możemy zniszczyć dane tylko w swoim prywatnym katalogu, ale gdy zabierzemy się za pliki systemowe system nie dopuści do niczego, na co nie pozwalają nasze uprawnienia. Na Linuksie może też pracować kilka osób jednocześnie. Tak samo w Windowsie 2000 i nowszych (xp, Vista, 7), gdzie istnieją konta użytkowników, a każdy ma inne uprawnienia. Dziwicie się pewnie, jak można pracować na jednym komputerze w kilka osób. Nie chodzi tu bynajmniej o podłączenie kilku klawiatur i monitorów do jednej jednostki centralnej. Mówiąc o pracy kilku użytkowników chodzi raczej o sytuację, w której wykonuje (oblicza) się procesy należące do różnych użytkowników, co niekoniecznie musi oznaczać wyświetlanie ich wyników. </p> <table style="float:right;width:20em;background-color:#9f9;border:1px solid #707"> <tbody><tr> <th>DLA ZAINTERESOWANYCH: </th></tr> <tr style="text-align:justify"> <td>Jeśli spotkaliście takie nazwy jak NX, Citrix, rdesktop, X-serwer to najprawdopodobniej mieliście do czynienia właśnie z pracą na silniejszym komputerze za pośrednictwem słabszego lub wyspecjalizowanego komputera nazywanego terminalem graficznym. </td></tr></tbody></table> <p>Posłużmy się przykładem. Taki układ działa często w kafejkach internetowych. Wiele z nich posiada jeden duży serwer oraz kilkanaście <i>terminali</i> na stanowiskach. Klient kafejki pracując na stanowisku tak naprawdę uruchamia programy na serwerze (dużej i potężnej maszynie), a na swojej maszynce ogląda tylko wyniki i wprowadza dane. Dzięki temu terminal może być słabą i wolną maszyną odpowiedzialną za wyświetlanie danych i przyjmowanie naszych poleceń. Byc może i w Waszej szkole istnieje jeden szybki komputer <i>terminal-serwer</i>, który udostenia swoje zasoby do pracy dla terminali graficznych. W takim przypadku program wykonuje się w rzeczywistości na tym silnym komputerze dając nam wrażenie pracy na szybszej maszynie, podczas gdy w rzeczywistości dane wprowadzamy poprzez klawiaturę, a odbieramy na monitorze słabszego komputera. </p><p>Podobny układ pracy możemy zaobserwować w laboratoriach wykonujących skomplikowane obliczenia. Znajduje się tam przeważnie duża maszyna obliczeniowa, a wyniki naukowcy oglądają na terminalach, których funkcję mogą pełnić zwykłe pecety. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jądro_systemu_operacyjnego"><span id="J.C4.85dro_systemu_operacyjnego"></span>Jądro systemu operacyjnego</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Jądro systemu operacyjnego"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jak już powiedzieliśmy sobie na początku, trudno jest stwierdzić jednoznacznie co należy do systemu operacyjnego, a co już nie. Jeśli już coś do niego należy, to jest to jego <i>jądro</i> (ang. <i>kernel</i>). Jądrem nazywamy <i>kluczowy dla działania systemu zbiór funkcji</i>. To właśnie jądro wykonuje wszystkie zadania, które ustaliliśmy wcześniej. Istnieją różne techniki pisania tego podstawowego programu - programu bardzo specyficznego z racji tego, że nie korzysta on, tak jak programy użytkownika (np.: gry), z żadnych gotowych funkcji, tylko sam je udostępnia. </p><p>Niektórzy programiści postanowili, że napiszą jeden duży program, który będzie odpowiadał za wszystkie zadania systemu operacyjnego. Tak napisane jądro nazywa się <i>monolitycznym</i> lub <i>jednolitym</i>. Taka technika jest dość łatwa, a tak napisane jądra są szybkie i stabilne. Problemem może być w tym przypadku rozwijanie projektu oraz wyszukiwanie błędów (ang. <i>debugging</i> - "odpluskwianie"). Ta technika jest już troszkę przestarzała. </p><p>Inną metodą jest stworzenie malutkiego jądra - <i>mikrojądra</i> (ang. <i>microkernel</i>) odpowiadającego tylko i wyłącznie za najprostsze zadania, oraz kilku programów odpowiadających za pozostałe funkcje. Ta metoda bardzo elegancko "porządkuje" kod, ale z kolei problemem staje się zapewnienie szybkiej komunikacji między owymi częściami jądra (przy układzie monolitycznym jest to proste, wręcz naturalne - tutaj już nie). </p><p><i>Nanojądrem</i> nazywamy super-małe jądro, w którym wyrzucono wszystko, co nie jest niezbędne. </p><p>Mówiąc o małych, średnich i dużych kernelach zahaczamy o pojęcie <i>skalowalności</i>. System możemy nazwać skalowalnym, jeśli potrafi przystosować swoje wymagania do sprzętu na jakim działa. Najczęściej podawanym przykładem - pół żartem, pół serio - jest przykład ekspresu do kawy i wielkiego, kilkuprocesorowego serwera. Jeśli system zmieści się na ekspresie i jednocześnie będzie w stanie wykorzystać możliwości wielkiego serwera - to jest (wysoce) skalowalnym. Systemem skalowalnym jest np.: system QNX. </p><p>Nie każdy komputer posiada tylko jeden procesor, tak jak jest to w przypadku popularnych komputerów. Aby móc wykorzystać więcej niż jeden procesor należy odpowiednio zaprojektować system operacyjny, a w szczególności jego jądro, ponieważ to ono bezpośrednio współpracuje ze sprzętem. Istnieją dwa sposoby korzystania z maszyn <i>wieloprocesorowych</i>, takich jak duże serwery: </p> <ul><li>AMP (ang. <i>Asymmetric Multiprocessing</i>) - kiedy jeden procesor odpowiedzialny jest za działanie systemu, a aplikacje działają na pozostałych,</li> <li>SMP (ang. <i>Symmetric Multiprocessing</i>) - tutaj celem jest wyrównanie obciążenia wszystkich procesorów - "obowiązki" są dzielone "po równo".</li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="System_plików"><span id="System_plik.C3.B3w"></span>System plików</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: System plików"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ważnym elementem systemu operacyjnego jest tzw. <i>system plików</i>. Jest to sposób organizacji danych na dysku, inaczej zapisu jego zawartości - plików i katalogów - na <i>nośniku danych</i>, czyli najczęściej na dysku twardym. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Pojęcia_pliku_i_katalogu"><span id="Poj.C4.99cia_pliku_i_katalogu"></span>Pojęcia pliku i katalogu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Pojęcia pliku i katalogu"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Plikiem</i> - nazywamy skończoną i nazwaną porcję informacji "wyprodukowaną" przez pewien program, choć same mogą być programem lub skryptem (tzw. <i>plik wykonywalny</i>). </p><p><i>Katalogiem</i> - nazywamy zbiór plików (inna nazwa to <i>folder</i>). W rzeczywistości katalog to też plik, tylko, że traktowany jako lista odnośników do innych plików. Należy zauważyć, że w jednym katalogu może być drugi katalog itd. W ten sposób tworzy się pewna hierarchia katalogów, zwana też drzewem. Podobnie jak drzewo ma korzeń (ang. <i>root</i>), gałęzie i liście, tak w systemie plików mamy: katalog główny na dysku, w nim katalogi i podkatalogi (kolejne rozgałęzienia), a w poszczególnych katalogach - pliki (liście). Dzięki katalogom możemy podzielić nasze pliki na różne kategorie, tak jak kładziemy nasze rzeczy do różnych szuflad i segregatorów. Pliki mogą mieć różne rozszerzenie w zależności od programów np. w notatniku pliki mają rozszerzenia txt, w wordzie doc, zaś w paincie - bmp,jpg,gif,jpeg. </p><p>Warto uświadomić sobie, że dysk twardy (czyli nasz <i>nośnik danych</i>) nie wie nic o plikach, katalogach, programach - "interesuje" go tylko ciąg zer i jedynek. Z kolei programy operują na plikach i katalogach. Można więc określić system plików jako <i>metodę zapisu i odczytu plików na ciąg zer i jedynek</i>. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Wzajemne_powiązanie_systemu_operacyjnego_i_plikowego"><span id="Wzajemne_powi.C4.85zanie_systemu_operacyjnego_i_plikowego"></span>Wzajemne powiązanie systemu operacyjnego i plikowego</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Wzajemne powiązanie systemu operacyjnego i plikowego"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Różne systemy operacyjne korzystają z różnych systemów plików. Wynika to z ich budowy i ich wymagań dotyczących plików i ich atrybutów. </p><p><i>Atrybutem</i> - nazywany cechę pliku. Atrybutem może być: </p> <ul><li>nazwa,</li> <li>długość,</li> <li>właściciel pliku,</li> <li>data utworzenia i/lub ostatniej modyfikacji,</li></ul> <p>... i tak dalej. </p><p>Np.: systemy operacyjne z rodziny UNIX od podstaw zostały zaprojektowane do obsługi wielu użytkowników, więc wymagają systemu plików, który w ogóle rozróżnia różnych użytkowników. Takim systemem plików nie jest system FAT, który został zaprojektowany na potrzeby systemów operacyjnych MS-DOS i starszych wersji Windows, w których to mamy tylko jednego użytkownika. </p><p>W zależności od systemu plików, na pliki mogą być nakładane ograniczenia (prawa) co do niektórych operacji na plikach. Dla systemów z rodziny GNU/Linux i Unix są to prawo do: </p> <ul><li>czytania z pliku,</li> <li>zapisu do pliku,</li> <li>wykonywania pliku (uruchamiania programu)</li></ul> <p>Prawa te są przypisane do każdej z trzech grup, jako prawa dla właściciela pliku (owner), prawa dla grupy, do której należy właściciel (group), prawa dla innych użytkowników (others). </p><p>Dla systemów z rodziny Windows pracujących na systemie plików NTFS prawa na plików są opisane jako prawo do: </p> <ul><li>czytania z pliku,</li> <li>zapisu do pliku,</li> <li>czytania i wykonywania,</li> <li>modyfikacji,</li> <li>pełna kontrola</li></ul> <p>Prawa te są przypisane do użytkownika komputera (domeny), a system praw jest herarchiczny. Zaznaczyć trzeba, że dla systemu plików FAT prawa te nie są wbudowane w system plików i system operacyjny nie jest w stanie ich obsłużyć. </p><p>Stosowanie systemu praw i atrybutów dla plików ma z założenia podnosić bezpieczeństwo danych, i to zarówno poprzez kontrolę dostępu do plików, jak i stosowanie mechanizmów zabezpieczających poprawność zapisu na dysk. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Operacje_na_plikach">Operacje na plikach</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Operacje na plikach"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Współczesne aplikacje (programy, których używamy) nic nie wiedzą o żadnych zerach i jedynkach, "interesują" je pliki lub katalogi. My - użytkownicy traktujący takie programy jak narzędzia - też musimy zrozumieć czym jest plik i co można na nim zrobić. Czym jest - tego się już nauczyliśmy. Teraz pora na operacje, które można na nich wykonać. </p><p>Podstawowymi są dwie: zapis i odczyt (ang. <i>I/O - input/output</i>, czyli inaczej wejście/wyjście). Wszystkie inne operacje zawsze wykorzystują operacje zapisu i odczytu do zrealizowania jakiegoś bardziej skomplikowanego zadania. Omówmy po kolei najpospolitsze operacje dyskowe: </p> <ul><li>Stworzenie pliku - to w rzeczywistości zapis pewnych informacji do specjalnych rejestrów systemowych. Przy tworzeniu nowego pliku użytkownik jest pytany o nazwę, ew. system zaproponuje mu jakąś standardową (np.: <i>Nowy tekst</i>)</li> <li>Kasowanie (pliku lub jego zawartości) - to jest zapis (sic!) pewnych informacji do rejestrów systemowych lub znaków informujących o końcu pliku zamiast jego poprzedniej zawartości.</li> <li>Kopiowanie - czyli stworzenie identycznej kopii pliku w innym miejscu i ew. pod inną nazwą, jest to w rzeczywistości odczyt pliku, stworzenie nowego pliku o podanej nazwie i wpisanie uprzednio odczytanej zawartości kopiowanego pliku do nowego pliku.</li> <li>Przeniesienie pliku - operacja podobna do kopiowania, tylko plik w starym miejscu zostaje skasowany. Jeśli plik przenosimy do innego katalogu tego samego nośnika, to zmieniany jest jedynie atrybut pliku mówiący o folderze, w którym się znajduje. Przyśpiesza to pracę programu.</li> <li>Zmiana nazwy - najczęściej jest realizowana poprzez przeniesienie zawartości pliku do nowego nazwanego tak, jak już chcemy (patrz wyżej).</li></ul> <p>To jak się wykonuje te operacje zależy od tzw. <i>powłoki</i>. O niej w dalszej części rozdziału. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Organizacja_dysku_w_różnych_systemach_operacyjnych"><span id="Organizacja_dysku_w_r.C3.B3.C5.BCnych_systemach_operacyjnych"></span>Organizacja dysku w różnych systemach operacyjnych</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Organizacja dysku w różnych systemach operacyjnych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Różne systemy operacyjne, korzystające z innych systemów plików mają inny układ swoich plików. Na początku nauczmy się kilku nowych pojęć, które pomogą nam zrozumieć jak komputery przechowują nasze i swoje dane. </p><p><b>Partycją</b> nazywamy część dysku twardego przeznaczoną na założenie określonego systemu plików. Czyli na jednej partycji może być tylko jeden jedyny system plików. Partycję nazywa się też <i>dyskiem logicznym</i> (w przeciwieństwie do <i>dysku fizycznego</i> - podzespołu znajdującego się w komputerze) [...] </p><p><b>Ścieżką dostępu</b> nazywamy podanie nazwy dysku, katalogu i nazwy pliku, tak aby można było można go znaleźć. Kolejne elementy tworzą <i>drzewo katalogowe</i>. Jego "pniem" jest katalog główny("<tt>/</tt>" lub "<tt>\</tt>"), a "gałęziami" i "gałązkami" katalogi i podkatalogi. Kolejne elementy ścieżki dostępu oddzielamy specjalnym znakiem: <br /> dla systemu DOS jest to "<tt>\</tt>", dla UNIX "<tt>/</tt>", a dla VMS "<tt>.</tt>". <br /> Kolejne katalogi mają swoje podkatalogi i w ten sposób struktura się "rozgałęzia". </p><p>Rozróżniamy dwa typy ścieżek: </p> <ul><li><b>Względną</b> - gdy podajemy położenie pliku względem miejsca, w którym się aktualnie znajdujemy. Np.: gdy znajdujemy się w katalogu <tt>WAKACJE</tt> będącym podkatalogiem katalogu głównego (czyli <tt>\WAKACJE</tt>) na dysku <tt>C:</tt> (a więc pełna ścieżka to <tt>C:\WAKACJE</tt>) i chcemy wskazać na katalog <tt>C:\WAKACJE\2001\ZDJĘCIA</tt> to możemy wskazać ten katalog wskazując na katalog <tt>2001\ZDJĘCIA</tt> (pamiętajmy, że już jesteśmy w <tt>C:\WAKACJE</tt>).</li> <li><b>Bezwzględną</b> - gdy podajemy ścieżkę względem katalogu głównego (czyli zaczynającą się od litery dysku i "<tt>\</tt>" w systemach DOS i Windows lub "<tt>/</tt>" w systemach UNIX).</li></ul> <p><br /> Systemy DOS i Windows jawnie wykorzystują nazwy dysków (logicznych), to znaczy, że możemy wskazać na jakiej partycji chcemy umieścić plik, a każdy dysk (logiczny) ma swoją oddzielną strukturę katalogów. Dyski logiczne oznaczane są przez dużą literę i dwukropek. <tt>A:</tt> i <tt>B:</tt> są zarezerwowane dla stacji dyskietek, innymi można dysponować dowolnie. Dysk <tt>C:</tt> to z reguły pierwszy dysk twardy, później pojawiają się napędy CD-ROM itd. </p><p>System Windows trzyma swoje pliki przeważnie w katalogu <tt>X:\Windows</tt>, gdzie X to litera dysku, na którym został on zainstalowany (najczęściej jest to jednak <tt>C:</tt>). Programy, które my instalujemy przeważnie będą się znajdowały w katalogu <tt>C:\Program Files</tt>. </p><p>Inaczej sprawa się ma z systemami wywodzącymi się z rodziny UNIX: systemy tego typu ukrywają przed użytkownikiem i jego aplikacjami rzeczywisty podział na partycje. Dostajemy w wyniku takiego zabiegu jedno jedyne wielkie "drzewo", której najniższym poziomem jest jeden jedyny katalog główny, zwany "<tt>/</tt>" (ang. <i>root</i> - korzeń). W nim mamy </p> <ul><li>podkatalog etc (czyli <tt>/etc</tt>) z plikami konfiguracyjnymi,</li> <li>usr (czyli <tt>/usr</tt>) z plikami programów,</li> <li><tt>/lib</tt> z podstawowymi bibliotekami funkcji,</li> <li><tt>/dev</tt> z plikami "urządzeń" jądra systemu (tutaj możemy dostać się bezpośrednio do pewnych urządzeń, np.: dysków twardych),</li> <li><tt>/bin</tt> z podstawowymi programami oraz</li> <li><tt>/home</tt> z katalogami prywatnymi użytkowników.</li></ul> <p>Warto wiedzieć, że systemy UNIX rozróżniają duże i małe litery, czyli <tt>plik1.txt</tt>, <tt>Plik1.txt</tt> i <tt>PLIK1.TXT</tt> to 3 różne pliki, a ścieżki bezwzględne zaczynają się od - jak można łatwo domyślić się - "<tt>/</tt>". </p><p>Brak jawnego odwołania się do napędów w systemach ma swoje praktyczne uzasadnienie. System plików może być rozszerzony poprzez zamontowanie do już używanego systemu plików nowego, przy czym może to być zdalny system plików. Użytkownik przechodząc np. do katalogu /mnt/finanse/Warszaw pracuje na plikach znajdujących się na komputerze w Warszawie, zaś zmieniając katalog na np. /mnt/finanse/Krakow pracować na plikach na krakowskim serwerze. </p><p><br /> Pierwotnie, w systemach plików rozszerzenie (część nazwy pisana po ostatniej kropce) miało znaczenie jedynie symboliczne. Utarł się zwyczaj dodawania kilkuliterowego opisu, co do zawartości pliku. Dla przykładu w pliku zenek.txt były dane tekstowe, a w pliku zenek.jpeg dane graficzne. Takie stosowanie rozszerzeń w systemach Linux/ Unix stosowane jest do dzisiaj. O tym, czy program jest wykonywalny decyduje prawo (x) nałozone na plik, a o tym co zawiera plik decyduje jego rzeczywista zawartość. </p><p>Firma Microsoft postanowiła ułatwić użytkownikom posługiwanie się plikami i na sztywno przypisała rozszerzenie do operacji na plikach. W systemach Windows i DOS tylko pliki z rozszerzeniami .bat .cmd .com .exe są uruchamiane. Takie podejście skutkuje czasami zabawnymi sytuacjami, kiedy np. plikowi tekstowemu nadamy rozszerzenie pliku wykonywalnego. Rozszerzenia informują wtedy system w jakim programie dany plik otworzyć, i jaką mu nadać ikonę (czasami ikona odczytywana jest z zawartości plików). </p><p><br /> Oczywiście to, że pliki <i>binarne</i> (skompilowane i gotowe do wykonania) leżą w <tt>/bin</tt> lub <tt>/usr/bin</tt>, a konfiguracyjne (czyli sterujące działaniem programów) w <tt>/etc</tt> wynika z pewnej konwencji (FHS - Filesystem Hierarchy Standard), a nie wymogów systemu plików - dla systemu plików wszystko jedno gdzie co leży. Porządek służy nam. </p><p><br /> Mówiąc o systemach UNIX warto wspomnieć o mechanizmie <i>montowania</i> (ang. <i>mount</i>). Posługując się dalej analogią z drzewem, można powiedzieć, że montowanie przypomina doklejanie nowej gałęzi. Jeśli chcemy odczytać zawartość dysku CD-ROM, to możemy go <i>podmontować</i> do dowolnie wybranego katalogu, np.: <tt>/cdrom</tt>. Po pomyślnym montowaniu (o ile podamy adres naszej stacji CD, co jest na naszej płytce i gdzie chcemy ją przyłączyć), to ku naszej uciesze pusty dotąd katalog <tt>/cdrom</tt> wypełni się zawartością płyty CD. Podobnie możemy postąpić z dyskami sieciowymi, dyskietkami oraz innymi dyskami. </p><p><br /> System AmigaOS korzysta z jeszcze innej metody porządkowania plików [...] </p><p>System BeOS korzysta w gruncie rzeczy z wynalazków uniksowych z lekkimi modyfikacjami. [...] </p><p>Komputery Apple Macintosh z kolei [...] </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powłoka"><span id="Pow.C5.82oka"></span>Powłoka</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Powłoka"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W różnych systemach różnie wykonujemy polecenia. Wynika to z faktu innej budowy, ale i powłoki. Czym jest powłoka? Jest <i>łącznikiem pomiędzy użytkownikiem a systemem operacyjnym</i>. Dochodzimy więc do trzeciej - po jądrze i systemie plików - najważniejszej części systemu operacyjnego. Gdy patrzymy na wiersz zachęty systemu DOS, konsolę tekstową Linuksa, ekran Windowsów z paskiem zadań i przyciskiem Start czy też <i>biurko</i> Macintosha, to nie patrzymy na system operacyjny jako taki, tylko na powłokę. </p><p>Powłoka jest zatem programem przyjmującym zlecenia użytkownika oraz "wyprowadzającym" do niego rezultaty. Oczywiście - wiele programów (szczególnie w trybie tekstowym) omija tego pośrednika. Nie jest on konieczny. </p><p>Powłoka może mieć różne formy: może być tekstowa i działać na bazie sterownika terminala znakowego, jak i graficzna na bazie systemu okienkowego (np.: w przypadku Linuksa z systemem okienkowym X powłoką będzie KDE lub GNOME, a nie X). </p><p>Powłoka często zawiera wbudowane podstawowe komendy, a jeśli akurat żądanej nie posiada wywołuje i "łączy" użytkownika z wybranym programem. Tak jest też w przypadku DOSa. Tu powłoką jest program <i>command.com</i>, który zawiera w sobie pewne polecenia. Jeśli ich nie ma, to poszuka odpowiedniego programu w katalogu C:\DOS (a żeby być dokładnym - pod ścieżkami podanymi w zmiennej PATH). </p><p>Podobnie jest w przypadku linuksowego basha. A więc to powłoka łączy użytkownika z systemem operacyjnym. Dlatego właśnie, chociaż systemy operacyjne Linux i BeOS różnią się znacznie, to pracujemy w nich w trybie tekstowym tak samo (lub prawie tak samo), ponieważ mają tę samą powłokę. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zastosowania">Zastosowania</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: Zastosowania"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Każdy system operacyjny jest projektowany do określonych zastosowań, w których ma się sprawować jak najlepiej, często poświęcając inne cechy. </p><p>Obecnie w zastosowaniach domowych i biurowych najpopularniejszymi systemami są Microsoft Windows, Apple MacOS oraz desktopowe dystrybucje Linux. Cechują się one łatwością obsługi, intuicyjnym sposobem pracy, szeroką gamą sterowników do najnowszych urządzeń (przeważnie <i>multimedialnych</i>). Owa łatwość obsługi, szczególnie w systemach Windows, często ujemnie wpływa na bezpieczeństwo i stabilność systemu. Nie stanowi to jednak większego problemu, dopóki systemy tego typu są wykorzystywane przez jednego użytkownika lub niewielką zaufaną ich grupę. </p><p>Systemy typu UNIX są powszechnie stosowane na serwerach - dużych systemach, działających bez przerwy i pod dużym obciążeniem, choć systemy z rodziny UNIX (a w szczególności Linux i FreeBSD) z racji swojego dynamicznego rozwoju wkraczają także <i>na biurka</i>. Wynika to z rosnącej wydajności komputerów z jednej strony i ze wzrastających wymagań użytkowników z drugiej. W systemach serwerowych i projektowanych z myślą o stacjach roboczych nacisk postawiono na wydajność, bezpieczeństwo i stabilność. Te same zalety są również potrzebne w zastosowaniach domowych i biurowych. </p><p>Natomiast systemami czasu rzeczywistego (ang. <i>real-time operating system</i>) nazywamy systemy zaprojektowane do szybkiego działania i krótkiego czasu reakcji na różne "bodźce". Takie systemy (QNX, RTLinux) są stosowane w przemyśle oraz telekomunikacji. </p><p>Kolejną grupą systemów operacyjnych są systemy typu <i>embedded</i>, czyli osadzone - z reguły na urządzeniach typu przenośne komputery, samochody, odtwarzacze płyt CD lub DVD. Są to przeważnie systemy małe, szybkie i przystosowane do wykonywania określonych funkcji. Również pewne odmiany Linuksa stosowane są w urządzeniach przenośnych i odtwarzaczach. Wynika to często z powodów ekonomicznych i z liberalnych licencji GNU na których rozpowszechniany jest ten system operacyjny. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podstawy_pracy_w_środowisku_tekstowym"><span id="Podstawy_pracy_w_.C5.9Brodowisku_tekstowym"></span>Podstawy pracy w środowisku tekstowym</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Podstawy pracy w środowisku tekstowym"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Praca w trybie trybie tekstowym była kiedyś najpopularniejszym sposobem <i>interakcji</i> z komputerem. Zaletą trybu tekstowego są małe wymagania, duża liczba istniejących narzędzi, wadą: konieczność znajomości komend. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Podstawy_środowiska_tekstowego"><span id="Podstawy_.C5.9Brodowiska_tekstowego"></span>Podstawy środowiska tekstowego</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Podstawy środowiska tekstowego"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Podstawowym pojęciem jest tzw. <i>wiersz poleceń</i>, w którym wpisujemy nasze komendy za pomocą klawiatury i zatwierdzamy klawiszem ENTER (zwanym też RETURN). Po wpisaniu polecenia i po jego "wysłaniu" otrzymamy wyniki działania i gdy system będzie ponownie gotów do przyjęcia naszych poleceń, znów pojawi się wiersz poleceń, z charakterystycznym <i>znakiem zachęty</i> (ang. <i>prompt</i>) - zachęty do wpisania następnego polecenia, który najczęściej zawiera informacje takie jak aktualny katalog, nazwa użytkownika, nazwa komputera. Oto znak zachęty powłoki bash: </p> <pre>[kasia@czarownica wiersze]$ </pre> <p>Oczywiście, znak zachęty można często ustawić tak, aby wyświetlał nie nazwę użytkownika, komputera i katalogu (jak w przykładzie wyżej) tylko np.: aktualną godzinę i dowolny tekst. </p><p>Uruchamiane przez nas programy-polecenia mogą przyjmować <i>opcje</i> i <i>argumenty</i>. Np: program kasujący pliki jako argument przyjmie nazwę pliku do skasowania, a jako ew. opcję to, czy bez potwierdzenia kasować pliki tylko do odczytu. Ogólny schemat tego, co zobaczymy na ekranie to: </p> <pre>[znak zachęty] [polecenie] [opcja1] [argument1] [opcja2] [argument2] [ENTER] </pre> <p>Na przykład: </p> <pre>[kasia@czarownica wypracowania]$ ispell -d polish mieszko1.txt [ENTER] </pre> <p>Właśnie Kasia uruchomiła na swej "Czarownicy" program <i>ispell</i> służący do sprawdzania pisowni i wyłapywania literówek. Użyła przy tym opcji "-d", która wybiera słownik użyty do sprawdzania ("polish" - polski, jest argumentem do opcji "-d") i z argumentem programu "mieszko1.txt" (tutaj - jak łatwo się domyśleć - jest to plik z wypracowaniem o jednym z pierwszych władców Polski). </p><p>(Mały quiz - czy Mieszko I był królem Polski?) </p><p>Podając jako parametr jakiś plik, możemy to zrobić na dwa sposoby </p> <ol><li>podać ścieżkę względną. Wtedy odwołujemy się do pliku/katalogu położonego w korzeniu katalogu, w jakim aktualnie się znajdujemy ( wyświetlany jest najczęściej w ciągu zachęty ), lub do pliku znajdującego się w katalogu domyślnie przeszukiwanym w takim wypadku przez nasz system ( w bashu można je przejrzeć wpisując echo $PATH ).</li> <li>podać ścieżkę bezwzględną. Wtedy to odwołujemy się do ściśle określonego przez nas zasobu dostępnego w naszym komputerze</li></ol> <p>Innymi słowy, ścieżka mieszko1.txt może oznaczać /home/kasia/mieszko1.txt, ale może to również oznaczać plik ( najczęściej program ) położony pod jakąś ścieżką ze zmiennej <i>PATH</i>. Aby być pewnym, że odwołujemy się do obecnego katalogu, nazwę pliku należy poprzedzić kropką i ukośnikiem. Polecenia jednak mają jednak określone, angielskie, najczęściej krótkie nazwy. Oznacza to, że raczej system nie pomyli naszego pliku z jakimś poleceniem. Aby odwołać się do pliku w innym katalogu niż w przypadkach wcześniej wymienionych, podajemy ścieżkę bezwzględną lub przechodzimy do katalogu, w którym znajdują się interesujące nas dane. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Narzędzie_man"><span id="Narz.C4.99dzie_man"></span>Narzędzie man</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Narzędzie man"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zajmijmy się jeszcze jednym pożytecznym narzędziem, mianowicie programem <i>man</i> (skrót z ang. <i>manual</i> - podręcznik). Jest to system plików pomocy ze wskazówkami dotyczącymi używania konkretnych programów. Jeśli autor programu sobie życzy, może dołączyć do swego programu odpowiednią <i>stronę podręcznika</i>, na której przyszli użytkownicy (czyli my) będą mogli przeczytać szerzej o programie, jego możliwościach itd. </p><p>Zbiór <i>stron</i> jest podzielony na kilka kategorii - sekcji - oznaczonych numerami, z których najważniejsze to: </p> <ul><li>1 - polecenia użytkownika,</li> <li>2 - wywołania systemowe,</li> <li>5 - formaty plików,</li> <li>8 - narzędzia administracyjne</li></ul> <p>Ogólnie program uruchamiamy wydając komendę: </p> <pre>$ man [nr sekcji] [hasło] </pre> <p>Na przykład (numer sekcji jest wymagany tylko wtedy, gdy hasło pojawia się w więcej niż jednej sekcji): </p> <pre>$ man rm </pre> <p>Ujrzymy stronę podręcznika dotyczącą polecenia <i>rm</i> kasującego pliki. Do góry i do dołu możemy poruszać się strzałkami, wychodzimy klawiszem "q". </p><p>Man posiada też o wiele więcej opcji. Przykładem może być możliwość wyszukania sposobów na rozwiązywanie danego problemu: </p> <pre>$ man -k '[zagadnienie]' </pre> <p>Tekst wyświetlony na ekranie dzielimy tak: liczby w nawiasach to rozdziały, a tekst przed nawiasem to poszukiwane hasło. Apostrofy są potrzebne, jeżeli w podaniu zagadnienia użyliśmy spacji. Mogą one wystąpić tylko i wyłącznie dwa razy. Musisz także pamiętać, że nie możesz używać niektórych znaków, ponieważ mają one specjalne znaczenie. Są to m.in '[',']','\','(',')','.','*','?','+'. Spróbuj teraz wydać komendę: </p> <pre>$ man -k 'pliki i katalogi' </pre> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="System_DOS">System DOS</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: System DOS"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>DOS</b> - <i>Disk operating system</i> - System operacyjny opierający się głównie na wydawaniu poleceń w trybie tekstowym. Wiele różnych firm produkowało systemy DOS. Najpopularniejszym z nich był MS-DOS firmy Microsoft na którym oparte były systemy Windows od wersji 1.0 - 3.x (właściwie były jedynie nakładkami na DOSa) oraz Windows 95, 98 i ME. Produkowany był w latach 1981-1994 jako samodzielny system, a potem do roku 2000 jako część systemu Windows. Istnieje również projekt darmowej wersji DOSa - FreeDOS. </p><p>DOS obsługuje na raz tylko jeden uruchomiony program, do 1MB pamięci ram oraz 1 rdzeń procesora. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/System_DOS&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Zobacz też"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/MS-DOS" title="MS-DOS">MS-DOS</a></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Systemy_UNIX,_BeOS,_AtheOS"><span id="Systemy_UNIX.2C_BeOS.2C_AtheOS"></span>Systemy UNIX, BeOS, AtheOS</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Systemy UNIX, BeOS, AtheOS"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Unix">Unix</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Systemy_UNIX,_BeOS,_AtheOS&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Unix"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Systemy z rodziny Unix są najczęściej instalowane na serwerach (np. przeznaczonych dla udostępniania stron internetowych). Są one często alternatywą dla <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Windows" class="extiw" title="w:Windows">Windowsa</a> w wersji Serwer. </p><p><br /> </p><p><br /> Oprócz środowiska tekstowego istnieje także środowisko graficzne, dużo prostsze w obsłudze i nie wymagające już znajomości komend. Teraz przyda nam się umiejętność poruszania myszką. Poznamy najpopularniejsze środowiska graficzne w systemie Linux (KDE i GNOME) oraz w systemie Windows. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Podstawy_środowiska_graficznego"><span id="Podstawy_.C5.9Brodowiska_graficznego"></span>Podstawy środowiska graficznego</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Podstawy środowiska graficznego"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Obecnie największą popularnością cieszą się graficzne środowiska pracy, z racji łatwości obsługi i intuicyjnego sposobu pracy. Przed omówieniem najpopularniejszych należy omówić podstawy będące wspólne dla nich wszystkich. </p> <ul><li>Pracując w jakimkolwiek graficznym środowisku pracy potrzebować będziemy jakiegoś wskaźnika. Jego rolę pełni najczęściej tzw. <i>myszka</i>, czyli małe urządzenie z powodu wystającego z tyłu kabla przypominające popularnego gryzonia. Myszkę przesuwamy po stole - a wraz z nią przesuwa się kursor na ekranie. Przesuwając myszkę do przodu wskaźnik na ekranie przesunie się do góry, przesuwając do tyłu (do siebie) uzyskamy efekt przeciwny - odpowiednik myszki na ekranie powędruje na dół. Gdy w lewo, to w lewo, gdy w prawo, to w prawo. Mała podpowiedź: o wiele wygodniej (i precyzyjniej!) jest, zamiast ruszania całą ręką, położyć nadgarstek na stole (lub specjalnej podkładce) i - trzymając myszkę pod dłonią - przesuwać ją delikatnie palcami.</li> <li>Następnym ważnym pojęciem jest <i>kliknięcie</i>. Jest to naciśnięcie przycisku myszy. Używane jest najczęściej do wskazania, zaznaczenia, uruchomienia obiektu lub programu znajdującego się pod wskaźnikiem myszki w chwili kliknięcia. Nazwa pochodzi od charakterystycznego dźwięku wydawanego przez komputerowego gryzonia podczas naciskania przycisku. Możemy wykonać kliknięcie lewym, prawym lub środkowym przyciskiem. Ważną dla osób leworęcznych opcją jest możliwość zamienienia klawiszy myszki - w ten sposób i oni mogą klikać wygodnie palcem wskazującym. W myszkach z dwoma przyciskami naciśniecie przycisku środkowego otrzymujemy przeważnie poprzez naciśnięcie obu klawiszy jednocześnie.</li> <li><i>Podwójnym kliknięciem</i> nazywamy dwa kliknięcia następujące bezpośrednio po sobie w ściśle określonym, często bardzo krótkim, przedziale czasu (o tym, gdzie go ustawić później). Podwójne kliknięcie jest przeważnie wykorzystywane do uruchomienia programów itd. To gdzie stosować pojedyncze, a gdzie podwójne kliknięcie zależy od konkretnego środowiska.</li> <li><i>Ikoną</i> nazywamy graficzną reprezentację pliku, urządzenia, katalogu, obiektu. Ma ona postać niedużego rysunku.</li> <li><i>Biurko</i> (ew. <i>pulpit</i>) to komputerowy odpowiednik biurka, przy którym pracujecie. Macie na nim narzędzia, papiery, zabawki, zegarek. Podobnie będzie z biurkiem w komputerze. Pulpit zajmuje większą część ekranu. Można umieszczać na nim dokumenty, nad którymi pracujemy i skróty do często używanych programów. Często ustawiamy także tzw. tapetę, czyli obrazek tła (np. chmury, kafelki itd.).</li> <li><i>Okno</i> jest podstawą organizacji pracy. Większość programów, gdy zostaje uruchomiona, tworzy swoje okno na ekranie. W oknie możemy wpisywać dane, odczytywać wyniki, oglądać filmy, obrazy itd. Aby przełączyć się między programami, przełączamy się między okienkami - myszką i/lub/ewentualnie kombinacją klawiszy klawiatury.</li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="GNOME">GNOME</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: GNOME"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>GNOME - GNU Network Object Model Environment, jest środowiskiem graficznym będącym częścią projektu GNU, mającego na celu stworzenie darmowego i przede wszystkim wolnego zarówno oprogramowania użytkowego, jak i systemu operacyjnego. Jest to graficzne środowisko pracy rozwijane dla systemów z rodziny UNIX i oparte na oprogramowaniu z wolnym kodem źródłowym. </p><p>Wyglądem i sposobem pracy GNOME przypomina w dużym stopniu środowiska Windows oraz MacOS, czyli dwa najpopularniejsze - choć nie można w żadnym przypadku nazwać tego kopiowaniem czy też plagiatem. Podobieństwo to z faktu, że twórcy postawili sobie za cel napisanie środowiska graficznego, które mogłoby być stosowane w domu i biurze - w miejscach, gdzie ludzie z reguły potrafią posługiwać się albo Windowsami albo MacOSem. </p><p>Można wyróżnić kilka podstawowych elementów: </p> <ul><li><i>pulpit</i> - zajmujący większą część ekranu obszar, na którym umieszczamy nasze pliki i ikony uruchamiające programy. GNOME potrafi ustawić też <i>tapetę</i>, czyli wzorek, zdjęcie lub kolor, którym "pokryjemy" pulpit,</li> <li><i>panel</i> - czyli specjalny program umieszczony z reguły przy krawędzi ekranu i stale tam pozostający. Pełni on funkcję przybornika - zawsze dostępnego - z którego można uruchomić inne programy. Umieszczamy na nim rozwijane menu, które w sposób przejrzysty pokazują programy, które możemy uruchomić oraz np.: ikony uruchomieniowe, które uruchamiają bezpośrednio żądany program. W GNOME ważną funkcję pełnią tzw. <i>applety</i>, czyli programy dokujące się na panelu (nie posiadają własnego okna), dodające do niego nowe możliwości - np.: applet panelowy do ściągania plików - wystarczy przeciągnąć na niego plik i ściąganie zaczyna się samo,</li> <li><i>menedżer plików</i> - program zarządzający naszymi plikami. Aktualnie domyślnym programem tego typu jest <i>Nautilus</i>. Jest to nowoczesna aplikacja, która zajmie się naszymi plikami, wyświetli obrazki, pokaże zawartość pliku tekstowego, PDF (czyli <i>elektronicznych książek</i>), PostScript oraz strony internetowej. Może też ściągać nagłówki z wybranych serwisów informacyjnych i ma miejsce na krótkie notatki - odpowiednik żółtych karteczek przyklejanych do np.: monitora. W Nautilusie większość operacji jest wykonywaną za pomocą metody <i>przenieś i upuść</i> lub podręcznych menu za pomocą prawego przycisku myszy.</li> <li><i>menedżer okien</i> - czyli program, który zajmuje się położeniem okna na ekranie, tym czy jest ono <i>zwinięte</i> czy nie. To właśnie menedżer okien rysuje obwódkę wokół okna oraz pasek tytułowy itd.</li> <li><i>wirtualny ekran</i> - jest to ciekawa opcja menedżera okien pozwalająca wyświetlać jednocześnie tylko wybrane programy spośród uruchomionych. Pomiędzy tymi zestawami możemy się przełączać, co tworzy złudzenie, że mamy kilka biurek lub monitorów,</li> <li><i>centrum sterowania</i> - to program, który łączy w sobie wiele programów kontrolujących działanie poszczególnych elementów GNOME - wygaszacza ekranu, szybkości działania myszki i klawiatury, wygląd okienek i paska tytułowego, tapetę pulpitu itd.</li></ul> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png/465px-Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png" decoding="async" width="465" height="349" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f5/Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png/698px-Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f5/Ubuntu_9.04_Jaunty_Jackalope.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a><figcaption>GNOME</figcaption></figure> <p>GNOME to też potężny zbiór programów stworzonych przy użyciu bibliotek GNOME, a są wśród nich wszystkie typy aplikacji. GNOME ma swój pakiet biurowy - składający się z edytora tekstów AbiWord, arkusza kalkulacyjnego Gnumeric, edytora schematów Dia i innych programów. </p><p>GNOME korzysta z biblioteki GTK+ odpowiedzialnej za tworzenie <i>obiektów</i>, takich jak pola tekstowe, przyciski, przełączniki, paski przewijania itd., która to sama korzysta z kolei z bibliotek GDK i GLIB odpowiedzialnych za tworzenie jeszcze prostszych struktur. Ważną cechą bibliotek GNOME jest to, że można z nich korzystać pisząc program w wielu językach programowania. </p><p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="KDE">KDE</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: KDE"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>K Desktop Environment jest projektem zapoczątkowanym przez grupę niemieckich programistów, mającym na celu stworzenie - podobnie jak w przypadku GNOME - darmowego i wolnego środowiska graficznego na platformę UNIX. Od 1996 roku projekt stał się stabilnym i funkcjonalnym produktem. Nieustannie konkuruje z młodszym od siebie GNOME o palmę pierwszeństwa. </p><p>KDE jest dla użytkownika bardzo podobny do GNOME - te same elementy: pulpit z możliwością ustawiania tła i innych rzeczy z centrum sterowania, menedżer plików z <i>wtyczkami</i> (ang. <i>plug-in</i>) pozwalające na więcej niż tylko zarządzanie plikami, menedżer okien z wymiennymi <i>skórami</i> (ang. <i>skins</i>) pozwalającymi na zmianę wyglądu, wirtualne pulpity. Także KDE posiada swój pakiet biurowy (KOffice) oraz ogromną liczbę bibliotek ułatwiających programowanie aplikacji oraz samych aplikacji korzystających z tych bibliotek. </p><p>KDE różni się od GNOME głównie od strony wewnętrznej - KDE korzysta z biblioteki Qt norweskiej firmy TrollTech, a preferowanym językiem przy pisaniu aplikacji jest zorientowany obiektowo C++ (o językach programowania w dalszej części podręcznika). </p><p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Kde34screenshot.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Kde34screenshot.png/480px-Kde34screenshot.png" decoding="async" width="480" height="360" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Kde34screenshot.png/720px-Kde34screenshot.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Kde34screenshot.png/960px-Kde34screenshot.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a></span> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Microsoft_Windows">Microsoft Windows</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Microsoft Windows"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Systemy z rodziny Windows także posiadają środowisko graficzne. <b>Windows Explorer</b> pierwszy raz został użyty w Windows 95 i od tego czasu nieustannie towarzyszy produktom Windows. </p><p>Windows Explorer zawiera takie elementy jak: pulpit z ikonami, menadżer plików, menu start, pasek zadań zawierający zegar z datą, panel sterowania. W wersji Windows 98 jako nowość pojawiła się opcja pozwalająca na wyświetlanie bezpośrednio na pulpicie stron internetowych. Także od wersji 98 Windows Explorer został zintegrowany z inny produktem Microsoft - przeglądarką internetową Internet Explorer. Miało to być korzystne dla użytkownika, jednak spowolniało dość znacznie komputer. W kolejnych swoich odsłonach Windows Explorer przechodził zmiany kosmetyczne oraz był wzbogacany o dodatki mające ułatwić korzystanie z komputera np. ikony w pasku start pozwalające na szybkie uruchamianie aplikacji. W wersji Windows XP dodano możliwość zastosowania w zarządzaniu okienkami motywu, który zmienia wygląd okien oraz paska zadań oraz menu start. W Windows Vista wprowadzono dodatkowe efekty graficzne oraz pasek boczny (sidebar). Windows 7 zmienił pasek zadań: teraz pasek szybkiego uruchamiania i uruchomione programy są połączone w jedno: po kliknięciu ikony staje się wypukła, i zmienia się w ikonę uruchomionego programu, a po zakończeniu powraca do formy ikony szybkiego uruchamiania. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też_2"><span id="Zobacz_te.C5.BC_2"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Microsoft_Windows&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Zobacz też"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Microsoft_Windows_NT/Pierwszy_rzut_oka_na_system" title="Microsoft Windows NT/Pierwszy rzut oka na system">Sekcja w całości poświęcona obsłudze Windows XP</a></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Obsługa_programów"><span id="Obs.C5.82uga_program.C3.B3w"></span>Obsługa programów</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Obsługa programów"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Instalacja_programów_w_systemie_Windows"><span id="Instalacja_program.C3.B3w_w_systemie_Windows"></span>Instalacja programów w systemie Windows</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Instalacja programów w systemie Windows"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ol><li>We wszystkich wersjach Windows instalacja będzie przebiegać podobnie. Przechodzimy do wyszukiwarki internetowej i wpisujemy tam nazwę programu. Klikamy na pierwszy odnośnik i pobieramy program.</li> <li>Zapisujemy plik na pulpicie lub w jakimkolwiek innym miejscu.</li> <li>Uruchamiamy plik instalacyjny. Zazwyczaj przed pojawieniem się kreatora, pojawi się okienko zabezpieczające. Klikamy w przycisk „Uruchom” i zaczynamy Instalację. Jest ona bardzo prosta (zwłaszcza jeśli już wcześniej samemu instalowałeś/aś inne programy), więc nie będziemy jej tu opisywać. Polega głównie na naciskaniu „Dalej >”.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Instalacja_programów_w_systemie_Linux"><span id="Instalacja_program.C3.B3w_w_systemie_Linux"></span>Instalacja programów w systemie Linux</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-2" title="Edytuj sekcję: Instalacja programów w systemie Linux"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Instalacja_ze_źródeł"><span id="Instalacja_ze_.C5.BAr.C3.B3de.C5.82"></span>Instalacja ze źródeł</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-3" title="Edytuj sekcję: Instalacja ze źródeł"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aby zainstalować program ze źródeł należy: </p> <ul> <li>Pobrać i rozpakować archiwum z kodem źródłowym</li> <li>Uruchomić terminal i przejść do katalogu ze źródłami:</li> $ cd <i>katalog</i> <li>Uruchomić skrypt <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Configure" class="extiw" title="w:Configure">configure</a>:</li> $ ./configure <li>Jeśli program wykaże brak pakietów, doinstalować je</li> <li>Uruchomić program <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/make" class="extiw" title="w:make">make</a>:</li> $ make i # make install </ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Instalacja_z_pakietów"><span id="Instalacja_z_pakiet.C3.B3w"></span>Instalacja z pakietów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-4" title="Edytuj sekcję: Instalacja z pakietów"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W większości popularnych dystrybucji systemu Linux dostępna jest również możliwość instalacji z <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pakiet_instalacyjny" class="extiw" title="w:Pakiet instalacyjny">pakietów</a>. Aby zainstalować w ten sposób program należy pobrać pakiet z internetu i otworzyć go w menedżerze <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pakiet_instalacyjny" class="extiw" title="w:Pakiet instalacyjny">pakietów</a> (np. <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/dpkg" class="extiw" title="w:dpkg">dpkg</a> lub <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/rpm" class="extiw" title="w:rpm">rpm</a>).Np. </p> <pre> # dpkg -i [pakiet.deb] </pre> <p>lub </p> <pre> # rpm -i [pakiet.rpm] </pre> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Automatyczna_instalacja">Automatyczna instalacja</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-5" title="Edytuj sekcję: Automatyczna instalacja"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Można posłużyć się tekstowymi (np. <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/APT_(informatyka)" class="extiw" title="w:APT (informatyka)">apt</a>) lub graficznymi (np. <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/synaptic" class="extiw" title="w:synaptic">synaptic</a>) narzędziami do zarządzania pakietami. Dzięki temu nie musimy ręcznie ściągać pakietów i uzupełniać zależności (brakujących pakietów), lecz program zrobi to za nas. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie, lecz musimy liczyć się z tym, że mało popularnych pakietów narzędzie do zarządzania pakietami może nie rozpoznać. </p><p>W systemach Debian i Ubuntu: </p> <pre># apt-get install <i>nazwa_pakietu</i> </pre> <p>W systemie Mandriva: </p> <pre># urpmi <i>nazwa_pakietu</i> </pre> <p>Przy instalacji będzie potrzebna płyta instalacyjna systemu lub dostęp do Internetu. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Procesy,_wiersz_polecenia"><span id="Procesy.2C_wiersz_polecenia"></span>Procesy, wiersz polecenia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-6" title="Edytuj sekcję: Procesy, wiersz polecenia"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W systemach DOS był to podstawowy tryb działania. W systemach Uniksowych również może takim być, a w innych systemach graficznych to dodatek. W systemie Windows komendy okna uruchom jak i komendy wiersza polecenia są tym samym. W tym systemie większość rzeczy można zrobić bez użycia wiersza polecenia ani okna uruchom. Komendy składają się ze ścieżki programu oraz dodatkowych atrybutów. </p><p>DOS obsługiwał tylko jeden program na raz, a inne systemy obsługują ich więcej. Każdy program to osobny proces. Procesy można zamykać lub zmieniać im priorytet. W systemie Windows do zarządzania procesami służy karta <i>Procesy</i> Menadżera zadań. </p><p>System operacyjny obsługujący wiele procesów przypisuje każdemu z nich czas procesora czyli czas w którym może korzystać z procesora. System daje do dyspozycji procesor na zmianę, jednak tak szybko że użytkownik tego nie zauważa. Procesy mają też priorytety. Priorytet określa który ma pierwszeństwo w korzystaniu z procesora. W przypadku komputerów wieloprocesorowych w jednej chwili może być wykonywane wiele procesów. </p><p>Każdy proces może też korzystać z wielu wątków. Wątki także dzielą się czasem procesora, ale posiadają wspólną pamięć RAM. Nie we wszystkich implementacjach różne wątki danego procesu mogą być wykonywane równocześnie przez różne procesory. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Spis_popularnych_programów"><span id="Spis_popularnych_program.C3.B3w"></span>Spis popularnych programów</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-7" title="Edytuj sekcję: Spis popularnych programów"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gadu-gadu">Gadu-gadu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-8" title="Edytuj sekcję: Gadu-gadu"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Najpopularniejszy polski komunikator internetowy opracowany przez firmę GG Network. Program działa obecnie w wersji 11.2. Służy on głównie do wymiany komunikatów między użytkownikami. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="OpenOffice">OpenOffice</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-9" title="Edytuj sekcję: OpenOffice"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>To darmowy pakiet oprogramowania biurowego Open Source. W wersji Apache OpenOffice 3, pakiet ten zawiera procesor tekstu (Writer), arkusz kalkulacyjny (Calc), edytor grafiki (Draw), edytor prezentacji (Impress), program umożliwiający tworzenie baz danych (Base) i program umożliwiający tworzenie wzorów matematycznych (Math). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Microsoft_Office">Microsoft Office</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-10" title="Edytuj sekcję: Microsoft Office"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Microsoft Office - pakiet potężnych programów biurowych stworzony przez firmę Microsoft. Programy podstawowe pakietu Microsoft Office (2007): </p> <ul><li>Procesor tekstu (MS Word)</li> <li>Arkusz kalkulacyjny (MS Excel)</li> <li>Edytor prezentacji (MS PowerPoint)</li> <li>Edytor notatek (MS OneNote)</li> <li>Przeglądarka obrazów (MS Picture Manager)</li></ul> <p>Najpopularniejsze programy nie wchodzące w skład podstawowego pakietu, które można dokupić w różnych konfiguracjach: </p> <ul><li>Menadżer informacji (MS Outlook)</li> <li>Edytor baz danych (MS Access)</li> <li>Edytor publikacji prasowych (MS Publisher)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="WinRAR">WinRAR</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obs%C5%82uga_program%C3%B3w&action=edit&section=T-11" title="Edytuj sekcję: WinRAR"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Program umożliwiający kompresję i archiwizację danych, a także pozwala na rozpakowanie archiwów w innych formatach, niż RAR (rozszerzenie archiwów WinRAR'u). Obsługuje m.in: RAR, ZIP, JAR, 7z, ISO, gzip. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Instalacja_programów_w_systemie_Linux_2"><span id="Instalacja_program.C3.B3w_w_systemie_Linux_2"></span>Instalacja programów w systemie Linux</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Instalacja programów w systemie Linux"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Instalacja_ze_źródeł_2"><span id="Instalacja_ze_.C5.BAr.C3.B3de.C5.82_2"></span>Instalacja ze źródeł</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Instalacja_program%C3%B3w_w_systemie_Linux&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Instalacja ze źródeł"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aby zainstalować program ze źródeł należy: </p> <ul> <li>Pobrać i rozpakować archiwum z kodem źródłowym</li> <li>Uruchomić terminal i przejść do katalogu ze źródłami:</li> $ cd <i>katalog</i> <li>Uruchomić skrypt <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Configure" class="extiw" title="w:Configure">configure</a>:</li> $ ./configure <li>Jeśli program wykaże brak pakietów, doinstalować je</li> <li>Uruchomić program <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/make" class="extiw" title="w:make">make</a>:</li> $ make i # make install </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Instalacja_z_pakietów_2"><span id="Instalacja_z_pakiet.C3.B3w_2"></span>Instalacja z pakietów</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Instalacja_program%C3%B3w_w_systemie_Linux&action=edit&section=T-2" title="Edytuj sekcję: Instalacja z pakietów"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W większości popularnych dystrybucji systemu Linux dostępna jest również możliwość instalacji z <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pakiet_instalacyjny" class="extiw" title="w:Pakiet instalacyjny">pakietów</a>. Aby zainstalować w ten sposób program należy pobrać pakiet z internetu i otworzyć go w menedżerze <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Pakiet_instalacyjny" class="extiw" title="w:Pakiet instalacyjny">pakietów</a>(np. <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/dpkg" class="extiw" title="w:dpkg">dpkg</a> lub <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/rpm" class="extiw" title="w:rpm">rpm</a>).Np. </p> <pre> # dpkg -i [pakiet.deb] </pre> <p>lub </p> <pre> # rpm -i [pakiet.rpm] </pre> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Automatyczna_instalacja_2">Automatyczna instalacja</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Instalacja_program%C3%B3w_w_systemie_Linux&action=edit&section=T-3" title="Edytuj sekcję: Automatyczna instalacja"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Można posłużyć się tekstowymi (np. <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/APT_(informatyka)" class="extiw" title="w:APT (informatyka)">apt</a>) lub graficznymi (np. <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/synaptic" class="extiw" title="w:synaptic">synaptic</a>) narzędziami do zarządzania pakietami. Dzięki temu nie musimy ręcznie ściągać pakietów i uzupełniać zależności (brakujących pakietów), lecz program zrobi to za nas. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie, lecz musimy liczyć się z tym, że mało popularnych pakietów narzędzie do zarządzania pakietami może nie rozpoznać. </p><p>W systemach Debian i Ubuntu: </p> <pre># apt-get install <i>nazwa_pakietu</i> </pre> <p>W systemie Mandriva: </p> <pre># urpmi <i>nazwa_pakietu</i> </pre> <p>Przy instalacji będzie potrzebna płyta instalacyjna systemu lub dostęp do Internetu. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sieci_komputerowe">Sieci komputerowe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Sieci komputerowe"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sieć to wynalazek z lat 60-tych. Ich zadanie jest proste: połączyć 2 lub więcej komputerów. Największą siecią jest internet, jednak często buduje się mniejsze sieci z różnych powodów np. większej szybkości (domowy internet ma prędkość od kilkuset kb/s do kilkudziesięciu Mb/s, w zależności od operatora i ceny łącza internetowego, a sieci bezprzewodowe mają prędkość do 108Mb/s, a kablowe do 1 Gb/s), lub po to, by się do internetu podłączyć (np. w tzw. internecie radiowym) </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Adres_IP">Adres IP</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Adres IP"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Adres IP to zestaw 4 cyfr z zakresy 0-255, oddzielonych kropką (np. 127.0.0.1), poszczególne cyfry nazywane są oktetami. W sieciach każde urządzenie (nie tylko komputer może być podłączony do sieci) ma własny adres IP. W internecie jest różnie. Czasem kilka komputerów ma przydzielony tylko 1 adres IP który współdzielą (sieci wewnętrzne), można również posiadać na własność adres IP (adres zewnętrzny, publiczny). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="DNS">DNS</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-2" title="Edytuj sekcję: DNS"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ponieważ zapamiętywanie adresów IP może być uciążliwe, wymyślono system DNS. DNS zamienia adresy słowne (np. wikipedia.org) na adres IP. Jest to technika używana głównie w przypadku stron internetowych i adresów e-mail, ale nie tylko. Więcej o budowie adresu internetowego na następnych lekcjach. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Topologia_sieci">Topologia sieci</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-3" title="Edytuj sekcję: Topologia sieci"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Istnieją różne rodzaje budowy sieci (topologie). Zależą od sposobu połączenia komputerów. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Magistrala_liniowa">Magistrala liniowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-4" title="Edytuj sekcję: Magistrala liniowa"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Magistrala.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Magistrala.jpeg/200px-Magistrala.jpeg" decoding="async" width="200" height="94" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/35/Magistrala.jpeg 1.5x" data-file-width="297" data-file-height="139" /></a><figcaption></figcaption></figure> <p>Składa się z 1 kabla, do którego podłącza się inne urządzenia za pomocą:<br /> - w przypadku sieci 10BASE2: za pomocą specjalnych trójników zwanych także łącznikami T oraz łączy BNC,<br /> - w przypadku sieci 10BASE5: za pomocą łącznika typu "wampir" z nadajnik-odbiornikiem lub łączem typu N,<br /><br /> Na obu końcach kabla powinien znaleźć się opornik (tzw. terminator) o rezystancji równej impedancji falowej wybranego kabla, aby zapobiec odbiciu się impulsu i tym samym zajęciu całego dostępnego łącza.Sieć o takiej topologii umożliwia tylko jedną transmisję w danym momencie (wyjątkiem jest tutaj 10Broad36, który umożliwia podział kabla na kilka kanałów). Sygnał nadany przez jedną ze stacji jest odbierany przez wszystkie (co bez zastosowania dodatkowych zabezpieczeń umożliwia jego przechwycenie, które opiera się wyłącznie na przestawieniu karty sieciowej w tryb odbierania promiscuous), jednakże tylko stacja, do której pakiet został zaadresowany, interpretuje go.Atak taki nazywamy <a href="/w/index.php?title=Man_in_the_middle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Man in the middle (strona nie istnieje)">Man in the middle</a> </p><p><b>Zalety</b> </p> <ul><li>małe użycie kabla</li> <li>brak dodatkowych urządzeń (koncentratory, switche)</li> <li>niska cena sieci</li> <li>łatwość instalacji</li> <li>awaria pojedynczego komputera nie powoduje unieruchomienia całej sieci</li></ul> <p><b>Wady</b> </p> <ul><li>trudna lokalizacja usterek</li> <li>tylko jedna możliwa transmisja w danym momencie (wyjątek: 10Broad36)</li> <li>potencjalnie duża ilość kolizji</li> <li>awaria głównego kabla powoduje unieruchomienie całej domeny kolizji</li> <li>słaba skalowalność</li> <li>niskie bezpieczeństwo</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Topologia_pierścienia"><span id="Topologia_pier.C5.9Bcienia"></span>Topologia pierścienia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-5" title="Edytuj sekcję: Topologia pierścienia"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg/200px-Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg.png" decoding="async" width="200" height="170" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg/300px-Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg/400px-Topologia_pier%C5%9Bcienia.svg.png 2x" data-file-width="511" data-file-height="435" /></a><figcaption>Topologia pierścienia</figcaption></figure> <p>Komputery połączone są za pomocą jednego nośnika informacji w układzie zamkniętym - okablowanie nie ma żadnych zakończeń (tworzy krąg). W ramach jednego pierścienia można stosować różnego rodzaju łącza. Długość jednego odcinka łącza dwupunktowego oraz liczba takich łączy są ograniczone. Sygnał wędruje w pętli od komputera do komputera, który pełni rolę wzmacniacza regenerującego sygnał i wysyłającego go do następnego komputera. W większej skali, sieci <a href="/w/index.php?title=LAN&action=edit&redlink=1" class="new" title="LAN (strona nie istnieje)">LAN</a> mogą być połączone w topologii pierścienia za pomocą grubego <a href="/w/index.php?title=Kabel_koncentryczny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kabel koncentryczny (strona nie istnieje)">kabla koncentrycznego</a> lub <a href="/w/index.php?title=%C5%9Awiat%C5%82ow%C3%B3d&action=edit&redlink=1" class="new" title="Światłowód (strona nie istnieje)">światłowodu</a>.<i>Metoda transmisji danych w pętli nazywana jest przekazywaniem żetonu dostępu. Żeton dostępu jest określoną sekwencją <a href="/w/index.php?title=Bit&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bit (strona nie istnieje)">bitów</a> zawierających informację kontrolną. Przejęcie żetonu zezwala urządzeniu w sieci na transmisję danych w sieci. Każda sieć posiada tylko jeden żeton dostępu.</i> Komputer wysyłający, usuwa żeton z pierścienia i wysyła dane przez sieć. Każdy komputer przekazuje dane dalej, dopóki nie zostanie znaleziony komputer, do którego pakiet jest adresowany. Następnie komputer odbierający wysyła komunikat do komputera wysyłającego o odebraniu danych. Po weryfikacji, komputer wysyłający tworzy nowy żeton dostępu i wysyła go do sieci.<b></b> </p><p><b>Zalety</b> </p> <ul><li>małe zużycie przewodów</li> <li>możliwość zastosowania łącz <a href="/w/index.php?title=Optoelektronika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Optoelektronika (strona nie istnieje)">optoelektronicznych</a>, które wymagają bezpośredniego nadawania i odbierania transmitowanych sygnałów</li> <li>możliwe wysokie osiągi, ponieważ każdy przewód łączy dwa konkretne komputery</li></ul> <p><b>Wady</b> </p> <ul><li>awaria pojedynczego przewodu lub komputera powoduje przerwanie pracy całej sieci jeśli nie jest zainstalowany dodatkowy sprzęt</li> <li>złożona diagnostyka sieci</li> <li>trudna lokalizacja uszkodzenia</li> <li>pracochłonna rekonfiguracja sieci</li> <li>wymagane specjalne procedury transmisyjne</li> <li>dołączenie nowych stacji jest utrudnione, jeśli w pierścieniu jest wiele stacji</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Topologia_podwójnego_pierścienia"><span id="Topologia_podw.C3.B3jnego_pier.C5.9Bcienia"></span>Topologia podwójnego pierścienia</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-6" title="Edytuj sekcję: Topologia podwójnego pierścienia"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:2pierscien.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/2pierscien.jpeg/200px-2pierscien.jpeg" decoding="async" width="200" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/2pierscien.jpeg/300px-2pierscien.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1d/2pierscien.jpeg 2x" data-file-width="355" data-file-height="338" /></a><figcaption>Topologia podwójnego pierścienia</figcaption></figure> <p>Składa się z dwóch pierścieni o wspólnym środku (dwa pierścienie nie są połączone ze sobą). Topologia podwójnego pierścienia jest tym samym co <a href="/w/index.php?title=Topologia_pier%C5%9Bcienia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia pierścienia (strona nie istnieje)">topologia pierścienia</a>, z tym wyjątkiem, że drugi zapasowy pierścień łączy te same urządzenia. Innymi słowy w celu zapewnienia niezawodności i elastyczności w sieci każde urządzenie sieciowe jest częścią dwóch niezależnych <a href="/w/index.php?title=Topologia_pier%C5%9Bcienia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia pierścienia (strona nie istnieje)">topologii pierścienia</a>. Dzięki funkcjom tolerancji na uszkodzenia i odtwarzania, pierścienie można przekonfigurować tak, żeby tworzyły jeden większy pierścień, a sieć mogła funkcjonować w przypadku uszkodzenia medium. </p><p><b>Zalety</b> </p> <ul><li>możliwość zastosowania łącz <a href="/w/index.php?title=Optoelektronika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Optoelektronika (strona nie istnieje)">optoelektronicznych</a>, które wymagają bezpośredniego nadawania i odbierania transmitowanych sygnałów</li> <li>możliwe wysokie osiągi, ponieważ każdy przewód łączy dwa konkretne komputery</li></ul> <p><b>Wady</b> </p> <ul><li>złożona diagnostyka sieci</li> <li>trudna lokalizacja uszkodzenia</li> <li>pracochłonna rekonfiguracja sieci</li> <li>wymagane specjalne procedury transmisyjne</li> <li>dołączenie nowych stacji jest utrudnione, jeśli w pierścieniu jest wiele stacji</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Topologia_gwiazdy">Topologia gwiazdy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-7" title="Edytuj sekcję: Topologia gwiazdy"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Gwiazda.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Gwiazda.jpeg/200px-Gwiazda.jpeg" decoding="async" width="200" height="206" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a3/Gwiazda.jpeg 1.5x" data-file-width="263" data-file-height="271" /></a><figcaption>Topologia gwiazdy</figcaption></figure> <p>kable sieciowe połączone są w jednym wspólnym punkcie, w którym znajduje się <a href="/w/index.php?title=Koncentrator&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koncentrator (strona nie istnieje)">koncentrator</a> lub <a href="/w/index.php?title=Prze%C5%82%C4%85cznik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Przełącznik (strona nie istnieje)">przełącznik</a>. </p><p>Sieć o topologii gwiazdy zawiera <a href="/w/index.php?title=Serwer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Serwer (strona nie istnieje)">serwer</a> i hub (koncentrator) łączący do niego pozostałe elementy sieci. Większość zasobów znajduje się na serwerze, którego zadaniem jest przetwarzać dane i zarządzać siecią. Pozostałe elementy tej sieci nazywamy <a href="/w/index.php?title=Terminal_komputerowy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terminal komputerowy (strona nie istnieje)">terminalami</a> – korzystają one z zasobów zgromadzonych na serwerze. Same zazwyczaj mają małe możliwości obliczeniowe. Zadaniem huba jest nie tylko łączyć elementy sieci, ale także rozsyłać sygnały oraz wykrywać kolizje w sieci. </p><p><b> Zalety </b> </p> <ul><li>Większa przepustowość.</li> <li>Gdy przestaje działać jeden komputer, cała sieć funkcjonuje dalej.</li> <li>Łatwa lokalizacja uszkodzeń ze względu na centralne sterowanie.</li></ul> <p><b> Wady </b> </p> <ul><li>Duża liczba połączeń (duże zużycie kabli).</li> <li>Gdy awarii ulegnie centralny punkt (koncentrator lub przełącznik), to nie działa cała sieć.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Topologia_rozszerzonej_gwiazdy">Topologia rozszerzonej gwiazdy</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-8" title="Edytuj sekcję: Topologia rozszerzonej gwiazdy"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Rozszerzonagwiazda.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Rozszerzonagwiazda.jpeg/200px-Rozszerzonagwiazda.jpeg" decoding="async" width="200" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Rozszerzonagwiazda.jpeg/300px-Rozszerzonagwiazda.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Rozszerzonagwiazda.jpeg/400px-Rozszerzonagwiazda.jpeg 2x" data-file-width="509" data-file-height="325" /></a><figcaption>Topologia rozgałęzionej gwiazdy</figcaption></figure> <p>Każde z urządzeń końcowych działa jako urządzenie centralne dla własnej topologii gwiazdy. Pojedyncze gwiazdy połączone są przy użyciu <a href="/w/index.php?title=Koncentrator&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koncentrator (strona nie istnieje)">koncentratorów</a> lub <a href="/w/index.php?title=Prze%C5%82%C4%85cznik&action=edit&redlink=1" class="new" title="Przełącznik (strona nie istnieje)">przełączników</a>. </p><p>Jest to topologia o charakterze hierarchicznym i może być konfigurowana w taki sposób, aby ruch pozostawał lokalny. </p><p>Topologia ta stosowana jest głównie w przypadku rozbudowanych sieci lokalnych, gdy obszar, który ma być pokryty siecią, jest większy niż pozwala na to topologia gwiazdy. </p><p><b> Zalety </b> </p> <ul><li>pozwala na stosowanie krótszych przewodów</li> <li>ogranicza liczbę urządzeń, które muszą być podłączone z centralnym węzłem.</li></ul> <p><b> Wady </b> </p> <ul><li>Duży koszt urządzeń</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Topologia_hierarchiczna">Topologia hierarchiczna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-9" title="Edytuj sekcję: Topologia hierarchiczna"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Hierarchiczna.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Hierarchiczna.jpeg/200px-Hierarchiczna.jpeg" decoding="async" width="200" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Hierarchiczna.jpeg/300px-Hierarchiczna.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/83/Hierarchiczna.jpeg/400px-Hierarchiczna.jpeg 2x" data-file-width="825" data-file-height="704" /></a><figcaption>Topologia hierarchiczna</figcaption></figure> <p>(zwana również topologią drzewa lub rozproszonej gwiazdy) jest utworzona z wielu <a href="/w/index.php?title=Topologia_liniowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia liniowa (strona nie istnieje)">magistrali liniowych</a> połączonych łańcuchowo. Na początku jedną <a href="/w/index.php?title=Topologia_liniowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia liniowa (strona nie istnieje)">magistralę liniową</a> dołącza się do <a href="/w/index.php?title=Koncentrator&action=edit&redlink=1" class="new" title="Koncentrator (strona nie istnieje)">koncentratora</a>, dzieląc ją na dwie lub więcej magistral. Proces dzielenia można kontynuować, tworząc dodatkowe <a href="/w/index.php?title=Topologia_liniowa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia liniowa (strona nie istnieje)">magistrale liniowe</a> wychodzące z magistral odchodzących od pierwszej magistrali, co nadaje <a href="/w/index.php?title=Topologia_sieci_komputerowej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia sieci komputerowej (strona nie istnieje)">topologii</a> cechy <a href="/w/index.php?title=Topologia_gwiazdy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia gwiazdy (strona nie istnieje)">topologii gwiazdy</a>. Jeśli jedną magistralę podzieli się na trzy magistrale i każdą z nich na kolejne trzy to w efekcie otrzymamy łącznie trzynaście magistral. Tworzone są kolejne poziomy drzewa, ale ich liczba jest ograniczona. </p><p>Zaletami topologii drzewa są: łatwość rozbudowy oraz ułatwienie lokalizacji uszkodzeń. </p><p>Wadą jest zależność pracy sieci od głównej magistrali. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Topologia_siatki">Topologia siatki</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Sieci_komputerowe&action=edit&section=T-10" title="Edytuj sekcję: Topologia siatki"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Siatka.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Siatka.jpeg/200px-Siatka.jpeg" decoding="async" width="200" height="204" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b6/Siatka.jpeg 1.5x" data-file-width="246" data-file-height="251" /></a><figcaption>Topologia siatki</figcaption></figure> <p>używana jest wtedy, gdy zapewniona jest komunikacja bez żadnych przerwań. W <a href="/w/index.php?title=Topologia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Topologia (strona nie istnieje)">topologii</a> siatki każdy <a href="/w/index.php?title=Host&action=edit&redlink=1" class="new" title="Host (strona nie istnieje)">host</a> ma własne połączenia z wszystkimi pozostałymi hostami. Siatka częściowa jest zastosowana w schemacie <a href="/w/index.php?title=Internet&action=edit&redlink=1" class="new" title="Internet (strona nie istnieje)">internetu</a>, gdzie istnieje wiele ścieżek do dowolnego miejsca, chociaż nie ma tu połączeń między wszystkimi hostami. </p><p><b> Zalety </b> </p> <ul><li>niezawodna</li> <li>brak kolizji</li> <li>uszkodzony komputer zostaje odłączony od sieci</li> <li>przesył danych wieloma ścieżkami</li></ul> <p><b> Wady </b> </p> <ul><li>wysoki koszt</li> <li>skomplikowana budowa</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Korzystanie_z_zasobów_Internetu"><span id="Korzystanie_z_zasob.C3.B3w_Internetu"></span>Korzystanie z zasobów Internetu</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Korzystanie z zasobów Internetu"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Znamy już podstawy pracy w środowisku graficznym oraz tekstowym, czas poznać internet! W tym rozdziale dowiemy się co to jest internet, nauczymy się korzystać z poczty elektronicznej oraz wyszukiwarek internetowych, poznamy także inne usługi internetowe. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Co_to_jest_Internet?"><span id="Co_to_jest_Internet.3F"></span>Co to jest Internet?</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=36" title="Edytuj sekcję: Co to jest Internet?"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Internet to ogromna sieć łącząca komputery na całym świecie. Dzięki niej osoby korzystające z komputera w dwóch odległych krajach mogą porozumiewać się ze współpracownikami i kolegami, wymieniać informacje, korzystać z danych znajdujących się w tej grupie sieciowej. </p><p>Bardzo ważnymi elementami Internetu są <i>serwery</i>. Serwery są podobne do komputerów, a ich zadaniem jest obsługiwanie użytkowników (z angielskiego: <i>serve</i> - służyć). Przykładowo, kiedy korzystamy z poczty elektronicznej, list e-mail wysyłany z naszego komputera odbiera serwer poczty wychodzącej (SMTP), który wysyła go dalej do serwera poczty odbiorcy (POP3 lub IMAP). Odbiorca naszego listu ściąga go z serwera na swój komputer. Także kiedy przeglądamy strony WWW, wszystkie one są umieszczone na serwerach. Jeśli serwer WWW, na którym znajduje się dana strona, przestanie działać, nie będziemy mogli jej obejrzeć. Serwery są więc bardzo ważne, to dzięki nim możemy cieszyć się różnymi funkcjami Internetu. </p><p>Ale serwery to nie wszystko. Bardzo ważną rolę odgrywają <i>rutery</i> (zwane również trasownicami). Rutery same w sobie nie serwują stron WWW ani nie oferują żadnych usług. Ich jedyną funkcją jest przesyłanie danych między elementami Internetu. Ruterami mogą być potężne komputery albo specjalne urządzenia. Co ciekawe, Internet jest tak skonstruowany, że nawet gdy jakieś urządzenie zawiedzie, reszta sieci działa dalej. Na przykład w przypadku sieci kanalizacyjnej bardzo często jest inaczej: jeśli gdzieś po drodze pęknie rura, całe osiedle może zostać pozbawione wody. Natomiast Internet wygląda jak pajęczyna: informacje, przesyłane w tak zwanych <i>pakietach</i>, mogą wędrować różnymi drogami. Jeśli na swojej drodze spotkają popsuty router, po prostu ominą go. </p><p>Nie zawsze pakiety podróżują najkrótszą drogą. Kiedy na drodze pojawiają się przeszkody, pakiety omijają je. Dlatego czasem zdarza się, że pakiety z Warszawy do Krakowa odwiedzają po drodze Stany Zjednoczone. </p><p>Bardzo ważną częścią struktury Internetu jest system nazw, zwany <i>DNS</i> (skrót od angielskiego <i>Domain Name System</i>). Otóż komputery w Internecie mają swoje nazwy. Nie wszystkie, ale większość. Każdy komputer znajdujący się w Sieci powinien mieć swój własny identyfikator, tzw. <i>numer IP</i> (powinien, choć czasem kilka komputerów posiada 1 wspólny adres). Dzięki tym numerom komputery mogą się nawzajem rozpoznać - są one jak numery telefonów. </p><p>Numer IP to cztery liczby oddzielone kropkami, np. 212.134.18.1. Wygląda dziwnie, prawda? Taki adres byłoby bardzo trudno zapamiętać. Tu przychodzi z pomocą DNS. Dzięki niemu nie musimy pamiętać adresu strony jako 217.8.163.118, możemy zamiast niego użyć nazwy wikibooks.pl. Gdyby nie wymyślono DNS, używając Internetu musielibyśmy wpisywać długie numerki i gromadzić adresy stron internetowych w notesach obok numerów telefonów! </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też_3"><span id="Zobacz_te.C5.BC_3"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Co_to_jest_Internet%3F&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Zobacz też"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Internet_w_praktyce/Co_to_jest_Internet%3F" title="Internet w praktyce/Co to jest Internet?">Internet w praktyce</a></li></ul> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Poczta_elektroniczna">Poczta elektroniczna</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=37" title="Edytuj sekcję: Poczta elektroniczna"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Dzięki poczcie elektronicznej możemy bardzo szybko i bardzo tanio porozumiewać się z innymi ludźmi. Zamiast wrzucać list do skrzynki i czekać, aż zostanie dostarczony adresatowi, po prostu wpisujemy go i wysyłamy za pomocą programu pocztowego. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Thunderbird-tw_listu.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/thumb/c/c9/Thunderbird-tw_listu.png/300px-Thunderbird-tw_listu.png" decoding="async" width="300" height="251" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/thumb/c/c9/Thunderbird-tw_listu.png/450px-Thunderbird-tw_listu.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/thumb/c/c9/Thunderbird-tw_listu.png/600px-Thunderbird-tw_listu.png 2x" data-file-width="760" data-file-height="635" /></a><figcaption>okno do tworzenia listu. Z programu Thunderbird</figcaption></figure> <p>Aby korzystać z poczty elektronicznej, musimy mieć <i>konto poczty elektronicznej</i>. Konta te mogą być darmowe lub płatne. Konta darmowe oferują zarówno serwisy zagraniczne, takie jak GMail, Hotmail czy Yahoo, jak i polskie, takie jak Onet, Wirtualna Polska, Polbox, O2 czy Hoga. Warto jednak pamiętać, że korzystanie z darmowych kont wiąże się zazwyczaj z otrzymywaniem różnych reklam, częstsze są również awarie i opóźnienia. Dlatego wiele osób wybiera konta płatne - czy to okresowo czy dożywotnio. </p><p>Aby wysyłać i odbierać listy, musimy znać cztery rzeczy: </p> <ul><li>Nazwę serwera służącego do wysyłania poczty (<i>SMTP</i>), np. <tt>polbox.com</tt></li> <li>Nazwę serwera służącego do odbierania poczty (<i>POP3</i> lub <i>IMAP</i>), np. <tt>polbox.com</tt></li> <li>Własną nazwę użytkownika, np. <tt>joasia</tt></li> <li>Nasze hasło, np. <tt>0BaRtEk</tt></li></ul> <p>Informacje te powinniśmy wpisać w odpowiednie miejsce w programie pocztowym. Pamiętajmy, że swojego hasła nie wolno nam nikomu przekazywać. Jeśli bowiem ktoś zdobędzie nasze hasło, będzie mógł czytać i kasować nasze listy. Coraz popularniejsze staje się przeglądanie listów prosto ze strony internetowej (bez programu pocztowego). </p><p>Adres skrzynki internetowej składa się z nazwy użytkownika, znaku @ (małpy) oraz nazwy serwera (adresu IP lub nazwy DNS np. <i>o2.pl</i>) np. uzytkownik@serwer.pl </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wysyłanie_listów"><span id="Wysy.C5.82anie_list.C3.B3w"></span>Wysyłanie listów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=38" title="Edytuj sekcję: Wysyłanie listów"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pisząc list powinniśmy zwrócić uwagę na najważniejsze pola, które pojawiają przy tworzeniu wiadomości: </p> <ul><li>From: (Od:) - jest to pole określające nadawcę wiadomości, czyli nas. Może to być sam adres poczty elektronicznej, jak również adres wraz z imieniem i nazwiskiem. Zazwyczaj występuje w postaci <i>Imię Nazwisko <moj@adres.mailowy.pl></i>. Zwróćmy uwagę na polskie znaki diaktryczne. Z pewnością mogą one wystąpić w imieniu i nazwisku. Teoretycznie mogą wystąpić również w adresie, lecz rzadko który klient poczty, a także konfiguracja domen i serwerów, pozwala na to. W praktyce spotykamy adresy, w których polskie znaki zostają zastąpione ich łacińskimi odpowiednikami.</li> <li>To: (Do:) - to pole określa odbiorcę wiadomości. Możemy tu wpisać więcej niż jeden adres.</li> <li>Cc: (Kopia:) - Tutaj umieszczamy adresatów, do których chcemy wysłać kopię wiadomości. Przykładowo, wysyłając list do Dyrekcji Szkoły z prośbą o przyznanie obiadów, w polu To: umieścimy Dyrektora Szkoły, zaś w polu Cc: - wychowawcę. Dzięki temu unikniemy bałaganu - odbiorcy wiedzą, do kogo skierowany jest list, a kto jedynie otrzymuje kopię. Gdybyśmy umieścili i Dyrektora i wychowawcę w polu To:, mogliby pomyśleć, że składamy podanie do obu, my zaś chcemy jedynie poinformować wychowawcę, że takie podanie składamy.</li> <li>Bcc: (Ukryta kopia:) - w tym polu umieszczamy dodatkowych odbiorców wiadomości, którzy otrzymają ten list bez wiedzy adresata (osoby w polu To:). Tak więc adresat otrzymawszy list zobaczy, że list został wysłany tylko do niego, tymczasem otrzymają go również i inne osoby, wymienione w polu Bcc:.</li></ul> <p>Do listu możemy dołączać załączniki. Załącznikami mogą być jakiekolwiek pliki - z tekstem, grafiką czy dźwiękiem. Powinniśmy pamiętać że wysyłanie dużych plików może trwać dużo czasu. </p><p>Odpowiadamy na list pod cytatem, oddzielając własne odpowiedzi od cytatów przedmówcy. Przykładowa odpowiedź na list może wyglądać tak: </p> <pre>Janek Kowalski napisał: > Byłem w piątek na imprezie. Mówię Ci, było niesamowicie. Poznałem > świetnego faceta. Jak ma na imię? > Dzień później, wyobraź sobie, wpadłem na niego w kawiarence pod > moim blokiem. Zbieg okoliczności? Być może... któż to wie? Napisz o nim coś więcej. Buziaki, Tomek </pre> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="World_Wide_Web_(strony_internetowe)"><span id="World_Wide_Web_.28strony_internetowe.29"></span>World Wide Web (strony internetowe)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=39" title="Edytuj sekcję: World Wide Web (strony internetowe)"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>World Wide Web, zwany potocznie <i>stronami internetowymi</i> lub <i>WWW</i> to dokumenty napisane w specjalnym języku: <i>HTML</i>. Dokumenty te znajdują się na różnych serwerach, z którymi łączymy się za pomocą <i>przeglądarki</i> internetowej. </p><p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Przegl%C4%85darka-firefox.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/thumb/8/89/Przegl%C4%85darka-firefox.png/600px-Przegl%C4%85darka-firefox.png" decoding="async" width="600" height="409" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/thumb/8/89/Przegl%C4%85darka-firefox.png/900px-Przegl%C4%85darka-firefox.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikibooks/pl/8/89/Przegl%C4%85darka-firefox.png 2x" data-file-width="1016" data-file-height="693" /></a></span> </p><p>Obsługa przeglądarki jest bardzo prosta: w górnej części zazwyczaj znajduje się pasek adresowy, w którym wpisujemy adres strony, którą chcemy wyświetlić. Główną część ekranu zajmuje wyświetlana strona. </p><p>Jak wygląda adres strony WWW? Może mieć postać prostą, np. gimnazjum.pl, lub bardziej złożoną, np. www.wyraz.pl/aktualnosci/aktualnosci.phtml. Na szczęście nie musimy pamiętać długich adresów: przeglądarki umożliwiają tworzenie <i>zakładek</i>, które pozwalają zapamiętywać wybrane strony. </p><p>Jak znaleźć interesującą nas informację na stronach WWW? Najlepiej do tego celu nadają się <i>wyszukiwarki</i>, które gromadzą informacje na temat stron internetowych i pozwalają nam odnaleźć dokładnie to, czego szukamy. Jednak aby poszukiwania zakończyły się powodzeniem, musimy poznać kilka ważnych zasad, którymi rządzą się wyszukiwarki. Omówimy je na przykładzie Google, obecnie najpopularniejszej i najdokładniejszej wyszukiwarki internetowej. </p><p>Załóżmy, że na następną lekcje biologii mamy przygotować materiał na temat szczeżuji wielkiej. Otwieramy więc przeglądarkę i w pasku adresowym wpisujemy <tt>www.google.pl</tt>. Pojawi się strona wyszukiwarki z polem tekstowym, gdzie wpisujemy <i>Szczeżuja</i> i naciskamy przycisk <i>Szukaj</i>. </p><p>W niektórych przeglądarkach (np. Firefox, Internet Explorer 7 i nowsze, Opera) obok paska adresu znajduje się pole wyszukiwania. Składa się z ikony (logo) wyszukiwarki, na które klikamy by móc ją zmienić, pola wpisywania, oraz przycisku lupy, który klikamy, by rozpocząć wyszukiwanie (to samo klawisz [ENTER]). </p><p><span typeof="mw:Error mw:File"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=pl&wpDestFile=Przegl%C4%85darka-firefox-google.png" class="new" title="Plik:Przeglądarka-firefox-google.png"><span class="mw-file-element mw-broken-media" data-width="600">Plik:Przeglądarka-firefox-google.png</span></a></span> </p><p>Po chwili powinniśmy ujrzeć stronę zawierającą rezultaty naszych poszukiwań: są to odnośniki do różnych stron, zawierających słowo <i>Szczeżuja</i>. </p><p><span typeof="mw:Error mw:File"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=pl&wpDestFile=Przegl%C4%85darka-firefox-google_szcze%C5%BCuja.png" class="new" title="Plik:Przeglądarka-firefox-google szczeżuja.png"><span class="mw-file-element mw-broken-media" data-width="600">Plik:Przeglądarka-firefox-google szczeżuja.png</span></a></span> </p><p>Odnośnik, inaczej hiperłącze, to adres strony. Przeglądarki reprezentują odnośniki, wyświetlając ich zawartość. Jeżeli jest to tekst, automatycznie zostaje odpowiednio sformatowany. Często przez podkreślenie i nadanie niebieskiego koloru (patrz na powyższy rysunek). Kolor niebieski w internecie został zarezerwowany właśnie dla odnośników, co nie oznacza jednak, że nie może zostać użyty w innym elemencie strony. Jeżeli autor strony akceptuje jednak ten zwyczaj, możesz bez problemu rozpoznać odnośnik tekstowy od reszty strony. Odnośnik może mieć w sobie inne elementy, np. obrazki. Takie elementy wtedy są po prostu wyświetlane, bez specjalnego wyróżnienia. Tego rodzaju hiperłącza służą np. do wyświetlenia obrazka w powiększeniu lub prowadzą do dodatkowych informacji na temat treści(np. zdjęcia), które zawierają. Jeżeli odnośnik zawiera w sobie nie tylko tekst, wtedy tekst jest formatowany. Mimo, że odnośniki zawierające w sobie grafikę domyślnie są niewidoczne, nie utrudnia to jednak pracy. Po najechaniu na interesującą nas informację, powinnyśmy zostać poinformowani, że mamy do czynienia z odnośnikiem. Przejdę do tego za niedługo. Dodam jeszcze, że tekst w odnośnikach jest tworzony przez autora strony, a także w żadnym wypadku nie musi być adresem strony. </p><p>Jak działają odnośniki? Odnośnik jest aktywowany przez proste kliknięcie na nim. Najpierw musimy jednak na niego najechać, a także wiedzieć, że mamy do czynienia z odnośnikiem. Zapamiętaj tę metodę: Jeżeli dany fragment strony cię zainteresował, a jest on w jakiś sposób wyróżniony, po prostu najedź na niego myszką, a kursor automatycznie zmieni się na inny. Kliknięcie w ten element, najczęściej nakazuje przeglądarce otworzyć wskazaną stronę(otwierana strona wtapia się w obecną lub ją zamyka). Zachowanie przeglądarki jednak zależy od samej przeglądarki, twórcy strony, a także naszych ustawień. Przykładowo: </p> <ol><li>twórca strony mógł kazać przeglądarce otworzyć wskazaną stronę w nowym oknie, czy też w obecnie otwartej stronie(otwierana strona wtapia się w obecną lub ją zamyka)</li> <li>przeglądarka sama może zdecydować, jak otworzyć wskazaną stronę, np. w nowym oknie lub w nowej karcie.</li> <li>odnośnik może też wywołać inne zachowanie się przeglądarki, np. zmienienie tekstu na wyświetlonej stronie, zmienienie koloru strony, czy też sposobu jej wyświetlania.</li></ol> <p>Możemy jednak poprosić przeglądarkę o odpowiednie potraktowanie odnośnika(najczęściej kliknięcie prawym klawiszem myszki na odnośnik). Dzięki temu możemy np. otworzyć nową stronę w nowym oknie, czy też karcie. Jeżeli twórca strony jednak tego nie przewidział, a także źle zaprojektował serwis, wspomniane opcje nie zawsze muszą działać, tak jakbyśmy się tego spodziewali. Możliwe jest też, że twórca wiedział o naszych możliwościach i specjalnie tak zaprojektował serwis. Tego typu przypadki są jednak bardzo rzadkie. </p><p>Jeśli odwiedzisz już jakąś stronę, odnośniki prowadzące na nią będą inaczej wyróżniane, stosując do tego inny kolor (najczęściej fioletowy, chyba że twórca strony wybrał inaczej). </p><p>Należy zwrócić uwagę jeszcze na polskie znaki diakrytyczne. Jeśli wpisujemy je np. w pole wyszukiwania, zostaną poprawnie obsłużone. Jednak adresy internetowe (URL) nie mogą zawierać polskich znaków. Rozwiązano to przez specjalne kodowanie, które zamiast specjalnych liter używa odpowiednich kodów, np. wyraz <i>żaba</i> jest zamieniana na <i>%C5%BCaba</i>, jednak mimo tego jest to rzadko używane. </p><p>To by było na tyle o nawigacji po stronach internetowych. Sprawdź poznaną przez siebie wiedzę. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wyszukiwanie_informacji">Wyszukiwanie informacji</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=40" title="Edytuj sekcję: Wyszukiwanie informacji"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><b>UWAGA! To tylko draft, skopiowany z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://apcoln.linuxpl.org/doku.php?id=wyszukiwanie_informacji">wiki apcoln</a> - wymaga dostosowania do realiów podręcznikowych</b> </p><p>Wyszukiwanie w Internecie potrzebnych informacji jest ważną i niedocenianą umiejętnością. Osoba początkująca w Internecie może mieć z tym problem - informacji jest tak dużo, że odnalezienie tej potrzebnej może być trudne nawet dla bardziej zaawansowanego użytkownika. Na szczęście problem ten został częściowo rozwiązany dzięki istnieniu <b>wyszukiwarek internetowych</b>. Kilka najpopularniejszych to: </p> <pre>- <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.google.pl">Google</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.google.pl">http://www.google.pl</a> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.netsprint.pl">NetSprint</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.netsprint.pl">http://www.netsprint.pl</a> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.szukacz.pl/">Szukacz</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.szukacz.pl/">http://www.szukacz.pl/</a> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gooru.pl/">Gooru</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.gooru.pl/">http://www.gooru.pl/</a> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.altavista.com/">Altavista</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.altavista.com/">http://www.altavista.com/</a> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.live.com">Live Search</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.live.com/">http://www.live.com/</a> - <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.duckduckgo.com">DuckDuckGo</a> - <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.duckduckgo.com">http://www.duckduckgo.com</a> </pre> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Podstawowe_reguły"><span id="Podstawowe_regu.C5.82y"></span>Podstawowe reguły</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wyszukiwanie_informacji&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Podstawowe reguły"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Przedstawione powyżej wyszukiwarki przeszukują sieć na różne sposoby i mogą zwracać różne wyniki, jednak podstawowe zasady wyszukiwania obowiązują w każdej z nich. </p><p><b>Zasada 1</b>: Jeżeli problem nie jest naprawdę nietypowy, bardzo prawdopodobne jest że ktoś go już rozwiązał. </p><p>Naprawdę warto szukać informacji w Internecie - bardzo rzadko zdarza się, że jesteśmy pierwszą osobą która potrzebuje informacji na jakiś temat. </p><p><b>Zasada 2</b>: Ufaj, ale sprawdzaj. </p><p>Nie wszyscy autorzy stron piszą prawdę. Nie oznacza to, że wprowadzają w błąd celowo - mogli się pomylić lub użyć niepewnych źródeł. Zawsze warto potwierdzić znalezioną informację sprawdzając kilka odnośników prowadzących do różnych stron. </p><p><b>Zasada 3</b>: Pytaj precyzyjnie. </p><p>Najważniejszym problemem jest sprecyzowanie zapytania. Najprostszą metodą (i zadziwiająco skuteczną) jest zadanie wyszukiwarce pytania wprost, np. </p> <pre> <i>Jak ugotować zupę ogórkową?</i> </pre> <p>Nie zawsze forma pytająca jest najlepsza, czasami wystarczy wpisać kilka słów kluczowych: </p> <pre> <i>pizzerie w Trójmieście</i> </pre> <p>Jeżeli szukamy konkretnej rzeczy starajmy się zawęzić wyniki wyszukiwania, np. lepiej jest napisać: </p> <pre> <i>teksty piosenek Tokio Hotel</i> </pre> <p>zamiast: </p> <pre> <i>Tokio Hotel</i> </pre> <p><b>Zasada 4</b>: Pamiętaj o cudzysłowach. </p><p>Wyszukiwarki poszukują wszystkich podanych im słów niezależnie od ich kolejności. Jeżeli chcemy znaleźć konkretny cytat lub zwrot to powinniśmy do tego celu użyć cudzysłowów. Przypuśćmy, że poszukujemy informacji tylko o I Wojnie Światowej, wpisanie w wyszukiwarkę: </p> <pre> <i>I Wojna Światowa</i> </pre> <p>da nam wyniki dotyczące także II Wojny Światowej, dlatego tutaj z pomocą przychodzi nam użycie cudzysłowu, który sprecyzuje nam wyniki: </p> <pre> <i>"I Wojna Światowa"</i> </pre> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="2._Punkt_drugi:_GOOGLE_Twoim_podwójnym_przyjacielem."><span id="2._Punkt_drugi:_GOOGLE_Twoim_podw.C3.B3jnym_przyjacielem."></span>2. Punkt drugi: GOOGLE Twoim podwójnym przyjacielem.</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wyszukiwanie_informacji&action=edit&section=T-2" title="Edytuj sekcję: 2. Punkt drugi: GOOGLE Twoim podwójnym przyjacielem."><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Nie zawsze jednak problem, który mamy jest na tyle popularny, aby znalazł się w internetowym serwisie. Prawdopodobne jest jednak, że ktoś już zadawał podobne pytanie na jednej z wielu grup dyskusyjnych. Pod adresem <a rel="nofollow" class="external text" href="http://groups.google.pl">http://groups.google.pl</a> znajduje się archiwum takich grup z całego świata. Stosujemy podobne metody co w przypadku szukania na stronach www, może rzadziej przydaje się metoda nr 1. Jeżeli nic nie znaleźliśmy, to przed zadaniem pytania proponuję jeszcze lekturę tego dokumentu - można się z niego dowiedzieć, jak zadawać pytania aby być zrozumianym i otrzymać satysfakcjonującą nas odpowiedź. </p><p>Czasami ktoś może podać nam numer wiadomości, w której znajduje się potrzebna nam informacja. Może on mieć na przykład następującą postać: </p><p><7506250.9UmIdRiLrU@127.0.0.1> </p><p>Należy wtedy udać się <a rel="nofollow" class="external text" href="http://groups.google.pl/advanced_group_search?hl=pl">tutaj</a>, czyli wybrać **Zaawansowane wyszukiwanie w grupach dyskusyjnych** ze strony <a rel="nofollow" class="external text" href="http://groups.google.pl">http://groups.google.pl</a> i wpisać podany identyfikator w pole **identyfikator wiadomości**, pomijając znaczki "<" i ">". </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="3._Punkt_trzeci:_tylko_tyle?"><span id="3._Punkt_trzeci:_tylko_tyle.3F"></span>3. Punkt trzeci: tylko tyle?</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wyszukiwanie_informacji&action=edit&section=T-3" title="Edytuj sekcję: 3. Punkt trzeci: tylko tyle?"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Oczywiście nie :-). Google to nie tylko prosta (?) wyszukiwarka, to również cały szereg niezwykle interesujących funkcji. Automatyczny <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.google.com/language_tools">tłumacz</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.google.com/">wiadomości</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://video.google.pl/">wyszukiwanie plików video</a> czy <a rel="nofollow" class="external text" href="http://labs.google.com/glossary">glosariusz</a> podający definicje i rozwinięcia skrótów. Nawet pobieżne wyliczenie możliwości zajęłoby za dużo czasu, więc proponuję po prostu udać się pod podane odnośniki i popróbować samemu. </p><p>To oczywiście nie wszystko, ale wystarczy aby nie zgubić się w ogromnym internecie. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Grupy_dyskusyjne_(Usenet)"><span id="Grupy_dyskusyjne_.28Usenet.29"></span>Grupy dyskusyjne (Usenet)</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=41" title="Edytuj sekcję: Grupy dyskusyjne (Usenet)"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Strony www i poczta elektroniczna są wspaniałymi wynalazkami, jednak nie do każdego zadania nadają się równie dobrze - większa liczba uczestników dyskusji wymusza nieco inny sposób komunikacji. Tak powstał <i>usenet</i>, który można wyobrazić sobie jako ogólnodostępną tablicę ogłoszeniową. Jest ona podzielona na części według tematyki. Na jednej części tablicy przyklejają swoje ogłoszenia na przykład fani żeglarstwa, a na innej rowerzyści. Jeżeli masz na to ochotę, możesz podejść do takiej tablicy i poczytać dyskusje na interesujące Cię tematy. Możesz również przykleić kartkę zaczynającą nową dyskusję (na przykład prośbę o pomoc). Każda następna osoba, która podejdzie do tablicy może przeczytać Twoją kartkę i odpowiedzieć na nią. </p><p><b>!</b> Na pierwszy rzut oka <i>usenet</i> przypomina tzn. <i>fora dyskusyjne</i>. Między tymi pojęciami występuje jednak kilka istotnych różnic, które zostaną omówione w rozdziale o protokołach internetowych. </p><p>Za chwilkę spróbujemy podejść do takiej tablicy i zapoznać się z jej zawartością. W jednej z poprzednich lekcji poznałe(a)ś wyszukiwarkę Google. Jest ona znacznie bardziej rozbudowana, niż to wydaje się na pierwszy rzut oka. Uruchom swoją ulubioną przeglądarkę i wpisz znany Ci już adres: <i><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.google.pl">http://www.google.pl</a></i> </p><p>[tutaj obrazek] </p><p>. Nasza tablica ogłoszeń kryje się pod hasłem <i>grupy dyskusyjne</i>. Zanim na dobre zaczniemy naszą wyprawę, musimy jednak zorientować się w topologii badanego terenu. Każdy ze wspomnianych wyżej <i>kącików zainteresowań</i> ma swoją nazwę, fachowo określaną jako <i>miejsce w hierarchii grup dyskusyjnych (usenetowych)</i>. Na razie będą nas interesować tylko grupy rozpoczynające się od liter <i>pl</i>, co oznacza, że używa się na nich języka polskiego. Zachęcamy Cię jednak do samodzielnych eksperymentów z grupami, na których używa się innych języków. </p><p>Załóżmy przez chwilę, że jesteś fanem/fanką gier komputerowych. Najłatwiej jest oczywiście skorzystać z wyszukiwarki. Nie obciążaj pamięci zbędnymi informacjami, jeżeli potrafisz je szybko i skutecznie odnaleźć. Wpiszmy więc hasło <i>gry komputerowe</i>. Jak za chwilę zobaczysz, okaże się, iż grup mających takie hasło w swojej nazwie jest aż 5 </p><p>[fotka]. </p><p>Wybierz tę, która najbardziej Cię interesuje (przykładowo - <tt>pl.rec.gry.komputerowe.klasyka</tt>). Od tej pory możesz już czytać wszystkie <i>karteczki</i>, które znalazłe(a)ś przyczepione na tej części naszej tablicy. Pojedynczą <i>karteczkę</i> określa się majczęściej jako <i>artykuł</i>. </p><p>Na pewno chciał(a)byś napisać już swój pierwszy <i>artykuł</i>. Za moment dowiesz się jak to zrobić, jednak najpierw przeczytaj jeszcze kilka poniższych słów. </p><p>Usenet jest bardzo ciekawą częścią Internetu. Nie wolno Ci jednak zapominać, że za literkami na ekranie kryją się żywi ludzie, którzy podobnie jak Ty przeżywają emocje, cieszą się, złoszczą, czasami z premedytacją prowokują swoich rozmówców do nieprzemyślanych wypowiedzi (takie zachowanie jest zwane <i>trollowaniem</i>). Pewne grupy mają ponadto swoją specyfikę, czasami nieuchwytną dla przypadkowej osoby "z zewnątrz". Prawie każda grupa ma też swoich stałych bywalców, którzy nie zawsze przyjmują "nowych" z otwartymi ramionami. Zanim wyślesz swój pierwszy <i>artykuł</i>, przejrzyj ostatnie kilkadziesiąt wiadomości, nawet jeżeli wydają Ci się na pierwszy rzut oka niezbyt interesujące. Pozwoli Ci to zapoznać się z grupą i zapobiegnie wyrwaniu się z problemem który był poruszany zaledwie kilka godzin wcześniej (jest to bardzo irytujące dla ludzi, którzy poświęcają swój czas na odpowiadanie innym). Na pewno to wiesz, ale mimo wszystko muszę to powiedzieć; bądź miły(a) i kulturalny(a), tak jak zachowywał(a)byś się w towarzystwie żywych osób. Zostanie to docenione - będziesz postrzegany(a) jako osoba, z którą warto prowadzić dyskusję lub udzielić jej pomocy. Jeżeli natomiast publicznie kogoś urazisz (pamiętaj, że Twoje <i>artykuły</i> mogą być czytane przez tysiące osób!), prawdopodobnie wielu internautów zdecyduje, że nie chce już mieć z Tobą do czynienia i będzie Cię ignorować. Każda grupa ma ponadto swój regulamin (<i>opis grupy</i>), z którym warto się zapoznać. Można je znaleźć pod adresem <i><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.usenet.pl/opisy/">http://www.usenet.pl/opisy/</a></i>. Jak zwykle, nie staraj się zapamiętać tego odnośnika - znajdziesz go z łatwością, wpisując odpowiednie słowa kluczowe do wyszukiwarki (na przykład <i>opisy grup usenet</i>). </p><p><b>!</b> Jeżeli będziesz potrzebować pomocy związanej z obsługą usenetu przydatna może okazać się grupa <i>pl.internet.pomoc</i> </p><p><b>!</b> Nazwy grup usenetowych są mieszaniną polskich i angielskich skrótów i słów. W naszym przykładzie "rec" oznacza "recreation", czyli rozrywkę, rekreację. Inne grupy zakwalifikowane do kategorii "rozrywka" to na przykład<tt>pl.rec.zeglarstwo</tt> i <tt>pl.rec.muzyka.rock</tt>. </p><p>Grupy "komputerowe" z reguły mają w nazwie fragment "comp", np. <tt>pl.comp.os.linux</tt> poświęcona jest systemowi operacyjnemu Linux ("os" to skrót od <i>operating system</i>). Nie staraj się jednak zapamiętać tych reguł, zwłaszcza że nie są do końca spójne. Po pewnym czasie zauważysz, że stosujesz je nieświadomie. Więcej informacji na temat usenetu w Polsce znajdziesz na stronie <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://www.usenet.pl">[1]</a> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Edycja_tekstów_i_grafik"><span id="Edycja_tekst.C3.B3w_i_grafik"></span>Edycja tekstów i grafik</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=42" title="Edytuj sekcję: Edycja tekstów i grafik"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Edycja_tekst%C3%B3w_i_grafiki&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Edycja tekstów i grafiki (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Edycja tekstów i grafiki</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pliki_tekstowe">Pliki tekstowe</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=43" title="Edytuj sekcję: Pliki tekstowe"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Plik tekstowy <i>ASCII</i> jest najprostszym rodzajem pliku z jakim możemy mieć do czynienia. Każdy znak takiego pliku zapisany jest w pamięci komputera jako jeden bajt. Do edycji plików tekstowych możemy używać bardzo wielu różnych edytorów. Na konsoli tekstowej systemu Linux mogą to być np. <tt>pico</tt>, <tt>nano</tt>, <tt>vi</tt>, <tt>vim</tt>, <tt>mcedit</tt>, <tt>joe</tt>, <tt>emacs</tt>; w trybie graficznym <tt>gnotepad</tt>, <tt>kwrite</tt>, <tt>emacs</tt>, itp. Użytkownicy systemu Windows na pewno dobrze znają systemowy notatnik (<tt>NOTEPAD.EXE</tt>), jednak również można je edytować zaawansowanymi edytorami jnp. OpenOffice.org czy Microsoft Office. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="standard_ASCII">standard ASCII</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=44" title="Edytuj sekcję: standard ASCII"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Jak wiadomo, jeden bajt przechowuje w sobie liczbę z przedziału 0-255 (szesnastkowo: 0h-0FFh), tak więc w zwykłym pliku tekstowym możemy użyć maksymalnie 256 różnych znaków. Aby jednak było oczywiste jaka liczba odpowiada jakiemu znakowi, już na początku istnienia komputerów amerykańscy informatycy stworzyli standard ASCII. Skrót ten pochodzi od angielskiej nazwy "American Standard Code for Information Interchange", co można przetłumaczyć na "standardowy amerykański kod wymiany informacji". Pierwsze 127 znaków tego kodu zawierało: </p> <ul><li>małe i duże litery alfabetu łacińskiego (A, B, C, D...)</li> <li>cyfry dziesiętne (0, 1, 2, 3, 4...)</li> <li>podstawowe znaki interpunkcyjne, takie jak kropka, wykrzyknik, znak zapytania, cudzysłów, apostrof...</li> <li>podstawowe symbole matematyczne (+, -, =, <, >, nawiasy zwykłe, klamrowe i kwadratowe, znak równości)</li> <li>znaki specjalne i sterujące (znak odstępu - spacja, znak tabulacji, końca linii)</li> <li>inne symbole (gwiazdka - *, daszek - ^, at - @, backslash - \, hash - #, pipe - |)</li></ul> <p>Zatrzymajmy się jeszcze na chwilę przy znaku końca linii. Otóż różne systemy operacyjne różnie go zapisują. Systemy oparte na DOS-ie (MS-DOS, MS Windows) używają do tego dwóch bajtów (odpowiednio o wartościach dziesiętnych 13 i 10), a systemy uniksowe i oparte na architekturze MacOS - jednego, z tą jednak różnicą, że w Uniksie jest to znak numer 10, a w MacOS 13. Ma to dość duże znaczenie przy przenoszeniu plików między tymi platformami, gdyż np. dostępny w Windows notatnik nie rozpoznaje pojedynczego bajtu 10 jako znak końca linii i w miejscu jego wystąpienia pojawia się charakterystyczny prostokąt. Przenosząc pliki tekstowe między tymi platformami należy je uprzednio konwertować, lub otwierać w edytorach obsługujących "obcy" sposób zapisu znaku końca linii. </p><p>Wróćmy jednak do tablicy ASCII. Wiemy już co znajduje się w jej pierwszej części. Co więc z drugą? Otóż tam umieszczono np. symbole, za pomocą których w trybie tekstowym można rysować ramki. (Dość popularne w programach systemu MS-DOS). Pozostałe miejsce wypełniono literami niewystępującymi w alfabecie amerykańskim (np. francuskie: Á lub niemieckie: Ä, itp...). Szybko jednak okazało się, że niemożliwe jest, by wszystkie litery występujące w używanych na świecie językach pomieścić na pozostałych polach tablicy ASCII. Zaszła więc potrzeba stosowania różnych standardów ASCII dla tekstów pisanych w różnych językach i tak powstały różne strony kodowe, o których będzie w następnym rozdziale. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="standard_Unicode">standard Unicode</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=45" title="Edytuj sekcję: standard Unicode"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Standard Unicode to rozszerzenie standardu ASCII zasada jest podobna każdej liczbie przyporządkowano znak pisarski (litere, cyfrę, znak interpunkcyjny) jednakże w standardzie Unicode znaków jest więcej gdyż każda litera nie jest zapisywana w jednym bajcie (8 bitów) tylko w 2 bajtach (16bitów) co powoduje, że kombinacji jest 2^16. Lecz każdy plik jest w przybliżeniu 2 razy większy. W standardzie Unicode występują wszystkie litery z tablicy kodów ASCII oraz dodatkowo litery rosyjskie, ukraińskie, białoruskie (cyrylica), hebrajskie, greckie, arabskie itd. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Strony_kodowe">Strony kodowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=46" title="Edytuj sekcję: Strony kodowe"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Z początku niektórzy polscy informatycy upierali się przy stwierdzeniu, że nikomu nie są potrzebne tzw. polskie litery na komputerze i najlepiej po prostu przyzwyczaić się do czytania i pisania tekstów, w których "ą" zastąpione jest literą "a", "ę" - "e" itd. Taki system nie miał jednak szans przyjąć się w powszechnym zastosowaniu. Aby rozwiązać tę niedogodność powstały różne strony kodowe, czyli tablice ASCII, w których zamieniono niewystępujące w danym języku znaki specjalne na te, które potrzebne są w danym języku. </p><p>Strony kodowe zostałe przygotowane przez międzynarodową organizację ISO (skrót od "International Oranization for Standardization", strona internetowa organizacji - www.iso.org) I wszyscy żyliby długo i szczęśliwie, gdyby nie fakt, że pewna mała firma z Redmond wymyśliła sobie wprowadzenie własnych stron kodowych, innych niż te przygotowane przez ISO. I tak, np. w Polsce używa się głownie dwóch stron kodowych: ISO-8859-2 i Windows-1250. Różnice między nimi przedstawia poniższa tabelka: </p><p>[tu jest tabelka ale zapisana w HTML, nie wiem jak ja tu zapisac :) ] </p><p>Konsekwencje tych różnic dają się dość łatwo odczuć. Na pewno każdemu dość często zdarza się odwiedzać stronę internetową, na której zamiast polskich znaków diakrytycznych widzi tzw. krzaczki. Jest to wynik użycia złego kodowania, który dość często zdarza się początkującym webmasterom. Należy jednak pamiętać, że obowiązującym standardem zapisu polskich czcionek jest standard ISO-8859-2 i to w nim powinniśmy kodować np. nasze listy email. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Konwertowanie_plików"><span id="Konwertowanie_plik.C3.B3w"></span>Konwertowanie plików</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=47" title="Edytuj sekcję: Konwertowanie plików"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kod prostego programu konwertującego polskie litery zapisane w standardzie Windows-1250 na ISO-8859-2 </p> <pre>#include <stdio.h> int main(){ int c; while ((c=getchar())!=EOF){ switch(c){ case 0xa5: c=0xa1; break; case 0xb9: c=0xb1; break; case 0x8f: c=0xac; break; case 0x9f: c=0xbc; break; case 0x8c: c=0xa6; break; case 0x9c: c=0xb6; break; } putchar(c); } return(0); } </pre> <p>Po skompilowaniu programu (np. za pomocą polecenia: </p> <pre>gcc win2iso.c -o win2iso </pre> <p>możemy już zacząć z niego korzystać. Aby przekonwertować plik LIST_WIN.txt zapisany przy użyciu strony kodowej Windows-1250 na system ISO-8859-2 i zapisać go pod nazwą LIST_ISO.txt używamy poleceń: </p> <pre>mateusza@boss:~$ < LIST_WIN.txt ./win2iso > LIST_ISO.txt </pre> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Edycja_pliku_tekstowego">Edycja pliku tekstowego</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=48" title="Edytuj sekcję: Edycja pliku tekstowego"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Pliki tekstowe, jak już wiemy, można edytować takimi programami jak : </p> <ul><li>notatnik ( program NOTEPAD.EXE) w systemie windows</li> <li>czy programy : Gedit, vi, <a href="/wiki/Informatyka_dla_gimnazjum/Edytor_nano" title="Informatyka dla gimnazjum/Edytor nano">nano</a>, piko, mcedit, <a href="/wiki/Emacs" title="Emacs">Emacs</a> w systemie Unix/<a href="/wiki/Linux" title="Linux">Linux</a>.</li></ul> <p>W tym rozdziale omówimy pokrótce jak posługiwać się tego typu programami a następnie zajmiemy się omówieniem ważnego zagadnienia jak posługiwanie się procesorami tekstu. Omówimy go na przykładzie pakietu OpenOffice.org. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Pliki_graficzne">Pliki graficzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=49" title="Edytuj sekcję: Pliki graficzne"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Wiecie już, jak pisać na komputerze. Ten podrozdział poświęcony jest tworzeniu i obróbce grafiki, czyli rysowaniu, edycji zdjęć itd. Przekonacie się, że komputer inaczej od nas postrzega obrazy. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Grafika_rastrowa">Grafika rastrowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=50" title="Edytuj sekcję: Grafika rastrowa"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Rgb-raster-image.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Rgb-raster-image.png/128px-Rgb-raster-image.png" decoding="async" width="128" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Rgb-raster-image.png/192px-Rgb-raster-image.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6e/Rgb-raster-image.png/256px-Rgb-raster-image.png 2x" data-file-width="354" data-file-height="400" /></a><figcaption>Przykład grafiki rastrowej</figcaption></figure> <p>Każda grafika na ekranie komputera - figura, zdjęcie, a także tekst - składa się z malutkich punkcików - pikseli, ułożonych obok siebie. Obserwując ekran z pewnej odległości nie widzimy punktów, lecz gotowe kształty i obrazy. Jeżeli jednak weźmiemy lupę, zobaczymy, z czego tak naprawdę to jest zbudowane. To tak zwana grafika rastrowa. </p><p>W pliku grafiki rastrowej (o rozszerzeniu np. .bmp, .gif, .jpg) zapisywany jest ciąg pikseli od lewego górnego do prawego dolnego rogu. Zapis odbywa się linia po linii, zaś każda linia to szereg pikseli od lewej do prawej strony. Każdy pojedynczy piksel ma swój określony kolor. Na każdy kolor składają się trzy barwy podstawowe: czerwony, zielony i niebieski. Zmieszanie ich ze sobą daje teoretycznie nieskończenie wiele kolorów. </p><p>W praktyce komputer stosuje pewne uproszczenia w określeniu tego, jak dużo danej barwy podstawowej trzeba użyć do pokolorowania danego piksela. Najczęściej stosuje się liczby od 0 do 255 (jeden bajt), gdzie 0 to brak składowej, a 255 to maksimum natężenia. Jeżeli wszystkie trzy składowe przyjmą wartość 0, widzimy kolor czarny. Jeżeli wszystkie przyjmą wartość 255, widzimy kolor biały. </p><p>Stosuje się również kolory określone w osobnej palecie, która zawiera wartości barw podstawowych. Grafika korzystająca z takiej palety zawiera zamiast własnych kolorów numery z palety. Przez to można szybciej zmieniać kolory, ale zwykle paleta obsługuje mniejszą ilość kolorów (np. 256) oraz ma mniejszy zakres wartości kolorów w palecie (np. 64 różne wartości dla każdego). </p><p>Liczba pikseli w każdej linii pomnożona przez liczbę tych linii daje nam rozdzielczość. Dla 640x480 mamy więc dokładnie 307 200 pikseli (popularnie dziś używana jednostka: megapiksel to nic innego jak milion pikseli; nasz przykładowy obrazek 640x480 ma około 0.3 megapiksela). Kiedy na każdy piksel przeznaczymy 3 bajty (po jeden na każdą składową), otrzymujemy 640x480x3 = 921 600 bajtów, czyli prawie 1MB! W rzeczywistości jednak spotykamy obrazy poddawane różnym metodom kompresji, które są o wiele mniejsze. </p><p>Programy do grafiki rastrowej : </p> <ul><li><a href="/wiki/GIMP" title="GIMP">GIMP</a> - dla windows i dla Linuksa</li></ul> <p><br /> </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Grafika_wektorowa">Grafika wektorowa</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=51" title="Edytuj sekcję: Grafika wektorowa"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Na lekcjach matematyki poznaliście rozmaite figury geometryczne. Programy do obróbki grafiki rastrowej często pozwalają na rysowanie figur, ale zawsze traktują je jako zbiory kropek mimo, że my widzimy koło, kwadrat itd. </p><p>Inne podejście stosują programy do obróbki grafiki wektorowej. Do opisu figur stosują wzory matematyczne. W plikach z taką grafiką (o rozszerzeniu np. .wmf, .cdr, .svg) zapisywany jest szereg różnych wzorów, opisujących kształt, położenie i wymiary figur. </p><p>Grafikę wektorową nazywamy też skalowalną dlatego, że można ją łatwo skalować - czyli zmieniać jej wymiary. W przypadku grafiki rastrowej powiększenie obrazu to po prostu dorysowanie przez program dodatkowych kropek. I tak przy powiększeniu 300% zamiast 1 piksela pokazywany jest kwadrat 3x3 piksele. Zamiast pierwotnego kształtu otrzymujemy "schodki" (istnieją różne techniki, przez które obraz jest lekko zamazany, ale nie widać schodków). </p><p>W grafice wektorowej skalowanie polega na zmianie parametrów we wzorach, co powoduje, że linia staje się dłuższa i grubsza, zaś prostokąt większy. Kształt zostaje w pełni zachowany. </p><p>Każdy obraz wektorowy przez pokazaniem na ekranie musi ulec <i>rasteryzacji</i> - przekształceniu na obraz złożony z pikseli. Czasami wykorzystuje się proces odwrotny - <i>trasowanie</i>. Polega on na analizie zbioru pikseli i wydobywaniu z nich kształtów. Jest to bardzo trudne. Nasz mózg robi to błyskawicznie, komputer zaś potrzebuje złożonych procedur. </p><p>Grafika wektorowa nie może służyć do zapisu zdjęć, co najwyżej zbliżonych kształtów twarzy, przedmiotów itd. Wtedy jest to rysunek. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kolory">Kolory</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=52" title="Edytuj sekcję: Kolory"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Człowiek widzi teoretycznie nieograniczoną liczbę kolorów i odcieni. Komputer używa pewnych uproszczeń - stosuje ograniczoną paletę kolorów. </p><p>Rozróżniamy następujące palety: </p> <ul><li>czarno-biała - inaczej 0 i 1, zgaszony/zapalony - na jeden piksel przypada jeden bit,</li> <li>16 kolorów - zawiera najczęściej używane kolory; każdy w odcieniu jasnym i ciemnym. Każdy piksel to 4 bity, czyli 1 bajt opisuje dwa piksele.</li> <li>256 kolorów - bardziej rozbudowana paleta, uzupełniona o dodatkowe odcienie. Jeden piksel to jeden bajt.</li> <li>hi-color, kolor 16-bitowy, 64K kolorów - na jeden piksel przypadają dwa bajty. Paleta posiada jeszcze więcej odcieni.</li> <li>true color, kolor 24-btowy, 16,7 mln kolorów - na każdy piksel poświęcane są trzy bajty, z czego każdy opisuje jedną składową: R, G i B.</li></ul> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Dithering_8_kolorow.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d7/Dithering_8_kolorow.png" decoding="async" width="300" height="50" class="mw-file-element" data-file-width="300" data-file-height="50" /></a><figcaption>Dithering, paleta 16 kolorów</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg/300px-Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg.png" decoding="async" width="300" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg/450px-Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg/600px-Dithering_wylaczony_8_kolorow.svg.png 2x" data-file-width="299" data-file-height="50" /></a><figcaption>Bez ditheringu, paleta 16 kolorów</figcaption></figure> <p>Profesjonaliści stosują też palety o większej liczbie bitów na piksel: 30 (10 na składową), 36 (12 na składową), a nawet 48 (16 bitów na składową). Im więcej bitów, tym lepsze odwzorowanie kolorów, a przede wszystkim większa liczba szczegółów w miejscach bardzo ciemnych i bardzo jasnych. Jednak dzisiejsze monitory potrafią oddać co najwyżej 24 bity, a tańsze modele wyświetlaczy LCD tylko 16 bitów. </p><p>Kiedyś bardzo często wykorzystywało się <i>Dithering</i>, czyli metodę symulacji kolorów. </p><p>Często stosuje się także kolor 32-bitowy. Oferuje taką samą paletę, jak przy 24 bitach. Ostatni bajt to tzw. kanał alfa - określa przezroczystość piksela. Ma to znaczenie przy obrazach składających się z warstw - każda z nich może wtedy na swój sposób prześwitywać. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Różne_modele_kolorów:_RGB,_CMYK,_HSL"><span id="R.C3.B3.C5.BCne_modele_kolor.C3.B3w:_RGB.2C_CMYK.2C_HSL"></span>Różne modele kolorów: RGB, CMYK, HSL</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Kolory&action=edit&section=T-1" title="Edytuj sekcję: Różne modele kolorów: RGB, CMYK, HSL"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Synthese%2B.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Synthese%2B.svg/100px-Synthese%2B.svg.png" decoding="async" width="100" height="95" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Synthese%2B.svg/150px-Synthese%2B.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e0/Synthese%2B.svg/200px-Synthese%2B.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="488" /></a><figcaption>Model RGB</figcaption></figure> <p>Na monitorze komputera stosuje się do opisu kolorów model RGB, który już znacie. Jest to tzw. model addytywny, ponieważ na pierwotnie czarną powierzchnię są rzutowane ładunki o różnym natężeniu, które świecą. </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:SubtractiveColorMixingII.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/SubtractiveColorMixingII.png/100px-SubtractiveColorMixingII.png" decoding="async" width="100" height="96" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/SubtractiveColorMixingII.png/150px-SubtractiveColorMixingII.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/SubtractiveColorMixingII.png/200px-SubtractiveColorMixingII.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="307" /></a><figcaption>Model CMYK</figcaption></figure> <p>Kartka papieru jest biała. Drukowanie polega na zaciemnianiu jej kolorem. Do opisu koloru na wydruku służy model CMYK. Jest on subtraktywny, bo odejmujemy od białego. Tu mieszają się ze sobą cztery barwy: morski (cyan), różowy (magenta), żółty (yellow) i czarny (black). Popatrzcie przez lupę na fragment zdjęcia w książce czy ulotki reklamowej. Podobnie jak na monitorze występują tu malutkie kropki w barwach podstawowych, które z pewnej odległości widzimy jako jednolite powierzchnie o rozmaitych kolorach. </p><p>Jeszcze innym modelem kolorów jest HSL. Różni się tym, że nie określamy udziału poszczególnych składowych, lecz trzy parametry: barwę (czerwony, zielony, niebiesko-żółty...), nasycenie (blady, średni, soczysty) i jasność (natężenie). </p><p>Rozbudowane programy graficzne potrafią wykorzystywać wszystkie trzy modele. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Arkusze_kalkulacyjne">Arkusze kalkulacyjne</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=53" title="Edytuj sekcję: Arkusze kalkulacyjne"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Arkusz kalkulacyjny to jak nazwa wskazuje program do opracowywania arkuszy tabel i wykresów umożliwiający również wykonywanie obliczeń (kalkulacji) na ich podstawie. W arkuszu dostępnych jest kilkadziesiąt formuł obliczeniowych, służących do wykonywania różnego rodzaju działań matematycznych - od tych prostych jak sumowanie do skomplikowanych - jak liczenie błędów. </p><p><br /> Najbardziej rozpowszechnionymi Arkuszami kalkulacyjnymi są <i>Microsoft <b>Excel</b></i>, <i>OpenOffice.org <b>Calc</b></i>. Różnica pomiędzy nimi w funkcjonalnośi jest niewielka, ale interfejs różni się znacząco. Excel jest płatnym programem, zaś Calc darmowym o otwartym kodzie źródłowym - co oznacza że inni programiści mogą go rozwijać odpowiednio do własnych potrzeb. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Bazy_danych">Bazy danych</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=54" title="Edytuj sekcję: Bazy danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Świat wokół nas jest ogromny. Żyje na nim niezliczona liczba gatunków zwierząt i roślin, każde miejsce na Ziemi jest wyjątkowe i posiada swój specyficzny urok, a na niebie można dostrzec mnóstwo najróżniejszych gwiazd i ich konstelacji. Człowiek w swej pasji tworzenia nie chce ustępować naturze. Wystarczy spojrzeć przez okno, by przekonać się jak wiele różnych samochodów porusza się po ulicach, jak inne są od siebie stroje noszone przez poszczególnych ludzi czy budynki, nawet te stojące niedaleko od siebie. Nawet najmądrzejszy człowiek nie jest w stanie zapamiętać wszystkich tych informacji, które dostarcza nam zwykła obserwacja otaczającego nas świata. Tak naprawdę często trudno jest nam zatrzymać w głowie takie rzeczy, które już wkrótce mogą być nam potrzebne. Kto z nas nigdy nie notował numeru telefonu koleżanki lub kolegi albo nie zapisywał w zeszycie planu lekcji? </p><p>Co jednak nasze notatki na papierze mają wspólnego z bazami danych? </p><p>I tu czeka nas mała niespodzianka, bowiem takie zapiski są pierwszymi bazami danych, z którymi mieliśmy kontakt w naszym życiu. Inne przykłady rzeczy, które można by określić mianem baz danych, to katalogi z kolorowymi zdjęciami samochodów i ich opisem, to książka telefoniczna, encyklopedia, słownik czy wreszcie przedmiot, z którym stykamy się niemal codziennie, czyli dziennik lekcyjny. </p><p>Czym zatem jest baza danych (ang. <i>database</i>)? </p><p>Jest to pewien <i>zbiór powiązanych ze sobą informacji, uporządkowany w taki sposób, aby łatwo było go przeszukiwać i przetwarzać</i>. Nie brzmi bardzo zawile, prawda? Na wszelki wypadek powróćmy jednak do przykładu, który pomoże nam zrozumieć tę definicję. </p><p>Dziennik lekcyjny jest zbiorem informacji, ponieważ zawiera imię, nazwisko, adres, oceny i jeszcze wiele innych informacji o uczniach. Dane te są ze sobą powiązane, ponieważ w dzienniku opisani są uczniowie należący do jednej klasy. Informacje są uporządkowane, ponieważ nazwiska wymienione są w kolejności alfabetycznej. Bardzo ułatwia to znalezienie informacji o wybranym uczniu. Podobnie nietrudno jest odnaleźć na przykład stopnie wszystkich uczniów z języka polskiego, gdyż znajdują się one na jednej kartce dziennika. </p><p>W kolejnych częściach tego rozdziału dowiemy się dlaczego komputery są wspaniałym narzędziem do przechowywania danych, opowiemy sobie o rodzajach informacji, które można przechowywać w komputerze i porównamy sobie to z możliwościami, które oferuje nam książka wydrukowana na papierze. Wyjaśnimy w jaki sposób korzystać z baz danych, aby osiągnąć jak najlepszy rezultat, opowiemy sobie także o interesujących i pożytecznych bazach danych. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Komputerowe_bazy_danych">Komputerowe bazy danych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=55" title="Edytuj sekcję: Komputerowe bazy danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Skoro ludzie od wielu lat zapisują wszystkie potrzebne im informacje na papierze i doskonale sobie w ten sposób radzą, po co w ogóle przechowywać jakiekolwiek dane w komputerze? Weźmy chociażby pod uwagę omawiany wyżej dziennik lekcyjny. Czyż nie jest doskonałym przykładem, że można obejść się bez komputerów? </p><p>Odpowiedź na to pytanie jest zależna od tego, o jakich danych mówimy oraz jakie operacje chcielibyśmy na tych informacjach wykonywać. Do czynności, które nauczyciel przeprowadza codziennie na lekcji, papierowy dziennik całkowicie wystarcza. Łatwo do niego wpisać ocenę, przeczytać ją uczniowi, zaznaczyć obecność. Wyobraźmy sobie jednak, że jesteśmy dyrektorem szkoły i chcielibyśmy się dowiedzieć jaka jest średnia ocen z języka polskiego wszystkich uczniów naszej szkoły. Przypomnijmy, że średnia arytmetyczna zbioru liczb jest to suma wszystkich liczb należących do tego zbioru podzielona przez ich ilość. Jeśli zatem mamy następujące oceny: 3, 4, 5 i 5, to ich średnia wynosi (3+4+5+5) : 4 = 4,25. Aby policzyć tę średnią tylko na podstawie dzienników lekcyjnych, ktoś musiałby je wszystkie przejrzeć, wypisać oceny uczniów, zsumować je, a następnie podzielić. Jeśli w naszej szkole jest około tysiąca uczniów, to nietrudno o pomyłkę, a w jej przypadku wszystko trzeba zaczynać od początku... Gdybyśmy jednak dane trzymali w komputerze, to po wydaniu jednej komendy otrzymalibyśmy wynik nie czekając nawet sekundy. </p><p>W tym przypadku można jednak sobie poradzić, bo taka operacja jak liczenie średnich jest w szkole wykonywana raz na pół roku, przy wystawianiu ocen semestralnych. Pomyślmy jednak o pracownikach dużych sklepów, hipermarketów. W takim sklepie sprzedawane są tysiące różnych towarów, a każdy z nich ma swoją osobną cenę. Nowe rzeczy na sprzedaż przywożone są codziennie, dodatkowo ceny ulegają bardzo często zmianie. Wyobraźmy sobie teraz, że kasjer musi znać wszystkie aktualne ceny! Rozwiązaniem mogłoby być sprawdzanie za każdym razem kosztu towaru w papierowym zeszycie. Trwałoby to jednak niesamowicie długo, a kolejki w sklepach byłyby gigantyczne. Dzięki wykorzystaniu komputerowej bazy danych wystarczy podanie kodu towaru<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, a cena zostaje wyświetlona na monitorze. </p><p>Łatwy dostęp do ceny towaru, to nie jedyna zaleta komputerowej bazy danych w supermarkecie. Jest ich o wiele więcej. W bazie danych przechowywana jest nie tylko informacja o cenie, ale także o ilości towaru, który znajduje się w sklepie. Kiedy klienci kupują, ilość ta jest automatycznie zmniejszana. Ponieważ dyrektor sklepu może w każdej chwili obejrzeć na ekranie komputera ile jest jeszcze danego towaru w sklepie, łatwo jest mu zauważyć, co powinien wkrótce dokupić. Co więcej nowoczesna baza danych potrafi sama poinformować dyrektora o tym, że jakiegoś towaru jest mało. Na przykład kiedy w sklepie zostało 100 litrów soku pomarańczowego, to komputerowa baza danych wysyła do dyrektora SMS lub e-mail z wiadomością o tym fakcie, a on może podjąć decyzję o zamówieniu kolejnej partii towaru, w naszym przypadku ożywczego napoju. </p><p>W dyskusji o bazach danych warto sobie uświadomić, że mówimy o przechowywaniu ogromnych ilości informacji. W nowoczesnych bazach danych przechowuje się na przykład zdjęcia kosmosu, dane o lotach samolotowych i ich pasażerach na całym świecie, opisy lekarstw i ich zastosowań. Są to wszystko informacje, które trudno byłoby pomieścić na papierze, gdyż na ziemi nie ma wystarczjącej ilości lasów. Nawet gdybyśmy dysponowali takim wielkim stosem papieru, to wyszukanie w nim informacji, która akurat nas interesuje, byłoby po prostu niemożliwe. Dla porównania w jednym współczesnym, domowym komputerze można zawrzeć informację z ponad <i>dwudziestu milionów</i> kartek! </p><p>Imponujące, prawda? </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2></div><div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text">Takie kody są najczęściej pobierane przez specjalne urządzenia, zwane czytnikami, z naklejki znajdującej się na każdym towarze</span> </li> </ol></div></div> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych|Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych"><span id="Wyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych.7CWyszukiwanie_informacji_w_bazach_danych"></span>Wyszukiwanie informacji w bazach danych|Wyszukiwanie informacji w bazach danych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=56" title="Edytuj sekcję: Wyszukiwanie informacji w bazach danych|Wyszukiwanie informacji w bazach danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Skoro tyle już wiemy o bazach danych, to może wreszcie obejrzelibyśmy jedną z nich i zobaczyli jak można z niej korzystać? Poniżej znajdują się dwa przykłady, których znajomość z pewnością przyda się niejednokrotnie w życiu. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wsiąść_do_pociągu..."><span id="Wsi.C4.85.C5.9B.C4.87_do_poci.C4.85gu..."></span>Wsiąść do pociągu...</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=57" title="Edytuj sekcję: Wsiąść do pociągu..."><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r478217"> <table class="metadata plainlinks ambox ambox-content"> <tbody><tr> <td class="ambox-image"><div style="width:52px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikibooks:Sprz%C4%85tanie_Wikibooks" title="Wikibooks:Sprzątanie Wikibooks"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/35px-Broom_icon.svg.png" decoding="async" width="35" height="35" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/53px-Broom_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Broom_icon.svg/70px-Broom_icon.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="400" /></a></span></div> </td> <td class="ambox-text"><b>Ten artykuł należy dopracować<span class="hide-when-compact">:</span></b><div class="hide-when-compact"><i>poprawić zawartość po usunięciu grafik.</i><br /><span style="color: DimGray; font-size:80%">Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w <a href="/wiki/Dyskusja:Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku" title="Dyskusja:Informatyka dla gimnazjum/Wersja do druku">dyskusji tego artykułu</a>.</span><br /><span style="color: DimGray; font-size:80%"> Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{<a href="/wiki/Szablon:Dopracowa%C4%87" title="Szablon:Dopracować">Dopracować</a>}} z tego artykułu.</span></div> </td></tr></tbody></table> <p>...jednak nie byle jakiego. </p><p>Załóżmy, że chcemy pojechać z Poznania do Warszawy pociągiem, który dowiezie nas do stolicy około godziny 9.00. W tym celu możemy skorzystać z internetowej informacji PKP, czyli Polskich Kolei Państwowych, którą znaleźć można pod adresem <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.pkp.com.pl">http://www.pkp.com.pl</a>. Po odnalezieniu rozkładu jazdy pociągów naszym oczom ukazuje się okienko przedstawione na rysunku </p><p>Kiedy chcemy odnaleźć jakieś dane w bazie, to musimy podać komputerowi pewne wstępne informacje. W naszym przykładzie moglibyśmy wprawdzie przeglądać samodzielnie spis wszystkich połączeń kolejowych, ale nas przecież interesują tylko te pociagi, które wyjeżdżają z Poznania i docierają do Warszawy około godziny 9.00. Dlatego informujemy komputer o tym, skąd i dokąd chcemy pojechać oraz o której godzinie. Robi się to przy użyciu specjalnego formularza, który udostępnia każda baza danych. Taki formularz składa się zazwyczaj z zestawu pól, w które możemy wpisać jakieś dane. Na przykład w pole <i>Z:</i> formularza na stronie PKP wpisujemy "Poznań", ponieważ to z tego miasta chcemy wyjechać. System zatem przejrzy informacje o wszystkich pociągach, ale nam wypisze tylko dane o tych, które wyjeżdżają z Poznania, natomiast pozostałe odrzuci. </p><p>Przyjrzyjmy się zatem bliżej formularzowi na stronie PKP, jakie jeszcze możemy podać dane, aby łatwiej odnaleźć interesującą nas informację? Oprócz stacji początkowej (Z:), o której już mówiliśmy, możemy podać miasto docelowe (Do:), miejscowość, przez którą chcemy przejeżdżać (Przez(1):), datę odjazdu (Data:) oraz przybliżoną godzinę (Godzina:) odjazdu lub przyjazdu. Wpisujemy zatem interesujące nas dane do odpowiednich pól na stronie www, tak jak to widać na rysunku <i>??</i>. Pole <i>Przez:</i> pozostawiamy puste, ponieważ nie jest dla nas istotne którędy będziemy jechać. Przy przeglądaniu całej listy informacji w celu wypisania tych danych, które nas interesują, komputer pustego pola w ogóle nie będzie brał pod uwagę. Z tego wynika, że jeśli chcielibyśmy otrzymać spis informacji o wszystkich pociągach, musielibyśmy każde z pól formularza pozostawić puste. Jest to typowe zachowanie baz danych i warto o nim pamiętać. </p><p>Kiedy już powiedzieliśmy, a właściwie napisaliśmy, komputerowi co nas interesuje, naciskamy przycisk <i>Szukanie połączeń</i>. W tym momencie komputer przegląda listę pociągów i wypisuje te, które nam odpowiadają. Wynik przeszukiwania możemy zobaczyć na rysunku <i>??</i>. </p><p>Jak widać komputer zaproponował trzy połączenia, które mogłyby nam odpowiadać. Na ekranie podane są godziny odjazdu i przyjazdu, data, czas podróży oraz liczba przesiadek. Te informacje to jednak nie wszystko, co oferuje nam baza danych PKP. O wybranych pociągach możemy dowiedzieć się więcej. Ponieważ chcemy pospać jak najdłużej, to wybieramy trzeci pociąg, zaznaczając go <i>ptaszkiem</i> po lewej stronie tabelki. Następnie naciskamy przycisk <i>Szczegółowo</i>. W wyniku otrzymujemy informacje przedstawione na rysunku <i>??</i>. </p><p>Z rysunku <i>??</i> dowiadujemy się dodatkowo, że w wybranym przez nas pociągu znajduje się wagon restauracyjny, że kursuje on od piątku do soboty oraz o innych ciekawych sprawach. W tym momencie uznajemy, że ten pociąg nam odpowiada i nie szukamy dalej. W rzeczywistości może się zdarzyć, że nie znaleźlibyśmy odpowiedniej informacji od razu i wyszukiwanie należałoby powtórzyć. Zatem zachęcam do spróbowania i pobawienia się internetową bazą danych PKP. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Wykręćmy_jakiś_numer!"><span id="Wykr.C4.99.C4.87my_jaki.C5.9B_numer.21"></span>Wykręćmy jakiś numer!</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=58" title="Edytuj sekcję: Wykręćmy jakiś numer!"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wykr%C4%99%C4%87my_jaki%C5%9B_numer!&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Wykręćmy jakiś numer! (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Wykręćmy jakiś numer!</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Multimedialne_bazy_danych">Multimedialne bazy danych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=59" title="Edytuj sekcję: Multimedialne bazy danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Słowo <i>multimedia</i> słyszymy i czytamy coraz częściej. A to w telewizji, a to w artykule prasowym. Często pojawia się ono w reklamach, szczególnie komputerów. Warto zatem wyjaśnić, co ono tak naprawdę oznacza. Wyraz <i>multimedia</i> jest złożony z dwóch części składowych: słów <i>multi</i> oraz <i>media</i>. Zacznijmy od tego drugiego. </p><p><i>Media</i> to liczba mnoga od <i>medium</i>. Wyraz ten oznacza <i>środek przekazu</i>. W świecie informatyki, który --- przypomnijmy --- jest światem <i>przetwarzania informacji</i>, chodzi o środek przekazywania danych, inaczej mówiąc sposób porozumiewania się. Człowiek może przekazywać informację na wiele sposobów, na przykład mówiąc lub śpiewając, wtedy <i>medium</i> jest dźwięk, pisząc, a wtedy środkiem są litery. Innymi przykładami <i>mediów</i> są obraz lub film. <sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Znaczenie słowa <i>multi</i> jest o wiele prostsze. Wyraz ten oznacza po prostu <i>wiele</i>. Tak więc osoby korzystające z wyrazu <i>multimedia</i> mają na myśli wiele środków przekazywania informacji. </p><p>Na początku tego rozdziału napisaliśmy, że encyklopedia jest przykładem bazy danych. Zajrzyjmy zatem do papierowej encyklopedii. Większość stanowi tekst, ale zdarzają się również zdjęcia lub obrazki, zarówno czarno-białe, jak i kolorowe. Papierowa encyklopedia jest więc tak naprawdę multimedialna, ponieważ zawiera zarówno obraz, jak i tekst. Możliwości papieru ustępują jednak tym, które oferuje nam komputer. W komputerowej multimedialnej bazie danych możemy odnaleźć nie tylko tekst i nieruchome obrazy, ale także dźwięk i film. Co nam to daje? </p><p>Wyobraźmy sobie, że szukamy informacji o ulubionym piosenkarzu. Czyż nie byłoby nam miło, gdybyśmy oprócz kilku zdań o dacie i miejscu urodzenia mogli od razu obejrzeć teledysk z jednym z jego przebojów? Z kolei osoby zainteresowane podbojem kosmosu na pewno chętnie zobaczyłyby film z pierwszego lądowania ludzi na księżycu w roku 1969. To są tylko przykłady, każdy z nas na pewno mógłby takie mnożyć. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy_2">Przypisy</h2></div><div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Słowo medium ma szersze znaczenie niż omówione w tym akapicie. Zainteresowanych odsyłamy do Słowników języka polskiego i wyrazów obcych.</span> </li> </ol></div></div> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sposoby_organizacji_danych">Sposoby organizacji danych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=60" title="Edytuj sekcję: Sposoby organizacji danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Sposób organizacji danych mówi nam o formacie zapisu danych na nośnikach lub przesyłanych pomiędzy różnymi miejscami. Najlepszym przykładem niewidocznej dla użytkownika organizacji danych jest umieszczenie ich na dysku twardym. Dane na dysku są dzielone na sektory po 512 bajtów plus suma kontrolna pozwalająca określić lub dokonać korekcji w przypadku błędu. Jednak jako użytkownik każdy ma do czynienia z organizacją danych w postaci plików. Plik ma określoną budowę dodatkowo wyróżnianą przez rozszerzenie pliku. Dzięki odpowiedniej organizacji danych przyjętej przez jej twórcę możemy bezproblemowo określić co zawiera plik i właściwie zinterpretować. W skrócie organizacja danych oznacza sposób przechowywania lub przesyłania informacji uzgodniony przez wszystkie korzystające z tych danych strony. Sposób ten zapewnia, iż każda ze stron odczyta te dane w jednoznaczny (taki sam) sposób niezależnie od miejsca i kraju. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Relacyjne_bazy_danych">Relacyjne bazy danych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=61" title="Edytuj sekcję: Relacyjne bazy danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Relacyjnymi bazami danych możemy nazwać zbiór danych w postaci tabel. Przykładowymi systemami bazodanowymi są Oracle, MySQL, Firebird, Postgre itp. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="XML">XML</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=62" title="Edytuj sekcję: XML"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>XML to system zapisu informacji w plikach tekstowych. Na podstawie XML napisano wiele innych języków np. XHTML, RSS czy ATOM. Język XML składa się z znaczników. Każdy może (ale nie musi) mieć w sobie tekst lub/i inne znaczniki, oraz posiadać atrybuty. Przykład pliku XML widzimy poniżej: </p> <pre><?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?> <uczeń imię="jan" nazwisko="kowalski"> <przedmiot nazwa="matematyka> <ocena ocena="6" wartość="10" /> <ocena ocena="3" wartość="6" /> </przedmiot> <przedmiot nazwa="historia"> <ocena ocena="1" wartość="10" /> <ocena ocena="1" wartość="6" /> </przedmiot> </uczeń></pre> <p>W pierwszej linii określamy że jest to plik XML. Następnie otwieramy ucznia Jan Kowalski, a potem przedmiot matematyka. Później widzimy dwie oceny: 6 i 3, zamykamy przedmiot matematyka, otwieramy przedmiot historia, wpisujemy dwie jedynki, zamykamy historię i zamykamy ucznia. </p><p>Należy pamiętać że XML to system elastyczny, równie dobrze możemy zapisać: </p> <pre><?xml version="1.0" encoding="iso-8859-2"?> <ocena imię="Jan" nazwisko="Kowalski" przedmiot="matematyka" ocena="6" wartość="10" /> <ocena imię="Jan" nazwisko="Kowalski" przedmiot="matematyka" ocena="3" wartość="6" /> <ocena imię="Jan" nazwisko="Kowalski" przedmiot="historia" ocena="1" wartość="10" /> <ocena imię="Jan" nazwisko="Kowalski" przedmiot="historia" ocena="1" wartość="6" /></pre> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Obiektowe_bazy_danych">Obiektowe bazy danych</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=63" title="Edytuj sekcję: Obiektowe bazy danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Obiektowe_bazy_danych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Obiektowe bazy danych (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Obiektowe bazy danych</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="System_zarządzania_bazą_danych"><span id="System_zarz.C4.85dzania_baz.C4.85_danych"></span>System zarządzania bazą danych</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=64" title="Edytuj sekcję: System zarządzania bazą danych"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/System_zarz%C4%85dzania_baz%C4%85_danych&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/System zarządzania bazą danych (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/System zarządzania bazą danych</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Programowanie_i_algorytmy">Programowanie i algorytmy</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=65" title="Edytuj sekcję: Programowanie i algorytmy"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Niejeden z czytelników podczas swej pracy z komputerem zastanawiał się już zapewne wielokrotnie "jak to działa". Jak to się dzieje, iż ta "bezduszna maszyna" zdolna jest do rozwiązywania złożonych zadań matematycznych i przewidywania pogody, a jednocześnie może ułatwiać komunikację pomiędzy ludźmi oraz być doskonałym partnerem do zabawy i nauki? Ta wszechstronność komputerów może rzeczywiście imponować, jednak wkrótce dowiemy się, że komputer, choć bardzo szybki i niezawodny, jest jednak dość prostym narzędziem, a jego możliwości wynikają głównie z cechy, określanej mianem <b>programowalności</b>. Termin ten oznacza, że sposób działania urządzenia możemy łatwo modyfikować, gdyż jest on determinowany przez coś, co nazywamy <b><a href="/wiki/Programowanie" title="Programowanie">programem</a></b>. </p><p>Program jest zapisem ciągu poleceń dla komputera w języku dlań zrozumiałym, który przewiduje wszelkie możliwe zdarzenia i opisuje reakcje na nie. Okazuje się jednak, że ściśle zdefiniowany sposób postępowania i uwzględnianie w nim różnych, mogących zaistnieć sytuacji, to cecha nie tylko komputerów - wiele urządzeń funkcjonuje na podobnej zasadzie, choć często nie mają one z komputerami nic wspólnego i nie są sterowane żadnym programem. Pojawia się tutaj pojęcie znacznie ogólniejsze, którym jest <b>algorytm</b> </p><p><i>Algorytm to skończony, uporządkowany zbiór jasno zdefiniowanych czynności, koniecznych do wykonania pewnego zadania, w ograniczonej liczbie kroków. (za <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm" class="extiw" title="w:Algorytm">Wikipedią</a>) </i> </p><p><br /> Jak się przekonamy w dalszej części rozdziału, z algorytmami mamy do czynienia każdego dnia, zarówno przy pracy, czy nauce, jak i przy typowych domowych czynnościach. Algorytmy są wszędzie wokół nas. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Algorytmy">Algorytmy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=66" title="Edytuj sekcję: Algorytmy"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r478249"> <table class="infobox noprint plainlinks" cellpadding="4"> <tbody><tr> <td style="vertical-align:middle; text-align:center; width:30px;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/28px-Wikipedia-logo-v2.svg.png" decoding="async" width="28" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/42px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Wikipedia-logo-v2.svg/56px-Wikipedia-logo-v2.svg.png 2x" data-file-width="103" data-file-height="94" /></span></span> </td> <td style="line-height:normal; vertical-align:middle; text-align:center;"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia" class="extiw" title="w:Wikipedia">Wikipedia</a>, nasz siostrzany projekt, zawiera artykuł na temat <b><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm" class="extiw" title="w:Algorytm">Algorytm</a></b>. </td></tr></tbody></table> <p><b>Algorytm</b> to skończony, uporządkowany zbiór jasno zdefiniowanych czynności, koniecznych do wykonania pewnego zadania, w ograniczonej liczbie kroków. </p><p>Pojęcie algorytmu nie ogranicza się jedynie do programowania, codziennie mamy do czynienia z algorytmami, chociaż nawet nie jesteśmy tego świadomi. Weźmy np. algorytm wyjścia na dwór. </p><p>Jeżeli spałeś musisz: a) wstać b) ubrać się, następnie jeżeli nie masz kluczy musisz ich poszukać, jeżeli chcesz jechać rowerem musisz: a) zabrać klucze od zapięcia do roweru (jeżeli ich nie masz musisz ich poszukać) b) wziąć bidon z wodą c) wziąć rower, następnie wyjdź, po czym zamknij drzwi, jeżeli wziąłeś rower to wsiądź na niego i przejedź się. </p><p>Jak widać, możemy ułożyć sobie wiele algorytmów, jednak te w świecie rzeczywistym są nieco bardziej ogólnikowe, niż te komputerowe, co widać na pierwszy rzut oka po tym, że ten podany algorytm jest zapisany w języku polskim. Do zapisu algorytmów komputerowych (czyli takich, z których są złożone programy komputerowe) używa się języków programowania. Dzielą się one na języki niskopoziomowe - sztandarowym ich przykładem jest Assembler - jak i języki wysokopoziomowe - takie jak Delphi, C czy C++ - dla ujednolicenia przyjmijmy składnię (czyli sposób zapisu algorytmów) języka C, jednak przedstawione listingi będą bardzo ogólnikowe i nie będą mogły służyć jako podstawy do pisania programów, skoncentrujmy się raczej na istocie algorytmów. </p><p>Załóżmy że chcemy zapisać nasz algorytm w języku C, część kodu (tak programiści nazywają swoje algorytmy zapisane w wybranym przez nich języku) mogłaby wyglądać np. tak: </p> <pre>if(spie) { // Jeżeli spałeś musisz: wstan(); // a) wstać ubierz_sie(); // b) ubrać się } if(nie_mam_kluczy) { // jeżeli nie masz kluczy szukaj(klucze); // musisz ich poszukać } if(chce_jechac_rowerem) { // jeżeli chcesz jechać rowerem musisz: wez_klucze_od_roweru() // a) wziąć klucze od zapięcia do roweru, if(nie_mam_kluczy_od_roweru) { // jeżeli ich nie masz szukaj(klucze_od_roweru); // musisz ich poszukać wez_klucze_od_roweru(); // (po czym je wziąć) } wez_bidon(); // b) wziąć bidon z wodą wez_rower(); // c) wziąć rower } wyjdz(); // następnie wyjdź, zamknij_drzwi(); // po czym zamknij drzwi if(wziąłem_rower) { // jeżeli wziąłeś rower wsiądź_na_rower(); // to wsiądź na niego przejedź_się(); // i przejedź się }</pre> <p>Nie wdając się w szczegóły, dlaczego zostało to zapisane tak a nie inaczej, warto tylko zauważyć, że użyto if(<warunek>) { <wykonaj> }. "if" po angielsku oznacza nic innego, jak "jeżeli". Po if(<warunek>) następuje klamra otwierająca { gdzie są umieszczone instrukcje do wykonania i na końcu }, w ten sposób jeżeli warunek byłby nieprawdziwy, czyli gdybyśmy np. mieli klucze [if(nie_mam_kluczy)] to twierdzenie nie_mam_kluczy byłoby fałszywe a więc instrukcja [szukaj(klucze);] nie doszłaby do skutku, bo po co szukać kluczy które i tak już mamy? Oczywiście sposobów zapisu algorytmów jest mnóstwo niekoniecznie trzeba pisać w C, algorytm można napisać także w języku polskim, istota rzeczy tkwi w wykonywaniu kolejnych działań które zawsze doprowadzą nas do jakiegoś konkretnego wyniku a jeżeli nie to przynajmniej powiedzą nam gdzie zrobiliśmy błąd. </p><p>Na koniec dla zainteresowanych już kompletny w pełni działający kod programu zapisanego w C. </p> <pre>#include <stdio.h> int main() { printf("Cześć to ja! Twój komputer!\n"); return 0; } </pre> <p>Ten kawałek kodu można bez większych problemów skompilować (a więc zamienić z postaci kodu w C do postaci kodu zrozumiałego dla komputera) w systemie Linux po prostu kopiując te 7 linijek do pliku tekstowego o nazwie program.c i wydając komendę </p> <pre>gcc program.c -o program </pre> <p>później można go do woli uruchamiać komendą </p> <pre>./program </pre> <p>Jeśli zainteresował Cię powyższy przykład, zapraszamy do lektury WikiKsiążki na temat <a href="/wiki/C" title="C">programowania w języku C</a>. </p><p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Modelowanie_i_symulacja">Modelowanie i symulacja</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=67" title="Edytuj sekcję: Modelowanie i symulacja"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Modelowanie_i_symulacja&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Modelowanie i symulacja (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Modelowanie i symulacja</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Modelowanie_przestrzeni">Modelowanie przestrzeni</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=68" title="Edytuj sekcję: Modelowanie przestrzeni"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Modelowanie_przestrzeni&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Modelowanie przestrzeni (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Modelowanie przestrzeni</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jak_komputery_tworzą_obrazy_trójwymiarowe?"><span id="Jak_komputery_tworz.C4.85_obrazy_tr.C3.B3jwymiarowe.3F"></span>Jak komputery tworzą obrazy trójwymiarowe?</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=69" title="Edytuj sekcję: Jak komputery tworzą obrazy trójwymiarowe?"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Jak_komputery_tworz%C4%85_obrazy_tr%C3%B3jwymiarowe%3F&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Jak komputery tworzą obrazy trójwymiarowe? (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Jak komputery tworzą obrazy trójwymiarowe?</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="POVRay._Przykładowa_aplikacja."><span id="POVRay._Przyk.C5.82adowa_aplikacja."></span>POVRay. Przykładowa aplikacja.</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=70" title="Edytuj sekcję: POVRay. Przykładowa aplikacja."><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/POVRay._Przyk%C5%82adowa_aplikacja.&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/POVRay. Przykładowa aplikacja. (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/POVRay. Przykładowa aplikacja.</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Instalacja_POV_Raya">Instalacja POV Raya</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=71" title="Edytuj sekcję: Instalacja POV Raya"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Aby zainstalować na swoim komputerze POVRaya, musimy ściągnąć z internetu pliki instalacyjne ([www.povray.org]), a następnie uruchomić program instalacyjny. W internecie dostępnych jest wiele wersji POVRaya, między innymi dla Windowsa 95 oraz Linuksa. Aby zainstalować go w systemie Linux Debian wydajemy polecenie jako root (sudo): </p> <pre> apt-get install povray </pre> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Symulowanie_zjawisk">Symulowanie zjawisk</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=72" title="Edytuj sekcję: Symulowanie zjawisk"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Symulowanie_zjawisk&action=edit&redlink=1" class="new" title="Informatyka dla gimnazjum/Symulowanie zjawisk (strona nie istnieje)">Informatyka dla gimnazjum/Symulowanie zjawisk</a> </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="Prawo_i_obyczaj_w_świecie_komputerów_i_Internetu"><span id="Prawo_i_obyczaj_w_.C5.9Bwiecie_komputer.C3.B3w_i_Internetu"></span>Prawo i obyczaj w świecie komputerów i Internetu</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&action=edit&section=73" title="Edytuj sekcję: Prawo i obyczaj w świecie komputerów i Internetu"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Zobacz stronę <a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Netykieta" class="extiw" title="w:Netykieta">stronę w Wikipedii o netykiecie</a>. </p>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1&useformat=desktop" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikibooks.org/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&oldid=191537">https://pl.wikibooks.org/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&oldid=191537</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Potrzebne_ilustracje" title="Kategoria:Potrzebne ilustracje">Potrzebne ilustracje</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon:Przypisy_(artyku%C5%82y)_bez_oczekiwanego_nag%C5%82%C3%B3wka" title="Kategoria:Szablon:Przypisy (artykuły) bez oczekiwanego nagłówka">Szablon:Przypisy (artykuły) bez oczekiwanego nagłówka</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Strony_z_odwo%C5%82aniami_do_nieistniej%C4%85cych_plik%C3%B3w" title="Kategoria:Strony z odwołaniami do nieistniejących plików">Strony z odwołaniami do nieistniejących plików</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_wymagaj%C4%85ce_dopracowania" title="Kategoria:Artykuły wymagające dopracowania">Artykuły wymagające dopracowania</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 18 maj 2013, 15:09.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikibooks:O_Wikibooks">O Wikibooks</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikibooks:Informacje_prawne">Informacje prawne</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikibooks.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikibooks.org/w/index.php?title=Informatyka_dla_gimnazjum/Wersja_do_druku&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-78f4c97c5d-48smc","wgBackendResponseTime":196,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.941","walltime":"1.522","ppvisitednodes":{"value":1975,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":173209,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":8982,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":22,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":13227,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1328.818 1 -total"," 38.69% 514.087 2 Szablon:Przypisy"," 36.83% 489.426 1 Informatyka_dla_gimnazjum/Komputerowe_bazy_danych"," 9.67% 128.487 1 Informatyka_dla_gimnazjum/Wsiąść_do_pociągu..."," 8.91% 118.456 1 Szablon:Dopracować"," 6.16% 81.825 1 Informatyka_dla_gimnazjum/System_operacyjny"," 5.67% 75.346 2 Szablon:Wikipedia"," 5.45% 72.421 2 Szablon:Projekt_siostrzany"," 4.88% 64.870 1 Informatyka_dla_gimnazjum/Pierwowzór_-_maszyna_von_Neumanna"," 4.42% 58.786 4 Szablon:Tabelka"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.493","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5478848,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-697b7966c5-bkc9f","timestamp":"20241126171134","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>