CINXE.COM
Arxey — Qaraqalpaqsha Wikipedia
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="kaa" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Arxey — Qaraqalpaqsha Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )kaawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat": "ymd","wgMonthNames":["","Yanvar","Fevral","Mart","Aprel","May","Iyun","Iyul","Avgust","Sentyabr","Oktyabr","Noyabr","Dekabr"],"wgRequestId":"dfd8b9f2-bc45-424f-8cbb-861a4c8e7837","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Arxey","wgTitle":"Arxey","wgCurRevisionId":66722,"wgRevisionId":66722,"wgArticleId":7414,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Geoxronologiya","Geografiya","Geologiya"],"wgPageViewLanguage":"kaa","wgPageContentLanguage":"kaa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Arxey","wgRelevantArticleId":7414,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"kaa","pageLanguageDir":"ltr", "pageVariantFallbacks":"kaa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":2000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false,"wgSiteNoticeId":"2.0"};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready", "ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.dismissableSiteNotice.styles":"ready"};RLPAGEMODULES=["site","mediawiki.page.ready","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.HizliBilgi","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","ext.dismissableSiteNotice"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kaa&modules=ext.dismissableSiteNotice.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=kaa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=kaa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.18"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Arxey — Qaraqalpaqsha Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//kaa.m.wikipedia.org/wiki/Arxey"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Redaktorlaw" href="/w/index.php?title=Arxey&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (kaa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//kaa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Arxey"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.kaa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia saytınıń «Atom» jolaǵı" href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:Aq%C4%B1r%C7%B5%C4%B1_%C3%B3zgerisler&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Arxey rootpage-Arxey skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Kontentke ótiw</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Bas menyu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Bas menyu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Bas menyu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Bas menyu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">qaptal panelge kóshiriw</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">jasırıw</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigaciya </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Bas_bet" title="Bas betke ótiw [z]" accesskey="z"><span>Bas bet</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:J%C3%A1miyet_portal%C4%B1" title="Joybar haqqında, nelerdi islewińizge boladi, kerek nárseni qaydan tabıwıńızǵa boladı"><span>Jámiyet portalı</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:H%C3%A1zirgi_h%C3%A1diyseler" title="Házirgi hádiyseler haqqında maǵlıwmat tabıw"><span>Házirgi hádiyseler</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Tos%C4%B1nnanl%C4%B1" title="Tosattan qálegen bir maqalanı ashıw [x]" accesskey="x"><span>Tosınnanlı maqala</span></a></li><li id="n-Maqalalar-indeksi" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Maqalalar_indeksi"><span>Maqalalar indeksi</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Arnawl%C4%B1_betler"><span>Arnawlı betler</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Úles_qosıw" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Úles_qosıw" > <div class="vector-menu-heading"> Úles qosıw </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Aq%C4%B1r%C7%B5%C4%B1_%C3%B3zgerisler" title="Usı wikidegi aqırǵı ózgerisler dizimi [r]" accesskey="r"><span>Aqırǵı ózgerisler</span></a></li><li id="n-Hámme-betler" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:H%C3%A1mme_betler"><span>Hámme betler</span></a></li><li id="n-Qaǵıydalar" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Ul%C4%B1wma_qa%C7%B5%C4%B1ydalar"><span>Qaǵıydalar</span></a></li><li id="n-Járdem" class="mw-list-item"><a href="/wiki/J%C3%A1rdem:Mazmun%C4%B1"><span>Járdem</span></a></li><li id="n-Forum" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Forum"><span>Forum</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Bas_bet" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Qaraqalpaqsha Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Qaraqalpaqsha Erkin Enciklopediya" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-kaa.svg" width="103" height="12" style="width: 6.4375em; height: 0.75em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Izlew" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia saytınan izlew [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Izlew</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia saytınan izlew" aria-label="Wikipedia saytınan izlew" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia saytınan izlew [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arnawlı:Izlew"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Izlew</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Paydalanıwshı ásbapları"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Kórinis"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Kórinis" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Kórinis</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=kaa.wikipedia.org&uselang=kaa" class=""><span>Qáwenderlik</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:Ja%C3%B1a_tirkelgi&returnto=Arxey" title="Biz sizge akkaunt jaratıwdı hám sistemaǵa kiriwdi usınıs etemiz, biraq bul májbúriy emes" class=""><span>Akkaunt jaratıw</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:Kiriw&returnto=Arxey" title="Sizge kiriwińiz usınıs etiledi, biraq bul májbúriy emes. [o]" accesskey="o" class=""><span>Kiriw</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Kóbirek opciyalar" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Paydalanıwshı ásbapları" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Paydalanıwshı ásbapları</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="Қатысушы мәзірі" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=kaa.wikipedia.org&uselang=kaa"><span>Qáwenderlik</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>Úles qosıw</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:Ja%C3%B1a_tirkelgi&returnto=Arxey" title="Biz sizge akkaunt jaratıwdı hám sistemaǵa kiriwdi usınıs etemiz, biraq bul májbúriy emes"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Akkaunt jaratıw</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:Kiriw&returnto=Arxey" title="Sizge kiriwińiz usınıs etiledi, biraq bul májbúriy emes. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Kiriw</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Sistemadan shıqqan paydalanıwshılar ushın betler <a href="/wiki/J%C3%A1rdem:Mazmun%C4%B1" aria-label="Redaktorlaw haqqında tolıq maǵlıwmat"><span>tolıq maǵlıwmat</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Meni%C5%84_talq%C4%B1law%C4%B1m" title="Bul IP adresten kirgizilgen ózgerisler haqqında talqılaw [n]" accesskey="n"><span>Talqılaw</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><div id="mw-dismissablenotice-anonplace"></div><script>(function(){var node=document.getElementById("mw-dismissablenotice-anonplace");if(node){node.outerHTML="\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice\"\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-close\"\u003E[\u003Ca tabindex=\"0\" role=\"button\"\u003Ejasırıw\u003C/a\u003E]\u003C/div\u003E\u003Cdiv class=\"mw-dismissable-notice-body\"\u003E\u003C!-- CentralNotice --\u003E\u003Cdiv id=\"localNotice\" data-nosnippet=\"\"\u003E\u003Cdiv class=\"sitenotice\" lang=\"kaa\" dir=\"ltr\"\u003E\u003Cdiv class=\"plainlinks\" style=\"margin:10px 0; border:0; box-shadow: 0 1px 3px rgba(0, 0, 0, 0.35); border-radius: 7px; background:white; width:100%; height:80px; overflow:hidden; background: #FCFCFC; background: -moz-linear-gradient(top, #FCFCFC 0%, #F5F5F5 100%); background: -webkit-gradient(linear, left top, left bottom, color-stop(0%,#FCFCFC), color-stop(100%,#F5F5F5)); background: -webkit-linear-gradient(top, #FCFCFC 0%,#F5F5F5 100%); background: -o-linear-gradient(top, #FCFCFC 0%,#F5F5F5 100%); background: linear-gradient(top, #FCFCFC 0%,#F5F5F5 100%); position:relative\"\u003E\n\u003Cdiv class=\"nomobile\" style=\"float:left; margin-top:-25px; margin-left:-10px; opacity:0.75;\"\u003E\n\u003C/div\u003E\n\u003Cbr /\u003E\u003Cdiv class=\"center\"\u003E\n\u003Cdiv style=\"margin-left:100px; margin-right:00px; margin-top:0px; margin-bottom:0px; font-family: Tahoma, \u0026#39;DejaVu Sans Condensed\u0026#39;, sans-serif; font-size:110%; line-height:100%;\"\u003E\n\u003Cp\u003EHúrmetli zamanlas, sizdi Telegramdaǵı \u003Cb\u003E\u003Ca rel=\"nofollow\" class=\"external text\" href=\"https://t.me/kaa_wiki/\"\u003EQaraqalpaqsha Wikipedia paydalanıwshılarınıń rásmiy sáwbet toparı\u003C/a\u003E\u003C/b\u003Ena mirát etemiz! \n\u003C/p\u003E\n\u003C/div\u003E\n\u003Cdiv style=\"clear: both;\"\u003E\u003C/div\u003E\n\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E\u003C/div\u003E";}}());</script></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Sayt"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Mazmunı" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Mazmunı</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">qaptal panelge kóshiriw</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">jasırıw</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Kirisiw</div> </a> </li> <li id="toc-Ádebiyatlar" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ádebiyatlar"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Ádebiyatlar</span> </div> </a> <ul id="toc-Ádebiyatlar-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Mazmunı" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Mazmunı" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mazmunlar dizimin ashıw/jabıw" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mazmunlar dizimin ashıw/jabıw</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Arxey</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Bul maqala tek usı tilde bar. Maqalanı basqa tillerge de kirgiziń" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-0" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tillerdi qosıw</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="uls-after-portlet-link"></span><span class="wb-langlinks-add wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:NewItem?site=kaawiki&page=Arxey" title="Tiller aralıq siltemeni qosıw" class="wbc-editpage">Silteme qosıw</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Atamalar kópligi"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Arxey" title="Maǵlıwmat betin kóriw [c]" accesskey="c"><span>Maqala</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Talq%C4%B1law:Arxey&action=edit&redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Maǵlıwmat beti haqqında talqılaw (bet ele jaratılmaǵan) [t]" accesskey="t"><span>Talqılaw</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Til variantın ózgertiw" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Qaraqalpaqsha</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Kórinisler"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Arxey"><span>Tanısıp shıǵıw</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&veaction=edit" title="Bul betti ózgertiw [v]" accesskey="v"><span>Redaktorlaw</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&action=edit" title="Bul bettiń derek kodın ózgertiw [e]" accesskey="e"><span>Derekti redaktorlaw</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&action=history" title="Bettiń aldınǵı ózgerisleri [h]" accesskey="h"><span>Tariyxın kóriw</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Bet ásbapları"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ásbaplar" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Ásbaplar</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Ásbaplar</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">qaptal panelge kóshiriw</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">jasırıw</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Kóbirek parametrler" > <div class="vector-menu-heading"> Háreketler </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Arxey"><span>Tanısıp shıǵıw</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&veaction=edit" title="Bul betti ózgertiw [v]" accesskey="v"><span>Redaktorlaw</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&action=edit" title="Bul bettiń derek kodın ózgertiw [e]" accesskey="e"><span>Derekti redaktorlaw</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&action=history"><span>Tariyxın kóriw</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ulıwma </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Siltelgen_betler/Arxey" title="Usı betke siltelgen barlıq betler dizimi [j]" accesskey="j"><span>Siltelgen betler</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Baylan%C4%B1sl%C4%B1_aq%C4%B1r%C7%B5%C4%B1_%C3%B3zgerisler/Arxey" rel="nofollow" title="Bul betten siltengen betlerdegi aqırǵı ózgerisler [k]" accesskey="k"><span>Baylanıslı ózgerisler</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=kaa" title="Fayllar júklew [u]" accesskey="u"><span>Fayl júklew</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&oldid=66722" title="Bul bettegi usı nusqasınıń turaqlı siltemesi"><span>Turaqlı silteme</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&action=info" title="Ashıq turǵan bet haqqında kóbirek maǵlıwmat"><span>Bet haqqında maǵlıwmat</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:CiteThisPage&page=Arxey&id=66722&wpFormIdentifier=titleform" title="Bul betti kóshirip alǵanda qalay citata keltiriw haqqında maǵlıwmat"><span>Betke silteme jaratıw</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fkaa.wikipedia.org%2Fwiki%2FArxey"><span>Qısqartılǵan URL alıw</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:QrCode&url=https%3A%2F%2Fkaa.wikipedia.org%2Fwiki%2FArxey"><span>QR kod júklep alıw</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Basıp shıǵarıw/eksport </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:Book&bookcmd=book_creator&referer=Arxey"><span>Kitap jaratıw</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arnawl%C4%B1:DownloadAsPdf&page=Arxey&action=show-download-screen"><span>PDF túrinde júklep alıw</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arxey&printable=yes" title="Bul bettiń baspa nusqası [p]" accesskey="p"><span>Baspa nusqası</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects emptyPortlet" > <div class="vector-menu-heading"> Basqa joybarlarda </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Bet ásbapları"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Kórinis"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Kórinis</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">qaptal panelge kóshiriw</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">jasırıw</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia, erkin enciklopediya</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="kaa" dir="ltr"><div class="noprint" style="clear: right; border: solid #aaa 1px; margin: 1em 0 1em 1em; font-size: 90%; padding: 0 4px; spacing: 0px; text-align: center; float: right;"> <table align="right" style="text-align:center;" cellspacing="1"> <tbody><tr> <th colspan="4"><a href="/w/index.php?title=Geoxronologiyal%C4%B1q_shkala&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoxronologiyalıq shkala (bet ele jaratılmaǵan)">Geoxronologiyalıq shkala</a> </th> <td style="font-size: 65%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;" title="million jıl burın">mln<br />jıl<br />burın </td></tr> <tr> <th colspan="2"><small><a href="/w/index.php?title=Eon_(geologiya)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eon (geologiya) (bet ele jaratılmaǵan)">Eon</a></small> </th> <th><small><a href="/w/index.php?title=Geologiyal%C4%B1q_era&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geologiyalıq era (bet ele jaratılmaǵan)">Era</a></small> </th> <th><small><a href="/w/index.php?title=Geologiyal%C4%B1q_d%C3%A1wir&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geologiyalıq dáwir (bet ele jaratılmaǵan)">Dáwir</a></small> </th> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;" title="házirgi waqıt">0 </td></tr> <tr> <td rowspan="12" colspan="2" style="background-color:rgb(111,218,237);line-height:normal" title="shama menen 538,8±1,0 mln jıl burın baslanǵan, házir de dawam etpekte"><a href="/wiki/Fanerozoy" title="Fanerozoy"><span style="background-color:"><b>F<br />a<br />n<br />e<br />r<br />o<br />z<br />o<br />y</b></span></a> </td> <td rowspan="3" style="background-color:rgb(246,236,57)" title="66 mln jıl burın baslanǵan era, házir de dawam etpekte"><a href="/wiki/Kaynozoy" title="Kaynozoy"><span style="background-color:">Kaynozoy</span></a> </td> <td style="background-color:rgb(254,246,145)" title="soʻnggi 2,58 mln jıl dawam etken"><span style="font-size:90%;"><a href="/wiki/Antropogen_d%C3%A1wiri" title="Antropogen dáwiri"><span style="background-color:">Antropogen</span></a></span> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">2,58 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,221,45);" title="23,03 mln jıl burın baslanǵan, 20,42 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Neogen_d%C3%A1wiri" title="Neogen dáwiri"><span style="background-color:">Neogen</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">23 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,161,99);" title="66,0±0 mln jıl burın baslanǵan, 3 42,97 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Paleogen_d%C3%A1wiri" title="Paleogen dáwiri"><span style="background-color:">Paleogen</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">66 </td></tr> <tr> <td rowspan="3" style="background-color:rgb(7,202,234);" title="252,0±0,4 mln jıl burın baslanǵan era, 196 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Mezozoy" title="Mezozoy"><span style="background-color:">Mezozoy</span></a> </td> <td style="background-color:rgb(111,200,107);" title="145,0±4,0 mln jıl burın baslanǵan, 80 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Por_d%C3%A1wiri" title="Por dáwiri"><span style="background-color:">Por</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">145 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(0,187,231);" title="201,3±0,2 mln jıl burın baslanǵan, 54,7 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Yura_d%C3%A1wiri" title="Yura dáwiri"><span style="background-color:">Yura</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">201 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(153,78,150);" title="251,9±0,4 mln jıl burın baslanǵan, 50,6 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Trias_d%C3%A1wiri" title="Trias dáwiri"><span style="background-color:">Trias</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">252 </td></tr> <tr> <td rowspan="6" style="background-color:rgb(146,195,160);" title="538,8±1,0 mln jıl burın baslanǵan era, 291 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Paleozoy" title="Paleozoy"><span style="background-color:">Paleozoy</span></a> </td> <td style="background-color:rgb(247,88,60);" title="299,0±0,8 mln jıl burın baslanǵan, 48 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Perm_d%C3%A1wiri" title="Perm dáwiri"><span style="background-color:">Perm</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">299 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(63,174,173);" title="358,9±0,4 mln jıl burın baslanǵan, 60,2 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Karbon_d%C3%A1wiri" title="Karbon dáwiri"><span style="background-color:">Karbon</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">359 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(221,150,81);" title="419,0±3,2 mln jıl burın baslanǵan, 60,1 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Devon_d%C3%A1wiri" title="Devon dáwiri"><span style="background-color:">Devon</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">419 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(166,223,197);" title="443,8±1,5 mln jıl burın baslanǵan, 24,8 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Silur_d%C3%A1wiri" title="Silur dáwiri"><span style="background-color:">Silur</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">444 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(0,169,138);" title="485,4±1,9 mln jıl burın baslanǵan, 41,6 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Ordovik_d%C3%A1wiri" title="Ordovik dáwiri"><span style="background-color:">Ordovik</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">485 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(129,170,114);" title="538,8±1,0 mln jıl burın baslanǵan, 56 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Kembriy_d%C3%A1wiri" title="Kembriy dáwiri"><span style="background-color:">Kembriy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">539 </td></tr> <tr> <td rowspan="15" style="background-color:rgb(254,91,113); line-height:normal;width:1em;word-break:break-all;" title="Organizmlerdiń ǵalabalıq payda bolıwınan aldınǵı waqıt, 541 mln jıl burın tawsılǵan"><b><a href="/w/index.php?title=Kembriyald%C4%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kembriyaldı (bet ele jaratılmaǵan)"><span style="background-color:">Kembriyaldı</span></a></b> </td> <td rowspan="10" style="width:0.8em;background-color:rgb(254,76,104);line-height:normal;word-break:break-all;" title="2500 mln jıl burın baslanǵan, 1959 mln jıl dawam etken"><b><a href="/wiki/Proterozoy" title="Proterozoy"><span style="background-color:">Proterozoy</span></a></b> </td> <td rowspan="3" style="background-color:rgb(254,183,87);" title="1000 mln jıl burın baslanǵan, 458 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Neoproterozoy" title="Neoproterozoy"><span style="background-color:">Neo-<br />proterozoy</span></a> </td> <td style="background-color:rgb(254,214,123);" title="~635 mln jıl burın baslanǵan, 94 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Ediakariy_d%C3%A1wiri" title="Ediakariy dáwiri"><span style="background-color:">Ediakariy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">635 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,204,111);" title="baslanǵan 720 mln jıl burın, dawam etken 85 mln jıl"><a href="/wiki/Kriogeniy_d%C3%A1wiri" title="Kriogeniy dáwiri"><span style="background-color:">Kriogeniy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">720 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,194,98);" title="1000 mln jıl burın baslanǵan, 280 mln jıl dawam etken"><a href="/wiki/Toniy_d%C3%A1wiri" title="Toniy dáwiri"><span style="background-color:">Toniy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">1000 </td></tr> <tr> <td rowspan="3" style="background-color:rgb(254,184,114);" title="baslanǵan 1600 mln jıl burın, dawam etken 600 mln jıl"><a href="/wiki/Mezoproterozoy" title="Mezoproterozoy"><span style="background-color:">Mezo-<br />proterozoy</span></a> </td> <td style="background-color:rgb(254,217,162);" title="baslanǵan 1200 mln jıl burın, dawam etken 200 mln jıl"><a href="/wiki/Steniy_d%C3%A1wiri" title="Steniy dáwiri"><span style="background-color:">Steniy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">1200 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,206,148);" title="baslanǵan 1400 mln jıl burın, dawam etken 200 mln jıl"><a href="/wiki/Ektaziy_d%C3%A1wiri" title="Ektaziy dáwiri"><span style="background-color:">Ektaziy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">1400 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,195,134);" title="baslanǵan 1600 mln jıl burın, dawam etken 200 mln jıl"><a href="/wiki/Kalimiy_d%C3%A1wiri" title="Kalimiy dáwiri"><span style="background-color:">Kalimiy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">1600 </td></tr> <tr> <td rowspan="4" style="background-color:rgb(254,91,113);" title="baslanǵan 2500 mln jıl burın, dawam etken 900 mln jıl"><a href="/wiki/Paleoproterozoy" title="Paleoproterozoy"><span style="background-color:">Paleo-<br />proterozoy</span></a> </td> <td style="background-color:rgb(254,134,161);" title="baslanǵan 1800 mln jıl burın, dawam etken 200 mln jıl"><a href="/wiki/Stateriy_d%C3%A1wiri" title="Stateriy dáwiri"><span style="background-color:">Stateriy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">1800 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,123,148);" title="baslanǵan 2050 mln jıl burın, dawam etken 250 mln jıl"><a href="/wiki/Oroziriy_d%C3%A1wiri" title="Oroziriy dáwiri"><span style="background-color:">Oroziriy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">2050 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,112,135);" title="baslanǵan 2300 mln jıl burın, dawam etken 250 mln jıl"><a href="/wiki/Ryasiy_d%C3%A1wiri" title="Ryasiy dáwiri"><span style="background-color:">Ryasiy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">2300 </td></tr> <tr> <td style="background-color:rgb(254,101,123);" title="baslanǵan 2500 mln jıl burın, dawam etken 200 mln jıl"><a href="/wiki/Sideriy_d%C3%A1wiri" title="Sideriy dáwiri"><span style="background-color:">Sideriy</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">2500 </td></tr> <tr> <td rowspan="4" style="background-color:rgb(254,0,124);line-height:normal;word-break:break-all;" title="baslanǵan 4000 mln jıl burın, dawam etken 1500 mln jıl"><b><a class="mw-selflink selflink"><span style="background-color:">Arxey</span></a></b> </td> <td colspan="2" style="background-color:rgb(254,166,186);" title="baslanǵan 2800 mln jıl burın, dawam etken 300 mln jıl"><a href="/wiki/Neoarxey" title="Neoarxey"><span style="background-color:">Neoarxey</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">2800 </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:rgb(254,124,163);" title="baslanǵan 3200 mln jıl burın, dawam etken 400 mln jıl"><a href="/wiki/Mezoarxey" title="Mezoarxey"><span style="background-color:">Mezoarxey</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">3200 </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:rgb(254,91,151);" title="baslanǵan 3600 mln jıl burın, dawam etken 400 mln jıl"><a href="/wiki/Paleoarxey" title="Paleoarxey"><span style="background-color:">Paleoarxey</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">3600 </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="background-color:rgb(238,0,125);" title="baslanǵan 4000 mln jıl burın, dawam etken 400 mln jıl"><a href="/wiki/Eoarxey" title="Eoarxey"><span style="background-color:">Eoarxey</span></a> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">4000 </td></tr> <tr> <td colspan="3" style="background-color:rgb(203,3,129);font-size:120%;" title="Jerdiń qáliplesiwi — 4,57 mlrd jıl burın, 600 mln jıl dawam etken"><b><a href="/wiki/Katarxey" title="Katarxey"><span style="background-color:">Katarxey</span></a></b> </td> <td style="font-size: 80%; padding: 0; margin-bottom: -12px; position: relative; bottom: -12px;">4567 </td></tr> <tr> <td colspan="5" style="font-size: 80%;"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://stratigraphy.org/timescale/">Derek</a> </td></tr></tbody></table></div> <p><b>Arxey</b> yaǵnıy <b>arxey eonı</b> (<a href="/w/index.php?title=%C3%81yyemgi_grek_tili&action=edit&redlink=1" class="new" title="Áyyemgi grek tili (bet ele jaratılmaǵan)">áy.grek.</a> ἀρχαῖος - «áyyemgi») — <a href="/wiki/Jer" title="Jer">Jer</a> tariyxınıń tórt eonınan biri bolıp, bunnan 4,0 - 2,5 milliard jıl aldınǵı dáwirdi óz ishine aladı. "Arxey" ataması 1872-jılda amerikalı geolog Jeyms Dana tárepinen usınıs etilgen. Arxey erasınıń baslarında vulkanlar háreketi júda kúshli bolǵan nátiyjede birlemshi jer qabıǵı, atmosfera hám okean payda bolǵan. Bul waqıtta dáslepki suw basseynleri payda bolǵan hám olarda shógindi jınıslar toplana baslaǵan. Atmosfera hám gidrosferanıń quramı hazirgiden keskin parıq qılǵan. Suwda vulkanlar nátiyjesinde ajıralıp shıqqan gaz tárizli ónimler erigen halda bolǵan (xlorlı hám ftorlı vadorod, metan h.t.b.lar). N.M.Straxovtıń maǵlıwmatı boyınsha suw ashshı quramıǵa iye bolǵan. Arxey erasınıń baslarındaǵı vulkanlardıń atılıwı mantiya hám gıdrosfera júzege kelgennen soń jatqızıqlardıń payda bolıwı ham olardıń metamorfizm tásirinde ózgeriw nátiyjesi kelesi platformalardıń tiykarları payda boldı. Okean jer qabıǵınıń materikler jer qabıǵına aylanıwı geocinklinallarda payda bola baslaydı. Geocinklinallarda shógindi hám vulkan jınıslar menen tola basladı, usı jatqızıqlar basım ham temperatura tasirinde ózgere baslaǵan hám tektonikalıq háreketler tasirinde burmalı tawlardı payda etıp kóterilgen. Usı qubılıslar natiyjesinde proterozoy dáwiriniń aqırında áyyemgi platformalar júzege kelgen. Arxey eonı tórt eraǵa bólinedi (aqırǵıdan bastaǵıǵa qaray izbe-izlikte): </p> <ul><li><a href="/wiki/Neoarxey" title="Neoarxey">Neoarxey</a> (2,8-2,5 mlrd. jıllar aldın)</li> <li><a href="/wiki/Mezoarxey" title="Mezoarxey">Mezoarxey</a> (3,2-2,8 mlrd. jıllar aldın)</li> <li><a href="/wiki/Paleoarxey" title="Paleoarxey">Paleoarxey</a> (3,6-3,2 mlrd. jıllar aldın)</li> <li><a href="/wiki/Eoarxey" title="Eoarxey">Eoarxey</a> (4,0-3,6 mlrd. jıllar aldın)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ádebiyatlar"><span id=".C3.81debiyatlar"></span>Ádebiyatlar</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Arxey&veaction=edit&section=1" title="Ádebiyatlar bólimin ózgertiw" class="mw-editsection-visualeditor"><span>redaktorlaw</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Arxey&action=edit&section=1" title="Бөлімнің қайнар кодын өңдеу: Ádebiyatlar"><span>derekti redaktorlaw</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>1. Vaxobov X., Abdunazarov O’., Zaynutdinov., Yusupov R. «Umumiy yer bilimi». “Sharq”. T:. 2005. </p><p>2. Шубаев Л.П. «Умумий ер билими». Т:. “Ўқитувчи”. 1974. </p> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.canary‐77f7cfcf87‐kns86 Cached time: 20250212214834 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [] CPU time usage: 0.091 seconds Real time usage: 0.100 seconds Preprocessor visited node count: 17383/1000000 Post‐expand include size: 17047/2097152 bytes Template argument size: 2133/2097152 bytes Highest expansion depth: 10/100 Expensive parser function count: 0/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 0/5000000 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 80.488 1 Úlgi:Geoxronologiyalıq_shkala 100.00% 80.488 1 -total 75.57% 60.826 74 Úlgi:Period_color 58.20% 46.844 37 Úlgi:GXS 48.39% 38.944 37 Úlgi:Background_color --> <!-- Saved in parser cache with key kaawiki:pcache:7414:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250212214834 and revision id 66722. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">«<a dir="ltr" href="https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Arxey&oldid=66722">https://kaa.wikipedia.org/w/index.php?title=Arxey&oldid=66722</a>» saytınan alınǵan</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Arnawl%C4%B1:Kategoriyalar" title="Arnawlı:Kategoriyalar">Kategoriyalar</a>: <ul><li><a href="/w/index.php?title=Kategoriya:Geoxronologiya&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kategoriya:Geoxronologiya (bet ele jaratılmaǵan)">Geoxronologiya</a></li><li><a href="/wiki/Kategoriya:Geografiya" title="Kategoriya:Geografiya">Geografiya</a></li><li><a href="/wiki/Kategoriya:Geologiya" title="Kategoriya:Geologiya">Geologiya</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Bul bet aqırǵı márte 20:53, 2023 j. oktyabrdiń 21 waqtında ózgertildi.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ru">Creative Commons Attribution-ShareAlike licenziyası</a> boyınsha ǵalabalastırılmaqta, qosımsha shártler qollanılıwı múmkin (<a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/kaa">qollanıw shártleri</a>).</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Konfidenciallıq siyasatı</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:Wikipedia_haqq%C4%B1nda">Wikipedia haqqında</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Juwapkershilikten_bas_tart%C4%B1w">Juwapkershilikten bas tartıw</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Minez-qulıq kodeksi</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Programmistler</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/kaa.wikipedia.org">Statistikalar</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie bayanatı</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//kaa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Arxey&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobil kórinis</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Izlew</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia saytınan izlew"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Arnawlı:Izlew"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Izlew</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Mazmunı" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Mazmunlar dizimin ashıw/jabıw" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Mazmunlar dizimin ashıw/jabıw</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Arxey</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>Tillerdi qosıw</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Tema qosıw</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-77446bfd84-9hgnm","wgBackendResponseTime":140,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.091","walltime":"0.100","ppvisitednodes":{"value":17383,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":17047,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":2133,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":10,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":0,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 80.488 1 Úlgi:Geoxronologiyalıq_shkala","100.00% 80.488 1 -total"," 75.57% 60.826 74 Úlgi:Period_color"," 58.20% 46.844 37 Úlgi:GXS"," 48.39% 38.944 37 Úlgi:Background_color"]},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.canary-77f7cfcf87-kns86","timestamp":"20250212214834","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> </body> </html>