CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="nl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Jugendstil - Wikipedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )nlwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","januari","februari","maart","april","mei","juni","juli","augustus","september","oktober","november","december"],"wgRequestId":"425acbe0-0064-4f79-89d6-2500a145290d","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Jugendstil","wgTitle":"Jugendstil","wgCurRevisionId":68197447,"wgRevisionId":68197447,"wgArticleId":8860,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2015","Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen","Art nouveau","Stijlperiode","Bouwstijl"],"wgPageViewLanguage":"nl","wgPageContentLanguage":"nl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Jugendstil","wgRelevantArticleId":8860,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia", "wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"nl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"nl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":30000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q34636","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles": "ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Direct-link-to-Commons","ext.gadget.ProtectionTemplates","ext.gadget.InterProjectLinks","ext.gadget.hoofdbetekenis-titelwijziging","ext.gadget.switcher","ext.gadget.OpenStreetMapFrame","ext.gadget.subpages","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=nl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=nl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Beardsley-peacockskirt.PNG/1200px-Beardsley-peacockskirt.PNG"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1673"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Beardsley-peacockskirt.PNG/800px-Beardsley-peacockskirt.PNG"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1115"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Beardsley-peacockskirt.PNG/640px-Beardsley-peacockskirt.PNG"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="892"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Jugendstil - Wikipedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//nl.m.wikipedia.org/wiki/Jugendstil"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Bewerken" href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (nl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//nl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Jugendstil"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom-feed" href="/w/index.php?title=Speciaal:RecenteWijzigingen&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Jugendstil rootpage-Jugendstil skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Naar inhoud springen</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hoofdmenu" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Hoofdmenu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hoofdmenu</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Hoofdpagina" title="Naar de hoofdpagina gaan [z]" accesskey="z"><span>Hoofdpagina</span></a></li><li id="n-zoekartikel" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Navigatie"><span>Vind een artikel</span></a></li><li id="n-today" class="mw-list-item"><a href="/wiki/26_november"><span>Vandaag</span></a></li><li id="n-Etalage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Etalage"><span>Etalage</span></a></li><li id="n-categories" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Categorie:Alles"><span>Categorieën</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingen" title="Een lijst met recente wijzigingen in deze wiki. [r]" accesskey="r"><span>Recente wijzigingen</span></a></li><li id="n-newpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:NieuwePaginas"><span>Nieuwe artikelen</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:Willekeurig" title="Een willekeurige pagina bekijken [x]" accesskey="x"><span>Willekeurige pagina</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-navigation2" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation2" > <div class="vector-menu-heading"> Informatie </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Gebruikersportaal" title="Informatie over het project: wat u kunt doen, waar u dingen kunt vinden"><span>Gebruikersportaal</span></a></li><li id="n-Snelcursus" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Snelcursus"><span>Snelcursus</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portaal:Hulp_en_beheer" title="Hulpinformatie over deze wiki"><span>Hulp en contact</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Hoofdpagina" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="de vrije encyclopedie" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-nl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Speciaal:Zoeken" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Zoeken</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Doorzoek Wikipedia" aria-label="Doorzoek Wikipedia" autocapitalize="sentences" title="Doorzoek Wikipedia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Speciaal:Zoeken"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Zoeken</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="De lettergrootte, breedte en kleur van de pagina wijzigen" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Uiterlijk" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Uiterlijk</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl" class=""><span>Doneren</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Jugendstil" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht." class=""><span>Account aanmaken</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Jugendstil" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o" class=""><span>Aanmelden</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Meer opties" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Persoonlijke hulpmiddelen" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Persoonlijke hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Gebruikersmenu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_nl.wikipedia.org&uselang=nl"><span>Doneren</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:GebruikerAanmaken&returnto=Jugendstil" title="Registreer u vooral en meld u aan. Dit is echter niet verplicht."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Account aanmaken</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Aanmelden&returnto=Jugendstil" title="U wordt van harte uitgenodigd om aan te melden, maar dit is niet verplicht [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Aanmelden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pagina's voor uitgelogde redacteuren <a href="/wiki/Help:Inleiding" aria-label="Meer leren over bewerken"><span>meer lezen</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnBijdragen" title="Bijdragen IP-adres [y]" accesskey="y"><span>Bijdragen</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:MijnOverleg" title="Overlegpagina van de anonieme gebruiker van dit IP-adres [n]" accesskey="n"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Inhoud" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Inhoud</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">verbergen</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Top</div> </a> </li> <li id="toc-Benaming" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Benaming"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Benaming</span> </div> </a> <ul id="toc-Benaming-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Algemene_kenmerken_van_jugendstil" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Algemene_kenmerken_van_jugendstil"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Algemene kenmerken van jugendstil</span> </div> </a> <ul id="toc-Algemene_kenmerken_van_jugendstil-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Geschiedenis_van_de_jugendstil" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Geschiedenis_van_de_jugendstil"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Geschiedenis van de jugendstil</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Geschiedenis_van_de_jugendstil-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Geschiedenis van de jugendstil-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Geschiedenis_van_de_jugendstil-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Voorgeschiedenis:_arts-and-crafts" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Voorgeschiedenis:_arts-and-crafts"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Voorgeschiedenis: arts-and-crafts</span> </div> </a> <ul id="toc-Voorgeschiedenis:_arts-and-crafts-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-William_Morris" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#William_Morris"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>William Morris</span> </div> </a> <ul id="toc-William_Morris-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Art_nouveau_en_Siegfried_Bing" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Art_nouveau_en_Siegfried_Bing"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Art nouveau en Siegfried Bing</span> </div> </a> <ul id="toc-Art_nouveau_en_Siegfried_Bing-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jugendstil" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jugendstil"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Jugendstil</span> </div> </a> <ul id="toc-Jugendstil-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Glasgowstijl" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Glasgowstijl"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Glasgowstijl</span> </div> </a> <ul id="toc-Glasgowstijl-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_Sezessionstil" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_Sezessionstil"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.6</span> <span>De Sezessionstil</span> </div> </a> <ul id="toc-De_Sezessionstil-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-De_Wiener_Werkstätte" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#De_Wiener_Werkstätte"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.7</span> <span>De Wiener Werkstätte</span> </div> </a> <ul id="toc-De_Wiener_Werkstätte-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Peter_Behrens" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Peter_Behrens"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.8</span> <span>Peter Behrens</span> </div> </a> <ul id="toc-Peter_Behrens-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nieuwe_Kunst" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Nieuwe_Kunst"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.9</span> <span>Nieuwe Kunst</span> </div> </a> <ul id="toc-Nieuwe_Kunst-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cuypers_en_Berlage" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Cuypers_en_Berlage"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.10</span> <span>Cuypers en Berlage</span> </div> </a> <ul id="toc-Cuypers_en_Berlage-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Jan_Toorop" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Jan_Toorop"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.11</span> <span>Jan Toorop</span> </div> </a> <ul id="toc-Jan_Toorop-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gaudí" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gaudí"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.12</span> <span>Gaudí</span> </div> </a> <ul id="toc-Gaudí-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Tiffany" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Tiffany"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.13</span> <span>Tiffany</span> </div> </a> <ul id="toc-Tiffany-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Controverse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Controverse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Controverse</span> </div> </a> <ul id="toc-Controverse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Architecten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Architecten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Architecten</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Architecten-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Architecten-subkopje inklappen</span> </button> <ul id="toc-Architecten-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-België" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#België"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>België</span> </div> </a> <ul id="toc-België-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oostenrijk" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Oostenrijk"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Oostenrijk</span> </div> </a> <ul id="toc-Oostenrijk-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Spanje" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Spanje"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Spanje</span> </div> </a> <ul id="toc-Spanje-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Galerij" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Galerij"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Galerij</span> </div> </a> <ul id="toc-Galerij-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zie_ook" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Zie_ook"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Zie ook</span> </div> </a> <ul id="toc-Zie_ook-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Inhoud" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Inhoudsopgave omschakelen" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Inhoudsopgave omschakelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Jugendstil</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Ga naar een artikel in een andere taal. Beschikbaar in 83 talen" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-83" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">83 talen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="Afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Zwitserduits" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Zwitserduits" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%86_%D8%AC%D8%AF%D9%8A%D8%AF" title="فن جديد – Arabisch" lang="ar" hreflang="ar" data-title="فن جديد" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%86%D9%88%D9%81%D9%88" title="ارت نوفو – Egyptisch Arabisch" lang="arz" hreflang="arz" data-title="ارت نوفو" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptisch Arabisch" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Modern" title="Modern – Azerbeidzjaans" lang="az" hreflang="az" data-title="Modern" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="Azerbeidzjaans" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Beiers" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Beiers" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BD" title="Мадэрн – Belarussisch" lang="be" hreflang="be" data-title="Мадэрн" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="Belarussisch" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B4%D1%8D%D1%80%D0%BD" title="Мадэрн – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Мадэрн" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%80_%D0%BD%D1%83%D0%B2%D0%BE" title="Ар нуво – Bulgaars" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Ар нуво" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="Bulgaars" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Arz_Nevez" title="Arz Nevez – Bretons" lang="br" hreflang="br" data-title="Arz Nevez" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="Bretons" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Bosnisch" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="Bosnisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Modernisme" title="Modernisme – Catalaans" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Modernisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="Catalaans" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Secese" title="Secese – Tsjechisch" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Secese" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="Tsjechisch" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Модерн – Tsjoevasjisch" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Модерн" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="Tsjoevasjisch" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Deens" lang="da" hreflang="da" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="Deens" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Duits" lang="de" hreflang="de" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="Duits" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%81_%CE%9D%CE%BF%CF%85%CE%B2%CF%8C" title="Αρ Νουβό – Grieks" lang="el" hreflang="el" data-title="Αρ Νουβό" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="Grieks" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Engels" lang="en" hreflang="en" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="English" data-language-local-name="Engels" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Secesio_(stilo)" title="Secesio (stilo) – Esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Secesio (stilo)" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="Esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Modernismo_(arte)" title="Modernismo (arte) – Spaans" lang="es" hreflang="es" data-title="Modernismo (arte)" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="Spaans" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Juugend" title="Juugend – Estisch" lang="et" hreflang="et" data-title="Juugend" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="Estisch" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Baskisch" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="Baskisch" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%86%D9%88" title="هنر نو – Perzisch" lang="fa" hreflang="fa" data-title="هنر نو" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="Perzisch" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Jugend" title="Jugend – Fins" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Jugend" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="Fins" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Frans" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="Frans" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Fries" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="Fries" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Iers" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="Iers" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Galicisch" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="Galicisch" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A8_%D7%A0%D7%95%D7%91%D7%95" title="אר נובו – Hebreeuws" lang="he" hreflang="he" data-title="אר נובו" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="Hebreeuws" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Secesija" title="Secesija – Kroatisch" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Secesija" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Szecesszi%C3%B3" title="Szecesszió – Hongaars" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szecesszió" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="Hongaars" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%84%D5%B8%D5%A4%D5%A5%D5%BC%D5%B6" title="Մոդեռն – Armeens" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Մոդեռն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="Armeens" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="Interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Indonesisch" lang="id" hreflang="id" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="Indonesisch" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="Ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Italiaans" lang="it" hreflang="it" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="Italiaans" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%BC%E3%83%AB%E3%83%BB%E3%83%8C%E3%83%BC%E3%83%B4%E3%82%A9%E3%83%BC" title="アール・ヌーヴォー – Japans" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アール・ヌーヴォー" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="Japans" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Javaans" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="Javaans" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%A2-%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%95%E1%83%9D" title="არტ-ნუვო – Georgisch" lang="ka" hreflang="ka" data-title="არტ-ნუვო" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="Georgisch" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Модерн – Kazachs" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Модерн" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="Kazachs" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%EB%A5%B4%EB%88%84%EB%B3%B4" title="아르누보 – Koreaans" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아르누보" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="Koreaans" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Модерн – Kirgizisch" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Модерн" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="Kirgizisch" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Genus_florale" title="Genus florale – Latijn" lang="la" hreflang="la" data-title="Genus florale" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="Latijn" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Luxemburgs" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="Luxemburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Arte_Nova" title="Arte Nova – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Arte Nova" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Limburgs" lang="li" hreflang="li" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="Limburgs" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Modernas" title="Modernas – Litouws" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Modernas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="Litouws" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/J%C5%ABgendstils" title="Jūgendstils – Lets" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Jūgendstils" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="Lets" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%88%D1%83%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B4%D1%81%D1%82%D0%B8%D0%BB" title="Југендстил – Macedonisch" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Југендстил" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="Macedonisch" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%86%E0%B5%BC%E0%B4%9F%E0%B5%8D_%E0%B4%A8%E0%B5%82%E0%B4%B5%E0%B5%8B" title="ആർട് നൂവോ – Malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="ആർട് നൂവോ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="Malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Seni_Nouveau" title="Seni Nouveau – Maleis" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Seni Nouveau" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="Maleis" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Liberty" title="Liberty – Napolitaans" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Liberty" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="Napolitaans" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Noors - Nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="Noors - Nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Jugendstil" title="Jugendstil – Noors - Bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Jugendstil" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="Noors - Bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Art_Nouv%C3%A9" title="Art Nouvé – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Art Nouvé" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Art_nouvieu" title="Art nouvieu – Picardisch" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Art nouvieu" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picardisch" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Secesja_(sztuka)" title="Secesja (sztuka) – Pools" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Secesja (sztuka)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="Pools" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%B9_%D9%86%D9%88%D9%88" title="آرٹ نوو – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="آرٹ نوو" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%86%D9%88%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%B1" title="نوی هنر – Pasjtoe" lang="ps" hreflang="ps" data-title="نوی هنر" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="Pasjtoe" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Portugees" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="Portugees" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Roemeens" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="Roemeens" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD" title="Модерн – Russisch" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Модерн" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="Russisch" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Modernismu" title="Modernismu – Sardijns" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Modernismu" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="Sardijns" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%B1%D9%BD_%D9%86%D9%88%D8%A6%D9%88%D9%88" title="آرٽ نوئوو – Sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="آرٽ نوئوو" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="Sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Servo-Kroatisch" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="Servo-Kroatisch" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Secesia" title="Secesia – Slowaaks" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Secesia" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="Slowaaks" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="uitgelicht artikel"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Sloveens" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="Sloveens" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/Art_Nuvo" title="Art Nuvo – Servisch" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Art Nuvo" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="Servisch" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Juugendstil" title="Juugendstil – Saterfries" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Juugendstil" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterfries" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Jugend" title="Jugend – Zweeds" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Jugend" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="Zweeds" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%86%E0%AE%B0%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%8D_%E0%AE%A8%E0%AF%82%E0%AE%B5%E0%AF%8B" title="ஆர்ட் நூவோ – Tamil" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஆர்ட் நூவோ" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="Tamil" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D2%B2%D1%83%D0%BD%D0%B0%D1%80%D0%B8_%D0%BD%D0%B0%D0%B2" title="Ҳунари нав – Tadzjieks" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Ҳунари нав" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="Tadzjieks" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%99%E0%B8%A7%E0%B8%A8%E0%B8%B4%E0%B8%A5%E0%B8%9B%E0%B9%8C" title="นวศิลป์ – Thai" lang="th" hreflang="th" data-title="นวศิลป์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="Thai" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="Tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Turks" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="Turks" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%B5%D1%80%D0%BD_(%D0%BC%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D1%86%D1%82%D0%B2%D0%BE)" title="Модерн (мистецтво) – Oekraïens" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Модерн (мистецтво)" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="Oekraïens" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Modern" title="Modern – Oezbeeks" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Modern" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="Oezbeeks" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Art_Nouveau" title="Art Nouveau – Vietnamees" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Art Nouveau" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="Vietnamees" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E8%89%BA%E6%9C%AF%E8%BF%90%E5%8A%A8" title="新艺术运动 – Wuyu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="新艺术运动" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="Wuyu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E8%89%BA%E6%9C%AF%E8%BF%90%E5%8A%A8" title="新艺术运动 – Chinees" lang="zh" hreflang="zh" data-title="新艺术运动" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="Chinees" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Art_nouveau" title="Art nouveau – Minnanyu" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Art nouveau" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnanyu" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%96%B0%E8%97%9D%E8%A1%93%E9%81%8B%E5%8B%95" title="新藝術運動 – Kantonees" lang="yue" hreflang="yue" data-title="新藝術運動" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="Kantonees" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34636#sitelinks-wikipedia" title="Taalkoppelingen bewerken" class="wbc-editpage">Koppelingen bewerken</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Naamruimten"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jugendstil" title="Inhoudspagina bekijken [c]" accesskey="c"><span>Artikel</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Overleg:Jugendstil" rel="discussion" title="Overleg over deze pagina [t]" accesskey="t"><span>Overleg</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Taalvariant wijzigen" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Nederlands</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Weergaven"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Jugendstil"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=history" title="Eerdere versies van deze pagina [h]" accesskey="h"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Hulpmiddelen" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Hulpmiddelen</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Hulpmiddelen</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">verbergen</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Meer opties" > <div class="vector-menu-heading"> Handelingen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Jugendstil"><span>Lezen</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit" title="Deze pagina bewerken [v]" accesskey="v"><span>Bewerken</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit" title="Broncode van deze pagina bewerken [e]" accesskey="e"><span>Brontekst bewerken</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=history"><span>Geschiedenis weergeven</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Algemeen </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:VerwijzingenNaarHier/Jugendstil" title="Lijst met alle pagina's die naar deze pagina verwijzen [j]" accesskey="j"><span>Links naar deze pagina</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:RecenteWijzigingenGelinkt/Jugendstil" rel="nofollow" title="Recente wijzigingen in pagina's waar deze pagina naar verwijst [k]" accesskey="k"><span>Gerelateerde wijzigingen</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=nl" title="Bestanden uploaden [u]" accesskey="u"><span>Bestand uploaden</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Speciaal:SpecialePaginas" title="Lijst met alle speciale pagina's [q]" accesskey="q"><span>Speciale pagina's</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&oldid=68197447" title="Permanente koppeling naar deze versie van deze pagina"><span>Permanente koppeling</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=info" title="Meer informatie over deze pagina"><span>Paginagegevens</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Citeren&page=Jugendstil&id=68197447&wpFormIdentifier=titleform" title="Informatie over hoe u deze pagina kunt citeren"><span>Deze pagina citeren</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FJugendstil"><span>Verkorte URL verkrijgen</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:QrCode&url=https%3A%2F%2Fnl.wikipedia.org%2Fwiki%2FJugendstil"><span>QR-code downloaden</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Afdrukken/exporteren </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:Boek&bookcmd=book_creator&referer=Jugendstil"><span>Boek aanmaken</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Speciaal:DownloadAsPdf&page=Jugendstil&action=show-download-screen"><span>Downloaden als PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&printable=yes" title="Printvriendelijke versie van deze pagina [p]" accesskey="p"><span>Afdrukversie</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> In andere projecten </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Art_Nouveau" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q34636" title="Koppeling naar item in verbonden gegevensrepository [g]" accesskey="g"><span>Wikidata-item</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Paginahulpmiddelen"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Uiterlijk"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Uiterlijk</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">naar zijbalk verplaatsen</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">verbergen</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="nl" dir="ltr"><div id="sjabloon_zie_artikel" class="hatnote" style="padding:0.5em; margin-bottom:0.5em; border-bottom:1px solid #aaa; font-size:95%;" role="note"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/15px-1rightarrow_blue.svg.png" decoding="async" width="15" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/23px-1rightarrow_blue.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ee/1rightarrow_blue.svg/30px-1rightarrow_blue.svg.png 2x" data-file-width="480" data-file-height="480" /></span></span> <i>Voor het gelijknamige hoorspel, zie <a href="/wiki/Jugendstil_(hoorspel)" title="Jugendstil (hoorspel)">Jugendstil (hoorspel)</a>.</i> </div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Beardsley-peacockskirt.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Beardsley-peacockskirt.PNG/260px-Beardsley-peacockskirt.PNG" decoding="async" width="260" height="362" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Beardsley-peacockskirt.PNG/390px-Beardsley-peacockskirt.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c5/Beardsley-peacockskirt.PNG/520px-Beardsley-peacockskirt.PNG 2x" data-file-width="3545" data-file-height="4941" /></a><figcaption>Aubrey Beardsley</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg/260px-Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg" decoding="async" width="260" height="689" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg/390px-Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/70/Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg/520px-Mucha-Mo%C3%ABt_%26_Chandon_White_Star-1899.jpg 2x" data-file-width="634" data-file-height="1681" /></a><figcaption>Moët & Chandon White Star van <a href="/wiki/Alfons_Mucha" title="Alfons Mucha">Alfons Mucha</a></figcaption></figure> <p>De <b>jugendstil</b> of <b>art nouveau</b> is een kunststroming die tussen 1890 en 1914 op verschillende plaatsen in <a href="/wiki/Europa_(werelddeel)" title="Europa (werelddeel)">Europa</a> populair was, voornamelijk als reactie op het vormvervagende <a href="/wiki/Impressionisme" title="Impressionisme">impressionisme</a>. De jugendstil manifesteerde zich vooral in gebruiksvoorwerpen (<a href="/wiki/Glaskunst" title="Glaskunst">glaskunst</a>, <a href="/wiki/Omslag" title="Omslag">boeken</a>, <a href="/wiki/Plateel" title="Plateel">plateel</a>, <a href="/wiki/Sieraad" title="Sieraad">sieraden</a>, <a href="/wiki/Meubilair" title="Meubilair">meubels</a> etc.), de <a href="/wiki/Architectuur" title="Architectuur">architectuur</a> en de <a href="/wiki/Schilderkunst" title="Schilderkunst">schilderkunst</a>. De stroming kende een korte maar hevige bloeitijd, die zich voornamelijk uitbreidde tijdens de <a href="/wiki/Belle_%C3%A9poque" title="Belle époque">belle époque</a>. In West-Europa was de stijl ruim voor 1910 al verleden tijd, in het oosten kon hij wat langer voortbestaan. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Benaming">Benaming</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=1" title="Bewerk dit kopje: Benaming" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=1" title="De broncode bewerken van de sectie: Benaming"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>De aanduiding 'jugendstil' gaat terug op de naam van het weekblad <i><a href="/wiki/Die_Jugend" title="Die Jugend">Die Jugend</a></i> dat vanaf januari <a href="/wiki/1896" title="1896">1896</a> in <a href="/wiki/M%C3%BCnchen" title="München">München</a> verscheen. Voor verwante stromingen die elders in Europa tot bloei kwamen zijn ook andere termen in gebruik, waarvan er een, <b>art nouveau</b>, evenals 'jugendstil' een overkoepelende term is geworden. Art nouveau (<i>art-nouveau</i> geschreven in samenstellingen) is gangbaar in België, Frankrijk en de Angelsaksische wereld,<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> terwijl jugendstil wordt gekoppeld aan Oostenrijk en Duitsland. In het Nederlands zijn beide aanduidingen in gebruik, waarbij de Franse aanduiding <i>art nouveau</i> ook in de vertaling <i>nieuwe kunst</i> wordt gebruikt voor de uitingsvormen van de stijl in Nederland zelf. Daarnaast wordt in spottende zin gesproken van slaolie-, spaghetti- of vermicellistijl. Benamingen voor andere lokale varianten zijn de Oostenrijkse <i><a href="/wiki/Wiener_Secession" title="Wiener Secession">Secession</a></i>, gebruikelijk in een groot deel van Oost-Europa, de Engelse <i>modern style</i> of <i>Liberty style</i>, het Catalaanse <i><a href="/wiki/Catalaans_modernisme" title="Catalaans modernisme">modernisme</a></i> en de Russische <i>stil modern</i>. </p><p>Ondanks de opvallende regionale verschillen zijn er enkele kenmerken die deze stromingen verenigen: een optimistisch wereldbeeld en geloof in de toekomst, een voorliefde voor het gebruik van nieuwe, moderne technieken (in de architectuur bijvoorbeeld grote glasoppervlakken), een afkeer van symmetrie en een voorkeur voor ornamentiek, waarbij bloem- en vogelmotieven domineren. </p><p>Een jugendstilgebouw is dikwijls een <i><a href="/wiki/Gesamtkunstwerk" title="Gesamtkunstwerk">Gesamtkunstwerk</a></i> omdat het niet ongebruikelijk was om de in het gebouw geplaatste meubelen, ornamenten en/of siervoorwerpen speciaal met dezelfde stijlkenmerken te (laten) vervaardigen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Algemene_kenmerken_van_jugendstil">Algemene kenmerken van jugendstil</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=2" title="Bewerk dit kopje: Algemene kenmerken van jugendstil" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=2" title="De broncode bewerken van de sectie: Algemene kenmerken van jugendstil"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Het jugendstilornament is samengesteld uit motieven die gewoonlijk asymmetrische composities vormen met een tweedimensionaal karakter, zoals men dit ziet op meubels, sieraden, lampen, bedrukte stoffen enz. De belangrijkste inspiratiebron van deze kunststroming is de natuur. De motieven zijn vaak langstelige, gracieus gestileerde planten en bloemen (lelies, kelken, irissen, papavers, rozenknop), vogels (zwanen, pauwen), libellen, de eivorm, wolken- water- en rotspartijen, vaak gecombineerd met slanke vrouwengestalten. </p><p>De bewogen lijnen waren een middel om emoties uit te drukken. Deze vormen zijn ook te zien bij de boekdrukkunst en bij decoratieve vormen van bijvoorbeeld trapleuningen, balkons en gevels. IJzer was namelijk geschikt om verwerkt te worden tot sierlijke gebogen vormen. Dat het in zoveel kunstvormen werd toegepast, kwam doordat het heel gebruikelijk was dat een architect ook meubels, zilver, glaswerken, wandversieringen en affiches ontwierp. De jugendstilkenmerken kwamen het meest tot uiting in de grafische kunst, waar de lijn het belangrijkste element is. De illustraties en de letters werden als één geheel ontworpen. Zo ontstond een combinatie van beeld en tekst. </p><p>Jugendstilproducten hebben ook vaak Japanse kenmerken zoals lege ruimten en de waaiervorm. Dat kunstenaars met de Japanse kunst in aanraking kwamen, kwam onder meer door de invloedrijke kunsthandelaar <a href="/wiki/Siegfried_Bing" title="Siegfried Bing">Siegfried Bing</a>. Hij was erg onder de indruk van de Japanse cultuur die vanaf 1854 op de Europese en Amerikaanse markt kwam. Bing specialiseerde zich in deze kunst en had veel Japanse kunst in zijn Parijse galerie L’Art Nouveau, waaraan de stroming haar Franse naam ontleent. </p><p>De letters werden in de jugendstilperiode zo min mogelijk geassocieerd met de drukkunst en de mechanische productie. In één tekst kon men meerdere letterhoogten aantreffen doordat enkele of meerdere letters vergroot of verkleind werden. </p><p>Gewijzigde sociale en economische omstandigheden en de toepassing van nieuwe materialen zoals beton<sup class="noprint nopopups"><a href="/wiki/Wikipedia:Bronvermelding#Bron_gevraagd" title="Wikipedia:Bronvermelding"><span title="Voor deze uitspraak is sinds 09 september 2015 een bronvermelding gewenst. Motivering: ooit al gehoord van sgraffito?">[bron?]</span></a></sup>, brachten na de Eerste Wereldoorlog het einde van de jugendstil. In het midden van de jaren zestig van de twintigste eeuw beleefde de jugendstil, vooral in ontwerpen voor affiches en textiel, een nieuwe bloei. De lettervormen, vooral de initialen uit de jugendstil- of art-nouveauperiode, inspireren nog steeds veel kalligrafen. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Geschiedenis_van_de_jugendstil">Geschiedenis van de jugendstil</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=3" title="Bewerk dit kopje: Geschiedenis van de jugendstil" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=3" title="De broncode bewerken van de sectie: Geschiedenis van de jugendstil"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Voorgeschiedenis:_arts-and-crafts">Voorgeschiedenis: arts-and-crafts</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=4" title="Bewerk dit kopje: Voorgeschiedenis: arts-and-crafts" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=4" title="De broncode bewerken van de sectie: Voorgeschiedenis: arts-and-crafts"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG/260px-Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG" decoding="async" width="260" height="442" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG/390px-Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG/520px-Jugendstil_versieringen_Den_Haag_april_2004.JPG 2x" data-file-width="600" data-file-height="1019" /></a><figcaption>Versieringen op woonhuis in de Kettingstraat in Den Haag</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG/260px-2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG" decoding="async" width="260" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG/390px-2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/26/2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG/520px-2004_Jugenstil_tegeltableau_station_Haarlem.JPG 2x" data-file-width="1270" data-file-height="700" /></a><figcaption>Tegeltableau in <a href="/wiki/Station_Haarlem" title="Station Haarlem">Station Haarlem</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Loodsenhuis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Loodsenhuis.jpg/260px-Loodsenhuis.jpg" decoding="async" width="260" height="388" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Loodsenhuis.jpg/390px-Loodsenhuis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ac/Loodsenhuis.jpg/520px-Loodsenhuis.jpg 2x" data-file-width="2835" data-file-height="4236" /></a><figcaption>Vier jugendstilpanden aan de Spuistraat in <a href="/wiki/Vlissingen" title="Vlissingen">Vlissingen</a>. Foto: <a href="/w/index.php?title=Mgompie&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mgompie (de pagina bestaat niet)">Mgompie</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Praha_lucerna_passage.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Praha_lucerna_passage.JPG/260px-Praha_lucerna_passage.JPG" decoding="async" width="260" height="347" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Praha_lucerna_passage.JPG/390px-Praha_lucerna_passage.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Praha_lucerna_passage.JPG/520px-Praha_lucerna_passage.JPG 2x" data-file-width="1712" data-file-height="2288" /></a><figcaption>Lucernapassage Praag</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:HOVMHTM2Jugendstil.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/HOVMHTM2Jugendstil.jpg/260px-HOVMHTM2Jugendstil.jpg" decoding="async" width="260" height="347" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/HOVMHTM2Jugendstil.jpg/390px-HOVMHTM2Jugendstil.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/HOVMHTM2Jugendstil.jpg/520px-HOVMHTM2Jugendstil.jpg 2x" data-file-width="768" data-file-height="1024" /></a><figcaption>Jugendstilbeschildering op trams was in het begin van de jaren <a href="/wiki/1900" title="1900">1900</a> gebruikelijk. Hier een Amsterdamse museumtram</figcaption></figure> <p>De basis van de jugendstil lag in Engeland. Door de industriële revolutie hechtte men daar rond 1850 erg veel waarde aan alles wat met mechanisatie te maken had. Het eerlijke en eenvoudige handwerk was uit de gratie. Een machinaal vervaardigd product had voor de mensen in die tijd veel meer waarde dan een product dat door ambachtslieden was gemaakt. De industriële revolutie vierde hoogtij. Men verdiende veel in die tijd want de productie was goedkoper geworden. Mensen voelden zich rijk en wilden daarom ook dingen hebben die de echte rijken hadden. Daarom werden vroegere stijlen geïmiteerd en snel en slordig gemaakt om aan de vraag te voldoen. Zo had ook de <a href="/wiki/Kalligrafie" title="Kalligrafie">kalligrafie</a>, de met de hand vervaardigde werken in schoonschrift (monniken), in die tijd afgedaan. Dat kwam in dit geval door de opkomst van de drukpers. Maar er waren mensen die dit klakkeloos imiteren verwierpen en de met de hand gemaakte, traditionele producten wilden beschermen en zelf weer wilden gaan maken. Men vond dat men zelf moest kunnen waarnemen hoe een product tot stand was gekomen. Zo ontstond de <a href="/wiki/Arts-and-craftsbeweging" title="Arts-and-craftsbeweging">arts-and-craftsbeweging</a>. </p><p>Als reactie op allerlei <a href="/wiki/Neostijlen" title="Neostijlen">neostijlen</a> (stijlimitatie, <a href="/wiki/Kitsch" title="Kitsch">kitsch</a>, slordige machinale uitvoering) ontstond in Engeland aan het eind van de negentiende eeuw, de 'Arts and Crafts movement'. Deze beweging, door John Ruskin en later vooral door William Morris gepropageerd, wilde een hervorming bewerkstelligen door de producten niet meer door machines te laten maken maar weer over te gaan op ambachtelijke vervaardiging. Het ideaal was: fraaie, degelijke objecten maken voor de gewone man. Het was niet direct een ontwerp-stijl maar meer een ontwerp-principe. De arts-and-craftsperiode heeft dus geen herkenbare stijlkenmerken. (Helaas was het te kostbaar voor de gewone man. Kunstzinnig was het geslaagd, sociaal faalde het.) Het ontstaan van vele vormen van de nieuwe kunst blijkt dan ook vaak door de Engelse arts-and-crafts te komen. De ideeën van de arts-and-craftsbeweging werden overgenomen in Amerika (<a href="/wiki/Louis_Comfort_Tiffany" title="Louis Comfort Tiffany">Tiffany</a>) en een groot deel van Europa, het eerst in België (onder anderen <a href="/wiki/Octave_Van_Rysselberghe" class="mw-redirect" title="Octave Van Rysselberghe">Van Rysselberghe</a>, <a href="/wiki/Victor_Horta" title="Victor Horta">Horta</a>, <a href="/wiki/Henry_Van_de_Velde" title="Henry Van de Velde">Van de Velde</a>), in Frankrijk (onder anderen <a href="/wiki/Alfons_Mucha" title="Alfons Mucha">Mucha</a>, <a href="/wiki/Henri_de_Toulouse-Lautrec" title="Henri de Toulouse-Lautrec">Toulouse-Lautrec</a>), in Nederland (onder anderen <a href="/wiki/Jan_Toorop" title="Jan Toorop">Toorop</a>, <a href="/wiki/Pierre_Cuypers" title="Pierre Cuypers">Cuypers</a>, <a href="/wiki/Gerrit_Willem_Dijsselhof" title="Gerrit Willem Dijsselhof">Dijsselhof</a>, <a href="/wiki/S.H._de_Roos" title="S.H. de Roos">De Roos</a>), in Schotland (<a href="/wiki/Charles_Rennie_Mackintosh" title="Charles Rennie Mackintosh">Mackintosh</a>), in Duitsland (<a href="/w/index.php?title=Otto_Eckmann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Otto Eckmann (de pagina bestaat niet)">Eckmann</a>), in Oostenrijk (<a href="/wiki/Otto_Wagner" title="Otto Wagner">Wagner</a>), in Spanje (<a href="/wiki/Antoni_Gaud%C3%AD" title="Antoni Gaudí">Gaudí</a>) en in Italië, Hongarije en Scandinavië (Kopenhagen). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="William_Morris">William Morris</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=5" title="Bewerk dit kopje: William Morris" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=5" title="De broncode bewerken van de sectie: William Morris"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/William_Morris_(schrijver)" class="mw-redirect" title="William Morris (schrijver)">William Morris</a> (1834-1896) stichtte in 1861 een atelier waar veel vormen van kunstnijverheid werden beoefend. Hij wordt, hoewel zijn stijl zich niet ontwikkelde tot de bekende zweepslag, door zijn denkwijze gezien als de grondlegger van de jugendstil/art nouveau. Volgens Morris was kalligrafie te beschouwen als ware kunst en zo propageerde hij het ook. Mensen die kalligrafeerden konden zich verder gaan ontplooien en zich kalligraaf noemen. Kalligrafie werd weer een gerespecteerde kunstvorm en kalligrafen werden weer als kunstenaars gezien. Morris en zijn leerlingen hielden zich bezig met het kalligraferen en illustreren van boeken, met het ontwerpen van glas-in-loodramen, met het ontwerpen van behangmotieven, met houtsnijkunst en met het ontwerpen en borduren van wandtapijten. De invloed van Morris was snel merkbaar in andere landen van Europa, en zelfs in de Verenigde Staten van Amerika. Morris ging helemaal terug naar de oorspronkelijke manier van kalligraferen. Kalligrafische letters mochten volgens zijn beginselen, alleen maar geschreven worden met de ganzenveer of met het penseel. De drukletters die de kalligrafische lettervormen (zoals de gotische letters) hadden vervangen, moesten van Morris verdwijnen. Hij stichtte ook de Kelmscott Press (1890) waar sierlijke vrouwengestalten en bogen van plantenstengels enz. bij boekillustraties veel gebruikt werden. Een andere bekende, jong gestorven, Engelse kunstenaar was <a href="/wiki/Aubrey_Beardsley" title="Aubrey Beardsley">Aubrey Beardsley</a> (1872-1898). Hij maakte affiches in een persoonlijke art-nouveaustijl. Hij gebruikte veel ononderbroken, asymmetrische slingerlijnen en eenvoudige zwart-wit vlakken. Hij liet zich, net als andere jugendstil-/art-nouveaukunstenaars inspireren door het Oosten, de Middeleeuwen, het Keltisch vlechtwerk, de achttiende eeuw en de ornamentiek in de renaissance. Hoewel er sprake was van een nieuwe stroming, waren er grote verschillen in de diverse landen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Art_nouveau_en_Siegfried_Bing">Art nouveau en Siegfried Bing</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=6" title="Bewerk dit kopje: Art nouveau en Siegfried Bing" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=6" title="De broncode bewerken van de sectie: Art nouveau en Siegfried Bing"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Op het Europese continent heerste alom bewondering voor de arts-and-crafts. Men begreep de uitdaging om een nieuwe kunstvorm te scheppen, gebaseerd op inventieve creativiteit en gedegen vakmanschap. Ook hier ging men voorbij aan het sociale element wat toch een belangrijk uitgangspunt was. Zodoende is art nouveau al vanaf het prille begin een luxe, kostbare kunst geweest en slechts betaalbaar door een handjevol liefhebbers. </p><p>Ideeën en werk van de arts-and-crafts drongen op het continent het eerst door tot de Belgische kunstenaars in Brussel. Daar ondertekenden in 1883, 20 kunstenaars het manifest van de kunstenaarsgroep "<a href="/wiki/Les_XX" title="Les XX">Les Vingt</a>" (De Twintig). De groep had tot doel de progressieve, artistieke krachten te bundelen en gezamenlijke salons te organiseren. De groep was hoofdzakelijk Belgisch, maar had nauwe contacten met de Parijse, Nederlandse en Engelse moderne kunstwereld. De Vingt-leden waren enthousiast over de geschriften van onder anderen William Morris en Walter Crane. Crane gebruikte golvende lijnen die we in de omslag van de catalogi van Les Vingt terugvinden. Hierop zien we ook dat er gebruik wordt gemaakt van het lege vlak, een belangrijk kenmerk dat men van de Japanse kunst heeft overgenomen. </p><p><a href="/wiki/Siegfried_Bing" title="Siegfried Bing">Siegfried Bing</a> (1838-1905) was van Duitse oorsprong en opgegroeid met de handel in porselein en luxe goederen. Hij verdiende eerst de kost met de productie van nieuw ontworpen serviezen. Al gauw specialiseerde hij zich in de Japanse kunst. Maar de markt voor de Japanse kunst raakte in de jaren tachtig en negentig geleidelijk overvoerd. Bing zocht en vond nieuwe uitdagingen in onder meer de Verenigde Staten. Daar kwam hij in contact met Tiffany. Hij gaf opdrachten om onder andere glas-in-loodramen te laten maken in de fabriek van Tiffany in New York. Tiffany was lid van een groep kunstenaars die een bijzondere schilderwijze toepaste. Ze schilderden de natuur zoals ze deze ervoeren in ongemengde kleuren. De kleurvlakken werden duidelijk door lijnen van elkaar gescheiden. Aan leden van dezelfde groep <a href="/wiki/Les_Nabis" title="Les Nabis">Nabis-kunstenaars</a> vroeg hij voor zijn nieuwe galerie ontwerpen te maken voor meubilair, textiel, serviezen en boekbanden. Dat was heel ongebruikelijk voor een kunsthandelaar en zo kreeg hij de naam een promotor te zijn. Die nieuwe galerie in de Rue de Provence werd in 1895 geopend en heette L’Art Nouveau. L’Art Nouveau was een progressieve salon waar jonge kunstenaars hun nieuwe kunst exposeerden. Zo kwam deze kunststroming aan zijn naam. Bing was dus een grote stimulator van de vernieuwende kunst. </p><p>Er zijn verschillen tussen de Belgische en Franse art nouveau. In België werden de plantmotieven vaak gestileerd. Daar ontstond de nu zo bekende dynamische "zweepslag" van <a href="/wiki/Victor_Horta" title="Victor Horta">Victor Horta</a> (1861-1947) en <a href="/wiki/Henry_Van_de_Velde" title="Henry Van de Velde">Henry Van de Velde</a> (1863-1957). Horta en Van de Velde gelden als twee van de belangrijkste vertegenwoordigers van de stroming.<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> In Brussel bevindt zich ook het <a href="/wiki/Hortamuseum" class="mw-redirect" title="Hortamuseum">Hortamuseum</a>. </p><p>In Frankrijk werden de plantenstengels en bloemknoppen niet zo gestileerd overgenomen maar meer hoe ze er in het echt uitzagen. De ontwikkeling van affiches gaf de kunstenaar een geheel nieuw werkterrein. Door het ontwerpen van affiches, werkten verschillende takken van kunst samen. Daardoor ontstond er eenheid in de grafische- en schilderkunst, in combinatie met de typografie (letterkunst). Er zijn nu nog veel affiches in art-nouveaustijl van Belgische en Franse kunstenaars bekend. Bijvoorbeeld die van Alfons Mucha (geboren in Tsjecho-Slowakije en bekend geworden door zijn ontwerp voor Sarah Bernhardt) en van Henri de Toulouse Lautrec staan nog volop in de belangstelling. Mucha creëerde een geheel eigen stijl door op het Hebreeuws geïnspireerde letters te gebruiken. Zijn getekende vrouwenfiguren waren vaak spaarzaam gekleed. Hij produceerde enorm veel. In 2006 was er nog een tentoonstelling in Rotterdam over zijn werk. Nog een voorbeeld van de Franse art nouveau zijn de metro-ingangen van Hector Guimard (1867-1942) in Parijs, voor velen de bekendste voorbeelden van de Franse art nouveau. In Frankrijk bloeide de art nouveau vooral in Parijs en Nancy (L’École de Nancy). Deze laatste stad ontwikkelde zich mede dankzij de activiteiten van de glas- en meubelontwerper Émile Gallé (1846-1904) rond 1900 tot een belangrijk centrum van vernieuwende architectuur en kunstnijverheid. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jugendstil">Jugendstil</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=7" title="Bewerk dit kopje: Jugendstil" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=7" title="De broncode bewerken van de sectie: Jugendstil"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Al in 1896 had de nieuwe jugendstil in Duitsland en Oostenrijk zijn naam gekregen door het tijdschrift "Die Jugend", een door <a href="/w/index.php?title=Georg_Hirth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georg Hirth (de pagina bestaat niet)">Georg Hirth</a> uitgegeven geïllustreerd weekblad "für Kunst & Leben" in München. Het lettertype had daar al de kenmerkende vormen van deze nieuwe stijl. <a href="/w/index.php?title=Otto_Eckmann&action=edit&redlink=1" class="new" title="Otto Eckmann (de pagina bestaat niet)">Otto Eckmann</a> illustreerde de eerste jaargangen met karakteristieke vignetten en randversieringen. Al in het eerste hoofdartikel brak Hirth een lans voor de kunstvernieuwing. De term <i>Jugendstil</i> verscheen in een tekst van de revue <i>Insel</i> van <a href="/w/index.php?title=Rudolf_Schr%C3%B6der&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rudolf Schröder (de pagina bestaat niet)">Rudolf Schröder</a>, in hetzelfde jaar. In 1899 werd het tijdschrift "Die Woche" opgericht. Dat was de aanleiding voor Eckmann om zijn eigen alfabet te ontwikkelen voor de Rudhardsche Schriftgiesserei (Lettergieterij) in <a href="/wiki/Offenbach_am_Main" title="Offenbach am Main">Offenbach</a>, compleet met randversieringen en vignetten. Dit werd het klassieke schrift van de jugendstil. Het diende als voorbeeld voor alle later getekende lettertypen. </p><p>Duitse jugendstilontwerpers gebruikten gestileerde, natuurlijke elementen. Ze zijn vaak zo gestileerd dat er geen duidelijk planten- of dierenmotief te herkennen is. De kenmerkende zweepslag komen we natuurlijk ook tegen. </p><p>De beroemde Belgische architect <a href="/wiki/Henry_Van_de_Velde" title="Henry Van de Velde">Henry Van de Velde</a> vestigde zich in Weimar. Daar versoberde zijn stijl en uiteindelijk werkte ook hij in deze gestileerde jugendstil. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Glasgowstijl">Glasgowstijl</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=8" title="Bewerk dit kopje: Glasgowstijl" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=8" title="De broncode bewerken van de sectie: Glasgowstijl"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Wfm_scotland_street.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Wfm_scotland_street.jpg/260px-Wfm_scotland_street.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Wfm_scotland_street.jpg/390px-Wfm_scotland_street.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Wfm_scotland_street.jpg/520px-Wfm_scotland_street.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="599" /></a><figcaption>De noordelijke <a href="/wiki/Gevel" title="Gevel">façade</a> van <a href="/wiki/Charles_Rennie_Mackintosh" title="Charles Rennie Mackintosh">Charles Rennie Mackintosh</a>'s Scotland Street School in <a href="/wiki/Glasgow" title="Glasgow">Glasgow</a>, Schotland.</figcaption></figure> <p>De Schotse havenstad Glasgow groeide in de tweede helft van de negentiende eeuw uit tot een groot industriegebied. Zodoende kwam men ook in contact met culturen buiten Groot-Brittannië, zoals Japan. Zowel de Engelse als de Japanse invloed is terug te vinden in het werk van een van de belangrijkste ontwerpers van die tijd: <a href="/wiki/Charles_Rennie_Mackintosh" title="Charles Rennie Mackintosh">Charles Rennie Mackintosh</a> (1868-1928). Hij vormde samen met zijn vrouw en nog twee anderen "The Glasgow Four". Kenmerkend voor hun werk is een elegante, verticale lijnvoering. </p><p>Veel voorkomende motieven in zijn werk zijn de rozenknop en de eivorm. Een van de belangrijkste werken van Macintosh is de Glasgow School of Art (1896-1909). Na 1910 maakte hij geen werken meer van belang. In eigen land kreeg hij niet veel respons, maar in Duitsland en Oostenrijk toonde men veel interesse. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_Sezessionstil">De Sezessionstil</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=9" title="Bewerk dit kopje: De Sezessionstil" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=9" title="De broncode bewerken van de sectie: De Sezessionstil"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Wien_-_Karlsplatz,_Otto-Wagner-Pavillon_(2).JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Wien_-_Karlsplatz%2C_Otto-Wagner-Pavillon_%282%29.JPG/260px-Wien_-_Karlsplatz%2C_Otto-Wagner-Pavillon_%282%29.JPG" decoding="async" width="260" height="154" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Wien_-_Karlsplatz%2C_Otto-Wagner-Pavillon_%282%29.JPG/390px-Wien_-_Karlsplatz%2C_Otto-Wagner-Pavillon_%282%29.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Wien_-_Karlsplatz%2C_Otto-Wagner-Pavillon_%282%29.JPG/520px-Wien_-_Karlsplatz%2C_Otto-Wagner-Pavillon_%282%29.JPG 2x" data-file-width="4488" data-file-height="2658" /></a><figcaption>Otto Wagners Station Karlsplatz in Wenen</figcaption></figure> <p>De architect <a href="/wiki/Otto_Wagner" title="Otto Wagner">Otto Wagner</a> (1841-1918) is hiervan de bekendste. De schilder <a href="/wiki/Gustav_Klimt" title="Gustav Klimt">Gustav Klimt</a> (1862-1918) richtte de <a href="/wiki/Sezession" title="Sezession">Sezessiongroep</a> op, samen met <a href="/wiki/Josef_Hoffmann" title="Josef Hoffmann">Josef Hoffmann</a> (1870-1956) en <a href="/wiki/Joseph_Maria_Olbrich" title="Joseph Maria Olbrich">Joseph Maria Olbrich</a> (1867-1908). Het was een progressieve kunstenaarsvereniging. Joseph Olbrich ontwierp in 1897 het tentoonstellingsgebouw in Wenen en het affiche van de eerste tentoonstelling van het gezelschap. In Josef Hoffmans gestileerde bloemen is duidelijk de stijl van Mackintosh te zien. Hij maakte strakke, elegante ontwerpen. Olbrich vertrok naar Duitsland en behoort óók tot de kunstenaars van de Duitse jugendstil. In Duitsland had hij de leiding over de bouw van de kunstenaarskolonie te <a href="/wiki/Darmstadt" title="Darmstadt">Darmstadt</a>. Hij had de supervisie over de opzet en uitvoering van het atelier- en tentoonstellingsgebouw én de zeven huizen voor kunstenaarsbewoning. Hij ontwierp zelf zes huizen en het atelier- en tentoonstellingsgebouw. In de interieurs valt vooral het mozaïekachtige kleurgebruik op. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="De_Wiener_Werkstätte"><span id="De_Wiener_Werkst.C3.A4tte"></span>De Wiener Werkstätte</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=10" title="Bewerk dit kopje: De Wiener Werkstätte" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=10" title="De broncode bewerken van de sectie: De Wiener Werkstätte"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>In 1903 werden de <a href="/wiki/Wiener_Werkst%C3%A4tte" title="Wiener Werkstätte">Wiener Werkstätte</a> (Weense werkplaatsen) opgericht. Hierin werkten veel soorten kunstenaars samen. Er waren veel overeenkomsten met de gildegedachte van de Engelse arts-and-craftsbeweging. In veel ontwerpen van de Weense school is de decoratie kleurig. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Peter_Behrens">Peter Behrens</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=11" title="Bewerk dit kopje: Peter Behrens" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=11" title="De broncode bewerken van de sectie: Peter Behrens"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Peter_Behrens" title="Peter Behrens">Peter Behrens</a> (1868-1940) ontwierp zijn eigen (het zevende) huis in Darmstadt en vestigde hiermee meteen zijn naam als ontwerper. In de kunstnijverheidsontwerpen van bijvoorbeeld meubels, lampen en grafisch werk van Behrens, is duidelijk te zien waarin de Duitse jugendstil zich onderscheidt van de Oostenrijkse en Schotse. De Duitse jugendstil maakt gebruik van natuurlijke elementen en construeert daar de hoofdvorm mee. (De vrouw is tegelijk de poot van een lamp, de schelpvormige waaier is tegelijk de kap van een lamp.) Constructie en decoratie zijn op deze wijze versmolten. Hij maakte onder meer ook AEG bekend door tal van covers. Later ontwierp hij ook nog lampen, ventilatoren, posters en meer. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Nieuwe_Kunst">Nieuwe Kunst</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=12" title="Bewerk dit kopje: Nieuwe Kunst" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=12" title="De broncode bewerken van de sectie: Nieuwe Kunst"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ook in Nederland kwamen er vernieuwingen in architectuur en toegepaste kunsten. Er werden verschillende, soms spottende, namen voor deze stijl verzonnen zoals: vermicelli-, slaolie-, Berlage- of <a href="/wiki/%27t_Binnenhuis" title="'t Binnenhuis">Binnenhuisstijl</a> of style nouille, vanwege de lijnen. </p><p>De term 'slaoliestijl' is afkomstig van een ontwerp voor een affiche uit 1893 van de <a href="/wiki/Calv%C3%A9" title="Calvé">Nederlandsche Oliefabrieken (NOF) Calvé-Delft</a> ter promotie van de 'Delftsche slaolie'. Het was een van de eerste uitingen van de Nederlandse art nouveau, gemaakt door <a href="/wiki/Jan_Toorop" title="Jan Toorop">Jan Toorop</a>. In zekere zin heeft Toorop als voorbeeld gediend voor een andere grote (Oostenrijkse) jugendstilkunstenaar, Gustav Klimt. </p><p>De andere benamingen kwamen voort uit zeer uiteenlopende uitgangspunten en verschijningsvormen, die te onderscheiden waren. Uit gemak werd de Nederlandse nieuwe stijl uiteindelijk maar bij de internationale art nouveau of jugendstil ingedeeld. Dat belangrijke onderdelen van de Nederlandse stijl tóch een geheel eigen richting vertegenwoordigen, heeft in 1960 geleid tot het in gebruik raken van de benaming <i>Nieuwe Kunst</i>. Deze benaming geeft, net als jugendstil en art nouveau, aan dat de stroming nieuw en jong was en zich wilde onderscheiden van voorgaande stijlperiodes. De meest geliefde vorm van versieren in de <i>Nieuwe Kunst</i> was een geometrische figuur, soms in de vorm van blokjes of een serie blokjes, soms sterk gestileerde planten of dieren. Dat zien we onder andere in het werk van <a href="/wiki/Jac._van_den_Bosch" title="Jac. van den Bosch">Jac. van den Bosch</a>. </p><p>De mooiste voorbeelden van Haagse art nouveau zijn te vinden in de producten van de aardewerk- en porseleinfabriek <a href="/wiki/Plateelbakkerij_Rozenburg" title="Plateelbakkerij Rozenburg">Rozenburg</a>, die een vrije interpretatie van de Oosterse invloed en de florale Frans-Belgische art nouveau laten zien, met de kenmerkende golvende art-nouveau-belijningen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Cuypers_en_Berlage">Cuypers en Berlage</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=13" title="Bewerk dit kopje: Cuypers en Berlage" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=13" title="De broncode bewerken van de sectie: Cuypers en Berlage"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:BeursVanBerlage.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/BeursVanBerlage.jpg/260px-BeursVanBerlage.jpg" decoding="async" width="260" height="195" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/BeursVanBerlage.jpg/390px-BeursVanBerlage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/BeursVanBerlage.jpg/520px-BeursVanBerlage.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="750" /></a><figcaption><a href="/wiki/Beurs_van_Berlage" title="Beurs van Berlage">Beurs van Berlage</a>, Amsterdam.</figcaption></figure> <p>In Amsterdam bleef de invloed van de bouwmeester <a href="/wiki/Pierre_Cuypers" title="Pierre Cuypers">Pierre Cuypers</a> (1827-1921) groot. De architect <a href="/wiki/Hendrik_Petrus_Berlage" title="Hendrik Petrus Berlage">Hendrik Petrus Berlage</a> (1856-1934), die ook in Amsterdam woonde, richtte in 1900 "<a href="/wiki/%27t_Binnenhuis" title="'t Binnenhuis">'t Binnenhuis</a>" op, dat was een "Inrichting tot Meubileering en Versiering der Wooning" (Binnenhuisstijl). Het Binnenhuis gaf onderdak aan ontwerpers uit alle takken van de kunstnijverheid zoals de graficus <a href="/wiki/S.H._de_Roos" title="S.H. de Roos">Sjoerd H. de Roos</a> (1877-1962), de meubel- en interieurontwerpers Jac. van den Bosch (1868-1948) en <a href="/wiki/Chris_Lebeau" title="Chris Lebeau">Chris Lebeau</a> (1878-1945). Berlage had een eigen stijl, hij bracht bijvoorbeeld in het ontwerp van zijn stoelen een duidelijke scheiding aan tussen de rechte zitting en leuning (Berlagestijl). Dat was heel anders dan de gebogen houten delen die in Den Haag ontworpen werden. Zijn belangrijkste gebouw in Amsterdam uit deze periode is de <a href="/wiki/Beurs_van_Berlage" title="Beurs van Berlage">Beurs</a> (1884-1903), waaraan ook andere kunstenaars als de schilders Jan Toorop (1858-1928) en <a href="/wiki/Richard_Roland_Holst" title="Richard Roland Holst">Richard Roland Holst</a> (1869-1938) meewerkten. </p><p>Berlage heeft veel interieurs ontworpen. Hij had geconstateerd dat elke vernieuwing in een stijlperiode begon met een duidelijke reactie op de voorgaande. Daarbij zou eerst de grafische kunst, dan de toegepaste kunst en pas als laatste de bouwkunst aan de beurt zijn. Deze volgorde ging in de 'Nieuwe Kunst' net zo. </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Kunst_en_samenleving.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Kunst_en_samenleving.jpg/260px-Kunst_en_samenleving.jpg" decoding="async" width="260" height="319" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3d/Kunst_en_samenleving.jpg/390px-Kunst_en_samenleving.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/3d/Kunst_en_samenleving.jpg 2x" data-file-width="489" data-file-height="600" /></a><figcaption><i>Kunst en samenleving</i>. Bandontwerp en illustraties <a href="/wiki/Gerrit_Willem_Dijsselhof" title="Gerrit Willem Dijsselhof">G.W. Dijsselhof</a></figcaption></figure> <p>Vanaf ongeveer 1892 maakten jonge ontwerpers zich los van de invloed van Cuypers, mede omdat hij vasthield aan zijn <a href="/wiki/Historisme_(architectuur)" title="Historisme (architectuur)">historiserende</a> stijl. Dit zien we in het werk van bijvoorbeeld <a href="/wiki/Gerrit_Willem_Dijsselhof" title="Gerrit Willem Dijsselhof">G.W. Dijsselhof</a> (1866-1924). Voor de Amsterdamse arts W. van Hoorn ontwierp hij tussen 1895 en 1903 een kamer met een houten betimmering en gebatikte wandbekleding. Deze kamer is bewaard gebleven en staat sinds 1935 als '<a href="/w/index.php?title=Dijsselhofkamer&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dijsselhofkamer (de pagina bestaat niet)">Dijsselhofkamer</a>' opgesteld in het <a href="/wiki/Gemeentemuseum_Den_Haag" class="mw-redirect" title="Gemeentemuseum Den Haag">Gemeentemuseum</a> te Den Haag. In zijn werk maakte Dijsselhof gebruik van gestileerde, aan de natuur afgeleide motieven, die geen diepte suggereren. Hij ontwierp in 1893 vignetten en de band voor het boek <i>Kunst en Samenleving</i>, het door de criticus en illustrator <a href="/wiki/Jan_Veth" title="Jan Veth">Jan Veth</a> (1864-1925) vertaalde werk <i>The Claims of Decorative Art</i> van de Engelse arts-and-craftsontwerper en illustrator Walter Crane (1845-1915). Dit werk had grote invloed op Nederlandse kunstenaars en is een goed voorbeeld van de Nederlandse art nouveau (of 'Nieuwe Kunst'). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Jan_Toorop">Jan Toorop</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=14" title="Bewerk dit kopje: Jan Toorop" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=14" title="De broncode bewerken van de sectie: Jan Toorop"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Bestand:Delftsche_Slaolie.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Delftsche_Slaolie.jpeg/260px-Delftsche_Slaolie.jpeg" decoding="async" width="260" height="396" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Delftsche_Slaolie.jpeg/390px-Delftsche_Slaolie.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Delftsche_Slaolie.jpeg/520px-Delftsche_Slaolie.jpeg 2x" data-file-width="2670" data-file-height="4070" /></a><figcaption>"Delftsche Slaolie", door Jan Toorop.</figcaption></figure> <p>In Rotterdam, Delft en Den Haag kreeg de florale Belgische art nouveau met zijn golvende constructies een flinke aanhang. Een beroemd voorbeeld van Haagse art nouveau is het afficheontwerp van <a href="/wiki/Jan_Toorop" title="Jan Toorop">Jan Toorop</a> voor een Delftse slaoliefabriek, de NOF Calvé-Delft (1894, 'slaoliestijl') . In het ontwerp van Toorop is alle diepte vermeden en hij heeft niet geprobeerd om er een schilderij van te maken. De vlakken naast de vrouwenfiguren zijn helemaal opgevuld met golvende lijnen. </p><p>Ook de boekbandontwerpen van Toorop, bijvoorbeeld voor het werk van <a href="/wiki/Louis_Couperus" title="Louis Couperus">Louis Couperus</a>, zijn vaak op deze manier vormgegeven. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gaudí"><span id="Gaud.C3.AD"></span>Gaudí</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=15" title="Bewerk dit kopje: Gaudí" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=15" title="De broncode bewerken van de sectie: Gaudí"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Antoni_Gaud%C3%AD" title="Antoni Gaudí">Antoni Gaudí</a> (1852-1926) was een Spaanse architect. Zijn belangrijkste bouwwerken staan in <a href="/wiki/Barcelona_(Spanje)" class="mw-redirect" title="Barcelona (Spanje)">Barcelona</a>. Deze zijn vaak grillig van vorm, versierd met mozaïeken van glas, gebroken tegels en origineel smeedwerk. Zijn werk wijkt erg af van dat van zijn tijdgenoten. Hij streefde ernaar om architectuur een organisch onderdeel van de natuur te laten zijn. Door zijn bizarre fantasie leidde dat tot zeer ongebruikelijke bouwvormen. Ook zijn meubelen en andere kunstnijverheidsobjecten worden gekenmerkt door abstracte vormen en een vervreemding van het voorwerp. Zijn beroemdste werk is de kerk <a href="/wiki/Sagrada_Fam%C3%ADlia" title="Sagrada Família">Sagrada Família</a> in Barcelona, begonnen in 1882 en tot nu toe onvoltooid gebleven. Dat was tevens zijn favoriete project. Doordat Gaudí vele vormen aan de natuur ontleende, wordt zijn stijl "biologisch" genoemd. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Tiffany">Tiffany</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=16" title="Bewerk dit kopje: Tiffany" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=16" title="De broncode bewerken van de sectie: Tiffany"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/Louis_Comfort_Tiffany" title="Louis Comfort Tiffany">Louis Comfort Tiffany</a> (1848-1933) staat bekend als de Amerikaanse art-nouveaukunstenaar van gekleurd glas. Hij is de zoon van een beroemde juwelier in New York. Door zijn grote nieuwsgierigheid naar nieuwe dingen begon hij aan een aantal experimenten. Zijn bedoeling was om kunst te combineren met de behoefte van het dagelijkse leven. Iets wat in die tijd nogal ongewoon was. Kunst was namelijk voor de rijken. Na een bezoek aan een tentoonstelling in Philadelphia waar arts-and-craftsontwerpen te zien waren, raakte hij zo enthousiast dat hij interieurontwerper wilde worden. Tiffany begon te experimenteren met de vervaardiging van gekleurd glas, na terugkeer van een Europese reis. Hij was sterk onder de indruk van de <a href="/wiki/Chartres#De_kathedraal" title="Chartres">kathedraal van Chartres</a>. Hij werd een enthousiaste aanhanger van de Europese art nouveau, die vrije bloemontwerpen gebruikte en op de natuur gebaseerd was. Tiffany gebruikte dat als landschapschilder namelijk ook in zijn werk. Hij is de uitvinder van de tot op heden gebruikte methode om stukjes glas in koperfolie te wikkelen en dan te solderen. In die tijd was het nog gebruikelijk om glas in lood te zetten. Hij had drie specialiteiten: gebrandschilderd glas, favrile (gekleurd glas) en mozaïek. Tiffany stuurde zijn eerste werk naar de opening van de salon L’Art Nouveau van Siegfried Bing. Zo werd zijn werk tentoongesteld op de meest belangrijke ontmoetingsplaats voor nieuwe kunstenaars. </p><p>Van Tiffany zijn vooral zijn glas, schepen, lampen en ramen bekend. Hij maakte ook veel andere dingen, zoals juwelen, meubels, keramiek en kandelaars, kortom alles wat met het interieur te maken had, zelfs gordijnen en behang. Tiffany stuurde de eerste twee jaren alleen maar vazen naar de diverse tentoonstellingen. Zo creëerde hij de vraag. Omdat gebrandschilderde ramen erg duur waren, ging Tiffany over tot serieproductie. Dit is een belangrijk verschil tussen de opvatting over de art nouveau en zijn gedachte over die kunst. Maar zo werden zijn producten minder duur en waren ze voor een groter publiek betaalbaar. </p><p>Vooral de Tiffany-glas-in-loodlampen zijn bekend geworden. Aanvankelijk werden de lampen geblazen, later werden de lampen gemaakt van restjes glas die waren overgebleven bij de productie van gebrandschilderde ramen. Zijn werknemers, meest vrouwen, mochten zelf de kleuren bepalen. Zo had iedere lamp toch nog een individueel tintje. Deze lamp werd mede een groot succes doordat de gloeilamp net was uitgevonden (Edison). De bekendste lampen zijn <i>Dragonfly</i> (libelle) en <i>Wisteria</i> (blauweregen). Het zijn typische art-nouveauthema’s uit de natuur. De lampen hadden van voet tot kap de natuurlijke vormen van planten. Ook hier verdween de aandacht voor deze producten na de Eerste Wereldoorlog. Bij de opleving van deze kunst, in de jaren zestig, ontstonden er zelfs winkels met alleen maar neotiffanyproducten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Controverse">Controverse</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=17" title="Bewerk dit kopje: Controverse" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=17" title="De broncode bewerken van de sectie: Controverse"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Kunstcriticus <a href="/wiki/Lucas_Catherine" title="Lucas Catherine">Lucas Catherine</a> legt voor de <a href="/wiki/Belgi%C3%AB" title="België">Belgische</a> art nouveau van Victor Horta een link naar de <a href="/wiki/Onafhankelijke_Congostaat" title="Onafhankelijke Congostaat">koloniale dimensie</a> van de art nouveau. De pracht van het Van Eetveldehuis bijvoorbeeld is te danken aan het feit dat Edmond van Eetvelde gouverneur was van Kongo-Vrijstaat en daar zijn fortuin vandaan haalde. Diverse binnenhuisinrichtingen van Brusselse art-nouveauhuizen zijn, naast textiel, smeedwerk en sierglas, verfraaid met de meest exquise houtsoorten uit Congo.<sup id="cite_ref-ds13apr23_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-ds13apr23-4"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-KvanKongo_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-KvanKongo-5"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Architecten">Architecten</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=18" title="Bewerk dit kopje: Architecten" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=18" title="De broncode bewerken van de sectie: Architecten"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="België"><span id="Belgi.C3.AB"></span>België</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=19" title="Bewerk dit kopje: België" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=19" title="De broncode bewerken van de sectie: België"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Brussel: <a href="/wiki/Victor_Horta" title="Victor Horta">Victor Horta</a> <a href="/wiki/Paul_Hankar" title="Paul Hankar">Paul Hankar</a> <a href="/wiki/Henry_Van_de_Velde" title="Henry Van de Velde">Henry Van de Velde</a></li> <li>Antwerpen: <a href="/wiki/Jacques_De_Weerdt" title="Jacques De Weerdt">Jacques De Weerdt</a></li> <li>Sint-Niklaas: <a href="/wiki/August_Waterschoot" title="August Waterschoot">August Waterschoot</a></li> <li>Gent <a href="/wiki/Geo_Henderick" title="Geo Henderick">Geo Henderick</a> Urbain Crommen Achilles Van Hoecke-Dessel Jules-Pascal Ledoux Georges Vereecken</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Oostenrijk">Oostenrijk</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=20" title="Bewerk dit kopje: Oostenrijk" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=20" title="De broncode bewerken van de sectie: Oostenrijk"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Wenen: <a href="/wiki/Otto_Wagner" title="Otto Wagner">Otto Wagner</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Spanje">Spanje</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=21" title="Bewerk dit kopje: Spanje" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=21" title="De broncode bewerken van de sectie: Spanje"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li>Barcelona: <a href="/wiki/Antoni_Gaud%C3%AD" title="Antoni Gaudí">Antoni Gaudí</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Galerij">Galerij</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=22" title="Bewerk dit kopje: Galerij" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=22" title="De broncode bewerken van de sectie: Galerij"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 216px"> <div class="thumb" style="width: 214px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg" class="mw-file-description" title="mozaïek: "Felix Tigris" door Henri Verbuecken, Antwerpen."><img alt="mozaïek: "Felix Tigris" door Henri Verbuecken, Antwerpen." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg/321px-AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg" decoding="async" width="214" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg/481px-AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg/641px-AD_2024_-_Jardin_Zoologique_-_Tijger_en_Serpent.jpg 2x" data-file-width="920" data-file-height="904" /></a></span></div> <div class="gallerytext">mozaïek: "Felix Tigris" door <a href="/wiki/Henri_Verbuecken" title="Henri Verbuecken">Henri Verbuecken</a>, Antwerpen.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 208px"> <div class="thumb" style="width: 206px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg" class="mw-file-description" title="Detail behangontwerp – Walter Crane (1875)"><img alt="Detail behangontwerp – Walter Crane (1875)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg/309px-Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg" decoding="async" width="206" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg/464px-Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg/618px-Swan_and_Rush_and_Iris_wallpaper_Walter_CraneFXD.jpg 2x" data-file-width="1565" data-file-height="1596" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Detail behangontwerp – <a href="/wiki/Walter_Crane" title="Walter Crane">Walter Crane</a> (1875)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 212px"> <div class="thumb" style="width: 210px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles,_ca_1890_-_1910_0010.jpg" class="mw-file-description" title="Tegels (ca. 1890-1910)"><img alt="Tegels (ca. 1890-1910)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles%2C_ca_1890_-_1910_0010.jpg/315px-345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles%2C_ca_1890_-_1910_0010.jpg" decoding="async" width="210" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles%2C_ca_1890_-_1910_0010.jpg/473px-345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles%2C_ca_1890_-_1910_0010.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles%2C_ca_1890_-_1910_0010.jpg/630px-345Art_Nouveau_Majolica_Ceramic_Tiles%2C_ca_1890_-_1910_0010.jpg 2x" data-file-width="736" data-file-height="736" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Tegels (ca. 1890-1910)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 309.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 307.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Gerrit_Willem_Dijsselhof,_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn,_1895,_03.jpg" class="mw-file-description" title="Interieur Kunstmuseum Den Haag – Gerrit Willem Dijsselhof (1895)"><img alt="Interieur Kunstmuseum Den Haag – Gerrit Willem Dijsselhof (1895)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Gerrit_Willem_Dijsselhof%2C_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn%2C_1895%2C_03.jpg/461px-Gerrit_Willem_Dijsselhof%2C_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn%2C_1895%2C_03.jpg" decoding="async" width="308" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Gerrit_Willem_Dijsselhof%2C_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn%2C_1895%2C_03.jpg/692px-Gerrit_Willem_Dijsselhof%2C_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn%2C_1895%2C_03.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/eb/Gerrit_Willem_Dijsselhof%2C_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn%2C_1895%2C_03.jpg/921px-Gerrit_Willem_Dijsselhof%2C_interno_art_nouveau_per_w._van_hoorn%2C_1895%2C_03.jpg 2x" data-file-width="5280" data-file-height="3612" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Interieur <a href="/wiki/Kunstmuseum_Den_Haag" title="Kunstmuseum Den Haag">Kunstmuseum Den Haag</a> – <a href="/wiki/Gerrit_Willem_Dijsselhof" title="Gerrit Willem Dijsselhof">Gerrit Willem Dijsselhof</a> (1895)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 140.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 138.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst,_toonzaal_van_ijzergieterij,_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg" class="mw-file-description" title="Metalen facade Denneweg 56, Den Haag (1898)"><img alt="Metalen facade Denneweg 56, Den Haag (1898)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst%2C_toonzaal_van_ijzergieterij%2C_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg/208px-Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst%2C_toonzaal_van_ijzergieterij%2C_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg" decoding="async" width="139" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst%2C_toonzaal_van_ijzergieterij%2C_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg/312px-Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst%2C_toonzaal_van_ijzergieterij%2C_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst%2C_toonzaal_van_ijzergieterij%2C_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg/415px-Overzicht_glazen_voorgevel_met_gietijzeren_versiering_op_daklijst%2C_toonzaal_van_ijzergieterij%2C_thans_winkel_-_%27s-Gravenhage_-_20343413_-_RCE.jpg 2x" data-file-width="2528" data-file-height="3833" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Metalen facade <a href="/wiki/Denneweg_56" title="Denneweg 56">Denneweg 56</a>, Den Haag (1898)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 252px"> <div class="thumb" style="width: 250px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Majolikahaus_Detail_10.JPG" class="mw-file-description" title="Bloem ontwerp op de facade van het Majolikahaus, Wenen – Alois Ludwig (1898)"><img alt="Bloem ontwerp op de facade van het Majolikahaus, Wenen – Alois Ludwig (1898)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Majolikahaus_Detail_10.JPG/375px-Majolikahaus_Detail_10.JPG" decoding="async" width="250" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Majolikahaus_Detail_10.JPG/563px-Majolikahaus_Detail_10.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/99/Majolikahaus_Detail_10.JPG/749px-Majolikahaus_Detail_10.JPG 2x" data-file-width="4038" data-file-height="3396" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Bloem ontwerp op de facade van het Majolikahaus, <a href="/wiki/Wenen" title="Wenen">Wenen</a> – Alois Ludwig (1898)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 116.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 114.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Old_England_facade,_Brussels_(DSCF7544).jpg" class="mw-file-description" title="Metalen facade Old England, Brussel – Paul Saintenoy (1899)"><img alt="Metalen facade Old England, Brussel – Paul Saintenoy (1899)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Old_England_facade%2C_Brussels_%28DSCF7544%29.jpg/172px-Old_England_facade%2C_Brussels_%28DSCF7544%29.jpg" decoding="async" width="115" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Old_England_facade%2C_Brussels_%28DSCF7544%29.jpg/258px-Old_England_facade%2C_Brussels_%28DSCF7544%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Old_England_facade%2C_Brussels_%28DSCF7544%29.jpg/344px-Old_England_facade%2C_Brussels_%28DSCF7544%29.jpg 2x" data-file-width="2449" data-file-height="4480" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Metalen facade <a href="/wiki/Old_England" title="Old England">Old England</a>, Brussel – <a href="/wiki/Paul_Saintenoy" title="Paul Saintenoy">Paul Saintenoy</a> (1899)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 317.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 315.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau,_Jugendstil_76_Closed_Veranda,_Stained_Glass.jpg" class="mw-file-description" title="Interieur Rams Woerthe, Steenwijk – Dolf van Gendt (1899)"><img alt="Interieur Rams Woerthe, Steenwijk – Dolf van Gendt (1899)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau%2C_Jugendstil_76_Closed_Veranda%2C_Stained_Glass.jpg/473px-Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau%2C_Jugendstil_76_Closed_Veranda%2C_Stained_Glass.jpg" decoding="async" width="316" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau%2C_Jugendstil_76_Closed_Veranda%2C_Stained_Glass.jpg/709px-Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau%2C_Jugendstil_76_Closed_Veranda%2C_Stained_Glass.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau%2C_Jugendstil_76_Closed_Veranda%2C_Stained_Glass.jpg/945px-Museum_House_Rams_Woerthe_1899_by_Architect_A.L._Van_Gendt_-_Art_Nouveau%2C_Jugendstil_76_Closed_Veranda%2C_Stained_Glass.jpg 2x" data-file-width="3976" data-file-height="2652" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Interieur <a href="/wiki/Rams_Woerthe" title="Rams Woerthe">Rams Woerthe</a>, <a href="/wiki/Steenwijk" title="Steenwijk">Steenwijk</a> – <a href="/wiki/Dolf_van_Gendt" title="Dolf van Gendt">Dolf van Gendt</a> (1899)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 159.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 157.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg" class="mw-file-description" title="Toeganghek Rams Woerthe, Steenwijk – Dolf van Gendt (1899)"><img alt="Toeganghek Rams Woerthe, Steenwijk – Dolf van Gendt (1899)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg/236px-Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg" decoding="async" width="158" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg/355px-Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d5/Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg/472px-Toegang_Rams_Woerthe_Steenwijk.jpg 2x" data-file-width="2736" data-file-height="3648" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Toeganghek Rams Woerthe, Steenwijk – Dolf van Gendt (1899)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 200px"> <div class="thumb" style="width: 198px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg" class="mw-file-description" title="Wintertuin in het Ursulinenklooster, Onze-Lieve-Vrouw-Waver – Raphaël Évaldre (1900)"><img alt="Wintertuin in het Ursulinenklooster, Onze-Lieve-Vrouw-Waver – Raphaël Évaldre (1900)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg/297px-Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg" decoding="async" width="198" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg/447px-Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg/595px-Art_Nouveau_Winter_Garden.jpg 2x" data-file-width="1957" data-file-height="2072" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Wintertuin in het <a href="/wiki/Ursulinenklooster_(Onze-Lieve-Vrouw-Waver)" class="mw-redirect" title="Ursulinenklooster (Onze-Lieve-Vrouw-Waver)">Ursulinenklooster</a>, <a href="/wiki/Onze-Lieve-Vrouw-Waver" title="Onze-Lieve-Vrouw-Waver">Onze-Lieve-Vrouw-Waver</a> – <a href="/wiki/Rapha%C3%ABl_%C3%89valdre" title="Raphaël Évaldre">Raphaël Évaldre</a> (1900)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 142px"> <div class="thumb" style="width: 140px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg" class="mw-file-description" title="Metalen entree Apotheek Lesage, Frankrijk (1901)"><img alt="Metalen entree Apotheek Lesage, Frankrijk (1901)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg/210px-Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg" decoding="async" width="140" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg/315px-Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg/420px-Douvresladelivrande_pharmacielesage.jpg 2x" data-file-width="853" data-file-height="1280" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Metalen entree Apotheek Lesage, Frankrijk (1901)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 152px"> <div class="thumb" style="width: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Abbesses.JPG" class="mw-file-description" title="Metalen metro-ingang Abbesses, Parijs"><img alt="Metalen metro-ingang Abbesses, Parijs" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Abbesses.JPG/225px-Abbesses.JPG" decoding="async" width="150" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Abbesses.JPG/337px-Abbesses.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Abbesses.JPG/449px-Abbesses.JPG 2x" data-file-width="2140" data-file-height="3000" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Metalen metro-ingang <i>Abbesses</i>, Parijs</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 142px"> <div class="thumb" style="width: 140px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg" class="mw-file-description" title="Detail, Alkmaar"><img alt="Detail, Alkmaar" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg/210px-Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg" decoding="async" width="140" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg/315px-Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg/420px-Alkmaar_-_Mient_-_View_ESE_-_Art_Nouveau.jpg 2x" data-file-width="2016" data-file-height="3024" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Detail, Alkmaar</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 120px"> <div class="thumb" style="width: 118px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg" class="mw-file-description" title="Interieur Musée Magritte Museum, Brussel"><img alt="Interieur Musée Magritte Museum, Brussel" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg/177px-Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg" decoding="async" width="118" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg/265px-Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg/354px-Art_Nouveau_interior_of_the_Magritte_Museum_4.jpg 2x" data-file-width="2358" data-file-height="4199" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Interieur <a href="/wiki/Mus%C3%A9e_Magritte_Museum" title="Musée Magritte Museum">Musée Magritte Museum</a>, Brussel</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 90px"> <div class="thumb" style="width: 88px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Place_Victor_Carbonnelle_5,_Tournai_(DSC_0666).jpg" class="mw-file-description" title="Gevel Place Victor Carbonnelle 5, Doornik – Georges De Porre (1903)"><img alt="Gevel Place Victor Carbonnelle 5, Doornik – Georges De Porre (1903)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Place_Victor_Carbonnelle_5%2C_Tournai_%28DSC_0666%29.jpg/132px-Place_Victor_Carbonnelle_5%2C_Tournai_%28DSC_0666%29.jpg" decoding="async" width="88" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Place_Victor_Carbonnelle_5%2C_Tournai_%28DSC_0666%29.jpg/198px-Place_Victor_Carbonnelle_5%2C_Tournai_%28DSC_0666%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Place_Victor_Carbonnelle_5%2C_Tournai_%28DSC_0666%29.jpg/264px-Place_Victor_Carbonnelle_5%2C_Tournai_%28DSC_0666%29.jpg 2x" data-file-width="2301" data-file-height="5488" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Gevel Place Victor Carbonnelle 5, <a href="/wiki/Doornik" title="Doornik">Doornik</a> – Georges De Porre (1903)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 172.66666666667px"> <div class="thumb" style="width: 170.66666666667px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg" class="mw-file-description" title=""Daffodil"-lamp, Verenigde Staten – Tiffany Studios (ca. 1904–24)"><img alt=""Daffodil"-lamp, Verenigde Staten – Tiffany Studios (ca. 1904–24)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg/256px-%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg" decoding="async" width="171" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg/385px-%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg/513px-%22Daffodil%22_lamp_MET_DP-16377-001.jpg 2x" data-file-width="3257" data-file-height="4000" /></a></span></div> <div class="gallerytext">"Daffodil"-lamp, Verenigde Staten – Tiffany Studios (ca. 1904–24)</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 141.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 139.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg" class="mw-file-description" title="Glas-in-lood, Dampremy"><img alt="Glas-in-lood, Dampremy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg/209px-Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg" decoding="async" width="140" height="210" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg/313px-Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg/417px-Dampremy_-_vitrail_Art_nouveau_-_01.jpg 2x" data-file-width="2613" data-file-height="3944" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Glas_in_lood" title="Glas in lood">Glas-in-lood</a>, <a href="/wiki/Dampremy" title="Dampremy">Dampremy</a></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zie_ook">Zie ook</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&veaction=edit&section=23" title="Bewerk dit kopje: Zie ook" class="mw-editsection-visualeditor"><span>bewerken</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Jugendstil&action=edit&section=23" title="De broncode bewerken van de sectie: Zie ook"><span>brontekst bewerken</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Wereld_Art_Nouveau_Dag" title="Wereld Art Nouveau Dag">Wereld Art Nouveau Dag</a></li> <li><a href="/wiki/Art_nouveau_in_Brussel" title="Art nouveau in Brussel">Art nouveau in Brussel</a></li> <li><a href="/wiki/Lijst_van_Europese_kunststromingen" title="Lijst van Europese kunststromingen">Lijst van Europese kunststromingen</a></li></ul> <div class="toccolours appendix" role="presentation" style="font-size:90%; margin:1em 0 -0.5em; clear:both;"> <div><span style="font-weight:bold">Bronnen, noten en/of referenties</span></div> <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"><div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.brusselstimes.com/magazine/207679/the-invention-of-art-nouveau">How Art Nouveau was invented in Brussels</a>, Brussels Times, 22 februari 2022. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20221126155752/https://www.brusselstimes.com/magazine/207679/the-invention-of-art-nouveau">Gearchiveerd</a> op 26 november 2022.</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210423021011/http://www.kmkg-mrah.be/nl/activiteiten-henry-van-de-velde-door-derden">Activiteiten Henry van de Velde door derden - Twee filatelistische postzegels Henry van de Velde</a>, 13 september 2013</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Encyclopaedia Britannica</i>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/36571/Art-Nouveau">Art Nouveau</a></span> </li> <li id="cite_note-ds13apr23-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ds13apr23_4-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREF2023"><span style="font-variant:small-caps;">Geert Sels</span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.standaard.be/cnt/dmf20230412_97664538">De donkere kant van art nouveau</a>. <a href="/wiki/De_Standaard" title="De Standaard">De Standaard</a> (<span class="mw-formatted-date" title="2023-04-13">13 april 2023</span>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230413183826/https://www.standaard.be/cnt/dmf20230412_97664538">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2023-04-13">13 april 2023</span>. </span></span> </li> <li id="cite_note-KvanKongo-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-KvanKongo_5-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation" id="CITEREFCatherine2023"><span style="font-variant:small-caps;">Catherine, Lucas</span> (<span class="mw-formatted-date" title="2023-03-21">21 maart 2023</span>). <cite><i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.epo.be/nl/boeken/9789462674394/kunst-met-de-k-van-kongo">Kunst met de K van Kongo</a></i></cite>. <a href="/wiki/EPO_(uitgeverij)" title="EPO (uitgeverij)">EPO</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20230417151545/https://www.epo.be/nl/boeken/9789462674394/kunst-met-de-k-van-kongo">Gearchiveerd</a> op <span class="mw-formatted-date" title="2023-04-17">17 april 2023</span>. Geraadpleegd op <span class="mw-formatted-date" title="2023-04-17">17 april 2023</span>.</span></span> </li> </ol></div></div> </div> <div class="interProject commons mw-list-item" style="display:none;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Art_Nouveau#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Art Nouveau">Mediabestanden</a></div> <div class="interProjectTemplate interProject-groot toccolours" style="display:flex; gap:1em; align-items:center; clear:both; margin:1em 0 -0.5em 0;"> <div style="min-width:max-content;"><span class="noviewer noresize" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Bestand:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/25px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="25" height="34" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/38px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/50px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></div> <div>Zie de categorie <i><b><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Art_Nouveau#mw-subcategories" class="extiw" title="commons:Category:Art Nouveau">Art Nouveau</a></b></i> van <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a> voor mediabestanden over dit onderwerp.</div> </div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r67837862">.mw-parser-output .navigatie{position:relative;clear:both;overflow:auto;margin:1em auto -0.5em;padding:2px;background-color:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:87%}.mw-parser-output .navigatie-bewerken{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-bewerken .mw-ui-icon::before{background-size:0.9em}.mw-parser-output .navigatie-afb-links,.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{position:absolute}.mw-parser-output .navigatie-afb-rechts{right:2px}.mw-parser-output .navigatie-afb-groot{float:right;padding-left:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:#ddeef8;padding:2px 5.5em;font-weight:bold}.mw-parser-output .navigatie-inhoud{padding:0.5em}.mw-parser-output .navigatie-inhoud p:first-child{margin:0}.mw-parser-output .navigatie div[style*="background-color"],.mw-parser-output .navigatie div[style*="background"]{color:inherit}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navigatie-titel{background-color:var(--background-color-interactive,#eaecf0)!important}}</style> <div class="navigatie" role="navigation" aria-labelledby="Schilderstijlen"> <div class="navigatie-afb-links noviewer"><div class="navigatie-bewerken show-autoconfirmed nomobile"><span class="nowrap skin-invert-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Sjabloon:Navigatie_schilderstijlen" title="Sjabloon:Navigatie schilderstijlen"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/OOjs_UI_icon_article-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_article-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> · <span class="ui-state-disabled" typeof="mw:File"><span title="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)"><img alt="Overleg sjabloon (de pagina bestaat niet)" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_speechBubbles-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></span></span> · <span typeof="mw:File"><a href="//nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Sjabloon:Navigatie_schilderstijlen&action=edit" title="Sjabloon bewerken"><img alt="Sjabloon bewerken" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/16px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/24px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg/32px-OOjs_UI_icon_edit-ltr.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span></span></div></div> <div id="Schilderstijlen" class="navigatie-titel"><a href="/wiki/Schilderstijl" title="Schilderstijl">Schilderstijlen</a></div> <div class="navigatie-inhoud"> <p><a href="/wiki/Absolute_schilderkunst" title="Absolute schilderkunst">absolute schilderkunst</a> · <a href="/wiki/Abstract_expressionisme" title="Abstract expressionisme">abstract expressionisme</a> · <a href="/wiki/Abstracte_kunst" title="Abstracte kunst">abstracte kunst</a> · <a href="/wiki/Academische_kunst" title="Academische kunst">academische kunst</a> · <a href="/wiki/Actionpainting" title="Actionpainting">actionpainting</a> · <a href="/wiki/Art_brut_(kunst)" title="Art brut (kunst)">art brut</a> · <a href="/wiki/Art_deco" title="Art deco">art deco</a> · <a href="/wiki/Classicisme_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Classicisme (hoofdbetekenis)">classicisme</a> · <a href="/wiki/Colorfieldpainting" title="Colorfieldpainting">colorfieldpainting</a> · <a href="/wiki/Dada%C3%AFsme" title="Dadaïsme">dadaïsme</a> · <a href="/wiki/Expressionisme" title="Expressionisme">expressionisme</a> · <a href="/wiki/Fauvisme" title="Fauvisme">fauvisme</a> · <a href="/wiki/Figuratieve_kunst" title="Figuratieve kunst">figuratieve kunst</a> · <a href="/wiki/Futurisme" title="Futurisme">futurisme</a> · <a href="/wiki/Hard_edge" title="Hard edge">hard edge</a> · <a href="/wiki/Hyperrealisme" title="Hyperrealisme">hyperrealisme</a> · <a href="/wiki/Impressionisme" title="Impressionisme">impressionisme</a> · <a href="/wiki/Informele_schilderkunst" title="Informele schilderkunst">informele schilderkunst</a> · <a class="mw-selflink selflink">jugendstil</a> · <a href="/wiki/Kubisme" title="Kubisme">kubisme</a> · <a href="/wiki/Luminisme" title="Luminisme">luminisme</a> · <a href="/wiki/Magisch_realisme" title="Magisch realisme">magisch realisme</a> · <a href="/wiki/Mani%C3%ABrisme" title="Maniërisme">maniërisme</a> · <a href="/wiki/Minimal_art" title="Minimal art">minimal art</a> · <a href="/wiki/Na%C3%AFeve_kunst" title="Naïeve kunst">naïeve kunst</a> · <a href="/wiki/Naturalisme_(schilderkunst)" title="Naturalisme (schilderkunst)">naturalisme</a> · <a href="/wiki/Neo-expressionisme" title="Neo-expressionisme">neo-expressionisme</a> · <a href="/wiki/Neo-impressionisme" title="Neo-impressionisme">neo-impressionisme</a> · <a href="/wiki/Nieuwe_beelding" title="Nieuwe beelding">nieuwe beelding</a> · <a href="/wiki/Nieuwe_zakelijkheid" title="Nieuwe zakelijkheid">nieuwe zakelijkheid</a> · <a href="/wiki/Op-art" title="Op-art">op-art</a> · <a href="/wiki/Orphisme_(schilderkunst)" title="Orphisme (schilderkunst)">orphisme</a> · <a href="/wiki/Ori%C3%ABntalisme" title="Oriëntalisme">oriëntalisme</a> · <a href="/wiki/Pi%C3%ABtisme_(schilderkunst)" title="Piëtisme (schilderkunst)">piëtisme</a> · <a href="/wiki/Pittura_metafisica" title="Pittura metafisica">pittura metafisica</a> · <a href="/wiki/Pixel_art" title="Pixel art">pixel art</a> · <a href="/wiki/Pointillisme" title="Pointillisme">pointillisme</a> · <a href="/wiki/Popart_(hoofdbetekenis)" class="mw-redirect" title="Popart (hoofdbetekenis)">popart</a> · <a href="/wiki/Postimpressionisme" title="Postimpressionisme">postimpressionisme</a> · <a href="/wiki/Prerafa%C3%ABlieten" title="Prerafaëlieten">prerafaëlieten</a> · <a href="/wiki/Primitivisme" title="Primitivisme">primitivisme</a> · <a href="/wiki/Realisme_(kunststroming)" title="Realisme (kunststroming)">realisme</a> · <a href="/wiki/Romaanse_kunst" title="Romaanse kunst">romaans</a> . <a href="/wiki/Romantiek_(schilderkunst)" title="Romantiek (schilderkunst)">romantiek</a> · <a href="/wiki/Sociaal_realisme" title="Sociaal realisme">sociaal realisme</a> · <a href="/wiki/Suprematisme" title="Suprematisme">suprematisme</a> · <a href="/wiki/Surrealisme" title="Surrealisme">surrealisme</a> · <a href="/wiki/Symbolisme" title="Symbolisme">symbolisme</a> · <a href="/wiki/Tachisme" title="Tachisme">tachisme</a> </p> </div></div>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Overgenomen van "<a dir="ltr" href="https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jugendstil&oldid=68197447">https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jugendstil&oldid=68197447</a>"</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Categorie:Alles" title="Categorie:Alles">Categorieën</a>: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Art_nouveau" title="Categorie:Art nouveau">Art nouveau</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Stijlperiode" title="Categorie:Stijlperiode">Stijlperiode</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Bouwstijl" title="Categorie:Bouwstijl">Bouwstijl</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Verborgen categorieën: <ul><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Artikel_mist_referentie_sinds_september_2015" title="Categorie:Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2015">Wikipedia:Artikel mist referentie sinds september 2015</a></li><li><a href="/wiki/Categorie:Wikipedia:Alle_artikelen_die_een_referentie_missen" title="Categorie:Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen">Wikipedia:Alle artikelen die een referentie missen</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Deze pagina is voor het laatst bewerkt op 2 okt 2024 om 18:13.</li> <li id="footer-info-copyright">De tekst is beschikbaar onder de licentie <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.nl">Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen</a>, er kunnen aanvullende voorwaarden van toepassing zijn. Zie de <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/nl">gebruiksvoorwaarden</a> voor meer informatie.<br /> Wikipedia® is een geregistreerd handelsmerk van de <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, een organisatie zonder winstoogmerk.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Privacybeleid</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia">Over Wikipedia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Algemeen_voorbehoud">Disclaimers</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Gedragscode</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Ontwikkelaars</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/nl.wikipedia.org">Statistieken</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookieverklaring</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//nl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Jugendstil&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mobiele weergave</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-694cf4987f-5fgzp","wgBackendResponseTime":150,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.187","walltime":"0.287","ppvisitednodes":{"value":1318,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":12602,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3486,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":24870,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 197.066 1 -total"," 30.07% 59.252 1 Sjabloon:Appendix"," 28.56% 56.289 1 Sjabloon:References"," 20.06% 39.539 1 Sjabloon:Commonscat"," 17.57% 34.624 1 Sjabloon:Zusterproject_box"," 10.29% 20.277 1 Sjabloon:Navigatie_schilderstijlen"," 9.22% 18.176 1 Sjabloon:Citeer_web"," 8.86% 17.461 1 Sjabloon:Navigatie"," 8.71% 17.166 1 Sjabloon:Bron?"," 7.37% 14.515 1 Sjabloon:Citeer_boek"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.008","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":898905,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-565f7699fc-bkxfw","timestamp":"20241125145335","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Jugendstil","url":"https:\/\/nl.wikipedia.org\/wiki\/Jugendstil","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34636","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q34636","author":{"@type":"Organization","name":"Bijdragers aan Wikimedia-projecten"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-02-21T09:44:38Z","dateModified":"2024-10-02T17:13:03Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/c\/c5\/Beardsley-peacockskirt.PNG","headline":"artistieke beweging van de late negentiende en vroege twintigste eeuw"}</script> </body> </html>