CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>صحرای بزرگ آفریقا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"8320b1aa-0247-4f32-a9f4-d332ae22c6bb","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"صحرای_بزرگ_آفریقا","wgTitle":"صحرای بزرگ آفریقا","wgCurRevisionId":40623252,"wgRevisionId":40623252,"wgArticleId":41062,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی","صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان","مختصات در ویکی‌داده","همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع","ایالت چهرنگاشتی", "بیابان‌ها و درختچه‌زارهای خشک","بیابان‌های آفریقا","جغرافیای شمال آفریقا","جغرافیای اتحادیه عرب","صحرای بزرگ آفریقا","قلمرو دیرین‌شمالگان","واژه‌ها و عبارت‌های عربی"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"صحرای_بزرگ_آفریقا","wgRelevantArticleId":41062,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true}, "wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgCoordinates":{"lat":23,"lon":13},"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q6583","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready", "jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints", "ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sahara_satellite_hires.jpg/1200px-Sahara_satellite_hires.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="673"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sahara_satellite_hires.jpg/800px-Sahara_satellite_hires.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="449"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sahara_satellite_hires.jpg/640px-Sahara_satellite_hires.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="359"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="صحرای بزرگ آفریقا - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-صحرای_بزرگ_آفریقا rootpage-صحرای_بزرگ_آفریقا skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-موقعیت_جغرافیایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#موقعیت_جغرافیایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>موقعیت جغرافیایی</span> </div> </a> <ul id="toc-موقعیت_جغرافیایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مردم‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#مردم‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>مردم‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-مردم‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آب_و_هوا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#آب_و_هوا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>آب و هوا</span> </div> </a> <ul id="toc-آب_و_هوا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-اقلیم_و_منابع_آبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#اقلیم_و_منابع_آبی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>اقلیم و منابع آبی</span> </div> </a> <ul id="toc-اقلیم_و_منابع_آبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع_طبیعی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع_طبیعی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>منابع طبیعی</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع_طبیعی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تجارت_ماورای_صحرا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#تجارت_ماورای_صحرا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>تجارت ماورای صحرا</span> </div> </a> <ul id="toc-تجارت_ماورای_صحرا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ورود_اسلام" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#ورود_اسلام"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>ورود اسلام</span> </div> </a> <ul id="toc-ورود_اسلام-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دوره_عثمانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دوره_عثمانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>دوره عثمانی</span> </div> </a> <ul id="toc-دوره_عثمانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دوره_استعمار_اروپایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دوره_استعمار_اروپایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>دوره استعمار اروپایی</span> </div> </a> <ul id="toc-دوره_استعمار_اروپایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">صحرای بزرگ آفریقا</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۹۸ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-198" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۹۸ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Sahara" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Sahara" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%88%B0%E1%88%90%E1%88%AB_%E1%89%A0%E1%88%A8%E1%88%93" title="ሰሐራ በረሓ–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="ሰሐራ በረሓ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Desierto_d%27o_Sahara" title="Desierto d'o Sahara–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Desierto d'o Sahara" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ann mw-list-item"><a href="https://ann.wikipedia.org/wiki/%C3%88w%C3%AA_Sayara" title="Èwê Sayara–اوبولو" lang="ann" hreflang="ann" data-title="Èwê Sayara" data-language-autonym="Obolo" data-language-local-name="اوبولو" class="interlanguage-link-target"><span>Obolo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="सहारा–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="सहारा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D8%A1_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D8%B1%D9%89" title="الصحراء الكبرى–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الصحراء الكبرى" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%A8%DC%9A%DC%AA%DC%90%DC%90" title="ܨܚܪܐܐ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܨܚܪܐܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7_%D9%84%D9%83%D8%A8%D9%8A%D8%B1%D8%A9" title="الصحرا لكبيرة–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="الصحرا لكبيرة" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A8%D8%B1%D9%89" title="الصحرا الكبرى–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="الصحرا الكبرى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A7%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A7%B0%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AE%E0%A6%BF" title="চাহাৰা মৰুভূমি–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="চাহাৰা মৰুভূমি" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Desiertu_d%27El_S%C3%A1%E1%B8%A5ara" title="Desiertu d'El Sáḥara–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Desiertu d'El Sáḥara" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D3%80%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="СахӀара–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="СахӀара" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%AE%E0%A5%80" title="सहारा मरुभूमी–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="सहारा मरुभूमी" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Sahara" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A4%DB%8C%D9%88%DA%A9_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7" title="بؤیوک صحرا–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="بؤیوک صحرا" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Сахара" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Gurun_Sahara" title="Gurun Sahara–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Gurun Sahara" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Sahara" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Sachara" title="Sachara–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Sachara" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Сахара" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Сахара" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Сахара" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="सहारा–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="सहारा" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Draeples_blong_Sahara" title="Draeples blong Sahara–بیسلاما" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Draeples blong Sahara" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="بیسلاما" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AE%E0%A6%BF" title="সাহারা মরুভূমি–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাহারা মরুভূমি" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A7%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BC%8B%E0%BD%96%E0%BE%B1%E0%BD%BA%E0%BC%8B%E0%BD%90%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BA%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%94%E0%BD%BC%E0%BC%8D" title="ས་ཧ་ར་བྱེ་ཐང་ཆེན་པོ།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ས་ཧ་ར་བྱེ་ཐང་ཆེན་པོ།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Sahara" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Sahara" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Сахара" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0hara" title="Sàhara–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Sàhara" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Sahara" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%8C%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Саьхьара–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Саьхьара" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Sahara_(desyerto)" title="Sahara (desyerto)–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Sahara (desyerto)" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%85%DB%95%D8%B2%D9%86" title="بیابانی مەزن–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بیابانی مەزن" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Sahara" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Sahra" title="Büyük Sahra–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Büyük Sahra" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Sahara" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–کاشوبی" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Sahara" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="کاشوبی" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Сахара" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Sahara" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Sahara" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Amaada" title="Amaada–Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Amaada" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Sahara" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-din mw-list-item"><a href="https://din.wikipedia.org/wiki/Panli%C9%9B%CC%88td%C3%AFt" title="Panliɛ̈tdït–دینکایی" lang="din" hreflang="din" data-title="Panliɛ̈tdït" data-language-autonym="Thuɔŋjäŋ" data-language-local-name="دینکایی" class="interlanguage-link-target"><span>Thuɔŋjäŋ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Sehra" title="Sehra–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Sehra" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Sahara" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%AE%E0%A5%80" title="सहारा मरुभूमी–Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="सहारा मरुभूमी" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B1%CF%87%CE%AC%CF%81%CE%B1" title="Σαχάρα–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Σαχάρα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Sahara" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Saharo" title="Saharo–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Saharo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1hara" title="Sáhara–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Sáhara" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Sahara" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Sahara" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/S%C3%A1hara" title="Sáhara–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Sáhara" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sahara" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Sahara" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Sahara" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Sahara" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Sahara" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Desert_dal_Sahara" title="Desert dal Sahara–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Desert dal Sahara" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Sahara" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Sah%C3%A1ra" title="An Sahára–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Sahára" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E6%92%92%E5%93%88%E6%8B%89" title="撒哈拉–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="撒哈拉" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Sahara" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/F%C3%A0sach_Sahara" title="Fàsach Sahara–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Fàsach Sahara" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Deserto_do_S%C3%A1hara" title="Deserto do Sáhara–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Deserto do Sáhara" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Sa%C3%A1ra" title="Saára–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Saára" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-guw mw-list-item"><a href="https://guw.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Gun" lang="guw" hreflang="guw" data-title="Sahara" data-language-autonym="Gungbe" data-language-local-name="Gun" class="interlanguage-link-target"><span>Gungbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Sahara" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sahara" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%94%D7%A8%D7%94" title="סהרה–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="סהרה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%B2" title="सहारा मरुस्थल–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सहारा मरुस्थल" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Sahara" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sahara" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Sahara" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Szahara_(sivatag)" title="Szahara (sivatag)–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szahara (sivatag)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1_%D5%A1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Սահարա անապատ–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Սահարա անապատ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%A1%D5%B0%D5%A1%D6%80%D5%A1_%D4%B1%D5%B6%D5%A1%D5%BA%D5%A1%D5%BF" title="Սահարա Անապատ–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Սահարա Անապատ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Sahara" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Gurun_Sahara" title="Gurun Sahara–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Gurun Sahara" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Sahara" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Sahara" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D1%8C%D0%B0%D1%80%D0%B5" title="Сахьаре–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Сахьаре" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Sahara" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Sahara" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Deserto_del_Sahara" title="Deserto del Sahara–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Deserto del Sahara" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B5%E3%83%8F%E3%83%A9%E7%A0%82%E6%BC%A0" title="サハラ砂漠–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="サハラ砂漠" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Sa%27aara" title="Sa'aara–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Sa'aara" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/sa%27aras.zei_kutytu%27a" title="sa'aras.zei kutytu'a–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="sa'aras.zei kutytu'a" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Sahara" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90" title="საჰარა–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="საჰარა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Saxara" title="Saxara–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Saxara" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Ane%E1%BA%93ruf_Ameqran" title="Aneẓruf Ameqran–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Aneẓruf Ameqran" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8D%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%8D" title="Сэхарэ–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Сэхарэ" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Sahara_Ka%C3%B1%C9%A9nb%CA%8Asa%C9%A3" title="Sahara Kañɩnbʊsaɣ–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Sahara Kañɩnbʊsaɣ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Sa%CC%B1hara" title="Sa̱hara–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Sa̱hara" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Сахара" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%B9%E0%B2%BE%E0%B2%B0" title="ಸಹಾರ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸಹಾರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%82%AC%ED%95%98%EB%9D%BC_%EC%82%AC%EB%A7%89" title="사하라 사막–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="사하라 사막" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Сахара" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Sahara" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Sahara" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Sahara" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Desyerto_del_Sahara" title="Desyerto del Sahara–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Desyerto del Sahara" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Sahara" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Сахара" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Сахара" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sahara" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Sahara" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Sahara" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sahara" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Sachara" title="Sachara–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Sachara" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sah%C4%81ra" title="Sahāra–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Sahāra" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%AE%E0%A5%80" title="सहारा मरुभूमी–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="सहारा मरुभूमी" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Sahara" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Сахара" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Gurun_Sahara" title="Gurun Sahara–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Gurun Sahara" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Сахара" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B4%B9%E0%B4%BE%E0%B4%B1" title="സഹാറ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സഹാറ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BD_%D1%86%D3%A9%D0%BB" title="Сахарын цөл–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Сахарын цөл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="सहारा–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="सहारा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mrj mw-list-item"><a href="https://mrj.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–هیل ماری" lang="mrj" hreflang="mrj" data-title="Сахара" data-language-autonym="Кырык мары" data-language-local-name="هیل ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Кырык мары</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Gurun_Sahara" title="Gurun Sahara–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Gurun Sahara" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Sa%C4%A7ara" title="Saħara–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Saħara" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%9B_%E1%80%9E%E1%80%B2%E1%80%80%E1%80%94%E1%80%B9%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%9B" title="ဆဟာရ သဲကန္တာရ–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="ဆဟာရ သဲကန္တာရ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%D9%8A%D9%82%D8%A7_%DA%AF%D8%AA_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7" title="آفريقا گت صحرا–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="آفريقا گت صحرا" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Sahara" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Sahara" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE_%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%AD%E0%A5%82%E0%A4%AE%E0%A4%BF" title="सहारा मरुभूमि–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="सहारा मरुभूमि" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="सहारा–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="सहारा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Sahara" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Sahara" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sahara" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sahara" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%C3%A6" title="Сахарæ–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Сахарæ" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BE_%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%82%E0%A8%A5%E0%A8%B2" title="ਸਹਾਰਾ ਮਾਰੂਥਲ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਹਾਰਾ ਮਾਰੂਥਲ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Saara" title="Saara–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Saara" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Sahara" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Sahara" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Sahara" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="صحارا–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="صحارا" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7" title="د افریقا صحرا–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="د افریقا صحرا" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Deserto_do_Saara" title="Deserto do Saara–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Deserto do Saara" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Sahara" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Sahara" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Deserte_d%27u_Sahara" title="Deserte d'u Sahara–Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Deserte d'u Sahara" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Сахара" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сагара–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Сагара" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Ubutayu_bwa_sahara" title="Ubutayu bwa sahara–کینیارواندایی" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Ubutayu bwa sahara" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="کینیارواندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%BE" title="सहारा–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="सहारा" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0h%D0%B0%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Саhаара–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Саhаара" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%A5%E1%B1%9F%E1%B1%A6%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%9F" title="ᱥᱟᱦᱟᱨᱟ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱥᱟᱦᱟᱨᱟ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Sahara" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Sahara" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Sahara" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D8%B1%D9%8A%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="صحارا ريگستان–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="صحارا ريگستان" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Sahara" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%84%E0%B6%BB%E0%B7%8F_%E0%B6%9A%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%AD%E0%B7%8F%E0%B6%BB%E0%B6%BA" title="සහරා කාන්තාරය–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="සහරා කාන්තාරය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Sahara" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Sahara" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Sahara" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Sahara" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Lamadegaanka_Saxara" title="Lamadegaanka Saxara–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Lamadegaanka Saxara" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Saharaja" title="Saharaja–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Saharaja" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Сахара" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Sahara" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Sahara" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Sahara" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Sahara" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%B0%E0%AE%BE" title="சகாரா–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சகாரா" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%B9%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BE_%E0%B0%8E%E0%B0%A1%E0%B0%BE%E0%B0%B0%E0%B0%BF" title="సహారా ఎడారి–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="సహారా ఎడారి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D2%B3%D1%80%D0%BE%D0%B8_%D0%B1%D1%83%D0%B7%D1%83%D1%80%D0%B3" title="Саҳрои бузург–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Саҳрои бузург" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%97%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%A5%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%AA%E0%B8%B0%E0%B8%AE%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B2" title="ทะเลทรายสะฮารา–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ทะเลทรายสะฮารา" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Sahara" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Sahara" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Sahara" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sahra" title="Sahra–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Sahra" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D1%80%D0%B0" title="Сахра–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Сахра" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–اودمورتی" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Сахара" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="اودمورتی" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%95%DA%BE%D8%B1%D8%A7%D9%8A%D9%89_%D9%83%DB%95%D8%A8%D9%89%D8%B1" title="سەھرايى كەبىر–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="سەھرايى كەبىر" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D1%85%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Сахара–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Сахара" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%92_%D8%A7%D8%B9%D8%B8%D9%85" title="صحرائے اعظم–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="صحرائے اعظم" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Sahroi_Kabir" title="Sahroi Kabir–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Sahroi Kabir" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Sahara" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Saharan_rahvahatoi_ma" title="Saharan rahvahatoi ma–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Saharan rahvahatoi ma" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sa_m%E1%BA%A1c_Sahara" title="Sa mạc Sahara–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sa mạc Sahara" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Sahar%C3%A4n" title="Saharän–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Saharän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Sara" title="Sara–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Sara" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Sahara" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Saara" title="Saara–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Saara" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%92%92%E5%93%88%E6%8B%89%E6%B2%99%E6%BC%A0" title="撒哈拉沙漠–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="撒哈拉沙漠" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%B0%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%90" title="საჰარა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="საჰარა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%90%D7%94%D7%90%D7%A8%D7%90" title="סאהארא–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="סאהארא" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0h%C3%A1r%C3%A0" title="Sàhárà–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Sàhárà" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%92%92%E5%93%88%E6%8B%89%E6%B2%99%E6%BC%A0" title="撒哈拉沙漠–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="撒哈拉沙漠" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sahara" title="Sahara–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sahara" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%92%92%E5%93%88%E6%8B%89" title="撒哈拉–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="撒哈拉" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q6583#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&oldid=40623252" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&id=40623252&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B5%25D8%25AD%25D8%25B1%25D8%25A7%25DB%258C_%25D8%25A8%25D8%25B2%25D8%25B1%25DA%25AF_%25D8%25A2%25D9%2581%25D8%25B1%25DB%258C%25D9%2582%25D8%25A7"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B5%25D8%25AD%25D8%25B1%25D8%25A7%25DB%258C_%25D8%25A8%25D8%25B2%25D8%25B1%25DA%25AF_%25D8%25A2%25D9%2581%25D8%25B1%25DB%258C%25D9%2582%25D8%25A7"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Sahara_Desert" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q6583" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span style="font-size: small;"><span id="coordinates"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دستگاه مختصات جغرافیایی">مختصات</a>: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32230166">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?language=fa&pagename=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&params=23_N_13_E_type:landmark_source:googlemaps_scale:30000000"><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span class="latitude"><span dir="ltr">۲۳°</span>شمالی</span> <span class="longitude"><span dir="ltr">۱۳°</span>شرقی</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-default"><span class="geo-dec" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span dir="ltr">۲۳°</span>شمالی <span dir="ltr">۱۳°</span>شرقی</span><span style="display:none"> / <span class="geo">23; 13</span></span></span></a></span></span></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><table class="infobox vcard" style="line-height: 1.5em;"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above fn org" style="background-color: #e7dcc3;">صحرای بزرگ آفریقا</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader">بزرگ‌ترین بیابان جهان</td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sahara_satellite_hires.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sahara_satellite_hires.jpg/272px-Sahara_satellite_hires.jpg" decoding="async" width="272" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sahara_satellite_hires.jpg/408px-Sahara_satellite_hires.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Sahara_satellite_hires.jpg/544px-Sahara_satellite_hires.jpg 2x" data-file-width="7432" data-file-height="4168" /></a></span><div class="infobox-caption">صحرای بزرگ آفریقا از دید دوربین ماهواره (<a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D9%84%D8%AF_%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="ناسا ورلد ویند">ناسا ورلد ویند</a>)</div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sahara.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Sahara.svg/272px-Sahara.svg.png" decoding="async" width="272" height="272" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Sahara.svg/408px-Sahara.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Sahara.svg/544px-Sahara.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span><div class="infobox-caption">موقعیت صحرای بزرگ آفریقا در نقشه</div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">طول</th><td class="infobox-data">۴٬۸۰۰ کیلومتر (۳٬۰۰۰ مایل)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">عرض</th><td class="infobox-data">۱٬۸۰۰ کیلومتر (۱٬۱۰۰ مایل)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">مساحت</th><td class="infobox-data">۹٬۲۰۰٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۳٬۶۰۰٬۰۰۰ مایل مربع)</td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background-color: #e7dcc3;">Naming</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">نام بومی</th><td class="infobox-data nickname">صحرا (Sahara)</td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="background-color: #e7dcc3;">جغرافیا</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">موقعیت</th><td class="infobox-data label">شمال قاره آفریقا</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">کشورها</th><td class="infobox-data label"><div class="mw-collapsible mw-collapsed" style="text-align: center; font-size: 95%;"> <div style="line-height: 1.6em; font-weight: bold; font-size: 100%; text-align: right;"><div>فهرست</div></div> <ul class="mw-collapsible-content" style="font-size: 105%; margin-top: 0; margin-bottom: 0; line-height: inherit; text-align: right; list-style: none none; margin-right: 0;"><li style="line-height: inherit; margin: 0">Algeria</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Chad</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Egypt</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Libya</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Mali</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Mauritania</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Morocco</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Niger</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Sudan</li><li style="line-height: inherit; margin: 0">Tunisia</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">State</th><td class="infobox-data label">الجزایر، موریتانی، مراکش، نیجر، سودان، تونس، مالی، لیبی، مصر، چاد</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Region</th><td class="infobox-data label">دو عرض جغرافیایی پایین‌تر از خط استوا</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">District</th><td class="infobox-data label">آفریقای شمالی</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">Population center</th><td class="infobox-data">قاهره، اسکندریه، الجزیره، کازابلانکا، العیون، شهر مراکش، طرابلس، اوران، کارتاژ، ابوسمبل، گات، ماتماتا، مرزوگا، العود</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">مرز روی</th><td class="infobox-data">مرز کشورهای شمال آفریقا</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دستگاه مختصات جغرافیایی">مختصات</a></th><td class="infobox-data"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32230166">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?language=fa&pagename=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&params=23_N_13_E_type:landmark_source:googlemaps_scale:30000000_dim:2400km"><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span class="latitude"><span dir="ltr">۲۳°</span>شمالی</span> <span class="longitude"><span dir="ltr">۱۳°</span>شرقی</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-default"><span class="geo-dec" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span dir="ltr">۲۳°</span>شمالی <span dir="ltr">۱۳°</span>شرقی</span><span style="display:none"> / <span class="geo">23; 13</span></span></span></a></span> </td></tr></tbody></table> <div role="img" class="floatleft noresize" style="width: 301px; line-height: 1; text-align: center; background-color: #ffffff; position: relative;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Sahara_political.png" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Sahara_political.png" decoding="async" width="301" height="177" class="mw-file-element" data-file-width="301" data-file-height="177" /></a></span> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:78.29px;top:37.15px"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:157.3025px;top:80.795px"><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%AF" title="چاد">چاد</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:188.155px;top:45.4275px"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:140.7475px;top:42.4175px"><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="لیبی">لیبی</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:67.755px;top:73.27px"><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="مالی">مالی</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:18.09px;top:73.872px"><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موریتانی">موریتانی</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:36.15px;top:13.07px"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:117.42px;top:78.2365px"><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1" title="نیجر">نیجر</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:194.9275px;top:80.795px"><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سودان">سودان</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:111.4px;top:8.555px"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a></div></div> <div style="font-size: smaller; line-height: 10px;"><div style="position:absolute;text-align:center;left:8.3075px;top:43.17px"><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="صحرای غربی">صحرای غربی</a></div></div> </div> <p><b>صحرای بزرگ آفریقا</b> بزرگ‌ترین <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="صحرا">صحرای</a> گرم جهان، <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D8%AA" title="فهرست بیابان‌ها بر پایه مساحت">سومین بیابان بزرگ</a> (پس از بیابان <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="شمالگان">شمالگان</a>) با مساحتی معادل ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار کیلومتر مربع در <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شمال آفریقا">شمال آفریقا</a> واقع شده‌است<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-geology.com_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-geology.com-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Size_and_Population_of_Sahara_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-Size_and_Population_of_Sahara-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. حدود دویست میلیون نفر در این ناحیه زندگی می‌کنند که اکثراً مردمان صحرانشین بخش‌هایی از کشورهای <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> ،<a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="لیبی">لیبی</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="صحرای غربی">صحرای غربی</a> <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موریتانی">موریتانی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a> هستند. </p><p>این صحرا بخش قابل توجهی از <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شمال آفریقا">شمال آفریقا</a> را فرا گرفته و مناطق حاصلخیز ساحل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="کوه‌های اطلس">کوه‌های اطلس</a> در <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مغرب عربی">مغرب عربی</a> و دره <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a> در مصر و سودان را مستثنی می‌نماید.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از شرق دریای سرخ و شمال دریای مدیترانه شروع شده و به سمت غرب تا اقیانوس اطلس کشیده می‌شود، جایی که منظر تدریجاً از صحرا به مناطق ساحلی تغییر می‌کند. به جنوب از آن، مرزش با ساحل قرار دارد، یک ناحیه کمی‌خشک و جنوب منطقه ساحلی <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7" title="آفریقای جنوب صحرا">آفریقای جنوب صحرا</a>. صحرای بزرگ آفریقا قابل تقسیم به چند منطقه است، از جمله صحرای غربی، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87_%D9%87%D9%82%D8%A7%D8%B1" title="رشته‌کوه هقار">رشته‌کوه هقار</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%DB%8C%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="کوهستان تیبستی">کوهستان تیبستی</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A2%DB%8C%D8%B1" title="کوهستان آیر">کوهستان آیر</a>، صحرای <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B1%D9%87" title="تنره">تنره</a>، و <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="صحرای لیبی">صحرای لیبی</a>. </p><p>برای صدها هزار سال، صحرای بزرگ آفریقا بین صحرا و گیاهان چمنزار ساوانا به دوره ۲۰٬۰۰۰ ساله‌ای تغییر کرده‌است<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که توسط پیش‌روی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%81_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="انحراف محوری">انحراف محوری</a> (حدود ۲۶٬۰۰۰ سال) به دور خورشید در اثر <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="حرکت تقدیمی">حرکت تقدیمی</a> ایجاد می‌شود، که موقعیت مونسون شمال آفریقا را تغییر می‌دهد. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="موقعیت_جغرافیایی"><span id=".D9.85.D9.88.D9.82.D8.B9.DB.8C.D8.AA_.D8.AC.D8.BA.D8.B1.D8.A7.D9.81.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>موقعیت جغرافیایی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: موقعیت جغرافیایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Africa_satellite_orthographic.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Africa_satellite_orthographic.jpg/220px-Africa_satellite_orthographic.jpg" decoding="async" width="220" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Africa_satellite_orthographic.jpg/330px-Africa_satellite_orthographic.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Africa_satellite_orthographic.jpg/440px-Africa_satellite_orthographic.jpg 2x" data-file-width="1624" data-file-height="1824" /></a><figcaption>یک عکس ماهواره ای ترکیبی از آفریقا در طرح ریزی املایی. این تصویر «تیله آبی» ناسا است که با استفاده از برنامه Art of Illusion به عنوان یک بافت روی کره اعمال شده است. مرکز رصدگر در (۰ درجه شمالی، ۱۵ درجه شرقی)، در فاصله ماه بالاتر از زمین قرار دارد.</figcaption></figure> <p>این بیابان بزرگ از غرب به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="اقیانوس اطلس">اقیانوس اطلس</a>، از شمال به <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="کوه‌های اطلس">کوه‌های اطلس</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="دریای مدیترانه">دریای مدیترانه</a>، از سوی شرق به <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D8%AE" title="دریای سرخ">دریای سرخ</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> و از جنوب به <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سودان">سودان</a> و درهٔ رود <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a> محدود می‌شود. صحرای بزرگ، قاره آفریقا را به دو بخش تقسیم می‌کند به نام‌های: <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شمال آفریقا">شمال آفریقا</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="آفریقای سیاه">آفریقای سیاه</a>. انسان در لبه‌های صحرا به مدت ۵۰۰٬۰۰۰ سال زیسته‌است.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قدمت این صحرا را دو و نیم میلیون سال می‌دانند. </p><p>این صحرا بزرگ‌ترین بیابان گرم جهان و سومین منطقه بی‌درخت بزرگ پس از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="شمالگان">شمالگان</a> است. مساحت آن با <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> یا <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده</a> قابل مقایسه است. </p><p>صحرای بزرگ آفریقا بخش اعظم <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شمال آفریقا">شمال آفریقا</a> را شامل می‌شود، به استثنای منطقه حاصلخیز سواحل دریای مدیترانه، کوه‌های اطلس در مغرب و دره نیل در مصر و سودان. این صحرا از دریای سرخ در شرق و دریای مدیترانه در شمال تا اقیانوس اطلس در غرب امتداد دارد، جایی که منظره به تدریج از صحرا به دشت‌های ساحلی تغییر می‌کند. منطقه‌ای موسوم به <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7" title="ساحل صحرا">ساحل صحرا</a> مانند کمربندی مرز جنوبی صحرای بزرگ را تشکیل می‌دهد. </p><p>صحرای بزرگ آفریقا را می‌توان به چندین منطقه تقسیم کرد از جمله: صحرای غربی، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B4%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%88%D9%87_%D9%87%D9%88%D9%82%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="رشته‌کوه هوقار">رشته‌کوه هوقار</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="کوهستان تبیستی">کوهستان تبیستی</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A2%DB%8C%D8%B1" title="کوهستان آیر">کوهستان آیر</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B1%D9%87" title="تنره">تنره</a> و <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="صحرای لیبی">صحرای لیبی</a>. </p><p>دما در صحرا در هنگام روز و در سایه به ۵۷ درجهٔ سانتی‌گراد می‌رسد و هنگام شب به علت کمبود رطوبت دما به زیر صفر درجهٔ سانتی گراد می‌رسد. بلندترین تپه‌های ماسه‌ای جهان در این بیابان وجود دارد که ارتفاع آن‌ها گاهی به ۴۳۰ متر می‌رسد. هوا در شب‌های صحرای بزرگ آفریقا در حدود ۱۰ درجه زیر صفر است.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مردم‌شناسی"><span id=".D9.85.D8.B1.D8.AF.D9.85.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>مردم‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: مردم‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بیشتر مردم صحرای بزرگ از تبار <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85_%D8%A8%D8%B1%D8%A8%D8%B1" title="قوم بربر">قوم بربر</a> هستند که از گروه‌های معروف و بزرگ کوچ‌نشین آن‌ها در صحرا می‌توان <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%82" title="طوارق">طوارق</a> و <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AC%D9%87" title="صنهاجه">صنهاجه</a> را نام برد. با این وجود <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="گویش‌های عربی">گویش‌های عربی</a> از رایج‌ترین گویش‌ها در گسترهٔ این صحرا است.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="آب_و_هوا"><span id=".D8.A2.D8.A8_.D9.88_.D9.87.D9.88.D8.A7"></span>آب و هوا</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: آب و هوا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>خشکی و سبزی تناوبی </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg/250px-Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg/375px-Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg/500px-Libya_4985_Tadrart_Acacus_Luca_Galuzzi_2007.jpg 2x" data-file-width="2000" data-file-height="1333" /></a><figcaption>صحرای بزرگ آفریقا - لیبی</figcaption></figure> <p>طی چند صد هزار سال، صحرای بزرگ آفریقا در یک چرخه ۲۰٬۰۰۰ ساله به‌طور متناوب تبدیل به دشت‌های سبز و سپس بیابان شده‌است.<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این امر به خاطر <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%AA%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="حرکت تقدیمی">حرکت تقدیمی</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%81_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="انحراف محوری">محور زمین</a> در جریان گردش زمین به دور خورشید رخ می‌دهد زیرا این حرکت تقدیمی به‌طور متناوب محل <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="بادهای موسمی">بادهای موسمی</a> آفریقای شمالی را تغییر می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود این منطقه در حدود ۱۵۰۰۰ سال دیگر (سال ۱۷٬۰۰۰ میلادی) دوباره سبز شود. </p><p>به همین خاطر، در طول آخرین <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%DB%8C%D8%AE%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دوره یخبندان">دوره یخبندان</a>، در حدود ۵۶۰۰ سال پیش، صحرا دارای آب و هوای مرطوب بوده و سنگواره جاندارانی مثل <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD" title="تمساح">تمساح</a> که بدون آب نمی‌تواند زندگی کند یافت شده‌است. آثار حکاکی انسان شامل جانوران آبی مانند <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%B3%D8%A7%D8%AD" title="تمساح">تمساح</a> نیز در این محل یافت شده‌است. اما امروزه به جز نواحی کوچکی در پیرامون درهٔ رود <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a> و بخش‌های مجزای کوچک دیگر، این ناحیه عاری از پوشش گیاهی سبز است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقلیم_و_منابع_آبی"><span id=".D8.A7.D9.82.D9.84.DB.8C.D9.85_.D9.88_.D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_.D8.A2.D8.A8.DB.8C"></span>اقلیم و منابع آبی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: اقلیم و منابع آبی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>صحرای بزرگ بسیار خشک است و میانگین بارندگی در آن کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در سال است. روزها بسیار گرم است و شب‌ها نسبتاً سرد (این پدیده در بیشتر کویرها رخ می‌دهد). از سوی دیگر، هنگامی که باران می‌بارد، این اتفاق می‌تواند کاملاً غیرمنتظره و به‌صورت باران‌های سنگین رخ دهد. این امر می‌توانند برای مسافران خطرناک باشد زیرا خشکرودهایی که آب از طریق آن تخلیه می‌شوند توسط رهگذران به عنوان راه و مسیر استفاده می‌شوند. گاه اتفاق می‌افتد که مسافری نمی‌تواند به موقع <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%81%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="رود فصلی">خشکرود</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="مسیل">مسیل</a> طبیعی) را ترک کند و در بیابان غرق می‌شود. </p><p>صحرا عمدتاً از مناطق صخره‌ای تشکیل شده‌است. فقط در حدود ۲۰٪ صحرای بزرگ با تپه‌های شنی و ماسه‌ای پوشیده شده‌است. این تپه‌ها در حال جابه‌جایی هستند و حرکتی آهسته دارند به طوری که یک شنزار می‌تواند مکان خود را طی هزاران سال به‌طور کامل تغییر دهد. بیشتر رشته‌کوه‌های صحرای بزرگ منشأ آتشفشانی دارند. </p><p>در زیر زمین صحرای بزرگ تعدادی سفره بسیار بزرگ از آب زیرزمینی وجود دارد که آب آن از زمانی که این محل هنوز چمنزار بوده ذخیره شده‌است. به این آب‌ها اصطلاحاً آب فسیلی می‌گویند. این آب در نقاط مختلف بیابان به سطح می‌آید و تشکیل واحه می‌دهد. </p><p>در صحرای آفریقا واحه‌های بسیار ی وجود دارد. <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AD%D9%87" title="واحه">واحه</a> یک آبادی کوچک است در بیابان، در محلی که آب به دست می‌آید. بزرگ‌ترین واحه‌های صحرای آفریقا در کنار رود نیل است. این واحه‌ها جمعیت بسیار دارند. اما بسیاری از واحه‌ها کوچکند و دهات کوچک دارند. آب خوراکی ساکنان واحه‌ها از چاه فراهم می‌شود. از این چاه‌ها به‌طور سنتی با چرخ و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D9%88" class="mw-redirect" title="دلو">دلو</a> آب می‌کشیده‌اند. <a href="/w/index.php?title=%DA%86%D8%B1%D8%AE_%DA%86%D8%A7%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="چرخ چاه (صفحه وجود ندارد)">چرخ چاه</a> را به کمک شتران می‌چرخاندند. برای آبیاری کشتزارها نیز از آب چاه استفاده می‌کنند. مهم‌ترین محصول واحه‌ها <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%85%D8%A7" title="خرما">خرما</a> است.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>خانه‌های دهات در واحه‌ها همه از گل و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B4%D8%AA" title="خشت">خشت</a> بوده‌است. دیوارهای ضخیم این خانه‌ها از نفوذ حرارت خارج در اتاق‌ها جلوگیری می‌کند. روستانشینان کالاهای خود را به چادرنشینان می‌فروشند و از آنان چیزهای دیگر می‌خرند. در صحراهای آفریقا بیشتر با <a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%B1" title="شتر">شتر</a> سفر می‌کردند. اما امروز اتوبوس هم بین بعضی واحه‌ها رفت‌وآمد می‌کند. توجه بعضی کشورها به صحرای آفریقا افزایش یافته، زیرا در آن منابع <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA" class="mw-redirect" title="نفت">نفت</a> کشف کرده‌اند.<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع_طبیعی"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_.D8.B7.D8.A8.DB.8C.D8.B9.DB.8C"></span>منابع طبیعی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: منابع طبیعی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ManMadeRiverLibya-7A.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/ManMadeRiverLibya-7A.jpg/220px-ManMadeRiverLibya-7A.jpg" decoding="async" width="220" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/ManMadeRiverLibya-7A.jpg/330px-ManMadeRiverLibya-7A.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a4/ManMadeRiverLibya-7A.jpg/440px-ManMadeRiverLibya-7A.jpg 2x" data-file-width="1780" data-file-height="1176" /></a><figcaption>لوله‌های حمل و نقل</figcaption></figure> <p>نفت و گاز طبیعی زیادی در الجزایر، لیبی و <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%AF" title="چاد">چاد</a> استخراج می‌شود. فسفات در مراکش و در صحرای لیبی سنگ آهک، گرانیت، طلا و مس استخراج می‌شود. در لیبی، پروژه‌ای به نام <a href="/wiki/%D8%B7%D8%B1%D8%AD_%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%AF%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2" title="طرح رود بزرگ دست‌ساز">طرح رود بزرگ دست‌ساز</a> در حال انجام است که مقدار زیادی آب زیرزمینی را از بیابان استخراج می‌کند تا زمین‌های شمال را آبیاری کند. از سده نوزدهم، برنامه‌هایی برای پر کردن قسمت‌هایی از صحرا که زیر سطح دریا قرار دارند با آب دریا، از طریق کانال‌کشی وجود داشته تا رطوبت هوای منطقه بیشتر شود. بزرگ‌ترین پروژه مطرح، <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B3%D8%AA_%D9%82%D8%B7%D8%A7%D8%B1%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="پروژه دشت پست قطاره (صفحه وجود ندارد)">پروژه دشت پست قطاره</a> در شمال غربی مصر است. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تجارت_ماورای_صحرا"><span id=".D8.AA.D8.AC.D8.A7.D8.B1.D8.AA_.D9.85.D8.A7.D9.88.D8.B1.D8.A7.DB.8C_.D8.B5.D8.AD.D8.B1.D8.A7"></span>تجارت ماورای صحرا</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: تجارت ماورای صحرا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Timbuktu_Mosque_Sankore.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Timbuktu_Mosque_Sankore.jpg/270px-Timbuktu_Mosque_Sankore.jpg" decoding="async" width="270" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/44/Timbuktu_Mosque_Sankore.jpg 1.5x" data-file-width="320" data-file-height="240" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%B3%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="مسجد سنکوره (صفحه وجود ندارد)">مسجد سَنکوره</a> در <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%A8%D9%88%DA%A9%D8%AA%D9%88" title="تیمبوکتو">تیمبوکتو</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%87" title="گرامه">گرامه‌ای‌ها</a> قومی بودند که در جنوب غربی <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="لیبی">لیبی</a> امروزی زندگی می‌کردند. آنها توانستند منطقه خود را با <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="آب‌های زیرزمینی">آب‌های زیرزمینی</a> و تونل‌هایی شبیه به <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%A7%D8%AA" title="قنات">قنات</a> آبیاری کنند. <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DB%8C%D9%82%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="فنیقی‌ها">فنیقی‌ها</a> در سده نهم پیش از میلاد با بنیاد کردن شهر بندری <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7%DA%98" title="کارتاژ">کارتاژ</a> موفق به انجام بازرگانی از مسیرهای کاروانی با مردم اطراف <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%DA%86%D8%A7%D8%AF" title="دریاچه چاد">دریاچه چاد</a> شدند. بعداً آنها با <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="جمهوری روم">جمهوری روم</a> وارد دادوستد شدند که به‌تدریج و در جریان <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D9%88%D9%86%DB%8C" title="جنگ‌های پونی">جنگ‌های پونی</a> در قرن دوم پیش از میلاد همه کرانه شمالی آفریقا را فتح کرده بودند. رومی‌ها بیابان را به عنوان مرزی طبیعی می‌دیدند که ارتش دشمن نمی‌توانست از آن عبور کند.<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%D8%B4%D8%AA%D8%B1" title="شتر">شتر</a> در سده چهارم وارد منطقه شد و از سده هشتم بود که <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DA%AF%D8%B0%D8%B1" title="تجارت صحراگذر">تجارت صحراگذر</a> جان گرفت و مسیرهای تجاری بیشتری راه‌اندازی شد. این مسیرهای کاروان‌رو در تسلط بربرها و به‌ویژه قوم بربری <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%82" title="طوارق">طوارق</a> بود و از آن زمان تا سده هفدهم مهم‌ترین مجرای ارتباطی میان پادشاهی‌های امتداد <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1" class="mw-redirect" title="رود نیجر">رود نیجر</a> با منطقه دریای مدیترانه و <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="جاده ابریشم">جاده ابریشم</a> بود. این ارتباط باعث ایجاد و رونق شهرهایی تجاری چون <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%87" title="جنه">جنه</a>، <a href="/wiki/%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%B3" title="غدامس">غدامس</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%A8%D9%88%DA%A9%D8%AA%D9%88" title="تیمبوکتو">تیمبوکتو</a> شد و از این مسیرها بردگان نیز برای تجار عرب فرستاده می‌شدند. به‌ویژه شهر تیمبوکتو به یک کلان‌شهر تجاری تبدیل شده بود که مدرسه‌ای دانشگاه‌مانند نیز داشت. در بسیاری از مناطق در طول مسیر تجارت ماوراء صحرا دهکده‌ها، قلعه‌های مستحکم و روستاهای برج‌وبارودار (معروف به <a href="/wiki/%D9%82%D8%B5%D8%B1_(%D8%A8%D8%B1%D8%A8%D8%B1)" title="قصر (بربر)">قصر</a>) ساخته شدند.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ورود_اسلام"><span id=".D9.88.D8.B1.D9.88.D8.AF_.D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85"></span>ورود اسلام</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: ورود اسلام"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_(Algeria).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_%28Algeria%29.jpg/170px-Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_%28Algeria%29.jpg" decoding="async" width="170" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_%28Algeria%29.jpg/255px-Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_%28Algeria%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_%28Algeria%29.jpg/340px-Statue_of_Dyhia_in_Khenchela_%28Algeria%29.jpg 2x" data-file-width="738" data-file-height="1344" /></a><figcaption>تندیس <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%87" title="کاهنه">کاهنه</a> در <a href="/wiki/%D8%AE%D9%86%D8%B4%D9%84%D9%87%D8%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="خنشله، الجزایر">خنشله، الجزایر</a>.</figcaption></figure> <p>در سال ۶۴۳، سپاهیان اسلام به صحرا حمله کردند. فتح منطقه نسبتاً آسان انجام شد. کرانه شمالی آفریقا در دست امپراتوری <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="بیزانس">بیزانس</a> بود، اما بیزانسی‌ها ناچار بودند از خود در برابر مسلمانانی که به <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="آناتولی">آناتولی</a> (ترکیه امروزی) حمله کرده بودند دفاع کنند و در نتیجه بیزانسی‌ها آفریقای شمالی را به سرنوشت خود رها کرده بودند. اما در شمال آفریقا و در ناحیه <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="نومیدیا">نومیدیا</a>، یک ملکه جنگجوی <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D8%BA" class="mw-redirect" title="آمازیغ">بربر</a> به نام <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%87" title="کاهنه">کاهنه</a> موفق شد مدت زیادی در برابر حمله اعراب مقاومت کند. او مسلمان‌های مهاجم را تا لیبی واپس راند و بین قلمرو خود و آنان یک <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="زمین سوخته">زمین سوخته</a> ایجاد کرد اما اعراب سرانجام بازگشته و مقاومت او و مردمش را درهم شکستند.<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ساحل شمالی آفریقا ضمیمه <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C" title="خلافت اموی">خلافت بنی‌امیه</a> شد و آن‌ها پس از آن به اسپانیا هم راه یافتند و اندلس را <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%84%D8%B3" title="فتح اندلس">فتح کردند</a>. به همراه فتح عربی اسلام هم در ساحل شمال گسترش یافت، اما لشکرهای اسلامی به داخل صحرا نفوذ نکردند. در اواخر سال ۶۴۱ همه مصر در دست مسلمانان بود. در دوره اسلامی بازرگانی در سراسر صحرا افزایش یافت و به‌ویژه <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تاریخ برده‌داری">تجارت برده</a> در صحرا اهمیت پیدا کرد. برآورد می‌شود که از قرن ۱۰ تا ۱۹ میلادی هر سال حدود ۶۰۰۰ تا ۷۰۰۰ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87" class="mw-redirect" title="برده">برده</a> از جنوب صحرا به شمال آن آورده شدند.<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اسلام بعدها رفته‌رفته از طریق مسیرهای کاروانی به ساکنان صحرای بزرگ رسید. بعداً در سده شانزدهم، سواحل شمالی و شرقی صحرا به دست <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> افتاد. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دوره_عثمانی"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87_.D8.B9.D8.AB.D9.85.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>دوره عثمانی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: دوره عثمانی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در سده شانزدهم، حاشیه شمالی صحرای بزرگ، ازجمله <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D9%87" title="نایب‌السلطنه">نایب‌السلطنه‌های</a> ساحلی در الجزایر و تونس امروزی، و همچنین برخی از قسمت‌های لیبی کنونی، به همراه پادشاهی نیمه‌خودمختار مصر، توسط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> اشغال شد. از سال ۱۵۱۷ مصر بخشی باارزشی از امپراتوری عثمانی بود که مالکیت آن کنترل آن‌ها را بر دره <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a>، شرق مدیترانه و آفریقای شمالی میسر کرده بود. </p><p>آزادی حرکت شهروندان و کالاها به سود امپراتوری عثمانی بود. بازرگانان از مسیرهای زمینی عثمانی برای دست‌یابی به ادویه‌جات، طلا و ابریشم از شرق، کالاهای تولیدی اروپایی از سوی غرب و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="تاریخ برده‌داری">تجارت برده</a> و <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7" title="طلا">طلا</a> از آفریقا استفاده می‌کردند. در این دوره عربی همچنان زبان محلی ماند و فرهنگ اسلامی در شمال آفریقا بسیار تقویت شد. مناطق ساحل صحرا و صحرای جنوبی در این دوره محل استقرار چندین ایالت مستقل یا قبیله‌های کوچ‌گرد <a href="/wiki/%D8%B7%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%82" title="طوارق">طوارق</a> بودند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دوره_استعمار_اروپایی"><span id=".D8.AF.D9.88.D8.B1.D9.87_.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.B9.D9.85.D8.A7.D8.B1_.D8.A7.D8.B1.D9.88.D9.BE.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>دوره استعمار اروپایی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: دوره استعمار اروپایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>طی سده نوزدهم، صحرا به دست اروپایی‌ها افتاد. در سال ۱۸۳۰ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="فرانسوی‌ها">فرانسوی‌ها</a> الجزایر را فتح کردند و از سوی <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="سنگال">سنگال</a> هم بر جنوب صحرا چیرگی یافتند. </p><p>سرانجام نیز با تقسیم آفریقا، بیشتر گستره صحرا به دست فرانسوی‌ها افتاد. در قسمت شرقی انگلیسی‌ها حاکم شدند (مصر و سودان)، در لیبی ایتالیایی‌ها و در صحرای غربی اسپانیایی‌ها فرمان می‌راندند. پس از جنگ جهانی دوم، بیشتر این مناطق مستقل شدند: لیبی در سال ۱۹۵۱؛ مراکش، سودان و تونس در سال ۱۹۵۶؛ چاد، مالی، موریتانی و نیجر در سال ۱۹۶۰؛ و الجزایر در سال ۱۹۶۲. اسپانیا در سال ۱۹۷۵ از صحرای غربی عقب‌نشینی کرد و این منطقه بین <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موریتانی">موریتانی</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a> تقسیم شد. موریتانی در سال ۱۹۷۹ از <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="صحرای غربی">صحرای غربی</a> عقب‌نشینی کرد و مراکش همچنان در حفظ آن سرزمین برای خود می‌کوشد. </p> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="شن‌زار بزرگ خاوری">شن‌زار بزرگ خاوری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DA%AF%D8%B0%D8%B1" title="تجارت صحراگذر">تجارت صحراگذر</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading1"><h1 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h1><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite id="CITEREFCookVizy2015" class="citation journal cs1">Cook, Kerry H.; Vizy, Edward K. (2015). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1175%2FJCLI-D-14-00230.1">"Detection and Analysis of an Amplified Warming of the Sahara Desert"</a>. <i>Journal of Climate</i>. <b>28</b> (16): 6560. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2015JCli...28.6560C">2015JCli...28.6560C</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1175%2FJCLI-D-14-00230.1">10.1175/JCLI-D-14-00230.1</a></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Journal+of+Climate&rft.atitle=Detection+and+Analysis+of+an+Amplified+Warming+of+the+Sahara+Desert&rft.volume=28&rft.issue=16&rft.pages=6560&rft.date=2015&rft_id=info%3Adoi%2F10.1175%2FJCLI-D-14-00230.1&rft_id=info%3Abibcode%2F2015JCli...28.6560C&rft.aulast=Cook&rft.aufirst=Kerry+H.&rft.au=Vizy%2C+Edward+K.&rft_id=%2F%2Fdoi.org%2F10.1175%252FJCLI-D-14-00230.1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-geology.com-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-geology.com_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://geology.com/records/largest-desert.shtml">"Largest Desert in the World"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070817025305/http://geology.com/records/largest-desert.shtml">Archived</a> from the original on 17 August 2007<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">30 December</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Largest+Desert+in+the+World&rft_id=http%3A%2F%2Fgeology.com%2Frecords%2Flargest-desert.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Size_and_Population_of_Sahara-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Size_and_Population_of_Sahara_3-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://storymaps.esri.com/stories/2013/full-and-empty/">"Is the World Full or Empty?"</a>. <i>Story Maps</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220115093724/https://storymaps.arcgis.com/stories/b4380439bc8c4293b36a4f9772c665ba">Archived</a> from the original on 15 January 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 October</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Story+Maps&rft.atitle=Is+the+World+Full+or+Empty%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fstorymaps.esri.com%2Fstories%2F2013%2Ffull-and-empty%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/place/Sahara-desert-Africa">"Sahara | Location, History, Map, Countries, Animals, & Facts | Britannica"</a>. <i>www.britannica.com</i> (به انگلیسی). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230416134003/https://www.britannica.com/place/Sahara-desert-Africa">Archived</a> from the original on 16 April 2023<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-04-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.britannica.com&rft.atitle=Sahara+%7C+Location%2C+History%2C+Map%2C+Countries%2C+Animals%2C+%26+Facts+%7C+Britannica&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Fplace%2FSahara-desert-Africa&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChu2019" class="citation news cs1">Chu, Jennifer (2 January 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.mit.edu/2019/study-regulating-north-african-climate-0102">"A "pacemaker" for North African climate"</a>. MIT News. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20220115093627/https://news.mit.edu/2019/study-regulating-north-african-climate-0102">Archived</a> from the original on 15 January 2022<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 January</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=A+%22pacemaker%22+for+North+African+climate&rft.date=2019-01-02&rft.aulast=Chu&rft.aufirst=Jennifer&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.mit.edu%2F2019%2Fstudy-regulating-north-african-climate-0102&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.irandeserts.com/325.htm">صحرای بزرگ آفریقا</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFYJC" class="citation web">YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان |. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yjc.news/fa/news/6738273">«دلیل پیدایش صحرای آفریقا/ آیا انسان در پیدایش این صحرای بزرگ دخیل بوده‌است؟!»</a>. <i>fa</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۱-۳۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=fa&rft.atitle=%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84+%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%2F+%D8%A2%DB%8C%D8%A7+%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%D8%A7%DB%8C%D9%86+%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%AF%D8%AE%DB%8C%D9%84+%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%9F%21&rft.aulast=YJC&rft.aufirst=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86+%7C+%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86+%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%7C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.yjc.news%2Ffa%2Fnews%2F6738273&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF+%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text">"Study: Sahara Changed From Wet To Dry Every 20,000 Years". 2019. VOA. Accessed December 20 2019. <a rel="nofollow" class="external autonumber" href="https://learningenglish.voanews.com/a/study-africa-s-sahara-changed-from-wet-to-dry-every-20-000-years/4727881.html">[۱]</a>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text">مدخل صحرا در: پارکر، برتا موریس: فرهنگنامه پارکر. آب تا آیووا. ترجمه و تنظیم و نگارش زیر نظر: رضا اقصی. شرکت سهامی کتاب‌های جیبی. با همکاری مؤسسه انتشارات فرانکلین. چاپ اول. ۱۳۴۶ خورشیدی.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">همان منبع.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Warmington, B. H. (1964) [1960]. Carthage. Harmondsworth: Penguin.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Bovill, Edward William (1995). The Golden Trade of the Moors. Princeton: Markus Wiener. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/1558760911" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 1-55876-091-1</a>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Naylor, Phillip C. (2009). North Africa: A History from Antiquity to the Present. University of Texas Press. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9780292778788" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 978-0-292-77878-8</a>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Fage, J.D. (2001) A History of Africa. Routledge, 4th ed. <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0415252482" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 0-415-25248-2</a>. p. 256</span> </li> </ol></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.irandeserts.com/325.htm">http://www.irandeserts.com/325.htm</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="بیابان‌های_جهان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background-color:SandyBrown; color:white;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="الگو:بیابان‌ها"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو" style="color:white">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="بحث الگو:بیابان‌ها"><abbr title="بحث پیرامون این الگو" style="color:white">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:بیابان‌ها"><abbr title="ویرایش کردن این الگو" style="color:white">و</abbr></a></li></ul></div><div id="بیابان‌های_جهان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><span style="color:white;">بیابان‌های جهان</span></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;">آفریقا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%DB%8C%D9%88%D8%B6%D9%87" title="بیابان بیوضه">بیوضه</a> •  <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B1%D9%87" title="تنره">تنره</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%A7%D8%A8" title="بیابان جوراب">جوراب</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="بیابان چلبی">چلبی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86%D8%A7%DA%A9%D9%84" title="بیابان دناکل">دناکِل</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%B3%E2%80%8C%D9%81%D9%84%D8%AF" title="ریخترس‌فلد">ریخترس‌فلد</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="صحرای الجزایر">صحرای الجزایر</a> •  <a class="mw-selflink selflink">صحرای بزرگ آفریقا</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="صحرای شرقی">صحرای شرقی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="صحرای لیبی">صحرای لیبی</a> •  <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%B1%D9%87" title="فرافره">فرافره</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%88" title="بیابان فریو">فریو</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بیابان کالاهاری">کالاهاری</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%B3" title="بیابان موسامدس">موسامدس</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A8" title="بیابان نامیب">نامیب</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%87" title="بیابان نوبیه">نوبیه</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="بیابان نییری">نییری</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;">آسیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> </div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background-color:NavajoWhite;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="آسیای میانه">آسیای میانه</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%82%D9%88%D9%85" title="بیابان آرال قره‌قوم">آرال قره‌قوم</a> •  <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%82%D9%88%D9%85" title="آرال‌قوم">آرال‌قوم</a> •  <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%AA" title="اوست‌یورت">اوست‌یورت</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D8%A8%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7" title="بدبخت‌دالا">بدبخت‌دالا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9-%D8%A2%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%88" title="بیابان ساری‌اسیک-آتیراو">ساری‌اسیک-آتیراو</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%BA%D9%88%D8%AA" title="بیابان قربان‌تونغوت">قربان‌تونغوت</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%82%D9%88%D9%85" title="بیابان قره‌قوم">قره‌قوم</a> •  <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%84%E2%80%8C%D9%82%D9%88%D9%85" title="قزل‌قوم">قزل‌قوم</a> •  <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%DB%8C%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%82%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="مویون‌قوم">مویون‌قوم</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background-color:NavajoWhite;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="مغولستان داخلی">شمال چین</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%B3" title="بیابان اردوس">اردوس</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بیابان باداین جاران">باداین جاران</a> •  <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="تکله‌مکان">تکله‌مکان</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%86%DA%AF%D8%B1" title="بیابان تنگر">تنگر</a> •  <a href="/w/index.php?title=%DA%86%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="چایدام (صفحه وجود ندارد)">چایدام</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%A8%DB%8C" title="بیابان گبی">گُبی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%88%D9%BE" title="بیابان لوپ">لوپ</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بیابان هامی">هامی</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background-color:NavajoWhite;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="فلات ایران">فلات ایران</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="بیابان خاران">خاران</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B4" title="دشت خاش">دشت خاش</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1" title="دشت کویر">دشت کویر</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دشت لیلی (صفحه وجود ندارد)">دشت لیلی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88" title="دشت مارگو">دشت مارگو</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="دشت ناامید">دشت ناامید</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="ریگستان (بیابان)">ریگستان</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D9%BE%D9%84%D9%88%D9%86%D8%AF" title="کویر پلوند">کویر پُلوند</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D9%84%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="کویر لوت">کویر لوت</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%B1%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" title="کویر مرنجاب">کویر مرنجاب</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background-color:NavajoWhite;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شبه‌جزیره عربستان">شبه‌جزیره عربستان</a><br /> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%85_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" title="شام (سرزمین)">شام</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D9%85" title="بیابان شام">بیابان شام</a> •  <a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85%D9%87" title="تهامه">تهامه</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%87%D9%86%D8%A7" title="بیابان دهنا">دَهنا</a> •  <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A8%D8%B9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ربع‌الخالی">ربع‌الخالی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D8%AA%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="رمله السبعتین (صفحه وجود ندارد)">رمله السبعتین</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="صحرای عرب">صحرای عرب</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%AF" title="نفود">نفود</a> •  <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DA%AF%D8%A8" title="صحرای نگب">نگب</a> •  <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D9%88%D9%87%DB%8C%D8%A8%D9%87" title="کویر وهیبه">وهیبه</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%87" title="بیابان یهودیه">یهودیه</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;background-color:NavajoWhite;"><div style="padding:0em 0.75em;"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="شبه‌جزیره هند">شبه‌جزیره هند</a></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%DA%A9%D8%B4%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان آکشی (صفحه وجود ندارد)">آکشی</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="بیابان دره سند">بیابان دره سند</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%B1" title="بیابان تار">تار</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%87%D9%84" title="بیابان تهل">تهل</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بیابان چولستان">چولستان</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;">اروپا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%DA%A9%D9%88%D9%86%D8%A7" title="بیابان آکونا">آکونا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%A7%D8%B3_%D8%B1%D8%A6%D8%A7%D9%84%D8%B3" title="باردناس رئالس">باردناس رئالس</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%81" title="بیابان بلدوف">بلدوف</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="بیابان تابرناس">تابرناس</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%DB%8C%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B3%DA%A9%D8%A7_%D9%BE%D8%B4%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="دلیبلاتسکا پشچارا">دلیبلاتسکا پشچارا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بیابان رین">رین</a> •  <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%88_%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D8%AA%D8%A7-%D9%86%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%B1" title="پارک ملی کابو دگاتا-نیخار">کابو دگاتا-نیخار</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D9%84%D9%86%D8%AF" title="بلندی‌های ایسلند">هالِندی</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;">آمریکای شمالی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="بیابان آلورد">آلورد</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%A7" title="بیابان امرگوسا">امرگوسا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%A7_%DA%A9%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%81%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بیابان باخا کالیفرنیا">باخا کالیفرنیا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%DA%A9_%D8%B1%D8%A7%DA%A9" title="بیابان بلک راک">بلک راک</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3" title="بیابان کارکراس">کارکراس</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسکبلندز (صفحه وجود ندارد)">اسکبلندز</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="بیابان چی‌واوا">چی‌واوا</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان اسکالانته (صفحه وجود ندارد)">اسکالانته</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان فورتی مایل (صفحه وجود ندارد)">فورتی مایل</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%88%D8%B6%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="بیابان حوضه بزرگ">حوضه بزرگ</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D9%84%DB%8C%DA%A9" title="بیابان گریت سالت لیک">گریت سالت لیک</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B2%D8%B1%D8%AA_(%D8%A7%D8%B1%DA%AF%D9%88%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="های دزرت (ارگون) (صفحه وجود ندارد)">های دزرت</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D9%84_%D9%85%D9%88%D8%A6%D8%B1%D8%AA%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="هورنادا دل موئرتو (صفحه وجود ندارد)">هورنادا دل موئرتو</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان کائو (صفحه وجود ندارد)">کائو</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%DA%86%D9%88%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان لچوگیلا (صفحه وجود ندارد)">لچوگیلا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="بیابان موهاوی">موهاوی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="شمالگان آمریکای شمالی">شمالگان آمریکای شمالی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%88%DB%8C%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان آویهی (صفحه وجود ندارد)">آویهی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%AF_%D8%AF%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%8C_%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D9%88%D9%86%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="پینتد دزرت، آریزونا (صفحه وجود ندارد)">پینتد دزرت</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B1%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان سرخ (صفحه وجود ندارد)">بیابان سرخ</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان سویر (صفحه وجود ندارد)">سویر</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%85%D9%88%DA%A9_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%DA%A9" title="بیابان اسموک کریک">اسموک کریک</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="بیابان سونورا">سونورا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7" title="بیابان یوها">یوها</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%85%D8%A7" title="بیابان یوما">یوما</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;">آمریکای جنوبی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A7" title="بیابان آتاکاما">آتاکاما</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%DA%AF%D9%88%D8%A2%D8%AE%DB%8C%D8%B1%D8%A7" title="بیابان لاگوآخیرا">لاگوآخیرا</a> •  <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D8%AF%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%88" title="پارک ملی مدانوس دکورو">لوس مدانوس دکورو</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87" title="بیابان مونته">مونته</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DA%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بیابان پاتاگونیا">پاتاگونیا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DA%86%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="بیابان سچورا">سچورا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A6%D8%A7" title="بیابان تاتاکوئا">تاتاکوئا</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;">استرالیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%DB%8C%D8%A8%D8%B3%D9%88%D9%86" title="بیابان گیبسون">گیبسون</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="شنزار بزرگ">شنزار بزرگ</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="بیابان گریت ویکتوریا">ویکتوریای بزرگ</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%84_%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="بیابان لیتل سندی">لیتل سندی</a> •  <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%86%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B1" title="دشت نولاربور">دشت نولاربور</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%AF_%D8%AF%D8%B2%D8%B1%D8%AA_(%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="پینتد دزرت (استرالیا) (صفحه وجود ندارد)">پینتد</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان پدیرکا (صفحه وجود ندارد)">پدیرکا</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D9%85%D9%BE%D8%B3%D9%88%D9%86" title="بیابان سیمپسون">سیمپسون</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B2%D9%84%DA%86%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان استرزلچکی (صفحه وجود ندارد)">استرزلچکی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان سنگی استرت (صفحه وجود ندارد)">بیابان سنگی استرت</a> •  <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="بیابان تانامی">تانامی</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بیابان تیراری (صفحه وجود ندارد)">تیراری</a> </p> </div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;background-color:NavajoWhite;"><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B7%D8%A8%DB%8C" title="بیابان قطبی">سرزمین‌های قطبی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="شمالگان">شمالگان</a> •  <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="جنوبگان">جنوبگان</a> •  <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%84%D9%86%D8%AF" title="گرینلند">گرینلند</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="شمالگان آمریکای شمالی">شمالگان آمریکای شمالی</a> •  <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="شمالگان روسیه">شمالگان روسیه</a> </p> </div> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background-color:NavajoWhite;"><div><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:بیابان‌ها">رده</a> •  <a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Deserts" class="extiw" title="commons:Category:Deserts">ویکی‌انبار</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="مناطق_آفریقا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="الگو:مناطق آفریقا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:مناطق آفریقا (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:مناطق آفریقا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="مناطق_آفریقا" style="font-size:114%;margin:0 4em">مناطق <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="مرکز آفریقا">مرکز آفریقا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" title="گینه (منطقه)">گینه</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="خلیج گینه">خلیج گینه</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cape_Lopez&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cape Lopez (صفحه وجود ندارد)">Cape Lopez</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mayombe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mayombe (صفحه وجود ندارد)">Mayombe</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Igboland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Igboland (صفحه وجود ندارد)">Igboland</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Mbaise&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mbaise (صفحه وجود ندارد)">Mbaise</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Maputaland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Maputaland (صفحه وجود ندارد)">Maputaland</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pool_Malebo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pool Malebo (صفحه وجود ندارد)">Pool Malebo</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B6%D9%87_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D9%88" title="حوضه کنگو">حوضه کنگو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chad_Basin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chad Basin (صفحه وجود ندارد)">Chad Basin</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Congolese_rainforests&action=edit&redlink=1" class="new" title="Congolese rainforests (صفحه وجود ندارد)">Congolese rainforests</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%86" title="جنگل‌های ارتفاعات کامرون">جنگل‌های ارتفاعات کامرون</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ouadda%C3%AF_highlands&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ouaddaï highlands (صفحه وجود ندارد)">Ouaddaï highlands</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ennedi_Plateau&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ennedi Plateau (صفحه وجود ندارد)">Ennedi Plateau</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شرق آفریقا">شرق آفریقا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="دریاچه‌های بزرگ آفریقا">دریاچه‌های بزرگ آفریقا</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%AA" title="کافت آلبرت">کافت آلبرت</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="کافت شرق آفریقا">کافت شرق آفریقا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="دره کافتی بزرگ آفریقا">دره کافتی بزرگ آفریقا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gregory_Rift&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gregory Rift (صفحه وجود ندارد)">Gregory Rift</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%AA%DB%8C" title="دریاچه‌های دره‌کافتی">دریاچه‌های دره‌کافتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Swahili_coast&action=edit&redlink=1" class="new" title="Swahili coast (صفحه وجود ندارد)">Swahili coast</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%A7" title="کوهستان ویرونگا">کوهستان ویرونگا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kavirondo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kavirondo (صفحه وجود ندارد)">Kavirondo</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D9%86%DA%AF_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" title="زنگ (منطقه)">زنگ</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%AA%DB%8C" title="سرنگتی">سرنگتی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شاخ آفریقا">شاخ آفریقا</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Afar_Triangle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Afar Triangle (صفحه وجود ندارد)">Afar Triangle</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Habash&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Habash (صفحه وجود ندارد)">Al-Habash</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Barbara_(region)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Barbara (region) (صفحه وجود ندارد)">Barbara</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Danakil_Alps&action=edit&redlink=1" class="new" title="Danakil Alps (صفحه وجود ندارد)">Danakil Alps</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86%D8%A7%DA%A9%D9%84" title="بیابان دناکل">بیابان دناکل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="بلندی‌های اتیوپی">بلندی‌های اتیوپی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B9%D8%AF%D9%86" title="خلیج عدن">خلیج عدن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%D9%87" title="خلیج تاجوره">خلیج تاجوره</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="جزیره‌های اقیانوس هند">جزیره‌های اقیانوس هند</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B1%D9%88" class="mw-redirect" title="جزایر کومورو">جزایر کومورو</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شمال آفریقا">شمال آفریقا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="مغرب عربی">مغرب عربی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%DB%8C%D9%87" title="افریقیه">افریقیه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%A8%D8%B1%D8%A8%D8%B1" title="ساحل بربر">ساحل بربر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bashmur&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bashmur (صفحه وجود ندارد)">Bashmur</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="لیبیای باستان">لیبیای باستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%B3" title="کوه‌های اطلس">کوه‌های اطلس</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%84" title="نیل">نیل</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Cataracts_of_the_Nile&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cataracts of the Nile (صفحه وجود ندارد)">Cataracts of the Nile</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%81%D9%88%D8%B1" title="دارفور">دارفور</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%D8%B9%D9%82%D8%A8%D9%87" title="خلیج عقبه">خلیج عقبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%B3%D9%81%D9%84%DB%8C" title="مصر سفلی">مصر سفلی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lower_Nubia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lower Nubia (صفحه وجود ندارد)">Lower Nubia</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مصر میانی">مصر میانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D9%84" title="دلتای نیل">دلتای نیل</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nuba_Mountains&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nuba Mountains (صفحه وجود ندارد)">Nuba Mountains</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%A8%D9%87_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" title="نوبه (منطقه)">نوبه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=The_Sudans&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Sudans (صفحه وجود ندارد)">The Sudans</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="مصر علیا">مصر علیا</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="صحرای غربی">صحرای غربی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="غرب آفریقا">غرب آفریقا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Pepper_Coast&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pepper Coast (صفحه وجود ندارد)">Pepper Coast</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%B7%D9%84%D8%A7_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" title="ساحل طلا (منطقه)">ساحل طلا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%A8%D8%B1%D8%AF%D9%87_(%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C)" title="ساحل برده (آفریقای غربی)">ساحل برده (آفریقای غربی)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%B9%D8%A7%D8%AC" title="ساحل عاج">ساحل عاج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cape_Palmas&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cape Palmas (صفحه وجود ندارد)">Cape Palmas</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cape_Mesurado&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cape Mesurado (صفحه وجود ندارد)">Cape Mesurado</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Guinea_(region)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guinea (region) (صفحه وجود ندارد)">Guinea region</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%DB%8C%D8%AC_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87" title="خلیج گینه">خلیج گینه</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1" title="رودخانه نیجر">رودخانه نیجر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Guinean_Forests_of_West_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guinean Forests of West Africa (صفحه وجود ندارد)">Guinean Forests of West Africa</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1" title="دلتای نیجر">دلتای نیجر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Inner_Niger_Delta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Inner Niger Delta (صفحه وجود ندارد)">Inner Niger Delta</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="جنوب آفریقا">جنوب آفریقا</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DA%AF%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="ماداگاسکار">ماداگاسکار</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Central_Highlands_(Madagascar)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Central Highlands (Madagascar) (صفحه وجود ندارد)">Central Highlands (Madagascar)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Northern_Highlands&action=edit&redlink=1" class="new" title="Northern Highlands (صفحه وجود ندارد)">Northern Highlands</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rhodesia_(region)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rhodesia (region) (صفحه وجود ندارد)">Rhodesia</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B2%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="رودزیای شمالی">رودزیای شمالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%B2%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="رودزیای جنوبی">رودزیای جنوبی</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Thembuland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Thembuland (صفحه وجود ندارد)">Thembuland</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Succulent_Karoo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Succulent Karoo (صفحه وجود ندارد)">Succulent Karoo</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%A7_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88" title="ناما کارو">ناما کارو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bushveld&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bushveld (صفحه وجود ندارد)">Bushveld</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Highveld&action=edit&redlink=1" class="new" title="Highveld (صفحه وجود ندارد)">Highveld</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fynbos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Fynbos (صفحه وجود ندارد)">Fynbos</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cape_Floristic_Region&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cape Floristic Region (صفحه وجود ندارد)">Cape Floristic Region</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%87%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="بیابان کالاهاری">بیابان کالاهاری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%88" title="دلتای اوکاوانگو">دلتای اوکاوانگو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cape_Peninsula&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cape Peninsula (صفحه وجود ندارد)">Cape Peninsula</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=False_Bay&action=edit&redlink=1" class="new" title="False Bay (صفحه وجود ندارد)">False Bay</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hydra_Bay&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hydra Bay (صفحه وجود ندارد)">Hydra Bay</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مناطق کلان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C%D8%A7" title="اتیوپیا">اتیوپیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="جهان عرب">جهان عرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9" title="قلمروی مشترک‌المنافع">قلمروی مشترک‌المنافع</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=East_African_montane_forests&action=edit&redlink=1" class="new" title="East African montane forests (صفحه وجود ندارد)">East African montane forests</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="صحرای شرقی">صحرای شرقی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Equatorial_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Equatorial Africa (صفحه وجود ندارد)">Equatorial Africa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Fran%C3%A7afrique&action=edit&redlink=1" class="new" title="Françafrique (صفحه وجود ندارد)">Françafrique</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gibraltar_Arc&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gibraltar Arc (صفحه وجود ندارد)">Gibraltar Arc</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="خاورمیانه بزرگ">خاورمیانه بزرگ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Islands_of_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Islands of Africa (صفحه وجود ندارد)">Islands of Africa</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%DB%8C%DA%A9_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%86%D8%AC%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="فهرست سرزمین‌هایی که عربی یک زبان رسمی در آنجا است">فهرست سرزمین‌هایی که عربی یک زبان رسمی در آنجا است</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%88%D8%B6%D9%87_%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87" title="حوضه مدیترانه">حوضه مدیترانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7_(%D8%A7%D8%B5%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AD)" title="منا (اصطلاح)">منا (اصطلاح)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=MENASA&action=edit&redlink=1" class="new" title="MENASA (صفحه وجود ندارد)">MENASA</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mittelafrika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mittelafrika (صفحه وجود ندارد)">Mittelafrika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Negroland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Negroland (صفحه وجود ندارد)">Negroland</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="شاخ آفریقا">شاخ آفریقا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Portuguese-speaking_African_countries&action=edit&redlink=1" class="new" title="Portuguese-speaking African countries (صفحه وجود ندارد)">Portuguese-speaking African countries</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">صحرای بزرگ آفریقا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_(%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87)" class="mw-redirect" title="ساحل (منطقه)">ساحل (منطقه)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="آفریقای سیاه">آفریقای سیاه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sudan_(region)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sudan (region) (صفحه وجود ندارد)">Sudan (region)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sudanian_Savanna&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sudanian Savanna (صفحه وجود ندارد)">Sudanian Savanna</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="کوهستان تبیستی">کوهستان تبیستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="آفریقای استوایی">آفریقای استوایی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=صحرای_بزرگ_آفریقا&oldid=40623252">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=صحرای_بزرگ_آفریقا&oldid=40623252</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DB%8C" title="رده:ایالت چهرنگاشتی">ایالت چهرنگاشتی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA%DA%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%B4%DA%A9" title="رده:بیابان‌ها و درختچه‌زارهای خشک">بیابان‌ها و درختچه‌زارهای خشک</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:بیابان‌های آفریقا">بیابان‌های آفریقا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:جغرافیای شمال آفریقا">جغرافیای شمال آفریقا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="رده:جغرافیای اتحادیه عرب">جغرافیای اتحادیه عرب</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="رده:صحرای بزرگ آفریقا">صحرای بزرگ آفریقا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88_%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:قلمرو دیرین‌شمالگان">قلمرو دیرین‌شمالگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%88%D8%A7%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="رده:واژه‌ها و عبارت‌های عربی">واژه‌ها و عبارت‌های عربی</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86" title="رده:صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان">صفحه‌های حاوی پیوند جادویی آی‌اس‌بی‌ان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="رده:مختصات در ویکی‌داده">مختصات در ویکی‌داده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۱۷ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۰۷:۳۰ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-wgf4b","wgBackendResponseTime":184,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.640","walltime":"1.003","ppvisitednodes":{"value":3578,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":119060,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":12399,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":29,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":42594,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 761.624 1 -total"," 31.03% 236.359 1 الگو:پانویس"," 26.70% 203.335 1 الگو:Infobox_valley"," 25.98% 197.894 1 الگو:Infobox"," 17.45% 132.886 3 الگو:Navbox"," 16.86% 128.391 1 الگو:مدرک"," 16.25% 123.734 1 الگو:ثابت"," 15.78% 120.182 1 الگو:بیابان‌ها"," 15.12% 115.194 2 الگو:گرداننده_رده"," 13.49% 102.761 1 الگو:Cite_journal"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.378","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":8271969,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-api-ext.codfw.canary-6c697c5745-vp4w7","timestamp":"20241117073052","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0635\u062d\u0631\u0627\u06cc \u0628\u0632\u0631\u06af \u0622\u0641\u0631\u06cc\u0642\u0627","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B5%D8%AD%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q6583","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q6583","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-07-06T22:13:57Z","dateModified":"2024-11-17T07:30:51Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/a\/a7\/Sahara_satellite_hires.jpg","headline":"\u0635\u062d\u0631\u0627\u06cc\u06cc \u062f\u0631 \u0622\u0641\u0631\u06cc\u0642\u0627"}</script> </body> </html>