CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs" lang="az" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Səfəvi–Rusiya müharibəsi (1651–1653) — Vikipediya</title> <script>(function(){var className="client-js";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )azwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","yanvar","fevral","mart","aprel","may","iyun","iyul","avqust","sentyabr","oktyabr","noyabr","dekabr"],"wgRequestId":"55f5f49a-59ed-4b34-afc3-a7d6424db72a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Səfəvi–Rusiya_müharibəsi_(1651–1653)","wgTitle":"Səfəvi–Rusiya müharibəsi (1651–1653)","wgCurRevisionId":7738019,"wgRevisionId":7738019,"wgArticleId":362792,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view", "wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Əlifba sırasına görə hərbi münaqişələr","1653-cü ildəki münaqişələr","Rusiya-İran müharibələri","Səfəvilər","Azərbaycanın hərb tarixi"],"wgPageViewLanguage":"az","wgPageContentLanguage":"az","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Səfəvi–Rusiya_müharibəsi_(1651–1653)","wgRelevantArticleId":362792,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgRedirectedFrom":"Səfəvi-Rusiya_müharibəsi_(1651-1653)","wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"az","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"az"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000, "wgInternalRedirectTargetUrl":"/wiki/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)","wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":true,"wgVector2022LanguageInHeader":false,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q16693088","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.common-site":"ready","ext.gadget.logo":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.styles.legacy":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","codex-search-styles":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["mediawiki.action.view.redirect","ext.cite.ux-enhancements","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.legacy.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.directLinkToCommons","ext.gadget.referenceTooltips","ext.gadget.sidebarRelated","ext.gadget.metaBox","ext.gadget.EditToolbar","ext.gadget.EditToolbar-menu-page_elements","ext.gadget.EditToolbar_infobox_person","ext.gadget.EditToolbar_discussion","ext.gadget.EditToolbar_references","ext.gadget.markadmins","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming", "ext.uls.compactlinks","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=codex-search-styles%7Cext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cskins.vector.styles.legacy%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector"> <script async="" src="/w/load.php?lang=az&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=ext.gadget.common-site%2Clogo&only=styles&skin=vector"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=az&modules=site.styles&only=styles&skin=vector"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg/1200px-Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="932"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg/800px-Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="621"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg/640px-Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="497"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Səfəvi–Rusiya müharibəsi (1651–1653) — Vikipediya"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//az.m.wikipedia.org/wiki/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktə" href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Vikipediya (az)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//az.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://az.wikipedia.org/wiki/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Vikipediya — Atom-lent" href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin-vector-legacy mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Səfəvi–Rusiya_müharibəsi_1651–1653 rootpage-Səfəvi–Rusiya_müharibəsi_1651–1653 skin-vector action-view"><div id="mw-page-base" class="noprint"></div> <div id="mw-head-base" class="noprint"></div> <div id="content" class="mw-body" role="main"> <a id="top"></a> <div id="siteNotice"></div> <div class="mw-indicators"> </div> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Səfəvi–Rusiya müharibəsi (1651–1653)</span></h1> <div id="bodyContent" class="vector-body"> <div id="siteSub" class="noprint">Vikipediya, azad ensiklopediya</div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"><span class="mw-redirectedfrom">(<a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi-Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651-1653)&redirect=no" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1651-1653)">Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1651-1653)</a> səhifəsindən yönləndirilmişdir)</span></div></div> <div id="contentSub2"></div> <div id="jump-to-nav"></div> <a class="mw-jump-link" href="#mw-head">Naviqasiyaya keç</a> <a class="mw-jump-link" href="#searchInput">Axtarışa keç</a> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="az" dir="ltr"><div class="dablink hatnote noprint">Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Səfəvi-Rusiya müharibələri">Səfəvi-Rusiya müharibələri</a>.</div> <table class="infobox" style=""><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above infobox-above-color skin-invert-image" style="color: var(--color-base, #202122);">Səfəvi - Rusiya müharibələri (1651-1653)</th></tr><tr><td colspan="2" class="" style="text-align:center;"><a href="/wiki/Rus_-_%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Rus - İran müharibələri">Rus - İran müharibələri</a></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style=""> <span data-wikidata-claim-id="Q16693088$BF1595A5-29CB-45C9-9A01-95993F15C9EC" class="wikidata-claim" data-wikidata-property-id="P18"><span class="wikidata-snak wikidata-main-snak"><span typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/Fayl:Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg/280px-Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg" decoding="async" width="280" height="217" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg/420px-Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg/560px-Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg 2x" data-file-width="5500" data-file-height="4270" /></a></span></span></span> </td></tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Tarix</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-property-id="P585" class="no-wikidata">1651-1653 müharibəsi, Sunja döyüşü (1653)</span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Yeri</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-property-id="P276" class="no-wikidata">Sunja çayı mənsəbi</span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Səbəbi</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-property-id="P828" class="no-wikidata">Rusiyanın Şimali Qafqazda möhkəmlənmə istəkləri, qəsd və hərb üsulu ilə strateji məntəqəyə yiyələnmək arzusu.</span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Nəticəsi</th> <td class="plainlist"> <span data-wikidata-property-id="P1542" class="no-wikidata">Tam <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi" class="mw-redirect" title="Səfəvi">Səfəvi</a> qələbəsi, "İsfahan" sülhü.</span></td> </tr> <tr> <th class="plainlist infobox-labels">Ərazi dəyişikliyi</th> <td class="plainlist"> Səfəvi sərhədlərinin Şimali Qafqaz diyarına qədər uzanması.</td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="">Münaqişə tərəfləri</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"><tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/40px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Çar Rusiyası<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/40px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Kabardinlər<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/40px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Terek qumuqları </p> </td> <td rowspan="1" width="50%" style="padding-left:.4em;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Səfəvi imperiyası<br /> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg/25px-Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg" decoding="async" width="25" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg/38px-Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg/50px-Flag_of_the_Shamkhalate_of_Tarki.jpg 2x" data-file-width="250" data-file-height="175" /></a></span> Tərki şamxallığı <br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Endirey<br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Qaytaq usmiliyi<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Miçkizən və Şibutən cəmiyətləri<br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Noqay ulusları </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="">Komandan(lar)</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"><tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/40px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Mutsal Çərkəz<br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/40px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> İvan Yatsın<br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/30px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg/40px-Flag_of_the_Romanov_Monarchy.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> İldar Murza </p> </td> <td rowspan="1" width="50%" style="padding-left:.4em;"> <p><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Xosrov xan <br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Tərki şamxalı Surxay xan <br /> <span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Endirey məliki Qazan Alp<br /><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fayl:Safavid_Flag.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/20px-Safavid_Flag.svg.png" decoding="async" width="20" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/30px-Safavid_Flag.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Safavid_Flag.svg/40px-Safavid_Flag.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> Qaytaq usmisi Əmirxan ağa </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <th colspan="2" scope="colgroup" class="infobox-header infobox-above-color" style="">Tərəflərin qüvvəsi</th> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <table style="background: transparent; color: inherit; width: 100%; text-align: left;"><tbody><tr> <td width="50%" style="border-right: 1px dotted var(--border-color-base, #a2a9b1); padding-right:.4em;"> <p>10 000 </p> </td> <td rowspan="1" width="50%" style="padding-left:.4em;"> <p>12 000 </p> </td></tr> </tbody></table></td> </tr> <tr> <td colspan="2" class="plainlist" style="text-align:center;"> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6982878">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width" style="column-width: height;"> </div></td> </tr> </tbody></table> <p><b>Səfəvi–Rusiya müharibəsi</b> – <a href="/wiki/II_Abbas" title="II Abbas">II Abbasın</a> hakimiyyəti dövründə Səfəvi imperiyasının <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqazın</a> şimalında öz nüfuzunu artırmaq istəməsi <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">ruslarla</a> toqquşmaya səbəb oldu. 1646-cı ildən etibarən rus hökuməti Səfəvi torpaqlarından <a href="/wiki/%C4%B0sve%C3%A7_Krall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="İsveç Krallığı">İsveçə</a> qədər torpaqlarda ipək ticarəti edən xarici tacirlərin mövqelərini zəiflətməyə başlamış və 1649-cu ildə <i>Sobornoe Ulojenie</i> qəbul edilmişdi. Buna görə, xarici tacirlərin imkanları daha da məhdudlaşdırılırdı.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee1999169-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hakimiyyətinin ilk illərində Abbas ruslarla münasibətlərə əhəmiyyət vermirdi və onların <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1_imperiyas%C4%B1" title="Osmanlı imperiyası">Osmanlıya</a> qarşı münasibətləri inkişaf etdirmək təkliflərini görməzdən gəlirdi. 1647 və 1653-cü illərdə ikili münasibətlərdə karvan quldurluğu hadisələrinə və Səfəvilərdə rus tacirlərin həbsinə görə gərginlik artdı.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee1999169-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Həmçinin rusların sərhədlərini cənuba doğru genişlətməsi buraları özlərinin mülkü hesab edən Səfəvilərin qarşı çıxması ilə nəticələndi.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBournoutian20214_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBournoutian20214-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bu gərginliklər də 1651–1653 müharibəsinə və ya münaqişəsinə yol açdı. Bu müharibənin meydana çıxmasında rol oynayan səbəblərdən bir digəri də rusların devrilmiş gürcü kralı <a href="/wiki/I_Teymuraz" title="I Teymuraz">I Teymuraz</a> üçün qala tikmək istəmələri idi.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee1999169-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee2012122_3-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee2012122-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">Ruslara</a> yardım üçün müraciət edən Kaxetili <a href="/wiki/I_Teymuraz" title="I Teymuraz">I Teymuraz</a> bu xəbərin II Abbasa çatmasından sonra öz istəyinə nail ola bilmədi. Qəndəharda olan II Abbas dərhal bu məsələ ilə məşğul olmaq üçün qoşun hazırlatdı. Şirvan bəylərbəyi Xosrov xanın komandanlığı altında yerli qumuqlarla əməkdaşıq edən Ərdəbil, Qarabağ və Astara qızılbaşları rusları məğlub etdilər, bazalarını ələ keçirdilər və özlərini qovdular.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee2019122_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee2019122-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bundan sonra İsfahan və Moskva arasında elçilər yekun sülh müqaviləsini həll etmək üçün gedib gəlməyə başladı, lakin sülh müqaviləsi 10 il sonra imzalandı.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee1999169-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div id="toc" class="toc" role="navigation" aria-labelledby="mw-toc-heading"><input type="checkbox" role="button" id="toctogglecheckbox" class="toctogglecheckbox" style="display:none" /><div class="toctitle" lang="az" dir="ltr"><h2 id="mw-toc-heading">Mündəricat</h2><span class="toctogglespan"><label class="toctogglelabel" for="toctogglecheckbox"></label></span></div> <ul> <li class="toclevel-1 tocsection-1"><a href="#Müharibədən_əvvəl_bölgədəki_vəziyyət"><span class="tocnumber">1</span> <span class="toctext">Müharibədən əvvəl bölgədəki vəziyyət</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-2"><a href="#Ziddiyətlərin_səbəbləri"><span class="tocnumber">2</span> <span class="toctext">Ziddiyətlərin səbəbləri</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-3"><a href="#Sunja_istehkamına_birinci_yürüş"><span class="tocnumber">3</span> <span class="toctext">Sunja istehkamına birinci yürüş</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-4"><a href="#Sunja_istehkamına_ikinci_yürüş"><span class="tocnumber">4</span> <span class="toctext">Sunja istehkamına ikinci yürüş</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-5"><a href="#Nəticə"><span class="tocnumber">5</span> <span class="toctext">Nəticə</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-6"><a href="#İstinadlar"><span class="tocnumber">6</span> <span class="toctext">İstinadlar</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-7"><a href="#Mənbə"><span class="tocnumber">7</span> <span class="toctext">Mənbə</span></a></li> <li class="toclevel-1 tocsection-8"><a href="#Xarici_keçidlər"><span class="tocnumber">8</span> <span class="toctext">Xarici keçidlər</span></a></li> </ul> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Müharibədən_əvvəl_bölgədəki_vəziyyət"><span id="M.C3.BCharib.C9.99d.C9.99n_.C9.99vv.C9.99l_b.C3.B6lg.C9.99d.C9.99ki_v.C9.99ziyy.C9.99t"></span>Müharibədən əvvəl bölgədəki vəziyyət</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=1" title="Müharibədən əvvəl bölgədəki vəziyyət bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=1" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Müharibədən əvvəl bölgədəki vəziyyət"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>XVII əsrdən etibarən <a href="/wiki/%C3%87ar_Rusiyas%C4%B1" title="Çar Rusiyası">Rusiya çarlığının</a> <a href="/wiki/%C5%9Eimali_Qafqaz" title="Şimali Qafqaz">Şimali Qafqazdakı</a> əsas dayaq məntəqəsi Terek qalası oldu. Burada çarlıq voevodası və döyüşçüləri toplanmış idi. XVII əsrin ortalarında <a href="/wiki/Terek_vilay%C9%99ti" title="Terek vilayəti">Terek</a> məntəqəsi ətrafında 70 <a href="/wiki/Kabarda" title="Kabarda">Kabardın</a> əsilzadə ailəsi ilə birlikdə, bir çox rus, erməni, Azərbaycan türkü və fars yaşamaqda idi. Onlar ticarət və sənətkarlıqla məşğul olurdular. Şimali Qafqazdan olan əsilzadələr ətrafları ilə birlikdə buraya köçür və rus vətəndaşlığını qəbul edirdilər. Kabardin əsilzadələrindən biri olan Muçal Sunçaleyeviç Çərkəziskinin də burada evi var idi. O, 1645-ci ildə çar fərmanı ilə knyaz olmuş və qeyri-ruslar üzərində hakim təyin edilmişdi. Məntəqədəki qarnizona 2 min nəfərlik döyüşçü, 500 streles daxil idi. Onlara komandanlığı isə <a href="/wiki/Polkovnik" title="Polkovnik">polkovnik</a> rütbəsində olan məntəqə hakimi edirdi. Knyaz Muçalın özünün də 500 nəfərlik hərbi dəstəsi var idi və ehtiyac yaranacağı təqdirdə öz dəstəsi ilə rus ordusuna kömək etməyə borclu idi.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006169_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006169-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEОлеарий2003363_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEОлеарий2003363-6"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Terek çayının sağ sahilində, Sunja çayı ilə Terek çayının birləşdiyi və müasir <a href="/wiki/Qrozn%C4%B1" title="Qroznı">Qroznı</a> şəhərinin şimal-şəörqində 1635-ci ildə ruslar <a href="/wiki/Sunja_rayonu_(%C3%87e%C3%A7enistan)" title="Sunja rayonu (Çeçenistan)">Sunja</a> həbsxanasını bərpa etdilər. 16450-ci ildən bir qədər sonra Knyaz Muçal öz təbəələri ilə birlikdə Terek məntəqəsindən köç edərək Sunja həbsxanasının yaxınlığında Sunjada yerləşdi. Onunla gələnlər kabardinlər, çeçenlər və qumuqlar idi. Həbsxananın 2 verst məsafəsində əvvəldən rus vətəndaşlığını qəbul etmiş olan İldar Mirzənin rəhbərliyində baraqunilər və ya Terek qumuqları yerləşdi. Sunjanın qərbində <a href="/wiki/IV_%C4%B0van_Qrozn%C4%B1" title="IV İvan Qroznı">İvan Qorznı</a> dönəmindən rus protektoratlığını qəbul etmiş olan kabardinlər yaşamaqda idi.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEКушева1963365—366_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEКушева1963365—366-7"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>1629-cu ildə Avar xanı rus çarına müraciət edərək Göysuda qala tikməsini istəmiş və bu işdə ona kömək edəcəyini söz vermişdi. Bundan başqa, Avar xanı rus çarından rus vətəndaşlığına girməsinə şərait yaradılmasını istəyir və çara Şimali Qafqazda tikilmiş ilk rus qalası olan Terekin salınmasında onun babasının yardım etdiyini xatırladırdı:<sup id="cite_ref-FOOTNOTEРизванов1969202_8-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEРизванов1969202-8"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEАН_СССР198825_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEАН_СССР198825-9"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="""><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-style:italic"><cite><i>Mən, avar xanı, böyük hökmdarın birbaşa qulu kimi çıxış etdim və oğlumu sənin əlinə verdim.</i></cite></span> </td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="""><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table><p>Bu dönəmdə Səfəvi imperiyasının <a href="/wiki/%C5%9Eimali_Qafqaz" title="Şimali Qafqaz">Şimali Qafqazda</a> yeritdiyi siyasət <a href="/wiki/Qumuqlar" title="Qumuqlar">qumuqları</a> ruslara yaxınlaşmağa və kömək istəməyə məcbur etdi. 1637-ci ildə qumuq şamxalı rus çarından onu öz təbəəsi kimi tanıdığını ehtiva edən məktub aldı. Bu zaman qumuqlar artıq <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi_imperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Səfəvi imperiyası">Səfəvi imperiyasının</a> vassalı olduqları üçün bununla iki qat vassallığı düşdülır, həm ruslardan, həm də qızılbaşlardan, lakin Dağıstanın Səfəvi hakimiyyəti altında olması Rusiyanın maraqlarına uyğun deyildi. 1642-ci ildə Rusiya hökuməti <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9Flar" class="mw-redirect" title="Qızılbaşlar">qızılbaşların</a> <a href="/wiki/Moskva" title="Moskva">Moskvadakı</a> səfiri Acı bykə qəti şəkildə bəyan etdi ki, "qumuq xalqı çar əzəmətinin əbədi xidmətçiləridir", lakin qumuqlar həm rusların, həm də qızılbaşların bölgədə möhkəmlənməsinə əngəl olaraq, müstəqil siyasət yürütməkdə idilər. Şamxal III Surxay Başlıda qızılbaşların qala tikməsinin qarşısını aldı. Eyni zamanda onlar rusların bölgədə güclənməsini də istəməməkdə idilər. 1650-ci ildə Surxay xan ruslardan qaçan noqayları öz torpaqlarına qəbul etdi. Buna cavab olaraq onun torpaqlarına soxulan rus ordusu Germerçik döyüşündə noqay-qumuq ordusuna məğlub oldu. Bundan sonra Endirey qumuqlarının rəhbəri olan Qazan Alp Surxayla barışdı və bununla da 1642-ci ildən bəri qumuqlar arasında davam edən daxili mübarizə sonlandırıldı.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEАбдусаламов20133_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEАбдусаламов20133-10"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEНовосельского_və_Устюгова19551032_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEНовосельского_və_Устюгова19551032-11"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEКидирниязов_və_Мусаурова2003199_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEКидирниязов_və_Мусаурова2003199-12"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Bunlar baş verərkən bölgədə <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Qızılbaş">qızılbaş</a> təsir dairəsi də genişlənməkdə və artıq qumuqları təhdid etməkdə idi. Bölgədəki ən güclü qumuq hakimliyi Tarku şamxallığı idi. Bu hakimliyin rəhbərləri Buynaksk hökmdarı, Dağıstan valisi və yaxın zamana qədər Dərbənd xanı titulunu daşımaqda idilər. Bir digər önəmli <a href="/wiki/Qumuqlar" title="Qumuqlar">qumuq</a> hakimliyi isə <a href="/wiki/Endirey" title="Endirey">Endirey şamxallığı</a> idi. Dərbəndin şimal-qərbində Qaytaq usmiliyi yerləşməkdə idi. 1645-ci ildə II Abbas <a href="/wiki/Ruslar" title="Ruslar">ruslara</a> yaxın olduğu bilinən Rüstəm xan Qaytaqdan qovdu və onun yerinə özünə tabe olan Əmirxan Sultanı hakim təyin etdi.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ziddiyətlərin_səbəbləri"><span id="Ziddiy.C9.99tl.C9.99rin_s.C9.99b.C9.99bl.C9.99ri"></span>Ziddiyətlərin səbəbləri</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=2" title="Ziddiyətlərin səbəbləri bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=2" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Ziddiyətlərin səbəbləri"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1639-cu ildə <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1623-1639)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1623-1639)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1623-1639)</a> qurtardı. Bu iki dövlətin Qafqazda təsir dairələrini müəyyən edən <a href="/wiki/Q%C9%99sri-%C5%9Eirin_s%C3%BClh_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi">Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi</a> bağlandı. Yeni şəraitdə Səfəvilər Dərbənddən Sunjaya qədər, Osmanlılar və Krım xanları isə Qara dənizdən Kabardaya qədər öz hakimiyətlərini yaymaq istəyirdilər. Şimali Qafqazda Səfəvilərin maraqları qaçılmaz olaraq Rusiya ilə toqquşurdu. Şah II Abbas hakimiyətinin əvvəlində Rusiya ilə dinc münasibətlər saxlayırdı, lakin rusların Şimali Qafqazda işğalçı planları onun Rusiyaya qarşı münasibətini dəyişdi. Mübahisənin başlamasına 1650-ci ildə kazak quldurlarının Kabardaya gedən şirvanlı və dağıstanlı tacirlərin karvanına basqını oldu. <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_b%C9%99yl%C9%99rb%C9%99yliyi" title="Şirvan bəylərbəyliyi">Şirvan bəylərbəyi</a> şamaxılı Xosrov xan çox narazı qalmışdı, çünki Xosrov xanın mülkiyəti də yağmalanmışdı. Ruslar bəhanə etdilər ki karvanın keçməsi üçün <a href="/wiki/Terek" class="mw-disambig" title="Terek">Terek</a> (voyevoda) sərdarlarından icazə alınmamışdı, buna görə kazaklar ona hucum etmişdi. Şamaxı bəylərbəyi <a href="/wiki/H%C9%99%C5%9Ft%C9%99rxan" title="Həştərxan">Həştərxan</a> sərdarını kazakları dəstəkləməkdə suçladı və ondan təzminat tələb etdi. Xan məktubunda yazdı ki, əgər ruslar özləri qurldurlarla bacarmırlarsa, onda o bir ayın içində onların kökünü kəsməyə hazırdır və lazım gəlsə <a href="/w/index.php?title=Terek_%C5%9F%C9%99h%C9%99rciyi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terek şəhərciyi (səhifə mövcud deyil)">Terek şəhərciyini</a> və <a href="/wiki/H%C9%99%C5%9Ft%C9%99rxan" title="Həştərxan">Həştərxanı</a> yerlə bir edər. </p> <table style="margin:auto; border-collapse:collapse; background-color:transparent; color: var( --color-base ); border-style:none;"> <tbody><tr> <td style="width:30px; vertical-align:top; padding-right:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="""><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/30px-Cquote1.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/45px-Cquote1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Cquote1.svg/60px-Cquote1.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td> <td><span style="font-style:italic"><cite> Şirvan Bəylərbəyi Xosrov xan'ın Kazak quldurları ilə bağlı ruslara cavab məktubu. 1650 - ci ilin sonları <p>...Kazaklar dəfələrlə həm mənim şəxsi mülklərimə, həm də dövlət mülklərinə ziyan vurublar. Və siz həmişə olduğu kimi yenə bir bəhanə ilə cavab göndərirsiniz. Onlara bu cəsarəti Həştərxandan alırlar. Əgər siz öz quldurlarınıza sahib çıxa bilmirsinizsə, mən onlara sahib çıxıb köklərini birdəfəlik kəsərəm. Həştərxan sərdarına deyin, ədavəti varsa, meydanə gəlsin. Lazım gəlsə, mən həm Tərkini həm də, Həştərxanı yerlə bir edərəm. Şahımız bütün bunlardan xəbərdardır və bir daha bu təkrarlansa, biz lazimi tədbirlər görüb"dostluq pərdəsi"ni üzümüzdən atacağıq. </p> <ul><li>1651-1653 Səfəvi-Rus müharibələri</li></ul> <p class="mw-empty-elt"> </p> </cite></span></td> <td style="width:30px; vertical-align:bottom; padding-left:10px;"><span typeof="mw:File"><span title="""><img alt=""" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/30px-Cquote2.svg.png" decoding="async" width="30" height="23" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/45px-Cquote2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cquote2.svg/60px-Cquote2.svg.png 2x" data-file-width="40" data-file-height="30" /></span></span> </td></tr></tbody></table><p>1639-cu ildə Osmanlı və Səfəvi imperiyaları arasında uzun müddətdir davam edən müharibə <a href="/wiki/Q%C9%99sri-%C5%9Eirin_s%C3%BClh_m%C3%BCqavil%C9%99si" title="Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi">Qəsri Şirin sülh müqaviləsinin</a> imzalanması ilə sonlandırıldı. Yeni imzalanmış müqaviləyə əsasən Qafqaz iki imperiya arasında nüfuz dairələrinə bölündü. Yeni konfiqurasiyaya görə Osmanlı və <a href="/wiki/Kr%C4%B1m_xanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1" title="Krım xanlığı">Krım xanlığı</a> <a href="/wiki/Qara_d%C9%99niz" title="Qara dəniz">Qara dəniz</a> sahili boyunca və Kabarda da öz üstünlüyünü qurmağa çalışarkən, Səfəvi şahı <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> yuxarıya doğru, Sunja çayına qədərki bölgələrdə öz nüfuz üstünlüyünü qura bilərdi. Belə bir şəraitdə bölgə üzərində Rusiya ilə Səfəvi imperiyasının maraqlı toqquşurdu. II Abbas taxta çıxdıqdan sonra ruslarla sülhü davam etdirməkdə qərarlı olub, ticarəti və əməkdaşlığı genişlətmək üçün addımlar atsa da, sonradan bu fikrindən daşındı. II Abbasın yeni məqsədi nəinki ruslasrın Dağıstan ərazisinə daxil olmasının qarşısını almaq, eyni zamanda rusları bütün <a href="/wiki/%C5%9Eimali_Qafqaz" title="Şimali Qafqaz">Şimali Qafqazdan</a> qovmaq idi. Bunun üçün şah dağlıların daxili işlərinə qarışmağa da başladı.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Müharibənin başlamasında <a href="/wiki/Xosrov_xan_Armani" title="Xosrov xan Armani">Xosrov xanın</a> <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r_d%C9%99nizi" title="Xəzər dənizi">Xəzər dənizi</a> sahilində fəaliyyət göstərən kazak dəstələrinə qarşı çıxması əsas oldu. Beləki 1650-ci ildə Qreben kazakları şamaxılı və dağıstanlı tacirlərin karvanına hücum eədərək karvanın mallarını yağmaladılar. Yağmalanan karvanda Səfəvi imperiyasının Şirvan bəylərbəyi olan Xosrov xanın da şəxsi malları var idi. Bir qədər sonra məlum olur ki, karvan iki dövlət arasında imzalanmış müqavilənin şərtərinə zidd olaraq hərəkəti barədə Terek hakiminə məlumat verməmiş və buna görə də, kazakların hücumuna məruz qalmışdır. Xosrov xan rus hakiminə göndərdiyi məktubda vurulmuş zərərin kompensasiyasının verilməsini və kazakların cəzalandırılmasını tələb edirdi. Xosrov xan Həştərxanın rus hakiminə yazdığı məktubda rus hökumətinin heç birt addım atmayacağı halda kazakların hökumət orqanları təlimatı üzrə hərəkət etdiyi qənaətinə gələrək bir ay içində "həm Tereki, həm də Həştərxanı qara torpağa" çevirə və kazakları özü cəzalandıra biləcəyini yazırdı. Rusiya ilə Səfəvi arasında hərbi əməliyyatların başlamasının bilavasitə səbəbi Sunja qalasının bərpası idi. Terek və Sunjadakı rus qalaları şahın Dağıstanda öz təsirini yaratmaq planlarına mane olurdu. Doğrusu 1658-ci ildə Moskvadakı qızılbaş səfiri Daqul Sultan bildirmişdi ki, müharibənin başlamasının səbəbi Sunja qalası yox, Terek qumuqları olmuşdur. Sunjada məntəqə salındıqdan və orada qumuqlar məskunlaşdıqdan sonra bölgədəki münaqişələr, qətllər və oğurluqlar çoxalmış, nəticədə Səfəvi təbəələri bölgəyə səfər edə bilməmişdirlər. Səfəvi tərəfinin hücuma hazırlaşdığından xəbərdar olan <a href="/wiki/Tarku_%C5%9Famxall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Tarku şamxallığı">Tarku şamxalı</a> III Surxay xan 1650-ci ildə <a href="/wiki/H%C9%99%C5%9Ft%C9%99rxan" title="Həştərxan">Həştərxanın</a> qubernatoru Qriqori Çerkəzskiyə məktub yazaraq hücuma hazırlaşmağın gərəkdiyini bildirdi. Qubernator bu məktuba cavab olaraq terek atamanlarına və kazaklarına əmr göndərərə Sunja həbsxanasına yardım etmələrini və mümkün hücumun qarşısını ala bilmək üçün tədbirlər görməyi əmr etdi.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-2" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEЗевакин1929_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEЗевакин1929-14"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sunja_istehkamına_birinci_yürüş"><span id="Sunja_istehkam.C4.B1na_birinci_y.C3.BCr.C3.BC.C5.9F"></span>Sunja istehkamına birinci yürüş</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=3" title="Sunja istehkamına birinci yürüş bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=3" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sunja istehkamına birinci yürüş"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1651-ci ildə <a href="/wiki/%C5%9Eirvan_(tarixi_%C9%99razi)" title="Şirvan (tarixi ərazi)">Şirvanda</a> olan Xosrov xan II Abbasdan fərman alır. Fərmanda ona vaxt itirmədən qızılbaş ordusunun Sunjaya yürüşünü təşkil etmək və orduya komandanlıq etmək əmr edilirdi. II Abbasın əmri sadəcə o qədər də böyük olmayan Sunja istehkamını ələ keçirməklə məhdudlaşmırdı. Xosrov xanın özünün də dediyi kimi II Abbas ona Sunjanı ələ keçirmək və vaxt itirmədən <a href="/wiki/H%C9%99%C5%9Ft%C9%99rxan" title="Həştərxan">Həştərxana</a> yürüş etməyi tapşırmışdı. Sunja qalasını ələ keçirməyi Xosrov xan Tarku şamxalı Surxay xana həvalə edir. Onun dəstəsinə Tarku qumuqlarından əlavə, Endirey qumuqları və <a href="/wiki/Qaytaq_usmiliyi" title="Qaytaq usmiliyi">Qaytaq usmiliyinin</a> döyüşçüləri də daxil idi. Endirey qumuqlarına Qazan Alp, Qaytaq usmliyindən gələnlərə isə Əmirxan Sultan komandanlıq edirdi. Onlara kömək üçün Xosrov xan nizami qızılbaş ordusundan 800 nəfərlik dəstə və iki top da göndərir. 800 nəfərin 500-ü <a href="/wiki/%C5%9Eamax%C4%B1" title="Şamaxı">Şamaxıdan</a>, 300-ü <a href="/wiki/D%C9%99rb%C9%99nd" title="Dərbənd">Dərbənddən</a> idi. Həmçinin hazırlanan bu orduya noqay ordalarından olan dəstələr də Çoban Mirzə və Şatemir Mirzənin komandanlığı qoşuldular. Həmçinin Mıçık və Arqun çayları boyunca yaşayan çeçen camaatlıqları olan çıçkızyanlar və şibutyanlar da bu orduya qatılırlar. Sunjaya hücum etməyə hazırlaşan ordudakı döyüşçülərin sayı ümumilikdə 12 min nəfərə çatırdı. 25 oktyabr 1651-ci ildə birləşmiş ordu Sunja çayının sahilinə gəlib çatdı. İlk toqquşma Kazak Şadrinin məntəqəsi yaxınlığında baş verdi. Müdafiə mövqeyi tutan rus dəstələri müqavimət göstərməyi bacardılar və qızılbaşlarla qumuqların ilk hücumunu dəf edə bildilər.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-3" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Uğur qazana bilməyən Surxay xan Tereki keçmək üçün Sunjanın ağızında yerləşən kazak məntəqəsi olan Verxnevo Çerlonova gəlib çatdılar. Artıq buradakı kazaklar özlərinə yeni möhkəmləndirilmiş istehkam qurmağı bacarmışdılar. 1 noyabr tarixində Terek voyvodası Knyaz Şetinin qızılbaşlarla döyüşən rus ordusu komandanı Knyaz Muçalın köməyinə yeni dəstələr göndərdi. Yeni dəstələrə atıcılar, boyar uşaqları və yni <a href="/wiki/Xristianl%C4%B1q" title="Xristianlıq">xristianlığa</a> keçmiş olan və Tleva Tuqaşevin komandanlığında Yurt tatarları daxil idi. 2 noyabr tarixində Surxay xan yeni hücuma keçmək qərarına gəldi. Çerlenovoya gələn qızılbaş və qumuq ordusu Asmanovskiyə hücum etmək istəyirdilər. 2 noyabrda başlayan hücum yenə də ruslar tərəfindən dəf edildi və Knyaz Muçalın əks-hücumu uğurlu alındı. Qızılbaş və qumuq dəstələri Sunja çayına doğru geri çəkildilər. Mutçal öz dəstələrini <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi_imperiyas%C4%B1n%C4%B1n_ordusu" class="mw-redirect" title="Səfəvi imperiyasının ordusu">Səfəvi ordusunu</a> təqib etmək üçün göndərdi. Mutçalın qətiyyətli addımları və yardımın vaxtında yetişməsi nəticəsində ruslar Səfəvi hücumlarını dəf etməyi bacarmışdılar. Artıq 7 noyabrda Mutçalın gözətçiləri ona Səfəvi ordusunun tamamilə geri çəkildiyi məlumatını verdi. Səfəvi ordusunun hücumlarından ən çox əziyyət çəkən elə Knyaz Mutçalın öz təbəələri olmuşdu. Onun bildirdiyinə görə, hücum zamanı onun 3 minə qədər tatar atı, 500 dəvəsi, 10 min buynuzlu, 15 min buynuzsuz mal-heyvanı ələ keçirilmiş, xeyli sayda insan əsir aparılmışdır. Səfəvi ordusu üçün ilk yürüş uğursuzluqla nəticələndi. Surxay xan bəhanə yaratmaq üçün bildirdi ki, o, biıərəkdən Terek tatarlarının kəndlərini hədəf olaraq seçmişdir. Çünki onlar Kabardaya gedən yolları bağlamışdılar və bu hücumla onlara cavabb verilmiş oldu.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-4" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sunja_istehkamına_ikinci_yürüş"><span id="Sunja_istehkam.C4.B1na_ikinci_y.C3.BCr.C3.BC.C5.9F"></span>Sunja istehkamına ikinci yürüş</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=4" title="Sunja istehkamına ikinci yürüş bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=4" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Sunja istehkamına ikinci yürüş"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1652-ci ildə II Abbas yeni yürüşə hazırlaşırdı. Şamxal Surxay və Qazan Alp öz döyüşçüləri ilə birlikdə Aktaşeyə gəlib Sunja üzərinə yürüşə hazırlaşmağa başladılar. Buradan Krıma göndərilən elçilik onları da ruslar üzərinə olan yürüşdə iştirak etməyə dəvət etdi. Bu zaman çara sadiq olan tatarlar rusların yeni Terek qubernatoru Vasili Voilinskiyə Krım tatarlarının Azova gəlməsi və Həştərxan barədə danışmağa başlamaları haqda məlumat verdi. Rus hökumıti Sunja istehkamlarını gücləndirdi. İkinci yürüşün başlaması ərəfəsində istehkamdakı qarnizonu gücləndirmək üçün Mutçal Çərkəzski kabardın Murza Urus xan Yansoxovun və oğlunun rəhbərliyi altında dəstələr göndərdi. Onun özü isə qalaya daxil olmayaraq qıraqda qamağı və buradan qızılbaş ordusuna hücumlar etməyi üstün tutdu. Sunja istehkamında 800 nəfərlik rus qarnizonu var idi. Buraya 212 nəfər rus atıcılar və kazaklar, Urusxanın rəhbərliyində kabardinlər, İldar Mirzənin rəhbərliyində 500 nəfərlik Terek qumuqları daxil idi. Ordunun ümumi komandanı İvan Yatsin idi. 7 mart 1653-cü ildə <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi_imperiyas%C4%B1" class="mw-redirect" title="Səfəvi imperiyası">Səfəvi imperiyasının</a> qızılbaşlardan, <a href="/wiki/Noqaylar" title="Noqaylar">noqaylardan</a>, <a href="/wiki/Qumuqlar" title="Qumuqlar">qumuqlardan</a>, dağlılardan və <a href="/wiki/Qafqaz" title="Qafqaz">Qafqaz</a> qorçularından təşkil edilmiş ordusu Sunjanı mühasirəyə aldı. Yenə də orduya Şamxal Surxay xan rəhbərlik edirdi. Qalanı ələ keçirə bilməyən Surxay Terek boyunca olan kabardin və kazak kəndlərini yağmaladı və xarabazara çevirdi. Sunja istehkamında qalmış rus ordusunun vəziyyəti günü-gündən pisləşirdi. Surxay xan qala divarları önündə qüllə düzəltdirmiş və buradan istehkamı top atəşiə tutdurmuşdu. Həmçinin meşədən odunlar gətirilmiş və qala divarları yanında yandırılmışdı.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-5" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Terek şəhərindən mühasirəyə alınanlar üçün Semyon Stromilovun komandanlığı altında süvari dəstəsi, həmçinin çeçenlərdən təşkil edən dəstə yardım kimi göndərildi. Çeçenlərə Çepay Murza komandanlıq edirdi, lakin bu dəstə mühasirəyə alınanlara kömək etmək üçün yarıb keçə bilmədi və düşmən tərəfindən dəf edilərək Tərekə qayıtdı. Terekin özünə də hücum təhlükəsi olduğuna görə <a href="/wiki/Terek_vilay%C9%99ti" title="Terek vilayəti">Terek</a> qubernatoru Sunjanın yardımına çox ordu göndərə bilmirdi. Martın 14-də İvan Dolqovo-Saburovun 200 oxatan döyüşçüsü Həştərxandan Terekə getdi. Həştərxanın da hücuma məruz qalacağı barədə söz-söhbət gəzdiyinə görə oradan da ordunun cəbhəyə göndərilməsi mümkün olmurdu. 19 martda istehkamdakı <a href="/wiki/Terek_qumuqlar%C4%B1" title="Terek qumuqları">Terek qumuqları</a> İldar Mirzənin komandanlığı altında Surxay xanla danışıqlara başlayıb qalanı tərk etdilər. Qaladakılar daha 4 gün müqavimət göstərdikdən sonra məsləhətləşərək oranı tərk edib Terekə getdilər. Sunjaya daxil olan qızılbaş ordusu hər yeri yandırdı. Bir qədər sonra Surxay xan da <a href="/wiki/Tarku_%C5%9Famxall%C4%B1%C4%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Tarku şamxallığı">Tarkuya</a> qayıtdı. 1653-cü ildə Aleksey Mixailoviç son münaqişə barədə göndərdiyi məktubda orada döyüşmüş rus zabitlərinə, ruslara yardım edən Yansoxov kimi şəxslərə təşəkkür edirdi. Onlara təşəkkür edilməsinin əsas səbəbi qalada uzun müddət müqavimət göstərmək və çarın xəzinəsini oradan xilas etmək idi.<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-6" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Nəticə"><span id="N.C9.99tic.C9.99"></span>Nəticə</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=5" title="Nəticə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=5" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Nəticə"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1653-cü ilin qarşıdakı hərbi əməliyyatlarında II Abbas daha da irəliləməyi planlayırdı. Onun məqsədi Tereki, Həştərxanı tutmaq və rusları bütün Qafqazdan qovmaq idi. Bunun üçün Surxay xan öz ordusunu toplamış, bölgədəki qızılbaş ordusu Dərbəndə yığışmış, <a href="/wiki/%C4%B0sfahan" title="İsfahan">İsfahanda</a> da II Abbasın komandanlığında böyük qızılbaş ordusunun toplanmasına başlanmışdı, lakin vəziyyət gözlənilmədən dəyişdi. <a href="/wiki/B%C3%B6y%C3%BCk_Mo%C4%9Fol_imperiyas%C4%B1" title="Böyük Moğol imperiyası">Böyük Moğol imperiyasının</a> şərq sərhədlərinə hücum etməsi və Qəndəharı yenidən mühasirəyə alması II Abbasın planlarını dəyişdirdi. İki cəbhədə müharibə aparmaq istəməyən Abbas ruslarla danışıqlara başladı. Rusiya özü də Polşa iləı yeni müharibəyə hazırlaşırdı və Səfəvi imperiyası ilə sülh də maraqlı idi. Knyaz İvan Lobanov-Rostovski və İvan Kominin Həştərxandan 1654-cü ilin aprelində səfir kimi Səfəvi imperiyasına yola düşdülər və Fərəhabadda II Abbasla görüşdülər. Qarşılıqlı güzəştlər əsasında keçən görüşdən sonra oktyabr ayında rus elçilər geri döndülər. Sunja istehkamının ələ keçirilməsi Şimali Qafqazda Səfəvi mövqelərinin güclənməsinə səbəb oldu. Dağlılara təzyiqi daha da artıran II Abbas 1658-ci ildə qumuqların torpaqlarında iki qalanın tikildiyini elan etdi. Bu yerlilərin üsyan qaldırması ilə nəticələndi. 1659-cu ildə Surxay xan, Əhməd xan Djenquteyski, Qazan Alp Endireyski, Buday bəy Maqomatotov rus asılılığına keçdilər.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-7" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-4" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee1999169-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTEMatthee2012122_3-1" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEMatthee2012122-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="İstinadlar"><span id=".C4.B0stinadlar"></span>İstinadlar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=6" title="İstinadlar bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=6" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: İstinadlar"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6982878"><div class="reflist"> <div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-FOOTNOTEMatthee1999169-1"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-1"><sup><i>2</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-2"><sup><i>3</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-3"><sup><i>4</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee1999169_1-4"><sup><i>5</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMatthee1999">Matthee, 1999</a>. səh. 169</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBournoutian20214-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBournoutian20214_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBournoutian2021">Bournoutian, 2021</a>. səh. 4</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMatthee2012122-3"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee2012122_3-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee2012122_3-1"><sup><i>2</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMatthee2012">Matthee, 2012</a>. səh. 122</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEMatthee2019122-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEMatthee2019122_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFMatthee2019">Matthee, 2019</a>. səh. 122</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEБабулин2006169-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006169_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFБабулин2006">Бабулин, 2006</a>. səh. 169</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEОлеарий2003363-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEОлеарий2003363_6-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFОлеарий2003">Олеарий, 2003</a>. səh. 363</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКушева1963365—366-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКушева1963365—366_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFКушева1963">Кушева, 1963</a>. səh. 365—366</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEРизванов1969202-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEРизванов1969202_8-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFРизванов1969">Ризванов, 1969</a>. səh. 202</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEАН_СССР198825-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEАН_СССР198825_9-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFАН_СССР1988">АН СССР, 1988</a>. səh. 25</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEАбдусаламов20133-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEАбдусаламов20133_10-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFАбдусаламов2013">Абдусаламов, 2013</a>. səh. 3</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEНовосельского_və_Устюгова19551032-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEНовосельского_və_Устюгова19551032_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFНовосельского_və_Устюгова1955">Новосельского və Устюгова, 1955</a>. səh. 1032</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEКидирниязов_və_Мусаурова2003199-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEКидирниязов_və_Мусаурова2003199_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFКидирниязов_və_Мусаурова2003">Кидирниязов və Мусаурова, 2003</a>. səh. 199</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEБабулин2006-13"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-0"><sup><i>1</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-1"><sup><i>2</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-2"><sup><i>3</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-3"><sup><i>4</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-4"><sup><i>5</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-5"><sup><i>6</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-6"><sup><i>7</i></sup></a> <a href="#cite_ref-FOOTNOTEБабулин2006_13-7"><sup><i>8</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFБабулин2006">Бабулин, 2006</a></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEЗевакин1929-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEЗевакин1929_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFЗевакин1929">Зевакин, 1929</a></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Кабардино-русские отношения в XVI—XVII вв. I. Moskva. 1957. səh. 304.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9A%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE-%D1%80%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5+%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B2+XVI%E2%80%94XVII+%D0%B2%D0%B2&rft.place=Moskva&rft.pages=304&rft.date=1957&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4913744">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/12px-Wikisource-logo.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#33aa33;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFПопко_И._Д.1880" class="citation book"><i>Попко И. Д. </i>Терские казаки с стародавних времен. Sankt-Peterburq: Исторический очерк. 1880.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5+%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%B8+%D1%81+%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B8%D1%85+%D0%B2%D1%80%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD&rft.place=Sankt-Peterburq&rft.pub=%D0%98%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%BE%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA&rft.date=1880&rft.au=%D0%9F%D0%BE%D0%BF%D0%BA%D0%BE+%D0%98.+%D0%94.&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://kumukia.ru/article-9255.html#9255-4">"Сурхай - шаухал 1651-1653 гг"</a>. <small>2016-03-30 tarixində <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160330003129/http://kumukia.ru/article-9255.html#9255-4">arxivləşdirilib</a></small><span class="reference-accessdate">. <small>İstifadə tarixi: <span class="nowrap">2014-05-17</span></small></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D0%A1%D1%83%D1%80%D1%85%D0%B0%D0%B9+-+%D1%88%D0%B0%D1%83%D1%85%D0%B0%D0%BB+1651-1653+%D0%B3%D0%B3.&rft_id=http%3A%2F%2Fkumukia.ru%2Farticle-9255.html%239255-4&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mənbə"><span id="M.C9.99nb.C9.99"></span>Mənbə</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=7" title="Mənbə bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=7" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Mənbə"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><cite id="CITEREFMatthee1999" class="citation book"><i>Rudi Matthee. </i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/title/875467518">The Politics of Trade in Safavid Iran: Silk for Silver, 1600-1730</a>. London: I.B. Tauris. 1999. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9781838607074" title="Xüsusi:KitabMənbələri/9781838607074"><bdi>9781838607074</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Politics+of+Trade+in+Safavid+Iran%3A+Silk+for+Silver%2C+1600-1730&rft.place=London&rft.pub=I.B.+Tauris&rft.date=1999&rft.isbn=9781838607074&rft.au=Rudi+Matthee&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldcat.org%2Ftitle%2F875467518&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFMatthee2012" class="citation book"><i>Rudi Matthee. </i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://iranicaonline.org/articles/abbas-ii">ʿAbbas II</a>. Encyclopædia Iranica, Online Edition. Encyclopædia Iranica Foundation. Ehsan Yarşater. 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%CA%BFAbbas+II&rft.pub=Encyclop%C3%A6dia+Iranica%2C+Online+Edition.+Encyclop%C3%A6dia+Iranica+Foundation&rft.date=2012&rft.au=Rudi+Matthee&rft_id=https%3A%2F%2Firanicaonline.org%2Farticles%2Fabbas-ii&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFGeorge_Bournoutian2021" class="citation book"><i>George Bournoutian. </i>From the Kur to the Aras: A Military History of Russia's Move into the South Caucasus and the First Russo-Iranian War, 1801–1813. Brill. 2021. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/978-9004445154" title="Xüsusi:KitabMənbələri/978-9004445154"><bdi>978-9004445154</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=From+the+Kur+to+the+Aras%3A+A+Military+History+of+Russia%27s+Move+into+the+South+Caucasus+and+the+First+Russo-Iranian+War%2C+1801%E2%80%931813&rft.pub=Brill&rft.date=2021&rft.isbn=978-9004445154&rft.au=George+Bournoutian&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFMatthee2012" class="citation book"><i>Rudi Matthee. </i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://iranicaonline.org/articles/abbas-ii">ʿAbbas II</a>. Encyclopædia Iranica, Online Edition. Encyclopædia Iranica Foundation. Ehsan Yarşater. 2012.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%CA%BFAbbas+II&rft.pub=Encyclop%C3%A6dia+Iranica%2C+Online+Edition.+Encyclop%C3%A6dia+Iranica+Foundation&rft.date=2012&rft.au=Rudi+Matthee&rft_id=https%3A%2F%2Firanicaonline.org%2Farticles%2Fabbas-ii&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFMatthee2019" class="citation book"><i>Rudi Matthe. </i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/title/1274244049">Persia in Crisis: Safavid Decline and the Fall of Isfahan</a>. New York: Taylor & Francis. 2019. <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/X%C3%BCsusi:KitabM%C9%99nb%C9%99l%C9%99ri/9781000392876" title="Xüsusi:KitabMənbələri/9781000392876"><bdi>9781000392876</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Persia+in+Crisis%3A+Safavid+Decline+and+the+Fall+of+Isfahan&rft.place=New+York&rft.pub=Taylor+%26+Francis&rft.date=2019&rft.isbn=9781000392876&rft.au=Rudi+Matthe&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldcat.org%2Ftitle%2F1274244049&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFБабулин2006" class="citation book"><i>И. Б. Бабулин. </i>Русско-иранский военный конфликт 1651—1653 гг. Рейтар. 2006.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D0%B2%D0%BE%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%84%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%82+1651%E2%80%941653+%D0%B3%D0%B3.&rft.pub=%D0%A0%D0%B5%D0%B9%D1%82%D0%B0%D1%80&rft.date=2006&rft.au=%D0%98.+%D0%91.+%D0%91%D0%B0%D0%B1%D1%83%D0%BB%D0%B8%D0%BD&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFОлеарий2003" class="citation book"><i>А. Олеарий. </i>Описание путешествия в Московию. Смоленск. 2003.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9E%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D0%BF%D1%83%D1%82%D0%B5%D1%88%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B8%D1%8F+%D0%B2+%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%8E&rft.place=%D0%A1%D0%BC%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%81%D0%BA&rft.date=2003&rft.au=%D0%90.+%D0%9E%D0%BB%D0%B5%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B9&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFРизванов1969" class="citation book"><i>Р.Ризванов. </i>Очерки истории Восточного Кавказа: X-ХХ вв. 1969.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%92%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%87%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%9A%D0%B0%D0%B2%D0%BA%D0%B0%D0%B7%D0%B0%3A+X-%D0%A5%D0%A5+%D0%B2%D0%B2&rft.date=1969&rft.au=%D0%A0.%D0%A0%D0%B8%D0%B7%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFАН_СССР1988" class="citation book">Русско-дагестанские взаимоотношения в XVI-начале XX в: тематический сборник. Dağıstan: Дагестанский филиал АН СССР. 1988.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%B4%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B5+%D0%B2%D0%B7%D0%B0%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%B2+XVI-%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BB%D0%B5+XX+%D0%B2%3A+%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%81%D0%B1%D0%BE%D1%80%D0%BD%D0%B8%D0%BA&rft.place=Da%C4%9F%C4%B1stan&rft.pub=%D0%94%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9+%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%B0%D0%BB+%D0%90%D0%9D+%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0&rft.date=1988&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFАбдусаламов2013" class="citation book"><i>М. Б. Абдусаламов. </i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://cyberleninka.ru/article/n/vzaimootnosheniya-kumykskih-feodalnyh-vladeteley-s-sefevidskim-iranom-v-pervoy-polovine-xvii-v-1">Взаимоотношения кумыкских феодальных владетелей с Cефевидским Ираном в первой половине XVII в.</a> Вестник Забайкальского государственного университета. 2013. 3–12.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%92%D0%B7%D0%B0%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%BE%D1%82%D0%BD%D0%BE%D1%88%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%BA%D1%83%D0%BC%D1%8B%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85+%D1%84%D0%B5%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D1%85+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9+%D1%81+C%D0%B5%D1%84%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BC+%D0%98%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%BC+%D0%B2+%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B2%D0%BE%D0%B9+%D0%BF%D0%BE%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BD%D0%B5+XVII+%D0%B2.&rft.pages=3-12&rft.pub=%D0%92%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%BD%D0%B8%D0%BA+%D0%97%D0%B0%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%B3%D0%BE%D1%81%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B2%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%82%D0%B0&rft.date=2013&rft.au=%D0%9C.+%D0%91.+%D0%90%D0%B1%D0%B4%D1%83%D1%81%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BE%D0%B2&rft_id=https%3A%2F%2Fcyberleninka.ru%2Farticle%2Fn%2Fvzaimootnosheniya-kumykskih-feodalnyh-vladeteley-s-sefevidskim-iranom-v-pervoy-polovine-xvii-v-1&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFНовосельского_və_Устюгова1955" class="citation book"><i>А. А. Новосельского А. А., Н. В. Устюгова. </i>Очерки истории СССР: период феодализма, XVII в. Moskva: Издательство Академии наук СССР. 1955. 1032.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0%3A+%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BE%D0%B4+%D1%84%D0%B5%D0%BE%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0%2C+XVII+%D0%B2.&rft.place=Moskva&rft.pages=1032&rft.pub=%D0%98%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%90%D0%BA%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%B8%D0%B8+%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA+%D0%A1%D0%A1%D0%A1%D0%A0&rft.date=1955&rft.au=%D0%90.+%D0%90.+%D0%9D%D0%BE%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE+%D0%90.+%D0%90.%2C+%D0%9D.+%D0%92.+%D0%A3%D1%81%D1%82%D1%8E%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D0%B0&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFКидирниязов_və_Мусаурова2003" class="citation book"><i>Д. С. Кидирниязов, Ж. К. Мусаурова. </i>Очерки истории ногайцев XV-XVIII вв. Изд-во дом "Народы Дагестана". 2003.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9E%D1%87%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%B8+%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B8+%D0%BD%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%B9%D1%86%D0%B5%D0%B2+XV-XVIII+%D0%B2%D0%B2&rft.pub=%D0%98%D0%B7%D0%B4-%D0%B2%D0%BE+%D0%B4%D0%BE%D0%BC+%22%D0%9D%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D1%8B+%D0%94%D0%B0%D0%B3%D0%B5%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B0%22&rft.date=2003&rft.au=%D0%94.+%D0%A1.+%D0%9A%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D1%80%D0%BD%D0%B8%D1%8F%D0%B7%D0%BE%D0%B2%2C+%D0%96.+%D0%9A.+%D0%9C%D1%83%D1%81%D0%B0%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li> <li><cite id="CITEREFЗевакин1929" class="citation book"><i>Е. С. Зевакин Конфликт России с Персией в середине XVII столетия // Азербайджан в начале XVIII века. </i>Конфликт России с Персией в середине XVII столетия // Азербайджан в начале XVIII века. Bakı. 1929.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%82+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8+%D1%81+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D0%B5%D0%B9+%D0%B2+%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5+XVII+%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F++%2F%2F+%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD+%D0%B2+%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BB%D0%B5+XVIII+%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0&rft.place=Bak%C4%B1&rft.date=1929&rft.au=%D0%95.+%D0%A1.+%D0%97%D0%B5%D0%B2%D0%B0%D0%BA%D0%B8%D0%BD++%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%84%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%82+%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B8+%D1%81+%D0%9F%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D0%B5%D0%B9+%D0%B2+%D1%81%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%B5+XVII+%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F+%2F%2F+%D0%90%D0%B7%D0%B5%D1%80%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%BD+%D0%B2+%D0%BD%D0%B0%D1%87%D0%B0%D0%BB%D0%B5+XVIII+%D0%B2%D0%B5%D0%BA%D0%B0&rfr_id=info%3Asid%2Faz.wikipedia.org%3AS%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4913744"></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Xarici_keçidlər"><span id="Xarici_ke.C3.A7idl.C9.99r"></span>Xarici keçidlər</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit&section=8" title="Xarici keçidlər bölməsini redaktə et" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktə</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&section=8" title="Bölmənin mənbə kodunu redaktə et: Xarici keçidlər"><span>mənbəni redaktə et</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Azərbaycanın_hərb_tarixi" style="padding:3px"><table class="nowraplinks collapsible collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:lightred;"><span style="float:left;text-align:left;width:5em;margin-right:0.5em"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%C5%9Eablon:Az%C9%99rbaycan%C4%B1n_h%C9%99rb_tarixi" title="Bu şablona bax"><img alt="⛭" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/14px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png" decoding="async" width="14" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/21px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg/28px-Wikipedia_interwiki_section_gear_icon.svg.png 2x" data-file-width="14" data-file-height="14" /></a></span></span><div id="Azərbaycanın_hərb_tarixi" style="font-size:114%;margin:0 5em"><a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan%C4%B1n_h%C9%99rb_tarixi" title="Azərbaycanın hərb tarixi">Azərbaycanın hərb tarixi</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:lightred;">Qədim Dövr</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Qavqamel_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" class="mw-redirect" title="Qavqamel döyüşü">Qavqamel döyüşü</a> • <a href="/wiki/Pompeyin_Qafqaz_Albaniyas%C4%B1na_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Pompeyin Qafqaz Albaniyasına yürüşü">Pompeyin Qafqaz Albaniyasına yürüşü</a>  • <a href="/wiki/Amid_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Amid döyüşü">Amid döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Dzirav_%C3%A7%C3%B6l%C3%BCnd%C9%99_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F" title="Dzirav çölündə döyüş">Dzirav çölündə döyüş</a>  • <a href="/wiki/II_Va%C3%A7enin_Sasanil%C9%99r%C9%99_qar%C5%9F%C4%B1_%C3%BCsyan%C4%B1" title="II Vaçenin Sasanilərə qarşı üsyanı">II Vaçenin Sasanilərə qarşı üsyanı</a>  • <a href="/wiki/Qadsiyy%C9%99_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" class="mw-redirect" title="Qadsiyyə döyüşü">Qadsiyyə döyüşü</a>  • <a href="/wiki/X%C9%99z%C9%99r-%C9%99r%C9%99b_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Xəzər-ərəb müharibələri">Xəzər-ərəb müharibələri</a>  •</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:lightred;">Orta Əsrlər</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Pavlikanlar_h%C9%99r%C9%99kat%C4%B1" title="Pavlikanlar hərəkatı">Pavlikanlar hərəkatı</a>  • <a href="/wiki/X%C3%BCrr%C9%99mil%C9%99r_h%C9%99r%C9%99kat%C4%B1" title="Xürrəmilər hərəkatı">Xürrəmilər hərəkatı</a>  • <a href="/wiki/Ruslar%C4%B1n_Qafqaz_ekspedisiyalar%C4%B1" class="mw-redirect" title="Rusların Qafqaz ekspedisiyaları">Rusların Qafqaz ekspedisiyaları</a>  • <a href="/wiki/Monqollar%C4%B1n_Az%C9%99rbaycana_ilk_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Monqolların Azərbaycana ilk yürüşü">Monqolların Azərbaycana ilk yürüşü</a>  • <a href="/wiki/Monqollar%C4%B1n_Az%C9%99rbaycana_II_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Monqolların Azərbaycana II yürüşü">Monqolların Azərbaycana II yürüşü</a>  • <a href="/wiki/Monqollar%C4%B1n_Az%C9%99rbaycana_III_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Monqolların Azərbaycana III yürüşü">Monqolların Azərbaycana III yürüşü</a>  • <a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1l_Ordan%C4%B1n_Az%C9%99rbaycana_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9Fl%C9%99ri" title="Qızıl Ordanın Azərbaycana yürüşləri">Qızıl Ordanın Azərbaycana yürüşləri</a>  • <a href="/wiki/Teymuril%C9%99rin_Az%C9%99rbaycana_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9Fl%C9%99ri" title="Teymurilərin Azərbaycana yürüşləri">Teymurilərin Azərbaycana yürüşləri</a>  • <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99nbi-Qazan_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Şənbi-Qazan döyüşü">Şənbi-Qazan döyüşü</a>  • <a href="/wiki/K%C3%BCr_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC_(1412)" title="Kür döyüşü (1412)">Kür döyüşü (1412)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99nc%C9%99q_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Səncəq döyüşü">Səncəq döyüşü</a> • <a href="/wiki/Otluqbeli_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Otluqbeli döyüşü">Otluqbeli döyüşü</a>  • <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99m%C9%99si_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Şəməsi döyüşü">Şəməsi döyüşü</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:lightred;">Yeni Dövr</th><td class="navbox-list navbox-odd" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-%C5%9Eirvan%C5%9Fahlar_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Səfəvi-Şirvanşahlar müharibələri">Səfəvi-Şirvanşahlar müharibələri</a> • <a href="/wiki/Caban%C4%B1_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" class="mw-redirect" title="Cabanı döyüşü">Cabanı döyüşü</a>  • <a href="/wiki/%C5%9E%C9%99rur_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Şərur döyüşü">Şərur döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Almaqula%C4%9F%C4%B1_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Almaqulağı döyüşü">Almaqulağı döyüşü</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-%C5%9Eeybani_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Səfəvi-Şeybani müharibələri">Səfəvi-Şeybani müharibələri</a>  • <a href="/wiki/M%C9%99rv_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Mərv döyüşü">Mərv döyüşü</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibələri">Səfəvi-Osmanlı müharibələri</a>  • <a href="/wiki/%C3%87ald%C4%B1ran_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Çaldıran döyüşü">Çaldıran döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Qo%C3%A7hisar_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" class="mw-redirect" title="Qoçhisar döyüşü">Qoçhisar döyüşü</a> • <a href="/wiki/V%C9%99kal%C9%99t_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Vəkalət müharibəsi">Vəkalət müharibəsi</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1532-1555)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1532-1555)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1532-1555)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Mo%C4%9Fol_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Səfəvi-Moğol müharibələri">Səfəvi-Moğol müharibələri</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Mo%C4%9Fol_m%C3%BCharib%C9%99si_(1537-1544)" title="Səfəvi-Moğol müharibəsi (1537-1544)">Səfəvi-Moğol müharibəsi (1537-1544)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1578-1590)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1578-1590)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1578-1590)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1603-1618)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1603-1618)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1603-1618)</a>  • <a href="/wiki/Sufiyan_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Sufiyan döyüşü">Sufiyan döyüşü</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1616-1618)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1616-1618)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1616-1618)</a> • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1623-1639)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1623-1639)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1623-1639)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651-1653)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1651-1653)">Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1651-1653)</a>  • <a href="/wiki/Don_kazaklar%C4%B1n%C4%B1n_S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r_d%C3%B6vl%C9%99tin%C9%99_y%C3%BCr%C3%BC%C5%9Fl%C9%99ri_(1667-1668)" title="Don kazaklarının Səfəvilər dövlətinə yürüşləri (1667-1668)">Don kazaklarının Səfəvilər dövlətinə yürüşləri (1667-1668)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1722-1723)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1722-1723)">Səfəvi-Rusiya müharibəsi (1722-1723)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1723-1727)" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1723-1727)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1723-1727)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1730-1736)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1736)</a>  • <a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi-Osmanl%C4%B1_m%C3%BCharib%C9%99si_(1730-1732)" class="mw-redirect" title="Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1732)">Səfəvi-Osmanlı müharibəsi (1730-1732)</a>  • <a href="/wiki/Osmanl%C4%B1-%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99si_(1743-1746)" class="mw-redirect" title="Osmanlı-İran müharibəsi (1743-1746)">Osmanlı-İran müharibəsi (1743-1746)</a>  • <a href="/wiki/Rusiya-%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99si_(1796)" title="Rusiya-İran müharibəsi (1796)">Rusiya-İran müharibəsi (1796)</a>  • <a href="/wiki/G%C9%99nc%C9%99_qalas%C4%B1n%C4%B1n_i%C5%9F%C4%9Fal%C4%B1" title="Gəncə qalasının işğalı">Gəncə qalasının işğalı</a>  • <a href="/wiki/Rusiya-%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99si_(1804-1813)" class="mw-redirect" title="Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)">Rusiya-İran müharibəsi (1804-1813)</a>  • <a href="/wiki/Sultanbud_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Sultanbud döyüşü">Sultanbud döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Asland%C3%BCz_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Aslandüz döyüşü">Aslandüz döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Rusiya-%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99si_(1826-1828)" class="mw-redirect" title="Rusiya-İran müharibəsi (1826-1828)">Rusiya-İran müharibəsi (1826-1828)</a>  • <a href="/wiki/%C5%9Eamxor_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Şamxor döyüşü">Şamxor döyüşü</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1px;background:lightred;">Ən Yeni Dövr</th><td class="navbox-list navbox-even" style="text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid;width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Rus-yapon_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Rus-yapon müharibəsi">Rus-yapon müharibəsi</a>  • <a href="/wiki/Erm%C9%99ni-Az%C9%99rbaycan_m%C3%BCharib%C9%99si_(1905-1906)" class="mw-redirect" title="Erməni-Azərbaycan müharibəsi (1905-1906)">Erməni-Azərbaycan müharibəsi (1905-1906)</a>  • <a href="/wiki/Birinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99si" title="Birinci Dünya müharibəsi">Birinci Dünya müharibəsi</a>   • <a href="/wiki/G%C3%BCrc%C3%BCstan-Erm%C9%99nistan_m%C3%BCharib%C9%99si" class="mw-redirect" title="Gürcüstan-Ermənistan müharibəsi">Gürcüstan-Ermənistan müharibəsi</a>  • <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan-Erm%C9%99nistan_m%C3%BCharib%C9%99si_(1918-1920)" class="mw-redirect" title="Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi (1918-1920)">Azərbaycan-Ermənistan müharibəsi (1918-1920)</a>  • <a href="/wiki/G%C3%B6y%C3%A7ay_sava%C5%9F%C4%B1" class="mw-redirect" title="Göyçay savaşı">Göyçay savaşı</a>  • <a href="/wiki/Salyan_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Salyan döyüşü">Salyan döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Bak%C4%B1_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Bakı döyüşü">Bakı döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Mu%C4%9Fan_hadis%C9%99l%C9%99ri" title="Muğan hadisələri">Muğan hadisələri</a>  • <a href="/wiki/Sarvan_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Sarvan döyüşü">Sarvan döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Yalama_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9F%C3%BC" title="Yalama döyüşü">Yalama döyüşü</a>  • <a href="/wiki/Aprel_i%C5%9F%C4%9Fal%C4%B1" title="Aprel işğalı">Aprel işğalı</a> (<a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan%C4%B1n_sovetl%C9%99%C5%9Fdirilm%C9%99sind%C9%99_T%C3%BCrkiy%C9%99nin_m%C3%BCdaxil%C9%99si" title="Azərbaycanın sovetləşdirilməsində Türkiyənin müdaxiləsi">Türkiyənin müdaxiləsi</a>)  • <a href="/wiki/%C4%B0kinci_D%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99si" title="İkinci Dünya müharibəsi">İkinci Dünya müharibəsi</a> (<a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan_%C4%B0kinci_d%C3%BCnya_m%C3%BCharib%C9%99sind%C9%99" class="mw-redirect" title="Azərbaycan İkinci dünya müharibəsində">Azərbaycan İkinci dünya müharibəsində</a>)  • <a href="/wiki/%C6%8Ffqan%C4%B1stan_m%C3%BCharib%C9%99si_(1979-1989)" class="mw-redirect" title="Əfqanıstan müharibəsi (1979-1989)">Əfqanıstan müharibəsi (1979-1989)</a>  •  <a href="/wiki/Qaraba%C4%9F_m%C3%BCharib%C9%99si" class="mw-redirect" title="Qarabağ müharibəsi">Qarabağ müharibəsi</a>  • <a href="/wiki/May_hadis%C9%99l%C9%99ri_(Az%C9%99rbaycan)" title="May hadisələri (Azərbaycan)">May hadisələri</a>  • <a href="/wiki/Subtropik_%C9%99m%C9%99liyyat%C4%B1" title="Subtropik əməliyyatı">Subtropik əməliyyatı</a>  • <a href="/wiki/Nax%C3%A7%C4%B1vanda_d%C3%B6vl%C9%99t_%C3%A7evrili%C5%9Fin%C9%99_c%C9%99hd" title="Naxçıvanda dövlət çevrilişinə cəhd">Naxçıvanda dövlət çevrilişinə cəhd</a>  • <a href="/wiki/4_iyun_G%C9%99nc%C9%99_qiyam%C4%B1" title="4 iyun Gəncə qiyamı">4 iyun Gəncə qiyamı</a>  • <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycanda_d%C3%B6vl%C9%99t_%C3%A7evrili%C5%9Fin%C9%99_c%C9%99hd_(1995)" title="Azərbaycanda dövlət çevrilişinə cəhd (1995)">1995-ci il Azərbaycanda dövlət çevrilişinə cəhd</a>  • <a href="/wiki/Qobustan_qiyam%C4%B1_(1999)" title="Qobustan qiyamı (1999)">Qobustan qiyamı (1999)</a>  • <a href="/wiki/Aprel_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9Fl%C9%99ri" title="Aprel döyüşləri">Aprel döyüşləri</a>  • <a href="/wiki/G%C3%BCnn%C3%BCt_%C9%99m%C9%99liyyat%C4%B1" title="Günnüt əməliyyatı">Günnüt əməliyyatı</a>  • <a href="/wiki/Tovuz_d%C3%B6y%C3%BC%C5%9Fl%C9%99ri" title="Tovuz döyüşləri">Tovuz döyüşləri</a>  • <a href="/wiki/%C4%B0kinci_Qaraba%C4%9F_m%C3%BCharib%C9%99si" title="İkinci Qarabağ müharibəsi">İkinci Qarabağ müharibəsi</a></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0px"><div style="padding:0em 0.25em"><a href="/wiki/Q%C4%B1z%C4%B1lba%C5%9F" title="Qızılbaş">Qızılbaş</a>  • <a href="/wiki/Qafqaz_%C4%B0slam_Ordusu" title="Qafqaz İslam Ordusu">Qafqaz İslam Ordusu</a>  • <a href="/wiki/Az%C9%99rbaycan%E2%80%93NATO_%C9%99laq%C9%99l%C9%99ri" class="mw-redirect" title="Azərbaycan–NATO əlaqələri">Azərbaycan–NATO əlaqələri</a>  • <a href="/wiki/Kateqoriya:Az%C9%99rbaycan%C4%B1n_h%C9%99rb_tarixi" title="Kateqoriya:Azərbaycanın hərb tarixi">Kateqoriya:Azərbaycanın hərb tarixi</a>  • <a href="/wiki/Portal:Az%C9%99rbaycan_Silahl%C4%B1_Q%C3%BCvv%C9%99l%C9%99ri" title="Portal:Azərbaycan Silahlı Qüvvələri">Portal:Azərbaycan Silahlı Qüvvələri</a></div></td></tr></tbody></table></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Mənbə — "<a dir="ltr" href="https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Səfəvi–Rusiya_müharibəsi_(1651–1653)&oldid=7738019">https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Səfəvi–Rusiya_müharibəsi_(1651–1653)&oldid=7738019</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:Kateqoriyalar" title="Xüsusi:Kateqoriyalar">Kateqoriyalar</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kateqoriya:%C6%8Flifba_s%C4%B1ras%C4%B1na_g%C3%B6r%C9%99_h%C9%99rbi_m%C3%BCnaqi%C5%9F%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:Əlifba sırasına görə hərbi münaqişələr">Əlifba sırasına görə hərbi münaqişələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:1653-c%C3%BC_ild%C9%99ki_m%C3%BCnaqi%C5%9F%C9%99l%C9%99r" title="Kateqoriya:1653-cü ildəki münaqişələr">1653-cü ildəki münaqişələr</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Rusiya-%C4%B0ran_m%C3%BCharib%C9%99l%C9%99ri" title="Kateqoriya:Rusiya-İran müharibələri">Rusiya-İran müharibələri</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:S%C9%99f%C9%99vil%C9%99r" title="Kateqoriya:Səfəvilər">Səfəvilər</a></li><li><a href="/wiki/Kateqoriya:Az%C9%99rbaycan%C4%B1n_h%C9%99rb_tarixi" title="Kateqoriya:Azərbaycanın hərb tarixi">Azərbaycanın hərb tarixi</a></li></ul></div></div> </div> </div> <div id="mw-navigation"> <h2>Naviqasiya menyusu</h2> <div id="mw-head"> <nav id="p-personal" class="mw-portlet mw-portlet-personal vector-user-menu-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-personal-label" > <h3 id="p-personal-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Şəxsi alətlər</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anonuserpage" class="mw-list-item"><span title="Redaktə edərkən istifadə etdiyiniz IP ünvanı üçün istifadəçi səhifəsi">Daxil olmamısınız</span></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:M%C3%BCzakir%C9%99S%C9%99hif%C9%99m" title="Bu IP ünvanından edilmiş müzakirələr [n]" accesskey="n"><span>Müzakirə</span></a></li><li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C3%B6hf%C9%99l%C9%99rim" title="Bu IP ünvanından edilən redaktələrin siyahısı [y]" accesskey="y"><span>Töhfələr</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:HesabYarat&returnto=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" title="Hesab yaratmaq və daxil olmaq üçün təşviq olunursunuz; Ancaq məcburi deyil"><span>Hesab yarat</span></a></li><li id="pt-login" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DaxilOl&returnto=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29" title="Daxil olmanız tövsiyə olunur, amma bu məcburi tələb deyil. [o]" accesskey="o"><span>Daxil ol</span></a></li> </ul> </div> </nav> <div id="left-navigation"> <nav id="p-namespaces" class="mw-portlet mw-portlet-namespaces vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-namespaces-label" > <h3 id="p-namespaces-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Ad fəzaları</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)" title="Məqalənin məzmununu göstər [c]" accesskey="c"><span>Məqalə</span></a></li><li id="ca-talk" class="new mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=M%C3%BCzakir%C9%99:S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Məqalə haqqında müzakirə (səhifə mövcud deyil) [t]" accesskey="t"><span>Müzakirə</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-variants" class="mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-variants-label" > <input type="checkbox" id="p-variants-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-variants" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-variants-label" > <label id="p-variants-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">azərbaycanca</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation"> <nav id="p-views" class="mw-portlet mw-portlet-views vector-menu-tabs vector-menu-tabs-legacy vector-menu" aria-labelledby="p-views-label" > <h3 id="p-views-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Görünüş</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected mw-list-item"><a href="/wiki/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)"><span>Oxu</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&veaction=edit" title="Bu səhifəni redaktə et [v]" accesskey="v"><span>Redaktə</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=edit" title="Səhifənin cari kodunu redaktə et [e]" accesskey="e"><span>Mənbəni redaktə et</span></a></li><li id="ca-history" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=history" title="Bu səhifənin keçmiş nüsxələri. [h]" accesskey="h"><span>Tarixçəyə bax</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-cactions" class="mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-menu-dropdown vector-menu" aria-labelledby="p-cactions-label" title="Daha çox seçim" > <input type="checkbox" id="p-cactions-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-cactions" class="vector-menu-checkbox" aria-labelledby="p-cactions-label" > <label id="p-cactions-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Daha çox</span> </label> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </nav> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <h3 >Axtar</h3> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="vector-search-box-form"> <div id="simpleSearch" class="vector-search-box-inner" data-search-loc="header-navigation"> <input class="vector-search-box-input" type="search" name="search" placeholder="Vikipediyada axtar" aria-label="Vikipediyada axtar" autocapitalize="sentences" title="Vikipediya saytında axtar [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <input type="hidden" name="title" value="Xüsusi:Axtar"> <input id="mw-searchButton" class="searchButton mw-fallbackSearchButton" type="submit" name="fulltext" title="Bu mətnin olduğu səhifələri axtar" value="Axtar"> <input id="searchButton" class="searchButton" type="submit" name="go" title="Əgər varsa, eyni adı daşıyan səhifəyə keç" value="Get"> </div> </form> </div> </div> </div> <div id="mw-panel" class="vector-legacy-sidebar"> <div id="p-logo" role="banner"> <a class="mw-wiki-logo" href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifə"></a> </div> <nav id="p-navigation" class="mw-portlet mw-portlet-navigation vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-navigation-label" > <h3 id="p-navigation-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Naviqasiya</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Ana_s%C9%99hif%C9%99" title="Ana səhifəni ziyarət edin [z]" accesskey="z"><span>Ana səhifə</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:K%C9%99nd_meydan%C4%B1" title="Layihə haqqında, nələr edəbilərsiniz, axtardıqlarınızı harda tapmaq olar"><span>Kənd meydanı</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:%C4%B0cma_portal%C4%B1" title="Gündəlik xəbərlər ilə əlaqəli məlumatlar"><span>İcma portalı</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:SonD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r" title="Vikidəki son dəyişikliklər siyahısı [r]" accesskey="r"><span>Son dəyişikliklər</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:T%C9%99sad%C3%BCfi" title="Təsadüfi məqaləyə keç [x]" accesskey="x"><span>Təsadüfi məqalə</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Layihələr" class="mw-portlet mw-portlet-Layihələr vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Layihələr-label" > <h3 id="p-Layihələr-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Layihələr</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-Seçilmiş-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Seçilmiş məqalələr</span></a></li><li id="n-Seçilmiş-siyahılar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Se%C3%A7ilmi%C5%9F_siyah%C4%B1lar"><span>Seçilmiş siyahılar</span></a></li><li id="n-Yaxşı-məqalələr" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yax%C5%9F%C4%B1_m%C9%99qal%C9%99l%C9%99r"><span>Yaxşı məqalələr</span></a></li><li id="n-Məqalə-namizədləri" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99qal%C9%99_namiz%C9%99dl%C9%99ri"><span>Məqalə namizədləri</span></a></li><li id="n-Mövzulu-ay" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C3%B6vzulu_ay"><span>Mövzulu ay</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-Xüsusi" class="mw-portlet mw-portlet-Xüsusi vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-Xüsusi-label" > <h3 id="p-Xüsusi-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Xüsusi</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-contactpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Biziml%C9%99_%C9%99laq%C9%99"><span>Bizimlə əlaqə</span></a></li><li id="n-sitesupport" class="mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=spontaneous&uselang=az" title="Bizə dəstək verin"><span>İanə et</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/K%C3%B6m%C9%99k:M%C3%BCnd%C9%99ricat" title="Yardım almaq üçün."><span>Kömək</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-tb" class="mw-portlet mw-portlet-tb vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-tb-label" > <h3 id="p-tb-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Alətlər</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:S%C9%99hif%C9%99y%C9%99Ke%C3%A7idl%C9%99r/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)" title="Vikidə bu məqaləyə bağlantılar [j]" accesskey="j"><span>Səhifəyə keçidlər</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:%C6%8Flaq%C9%99liD%C9%99yi%C5%9Fiklikl%C9%99r/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)" rel="nofollow" title="Bu məqaləyə aid başqa səhifələrdə yeni dəyişikliklər [k]" accesskey="k"><span>Əlaqəli redaktələr</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Vikipediya:Yükləmə_sehrbazı" title="Yeni şəkil və ya multimedia faylı yüklə [u]" accesskey="u"><span>Fayl yüklə</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/X%C3%BCsusi:X%C3%BCsusiS%C9%99hif%C9%99l%C9%99r" title="Xüsusi səhifələrin siyahısı [q]" accesskey="q"><span>Xüsusi səhifələr</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&oldid=7738019" title="Bu səhifənin bu versiyasına daimi keçid"><span>Daimi keçid</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&action=info" title="Bu səhifə haqqında ətraflı məlumat"><span>Səhifə məlumatları</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:CiteThisPage&page=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_%281651%E2%80%931653%29&id=7738019&wpFormIdentifier=titleform" title="Bu səhifəyə necə istinad etmək barədə məlumat"><span>Bu səhifəyə istinad et</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FS%25C9%2599f%25C9%2599vi%25E2%2580%2593Rusiya_m%25C3%25BCharib%25C9%2599si_%281651%25E2%2580%25931653%29"><span>Qısaldılmış URL əldə et</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:QrCode&url=https%3A%2F%2Faz.wikipedia.org%2Fwiki%2FS%25C9%2599f%25C9%2599vi%25E2%2580%2593Rusiya_m%25C3%25BCharib%25C9%2599si_%281651%25E2%2580%25931653%29"><span>QR-kodu endir</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-coll-print_export" class="mw-portlet mw-portlet-coll-print_export vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-coll-print_export-label" > <h3 id="p-coll-print_export-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Çap et/ixrac</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:Book&bookcmd=book_creator&referer=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya+m%C3%BCharib%C9%99si+%281651%E2%80%931653%29"><span>Kitab yarat</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=X%C3%BCsusi:DownloadAsPdf&page=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_%281651%E2%80%931653%29&action=show-download-screen"><span>PDF kimi yüklə</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&printable=yes" title="Səhifənin çap versiyası [p]" accesskey="p"><span>Çap versiyası</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-wikibase-otherprojects" class="mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-wikibase-otherprojects-label" > <h3 id="p-wikibase-otherprojects-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Digər layihələrdə</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16693088" title="Bağlanan məlumatların saxlanması elementinə keçid [g]" accesskey="g"><span>Vikidata elementi</span></a></li> </ul> </div> </nav> <nav id="p-lang" class="mw-portlet mw-portlet-lang vector-menu-portal portal vector-menu" aria-labelledby="p-lang-label" > <h3 id="p-lang-label" class="vector-menu-heading " > <span class="vector-menu-heading-label">Digər dillərdə</span> </h3> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D9%8A%D8%A9_(1651-1653)" title="الحرب الروسية الفارسية (1651-1653) – ərəb" lang="ar" hreflang="ar" data-title="الحرب الروسية الفارسية (1651-1653)" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="ərəb" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C_(%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1-%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3)" title="صفوی-روسیه ساواشی (۱۶۵۱-۱۶۵۳) – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="صفوی-روسیه ساواشی (۱۶۵۱-۱۶۵۳)" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CF%83%CE%BF%CF%80%CE%B5%CF%81%CF%83%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_(1651-1653)" title="Ρωσοπερσικός πόλεμος (1651-1653) – yunan" lang="el" hreflang="el" data-title="Ρωσοπερσικός πόλεμος (1651-1653)" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="yunan" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Russo-Persian_War_(1651%E2%80%931653)" title="Russo-Persian War (1651–1653) – ingilis" lang="en" hreflang="en" data-title="Russo-Persian War (1651–1653)" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingilis" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Rus-Persa_Milito_(1651%E2%80%931653)" title="Rus-Persa Milito (1651–1653) – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Rus-Persa Milito (1651–1653)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_(%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3%E2%80%93%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1)" title="جنگ ایران و روسیه (۱۶۵۳–۱۶۵۱) – fars" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جنگ ایران و روسیه (۱۶۵۳–۱۶۵۱)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="fars" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%9C%D7%97%D7%9E%D7%AA_%D7%A8%D7%95%D7%A1%D7%99%D7%94%E2%80%93%D7%A4%D7%A8%D7%A1_(1651%E2%80%931653)" title="מלחמת רוסיה–פרס (1651–1653) – ivrit" lang="he" hreflang="he" data-title="מלחמת רוסיה–פרס (1651–1653)" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="ivrit" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Russisch-Perzische_Oorlog_(1651-1653)" title="Russisch-Perzische Oorlog (1651-1653) – holland" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Russisch-Perzische Oorlog (1651-1653)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="holland" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%D8%AC%D9%86%DA%AF_(1651%E2%80%931653)" title="روس-فارس جنگ (1651–1653) – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="روس-فارس جنگ (1651–1653)" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D0%B4%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%84%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D1%82_(1651%E2%80%941653)" title="Русско-персидский конфликт (1651—1653) – rus" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Русско-персидский конфликт (1651—1653)" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rus" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A0%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%BE-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D1%81%D0%B8%D1%98%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%80%D0%B0%D1%82_(1651%E2%80%9353)" title="Руско-персијски рат (1651–53) – serb" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Руско-персијски рат (1651–53)" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serb" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Safev%C3%AE-Rus_Sava%C5%9F%C4%B1_(1651-1653)" title="Safevî-Rus Savaşı (1651-1653) – türk" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Safevî-Rus Savaşı (1651-1653)" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="türk" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3-%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3_%D8%AC%D9%86%DA%AF_(1651%E2%80%931653)" title="روس-فارس جنگ (1651–1653) – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="روس-فارس جنگ (1651–1653)" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E4%BF%84%E4%BC%8A%E6%88%98%E4%BA%89_(1651%E5%B9%B4%E2%80%941653%E5%B9%B4)" title="俄伊战争 (1651年—1653年) – çin" lang="zh" hreflang="zh" data-title="俄伊战争 (1651年—1653年)" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="çin" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q16693088#sitelinks-wikipedia" title="Dillərarası keçidləri redaktə et" class="wbc-editpage">Keçidləri redaktə et</a></span></div> </div> </nav> </div> </div> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bu səhifə sonuncu dəfə 15:31, 16 avqust 2024 tarixində redaktə edilib.</li> <li id="footer-info-copyright">Mətn <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.az">Creative Commons Attribution-ShareAlike lisenziyası</a> altındadır, bəzi hallarda əlavə şərtlər tətbiq oluna bilər. Ətraflı məlumat üçün <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">istifadə şərtlərinə</a> baxın.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Gizlilik siyasəti</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Vikipediya:Haqq%C4%B1nda">Vikipediya haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Vikipediya:M%C9%99suliyy%C9%99td%C9%99n_imtina">Məsuliyyətdən imtina</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Davranış Kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Tərtibatçılar</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/az.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Kuki məlumatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//az.m.wikipedia.org/w/index.php?title=S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil versiya</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("This page is using the deprecated ResourceLoader module \"codex-search-styles\".\n[1.43] Use a CodexModule with codexComponents to set your specific components used: https://www.mediawiki.org/wiki/Codex#Using_a_limited_subset_of_components");mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-688fc9465-nb9xn","wgBackendResponseTime":123,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.419","walltime":"0.564","ppvisitednodes":{"value":4274,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":91474,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":11372,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":16,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":5,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":45740,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":5,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 437.898 1 -total"," 39.37% 172.422 15 Şablon:Kitab3"," 38.27% 167.580 15 Şablon:Cite_book"," 38.09% 166.781 1 Şablon:Hərbi_münaqişə"," 32.66% 143.012 1 Şablon:Məlumat_qutusu"," 23.80% 104.227 2 Şablon:İstinad_siyahısı"," 12.23% 53.573 3 Şablon:Wikidata"," 10.19% 44.612 1 Şablon:Məlumat_qutusu/orijinal_başlıq"," 8.57% 37.519 26 Şablon:Sfn"," 7.13% 31.228 1 Şablon:Azərbaycan_tarixindəki_müharibələr"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.217","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":6203331,"limit":52428800},"limitreport-logs":"Loaded datatype time of P585 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P276 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P828 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\nLoaded datatype wikibase-item of P1542 from wikidata, consider passing datatype argument to formatProperty call or to Wikidata/config\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.canary-7d654f44fd-xngwf","timestamp":"20241106152757","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"S\u0259f\u0259vi\u2013Rusiya m\u00fcharib\u0259si (1651\u20131653)","url":"https:\/\/az.wikipedia.org\/wiki\/S%C9%99f%C9%99vi%E2%80%93Rusiya_m%C3%BCharib%C9%99si_(1651%E2%80%931653)","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16693088","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q16693088","author":{"@type":"Organization","name":"Vikimedia layih\u0259l\u0259rin\u0259 t\u00f6hf\u0259 ver\u0259nl\u0259r"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2014-05-12T18:59:45Z","dateModified":"2024-08-16T15:31:30Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b6\/Atlas_Van_der_Hagen-KW1049B13_013-PERSIA_Sive_SOPHORVM_REGNVM.jpeg"}</script> </body> </html>