CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-disabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"299f31a5-aaea-46b8-bcc3-51f236599990","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"افغانستان","wgTitle":"افغانستان","wgCurRevisionId":40666893,"wgRevisionId":40666893,"wgArticleId":802,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["صفحه‌های دارای گراف","صفحه‌های دارای نمودارهای غیرفعال","نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان","پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت","یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی", "نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان","صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند","خطاهای یادکرد: تاریخ","نگهداری CS1: url-status","خطاهای CS1: نوشته اضافه: ویرایش","صفحه‌های دارای پیوند مرده","نگهداری یادکرد:تاریخ و سال","صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست","مختصات در ویکی‌داده","Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters","مقاله‌های دارای پیوند با میان‌ویکی","مقاله‌های دارای تلفظ ضبط‌شده","مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود","همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع", "مقاله‌های نیازمند به‌روزرسانی از ژانویه ۲۰۲۳","همه مقاله‌های نیازمند به‌روزرسانی ویکی‌پدیا","پیوند رده انبار در ویکی‌داده است","صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با پیوند پنهان ویکی‌داده استفاده می‌کنند","صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با جستجوی پیش‌فرض استفاده می‌کنند","مقاله‌ها با پیوندهای کرلی","مقاله‌های دارای واژگان به زبان پشتو","مقاله‌های دارای ارجاع صریح به متن به زبان فارسی","زبان‌شناسی افغانستان","آسیای مرکزی","افغانستان","امارات","ایالات و سرزمین‌های بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۴۷ (میلادی)", "ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۰۹ (میلادی)","بنیان‌گذاری‌های ۱۷۰۹ (میلادی) در آسیا","جمهوری‌ها","جمهوری‌های اسلامی","حکومت‌های تمامیت‌خواه","فلات ایران","کشورها در آسیا","کشورها و سرزمین‌های ایرانی","کشورها و سرزمین‌های پشتوزبان","کشورها و سرزمین‌های فارسی‌زبان","کشورهای آسیای مرکزی","کشورهای اسلامی","کشورهای تحت اشغال نظامی","کشورهای توسعه‌نیافته","کشورهای جاده ابریشم","کشورهای جنوب آسیا","کشورهای خاورمیانه","کشورهای عضو اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا","کشورهای عضو سازمان ملل متحد","کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی", "کشورهای محصور در خشکی","مناطق مورد مناقشه در آسیا"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"افغانستان","wgRelevantArticleId":802,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":40012170,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":300000,"extRevisionSliderTimeOffset":0,"wgDiffOldId":40658959,"wgDiffNewId":40666893,"wgCoordinates":{"lat":34.516666666666666,"lon":69.18333333333334 },"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q889","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.visualEditor.diffPage.init.styles":"ready","oojs-ui.styles.icons-accessibility":"ready","oojs-ui.styles.icons-editing-advanced":"ready","oojs-ui-core.styles":"ready", "oojs-ui.styles.indicators":"ready","mediawiki.widgets.styles":"ready","oojs-ui-core.icons":"ready","ext.RevisionSlider.lazyCss":"ready","mediawiki.interface.helpers.styles":"ready","mediawiki.diff.styles":"ready","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","mediawiki.helplink":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.tablesorter.styles":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.flaggedRevs.advanced","ext.visualEditor.diffPage.init","ext.RevisionSlider.lazyJs","mediawiki.diff","ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.tablesorter","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP", "ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary","ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.RevisionSlider.lazyCss%7Cext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.visualEditor.diffPage.init.styles%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cjquery.tablesorter.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cmediawiki.diff.styles%7Cmediawiki.helplink%7Cmediawiki.interface.helpers.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cmediawiki.widgets.styles%7Coojs-ui-core.icons%2Cstyles%7Coojs-ui.styles.icons-accessibility%2Cicons-editing-advanced%2Cindicators%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="noindex,nofollow,max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/1200px-Flag_of_the_Taliban.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="600"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/800px-Flag_of_the_Taliban.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="400"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/640px-Flag_of_the_Taliban.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="320"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="mw-article-diff skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-افغانستان rootpage-افغانستان skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&returntoquery=curid%3D802%26diff%3D40666893%26oldid%3D40658959" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&returntoquery=curid%3D802%26diff%3D40666893%26oldid%3D40658959" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&returntoquery=curid%3D802%26diff%3D40666893%26oldid%3D40658959" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&returntoquery=curid%3D802%26diff%3D40666893%26oldid%3D40658959" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-نام‌شناسی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#نام‌شناسی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>نام‌شناسی</span> </div> </a> <ul id="toc-نام‌شناسی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>تاریخ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-تاریخ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های تاریخ</span> </button> <ul id="toc-تاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-پیشاتاریخ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیشاتاریخ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>پیشاتاریخ</span> </div> </a> <ul id="toc-پیشاتاریخ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ_باستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ_باستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>تاریخ باستان</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخ_باستان-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-آریاییان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#آریاییان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲.۱</span> <span>آریاییان</span> </div> </a> <ul id="toc-آریاییان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-هخامنشیان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#هخامنشیان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲.۲</span> <span>هخامنشیان</span> </div> </a> <ul id="toc-هخامنشیان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-آیین_زرتشت_و_دوران_یونانی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آیین_زرتشت_و_دوران_یونانی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۳</span> <span>آیین زرتشت و دوران یونانی</span> </div> </a> <ul id="toc-آیین_زرتشت_و_دوران_یونانی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آیین_هندو_و_دوران_بودایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آیین_هندو_و_دوران_بودایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۴</span> <span>آیین هندو و دوران بودایی</span> </div> </a> <ul id="toc-آیین_هندو_و_دوران_بودایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دین_اسلام_و_سده_میانه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دین_اسلام_و_سده_میانه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۵</span> <span>دین اسلام و سده میانه</span> </div> </a> <ul id="toc-دین_اسلام_و_سده_میانه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تشکیل_افغانستان_مستقل" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تشکیل_افغانستان_مستقل"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶</span> <span>تشکیل افغانستان مستقل</span> </div> </a> <ul id="toc-تشکیل_افغانستان_مستقل-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-هوتکیان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#هوتکیان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷</span> <span>هوتکیان</span> </div> </a> <ul id="toc-هوتکیان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-درانیان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#درانیان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۸</span> <span>درانیان</span> </div> </a> <ul id="toc-درانیان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-بارکزی‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#بارکزی‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۹</span> <span>بارکزی‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-بارکزی‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جنگ_اول_افغان_و_انگلیس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جنگ_اول_افغان_و_انگلیس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۰</span> <span>جنگ اول افغان و انگلیس</span> </div> </a> <ul id="toc-جنگ_اول_افغان_و_انگلیس-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-زمینه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#زمینه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۰.۱</span> <span>زمینه</span> </div> </a> <ul id="toc-زمینه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حمله" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#حمله"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۰.۲</span> <span>حمله</span> </div> </a> <ul id="toc-حمله-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نتیجه" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#نتیجه"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۰.۳</span> <span>نتیجه</span> </div> </a> <ul id="toc-نتیجه-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-دومین_نبرد_افغان_و_انگلیس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دومین_نبرد_افغان_و_انگلیس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۱</span> <span>دومین نبرد افغان و انگلیس</span> </div> </a> <ul id="toc-دومین_نبرد_افغان_و_انگلیس-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-زمینه_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#زمینه_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۱.۱</span> <span>زمینه</span> </div> </a> <ul id="toc-زمینه_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حمله_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#حمله_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۱.۲</span> <span>حمله</span> </div> </a> <ul id="toc-حمله_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-نتیجه_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#نتیجه_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۱.۳</span> <span>نتیجه</span> </div> </a> <ul id="toc-نتیجه_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-افغانستان_مدرن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#افغانستان_مدرن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۲</span> <span>افغانستان مدرن</span> </div> </a> <ul id="toc-افغانستان_مدرن-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-عبدالرحمن_خان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#عبدالرحمن_خان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۲.۱</span> <span>عبدالرحمن خان</span> </div> </a> <ul id="toc-عبدالرحمن_خان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-حبیب‌الله_خان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#حبیب‌الله_خان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۲.۲</span> <span>حبیب‌الله خان</span> </div> </a> <ul id="toc-حبیب‌الله_خان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جنگ_سوم_افغان_و_انگلیس" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#جنگ_سوم_افغان_و_انگلیس"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۲.۳</span> <span>جنگ سوم افغان و انگلیس</span> </div> </a> <ul id="toc-جنگ_سوم_افغان_و_انگلیس-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-تاریخ_معاصر" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تاریخ_معاصر"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۳</span> <span>تاریخ معاصر</span> </div> </a> <ul id="toc-تاریخ_معاصر-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-رژیم_جمهوری_دموکراتیک_افغانستان_و_جنگ_با_شوروی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#رژیم_جمهوری_دموکراتیک_افغانستان_و_جنگ_با_شوروی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۳.۱</span> <span>رژیم جمهوری دموکراتیک افغانستان و جنگ با شوروی</span> </div> </a> <ul id="toc-رژیم_جمهوری_دموکراتیک_افغانستان_و_جنگ_با_شوروی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منازعه_پس_از_جنگ_و_رژیم_طالبان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#منازعه_پس_از_جنگ_و_رژیم_طالبان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۳.۲</span> <span>منازعه پس از جنگ و رژیم طالبان</span> </div> </a> <ul id="toc-منازعه_پس_از_جنگ_و_رژیم_طالبان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-درگیر_شدن_ناتو" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#درگیر_شدن_ناتو"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۳.۳</span> <span>درگیر شدن ناتو</span> </div> </a> <ul id="toc-درگیر_شدن_ناتو-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روی_کار_آمدن_مجدد_طالبان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#روی_کار_آمدن_مجدد_طالبان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱۳.۴</span> <span>روی کار آمدن مجدد طالبان</span> </div> </a> <ul id="toc-روی_کار_آمدن_مجدد_طالبان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-جغرافیا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جغرافیا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>جغرافیا</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-جغرافیا-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های جغرافیا</span> </button> <ul id="toc-جغرافیا-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-منابع_آبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع_آبی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۱</span> <span>منابع آبی</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع_آبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آب_و_هوا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آب_و_هوا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۲</span> <span>آب و هوا</span> </div> </a> <ul id="toc-آب_و_هوا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع_طبیعی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع_طبیعی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۳</span> <span>منابع طبیعی</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع_طبیعی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-محیط_زیست" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#محیط_زیست"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۴</span> <span>محیط زیست</span> </div> </a> <ul id="toc-محیط_زیست-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-گیاهان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#گیاهان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۵</span> <span>گیاهان</span> </div> </a> <ul id="toc-گیاهان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جانوران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جانوران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳.۶</span> <span>جانوران</span> </div> </a> <ul id="toc-جانوران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-حکومت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#حکومت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>حکومت</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-حکومت-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های حکومت</span> </button> <ul id="toc-حکومت-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-تأسیس_حکومت_جدید" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تأسیس_حکومت_جدید"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۱</span> <span>تأسیس حکومت جدید</span> </div> </a> <ul id="toc-تأسیس_حکومت_جدید-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-روابط_خارجی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#روابط_خارجی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲</span> <span>روابط خارجی</span> </div> </a> <ul id="toc-روابط_خارجی-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-ایالات_متحده" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ایالات_متحده"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲.۱</span> <span>ایالات متحده</span> </div> </a> <ul id="toc-ایالات_متحده-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پاکستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#پاکستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲.۲</span> <span>پاکستان</span> </div> </a> <ul id="toc-پاکستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ایران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#ایران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۲.۳</span> <span>ایران</span> </div> </a> <ul id="toc-ایران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-عضویت_در_سازمان‌های_بین‌المللی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#عضویت_در_سازمان‌های_بین‌المللی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۳</span> <span>عضویت در سازمان‌های بین‌المللی</span> </div> </a> <ul id="toc-عضویت_در_سازمان‌های_بین‌المللی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیمان‌نامه‌های_بین‌المللی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#پیمان‌نامه‌های_بین‌المللی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۴</span> <span>پیمان‌نامه‌های بین‌المللی</span> </div> </a> <ul id="toc-پیمان‌نامه‌های_بین‌المللی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-تقسیمات_کشوری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#تقسیمات_کشوری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴.۵</span> <span>تقسیمات کشوری</span> </div> </a> <ul id="toc-تقسیمات_کشوری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-اقتصاد" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#اقتصاد"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>اقتصاد</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-اقتصاد-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های اقتصاد</span> </button> <ul id="toc-اقتصاد-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-گردشگری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#گردشگری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۱</span> <span>گردشگری</span> </div> </a> <ul id="toc-گردشگری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خدمات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خدمات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۲</span> <span>خدمات</span> </div> </a> <ul id="toc-خدمات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زراعت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زراعت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۳</span> <span>زراعت</span> </div> </a> <ul id="toc-زراعت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-معادن" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#معادن"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۴</span> <span>معادن</span> </div> </a> <ul id="toc-معادن-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دامداری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دامداری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۵</span> <span>دامداری</span> </div> </a> <ul id="toc-دامداری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-صنایع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#صنایع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵.۶</span> <span>صنایع</span> </div> </a> <ul id="toc-صنایع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ترابری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ترابری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>ترابری</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ترابری-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های ترابری</span> </button> <ul id="toc-ترابری-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-هوایی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#هوایی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۱</span> <span>هوایی</span> </div> </a> <ul id="toc-هوایی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آبی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آبی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۲</span> <span>آبی</span> </div> </a> <ul id="toc-آبی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ریلی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ریلی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۳</span> <span>ریلی</span> </div> </a> <ul id="toc-ریلی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جاده‌ای" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جاده‌ای"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۴</span> <span>جاده‌ای</span> </div> </a> <ul id="toc-جاده‌ای-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ارتباطات" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ارتباطات"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۵</span> <span>ارتباطات</span> </div> </a> <ul id="toc-ارتباطات-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-انرژی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#انرژی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶.۶</span> <span>انرژی</span> </div> </a> <ul id="toc-انرژی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-مردم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مردم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>مردم</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-مردم-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های مردم</span> </button> <ul id="toc-مردم-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-جمعیت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#جمعیت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱</span> <span>جمعیت</span> </div> </a> <ul id="toc-جمعیت-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-شهرهای_مهم_افغانستان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#شهرهای_مهم_افغانستان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۱.۱</span> <span>شهرهای مهم افغانستان</span> </div> </a> <ul id="toc-شهرهای_مهم_افغانستان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-گروه‌های_قومی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#گروه‌های_قومی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۲</span> <span>گروه‌های قومی</span> </div> </a> <ul id="toc-گروه‌های_قومی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دین" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دین"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۳</span> <span>دین</span> </div> </a> <ul id="toc-دین-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دیگر_مذاهب" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دیگر_مذاهب"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۴</span> <span>دیگر مذاهب</span> </div> </a> <ul id="toc-دیگر_مذاهب-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-زبان‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زبان‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷.۵</span> <span>زبان‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-زبان‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-فرهنگ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#فرهنگ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸</span> <span>فرهنگ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-فرهنگ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های فرهنگ</span> </button> <ul id="toc-فرهنگ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-معماری" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#معماری"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۱</span> <span>معماری</span> </div> </a> <ul id="toc-معماری-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-موسیقی_و_رقص" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#موسیقی_و_رقص"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۲</span> <span>موسیقی و رقص</span> </div> </a> <ul id="toc-موسیقی_و_رقص-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-غذا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#غذا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۳</span> <span>غذا</span> </div> </a> <ul id="toc-غذا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-سینما" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#سینما"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۴</span> <span>سینما</span> </div> </a> <ul id="toc-سینما-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-رادیو_و_تلویزیون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#رادیو_و_تلویزیون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۵</span> <span>رادیو و تلویزیون</span> </div> </a> <ul id="toc-رادیو_و_تلویزیون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-رسانه‌های_چاپی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#رسانه‌های_چاپی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۸.۶</span> <span>رسانه‌های چاپی</span> </div> </a> <ul id="toc-رسانه‌های_چاپی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-آموزش" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#آموزش"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹</span> <span>آموزش</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-آموزش-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های آموزش</span> </button> <ul id="toc-آموزش-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-زنان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#زنان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۹.۱</span> <span>زنان</span> </div> </a> <ul id="toc-زنان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-بهداشت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#بهداشت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۰</span> <span>بهداشت</span> </div> </a> <ul id="toc-بهداشت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-مهاجرت" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#مهاجرت"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۱</span> <span>مهاجرت</span> </div> </a> <ul id="toc-مهاجرت-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-چشم‌انداز" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#چشم‌انداز"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۲</span> <span>چشم‌انداز</span> </div> </a> <ul id="toc-چشم‌انداز-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۳</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-یادداشت‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#یادداشت‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۴</span> <span>یادداشت‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-یادداشت‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۵</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-پیوند_به_بیرون" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#پیوند_به_بیرون"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱۶</span> <span>پیوند به بیرون</span> </div> </a> <ul id="toc-پیوند_به_بیرون-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading">افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها</h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۲۷۶ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-276" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۲۷۶ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D3%B7%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D2%AD%D0%B0%D0%BD" title="Афӷанисҭан–آبخازی" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Афӷанисҭан" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="آبخازی" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ace mw-list-item"><a href="https://ace.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–آچئی" lang="ace" hreflang="ace" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Acèh" data-language-local-name="آچئی" class="interlanguage-link-target"><span>Acèh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ady mw-list-item"><a href="https://ady.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афгъанистан–آدیجیایی" lang="ady" hreflang="ady" data-title="Афгъанистан" data-language-autonym="Адыгабзэ" data-language-local-name="آدیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгабзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A0%E1%8D%8D%E1%8C%8B%E1%8A%92%E1%88%B5%E1%89%B3%E1%8A%95" title="አፍጋኒስታን–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="አፍጋኒስታን" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ami mw-list-item"><a href="https://ami.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Amis" lang="ami" hreflang="ami" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Pangcah" data-language-local-name="Amis" class="interlanguage-link-target"><span>Pangcah</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A1n" title="Afganistán–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Afganistán" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–انگلیسی باستان" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="انگلیسی باستان" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानिस्तान–آنگیکا" lang="anp" hreflang="anp" data-title="अफगानिस्तान" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="آنگیکا" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="أفغانستان–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="أفغانستان" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%A6%DC%93%DC%90%DC%A2%DC%A3%DC%9B%DC%90%DC%A2" title="ܐܦܓܐܢܣܛܐܢ–آرامی" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܦܓܐܢܣܛܐܢ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="آرامی" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="أفغانستان–عربی مراکشی" lang="ary" hreflang="ary" data-title="أفغانستان" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="عربی مراکشی" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="افغانستان" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%AB%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="আফগানিস্তান–آسامی" lang="as" hreflang="as" data-title="আফগানিস্তান" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="آسامی" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A1n" title="Afganistán–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Afganistán" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афгъанистан–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="Афгъанистан" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/Afgana" title="Afgana–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="Afgana" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानिस्तान–اودهی" lang="awa" hreflang="awa" data-title="अफगानिस्तान" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="اودهی" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/%C6%8Ffqan%C4%B1stan" title="Əfqanıstan–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="Əfqanıstan" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانیستان–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="افغانیستان" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D2%93%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афғанстан–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Афғанстан" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–باواریایی" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="باواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Afgan%C4%97stans" title="Afganėstans–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Afganėstans" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bbc mw-list-item"><a href="https://bbc.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–Batak Toba" lang="bbc" hreflang="bbc" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Batak Toba" data-language-local-name="Batak Toba" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Toba</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганістан–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="Афганістан" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%9E%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Аўганістан–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Аўганістан" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A4%97%E0%A4%BC%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफ़ग़ानिस्तान–Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="अफ़ग़ानिस्तान" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bi mw-list-item"><a href="https://bi.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–بیسلاما" lang="bi" hreflang="bi" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Bislama" data-language-local-name="بیسلاما" class="interlanguage-link-target"><span>Bislama</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%AB%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="আফগানিস্তান–بنگالی" lang="bn" hreflang="bn" data-title="আফগানিস্তান" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="بنگالی" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A8%E0%BC%8B%E0%BD%A7%E0%BE%A5%E0%BD%B4%E0%BD%A0%E0%BD%B4%E0%BC%8B%E0%BD%A2%E0%BE%92%E0%BD%93%E0%BC%8B%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%90%E0%BD%93%E0%BC%8D" title="ཨ་ཧྥུའུ་རྒན་སི་ཐན།–تبتی" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཨ་ཧྥུའུ་རྒན་སི་ཐན།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="تبتی" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%AB%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="আফগানিস্তান–Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="আফগানিস্তান" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bug mw-list-item"><a href="https://bug.wikipedia.org/wiki/%E1%A8%95%E1%A8%84%E1%A8%81%E1%A8%8A%E1%A8%97%E1%A8%94%E1%A8%88%E1%A8%8A" title="ᨕᨄᨁᨊᨗᨔᨈᨊ–بوگینس" lang="bug" hreflang="bug" data-title="ᨕᨄᨁᨊᨗᨔᨈᨊ" data-language-autonym="Basa Ugi" data-language-local-name="بوگینس" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Ugi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cbk-zam mw-list-item"><a href="https://cbk-zam.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Chavacano" lang="cbk" hreflang="cbk" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Chavacano de Zamboanga" data-language-local-name="Chavacano" class="interlanguage-link-target"><span>Chavacano de Zamboanga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%B2%D1%85%D3%80%D0%B0%D0%BD" title="ОвхӀан–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="ОвхӀан" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Nasod_nga_Afghano" title="Nasod nga Afghano–سبویی" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Nasod nga Afghano" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="سبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ch mw-list-item"><a href="https://ch.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–چامورویی" lang="ch" hreflang="ch" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Chamoru" data-language-local-name="چامورویی" class="interlanguage-link-target"><span>Chamoru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A0%E1%8F%AB%E1%8E%A8%E1%8F%82%E1%8F%8D%E1%8F%96%E1%8F%82" title="ᎠᏫᎨᏂᏍᏖᏂ–چروکی" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎠᏫᎨᏂᏍᏖᏂ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="چروکی" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–شایانی" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="شایانی" class="interlanguage-link-target"><span>Tsetsêhestâhese</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%DB%95%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ئەفغانستان–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="ئەفغانستان" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–کورسی" lang="co" hreflang="co" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="کورسی" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Af%C4%9Fanistan" title="Afğanistan–ترکی کریمه" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Afğanistan" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="ترکی کریمه" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Afgh%C3%A1nist%C3%A1n" title="Afghánistán–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Afghánistán" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%B3n" title="Afganistón–کاشوبی" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Afganistón" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="کاشوبی" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D1%8A" title="Афганистанъ–اسلاوی کلیسایی" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Афганистанъ" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="اسلاوی کلیسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Affganistan" title="Affganistan–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Affganistan" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="مقالهٔ خوب"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Ef%C4%9Fan%C4%B1stan" title="Efğanıstan–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Efğanıstan" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–صُربی سفلی" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="صُربی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dtp mw-list-item"><a href="https://dtp.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Central Dusun" lang="dtp" hreflang="dtp" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Kadazandusun" data-language-local-name="Central Dusun" class="interlanguage-link-target"><span>Kadazandusun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dty mw-list-item"><a href="https://dty.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानिस्तान–Doteli" lang="dty" hreflang="dty" data-title="अफगानिस्तान" data-language-autonym="डोटेली" data-language-local-name="Doteli" class="interlanguage-link-target"><span>डोटेली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%87%DE%A6%DE%8A%DE%B0%DE%A3%DE%A7%DE%82%DE%A8%DE%90%DE%B0%DE%8C%DE%A7%DE%82%DE%B0" title="އަފްޣާނިސްތާން–دیوهی" lang="dv" hreflang="dv" data-title="އަފްޣާނިސްތާން" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="دیوهی" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dz mw-list-item"><a href="https://dz.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A8%E0%BD%95%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%93%E0%BD%B2%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%8F%E0%BD%B1%E0%BD%93%E0%BC%8B" title="ཨཕ་ག་ནིསི་ཏཱན་–دزونگخا" lang="dz" hreflang="dz" data-title="ཨཕ་ག་ནིསི་ཏཱན་" data-language-autonym="ཇོང་ཁ" data-language-local-name="دزونگخا" class="interlanguage-link-target"><span>ཇོང་ཁ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CF%86%CE%B3%CE%B1%CE%BD%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%AC%CE%BD" title="Αφγανιστάν–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="Αφγανιστάν" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Afganio" title="Afganio–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Afganio" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A1n" title="Afganistán–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Afganistán" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A1n" title="Afganistán–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Afganistán" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ff mw-list-item"><a href="https://ff.wikipedia.org/wiki/Afganistaan" title="Afganistaan–فولانی" lang="ff" hreflang="ff" data-title="Afganistaan" data-language-autonym="Fulfulde" data-language-local-name="فولانی" class="interlanguage-link-target"><span>Fulfulde</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Afghaanistaan" title="Afghaanistaan–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Afghaanistaan" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–فریولیایی" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="فریولیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Afganast%C3%A1in" title="An Afganastáin–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Afganastáin" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gag mw-list-item"><a href="https://gag.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–گاگائوزیایی" lang="gag" hreflang="gag" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Gagauz" data-language-local-name="گاگائوزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagauz</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Afganastan" title="Afganastan–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Afganastan" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A1n" title="Afganistán–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Afganistán" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-glk mw-list-item"><a href="https://glk.wikipedia.org/wiki/%D8%A3%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="أفغانستان–گیلکی" lang="glk" hreflang="glk" data-title="أفغانستان" data-language-autonym="گیلکی" data-language-local-name="گیلکی" class="interlanguage-link-target"><span>گیلکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Ahyganit%C3%A3" title="Ahyganitã–گوارانی" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Ahyganitã" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="گوارانی" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gom mw-list-item"><a href="https://gom.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगाणिस्तान–کونکانی گن" lang="gom" hreflang="gom" data-title="अफगाणिस्तान" data-language-autonym="गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni" data-language-local-name="کونکانی گن" class="interlanguage-link-target"><span>गोंयची कोंकणी / Gõychi Konknni</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gor mw-list-item"><a href="https://gor.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–گورونتالو" lang="gor" hreflang="gor" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Bahasa Hulontalo" data-language-local-name="گورونتالو" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Hulontalo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-got mw-list-item"><a href="https://got.wikipedia.org/wiki/%F0%90%8C%B0%F0%90%8D%86%F0%90%8C%B2%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BD%F0%90%8C%B9%F0%90%8D%83%F0%90%8D%84%F0%90%8C%B0%F0%90%8C%BD" title="𐌰𐍆𐌲𐌰𐌽𐌹𐍃𐍄𐌰𐌽–گوتی" lang="got" hreflang="got" data-title="𐌰𐍆𐌲𐌰𐌽𐌹𐍃𐍄𐌰𐌽" data-language-autonym="𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺" data-language-local-name="گوتی" class="interlanguage-link-target"><span>𐌲𐌿𐍄𐌹𐍃𐌺</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%85%E0%AA%AB%E0%AA%98%E0%AA%BE%E0%AA%A8%E0%AA%BF%E0%AA%B8%E0%AB%8D%E0%AA%A4%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="અફઘાનિસ્તાન–گجراتی" lang="gu" hreflang="gu" data-title="અફઘાનિસ્તાન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="گجراتی" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Yn_Afghanistaan" title="Yn Afghanistaan–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Yn Afghanistaan" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–هوسایی" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="هوسایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-haw mw-list-item"><a href="https://haw.wikipedia.org/wiki/%CA%BBApekanikana" title="ʻApekanikana–هاوایی" lang="haw" hreflang="haw" data-title="ʻApekanikana" data-language-autonym="Hawaiʻi" data-language-local-name="هاوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Hawaiʻi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A4%D7%92%D7%A0%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%9F" title="אפגניסטן–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="אפגניסטן" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A4%97%E0%A4%BC%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफ़ग़ानिस्तान–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="अफ़ग़ानिस्तान" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–صُربی علیا" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="صُربی علیا" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–هائیتیایی" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="هائیتیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Afganiszt%C3%A1n" title="Afganisztán–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Afganisztán" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%86%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Աֆղանստան–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Աֆղանստան" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%B1%D6%86%D5%B2%D5%A1%D5%B6%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6" title="Աֆղանիստան–Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Աֆղանիստան" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–ایبانی" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="ایبانی" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–اکسیدنتال" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="اکسیدنتال" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–ایگبویی" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="ایگبویی" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–ایلوکویی" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ایلوکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%D0%B5" title="Афганистане–اینگوشی" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Афганистане" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="اینگوشی" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%83%95%E3%82%AC%E3%83%8B%E3%82%B9%E3%82%BF%E3%83%B3" title="アフガニスタン–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="アフガニスタン" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/afyganisTAN" title="afyganisTAN–لوجبان" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="afyganisTAN" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="لوجبان" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A6%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="ავღანეთი–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ავღანეთი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Aw%C7%B5anstan" title="Awǵanstan–قره‌قالپاقی" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Awǵanstan" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="قره‌قالپاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Af%C9%A3anistan" title="Afɣanistan–قبایلی" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Afɣanistan" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="قبایلی" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbd mw-list-item"><a href="https://kbd.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D1%8D%D0%BD" title="Афгъанистэн–کاباردینی" lang="kbd" hreflang="kbd" data-title="Афгъанистэн" data-language-autonym="Адыгэбзэ" data-language-local-name="کاباردینی" class="interlanguage-link-target"><span>Адыгэбзэ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Afganistani" title="Afganistani–Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Afganistani" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1fganistan" title="A̱fganistan–تیاپی" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱fganistan" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="تیاپی" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kg mw-list-item"><a href="https://kg.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–کنگویی" lang="kg" hreflang="kg" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Kongo" data-language-local-name="کنگویی" class="interlanguage-link-target"><span>Kongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ki mw-list-item"><a href="https://ki.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–کیکویویی" lang="ki" hreflang="ki" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Gĩkũyũ" data-language-local-name="کیکویویی" class="interlanguage-link-target"><span>Gĩkũyũ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%83%D2%93%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Ауғанстан–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ауғанстан" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%93" title="អាហ្វហ្កានីស្ថាន–خمری" lang="km" hreflang="km" data-title="អាហ្វហ្កានីស្ថាន" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="خمری" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%85%E0%B2%AB%E0%B3%8D%E0%B2%98%E0%B2%BE%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B3%8D%E0%B2%A4%E0%B2%BE%E0%B2%A8" title="ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಅಫ್ಘಾನಿಸ್ತಾನ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%95%84%ED%94%84%EA%B0%80%EB%8B%88%EC%8A%A4%ED%83%84" title="아프가니스탄–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="아프가니스탄" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–قره‌چایی‐بالکاری" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="قره‌چایی‐بالکاری" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%8E%D9%81%D8%BA%D9%B2%D9%86%D9%90%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اَفغٲنِستان–کشمیری" lang="ks" hreflang="ks" data-title="اَفغٲنِستان" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="کشمیری" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–کولش" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="کولش" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Efxanistan" title="Efxanistan–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Efxanistan" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–کومیایی" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="کومیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D0%BE%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Ооганстан–قرقیزی" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Ооганстан" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="قرقیزی" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Afgania" title="Afgania–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Afgania" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–لادینو" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="لادینو" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афгъанистан–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Афгъанистан" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A1ni" title="Afganistáni–لینگالا" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Afganistáni" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="لینگالا" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%9B%E0%BA%B0%E0%BB%80%E0%BA%97%E0%BA%94%E0%BA%AD%E0%BA%B2%E0%BA%9F%E0%BA%B0%E0%BA%81%E0%BA%B2%E0%BA%99%E0%BA%B4%E0%BA%94%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BA%96%E0%BA%B2%E0%BA%99" title="ປະເທດອາຟະການິດສະຖານ–لائوسی" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ປະເທດອາຟະການິດສະຖານ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="لائوسی" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Afganistanas" title="Afganistanas–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Afganistanas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Afganist%C4%81na" title="Afganistāna–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Afganistāna" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–مادورایی" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="مادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानिस्तान–مایدیلی" lang="mai" hreflang="mai" data-title="अफगानिस्तान" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="مایدیلی" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–مکشایی" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="مکشایی" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A0na" title="Afganistàna–مالاگاسی" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Afganistàna" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="مالاگاسی" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/%C4%80whekenet%C4%81na" title="Āwhekenetāna–مائوری" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Āwhekenetāna" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="مائوری" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–مینانگ‌کابویی" lang="min" hreflang="min" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="مینانگ‌کابویی" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Авганистан–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Авганистан" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%85%E0%B4%AB%E0%B5%8D%E0%B4%97%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B5%8D%E0%B4%A4%E0%B4%BE%E0%B5%BB" title="അഫ്ഗാനിസ്താൻ–مالایالامی" lang="ml" hreflang="ml" data-title="അഫ്ഗാനിസ്താൻ" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="مالایالامی" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%91%EA%AF%90%EA%AF%92%EA%AF%A5%EA%AF%85%EA%AF%A4%EA%AF%81%EA%AF%AD%EA%AF%87%EA%AF%A5%EA%AF%9F" title="ꯑꯐꯒꯥꯅꯤꯁ꯭ꯇꯥꯟ–مانیپوری" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯑꯐꯒꯥꯅꯤꯁ꯭ꯇꯥꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="مانیپوری" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगाणिस्तान–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="अफगाणिस्तान" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Afeganistan" title="Afeganistan–میراندی" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Afeganistan" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="میراندی" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AC%E1%80%96%E1%80%82%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%90%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6" title="အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="အာဖဂန်နစ္စတန်နိုင်ငံ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD_%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80" title="Афганистан Мастор–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Афганистан Мастор" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%86" title="افخانسون–مازندرانی" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="افخانسون" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="مازندرانی" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानिस्तान–نپالی" lang="ne" hreflang="ne" data-title="अफगानिस्तान" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="نپالی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानिस्तान–نواریایی" lang="new" hreflang="new" data-title="अफगानिस्तान" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="نواریایی" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Afganistuanu" title="Afganistuanu–لیوی-کارلیان" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Afganistuanu" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="لیوی-کارلیان" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Afgaanistaan" title="Afgaanistaan–اورومویی" lang="om" hreflang="om" data-title="Afgaanistaan" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="اورومویی" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-or mw-list-item"><a href="https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%86%E0%AC%AB%E0%AC%97%E0%AC%BE%E0%AC%A8%E0%AC%BF%E0%AC%B8%E0%AD%8D%E0%AC%A4%E0%AC%BE%E0%AC%A8" title="ଆଫଗାନିସ୍ତାନ–اوریه‌ای" lang="or" hreflang="or" data-title="ଆଫଗାନିସ୍ତାନ" data-language-autonym="ଓଡ଼ିଆ" data-language-local-name="اوریه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>ଓଡ଼ିଆ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афгъанистан–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="Афгъанистан" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%85%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%97%E0%A8%BC%E0%A8%BE%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%B8%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%A8" title="ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pag mw-list-item"><a href="https://pag.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–پانگاسینانی" lang="pag" hreflang="pag" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Pangasinan" data-language-local-name="پانگاسینانی" class="interlanguage-link-target"><span>Pangasinan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–پامپانگایی" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="پامپانگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Afganischtaan" title="Afganischtaan–آلمانی پنسیلوانیایی" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Afganischtaan" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="آلمانی پنسیلوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pi mw-list-item"><a href="https://pi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="अफगानस्थान–پالی" lang="pi" hreflang="pi" data-title="अफगानस्थान" data-language-autonym="पालि" data-language-local-name="پالی" class="interlanguage-link-target"><span>पालि</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Afganistaan" title="Afganistaan–Norfuk / Pitkern" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Afganistaan" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Norfuk / Pitkern" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Afg%C3%A0nistan" title="Afgànistan–پیدمونتی" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Afgànistan" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="پیدمونتی" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="افغانستان" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان–پشتو" lang="ps" hreflang="ps" data-title="افغانستان" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="پشتو" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Afeganist%C3%A3o" title="Afeganistão–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Afeganistão" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Apqanisuyu" title="Apqanisuyu–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Apqanisuyu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–رومانش" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="رومانش" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D2%91%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афґаністан–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Афґаністан" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Afuganisitani" title="Afuganisitani–کینیارواندایی" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Afuganisitani" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="کینیارواندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%85%E0%A4%AB%E0%A4%97%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%BF%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="अफगानिस्थानम्–سانسکریت" lang="sa" hreflang="sa" data-title="अफगानिस्थानम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="سانسکریت" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B0%D0%BD" title="Афганистаан–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Афганистаан" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%9F%E1%B1%AF%E1%B1%B7%E1%B1%9C%E1%B1%9F%E1%B1%B1%E1%B1%A4%E1%B1%A5%E1%B1%9B%E1%B1%9F%E1%B1%B1" title="ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ–سانتالی" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱟᱯᱷᱜᱟᱱᱤᱥᱛᱟᱱ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="سانتالی" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A0n" title="Afganistàn–ساردینیایی" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Afganistàn" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="ساردینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Afganist%C3%A0n" title="Afganistàn–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Afganistàn" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان–سندی" lang="sd" hreflang="sd" data-title="افغانستان" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="سندی" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–سامی شمالی" lang="se" hreflang="se" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="سامی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Af%C9%A3anistan" title="Afɣanistan–تاچل‌هیت" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Afɣanistan" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="تاچل‌هیت" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%B0%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A2%E1%82%83%E1%82%87%E1%81%BE%E1%81%B5%E1%81%A2%E1%81%BC%E1%80%BA%E1%82%87%E1%81%BC%E1%80%AE%E1%82%87%E1%80%9E%E1%80%90%E1%81%A2%E1%81%BC%E1%80%BA%E1%82%87" title="မိူင်းဢႃႇၾၵၢၼ်ႇၼီႇသတၢၼ်ႇ–شانی" lang="shn" hreflang="shn" data-title="မိူင်းဢႃႇၾၵၢၼ်ႇၼီႇသတၢၼ်ႇ" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="شانی" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%87%E0%B7%86%E0%B7%8A%E0%B6%9C%E0%B6%B1%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%AE%E0%B7%8F%E0%B6%B1%E0%B6%BA" title="ඇෆ්ගනිස්ථානය–سینهالی" lang="si" hreflang="si" data-title="ඇෆ්ගනිස්ථානය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="سینهالی" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان–Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="افغانستان" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sm mw-list-item"><a href="https://sm.wikipedia.org/wiki/Afakanisitana" title="Afakanisitana–ساموآیی" lang="sm" hreflang="sm" data-title="Afakanisitana" data-language-autonym="Gagana Samoa" data-language-local-name="ساموآیی" class="interlanguage-link-target"><span>Gagana Samoa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–ایناری سامی" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="ایناری سامی" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Afughanistani" title="Afughanistani–شونایی" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Afughanistani" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="شونایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Afgaanistan" title="Afgaanistan–سومالیایی" lang="so" hreflang="so" data-title="Afgaanistan" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="سومالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Afganistani" title="Afganistani–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Afganistani" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B2%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Авганистан–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Авганистан" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-srn mw-list-item"><a href="https://srn.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–زبان اسرانان" lang="srn" hreflang="srn" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Sranantongo" data-language-local-name="زبان اسرانان" class="interlanguage-link-target"><span>Sranantongo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/I-Afugani" title="I-Afugani–سوازیایی" lang="ss" hreflang="ss" data-title="I-Afugani" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="سوازیایی" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="مقالهٔ توصیه‌شده"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–سیلزیایی" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="سیلزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%86%E0%AE%AA%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AE%BF%E0%AE%A4%E0%AF%8D%E0%AE%A4%E0%AE%BE%E0%AE%A9%E0%AF%8D" title="ஆப்கானித்தான்–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="ஆப்கானித்தான்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–Tayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Tayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%86%E0%B0%AB%E0%B1%8D%E0%B0%98%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%B8%E0%B1%8D%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%A8%E0%B1%8D" title="ఆఫ్ఘనిస్తాన్–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="ఆఫ్ఘనిస్తాన్" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Afeganistaun" title="Afeganistaun–تتومی" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Afeganistaun" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="تتومی" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D2%93%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BD" title="Афғонистон–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Афғонистон" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%97%E0%B8%A8%E0%B8%AD%E0%B8%B1%E0%B8%9F%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%96%E0%B8%B2%E0%B8%99" title="ประเทศอัฟกานิสถาน–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="ประเทศอัฟกานิสถาน" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ti mw-list-item"><a href="https://ti.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%A3%E1%8D%8D%E1%8C%8B%E1%8A%92%E1%88%B5%E1%89%B3%E1%8A%95" title="ኣፍጋኒስታን–تیگرینیایی" lang="ti" hreflang="ti" data-title="ኣፍጋኒስታን" data-language-autonym="ትግርኛ" data-language-local-name="تیگرینیایی" class="interlanguage-link-target"><span>ትግርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Owganystan" title="Owganystan–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Owganystan" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Apganistan" title="Apganistan–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Apganistan" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/%C6%8Ff%C7%A7anistan" title="Əfǧanistan–Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Əfǧanistan" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-to mw-list-item"><a href="https://to.wikipedia.org/wiki/%CA%BBAfik%C4%81nisitani" title="ʻAfikānisitani–تونگایی" lang="to" hreflang="to" data-title="ʻAfikānisitani" data-language-autonym="Lea faka-Tonga" data-language-local-name="تونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lea faka-Tonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–توک‌پیسینی" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="توک‌پیسینی" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-trv mw-list-item"><a href="https://trv.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–تاروکویی" lang="trv" hreflang="trv" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Seediq" data-language-local-name="تاروکویی" class="interlanguage-link-target"><span>Seediq</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–تسونگایی" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="تسونگایی" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D3%98%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Әфганстан–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Әфганстан" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tum mw-list-item"><a href="https://tum.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–تومبوکایی" lang="tum" hreflang="tum" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="ChiTumbuka" data-language-local-name="تومبوکایی" class="interlanguage-link-target"><span>ChiTumbuka</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганистан–اودمورتی" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Афганистан" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="اودمورتی" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A6%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%89%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ئافغانىستان–اویغوری" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ئافغانىستان" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="اویغوری" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D1%84%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%96%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD" title="Афганістан–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Афганістан" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="مقالهٔ برگزیده"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="افغانستان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Afg%CA%BBoniston" title="Afgʻoniston–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Afgʻoniston" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–وپس" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="وپس" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Lafganist%C3%A4n" title="Lafganistän–ولاپوک" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Lafganistän" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="ولاپوک" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Afganistan" title="Afganistan–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Afganistan" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Afganistaan" title="Afganistaan–ولوفی" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Afganistaan" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="ولوفی" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%AF%8C%E6%B1%97" title="阿富汗–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="阿富汗" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%A6%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%94%E1%83%97%E1%83%98" title="ავღანეთი–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ავღანეთი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%90%D7%A4%D7%92%D7%90%D7%A0%D7%99%D7%A1%D7%98%D7%90%D7%9F" title="אפגאניסטאן–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="אפגאניסטאן" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/Afghan%C3%ADst%C3%A0n" title="Afghanístàn–یوروبایی" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Afghanístàn" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="یوروبایی" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Ahfuhan" title="Ahfuhan–چوانگی" lang="za" hreflang="za" data-title="Ahfuhan" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="چوانگی" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zea mw-list-item"><a href="https://zea.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–زیلاندی" lang="zea" hreflang="zea" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="Zeêuws" data-language-local-name="زیلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Zeêuws</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B4%BC%E2%B5%96%E2%B4%B0%E2%B5%8F%E2%B5%89%E2%B5%99%E2%B5%9C%E2%B4%B0%E2%B5%8F" title="ⴰⴼⵖⴰⵏⵉⵙⵜⴰⵏ–آمازیغی معیار مراکش" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⴼⵖⴰⵏⵉⵙⵜⴰⵏ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="آمازیغی معیار مراکش" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%AF%8C%E6%B1%97" title="阿富汗–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="阿富汗" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%AF%8C%E6%B1%97" title="阿富汗–چینی ادبی" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="阿富汗" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="چینی ادبی" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Afghanistan" title="Afghanistan–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Afghanistan" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%98%BF%E5%AF%8C%E6%B1%97" title="阿富汗–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="阿富汗" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/I-Afganistani" title="I-Afganistani–زولویی" lang="zu" hreflang="zu" data-title="I-Afganistani" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="زولویی" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q889#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&stable=1"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-current" class="collapsible selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&stable=0&redirect=no" title="نمایش این صفحه همراه با تغییرات در حال انتظار [v]" accesskey="v"><span>پیش‌نویس تغییرات</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&stable=1"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-current" class="collapsible selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&stable=0&redirect=no"><span>پیش‌نویس تغییرات</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&oldid=40666893" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&id=40666893&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D8%25A7%25D9%2581%25D8%25BA%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2586%26curid%3D802%26diff%3D40666893%26oldid%3D40658959"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fw%2Findex.php%3Ftitle%3D%25D8%25A7%25D9%2581%25D8%25BA%25D8%25A7%25D9%2586%25D8%25B3%25D8%25AA%25D8%25A7%25D9%2586%26curid%3D802%26diff%3D40666893%26oldid%3D40658959"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikinews mw-list-item"><a href="https://fa.wikinews.org/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" hreflang="fa"><span>ویکی‌خبر</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" hreflang="fa"><span>ویکی‌گفتاورد</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikivoyage mw-list-item"><a href="https://fa.wikivoyage.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" hreflang="fa"><span>ویکی‌سفر</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q889" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-coordinates" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span style="font-size: small;"><span id="coordinates"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="دستگاه مختصات جغرافیایی">مختصات</a>: <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32230166">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?language=fa&pagename=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&params=34_31_N_69_11_E_region:AF_source:geonames"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span class="latitude"><span dir="ltr">۳۴°۳۱′</span> شمالی</span> <span class="longitude"><span dir="ltr">۶۹°۱۱′</span> شرقی</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span dir="ltr">۳۴٫۵۱۷°</span>شمالی <span dir="ltr">۶۹٫۱۸۳°</span>شرقی</span><span style="display:none"> / <span class="geo">34.517; 69.183</span></span></span></a></span></span></span></div></div> <div id="mw-indicator-mw-helplink" class="mw-indicator"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Diff" target="_blank" class="mw-helplink"><span class="mw-helplink-icon"></span>راهنما</a></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-revslider-container"><span style='width: 100%; text-align: center;' id='ooui-php-1' class='mw-revslider-toggle-button oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-buttonElement oo-ui-buttonElement-frameless oo-ui-indicatorElement oo-ui-labelElement oo-ui-buttonWidget' data-ooui='{"_":"OO.ui.ButtonWidget","rel":["nofollow"],"framed":false,"indicator":"down","label":"\u0646\u0645\u0627\u06cc\u0634 \u062a\u0627\u0631\u06cc\u062e\u0686\u0647 \u0628\u0647 \u0635\u0648\u0631\u062a \u062a\u0639\u0627\u0645\u0644\u06cc","title":"\u06af\u0633\u062a\u0631\u0634 \u0646\u0648\u0627\u0631 \u0644\u063a\u0632\u0646\u062f\u0647 \u0646\u0633\u062e\u0647","classes":["mw-revslider-toggle-button"]}'><a role='button' title='گسترش نوار لغزنده نسخه' tabindex='0' rel='nofollow' class='oo-ui-buttonElement-button'><span class='oo-ui-iconElement-icon oo-ui-iconElement-noIcon'></span><span class='oo-ui-labelElement-label'>نمایش تاریخچه به صورت تعاملی</span><span class='oo-ui-indicatorElement-indicator oo-ui-indicator-down'></span></a></span><div class="mw-revslider-slider-wrapper" style="display: none;"><div class="mw-revslider-placeholder"><div class="mw-revslider-spinner"><div class="mw-revslider-bounce"></div></div></div></div></div><div id="mw-fr-diff-headeritems"><form id="mw-fr-diff-dataform"><input type="hidden" value="40658959" name="oldid"><input type="hidden" value="40666893" name="newid"></form> <div class='fr-diff-to-stable' style='text-align: center;'>(<a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&oldid=40012170&diff=cur" title="افغانستان">نمایش تمامی تغییرات در حال بررسی</a>)</div><table class='fr-diff-ratings'><tr><td style='text-align: center; width: 50%;'><span class='flaggedrevs-color-0'>[نسخهٔ در حال انتظار]</span></td><td style='text-align: center; width: 50%;'><span class='flaggedrevs-color-0'>[نسخهٔ در حال انتظار]</span></td></tr></table> </div><div class="mw-diff-revision-history-links"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&diff=prev&oldid=40658959" class="mw-diff-revision-history-link-previous" title="افغانستان">→ تفاوت قدیمی‌تر</a></div><div class="mw-diff-table-prefix" dir="rtl" lang="fa"><div class="mw-diff-inline-legend oo-ui-element-hidden"><span class="mw-diff-inline-legend-del">محتوای حذف‌شده</span> <span class="mw-diff-inline-legend-ins">محتوای افزوده‌شده</span></div><div class="ve-init-mw-diffPage-diffMode"><span class='oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-buttonGroupWidget'><span aria-disabled='true' class='oo-ui-widget oo-ui-widget-disabled oo-ui-buttonElement oo-ui-buttonElement-framed oo-ui-iconElement oo-ui-labelElement oo-ui-buttonWidget'><a role='button' tabindex='-1' aria-disabled='true' rel='nofollow' class='oo-ui-buttonElement-button'><span class='oo-ui-iconElement-icon oo-ui-icon-eye oo-ui-image-invert'></span><span class='oo-ui-labelElement-label'>دیداری</span><span class='oo-ui-indicatorElement-indicator oo-ui-indicatorElement-noIndicator oo-ui-image-invert'></span></a></span><span class='oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-buttonElement oo-ui-buttonElement-framed oo-ui-iconElement oo-ui-labelElement oo-ui-buttonWidget oo-ui-buttonElement-active'><a role='button' tabindex='0' rel='nofollow' class='oo-ui-buttonElement-button'><span class='oo-ui-iconElement-icon oo-ui-icon-wikiText oo-ui-image-invert'></span><span class='oo-ui-labelElement-label'>ویکی‌متن</span><span class='oo-ui-indicatorElement-indicator oo-ui-indicatorElement-noIndicator oo-ui-image-invert'></span></a></span></span></div><div class="mw-diffPage-inlineToggle-container"><div id='mw-diffPage-inline-toggle-switch-layout' class='oo-ui-layout oo-ui-labelElement oo-ui-fieldLayout oo-ui-fieldLayout-align-left' data-ooui='{"_":"OO.ui.FieldLayout","fieldWidget":{"tag":"mw-diffPage-inline-toggle-switch"},"$overlay":true,"label":"\u062f\u0631\u062e\u0637","title":"\u0628\u06cc\u0646 \u0642\u0627\u0644\u0628 \u062f\u0631\u0648\u0646 \u062e\u0637\u06cc \u0648 \u0642\u0627\u0644\u0628 \u062f\u0648 \u0633\u062a\u0648\u0646\u06cc \u062c\u0627\u0628\u0647\u200c\u062c\u0627 \u0645\u06cc\u200c\u0634\u0648\u062f"}'><div class='oo-ui-fieldLayout-body'><span class='oo-ui-fieldLayout-header'><label title='بین قالب درون خطی و قالب دو ستونی جابه‌جا می‌شود' id='ooui-php-2' class='oo-ui-labelElement-label'>درخط</label></span><div class='oo-ui-fieldLayout-field'><div id='mw-diffPage-inline-toggle-switch' title='بین قالب درون خطی و قالب دو ستونی جابه‌جا می‌شود' aria-checked='false' tabindex='0' role='switch' aria-labelledby='ooui-php-2' class='oo-ui-widget oo-ui-widget-enabled oo-ui-toggleWidget oo-ui-toggleWidget-off oo-ui-toggleSwitchWidget' data-ooui='{"_":"OO.ui.ToggleSwitchWidget","href":"\/w\/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&curid=802&diff=40666893&oldid=40658959&diff-type=inline","value":false,"title":"\u0628\u06cc\u0646 \u0642\u0627\u0644\u0628 \u062f\u0631\u0648\u0646 \u062e\u0637\u06cc \u0648 \u0642\u0627\u0644\u0628 \u062f\u0648 \u0633\u062a\u0648\u0646\u06cc \u062c\u0627\u0628\u0647\u200c\u062c\u0627 \u0645\u06cc\u200c\u0634\u0648\u062f"}'><span class='oo-ui-toggleSwitchWidget-glow'></span><a href='/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&curid=802&diff=40666893&oldid=40658959&diff-type=inline'><span class='oo-ui-toggleSwitchWidget-grip'></span></a></div></div></div></div></div></div><table class="diff diff-type-table diff-contentalign-right diff-editfont-monospace" data-mw="interface"> <col class="diff-marker" /> <col class="diff-content" /> <col class="diff-marker" /> <col class="diff-content" /> <tr class="diff-title" lang="fa"> <td colspan="2" class="diff-otitle diff-side-deleted"><div id="mw-diff-otitle1"><strong><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&oldid=40658959" title="افغانستان">نسخهٔ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۲۰</a> <span class="mw-diff-edit"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&oldid=40658959" title="افغانستان">ویرایش</a></span><span class="mw-diff-timestamp" data-timestamp="2024-11-23T16:20:19Z"></span></strong></div><div id="mw-diff-otitle2"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1:Dexbot" class="mw-userlink" title="کاربر:Dexbot" data-mw-revid="40658959"><bdi>Dexbot</bdi></a> <span class="mw-usertoollinks">(<a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1:Dexbot" class="mw-redirect mw-usertoollinks-talk" title="بحث کاربر:Dexbot">بحث</a> | <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7/Dexbot" class="mw-usertoollinks-contribs" title="ویژه:مشارکت‌ها/Dexbot">مشارکت‌ها</a>)</span><div class="mw-diff-usermetadata"><div class="mw-diff-userroles"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:ربات‌ها">ربات‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:مدیرهای رباتیک">مدیران رباتیک</a>، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%DA%AF%D8%B4%D8%AA%E2%80%8C%D8%B2%D9%86" title="ویکی‌پدیا:گشت‌زن">گشت‌زنان</a>، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:واگردانان">واگردانان</a></div><div class="mw-diff-usereditcount"><span>۲٬۳۱۵٬۶۶۳</span> ویرایش‌ها</div></div></div><div id="mw-diff-otitle3"><abbr class="minoredit" title="این یک ویرایش جزئی است">جز</abbr> <span class="comment comment--without-parentheses">واگردانی خودکار <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:خرابکاری">خرابکاری</a> بر پایه <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%A8%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="ویکی‌پدیا:امتیاز خرابکاری">امتیاز خرابکاری</a>. واگردانی اشتباه ربات را همراه با <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%88%D8%AA" title="راهنما:تفاوت">پیوند تفاوت</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1:Dexbot/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4_%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%87" title="کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه">کاربر:Dexbot/گزارش اشتباه</a> اعلام کنید. همچنین توصیه میشود <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%DA%86%D8%B1%D8%A7_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%85%D8%9F" title="ویکی‌پدیا:چرا حساب بسازیم؟">حساب کاربری بسازید.</a></span></div><div id="mw-diff-otitle5"><span class="mw-tag-markers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%B1%DA%86%D8%B3%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:برچسب‌ها">برچسب</a>: <span class="mw-tag-marker mw-tag-marker-mw-rollback">واگردانی</span></span></div><div id="mw-diff-otitle4"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&diff=prev&oldid=40658959" title="افغانستان" id="differences-prevlink">→ تفاوت قدیمی‌تر</a></div></td> <td colspan="2" class="diff-ntitle diff-side-added"><div id="mw-diff-ntitle1"><strong><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&oldid=40666893" title="افغانستان">نسخهٔ کنونی تا ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۱۸</a> <span class="mw-diff-edit"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit" title="افغانستان">ویرایش</a></span><span class="mw-diff-timestamp" data-timestamp="2024-11-25T00:18:56Z"></span> <span class="mw-diff-undo"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&undoafter=40658959&undo=40666893" title="«خنثی‌سازی» این ویرایش را خنثی می‌کند و جعبهٔ ویرایش را در حالت پیش‌نمایش باز می‌کند تا افزودن دلیل در خلاصهٔ ویرایش ممکن شود.">خنثی‌سازی</a></span></strong></div><div id="mw-diff-ntitle2"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1:%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-userlink" title="کاربر:علی مهروی" data-mw-revid="40666893"><bdi>علی مهروی</bdi></a> <span class="mw-usertoollinks">(<a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1:%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-usertoollinks-talk" title="بحث کاربر:علی مهروی">بحث</a> | <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D9%87%D8%B1%D9%88%DB%8C" class="mw-usertoollinks-contribs" title="ویژه:مشارکت‌ها/علی مهروی">مشارکت‌ها</a>)</span><div class="mw-diff-usermetadata"><div class="mw-diff-userroles"></div><div class="mw-diff-usereditcount"><span>۲۲۴</span> ویرایش‌ها</div></div></div><div id="mw-diff-ntitle3"><span class="comment mw-comment-none">بدون خلاصۀ ویرایش</span></div><div id="mw-diff-ntitle5"><span class="mw-tag-markers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%B1%DA%86%D8%B3%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:برچسب‌ها">برچسب‌ها</a>: <span class="mw-tag-marker mw-tag-marker-visualeditor"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ویکی‌پدیا:ویرایشگر دیداری">ویرایشگر دیداری</a></span> <span class="mw-tag-marker mw-tag-marker-mobile_edit">ویرایش همراه</span> <span class="mw-tag-marker mw-tag-marker-mobile_web_edit">ویرایش از وبگاه همراه</span> <span class="mw-tag-marker mw-tag-marker-advanced_mobile_edit">ویرایش پیشرفتهٔ همراه</span></span></div><div id="mw-diff-ntitle4"> </div></td> </tr><tr> <td colspan="2" class="diff-lineno">خط ۱۲۴:</td> <td colspan="2" class="diff-lineno">خط ۱۲۴:</td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><div>| today =</div></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><div>| today =</div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><div>|flag_type=[[پرچم افغانستان|پرچم]]}}{{سیاست‌های افغانستان}}{{تاریخ افغانستان|image_flag=Flag of afghanistan.svg}}</div></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><div>|flag_type=[[پرچم افغانستان|پرچم]]}}{{سیاست‌های افغانستان}}{{تاریخ افغانستان|image_flag=Flag of afghanistan.svg}}</div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker" data-marker="−"></td> <td class="diff-deletedline diff-side-deleted"><div>'''افغانستان''' ({{تلفظ|Fa-افغانستان.ogg}}) با نام رسمی '''امارت اسلامی افغانستان'''، [[کشور محصور در خشکی]] در بین [[آسیای مرکزی|آسیای میانه]] و [[جنوب آسیا|آسیای جنوبی]] است.{{R|Britannica}} این کشور حدفاصل [[شرق آسیا|آسیای شرقی]] و [[غرب آسیا|آسیای غربی]] می‌باشد. همسایگان افغانستان، [[ایران]] در غرب، [[پاکستان]] در جنوب و شرق، [[تاجیکستان]] و [[ازبکستان]] و [[ترکمنستان]] در شمال و [[چین]] در شمال شرقی هستند. افغانستان دارای ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع پهناوری، [[فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری|چهل و یکمین کشور وسیع دنیا]] است و جمعیت آن حدود ۴۰٫۵ میلیون نفر است که آن را در [[فهرست کشورها بر پایه جمعیت|رتبه سی و هفتم کشورهای دنیا]] قرار می‌دهد. [[کابل]] پایتخت و بزرگ‌ترین شهر آن است.</div></td> <td class="diff-marker" data-marker="+"></td> <td class="diff-addedline diff-side-added"><div>'''افغانستان''' ({{تلفظ|Fa-افغانستان.ogg}}) با نام رسمی '''امارت اسلامی افغانستان'''، [[کشور محصور در خشکی]] در بین [[آسیای مرکزی|آسیای میانه]] و [[جنوب آسیا|آسیای جنوبی]] است.{{R|Britannica}} این کشور حدفاصل [[شرق آسیا|آسیای شرقی]] و [[غرب آسیا|آسیای غربی]] می‌باشد. همسایگان افغانستان، [[ایران]] در غرب، [[پاکستان]] در جنوب و شرق، [[تاجیکستان]] و [[ازبکستان]] و [[ترکمنستان]] در شمال و [[چین]] در شمال شرقی هستند. افغانستان دارای ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع پهناوری، [[فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری|چهل و یکمین کشور وسیع دنیا]] است و جمعیت آن حدود ۴۰٫۵ میلیون نفر است که آن را در [[فهرست کشورها بر پایه جمعیت|رتبه سی و هفتم کشورهای دنیا]] قرار می‌دهد. [[کابل]] <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>پایتخت<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> و بزرگ‌ترین شهر آن است.</div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><br /></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><br /></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker" data-marker="−"></td> <td class="diff-deletedline diff-side-deleted"><div>[[زبان پشتو|پشتو]] و [[فارسی افغانستان|فارسی دری]] زبان‌های رسمی این کشور<ref name="AO">{{cite web |title=Article Sixteen of the 2004 Constitution of Afghanistan |url=http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble |quote=From among the languages of Pashto, Dari, Uzbeki, Turkmani, Baluchi, Pashai, Nuristani, Pamiri (alsana), Arab and other languages spoken in the country, '''Pashto and Dari are the official languages of the state.''' |year=2004 |accessdate=13 June 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131028065437/http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html |archivedate=28 October 2013}}</ref> و آیین [[اسلام]] دین رسمی آن است. [[جنگ‌های افغانستان (۱۳۵۷–اکنون)|حدود چهار دهه جنگ]]، افغانستان را به یکی از کشورهای ناامن و [[کشورهای فقیر به شدت بدهکار|فقیر]] جهان تبدیل کرده است. [[درآمد ناخالص ملی|تولید ناخالص ملی]] سرانه این کشور در سال ۲۰۲۰ بر اساس ارزش اسمی دلار معادل ۵۵۲ دلار آمریکا است و بر اساس برابری [[قدرت خرید]] به ۲۴۷۴ دلار می‌رسد. این کشور در سال ۲۰۱۱ با [[شاخص توسعه انسانی]] ۰٫۳۹۸ در رتبه ۱۷۲ جهان قرار گرفته است. این کشور در تاریخ ۱۹ نوامبر ۱۹۴۶ به عضویت [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] پذیرفته شد.</div></td> <td class="diff-marker" data-marker="+"></td> <td class="diff-addedline diff-side-added"><div>[[زبان پشتو|پشتو]] و [[فارسی افغانستان|فارسی دری]] زبان‌های رسمی این کشور<ref name="AO">{{cite web |title=Article Sixteen of the 2004 Constitution of Afghanistan |url=http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble |quote=From among the languages of Pashto, Dari, Uzbeki, Turkmani, Baluchi, Pashai, Nuristani, Pamiri (alsana), Arab and other languages spoken in the country, '''Pashto and Dari are the official languages of the state.''' |year=2004 |accessdate=13 June 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131028065437/http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html |archivedate=28 October 2013}}</ref> و آیین [[اسلام]] دین رسمی آن است. [[جنگ‌های افغانستان (۱۳۵۷–اکنون)|حدود چهار دهه جنگ]]، افغانستان را به یکی از کشورهای ناامن و [[کشورهای فقیر به شدت بدهکار|فقیر]] <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>جهان<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> تبدیل کرده است. [[درآمد ناخالص ملی|تولید ناخالص ملی]] سرانه این کشور در سال ۲۰۲۰ بر اساس ارزش اسمی <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>دلار<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> معادل ۵۵۲ دلار آمریکا است و بر اساس برابری [[قدرت خرید]] به ۲۴۷۴ دلار می‌رسد. این کشور در سال ۲۰۱۱ با [[شاخص توسعه انسانی]] ۰٫۳۹۸ در رتبه ۱۷۲ جهان قرار گرفته است. این کشور در تاریخ ۱۹ نوامبر ۱۹۴۶ به عضویت [[سازمان ملل متحد|سازمان ملل]] پذیرفته شد.</div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><br /></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><br /></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker" data-marker="−"></td> <td class="diff-deletedline diff-side-deleted"><div>منطقه‌ای که امروزه افغانستان نامیده‌اند به عنوان بخشی از امپراتوری‌ها در دوران باستان، از نقاط کانونی در [[جاده ابریشم]] و مسیرهای مهاجرت انسان‌ها بوده است. باستان‌شناسان شواهدی از سکونت انسان‌ها تا بیش از ۵۰٬۰۰۰ سال [[پیش از میلاد]] به‌دست آورده‌اند.{{R|CAL-hist}} نخستین تمدن شهری ممکن است در این قلمرو در بین ۳٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شده باشد.<ref name="Galvin-PreIslamic">{{cite web |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archivedate=3 November 2001|title=The Pre-Islamic Period |publisher=Illinois Institute of Technology |work=Afghanistan Country Study |first=Luke |last=Griffin |date=14 January 2002 |accessdate=14 October 2010}}</ref></div></td> <td class="diff-marker" data-marker="+"></td> <td class="diff-addedline diff-side-added"><div>منطقه‌ای که امروزه افغانستان نامیده‌اند به عنوان بخشی از امپراتوری‌ها در دوران باستان، از نقاط کانونی در [[جاده ابریشم]] و مسیرهای مهاجرت انسان‌ها بوده است. باستان‌شناسان شواهدی از سکونت انسان‌ها تا بیش از ۵۰٬۰۰۰ سال [[پیش از میلاد]] به‌دست آورده‌اند.{{R|CAL-hist}} نخستین <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>تمدن<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> شهری ممکن است در این قلمرو در بین ۳٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شده باشد.<ref name="Galvin-PreIslamic">{{cite web |url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html |archivedate=3 November 2001|title=The Pre-Islamic Period |publisher=Illinois Institute of Technology |work=Afghanistan Country Study |first=Luke |last=Griffin |date=14 January 2002 |accessdate=14 October 2010}}</ref></div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><br /></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><br /></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker" data-marker="−"></td> <td class="diff-deletedline diff-side-deleted"><div>این کشور در نقطهٔ [[ژئواستراتژی|ژئواستراتژیکی]] مهمی قرارگرفته که آسیای <del class="diffchange diffchange-inline">شرقی،</del> آسیای <del class="diffchange diffchange-inline">جنوبی،</del> آسیای غربی و آسیای میانه را به هم وصل می‌کند.{{R|LCCSWEB112}} از روزگار باستان، این سرزمین شاهد فتوحات نظامی بسیاری از جمله توسط [[پادشاهی ماد|مادها]] و [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشیان]]، [[امپراتوری سلوکی|سلوکیان]]، [[امپراتوری مائوریا]]، [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]]، [[شاهنشاهی کوشانی]]، [[هپتالیان]]، [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]]، [[دودمان تانگ]]، [[صفاریان]]، [[سامانیان]]، [[غزنویان]]، [[امپراتوری سلجوقی|سلجوقیان]]، [[امپراتوری مغول]]، [[ایلخانان]]، [[کرتیان]]، [[امپراتوری تیموری|تیموریان]]، [[ایران صفوی|صفویه]]، [[افشاریان|افشاریه]] و [[امپراتوری درانی]] بوده است.{{R|CAL-hist|Galvin-PreIslamic}}{{R|historyfiles20109624}}</div></td> <td class="diff-marker" data-marker="+"></td> <td class="diff-addedline diff-side-added"><div>این کشور در نقطهٔ [[ژئواستراتژی|ژئواستراتژیکی]] مهمی قرارگرفته که <ins class="diffchange diffchange-inline">[[شرق آسیا|</ins>آسیای <ins class="diffchange diffchange-inline">شرقی]]،</ins> <ins class="diffchange diffchange-inline">[[جنوب آسیا|</ins>آسیای <ins class="diffchange diffchange-inline">جنوبی]]،</ins> <ins class="diffchange diffchange-inline">[[غرب آسیا|</ins>آسیای غربی<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> و <ins class="diffchange diffchange-inline">[[آسیای مرکزی|</ins>آسیای میانه<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> را به هم وصل می‌کند.{{R|LCCSWEB112}} از روزگار باستان، این سرزمین شاهد فتوحات نظامی بسیاری از جمله توسط [[پادشاهی ماد|مادها]] و [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشیان]]، [[امپراتوری سلوکی|سلوکیان]]، [[امپراتوری مائوریا]]، [[شاهنشاهی اشکانی|اشکانیان]]، [[شاهنشاهی کوشانی]]، [[هپتالیان]]، [[شاهنشاهی ساسانی|ساسانیان]]، [[دودمان تانگ]]، [[صفاریان]]، [[سامانیان]]، [[غزنویان]]، [[امپراتوری سلجوقی|سلجوقیان]]، [[امپراتوری مغول]]، [[ایلخانان]]، [[کرتیان]]، [[امپراتوری تیموری|تیموریان]]، [[ایران صفوی|صفویه]]، [[افشاریان|افشاریه]] و [[امپراتوری درانی]] بوده است.{{R|CAL-hist|Galvin-PreIslamic}}{{R|historyfiles20109624}}</div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><br /></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><br /></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker" data-marker="−"></td> <td class="diff-deletedline diff-side-deleted"><div>تاریخ سیاسی دولت مدرن افغانستان با سلسلهٔ [[درانی]] در سده ۱۸ میلادی آغاز شد.{{efn|هوتکیان خود را ایرانی و پادشاه سراسر ایران می‌دانستند نه بخشی از آن، مثلاً خراسان یا افغانستان و…. این دودمان توانست بر صفویان پیروز شود.}}{{R|iranicallfkku|EofI-Afghanistan|Brit-Durrani}} پایتخت آن در سال ۱۷۷۶ توسط [[تیمور شاه درانی|تیمورشاه درانی]] از [[قندهار]] به [[کابل]] منتقل شد و بخشی از قلمرو آن به امپراتوری‌های همسایه در سال ۱۸۹۳ واگذار شد. در اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «[[بازی بزرگ]]» بین [[امپراتوری بریتانیا]] و [[امپراتوری روسیه]] تبدیل شد.{{R|CALORGJUNE30}} در سال ۱۹۱۹، پس از [[جنگ سوم افغان و انگلیس]] و امضای [[پیمان راولپندی]]، این کشور دوباره کنترل امور خارجه خود را از بریتانیا پس گرفت و استقلال خود را توسط [[امان‌الله شاه]] اعلام نمود.</div></td> <td class="diff-marker" data-marker="+"></td> <td class="diff-addedline diff-side-added"><div>تاریخ سیاسی دولت مدرن افغانستان با سلسلهٔ [[درانی]] در سده ۱۸ میلادی آغاز شد.{{efn|هوتکیان خود را ایرانی و پادشاه سراسر ایران می‌دانستند نه بخشی از آن، مثلاً خراسان یا افغانستان و…. این دودمان توانست بر صفویان پیروز شود.}}{{R|iranicallfkku|EofI-Afghanistan|Brit-Durrani}} <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>پایتخت<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> آن در سال ۱۷۷۶ توسط [[تیمور شاه درانی|تیمورشاه درانی]] از [[قندهار]] به [[کابل]] منتقل شد و بخشی از قلمرو آن به امپراتوری‌های همسایه در سال ۱۸۹۳ واگذار شد. در اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «[[بازی بزرگ]]» بین [[امپراتوری بریتانیا]] و [[امپراتوری روسیه]] تبدیل شد.{{R|CALORGJUNE30}} در سال ۱۹۱۹، پس از [[جنگ سوم افغان و انگلیس]] و امضای [[پیمان راولپندی]]، این کشور دوباره کنترل امور خارجه خود را از <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>بریتانیا<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> پس گرفت و استقلال خود را توسط [[امان‌الله شاه]] اعلام نمود.</div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><br /></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><br /></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker" data-marker="−"></td> <td class="diff-deletedline diff-side-deleted"><div>افغانستان در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی پس از [[انقلاب ثور]]، که تأثیر یافته از [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] بود، به [[جمهوری دموکراتیک افغانستان|حکومتی سوسیالیست]] تبدیل شده و شاهد [[جنگ شوروی در افغانستان|جنگی طولانی]] با [[مجاهدین افغانستان|مجاهدین افغان]] بود که در طول یک دهه، جان بیش از دو میلیون غیرنظامی را گرفت و باعث آواره شدن بیش از پنج میلیون نفر شد. پس از چند کودتای پی‌درپی و پیروزی مجاهدین بر دولت [[محمد نجیب‌الله]] جنگ داخلی افغانستان در سال ۱۳۵۷، آغاز و وارد دوره‌ای از جنگ میان احزاب مختلف مجاهدین شد. گروه بنیادگرای اسلامی [[طالبان]] در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ کنترل بیشتر مناطق افغانستان را به دست گرفتند و بر آن تحت رژیم [[تمامیت‌خواهی|تمامیت‌خواهانه]]، [[امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)|امارت اسلامی افغانستان]] حکومت کردند. اما با [[جنگ در افغانستان (۲۰۲۱–۲۰۰۱)|یورش ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا]] در سال ۱۳۸۰ از حکومت برکنار شدند ولی همچنان بخش قابل توجهی از این کشور را تحت کنترل داشتند. در دسامبر ۲۰۰۱، [[شورای امنیت سازمان ملل متحد]] [[نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت]] (ایساف) را مأمور کمک به حفظ امنیت و دولت جدید افغانستان به ریاست [[حامد کرزی]] کرد. [[جنگ در افغانستان (۲۰۲۱–۲۰۰۱)|جنگ بیست ساله]] بین حکومت و طالبان با [[هجوم طالبان (۱۴۰۰)|هجوم طالبان در سال ۱۴۰۰]] و [[سقوط کابل (۱۴۰۰)|سقوط متعاقب کابل]] پایان یافت که طالبان را به قدرت بازگرداند. شایان ذکر است تا ۲۳ مه سال ۲۰۲۲ (مصادف با ۳ خرداد سال ۱۴۰۱) هیچ کشوری به [[دوژور|شکل رسمی]] حکومت طالبان در افغانستان را به رسمیت نشناخته است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=این کشور طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3803917-این-کشور-طالبان-را-به-رسمیت-نمی-شناسد|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان برای به رسمیت شناخته شدن دست به دامان کشورهای مسلمان شد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/taliban-pm-calls-for-nations-to-recognize-afghan-administration/31661293.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان خواستار به رسمیت شناخته شدن از سوی چین شد|نشانی=https://www.aa.com.tr/fa/افغانستان/طالبان-خواستار-به-رسمیت-شناخته-شدن-از-سوی-چین-شد/2445763|وبگاه=www.aa.com.tr|بازبینی=2022-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کدام کشورها طالبان را به رسمیت می‌شناسند؟|نشانی=https://bourseon.com/xpgD-کدام-کشورها-طالبان-را-به-رسمیت-می‌شناسند؟|وبگاه=بورسان - Bourseon|تاریخ=2021-10-30|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان نخست توسط کدام کشور به رسمیت شناخته خواهند شد؟|نشانی=https://www.darivoa.com/a/who-will-first-recognize-the-taliaban-/6010804.html|وبگاه=صدای امریکا|بازبینی=2022-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=شروط جهان برای به رسمیت شناختن طالبان چیست؟|نشانی=https://8am.af/what-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban/|وبگاه=روزنامه ۸صبح|تاریخ=2021-10-04|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa-IR|archive-date=۱۲ اکتبر ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20211012024457/https://8am.af/what-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban/|url-status=dead}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=روسیه: به رسمیت شناختن حکومت طالبان به تحقق وعده‌ها منوط است {{!}} DW {{!}} 31.12.2021|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/روسیه-به-رسمیت-شناختن-حکومت-طالبان-به-تحقق-وعدهها-منوط-است/a-60304096|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=پاکستان: به رسمیت شناختن حکومت طالبان به اجماع منطقه‌ای بستگی دارد|نشانی=https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2022/03/20/پاکستان-به-رسمیت-شناختن-حکومت-طالبان-به-اجماع-منطقه-ای-بستگی-دارد|وبگاه=العربیه فارسی|تاریخ=2022-03-20|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان حتی برای کسب مشروعیت داخلی نیز موفق نبوده است|نشانی=http://www.yjc.news/fa/news/7933998|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۷/۲۶–۱۴:۱۸|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa|نام=خبرگزاری باشگاه خبرنگاران {{!}} آخرین اخبار ایران و جهان {{!}}|نام خانوادگی=YJC}}</ref></div></td> <td class="diff-marker" data-marker="+"></td> <td class="diff-addedline diff-side-added"><div>افغانستان در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی پس از [[انقلاب ثور]]، که تأثیر یافته از [[اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی|اتحاد جماهیر شوروی]] بود، به [[جمهوری دموکراتیک افغانستان|حکومتی سوسیالیست]] تبدیل شده و شاهد [[جنگ شوروی در افغانستان|جنگی طولانی]] با [[مجاهدین افغانستان|مجاهدین افغان]] بود که در طول یک دهه، جان بیش از دو میلیون غیرنظامی را گرفت و باعث آواره شدن بیش از پنج میلیون نفر شد. پس از چند <ins class="diffchange diffchange-inline">[[کودتا|</ins>کودتای<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> پی‌درپی و پیروزی مجاهدین بر دولت [[محمد نجیب‌الله]] جنگ داخلی افغانستان در سال ۱۳۵۷، آغاز و وارد دوره‌ای از جنگ میان احزاب مختلف مجاهدین شد. گروه بنیادگرای اسلامی [[طالبان]] در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ کنترل بیشتر مناطق افغانستان را به دست گرفتند و بر آن تحت رژیم [[تمامیت‌خواهی|تمامیت‌خواهانه]]، [[امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)|امارت اسلامی افغانستان]] حکومت کردند. اما با [[جنگ در افغانستان (۲۰۲۱–۲۰۰۱)|یورش ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا]] در سال ۱۳۸۰ از حکومت برکنار شدند ولی همچنان بخش قابل توجهی از این کشور را تحت کنترل داشتند. در دسامبر ۲۰۰۱، [[شورای امنیت سازمان ملل متحد]] [[نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت]] (ایساف) را مأمور کمک به حفظ امنیت و <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>دولت<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> جدید افغانستان به ریاست [[حامد کرزی]] کرد. [[جنگ در افغانستان (۲۰۲۱–۲۰۰۱)|جنگ بیست ساله]] بین حکومت و <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>طالبان<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> با [[هجوم طالبان (۱۴۰۰)|هجوم طالبان در سال ۱۴۰۰]] و [[سقوط کابل (۱۴۰۰)|سقوط متعاقب کابل]] پایان یافت که <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>طالبان<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> را به قدرت بازگرداند. شایان ذکر است تا ۲۳ مه سال ۲۰۲۲ (مصادف با ۳ خرداد سال ۱۴۰۱) هیچ کشوری به [[دوژور|شکل رسمی]] حکومت <ins class="diffchange diffchange-inline">[[</ins>طالبان<ins class="diffchange diffchange-inline">]]</ins> در افغانستان را به رسمیت نشناخته است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=این کشور طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد|نشانی=https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3803917-این-کشور-طالبان-را-به-رسمیت-نمی-شناسد|وبگاه=روزنامه دنیای اقتصاد|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان برای به رسمیت شناخته شدن دست به دامان کشورهای مسلمان شد|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/taliban-pm-calls-for-nations-to-recognize-afghan-administration/31661293.html|وبگاه=رادیو فردا|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان خواستار به رسمیت شناخته شدن از سوی چین شد|نشانی=https://www.aa.com.tr/fa/افغانستان/طالبان-خواستار-به-رسمیت-شناخته-شدن-از-سوی-چین-شد/2445763|وبگاه=www.aa.com.tr|بازبینی=2022-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=کدام کشورها طالبان را به رسمیت می‌شناسند؟|نشانی=https://bourseon.com/xpgD-کدام-کشورها-طالبان-را-به-رسمیت-می‌شناسند؟|وبگاه=بورسان - Bourseon|تاریخ=2021-10-30|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان نخست توسط کدام کشور به رسمیت شناخته خواهند شد؟|نشانی=https://www.darivoa.com/a/who-will-first-recognize-the-taliaban-/6010804.html|وبگاه=صدای امریکا|بازبینی=2022-05-23}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=شروط جهان برای به رسمیت شناختن طالبان چیست؟|نشانی=https://8am.af/what-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban/|وبگاه=روزنامه ۸صبح|تاریخ=2021-10-04|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa-IR|archive-date=۱۲ اکتبر ۲۰۲۱|archive-url=https://web.archive.org/web/20211012024457/https://8am.af/what-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban/|url-status=dead}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=روسیه: به رسمیت شناختن حکومت طالبان به تحقق وعده‌ها منوط است {{!}} DW {{!}} 31.12.2021|نشانی=https://www.dw.com/fa-ir/روسیه-به-رسمیت-شناختن-حکومت-طالبان-به-تحقق-وعدهها-منوط-است/a-60304096|وبگاه=DW.COM|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa-IR|نام=Deutsche|نام خانوادگی=Welle (www.dw.com)}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=پاکستان: به رسمیت شناختن حکومت طالبان به اجماع منطقه‌ای بستگی دارد|نشانی=https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2022/03/20/پاکستان-به-رسمیت-شناختن-حکومت-طالبان-به-اجماع-منطقه-ای-بستگی-دارد|وبگاه=العربیه فارسی|تاریخ=2022-03-20|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=طالبان حتی برای کسب مشروعیت داخلی نیز موفق نبوده است|نشانی=http://www.yjc.news/fa/news/7933998|وبگاه=fa|تاریخ=۱۴۰۰/۰۷/۲۶–۱۴:۱۸|بازبینی=2022-05-23|کد زبان=fa|نام=خبرگزاری باشگاه خبرنگاران {{!}} آخرین اخبار ایران و جهان {{!}}|نام خانوادگی=YJC}}</ref></div></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><br /></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><br /></td> </tr> <tr> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-deleted"><div>تا پیش از هجوم شورشیان طالبان حکومت افغانستان به عنوان عضوی از [[سازمان ملل متحد]]، [[سازمان همکاری اسلامی]]، [[گروه ۷۷]]، [[سازمان همکاری اقتصادی]] و [[جنبش عدم تعهد]] شناخته می‌شد. [[اقتصاد افغانستان]] در جهان بنابر تخمین [[صندوق بین‌المللی پول]] برای سال ۲۰۲۰ با تولید ناخالص داخلی ۱۹٬۰۰۶ میلیارد دلار رتبهٔ ۱۱۲ جهان را داشت.<ref name="GDP IMF2">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=512,914,612,614,311,213,911,314,193,122,912,313,419,513,316,913,124,339,638,514,218,963,616,223,516,918,748,618,624,522,622,156,626,628,228,924,233,632,636,634,238,662,960,423,935,128,611,321,243,248,469,253,642,643,939,734,644,819,172,132,646,648,915,134,652,174,328,258,656,654,336,263,268,532,944,176,534,536,429,433,178,436,136,343,158,439,916,664,826,542,967,443,917,544,941,446,666,668,672,946,137,546,674,676,548,556,678,181,867,682,684,273,868,921,948,943,686,688,518,728,836,558,138,196,278,692,694,962,142,449,564,565,283,853,288,293,566,964,182,359,453,968,922,714,862,135,716,456,722,942,718,724,576,936,961,813,726,199,733,184,524,361,362,364,732,366,144,146,463,528,923,738,578,537,742,866,369,744,186,925,869,746,926,466,112,111,298,927,846,299,582,487,474,754,698,&s=NGDPD,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=World Economic Outlook Database, October 2020 |date=13 October 2020 |website=IMF.org |publisher=[[صندوق بین‌المللی پول]]|access-date=13 October 2020}}</ref></div></td> <td class="diff-marker"></td> <td class="diff-context diff-side-added"><div>تا پیش از هجوم شورشیان طالبان حکومت افغانستان به عنوان عضوی از [[سازمان ملل متحد]]، [[سازمان همکاری اسلامی]]، [[گروه ۷۷]]، [[سازمان همکاری اقتصادی]] و [[جنبش عدم تعهد]] شناخته می‌شد. [[اقتصاد افغانستان]] در جهان بنابر تخمین [[صندوق بین‌المللی پول]] برای سال ۲۰۲۰ با تولید ناخالص داخلی ۱۹٬۰۰۶ میلیارد دلار رتبهٔ ۱۱۲ جهان را داشت.<ref name="GDP IMF2">{{cite web |url=https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=512,914,612,614,311,213,911,314,193,122,912,313,419,513,316,913,124,339,638,514,218,963,616,223,516,918,748,618,624,522,622,156,626,628,228,924,233,632,636,634,238,662,960,423,935,128,611,321,243,248,469,253,642,643,939,734,644,819,172,132,646,648,915,134,652,174,328,258,656,654,336,263,268,532,944,176,534,536,429,433,178,436,136,343,158,439,916,664,826,542,967,443,917,544,941,446,666,668,672,946,137,546,674,676,548,556,678,181,867,682,684,273,868,921,948,943,686,688,518,728,836,558,138,196,278,692,694,962,142,449,564,565,283,853,288,293,566,964,182,359,453,968,922,714,862,135,716,456,722,942,718,724,576,936,961,813,726,199,733,184,524,361,362,364,732,366,144,146,463,528,923,738,578,537,742,866,369,744,186,925,869,746,926,466,112,111,298,927,846,299,582,487,474,754,698,&s=NGDPD,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1|title=World Economic Outlook Database, October 2020 |date=13 October 2020 |website=IMF.org |publisher=[[صندوق بین‌المللی پول]]|access-date=13 October 2020}}</ref></div></td> </tr>  </table><hr class='diff-hr' id='mw-oldid' /> <h2 class='diff-currentversion-title'>نسخهٔ کنونی تا ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۱۸</h2> <div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35841839">.mw-parser-output .hatnote{font-style:italic}.mw-parser-output div.hatnote{padding-right:1.6em;margin-bottom:0.5em}.mw-parser-output .hatnote i{font-style:normal}.mw-parser-output .hatnote+link+.hatnote{margin-top:-0.5em}</style><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">«امارت اسلامی افغانستان» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای مناطقی که از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ وجود داشت، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)">امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)</a> را ببینید. برای نهاد حاکم بر افغانستان، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> را ببینید. برای دیگر کاربردها، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D8%A8%D9%87%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%B2%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)" class="mw-disambig" title="افغانستان (ابهام‌زدایی)">افغانستان (ابهام‌زدایی)</a> را ببینید.</div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35359648">.mw-parser-output .infobox-subbox{padding:0;border:none;margin:-3px;width:auto;min-width:100%;font-size:100%;clear:none;float:none;background-color:transparent}.mw-parser-output .infobox-3cols-child{margin:auto}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-header,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-subheader,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-above,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-title,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-image,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-full-data,body.skin-minerva .mw-parser-output .infobox-below{text-align:center}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r35431660">.mw-parser-output .ib-country{border-collapse:collapse;line-height:1.2em}.mw-parser-output .ib-country td,.mw-parser-output .ib-country th{border-top:1px solid #a2a9b1;padding:0.4em 0.6em 0.4em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-header,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-full-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedtoprow .infobox-below{border-top:1px solid #a2a9b1;padding:0.4em 0.6em 0.2em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .mergedrow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-country .mergedrow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedrow .infobox-full-data{border:0;padding:0 0.6em 0.2em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .mergedbottomrow .infobox-label,.mw-parser-output .ib-country .mergedbottomrow .infobox-data,.mw-parser-output .ib-country .mergedbottomrow .infobox-full-data{border-top:0;border-bottom:1px solid #a2a9b1;padding:0 0.6em 0.4em 0.6em}.mw-parser-output .ib-country .infobox-header{text-align:left}.mw-parser-output .ib-country .infobox-above{font-size:125%;line-height:1.2}.mw-parser-output .ib-country-names{padding-top:0.25em;font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-name-style{display:inline}.mw-parser-output .ib-country .infobox-image{padding:0.5em 0}.mw-parser-output .ib-country-anthem{border-top:1px solid #a2a9b1;padding-top:0.5em;margin-top:0.5em}.mw-parser-output .ib-country-map-caption{position:relative;top:0.3em}.mw-parser-output .ib-country-largest,.mw-parser-output .ib-country-lang{font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-ethnic,.mw-parser-output .ib-country-religion,.mw-parser-output .ib-country-sovereignty{font-weight:normal;display:inline}.mw-parser-output .ib-country-fake-li{text-indent:-0.9em;margin-left:1.2em;font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-fake-li2{text-indent:0.5em;margin-left:1em;font-weight:normal}.mw-parser-output .ib-country-website{line-height:11pt}.mw-parser-output .ib-country-map-caption3{position:relative;top:0.3em}.mw-parser-output .ib-country-fn{text-align:right;margin:0 auto}.mw-parser-output .ib-country-fn-alpha{list-style-type:lower-alpha;margin-left:1em}.mw-parser-output .ib-country-fn-num{margin-left:1em}</style><table class="infobox ib-country vcard" style="font-size:88%;"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above adr" style="padding:1 1 1;line-height:1.2em;font-size:1.25em;"><div style="display:inline" class="fn org country-name">امارت اسلامی افغانستان</div><br /><div style="padding-top:1; font-weight:normal;"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r38264903">.mw-parser-output .plainlist ol,.mw-parser-output .plainlist ul{line-height:inherit;list-style:none;margin:0;padding:0}.mw-parser-output .plainlist ol li,.mw-parser-output .plainlist ul li{margin-bottom:0}</style><div class="plainlist"><ul><li><span lang="ps" dir="rtl" style="font-style: normal;" title="متن به زبان پشتو"><bdi>د افغانستان اسلامی امارت</bdi></span> <span class="languageicon" style="font-size:100%; font-weight:normal">(<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">پشتو</a>)</span></li><li><span lang="fa" dir="rtl" style="font-style: normal;" title="متن به زبان فارسی"><bdi>امارت اسلامی افغانستان</bdi></span> <span class="languageicon" style="font-size:100%; font-weight:normal">(<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">فارسی</a>)</span></li></ul></div><br /><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26482256">.mw-parser-output .nastaliq{line-height:200%;font-size:150%;font-family:IranNastaliq,"Urdu Emad Nastaleeq","Noto Nastaliq Urdu","Urdu Typesetting","Jameel Noori Nastaleeq","Nafees Nastaleeq","Nafees Nastaleeq v1.01",Nafees,"Pak Nastaleeq","PDMS_Jauhar",sans-serif;text-justify:inter-word;font-weight:normal}.mw-parser-output .nastaliq .b{text-justify:inter-word}</style><span class="nastaliq">افغانستان</span></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image" style="text-align:center;padding:0.5em 0;"><div style="display:table; width:100%;"> <div style="display:table-cell; width:58%; vertical-align:middle; padding-left:5px;"> <div style="padding-bottom:3px;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_the_Taliban.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/125px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="125" height="63" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/188px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/250px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span></div> <div style="font-size:90%;"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پرچم افغانستان">پرچم</a></div> </div> <div style="display:table-cell; vertical-align:middle; padding: 0px 5px;"> <div style="padding-bottom:3px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg" class="mw-file-description"><img alt="Coat of Arms of the Islamic Emirate[۱]" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/8/84/Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg/85px-Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg.png" decoding="async" width="85" height="86" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/8/84/Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg/128px-Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/8/84/Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg/170px-Emblem_of_the_Islamic_Emirate_of_Afghanistan.svg.png 2x" data-file-width="315" data-file-height="318" /></a></span></div> <div style="font-size:90%;"><a href="/wiki/%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نشان ملی افغانستان">نشان ملی</a></div> </div> </div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data سرود"><div style="line-height:1.2em;"><b>سرود: </b><span lang="ps" dir="rtl" title="متن به زبان پشتو"><bdi>دا د باتورانو کور</bdi></span><br /> «<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="این‌جا سرزمین دلیران است">این‌جا سرزمین دلیران است</a>»<sup id="cite_ref-Tharoor_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tharoor-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data"><div class="switcher-container"><div><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Afghanistan_%28orthographic_projection%29.svg/250px-Afghanistan_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Afghanistan_%28orthographic_projection%29.svg/375px-Afghanistan_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/Afghanistan_%28orthographic_projection%29.svg/500px-Afghanistan_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="553" data-file-height="553" /></a></span><span class="switcher-label" style="display:none">نمایش نقشه جهانی</span></div><div><span class="mw-default-size" typeof="mw:File/Frameless"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_-_Location_Map_(2013)_-_AFG_-_UNOCHA.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Afghanistan_-_Location_Map_%282013%29_-_AFG_-_UNOCHA.svg/langfa-250px-Afghanistan_-_Location_Map_%282013%29_-_AFG_-_UNOCHA.svg.png" decoding="async" width="250" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Afghanistan_-_Location_Map_%282013%29_-_AFG_-_UNOCHA.svg/langfa-375px-Afghanistan_-_Location_Map_%282013%29_-_AFG_-_UNOCHA.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/31/Afghanistan_-_Location_Map_%282013%29_-_AFG_-_UNOCHA.svg/langfa-500px-Afghanistan_-_Location_Map_%282013%29_-_AFG_-_UNOCHA.svg.png 2x" data-file-width="254" data-file-height="254" /></a></span><span class="switcher-label" style="display:none">نمایش نقشه افغانستان</span></div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">پایتخت<br /><div style="font-weight:normal">و بزرگترین شهر</div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a><br /><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r32230166">.mw-parser-output .geo-default,.mw-parser-output .geo-dms,.mw-parser-output .geo-dec{display:inline}.mw-parser-output .geo-nondefault,.mw-parser-output .geo-multi-punct{display:none}.mw-parser-output .longitude,.mw-parser-output .latitude{white-space:nowrap}</style><span class="plainlinks nourlexpansion"><a class="external text" href="//geohack.toolforge.org/geohack.php?language=fa&pagename=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&params=34_31_N_69_11_E_region:AF_source:geonames_type:city"><span class="geo-default"><span class="geo-dms" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span class="latitude"><span dir="ltr">۳۴°۳۱′</span> شمالی</span> <span class="longitude"><span dir="ltr">۶۹°۱۱′</span> شرقی</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-nondefault"><span class="geo-dec" title="نقشه‌ها، عکس‌های هوایی، و دیگر داده‌های این موقعیت"><span dir="ltr">۳۴٫۵۱۷°</span>شمالی <span dir="ltr">۶۹٫۱۸۳°</span>شرقی</span><span style="display:none"> / <span class="geo">34.517; 69.183</span></span></span></a></span><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های افغانستان">زبان‌های اصلی</a></th><td class="infobox-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><div class="plainlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">زبان فارسی لهجه دری</a></li></ul> </div> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">پشتو</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="قومیت">گروه‌های قومی</a> <div style="font-weight:normal;display:inline;"> (<small>برآوردهای غیررسمی ۲۰۱۹</small>)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>الف<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></th><td class="infobox-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><div class="plainlist"><ul><li>۴۲٪ <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="پشتون‌ها">پشتون</a></li><li>۳۷٪ <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تاجیک‌ها">تاجیک</a></li><li>۹٪ <a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="هزاره‌ها">هزاره</a></li><li>۹٪ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ازبک‌ها">ازبک</a></li><li>۴٪ <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="ایماق">ایماق</a></li><li>۳٪ <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ترکمن‌ها">ترکمن</a></li><li>۲٪ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">بلوچ</a></li><li>۱٪ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D8%B1%D8%AF" title="مردم کرد">کُرد</a></li><li>۳٪ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اقوام افغانستان">دیگر اقوام</a><sup id="cite_ref-LoC-pdf_4-0" class="reference"><a href="#cite_note-LoC-pdf-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">دین(ها) <div style="font-weight:normal;display:inline;"></div></th><td class="infobox-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><div class="plainlist"><ul><li>۹۹٫۷٪ <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اسلام در افغانستان">اسلام</a> (<a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C" title="دین رسمی">دین رسمی</a>)</li><li><span class="nowrap"> </span>۰٫۳٪ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمعیت‌شناسی افغانستان">دیگر</a></li></ul></div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="نام اهلیت">نام(های) اهلیت</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="افغانستانی‌ها">افغانستانی</a><sup id="cite_ref-Demonym_13-0" class="reference"><a href="#cite_note-Demonym-13"><span class="cite-bracket">[</span>ب<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Constitution_of_Afghanistan_14-0" class="reference"><a href="#cite_note-Constitution_of_Afghanistan-14"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">حکومت</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="امارت">امارت</a> اسلامی <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="حاکمیت دینی">حاکمیت دینی</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="تمامیت‌خواه">تمامیت‌خواه</a> <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%DB%8C%DA%A9%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%86%D9%87" title="حکومت یکپارچه">متمرکز</a> موقت<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Akhundzada_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Akhundzada-19"><span class="cite-bracket">[</span>پ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" class="infobox-full-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رهبر امارت اسلامی افغانستان">رهبر</a> </div></th><td class="infobox-data"><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%AE%D9%86%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="هبت‌الله آخندزاده">هبت‌الله آخندزاده</a></span></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B2%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌الوزرای افغانستان">رئیس‌الوزرا</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A2%D8%AE%D9%86%D8%AF" title="محمدحسن آخند">محمدحسن آخند</a><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قاضی ارشد افغانستان">قاضی ارشد</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%DA%A9%DB%8C%D9%85_%D8%AD%D9%82%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="عبدالحکیم حقانی">عبدالحکیم حقانی</a></td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:right;">بنیان‌گذاری</th></tr><tr class="mergedrow"><td colspan="2" class="infobox-full-data"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35359648"></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%AE" class="mw-redirect" title="دولت یونانی بلخ">دولت یونانی بلخ</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۲۵۶ پیش از میلاد</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی کوشانی">شاهنشاهی کوشانی</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۳۰ میلادی</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هپتالیان">هپتالیان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۴۱۰ میلادی</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غزنویان">غزنویان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۹۶۳ میلادی</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غوریان">غوریان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۱۴۹ میلادی</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هوتکیان">هوتکیان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۷۰۹–۱۷۳۸</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۷۴۷–۱۸۲۳</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="امارت افغانستان">امارت افغانستان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۸۲۳–۱۸۳۹</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۸۳۹–۱۸۴۲</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="امارت افغانستان">امارت افغانستان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۸۴۲–۱۹۲۶</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%BE%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="پیمان راولپندی">به رسمیت شناخته شد</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روز استقلال افغانستان">۱۹ اوت ۱۹۱۹</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی افغانستان">پادشاهی افغانستان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۹ ژوئن ۱۹۲۶</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری افغانستان">جمهوری افغانستان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۱۷ ژوئیه ۱۹۷۳</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری دموکراتیک افغانستان">جمهوری دموکراتیک افغانستان</a> </div></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%AB%D9%88%D8%B1" title="انقلاب ثور">۲۷–۲۸ آوریل ۱۹۷۸</a></td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)">امارت اسلامی افغانستان</a> </div></th><td class="infobox-data">سپتامبر ۱۹۹۷</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری اسلامی افغانستان">جمهوری اسلامی افغانستان</a></span> </div></th><td class="infobox-data">۲۶ ژانویه ۲۰۰۴</td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-left:1.2em;font-weight:normal;">• <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" title="سقوط کابل (۱۴۰۰)">سقوط کابل</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت امارت اسلامی افغانستان">دولت امارت اسلامی افغانستان</a> </div></th><td class="infobox-data">۱۵ اوت ۲۰۲۱</td></tr><tr style="display:none"><td colspan="2"> </td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:right;">مساحت</th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• کل</div></th><td class="infobox-data">۶۵۲٬۸۶۴ کیلومتر مربع (۲۵۲٬۰۷۲ مایل مربع) (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری">۴۰ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• آبها (٪)</div></th><td class="infobox-data">ناچیز</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:right;">جمعیت</th></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• برآورد سال ۲۰۲۲</div></th><td class="infobox-data">۴۰٬۵۴۵٬۹۵۷<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="فهرست کشورها بر پایه جمعیت">۳۷</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• تراکم</div></th><td class="infobox-data">۶۲٫۱ بر کیلومتر مربع (۱۶۰٫۸ بر مایل مربع) (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%85_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="فهرست کشورها بر پایه تراکم جمعیت">۱۶۹</a>)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="تولید ناخالص داخلی">تولید ناخالص داخلی</a> (GDP) <span style="font-weight:normal;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="برابری قدرت خرید">برابری قدرت خرید</a> (PPP)</span></th><td class="infobox-data">برآورد ۲۰۱۸ </td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• کل</div></th><td class="infobox-data">$۷۲٫۹۱۱ میلیارد<sup id="cite_ref-imf2_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-imf2-22"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="فهرست کشورها بر پایه تولید ناخالص داخلی">۹۶ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• سرانه</div></th><td class="infobox-data">$۲٬۰۲۴<sup id="cite_ref-imf2_22-1" class="reference"><a href="#cite_note-imf2-22"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_(%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF)" title="فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید ناخالص داخلی (برابری قدرت خرید)">۱۶۹ام</a>)</td></tr><tr class="mergedtoprow"><th scope="row" class="infobox-label">تولید ناخالص داخلی (GPD) <span style="font-weight:normal;">(اسمی)</span></th><td class="infobox-data">برآورد ۲۰۱۸ </td></tr><tr class="mergedrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• کل</div></th><td class="infobox-data">$۲۱٫۶۵۷ میلیارد<sup id="cite_ref-imf2_22-2" class="reference"><a href="#cite_note-imf2-22"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C)" title="فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید ناخالص داخلی (اسمی)">۱۱۱ام</a>)</td></tr><tr class="mergedbottomrow"><th scope="row" class="infobox-label"><div style="margin-right:1.2em;font-weight:normal;">• سرانه</div></th><td class="infobox-data">$۴۹۳<sup id="cite_ref-imf2_22-3" class="reference"><a href="#cite_note-imf2-22"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D9%85%DB%8C)" title="فهرست کشورها بر پایه سرانه تولید ناخالص داخلی (اسمی)">۱۷۷ام</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="شاخص جینی">شاخص جینی</a> <span style="font-weight:normal;">(۲۰۰۸)</span></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span><img alt="افت مثبت" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Decrease_Positive.svg/11px-Decrease_Positive.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Decrease_Positive.svg/17px-Decrease_Positive.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/92/Decrease_Positive.svg/22px-Decrease_Positive.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> ۲۷٫۸<sup id="cite_ref-wb-gini_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-wb-gini-23"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br /><span style="white-space:nowrap;"></span><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF" title="فهرست کشورها بر پایه برابری درآمد">1st</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاخص توسعه انسانی">شاخص توسعه انسانی</a> <span style="font-weight:normal;">(۲۰۲۱)</span></th><td class="infobox-data"><span typeof="mw:File"><span title="کاهش"><img alt="کاهش" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/11px-Decrease2.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/17px-Decrease2.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Decrease2.svg/22px-Decrease2.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span> ۰٫۴۷۸<sup id="cite_ref-UNHDR_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-UNHDR-24"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-UNHDRDiff_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-UNHDRDiff-25"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br /><span style="white-space:nowrap;"></span><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فهرست کشورها بر پایه شاخص توسعه انسانی">۱۸۰ام</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">واحد پول</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D9%88%D9%84)" title="افغانی (واحد پول)">افغانی</a> (<a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%88_%DB%B4%DB%B2%DB%B1%DB%B7" title="ایزو ۴۲۱۷">AFN</a>)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label">منطقه زمانی</th><td class="infobox-data"><span class="nowrap"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ساعت هماهنگ جهانی">یوتی‌سی</a>+۴:۳۰<br /><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="گاه‌شماری هجری خورشیدی">خورشیدی</a></span> (D†)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81" class="mw-redirect" title="جهت رانندگی در کشورهای مختلف">جهت رانندگی</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AE%D8%AA%D9%84%D9%81" class="mw-redirect" title="جهت رانندگی در کشورهای مختلف">راست</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="پیش‌شماره تلفنی">پیش‌شماره تلفنی</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شماره‌های تلفن در افغانستان">+۹۳</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87_%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%AF_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دامنه سطح‌بالای کد کشوری">دامنه سطح‌بالا</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/.af" title=".af">.af</a><br /><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86." class="mw-redirect" title="افغانستان.">افغانستان.</a></td></tr></tbody></table><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40023308">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;border-spacing:0.4em 0;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:left!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar a{white-space:nowrap}.mw-parser-output .sidebar-wraplinks a{white-space:normal}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:right;clear:right;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding-bottom:0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em 0}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding-top:0.2em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding-top:0.4em;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.4em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding-top:0}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.4em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:left;font-size:115%}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-navbar{padding-top:0.6em}.mw-parser-output .sidebar-collapse .mw-collapsible-toggle{margin-top:0.2em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{text-align:right;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}@media(max-width:720px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}@media screen{@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile vcard"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><div class="adr" style="font-size:smaller"><span class="fn org country-name"><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a></span> </div></th></tr><tr><td style="border-bottom: #a2a9b1 1px solid">این مقاله بخشی از این مجموعه است:<br /><span style="font-weight:bold"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیاست در افغانستان">سیاست و دولت <br />افغانستان</a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:#F5FFFA;"><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان">قانون اساسی</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-top:0;text-align:right;"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="لویه جرگه">لویه جرگه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="حقوق بشر در افغانستان">حقوق بشر </a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%82%D9%84_%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان">کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=LGBT_rights_in_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="LGBT rights in Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">حقوق دگرباشان جنسی</a></li></ul></li></ul> <p><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری اسلامی افغانستان">جمهوری اسلامی افغانستان</a> </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌جمهور افغانستان">رئیس‌جمهور افغانستان</a> (<a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D8%A4%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست رؤسای دولت در افغانستان">فهرست</a>) <dl><dd><i>رئیس جمهور اسبق اشرف غنی احمدزی</i></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86_%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="معاون رئیس‌جمهور افغانستان">معاون رئیس‌جمهور افغانستان</a>: <dl><dd><i>خالی</i> (اول)</dd> <dd><i>خالی</i> (دوم)</dd></dl></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کابینه افغانستان">کابینه افغانستان</a></li></ul> <hr /> <p>قوه مقننه </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شورای ملی افغانستان">شورای ملی افغانستان</a> <dl><dd><a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%88_%D8%AC%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="مشرانو جرگه">مشرانو جرگه</a></dd> <dd><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="ولسی جرگه">ولسی جرگه</a></dd></dl></li></ul> <hr /> <p>قوه قضائیه </p> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دیوان عالی افغانستان">دیوان عالی افغانستان</a> <dl><dd><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قاضی ارشد افغانستان">قاضی ارشد افغانستان</a></dd></dl></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:#F5FFFA;"><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تقسیمات اداری افغانستان">تقسیمات اداری افغانستان</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-top:0;text-align:right;"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت‌های افغانستان">ولایات</a> <dl><dd><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست والیان کنونی افغانستان">فهرست والیان کنونی</a></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولسوالی‌های افغانستان">ولسوالی‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AD%D9%88%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="حوزه‌های اداری افغانستان (صفحه وجود ندارد)">حوزه‌های اداری</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:#F5FFFA;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انتخابات در افغانستان">انتخابات در افغانستان</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-top:0;text-align:right;"> <ul><li>انتخابات‌های اخیر <dl><dd><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><div class="hlist"><ul><li>ریاست جمهوری: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B3)" title="انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۳)">انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۳)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B8)" title="انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۸)">انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۸)</a></li></ul></div></dd> <dd><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><div class="hlist"><ul><li>پارلمانی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B9)" title="انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۸۹)">انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۸۹)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B7)" title="انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۹۷)">انتخابات مجلس افغانستان (۱۳۹۷)</a></li></ul></div></dd></dl></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست حزب‌ها در افغانستان">فهرست حزب‌ها در افغانستان</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="text-align:center; background:#F5FFFA;"><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روابط خارجی افغانستان">روابط خارجی افغانستان</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content" style="padding-top:0;text-align:right;">---- <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست سفارت‌های افغانستان">فهرست سفارت‌های افغانستان</a> / <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست سفارت‌های خارجی در افغانستان">فهرست سفارت‌های خارجی در افغانستان</a></li></ul> <hr /> <ul><li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قانون تابعیت افغانستان">قانون تابعیت افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاسپورت افغانستان">پاسپورت افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D9%87_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نیازمندی به روادید برای شهروندان افغانستان">نیازمندی به روادید برای شهروندان افغانستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Visa_policy_of_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Visa policy of Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">Visa policy</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below"> <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_the_Taliban.svg" class="mw-file-description"><img alt="نشان درگاه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/32px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="32" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/48px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/64px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:افغانستان">درگاه افغانستان</a> <div class="hlist" style="text-align:center;font-size:100%;font-weight:normal;"> <ul><li><span style="font-size:90%;"><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مطالب اصلی علوم سیاسی (صفحه وجود ندارد)">دیگر کشورها</a></span></li> <li><span style="font-size:90%;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Atlas_of_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="commons:Atlas of افغانستان">اطلس</a></span></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:سیاست‌های افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:سیاست‌های افغانستان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:سیاست‌های افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40023308"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile vcard plainlist"><tbody><tr><th class="sidebar-title"><div style="margin: -0.2em 0; font-size:70%; font-weight:normal;">بخشی از <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:افغانستان"><b>مجموعهٔ</b></a></div></th> </tr><tr> <th class="vcard navbox-title" style="background: none; font-size: 145%;padding: 0.15em 0.1em;line-height: 1.2em;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ افغانستان">تاریخ <span class="fn org label">افغانستان</span></a></th> </tr><tr><td style="padding: 0.2em; border-bottom: 1px solid #ccc;"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg/200px-Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg" decoding="async" width="200" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg/300px-Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg/400px-Shuja_Shah_Durrani_of_Afghanistan_in_1839.jpg 2x" data-file-width="968" data-file-height="712" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-above"> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خلاصه تاریخ افغانستان">گاه‌شمار</a></td></tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="تاریخ افغانستان (پیش از اسلام)">باستان</a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="تمدن دره سند">تمدن دره سند</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۲۰۰–۱۸۰۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="تمدن آمودریا">تمدن آمودریا</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۱۰۰–۱۸۰۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادشاهی گنداره (صفحه وجود ندارد)">پادشاهی گنداره</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۵۰۰–۵۳۵ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="پادشاهی ماد">پادشاهی ماد</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۷۲۸–۵۵۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">شاهنشاهی هخامنشی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۵۵۰–۳۳۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="امپراتوری سلوکی">امپراتوری سلوکی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۳۳۰–۱۵۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری مائوریا">امپراتوری مائوریا</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۳۰۵–۱۸۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="پادشاهی یونانی باکتریا">پادشاهی یونانی باکتریا</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۵۶–۱۲۵ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی اشکانی">شاهنشاهی اشکانی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۴۷ پ. م–۲۲۴</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF" title="پادشاهی یونانی هند">پادشاهی یونانی هند</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۸۰–۱۳۰ پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="پادشاهی هندوسکایی">پادشاهی هندوسکایی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۵۵–۸۰? پ. م</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی کوشانی">شاهنشاهی کوشانی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۳۵ پ. م – ۲۴۸</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C" title="پادشاهی هندوپارتی">پادشاهی هندوپارتی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۰ پ. م – ۵۰?</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">شاهنشاهی ساسانی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۳۰–۶۵۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کیداریان">کیداریان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۳۲۰–۴۶۵</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%AE%D9%88%D9%86" title="آلخون">آلخون</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۳۸۰–۵۶۰</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%87%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هپتالیان">هپتالیان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۴۱۰–۵۵۷</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="هون‌های نیزاک (صفحه وجود ندارد)">هون‌های نیزاک</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۴۸۴–۷۱۱</td></tr></tbody></table></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">سده‌های میانه</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86" title="کابلشاهان">کابلشاهان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۵۶۵–۸۷۹</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%DA%86%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="شاهزاده‌نشین چغانیان">شاهزاده‌نشین چغانیان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> سده‌های هفتم–هشتم</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="خلافت راشدین">خلافت راشدین</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۶۵۲–۶۶۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C" title="خلافت اموی">خلافت اموی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۶۶۱–۷۵۰</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%81%D8%AA_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="خلافت عباسی">خلافت عباسی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۷۵۰–۸۲۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="طاهریان">طاهریان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۸۲۱–۸۷۳</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صفاریان">صفاریان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۸۶۳–۹۰۰</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="سامانیان">سامانیان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۸۷۵–۹۹۹</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غزنویان">غزنویان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۹۶۳–۱۱۸۷</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غوریان">غوریان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> پیش از ۸۷۹–۱۲۱۵</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C" title="امپراتوری سلجوقی">امپراتوری سلجوقی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۰۳۷–۱۱۹۴</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C" class="mw-redirect" title="دولت خوارزمشاهی">دولت خوارزمشاهی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۲۱۵–۱۲۳۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="حمله مغول به امپراتوری خوارزمشاهیان">حمله مغول</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۲۱۹–۱۲۲۶</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D8%BA%D8%AA%D8%A7%DB%8C" title="خانات جغتای">خانات جغتای</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۲۲۶–۱۲۴۵</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%84%D8%BA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="قرلغ‌ها">قرلغ‌ها</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۲۲۴–۱۲۶۶</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="ایلخانان">ایلخانان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۲۵۶–۱۳۳۵</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کرتیان">کرتیان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۲۴۵–۱۳۸۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="امپراتوری تیموری">امپراتوری تیموری</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۳۷۰–۱۵۰۷</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%BA%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ارغونیان">ارغونیان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۵۲۰–۱۵۹۱</td></tr></tbody></table></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">مدرن</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><table style="width:100%;border-collapse:collapse;border-spacing:0px 0px;border:none"><tbody><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%AF%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری گورکانی">امپراتوری گورکانی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۵۰۱–۱۷۳۸</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="ایران صفوی">ایران صفوی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۵۱۰–۱۷۰۹</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هوتکیان">هوتکیان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۷۰۹–۱۷۳۸</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%B3%D8%AF%D9%88%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="سلطنت سدوزایی هرات">سلطنت سدوزایی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۷۱۶–۱۷۳۲</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="ایران افشاری">ایران افشاری</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۷۳۸–۱۷۴۷</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="سلطنت درانی">سلطنت درانی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۷۴۷–۱۸۲۳</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="شاهزاده‌نشین قندهار">شاهزاده‌نشین قندهار</a></td><td style="white-space:nowrap;">۱۸۱۸–۱۸۵۵</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="امارت افغانستان">امارت افغانستان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۸۲۳–۱۹۲۶</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B9)" title="امارت افغانستان (۱۹۲۹)">امارت سقاوی‌ها</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۲۹</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی افغانستان">پادشاهی افغانستان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۲۶–۱۹۷۳</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7%DB%8C_%DB%B2%DB%B6_%D8%B3%D8%B1%D8%B7%D8%A7%D9%86" title="کودتای ۲۶ سرطان">کودتای ۲۶ سرطان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۷۳</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری افغانستان">جمهوری افغانستان</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۷۳–۱۹۷۸</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%AB%D9%88%D8%B1" title="انقلاب ثور">انقلاب ثور</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۷۸</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری دموکراتیک افغانستان">جمهوری دموکراتیک</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۷۸–۱۹۹۲</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/w/index.php?title=1990_Afghan_coup_d%27%C3%A9tat_attempt&action=edit&redlink=1" class="new" title="1990 Afghan coup d'état attempt (صفحه وجود ندارد)">کوشش کودتای تنی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۹۰</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت اسلامی افغانستان">دولت اسلامی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۹۲–۱۹۹۶</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)">امارت اسلامی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۱۹۹۶–۲۰۰۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="حمله آمریکا به افغانستان">حمله آمریکا</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۰۰۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت اسلامی افغانستان">دولت اسلامی</a> (انتصاب دوباره)</td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۰۰۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%85%D9%88%D9%82%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت موقت افغانستان">دولت موقت</a>/<a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت انتقالی افغانستان">دولت انتقالی</a></td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۰۰۱–۲۰۰۴</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری اسلامی افغانستان">جمهوری اسلامی</a> (<a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیاست جمهوری اسلامی افغانستان">سیاست‌ها</a>)</td><td style="white-space:nowrap;"> ۲۰۰۴–۲۰۲۱</td></tr><tr style="vertical-align:top"><td> <a class="mw-selflink selflink">امارت اسلامی</a> (انتصاب دوباره)</td><td style="white-space:nowrap;"> <small style="font-size:85%;">از</small> ۲۰۲۱</td></tr></tbody></table></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">سرزمین‌های تاریخی وابسته</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AE%D8%AC" title="رخج">رخج</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%A7" title="هریوا">هریوا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="آریانا">آریانا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_(%D8%A8%D9%84%D8%AE)" title="باختر (بلخ)">باختر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="منطقه گنداره">گنداره</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="ایران بزرگ">ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کابلستان">کابلستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کافرستان">کافرستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%87%D8%B1" title="کوشانشهر">کوشانشهر</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B2" title="پاروپامیز">پاروپامیز</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">سیستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زابلستان">زابلستان</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title">جستارهای وابسته</div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><div class="hlist"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیاست در افغانستان">تاریخ سیاست</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فرهنگ در افغانستان">فرهنگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نام افغانستان">نام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_(%D9%86%D8%A7%D9%85_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C)" title="افغان (نام قومی)">افغان (نام قومی)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_years_in_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of years in Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">فهرست سال‌ها</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_heads_of_state_of_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of heads of state of Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">فهرست سران حکومت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ در افغانستان">جنگ‌ها</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=List_of_wars_involving_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of wars involving Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">فهرست جنگ‌ها</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آئین هندو در افغانستان">تاریخ آئین هندو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D9%88_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="میراث آیین بودا و هندو در افغانستان">میراث آیین بودا و هندو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ یهودیان در افغانستان">تاریخ یهودیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="تاریخ افغانستان (پس از اسلام)">پیروزی‌های مسلمانان</a></li></ul> </div></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below" style="font-weight:bold;"> <ul><li><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Symbol_category_class.svg" class="mw-file-description" title="رده"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/16px-Symbol_category_class.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/23px-Symbol_category_class.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/96/Symbol_category_class.svg/31px-Symbol_category_class.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:تاریخ افغانستان">رده</a></li> <li><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_the_Taliban.svg" class="mw-file-description"><img alt="نشان درگاه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/32px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="32" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/48px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/64px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:افغانستان">درگاه افغانستان</a></li></ul></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:تاریخ افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:تاریخ افغانستان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:تاریخ افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>افغانستان</b> (<small style="font-size:85%;"><span class="unicode" style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Fa-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.ogg" title="دربارهٔ این پرونده"><img alt="دربارهٔ این پرونده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_volumeUp-rtl.svg/11px-OOjs_UI_icon_volumeUp-rtl.svg.png" decoding="async" width="11" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_volumeUp-rtl.svg/17px-OOjs_UI_icon_volumeUp-rtl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/OOjs_UI_icon_volumeUp-rtl.svg/22px-OOjs_UI_icon_volumeUp-rtl.svg.png 2x" data-file-width="20" data-file-height="20" /></a></span> <a href="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/7e/Fa-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.ogg" class="internal" title="Fa-افغانستان.ogg">تلفظ</a> <small class="metadata audiolinkinfo" style="cursor:help;"><sup><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویکی‌پدیا:راهنمای رسانه"><span style="cursor:help;">راهنما</span></a>·<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Fa-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86.ogg" title="پرونده:Fa-افغانستان.ogg"><span style="cursor:help;">اطلاعات</span></a></sup></small></span></small>) با نام رسمی <b>امارت اسلامی افغانستان</b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="کشور محصور در خشکی">کشور محصور در خشکی</a> در بین <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="آسیای مرکزی">آسیای میانه</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="جنوب آسیا">آسیای جنوبی</a> است.<sup id="cite_ref-Britannica_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-Britannica-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این کشور حدفاصل <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="شرق آسیا">آسیای شرقی</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">آسیای غربی</a> می‌باشد. همسایگان افغانستان، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> در غرب، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> در جنوب و شرق، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> در شمال و <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> در شمال شرقی هستند. افغانستان دارای ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع پهناوری، <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D9%BE%D9%87%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="فهرست کشورها و مناطق بر پایه پهناوری">چهل و یکمین کشور وسیع دنیا</a> است و جمعیت آن حدود ۴۰٫۵ میلیون نفر است که آن را در <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA" title="فهرست کشورها بر پایه جمعیت">رتبه سی و هفتم کشورهای دنیا</a> قرار می‌دهد. <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="پایتخت">پایتخت</a> و بزرگ‌ترین شهر آن است. </p><p><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">پشتو</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">فارسی دری</a> زبان‌های رسمی این کشور<sup id="cite_ref-AO_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-AO-27"><span class="cite-bracket">[</span>۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و آیین <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a> دین رسمی آن است. <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7%E2%80%93%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ‌های افغانستان (۱۳۵۷–اکنون)">حدود چهار دهه جنگ</a>، افغانستان را به یکی از کشورهای ناامن و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D9%82%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D9%87_%D8%B4%D8%AF%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="کشورهای فقیر به شدت بدهکار">فقیر</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="جهان">جهان</a> تبدیل کرده است. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="درآمد ناخالص ملی">تولید ناخالص ملی</a> سرانه این کشور در سال ۲۰۲۰ بر اساس ارزش اسمی <a href="/wiki/%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1" title="دلار">دلار</a> معادل ۵۵۲ دلار آمریکا است و بر اساس برابری <a href="/wiki/%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="قدرت خرید">قدرت خرید</a> به ۲۴۷۴ دلار می‌رسد. این کشور در سال ۲۰۱۱ با <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D8%B5_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاخص توسعه انسانی">شاخص توسعه انسانی</a> ۰٫۳۹۸ در رتبه ۱۷۲ جهان قرار گرفته است. این کشور در تاریخ ۱۹ نوامبر ۱۹۴۶ به عضویت <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل</a> پذیرفته شد. </p><p>منطقه‌ای که امروزه افغانستان نامیده‌اند به عنوان بخشی از امپراتوری‌ها در دوران باستان، از نقاط کانونی در <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="جاده ابریشم">جاده ابریشم</a> و مسیرهای مهاجرت انسان‌ها بوده است. باستان‌شناسان شواهدی از سکونت انسان‌ها تا بیش از ۵۰٬۰۰۰ سال <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF" title="پیش از میلاد">پیش از میلاد</a> به‌دست آورده‌اند.<sup id="cite_ref-CAL-hist_28-0" class="reference"><a href="#cite_note-CAL-hist-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نخستین <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86" title="تمدن">تمدن</a> شهری ممکن است در این قلمرو در بین ۳٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ سال پیش از میلاد آغاز شده باشد.<sup id="cite_ref-Galvin-PreIslamic_29-0" class="reference"><a href="#cite_note-Galvin-PreIslamic-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>این کشور در نقطهٔ <a href="/wiki/%DA%98%D8%A6%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C" title="ژئواستراتژی">ژئواستراتژیکی</a> مهمی قرارگرفته که <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%82_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="شرق آسیا">آسیای شرقی</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="جنوب آسیا">آسیای جنوبی</a>، <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">آسیای غربی</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="آسیای مرکزی">آسیای میانه</a> را به هم وصل می‌کند.<sup id="cite_ref-LCCSWEB112_30-0" class="reference"><a href="#cite_note-LCCSWEB112-30"><span class="cite-bracket">[</span>۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از روزگار باستان، این سرزمین شاهد فتوحات نظامی بسیاری از جمله توسط <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%AF" title="پادشاهی ماد">مادها</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="شاهنشاهی هخامنشی">هخامنشیان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="امپراتوری سلوکی">سلوکیان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری مائوریا">امپراتوری مائوریا</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی اشکانی">اشکانیان</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی کوشانی">شاهنشاهی کوشانی</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هپتالیان">هپتالیان</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">ساسانیان</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="دودمان تانگ">دودمان تانگ</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صفاریان">صفاریان</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="سامانیان">سامانیان</a>، <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غزنویان">غزنویان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D8%AC%D9%88%D9%82%DB%8C" title="امپراتوری سلجوقی">سلجوقیان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84" title="امپراتوری مغول">امپراتوری مغول</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="ایلخانان">ایلخانان</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="کرتیان">کرتیان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="امپراتوری تیموری">تیموریان</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C" title="ایران صفوی">صفویه</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="افشاریان">افشاریه</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a> بوده است.<sup id="cite_ref-CAL-hist_28-1" class="reference"><a href="#cite_note-CAL-hist-28"><span class="cite-bracket">[</span>۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Galvin-PreIslamic_29-1" class="reference"><a href="#cite_note-Galvin-PreIslamic-29"><span class="cite-bracket">[</span>۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-historyfiles20109624_31-0" class="reference"><a href="#cite_note-historyfiles20109624-31"><span class="cite-bracket">[</span>۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تاریخ سیاسی دولت مدرن افغانستان با سلسلهٔ <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="درانی">درانی</a> در سده ۱۸ میلادی آغاز شد.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>ت<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-iranicallfkku_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-iranicallfkku-33"><span class="cite-bracket">[</span>۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-EofI-Afghanistan_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-EofI-Afghanistan-34"><span class="cite-bracket">[</span>۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Brit-Durrani_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Brit-Durrani-35"><span class="cite-bracket">[</span>۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="پایتخت">پایتخت</a> آن در سال ۱۷۷۶ توسط <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="تیمور شاه درانی">تیمورشاه درانی</a> از <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a> به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> منتقل شد و بخشی از قلمرو آن به امپراتوری‌های همسایه در سال ۱۸۹۳ واگذار شد. در اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="بازی بزرگ">بازی بزرگ</a>» بین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری بریتانیا">امپراتوری بریتانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a> تبدیل شد.<sup id="cite_ref-CALORGJUNE30_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-CALORGJUNE30-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۹۱۹، پس از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ سوم افغان و انگلیس">جنگ سوم افغان و انگلیس</a> و امضای <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%BE%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="پیمان راولپندی">پیمان راولپندی</a>، این کشور دوباره کنترل امور خارجه خود را از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> پس گرفت و استقلال خود را توسط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله شاه</a> اعلام نمود. </p><p>افغانستان در دههٔ ۱۹۷۰ میلادی پس از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%AB%D9%88%D8%B1" title="انقلاب ثور">انقلاب ثور</a>، که تأثیر یافته از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی">اتحاد جماهیر شوروی</a> بود، به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری دموکراتیک افغانستان">حکومتی سوسیالیست</a> تبدیل شده و شاهد <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ شوروی در افغانستان">جنگی طولانی</a> با <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مجاهدین افغانستان">مجاهدین افغان</a> بود که در طول یک دهه، جان بیش از دو میلیون غیرنظامی را گرفت و باعث آواره شدن بیش از پنج میلیون نفر شد. پس از چند <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AF%D8%AA%D8%A7" title="کودتا">کودتای</a> پی‌درپی و پیروزی مجاهدین بر دولت <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="محمد نجیب‌الله">محمد نجیب‌الله</a> جنگ داخلی افغانستان در سال ۱۳۵۷، آغاز و وارد دوره‌ای از جنگ میان احزاب مختلف مجاهدین شد. گروه بنیادگرای اسلامی <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> در میانه‌های دهه ۱۳۷۰ کنترل بیشتر مناطق افغانستان را به دست گرفتند و بر آن تحت رژیم <a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="تمامیت‌خواهی">تمامیت‌خواهانه</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)">امارت اسلامی افغانستان</a> حکومت کردند. اما با <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="جنگ در افغانستان (۲۰۲۱–۲۰۰۱)">یورش ائتلاف بین‌المللی به رهبری آمریکا</a> در سال ۱۳۸۰ از حکومت برکنار شدند ولی همچنان بخش قابل توجهی از این کشور را تحت کنترل داشتند. در دسامبر ۲۰۰۱، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="شورای امنیت سازمان ملل متحد">شورای امنیت سازمان ملل متحد</a> <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DA%A9_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت">نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت</a> (ایساف) را مأمور کمک به حفظ امنیت و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="دولت">دولت</a> جدید افغانستان به ریاست <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="حامد کرزی">حامد کرزی</a> کرد. <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="جنگ در افغانستان (۲۰۲۱–۲۰۰۱)">جنگ بیست ساله</a> بین حکومت و <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> با <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجوم طالبان در سال ۱۴۰۰</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" title="سقوط کابل (۱۴۰۰)">سقوط متعاقب کابل</a> پایان یافت که <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> را به قدرت بازگرداند. شایان ذکر است تا ۲۳ مه سال ۲۰۲۲ (مصادف با ۳ خرداد سال ۱۴۰۱) هیچ کشوری به <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%98%D9%88%D8%B1" title="دوژور">شکل رسمی</a> حکومت <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> در افغانستان را به رسمیت نشناخته است.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تا پیش از هجوم شورشیان طالبان حکومت افغانستان به عنوان عضوی از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل متحد</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان همکاری اسلامی">سازمان همکاری اسلامی</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%DB%B7%DB%B7" title="گروه ۷۷">گروه ۷۷</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سازمان همکاری اقتصادی">سازمان همکاری اقتصادی</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%B9%D8%AF%D9%85_%D8%AA%D8%B9%D9%87%D8%AF" title="جنبش عدم تعهد">جنبش عدم تعهد</a> شناخته می‌شد. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اقتصاد افغانستان">اقتصاد افغانستان</a> در جهان بنابر تخمین <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D9%88%D9%84" title="صندوق بین‌المللی پول">صندوق بین‌المللی پول</a> برای سال ۲۰۲۰ با تولید ناخالص داخلی ۱۹٬۰۰۶ میلیارد دلار رتبهٔ ۱۱۲ جهان را داشت.<sup id="cite_ref-GDP_IMF2_46-0" class="reference"><a href="#cite_note-GDP_IMF2-46"><span class="cite-bracket">[</span>۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نام‌شناسی"><span id=".D9.86.D8.A7.D9.85.E2.80.8C.D8.B4.D9.86.D8.A7.D8.B3.DB.8C"></span>نام‌شناسی</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: نام‌شناسی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="نام‌های تاریخی افغانستان">نام‌های تاریخی افغانستان</a></div> <p>واژه افغانستان از دو بخش «افغان» و «<a href="/wiki/%D9%80%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ـستان">ـستان</a>» تشکیل شده است. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_(%D9%86%D8%A7%D9%85_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C)" title="افغان (نام قومی)">افغان</a>، نامی است که معمولاً در اشاره به پشتون‌ها استفاده می‌شود. این واژه به شکل <i>ابگان</i> در قرن سوم میلادی توسط <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی ساسانی">شاهنشاهی ساسانی</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> و <i>اوگانا</i> در قرن ششم میلادی توسط ستاره‌شناس هندی واراهمیرا استفاده شده است. در نوشته‌های قرن دهم میلادی به بعد به‌طور مکرر به واژه افغان در آثار جغرافیایی اشاره می‌شود. </p><p>سرزمینی که به آن افغانستان گفته می‌شود قبلاً به نام <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a> و پیش از آن به نام <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="آریانا">آریانا</a> خوانده می‌شد. </p><p>واژه افغانستان به عنوان نام این کشور قدمت زیادی ندارد و در سال ۱۳۰۲ ه‍.ش (۱۹۲۳) و در قانون اساسی امان‌الله شاه به تصویب رسید.<sup id="cite_ref-autogenerated1_47-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> واژه افغان در سال ۱۳۴۳ (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B9%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="۱۹۶۴ (میلادی)">۱۹۶۴</a>) و در قانون اساسی تصویبی <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="محمد ظاهرشاه">محمد ظاهرشاه</a> با تعریفی تازه و به معنی همه افراد شهروند کشور افغانستان به‌کار رفت.<sup id="cite_ref-autogenerated1_47-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="تاریخ"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>تاریخ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: تاریخ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ افغانستان">تاریخ افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png/220px-Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png" decoding="async" width="220" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png/330px-Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png/440px-Borders_of_historical_territories_in_current_Afghanistan.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="768" /></a><figcaption>حدود سرزمین‌های تاریخی در افغانستانِ کنونی<br />آبی: بخشی از خراسانِ تاریخی<br />سبز: بخشی از سیستان/زابلستانِ تاریخی<br />زرد: کابلستان</figcaption></figure> <p>کاوش در مکان‌های ماقبل تاریخ افغانستان نشان می‌دهد که انسان‌ها حداقل در ۵۰٬۰۰۰ سال پیش در مناطقی که امروزه آن را افغانستان می‌نامیم زندگی می‌کردند و جوامع کشاورزی در این منطقه از نخستین تمدن‌ها جهان بوده است. بسیاری بر این باورند که افغانستان از نظر ارزش فعالیت‌های تاریخی اولیه مکان‌های باستانی خود با <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a> مقایسه می‌شود.<sup id="cite_ref-JFS_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-JFS-48"><span class="cite-bracket">[</span>۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>اکتشافات باستان‌شناسی انجام شده در قرن بیستم نشان می‌دهد که منطقه جغرافیایی افغانستان از طریق فرهنگ و تجارت با همسایگان خود در شرق، غرب و شمال ارتباط تنگاتنگی داشته است. وسایل انسان‌های اولیه مربوط به دوره‌های <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="پارینه سنگی">پارینه سنگی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="مزولیت">مزولیت</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%86%DA%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="نوسنگی">نوسنگی</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%B2" title="عصر برنز">برنز</a> و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A2%D9%87%D9%86" title="عصر آهن">آهن</a> در افغانستان یافت شده است. اعتقاد بر این است که تمدن شهری از اوایل سال‌های ۳۰۰۰ قبل از میلاد آغاز شده است و شهر اولیه <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C%DA%AF%DA%A9" title="مندیگک">مندیگک</a> (نزدیک <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a> و در جنوب کشور) مرکز فرهنگ در کنار <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="رود هیرمند">رود هیرمند</a> بوده است. یافته‌های اخیر نشان داد که تمدن <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="ایالت سند">دره سند</a> به سمت افغانستان امروزی نیز گسترش یافته است، و تمدن باستان بخشی امروزی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a>، افغانستان و <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هند</a> بوده است. این تمدن، از شمال غربی پاکستان تا شمال غربی هند و شمال شرق افغانستان گسترش یافته است. یک مکان بین <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="ایالت سند">دره سند</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D9%88" class="mw-redirect" title="رود آمو">رودخانه آمو</a> در شمال افغانستان پیدا شده است.<sup id="cite_ref-The_Ancient_Indus_pp.1_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-The_Ancient_Indus_pp.1-50"><span class="cite-bracket">[</span>۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">[</span>۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیشاتاریخ"><span id=".D9.BE.DB.8C.D8.B4.D8.A7.D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE"></span>پیشاتاریخ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: پیشاتاریخ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%84%D8%AA" class="mw-redirect" title="اسکلت">اسکلت</a> انسان <a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="نئاندرتال">نِئاندِرتال</a> در طی اواسط دههٔ هفتاد میلادی در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%B1" title="دره کور">درهٔ کور</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="بدخشان">بدخشان</a>، و همچنین <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86_%DA%AF%DB%8C%D8%AC%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="استخوان گیجگاهی">استخوان گیجگاهی</a> بزرگی یافت شده‌اند که به عقیدهٔ دانشمندان می‌بایست متعلق به انسان امروزی با ویژگی‌های نئاندرتالی باشد. <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%BE%D8%B1%DB%8C" title="لوئی دوپری">لوئی دوپری</a>، باستان‌شناس <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="دانشگاه پنسیلوانیا">دانشگاه پنسیلوانیا</a> راجع به کشف درهٔ کور می‌گوید: </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39401425">.mw-parser-output .templatequote{overflow:hidden;margin:1em 0;padding:0 32px}.mw-parser-output .templatequote .templatequotecite{line-height:1.5em;text-align:right;padding-right:1.6em;margin-top:0}</style><blockquote class="templatequote"><p>شمال افغانستان شاید منطقه‌ای باشد که <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="هوموساپینس">هوموساپینس‌های امروزی</a>، یا دست کم گونه‌ای از انسان امروزی، از نظر فیزیکی و جسمانی تحول پیدا کرده و شروع به متحول کردن فناوری <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%AD%D8%AC%D8%B1" class="mw-redirect" title="عصر حجر">عصر حجر</a> کردند.</p></blockquote> <p>در پناهگاه صخره‌ای در <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%D9%85%D8%B1" title="قره‌کمر">قَره‌کَمَر</a>، در ۱۴ مایلی شمال <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ولایت سمنگان">سمنگان</a> ابزاری متعلق به عصر حجر با قدمتی حدود ۳۰٬۰۰۰ پیش از میلاد به‌دست آمده‌اند. (نگارهٔ ۱) بیشتر از ۲۰٬۰۰۰ ابزار سنگی بدست‌آمده از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D9%BE%D8%B1%DA%A9" title="آق‌کپرک">آق‌کُپرُک</a> (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="ولایت بلخ">ولایت بلخ</a>) آنچنان ماهرانه ساخته شده‌اند که باستان‌شناسان اغلب از سازندگان این ابزار در آق‌کُپرُک به عنوان «<a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D9%86%DA%98" title="میکل‌آنژ">میکل‌آنژهای</a> دورهٔ پارینه‌سنگی فوقانی» یاد می‌کنند. آثار بدست‌آمده از آق‌کُپرُک متعلق به یک دورهٔ فرهنگی است که ۵۰۰۰ سال، از حدود ۲۰٬۰۰۰ تا ۱۵٬۰۰۰ سال پیش طول کشید. در دوره‌ای که هنرمندی ناشناس چهرهٔ یک مرد (یا یک زن؟) بر روی <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF_%D8%A2%D9%87%DA%A9" title="سنگ آهک">سنگ آهک</a> کوچکی تراشیده - و یکی از نخستین ترسیم‌های چهرهٔ انسان ساخت دست است که به ما رسیده است. (نگارهٔ ۲) </p> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AqKupruk.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/AqKupruk.jpg/200px-AqKupruk.jpg" decoding="async" width="200" height="306" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/19/AqKupruk.jpg 1.5x" data-file-width="222" data-file-height="340" /></a><figcaption>نگارهٔ ۲: سردیسی از انسان از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D9%BE%D8%B1%DA%A9" title="آق‌کپرک">آق‌کُپرُک</a>، در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="ولایت بلخ">ولایت بلخ</a>، شمال افغانستان، پیرامون ۲۰٫۰۰۰ پیش از میلاد - نخستین ترسیم چهرهٔ انسان که تا اکنون در افغانستان کشف شده است.</figcaption></figure> <p><b>دورهٔ پارینه‌سنگی زیرین افغانستان</b> ابزارهای مربوط به دورهٔ پارینه‌سنگی زیرین با قدمت بیش از ۱۰۰ هزار سال پیش در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="دشت ناور">دشت ناوُر</a> در غرب <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="غزنی">غزنی</a> پیدا شده است. این ابزار شامل تعدادی ابزار سنگی ساخته شده از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B2" class="mw-redirect" title="سنگ کوارتز">کوارتز</a> است که شامل تراشه، ساطور، رنده، تیشه و تبر ابزار هستند. این آثار نخستین شواهد بدست‌آمده از دورهٔ پارینه‌سنگی زیرین در افغانستان هستند.<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">[</span>۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>دورهٔ پارینه‌سنگی میانی افغانستان (۳۰٬۰۰۰–۵۰٬۰۰۰ پیش از میلاد):</b> آثار بدست‌آمده از <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%B1" title="دره کور">درهٔ کور (کُر)</a>، در غرب <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="بدخشان">بدخشان</a>، نخستین شواهد آشکار زیستگاه‌های انسان را در افغانستان نشان می‌دهد. طی کاوش‌هایی در درهٔ کور در سال ۱۹۴۴ توسط <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%BE%D8%B1%DB%8C" title="لوئی دوپری">لوئی دوپری</a> و همکارانش، ابزارهای <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="موسترین">موسترین</a> و جمجمهٔ انسان <a href="/wiki/%D9%86%D8%A6%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="نئاندرتال">نئاندرتال</a> به‌دست آمده که مربوط به دورهٔ میان‌سنگی بوده و عمر آن را ۳۰ هزار سال پیش تخمین زده‌اند.<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">[</span>۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از دیگر پایگاه‌های باستان‌شناسی مربوط به این دوره می‌توان از درهٔ چخماخ (در ولایت بلخ)، درهٔ دادِل (در ولایت بلخ)، دشت ناوُر (در ولایت غزنی)، غارِ مُرده‌گوسفند (در ولایت فاریاب)، حَیرَتان (در ولایت سمنگان)، قَرَه‌کَمَر (در ولایت سمنگان)، کِشم (در ولایت بدخشان)، سَرِ نمک (در ولایت سمنگان) و زَمبوکَن (در ولایت بلخ) نام برد. </p><p><b>دورهٔ پارینه‌سنگی فوقانی افغانستان (۱۰٬۰۰۰–۱۵٬۰۰۰ پیش از میلاد):</b> آثار به‌دست آمده از این دوره در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D9%BE%D8%B1%DA%A9" title="آق‌کپرک">آق‌کُپرُک</a> (در ولایت بلخ)، درهٔ کلان (در ولایت سمنگان)، حَیرَتان (در ولایت سمنگان)، اسلام‌پنجه (در ولایت جوزجان)، کِلِفت (در ولایت بلخ)، کوک‌جَر (در ولایت سمنگان)، و سَرِ نمک (در ولایت سمنگان) یافت شده‌اند.<sup id="cite_ref-Afghanistan_1982_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-Afghanistan_1982-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>دورهٔ فراپارینه‌سنگی افغانستان (۸٬۰۰۰–۱۰٬۰۰۰ پیش از میلاد)</b> آثار به‌دست آمده از این دوره در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D9%BE%D8%B1%DA%A9" title="آق‌کپرک">آق‌کُپرُک</a> (در ولایت بلخ)، باد آسیا؟ (در ولایت بدخشان)، بهارک؟ (در ولایت بدخشان)، برخَنِ زادیان (در ولایت بلخ)، درهٔ کلان (در ولایت سمنگان)، هزارسُم (در ولایت سمنگان)، قَرَه‌کَمَر (در ولایت سمنگان)، لَنگارکیش؟ (در ولایت بدخشان)، رحمان‌گُل (در ولایت بدخشان)، سَندوکتی (در ولایت جوزجان)، شاه‌تپه (در ولایت سمنگان)، سیاه‌ریگان (در ولایت سمنگان)، تاش‌گُذر (در ولایت فاریاب)، تاشقورغان (در ولایت سمنگان) و اوچ‌تپه (در ولایت بلخ) یافت شده‌اند.<sup id="cite_ref-Afghanistan_1982_54-1" class="reference"><a href="#cite_note-Afghanistan_1982-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><b>دوره نوسنگی (۴٬۰۰۰–۸٬۰۰۰ پیش از میلاد)</b> از پایگاه‌های باستان‌شناسی مربوط به دورهٔ نوسنگی می‌توان از چاش‌بابا (در ولایت جوزجان)، چیلیکِ قُل (در ولایت جوزجان)، چیلیکِ یَلدَش (در ولایت جوزجان)، چیلیکِ یاس‌خان (در ولایت جوزجان)، گورزیوان (در ولایت فاریاب)، هزارسُم (در ولایت سمنگان)، جَرقودوق (در ولایت جوزجان)، کَوک (در ولایت جوزجان)، خواجه دوکوه (در ولایت فاریاب)، خواجه دوکوه نو (در ولایت فاریاب)، کیلیفت (در ولایت بلخ)، لَیرو؟ (در ولایت زابل)، قاق (در ولایت فاریاب)، قاقِ نظارآغا (در ولایت فاریاب)، قره‌قُل (در ولایت جوزجان)، قَره‌تپه (در ولایت سمنگان)، قورقودوق (در ولایت جوزجان)، سَفَروال (در ولایت جوزجان) و سیدآباد (در ولایت جوزجان) نام برد.<sup id="cite_ref-Afghanistan_1982_54-2" class="reference"><a href="#cite_note-Afghanistan_1982-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>زمین‌های کشاورزی با قدمتی ۲۰٬۰۰۰–۳۰٬۰۰۰ پیش از میلاد، که در <a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="هزار سم">هزار سُم</a> و در کوهپایه‌های <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B4" title="هندوکش">هندوکش</a> یافت شده‌اند، این واقعیت را تأیید می‌کنند که شمال افغانستان یکی از نخستین جایگاه‌های حیوانات و گیاهان خانگی بوده است؛ </p> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afgh02-02-02.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Afgh02-02-02.jpg/300px-Afgh02-02-02.jpg" decoding="async" width="300" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Afgh02-02-02.jpg/450px-Afgh02-02-02.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Afgh02-02-02.jpg/600px-Afgh02-02-02.jpg 2x" data-file-width="1072" data-file-height="726" /></a><figcaption>نگارهٔ ۳: تندیس‌های ایزدبانوان مادر از <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C%DA%AF%DA%A9" title="مندیگک">مُندیگَک</a> (چپ) و <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%BE%D9%87_%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تپه ده‌مراسی (صفحه وجود ندارد)">تپهٔ دِه‌مُراسی</a> (راست)، گِل پُخته، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت قندهار">ولایت قندهار</a>، هزارهٔ سوم پیش از میلاد.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AncientLapisLazuli.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/AncientLapisLazuli.jpg/150px-AncientLapisLazuli.jpg" decoding="async" width="150" height="116" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/AncientLapisLazuli.jpg/225px-AncientLapisLazuli.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/AncientLapisLazuli.jpg/300px-AncientLapisLazuli.jpg 2x" data-file-width="864" data-file-height="669" /></a><figcaption>نگارهٔ ۴: <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="لاجورد">سنگ لاجوَرد</a> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">لاتین</a>: Lapis lazuli) نوعی سنگ قیمتی آبی‌رنگ است که تنها در افغانستان یافت می‌شود<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ولی از هزاران سال پیش در جهان خواهان زیادی داشته است. این سنگ در جواهرات <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%B9%D9%88%D9%86" title="فرعون">فراعنهٔ</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مصر باستان">مصر باستان</a>، هنر <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9" title="خاور نزدیک">خاور نزدیک</a> باستان و تا هنر <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3" title="رنسانس">رنسانسِ</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> به چشم می‌خورد. وجود ده‌ها تُن سنگ لاجورد به‌کاررفته در گنجینه‌های شاهان <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="میان‌رودان">میان‌رودان</a> (بین‌النهرین) و فراعنهٔ مصر باستان نشان‌دهندهٔ این واقعیت است که این سنگ قیمتی در آن عصر در اوج مُد بوده و نیاکان باشندگان افغانستان در تجارت و بازرگانی در <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%B2" title="عصر برنز">عصر بُرُنز</a> نقش پویایی داشتند. همچنین ضرورت انتقال این همه سنگ لاجورد از افغانستان به خاور نزدیک و مصر گواه بر موجودیت امکانات و تأسیسات پیشرفتهٔ بین راهی در آن عصر است. <b>سمت چپ، بالا</b>: نمونه‌ای از سنگ لاجوَرد. <b>سمت چپ، پایین</b>: لاجورد بکار رفته در یکی از زیورآلات <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%AA%E2%80%8C%D8%B9%D9%86%D8%AE%E2%80%8C%D8%A2%D9%85%D9%88%D9%86" title="توت‌عنخ‌آمون">توت‌عنخ‌آمون</a>، یکی از فراعنهٔ مقتدر مصر باستان، ۱۳۵۲–۱۳۶۱ پیش از میلاد. <b>سمت راست</b>: لاجوَردِ بکار رفته در «قوچ در یک بیشه»، بدست‌آمده از مقبره‌های شاهی شهر باستانی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1" title="اور">اور</a>، میان‌رودان (بین‌النهرین) باستان، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> امروزی، ۲۵۰۰–۲۶۰۰ پیش از میلاد.</figcaption></figure> <p>آثار به‌دست آمده از عصر بُرُنز در افغانستان (۱٬۵۰۰–۴٬۰۰۰ پیش از میلاد) در اکرم‌قلعه (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF" title="ولایت هلمند">ولایت هلمند</a>)، علی‌آباد (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="ولایت کندوز">ولایت کُندوز</a>)، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%82%E2%80%8C%DA%A9%D9%BE%D8%B1%DA%A9" title="آق‌کپرک">آق‌کُپرُک</a> (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="ولایت بلخ">ولایت بلخ</a>)، اَرَنجی (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="ولایت جوزجان">ولایت جوزجان</a>)، اَیَتان‌تپه (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ولایت سمنگان">ولایت سمنگان</a>)، باد سه‌غوندَی (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت قندهار">ولایت قندهار</a>)، باغِ پول‌غوندی (در ولایت قندهار)، بَرَگ‌توت (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="ولایت فراه">ولایت فراه</a>)، باسیز (در ولایت کُندوز)، بوئینه‌قره (در ولایت بلخ)، چادُرتپه (در ولایت بلخ)، چارسنگ‌تپه (در ولایت قندهار)، چولِ آبدان (در ولایت کُندوز)، دَم (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ولایت نیمروز">ولایت نیمروز</a>)، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%88%D8%B1" title="دره کور">درهٔ کور</a> (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="ولایت بدخشان (افغانستان)">ولایت بدخشان</a>)، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B4%D9%84%DB%8C" title="دشلی">دَشلی ۱</a> (در ولایت جوزجان)، دشلی ۳ (در ولایت جوزجان)، دشلی شرقی (در ولایت جوزجان)، دشلی جنوبی (در ولایت جوزجان)، <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ده‌مراسی (صفحه وجود ندارد)">تپهٔ دِه‌مُراسی</a> (در ولایت قندهار)، ده نو (در ولایت سمنگان)، فرخ‌آباد (در ولایت بلخ)، <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%DB%8C%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="گردان‌ریگ (صفحه وجود ندارد)">گردان‌ریگ</a> (در ولایت نیمروز)، هیردای‌تپه (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8" title="ولایت فاریاب">ولایت فاریاب</a>)، قندهار، خوش‌بای (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1" title="ولایت تخار">ولایت تخار</a>)، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B4%E2%80%8C%D8%AA%D9%BE%D9%87" class="mw-redirect" title="خوش‌تپه">خوش‌تپه</a> (تپه فُلول) (در ولایت بغلان)، کهنه قلعه طالقان (در ولایت تخار)، لَیرو (در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="ولایت زابل">ولایت زابل</a>)، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D9%8E%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مندیگَک (صفحه وجود ندارد)">مُندیگَک</a> (در ولایت قندهار)، مُندی‌حصار (در ولایت قندهار)، قونسای (در ولایت کُندوز)، قورغان‌تپه (در ولایت تخار)، سعید قلعه‌تپه (در ولایت قندهار)، سسماق (در ولایت تخار)، شهر صفا (در ولایت زابل)، شیرآباد (در ولایت سمنگان)، <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%BA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورتوغی (صفحه وجود ندارد)">شورتوغَی</a> (در ولایت تخار)، سیاه‌ریگان (در ولایت سمنگان)، اِسپیروَن (در ولایت قندهار)، تیکَر (در ولایت فاریاب) و اورته‌بُز (در ولایت تخار) یافت شده‌اند.<sup id="cite_ref-Afghanistan_1982_54-3" class="reference"><a href="#cite_note-Afghanistan_1982-54"><span class="cite-bracket">[</span>۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تاریخ_باستان"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE_.D8.A8.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>تاریخ باستان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: تاریخ باستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="آریاییان"><span id=".D8.A2.D8.B1.DB.8C.D8.A7.DB.8C.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>آریاییان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: آریاییان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>حول و حوش این دوره، <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%88%D8%B9%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%AE-%D9%85%D8%B1%D9%88" class="mw-redirect" title="مجموعه باستان‌شناسی بلخ-مرو">تمدن آمو</a> (BMAC) در <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="آسیای میانه">آسیای میانه</a> (شمال افغانستان، جنوب <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a>، جنوب <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a>)، به‌دنبال فروپاشی <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%B2" title="عصر برنز">عصر برنز</a>، سقوط می‌کند، و دو قوم بزرگ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="اقوام ایرانی‌تبار">ایرانی</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="مادها">مادها</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردم پارسی">پارس‌ها</a> به‌طور ناگهانی در سنگ‌نوشته‌های میخی <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="میان‌رودان">میان‌رودان</a> (بین‌النهرین) ظهور می‌کنند. از این دو قوم، مادها قوم مهم‌تر و بزرگتر بودند. نخستین شواهد نوشته‌شده از شاهنشاهی ماد از <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AA" title="هرودوت">هرودوت</a> (Herodotus) به جای مانده، که وی از قومی در میان‌رودان در حدود ۸۳۶ پیش از میلاد یاد کرده که به <a href="/wiki/%D8%B4%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85" class="mw-redirect" title="شلمانسر سوم">شَلمانِسِر سوم</a>، پادشاه <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="آشور">آشوری</a> خراج می‌دادند. آن‌ها خود را <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="آریایی">آریایی</a> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان یونانی">یونانی</a>: Areoi، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان لاتین">لاتین</a>: Arii) می‌نامیدند، و دیگران آن‌ها را <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="ماد">ماد</a> ("باشندگان سرزمین ماد، سرزمینی در شمال‌غربی <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> امروزی") می‌خواندند. </p><p><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%84%DB%8C%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="هلین سانسیسی-ویردنبورگ (صفحه وجود ندارد)">هلین سانسیسی-ویردنبورگ</a> (Heleen Sancisi-Weerdenburg)، تاریخ‌دان <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلندی</a> و متخصص در تاریخ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونان باستان</a> و <a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a>، عقیده دارد که هیچ سند واقعی مبنی بر حتی وجود امپراتوری ماد موجود نبوده و ماد یک ساختار حکومتی متزلزل بوده است.<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56"><span class="cite-bracket">[</span>۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="هخامنشیان"><span id=".D9.87.D8.AE.D8.A7.D9.85.D9.86.D8.B4.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>هخامنشیان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: هخامنشیان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_achaemenid_empire_en.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Map_achaemenid_empire_en.png/220px-Map_achaemenid_empire_en.png" decoding="async" width="220" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Map_achaemenid_empire_en.png/330px-Map_achaemenid_empire_en.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Map_achaemenid_empire_en.png/440px-Map_achaemenid_empire_en.png 2x" data-file-width="1676" data-file-height="869" /></a><figcaption>قلمرو <a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a> در دوران اوج خود، سرزمین‌های <i><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_(%D8%A8%D9%84%D8%AE)" title="باختر (بلخ)">باختریش</a></i> (Bactriana)، <i><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="هریوه">هَرَیوه</a></i> (Aria)، <i><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D9%86%DA%AF_(%D8%B3%D8%A7%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%BE%DB%8C)" class="mw-redirect" title="زرنگ (ساتراپی)">زرنکه</a></i> (Drangiana)، <i><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AE%D8%AC" title="رخج">هَرَهُوَتیش</a></i> (Arachosia)، <i><a href="/wiki/%D8%AB%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D8%B4" title="ثته‌گوش">ثته‌گوش</a></i> (Sattagydia) و <i><a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="گنداره">گنداره</a></i> (Gandhara) از شاهنشاهی هخامنشیان افغانستان امروزی را دربرمی‌گرفتند.</figcaption></figure> <p>از میان این ساتراپی‌ها، <i>باختریش</i> و <i>هَرَهُوَتیش</i> ساتراپی‌های اصلی را تشکیل می‌دادند و ساتراپ <i>باختریش</i> بایست یک مقام مهم بوده باشد. ظاهراً تعداد زیاد آن‌ها پسران شاه یا جانشینانشان <i>مثیشته|mathišta</i> بوده است. به‌گفتهٔ <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AA" title="هرودوت">هرودوت</a>، تاریخ‌نگار <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="یونان باستان">یونانی</a>، در نبردهای <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B3" title="نبرد سالامیس">سالامیس</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AA%D8%B1%D9%85%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%84" class="mw-redirect" title="جنگ ترموپیل">ترموپیل</a> بین سپاهیان هخامنشی و یونانی، در سپاهیان ایرانیان علاوه بر <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="پارس">پارسی‌ها</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="ماد">مادها</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_(%D8%A8%D9%84%D8%AE)" title="باختر (بلخ)">باختری‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="هریوه">هروی‌ها</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="گنداره">گنداری‌ها</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سکاها">سکاها</a> نیز شرکت داشته‌اند. </p><p>از مزایای فرمانروایی هخامنشیان بر افغانستان احداث <b>جادهٔ شاهی</b> است، یک راه تجاری که از تخت جمشید (پارسه یا پرسپولیس) بسوی شرق، از طریق <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> تا <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a> (که در سال ۵۰۰ پیش از میلاد جای <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%AF%DB%8C%DA%AF%DA%A9" title="مندیگک">مُندیگک</a> را گرفته بود) و آنطرفتر بسوی شرق و از طریق <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B0%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AE%DB%8C%D8%A8%D8%B1" class="mw-redirect" title="گذرگاه خیبر">گذرگاه خیبر</a> بسوی <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> کشیده شده بود. این جادهٔ شاهی یکی از مجموعه جاده‌هایی را شکل می‌داد که بعدها <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="جاده ابریشم">جاده ابریشم</a> نام گرفت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آیین_زرتشت_و_دوران_یونانی"><span id=".D8.A2.DB.8C.DB.8C.D9.86_.D8.B2.D8.B1.D8.AA.D8.B4.D8.AA_.D9.88_.D8.AF.D9.88.D8.B1.D8.A7.D9.86_.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.A7.D9.86.DB.8C"></span>آیین زرتشت و دوران یونانی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: آیین زرتشت و دوران یونانی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B7%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="تاریخ اساطیری افغانستان (صفحه وجود ندارد)">تاریخ اساطیری افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ScythianBelt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/ScythianBelt.jpg/220px-ScythianBelt.jpg" decoding="async" width="220" height="177" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/ScythianBelt.jpg/330px-ScythianBelt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/ScythianBelt.jpg/440px-ScythianBelt.jpg 2x" data-file-width="1136" data-file-height="914" /></a><figcaption>کمربند «طلای باختری» <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="سکایی">سکایی</a> که <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B3" class="mw-redirect" title="دیونیسوس">دیونیسوس</a> را نشان می‌دهد، از <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7_%D8%AA%D9%BE%D9%87" class="mw-redirect" title="طلا تپه">طلا تپه</a> در منطقه باستان <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="باختر">باختر</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA" title="زرتشت">زرتشت</a> در سده ششم پیش از میلاد در میان قبایل آرین (آریایی)ها ظهور کرد و دین زرتشتی را بین سال‌های ۱۸۰۰ الی ۸۰۰ قبل از میلاد در افغانستان فعلی معرفی نمود، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA" title="زرتشت">زرتشت</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="بلخ">بلخ</a> می‌زیست و آنجا درگذشت.<sup id="cite_ref-ReferenceA_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> اما در اواسط قرن ۶ قبل از میلاد، <a href="/wiki/%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="هخامنشیان">هخامنشیان</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="مادها">مادها</a> را سرنگون کردند و <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="اراکوزیا (صفحه وجود ندارد)">اراکوزیا</a> (<a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a>)، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7" class="mw-disambig" title="آریا">آریا</a> (<a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a>) و <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="باختر">باختر</a> (<a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="بلخ">بلخ</a>) را به قلمرو شان گنجانیدند. در کتیبه‌ای بر روی سنگ مزار <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="داریوش اول">داریوش اول</a> پارسی از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">دره کابل</a> در فهرست ۲۹ کشوری که وی فتح کرده بود نام برده شده است.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Herat_Citadel.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Herat_Citadel.jpg/220px-Herat_Citadel.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Herat_Citadel.jpg/330px-Herat_Citadel.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Herat_Citadel.jpg/440px-Herat_Citadel.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="681" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%AF_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="ارگ هرات">ارگ هرات</a> (قلعهٔ اختیارالدین). اگرچه ساخت این ارگ در سال ۱۳۰۵ میلادی صورت گرفته، اما مسکن‌گزینی در اینجا به دوران باستان برمی‌گردد، قرن‌ها پیش از رسیدن <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C" title="اسکندر مقدونی">اسکندر مقدونی</a>، که گفته می‌شود دژ او هم در زیر این پُشته آرامیده است.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="اسکندر">اسکندر</a> بزرگ و نیروهای مقدونی وی در سال ۳۳۰ قبل از میلاد پس از شکست دادن <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B4_%D8%B3%D9%88%D9%85" title="داریوش سوم">داریوش سوم</a> در نبرد گوگاملا وارد افغانستان شدند. پس از اشغال افغانستان اسکندر به ماوراءالنهر و هند رفته و شهرهای مانند اسکندریه اکسوس (<a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%85" class="mw-redirect" title="آی خانم">آی خانم</a>) و اسکندریه <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="اراکوزیا (صفحه وجود ندارد)">اراکوزیا</a> (<a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a>) را تأسیس نمود. آنچه که حائز اهمیت است شهرهایی است که در هنگام لشکرکشی او به ثبت رسیده است، مانند شهر آریا (<a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a>) فراده (<a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="فراه">فراه</a>) دراپسکه (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بغلان">بغلان</a> یا <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" title="قندوز">قندوز</a>) زریسپه (<a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="بلخ">بلخ</a>) که وجود این شهرها ثابت می‌سازد باشندگان افغانستان باستان به مرحله شهرنشینی رسیده بوده علاوه بر طبقات زارع و مالدار، بازرگانان و اهل فن هم در شهرهای آن می‌زیستند.<sup id="cite_ref-ReferenceA_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از جمله اقدامات مهم و اساسی اسکندر در کشورهای تحت استیلا و تسلط خود شهرسازی بود، و در دوران کشورگشای او در افغانستان هفت شهر به‌دست وی یا جانشینانش تهداب‌گذاری شده که به نام <i>اسکندریه</i> معروف هستند. اسکندریه آریانا (Alexandria of Ariana) یکی از این شهرهاست که همان <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> امروزی است. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Seleucid_Empire_323_-_60_(BC).GIF" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Seleucid_Empire_323_-_60_%28BC%29.GIF/320px-Seleucid_Empire_323_-_60_%28BC%29.GIF" decoding="async" width="320" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Seleucid_Empire_323_-_60_%28BC%29.GIF/480px-Seleucid_Empire_323_-_60_%28BC%29.GIF 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Seleucid_Empire_323_-_60_%28BC%29.GIF/640px-Seleucid_Empire_323_-_60_%28BC%29.GIF 2x" data-file-width="860" data-file-height="567" /></a><figcaption>گستره امپراتوری <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سلوکیان">سلوکیان</a> حدود ۳۲۳ الی ۶۰ قبل از میلاد</figcaption></figure> <p>بعد از مرگ اسکندر قلمرو اش بین فرماندهانش تقسیم گردیده و افغانستان به سلوکوس نیکاتور رسید. در این اثنا چندراگوپتا مؤسس مؤریایی‌ها مناطق جنوب هندوکش افغانستان را تصرف نموده و جانشینانش مثل آشوکا دین بودایی را به کشور آنجا عرضه داشتند. اما بعداً بخاطر دور بودن پایتخت سلوکیدها که در انطاکیه ترکیه قرار داشت <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%AE" class="mw-redirect" title="دولت یونانی بلخ">دولت یونانی بلخ</a> جانشین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C" title="امپراتوری سلوکی">امپراتوری سلوکی</a> در منطقه گردید که منجر به رونق مجدد فرهنگ یونانی توسط <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="یونانی‌ها">یونانی‌ها</a> و باختری‌ها شد. <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A6%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="موریائی‌ها (صفحه وجود ندارد)">موریائی‌ها</a> که منطقه جنوب هندوکش را کنترل می‌کردند در سال ۱۸۵ قبل از میلاد و ۶۰ سال پس از پایان حکومت <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%88%DA%A9%D8%A7" title="آشوکا">آشوکا</a> آغاز شد، آنها زیر ضربات قبایل خانه بدوش سکایی سرنگون شدند.<sup id="cite_ref-LoC-pdf_4-1" class="reference"><a href="#cite_note-LoC-pdf-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-FOOTNOTERunion200744_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTERunion200744-60"><span class="cite-bracket">[</span>۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سکایی‌ها که کلمه مناطق سجستان یا سیستان از نامشان پیداست پس از گشودن افغانستان به هند شمالی حمله برده و آنجا حکمرانی نمودند. اما سکایی‌ها نیز بزودی زیر فشار حملات پارت‌ها از هم پاشیدند و جایشان را به دولت جدید پارتیان سپردند<sup id="cite_ref-ReferenceA_57-2" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table> <tbody><tr> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:CapitalSharp.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/CapitalSharp.jpg/150px-CapitalSharp.jpg" decoding="async" width="150" height="137" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/CapitalSharp.jpg/225px-CapitalSharp.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/CapitalSharp.jpg/300px-CapitalSharp.jpg 2x" data-file-width="597" data-file-height="547" /></a><figcaption>این سرستون <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کرینتی (صفحه وجود ندارد)">کُرینتی</a> یکی از چندین سرستون‌هایی است که در <a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%85" title="آی‌خانم">آی‌خانم</a> (احتمالاً همان شهر باستانی اسکندریه بر روی آمودریا/Alexandria on the Oxus، و بعدها اوکراتیدیه/Eucratidia) یافت شده‌اند، سدهٔ دوم ق.م. <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:BactrianZoroastrian.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/BactrianZoroastrian.jpg/150px-BactrianZoroastrian.jpg" decoding="async" width="150" height="203" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/BactrianZoroastrian.jpg/225px-BactrianZoroastrian.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/BactrianZoroastrian.jpg/300px-BactrianZoroastrian.jpg 2x" data-file-width="462" data-file-height="626" /></a><figcaption>سردیسی گِلی و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="مرمر">مرمری</a> رنگ‌آمیزی‌شده از یک <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A8%D8%AF" title="موبد">موبد</a> <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="زرتشتی">زرتشتیِ</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_(%D8%A8%D9%84%D8%AE)" title="باختر (بلخ)">باختری</a></figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:DiodotusGoldCoin.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/DiodotusGoldCoin.jpg/150px-DiodotusGoldCoin.jpg" decoding="async" width="150" height="74" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/DiodotusGoldCoin.jpg/225px-DiodotusGoldCoin.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/DiodotusGoldCoin.jpg/300px-DiodotusGoldCoin.jpg 2x" data-file-width="845" data-file-height="418" /></a><figcaption>سکهٔ <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88%D8%AA_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="دیودوت یکم">دیودوت یکم</a>، بنیان‌گذار <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1" class="mw-redirect" title="دولت یونانی باختر">دولت مستقل یونانی باختر</a>، قدمت سکه حدود ۲۴۵ سال پیش از میلاد، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="کتابخانه ملی فرانسه">کتابخانه ملی فرانسه</a>.</figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:EucratidesStatere.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/EucratidesStatere.jpg/150px-EucratidesStatere.jpg" decoding="async" width="150" height="145" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/EucratidesStatere.jpg/225px-EucratidesStatere.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/EucratidesStatere.jpg/300px-EucratidesStatere.jpg 2x" data-file-width="705" data-file-height="683" /></a><figcaption>سکهٔ طلایی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AF_%DB%8C%DA%A9%D9%85" title="اوکراتید یکم">اوکراتید یکم</a> (فرمانروایی: ۱۴۵–۱۷۱ ق. م).</figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AiKhanoumPlateSharp.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/AiKhanoumPlateSharp.jpg/150px-AiKhanoumPlateSharp.jpg" decoding="async" width="150" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/AiKhanoumPlateSharp.jpg/225px-AiKhanoumPlateSharp.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/AiKhanoumPlateSharp.jpg/300px-AiKhanoumPlateSharp.jpg 2x" data-file-width="1064" data-file-height="1053" /></a><figcaption>لوحه‌ای که در آن <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A8%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="کوبله">کوبله</a> توسط دو شیر کشیده می‌شود، <a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%85" title="آی‌خانم">آی‌خانم</a>، سده دوم پیش از میلاد، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> </td></tr></tbody></table> <p>سکاها و پارت‌ها با وجود آنکه اقوام جسوری بودند اما به دانش و فرهنگ کمتر توجه داشتند و اثر مهمی از این زمینه از خود بجا نگذاشتند؛ در حالی که موج بعدی حملات شمالی که معروف به قبایل یوچه بودند و امپراتوری کوشانی را اساس گذاشتند، نقش مهمی در بلند سطح دانش و اقتصاد افغانستان انجام دادند.<sup id="cite_ref-ReferenceA_57-3" class="reference"><a href="#cite_note-ReferenceA-57"><span class="cite-bracket">[</span>۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آیین_هندو_و_دوران_بودایی"><span id=".D8.A2.DB.8C.DB.8C.D9.86_.D9.87.D9.86.D8.AF.D9.88_.D9.88_.D8.AF.D9.88.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D8.A8.D9.88.D8.AF.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>آیین هندو و دوران بودایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: آیین هندو و دوران بودایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="تمدن گریکو بودیک (صفحه وجود ندارد)">تمدن گریکو بودیک</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:SilkRoad.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/SilkRoad.png/270px-SilkRoad.png" decoding="async" width="270" height="166" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/SilkRoad.png/405px-SilkRoad.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4b/SilkRoad.png 2x" data-file-width="499" data-file-height="307" /></a><figcaption>سرزمین‌های باستانی <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_(%D8%A8%D9%84%D8%AE)" title="باختر (بلخ)">باختر</a> (Bactria) و <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="هریوه">هریوه</a> (Aria) افغانستان در این نقشه که موقعیت افغانستان امروزی را در <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="جاده ابریشم">جاده ابریشم</a> نشان می‌دهند. این کشور به‌دلیل قرارگرفتن در مسیر شاهراه جاده ابریشم محل پیوندگاه فرهنگ‌ها و تمدن‌های بزرگ جهان بوده است.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="جاده ابریشم">جاده ابریشم</a> در قرن اول پیش از میلاد مسیح پدیدار شد و افغانستان با تجارت رونق گرفت و مسیرهای آن به <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> و شمال به شهرهای <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="بخارا">بخارا</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%B1%D9%82%D9%86%D8%AF" title="سمرقند">سمرقند</a> و <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D9%88%D9%87" title="خیوه">خیوه</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a> کنونی رسید.<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">[</span>۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در این مرکز، کالاهای مانند <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="ابریشم">ابریشم</a> چینی، نقره ایرانی و طلای رومی مبادله می‌شدند، در حالی که منطقه افغانستان کنونی استخراج و تجارت سنگ‌های <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="لاجورد">لاجورد</a> را انجام می‌داد<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> که عمدتاً از منطقه بدخشان بود. </p><p>در اواسط الی اواخر قرن اول میلادی، امپراتوری گسترده <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاهنشاهی کوشانی">کوشانی‌ها</a>، که در افغانستان قرار داشت و مرکز آن <a href="/wiki/%D8%A8%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="بگرام">بگرام</a> بود به حامی بزرگ فرهنگ بودایی بدل شد و بودایی را در سراسر منطقه رونق بخشید. <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="کوشانی‌ها">کوشانی‌ها</a> در قرن ۳ میلادی توسط <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ساسانیان">ساسانیان</a> سرنگون شدند، هرچند آنها اقتدار شان در منطقه حاکم بود و در بعضی مناطقی از منطقه حکومت می‌کردند. پس از کیداری‌ها یا کوشانی‌های کوچک، <a href="/wiki/%D9%87%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هپتالیان">هفتالی‌ها</a> جایگزین آنها شدند. گوک ترک‌ها در قرن ۷ جایگزین آنها شد. گوک ترک‌های بودایی کابل قبل از اینکه <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="صفاریان">صفاریان</a> در سال ۸۷۰ منطقه را تسخیر کنند، با یک سلسله هندو شاهی جایگزین شد، این سلسله هندو کابل شاهیان نامیده می‌شد.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بیشتر مناطق شمال شرقی و جنوبی کشور تحت سلطه فرهنگ بودایی بود. پیکره‌های <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1_%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="هنر یونانی و بودایی">یونانی-بودایی</a> <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="گنداره">گنداره</a> گرفته تا نگاره‌های دیواری مغاره‌های <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بامیان">بامیان</a> دستاوردهای این تمدن است.<sup id="cite_ref-Habibi_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-Habibi-64"><span class="cite-bracket">[</span>۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div style="text-align: center;"> <table> <tbody><tr> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:MenWithDragons.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/MenWithDragons.jpg/150px-MenWithDragons.jpg" decoding="async" width="150" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/MenWithDragons.jpg/225px-MenWithDragons.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/MenWithDragons.jpg/300px-MenWithDragons.jpg 2x" data-file-width="1190" data-file-height="904" /></a><figcaption>یکی از آویزه‌هایی که به «پادشاه اژدها» معروف است، از گور دوم، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%BE%D9%87" title="طلاتپه">طلاتپه</a>، سدهٔ اول میلادی، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:TillyaTepeNecklace.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/TillyaTepeNecklace.jpg/150px-TillyaTepeNecklace.jpg" decoding="async" width="150" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/TillyaTepeNecklace.jpg/225px-TillyaTepeNecklace.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/TillyaTepeNecklace.jpg/300px-TillyaTepeNecklace.jpg 2x" data-file-width="1803" data-file-height="1986" /></a><figcaption>گردنبندی از <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%BE%D9%87" title="طلاتپه">طلاتپه</a>، گور ششم، سدهٔ نخست میلادی، طلا، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:TillyaTepeSheath2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/TillyaTepeSheath2.jpg/250px-TillyaTepeSheath2.jpg" decoding="async" width="250" height="93" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/TillyaTepeSheath2.jpg/375px-TillyaTepeSheath2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/08/TillyaTepeSheath2.jpg/500px-TillyaTepeSheath2.jpg 2x" data-file-width="3985" data-file-height="1487" /></a><figcaption>غلافی برای سه خنجر، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%BE%D9%87" title="طلاتپه">طلاتپه</a>، گور چهارم، رُبع دوم از سدهٔ نخست میلادی، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%B2" title="برنز">برنز</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7" title="طلا">طلا</a>، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87" title="فیروزه">فیروزه</a> (درون غلاف خنجری آهنی با دسته‌ای از <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A7%D8%AC" title="عاج">عاج</a> قرار گرفته است. بر روی غلاف نگارهٔ دو جاندار افسانه‌ای در حال نبرد، که یکی در حال بلعیدن دیگری است دیده می‌شود. جاندار حمله‌برنده <a href="/wiki/%D8%A7%DA%98%D8%AF%D9%87%D8%A7" title="اژدها">اژدهای</a> بالداری با تاج موج‌دار، دندان‌های قوی و شاخ‌های <a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%88" title="آهو">آهو</a> که شاخه شاخه شده‌اند است و در سر هر شاخه <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87" title="فیروزه">فیروزه</a> کار شده است. این احتمالاً اشاره‌ای است به آهو و گوزن، یکی از نگارهای افسانه‌ای کوچ‌نشینان، که هنر <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%BE" title="استپ">اِستِپ‌ها</a>، از <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="سایبریا">سایبریا</a> تا <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A8" title="دانوب">دانوب</a> را در ذهن تداعی می‌کند. دو سر <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%DA%86" class="mw-redirect" title="قوچ">قوچ</a> در دو گوشهٔ پایین غلاف نیز دیده می‌شوند. ردیفی از قلب که با فیروزه گوهرنشان شده‌اند در پیرامون غلاف مشاهده می‌شود. در موازای این ردیف قلب‌ها، نواره‌ای از چهارگوشه‌هایی-که برخی از آن‌ها <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="شبدر">شبدر</a> چهاربرگ که به‌شکل قلب هستند و با فیروزه کار شده‌اند-و نشان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="سواستیکا">سواستیکا</a>، با خمیر شیشه‌ای رنگ‌آمیزی‌شده که به احتمال زیاد می‌بایست اصل آن آبی‌رنگ بوده باشد-قرار دارد)، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ScythianBelt.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/ScythianBelt.jpg/150px-ScythianBelt.jpg" decoding="async" width="150" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/ScythianBelt.jpg/225px-ScythianBelt.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/ScythianBelt.jpg/300px-ScythianBelt.jpg 2x" data-file-width="1136" data-file-height="914" /></a><figcaption>کمربند طلایی با نمایی از <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="دیونیس (صفحه وجود ندارد)">دیونیس</a> (Dyonisos)، ایزد یونانی که سوار بر شیر است، از گور چهارم، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%BE%D9%87" title="طلاتپه">طلاتپه</a>، سدهٔ اول میلادی، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> </td> <td><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:TilliaTepeCrown2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/TilliaTepeCrown2.jpg/150px-TilliaTepeCrown2.jpg" decoding="async" width="150" height="127" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/TilliaTepeCrown2.jpg/225px-TilliaTepeCrown2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/TilliaTepeCrown2.jpg/300px-TilliaTepeCrown2.jpg 2x" data-file-width="456" data-file-height="387" /></a><figcaption>تاج طلایی قدشو (تاشو) از گور پنجم متعلق به یک زن کوچ‌نشین <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="سکایی">سکایی</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%BE%D9%87" title="طلاتپه">طلاتپه</a>، سدهٔ اول میلادی، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موزیم ملی افغانستان">موزیم ملی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> </td></tr></tbody></table> </div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:GondopharesFinePortrait.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/GondopharesFinePortrait.jpg/120px-GondopharesFinePortrait.jpg" decoding="async" width="120" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/GondopharesFinePortrait.jpg/180px-GondopharesFinePortrait.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/GondopharesFinePortrait.jpg/240px-GondopharesFinePortrait.jpg 2x" data-file-width="664" data-file-height="844" /></a><figcaption>نگارهٔ <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%81%D8%B1" class="mw-redirect" title="گندفر">گُندُفَر</a> روی سکه‌ای بجای‌مانده از دوران وی در سرزمین باستانی <a href="/wiki/%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7" class="mw-redirect" title="گندهارا">گندهارا</a>، افغانستان.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دین_اسلام_و_سده_میانه"><span id=".D8.AF.DB.8C.D9.86_.D8.A7.D8.B3.D9.84.D8.A7.D9.85_.D9.88_.D8.B3.D8.AF.D9.87_.D9.85.DB.8C.D8.A7.D9.86.D9.87"></span>دین اسلام و سده میانه</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: دین اسلام و سده میانه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراطوری‌های اسلامی (صفحه وجود ندارد)">امپراطوری‌های اسلامی</a></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mahmud_of_Ghazni.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Mahmud_of_Ghazni.svg/250px-Mahmud_of_Ghazni.svg.png" decoding="async" width="250" height="211" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Mahmud_of_Ghazni.svg/375px-Mahmud_of_Ghazni.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Mahmud_of_Ghazni.svg/500px-Mahmud_of_Ghazni.svg.png 2x" data-file-width="2434" data-file-height="2054" /></a><figcaption>مسیر لشکرکشی‌های سلطان محمود</figcaption></figure> <p>مسلمانان عرب اسلام را در سال ۶۴۲ م به هرات و زرنج آوردند و گسترش آن به سمت شرق را آغاز کردند. برخی از ساکنان بومی که با اسلام روبرو می‌شدند آن را می‌پذیرفتند در حالی که برخی دیگر شورش کردند. قبل از معرفی اسلام، مردم این منطقه بیشتر بودایی و زرتشتی بودند، اما پرستش کنندگان سوریا و نانا، یهودیان و دیگران نیز در آنجا بودند. اولین بار مناطق زنبیل‌ها و کابل شاهیان در سال ۸۷۰ میلادی توسط مسلمانان صفاری زرنج فتح شدند. بعداً سامانیان نفوذ اسلامی خود را در جنوب هندوکش گسترش دادند. گزارش شده است که مسلمانان و غیرمسلمانان قبل از به قدرت رسیدن غزنویان در قرن دهم، هنوز هم در کنار یکدیگر در کابل زندگی می‌کردند.<sup id="cite_ref-Elliot-2_67-0" class="reference"><a href="#cite_note-Elliot-2-67"><span class="cite-bracket">[</span>۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Mustawfi_68-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mustawfi-68"><span class="cite-bracket">[</span>۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Elliot-3_69-0" class="reference"><a href="#cite_note-Elliot-3-69"><span class="cite-bracket">[</span>۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در قرن یازدهم، محمود غزنوی حاکمان هندوی باقیمانده را شکست داد و به‌طور مؤثر این منطقه وسیع را به استثنای کافرستان(<a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="نورستان">نورستان</a> فعلی) اسلامی کرد.<sup id="cite_ref-nuristan.info_70-0" class="reference"><a href="#cite_note-nuristan.info-70"><span class="cite-bracket">[</span>۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> محمود غزنی را به یک شهر مهم تبدیل کرد و از روشنفکرانی مانند مورخ ابو ریحان البیرونی و فردوسی شاعر حمایت می‌کرد.<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سلسله غزنوی توسط غوریان که دستاوردهای معماری آنها شامل <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D8%A7%D9%85" title="منار جام">منار جام</a> است، سرنگون شد. <a href="/wiki/%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="غوریان">غوریان</a> قبل از خاندان خوارزمیان در سال ۱۲۱۵ کمتر از یک قرن افغانستان را کنترل کردند. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg/220px-Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg" decoding="async" width="220" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg/330px-Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fb/Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg/440px-Mazar-e_sharif_-_Steve_Evans.jpg 2x" data-file-width="965" data-file-height="695" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AF" class="mw-disambig" title="مسجد کبود">مسجد کبود</a> در مزار شریف که در قرن پانزدهم ساخته شده است.</figcaption></figure> <p>در سال ۱۲۱۹ پس از میلاد، چنگیز خان و ارتش مغول وی بر منطقه غلبه کردند. گفته می‌شود که نیروهای وی شهرهای خوارزمیان هرات، بلخ و همچنین بامیان را نابود کرده‌اند. ویرانی‌های ناشی از مغول‌ها بسیاری از مردم محلی را مجبور به بازگشت به یک جامعه روستایی ارضی کرد.<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">[</span>۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حکومت مغول و ایلخانان در شمال غربی منطقه ادامه داشت در حالی که خاندان خلجی مناطق قبیله ای افغانستان را در جنوب هندوکش تا زمان حمله تیمور اداره می‌کردند. تیمور امپراتوری <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="تیموریان">تیموریان</a> را در سال ۱۳۷۰ تأسیس کرد. تحت حکومت شاهرخ شهر هرات به عنوان نقطه کانونی رنسانس تیموری در شرق، که شکوه آن برابر با فلورانس رنسانس ایتالیا در غرب بود مطابقت داشت.<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">[</span>۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">[</span>۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در اوایل قرن شانزدهم، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%B1" title="بابر">بابر</a> از فرغانه وارد شد و کابل را از خاندان ارغون گرفت. بین قرن شانزدهم و هجدهم، خاندان ازبک بخارا، صفویان ایران و مغولان هند بر مناطقی این سرزمین حاکم بودند. در دوره قرون وسطایی، منطقه شمال غربی افغانستان با نام منطقه‌ای خراسان خوانده می‌شد. دو مرکز از چهار مرکز خراسان (هرات و بلخ) اکنون در افغانستان واقع شده‌اند، در حالی که مناطق قندهار، زابلستان، غزنی، کابلستان و افغانستان مرز بین خراسان و هندوستان را تشکیل داده بودند. با این حال، تا قرن نوزدهم اصطلاح خراسان معمولاً در بین بومیان برای توصیف کشورشان به کار می‌رفت، سر جورج الفینستون با تعجب نوشت که کشوری که در خارج از آن به آن «افغانستان» می‌گویند توسط ساکنان خود «خراسان» خوانده می‌شود.<sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">[</span>۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-EI_76-0" class="reference"><a href="#cite_note-EI-76"><span class="cite-bracket">[</span>۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Routledge_77-0" class="reference"><a href="#cite_note-Routledge-77"><span class="cite-bracket">[</span>۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Firishta_78-0" class="reference"><a href="#cite_note-Firishta-78"><span class="cite-bracket">[</span>۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تشکیل_افغانستان_مستقل"><span id=".D8.AA.D8.B4.DA.A9.DB.8C.D9.84_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D9.85.D8.B3.D8.AA.D9.82.D9.84"></span>تشکیل افغانستان مستقل</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: تشکیل افغانستان مستقل"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%84%E2%80%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شکل‌گیری افغانستان">شکل‌گیری افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757,_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757%2C_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg/220px-Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757%2C_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg" decoding="async" width="220" height="297" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757%2C_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg/330px-Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757%2C_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757%2C_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg/440px-Portrait_of_Ahmad-Shah_Durrani._Mughal_miniature._ca._1757%2C_Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France.jpg 2x" data-file-width="933" data-file-height="1259" /></a><figcaption>نگارهٔ از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="احمدشاه درانی">احمد شاه درانی</a> ۱۷۵۷</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="هوتکیان"><span id=".D9.87.D9.88.D8.AA.DA.A9.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>هوتکیان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: هوتکیان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هوتکیان">هوتکیان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_The_Hotakids.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Map_of_The_Hotakids.png/220px-Map_of_The_Hotakids.png" decoding="async" width="220" height="152" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Map_of_The_Hotakids.png/330px-Map_of_The_Hotakids.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Map_of_The_Hotakids.png/440px-Map_of_The_Hotakids.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="429" /></a><figcaption>گستره امپراتوری هوتکیان در زمان شاه محمود هوتکی</figcaption></figure> <p>آغاز تاریخ سیاسی افغانستان مدرن را با تأسیس سلسله هوتکیان در ابتدای سده هجدهم میلادی که در نتیجه خیزش قبایل پشتون (که به عنوان <i>اوغان</i> یا <i>افغان</i> نیز شناخته می‌شوند) اشتباه نگیرید. زمانی که در سال ۱۷۰۹ میلادی، سلسله <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هوتکیان">هوتکیان</a> با سرپرستی <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%AA%DA%A9" title="میرویس خان هوتک">میرویس خان هوتک</a> حکومت خود را در قندهار ایجاد کردند آنان خود را پادشاه ایران می‌دانستند و به همین منظور به اصفهان پایتخت سلسله صفوی حمله کرده و به حکومت شان بر بخش بزرگی از ایران پایان دادند. هوتکیان که دودمانی از قوم پشتون بودند توانستند ایران را یکپارچه کنند اما با خیزش نادرشاه افشار حکومت هوتکیان بر بخش بزرگی از ایران پایان یافت. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="درانیان"><span id=".D8.AF.D8.B1.D8.A7.D9.86.DB.8C.D8.A7.D9.86"></span>درانیان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: درانیان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png/220px-The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png" decoding="async" width="220" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png/330px-The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png/440px-The_Durrani_Empire_at_its_greatest_Extent_2.png 2x" data-file-width="1039" data-file-height="824" /></a><figcaption>گستره امپراتوری درانی</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="احمدشاه ابدالی">احمدشاه ابدالی</a>، در سال ۱۷۴۷ میلادی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a> را تأسیس کرده همانند <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%BA%D8%B2%D9%86%D9%88%DB%8C" title="سلطان محمود غزنوی">سلطان محمود غزنوی</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86" title="سلطان">سلطان</a> <a href="/wiki/%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D8%AB%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="غیاث‌الدین غوری">غیاث‌الدین غوری</a> شروع به آغاز فتوحات بسوی <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هندوستان</a> نمود.<sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">[</span>۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه بریتانیکا">دانشنامهٔ بریتانیکا</a></i>، که یکی از معتبرترین منابع به‌زبان <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a> به‌شمار می‌رود، شاهنشاهی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="احمدشاه درانی">احمدشاه درانی</a> را آخرین امپراتوری <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="افغان">افغان</a> خوانده است. این دانشنامه می‌افزاید که شاهنشاهی <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="احمدشاه درانی">احمدشاه درانی</a> پس از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a>، دومین امپراتوری <a href="/wiki/%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="جهان اسلام">جهان اسلام</a> در نیمهٔ دوم قرن هجده بود که حدود قلمرو آن را از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D9%87%D8%AF" title="مشهد">مشهد</a> تا <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%84%DB%8C" title="دهلی">دهلی</a> و از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="آمودریا">آمودریا</a> تا <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B1%D8%A8" title="دریای عرب">دریای عرب</a> دربر می‌گرفت.<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">[</span>۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>الفنستون، محقق نامور <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلیسی</a>، که از <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="احمد شاه درانی">احمد شاه درانی</a> به عنوان مؤسس افغانستان معاصر یاد کرده است، می‌نویسد: «احمدشاه خردمندانه، اساس یک امپراتوری بزرگ را نهاد. هنگام در گذشت او متصرفاتش از غرب <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a> تا <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%87%D9%86%D8%AF" title="سرهند">سرهند</a> و از <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88" class="mw-redirect" title="آمو">آمو</a> تا <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="دریای هند">دریای هند</a> گسترش داشت و این همه را یا با انعقاد پیمان به‌دست آورده بود یا عملاً (با زور شمشیر) تصرف کرده بود».<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">[</span>۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>همو می‌افزاید: «به‌راستی اگر شاهی در آسیا سزاوار احترام ملت خویش باشد، جز احمدشاه کس دیگری نیست».<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">[</span>۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از سال <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B1%DB%B6%DB%B0_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۱۶۰ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۱۶۰ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B4%DB%B7_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۷۴۷ میلادی">۱۷۴۷ میلادی</a> به بعد حکومت مستقل افغانستان را همواره دو خانواده از طایفه ابدالی در دست داشته‌اند. از سال <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B1%DB%B6%DB%B0%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۱۶۰هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۱۶۰هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B4%DB%B7_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۷۴۷ میلادی">۱۷۴۷ میلادی</a>) تا <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B1_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۲۵۱ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۲۵۱ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B8%DB%B3%DB%B5_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۸۳۵ میلادی">۱۸۳۵ میلادی</a>) تاج و تخت این کشور در دست سدوزایی‌ها بود؛ و از آن پس به خانواده <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B2%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="محمدزایی (صفحه وجود ندارد)">محمدزایی</a> که از همان طایفه بودند تعلق گرفت. </p><p>احمدخان سدوزایی دست به یکپارچه ساختن مملکت زد، کابل را تصرف نمود. همهٔ سرزمین‌های واقع در غرب <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="رود سند">رود سند</a> را، از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="کشمیر">کشمیر</a> تا <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="دریای عمان">دریای عمان</a>، با پذیرفتن انواع مشکلات از دست مغولان هند باز پس گرفت. احمدشاه (احمدخان سدوزایی) ملقب به احمدشاه بابا ۱۲ مرتبه بر هند لشکر کشید در سال <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B1%DB%B7%DB%B0_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۱۷۰ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۱۷۰ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B5%DB%B6_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۷۵۶ میلادی">۱۷۵۶ میلادی</a>) دهلی را تصرف کرد و خزانه‌ای خود را با ثروت سرشار که از آنجا <a href="/wiki/%D8%BA%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%AA" title="غنیمت">غنیمت</a> گرفته بود انباشت. بعد از مرگ احمدشاه در سال <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B1%DB%B8%DB%B7_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۱۸۷ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۱۸۷ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B7%DB%B3_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۷۷۳ میلادی">۱۷۷۳ میلادی</a>) تا چهل و پنج سال بعد همچنان رقابت و کشمکش و دسیسه چینی در میان مدعیان حکومت در طایفهٔ سدوزایی ادامه یافت؛ این وضع باعث از هم گسیختگی خاندان حاکم گشت و چیزی نمانده بود که افغانستان را نیز از هم بپاشد. </p><p>پسر دوم و جانشین احمدشاه، یعنی <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="تیمورشاه (صفحه وجود ندارد)">تیمورشاه</a>، پایتخت خود را از قندهار به کابل انتقال داد و مدت بیست سال از (<a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B1%DB%B8%DB%B7_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۱۸۷ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۱۸۷ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B7%DB%B3_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۷۷۳ میلادی">۱۷۷۳ میلادی</a>)-<a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B0%DB%B8_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۲۰۸ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۲۰۸ هجری قمری</a>(<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B9%DB%B3_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۷۹۳ میلادی">۱۷۹۳ میلادی</a>)) بر قلمرو وسیع اما نا مطمئن حکم می‌راند. تیمور شاه بیست و سه پسر داشت اما نتوانست برای خویش جانشین تعین کند. طی بیست و پنج سال شاهزادگان سدوزایی مشغول توطئه و تحریک برای دست یافتن به حکومت کابل بودند و قلمرو این حکومت هم به مرور زمان از هم می‌پاشید. در این مدت از میان پسران تیمور شاه، سه برادر هر کدام برای چند صباحی و یکی از ایشان دو بار به حکومت رسیدند، و هریک از ایشان نیز بزودی قربانی توطئه‌های خانوادگی گردیدند. بعد از اینکه این برادران رئیس طایفه‌ای محمدزایی به قتل رساندند و پسر بزرگ وی <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فتح محمدخان (صفحه وجود ندارد)">فتح محمدخان</a> (وزیر فتح خان) را کور کردند، کاسه‌ای صبر محمدزایی‌ها لبریز شد. این طایفه علم طغیان علیه سدوزایی‌ها را بلند کرد، و در سال <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B3%DB%B3_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۲۳۳ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۲۳۳ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B8%DB%B1%DB%B8_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۸۱۸ میلادی">۱۸۱۸ میلادی</a>) <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دوست محمدخان">دوست محمدخان</a>، جوانترین پسر رئیس طایفه محمد زایی، حاکم سدوزایی را در حوالی کابل شکست داد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="بارکزی‌ها"><span id=".D8.A8.D8.A7.D8.B1.DA.A9.D8.B2.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>بارکزی‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: بارکزی‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg/220px-Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg" decoding="async" width="220" height="172" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg/330px-Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg/440px-Forces_from_British_India_camping_at_Kandahar.jpg 2x" data-file-width="881" data-file-height="687" /></a><figcaption>سربازان <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="راج بریتانیا">راج بریتانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">ارتش امپراتوری درانی</a> در نبرد میوند کندهار، ۱۸۸۰. این دیوار بزرگ دفاعی قندهار توسط نادر شاه افشار تخریب گردید.</figcaption></figure> <p>در اوایل قرن نوزدهم، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری افغانستان</a> در معرض تهدید <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="قاجاریان">قاجاریان ایران</a> در غرب و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="امپراتوری سیک">امپراتوری سیک</a> در شرق قرار داشت. وزیر فتح خان، رهبر قبیله بارکزی نیز ۲۱ نفر از برادران خود را در مقام‌های بالای حکومتی در سراسر <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a> منصوب نموده بود. پس از کشته شدن فتح خان توسط شاه، برادران وزیر فتح خان به هدف خونخواهی برادر قیام کردند تا اینکه <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دوست‌محمدخان">دوست محمد خان</a> که برادر فتح خان بو در سال ۱۸۲۳ خود را امیر اعلام کرد.<sup id="cite_ref-Tanner_2009_126_83-0" class="reference"><a href="#cite_note-Tanner_2009_126-83"><span class="cite-bracket">[</span>۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در این روزها از قلمرو وسیع سدوزایی چیز چندانی باقی نمانده بود. بلخ دعوای استقلال می‌کرد، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D9%88" title="مرو">مرو</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%B4%DA%A9" title="کوشک">کوشک</a> به تصرف <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="روسیه تزاری">روسیه تزاری</a> درآمده بودند، <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="رانجیت سینگه (صفحه وجود ندارد)">رانجیت سینگه</a> والی ایالت <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" class="mw-disambig" title="پنجاب">پنجاب</a> نیز اعلان حکومت نمود. انگلیس‌ها بر <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوچستان">بلوچستان</a> دست انداخته بودند و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="ایالت سند">سند</a> نیز در مقابل حکومت افغان‌ها تمکین نمی‌کرد. </p><p>دوست محمدخان در چنین شرایط بحرانی به سال <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B0_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۲۵۰ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۲۵۰ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B8%DB%B3%DB%B5_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۸۳۵ میلادی">۱۸۳۵ میلادی</a>) خود را امیر افغانستان خواند. دوست محمد از انگلیس‌ها که عملاً از سیک‌ها حمایت می‌کردند تقاضا نمود تا بر سر مسئله پنجاب میان ایشان میانجیگری نمایند و در ضمن به انگلیس قول داد که افغان‌ها مانع پیشروی روس‌ها از شمال به جانب جنوب شوند. دوست محمد خان وقتی زمام امور را در دست گرفت که دو امپراتوری بزرگ روسیه و انگلیس سرگرم پیش‌روی‌ها و توسعهٔ قلمرو خویش بودند. افغانستان به صورت مانع و حد فاصل طبیعی و کوهستانی در میان این دو امپراتوری، به مهره‌ای پیاده‌ای در رقابت شطرنج وار این قدرت‌های بزرگ قرن ۱۹ و دست آخر به سپری برای جلوگیری از تصادم آن دو، بدل شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جنگ_اول_افغان_و_انگلیس"><span id=".D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.A7.D9.88.D9.84_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.A7.D9.86.DA.AF.D9.84.DB.8C.D8.B3"></span>جنگ اول افغان و انگلیس</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: جنگ اول افغان و انگلیس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ اول افغان و انگلیس">جنگ اول افغان و انگلیس</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg/220px-Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg/330px-Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f4/Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg/440px-Afghan_foot_soldiers_in_1841.jpg 2x" data-file-width="940" data-file-height="712" /></a><figcaption>جنگجویان قبایلی افغان در ۱۸۴۱ که توسط افسر بریتانیایی <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%B1%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="جیمز رتری">جیمز رتری</a> نقاشی شده است.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="زمینه"><span id=".D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86.D9.87"></span>زمینه</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: زمینه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در اواخر سده نوزدهم میلادی، افغانستان به یک دولت حائل در «<a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="بازی بزرگ">بازی بزرگ</a>» بین امپراتوری‌های <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> تبدیل شد.<sup id="cite_ref-CALORGJUNE30_36-1" class="reference"><a href="#cite_note-CALORGJUNE30-36"><span class="cite-bracket">[</span>۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>در خلال این مدت <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" class="mw-disambig" title="پنجاب">پنجاب</a> و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="کشمیر">کشمیر</a> توس <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="رانجیت سینگ">رنجیت سینگ</a>، که در مارس ۱۸۲۳ به <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%AE%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%AE%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="خیبر پختونخوا">خیبر پختونخوا</a> حمله کرد و شهر <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="پیشاور">پیشاور</a> را در جنگ نوشرا تصرف کرد، از دست رفتند.<sup id="cite_ref-Nalwa_84-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nalwa-84"><span class="cite-bracket">[</span>۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۱۸۳۷، در جریان نبرد جمرود در مجاورت گردنه خیبر، <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="محمد اکبرخان">وزیر اکبر خان</a> و ارتش افغانستان نتوانستند قلعه جمرود را از ارتش سیک‌ها تصرف کنند، اما فرمانده سیک هاری سینگ نالوا را به قتل رساندند و به این ترتیب جنگ‌های افغان و سیک پایان یافت. در این زمان انگلیسی‌ها از شرق در حال پیشروی بودند و اولین درگیری بزرگ در جریان <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="بازی بزرگ">بازی بزرگ</a> آغاز شده بود.<sup id="cite_ref-Chahryar_85-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chahryar-85"><span class="cite-bracket">[</span>۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>وقتی دوست محمد در مبارزه با سیک‌ها از انگلیس کمک خواست آن‌ها حاضر نشدند که به وی کمک کنند، چه که آن‌ها آخرین حملات دوران احمدشاه بر هند را هنوز بخاطر داشتند و بخود اجازه نمی‌دادند تا افغان‌ها این مردمان کوه‌نشین و دیرآشنا و حادثه جو را تهدیدی برای سلطه‌ای خود بر هند ندانند. همین احساس خطر بالاخره باعث شد که دوست محمدخان دو سال بعد از حکومت افغانستان کنار رود. وقتی دوست محمدخان از انگلیس استمداد کرد که هرات نیز در محاصرهٔ ایران بود. انگلیس‌ها از پیش‌روی ایران و پیش‌روی روسیه در آسیای مرکزی بیشتر احساس خطر کردند. وقتی انگلیس‌ها به درخواست امیر دوست محمد جواب منفی دادند، وی نیز ناگزیر دست به دامان تزار روس زد. در این وقت انگلیس خطر را بسیار جدی تلقی نموده اعلان نمود که برای حفظ هند بریتانوی در مقابل دست درازی‌های روسیه ضرورت می‌داند تا در کابل یک حکومت دوست انگلیس باشد، در این وقت شاه شجاع، شاهزاده مخلوع و بی تخت و تاج سدوزایی اعلان کرد که هرگاه انگلیس‌ها در رسیدن به حکومت کابل به وی کمک کنند، او حاضر است که پیشاور را به سیک‌ها واگذارد. </p><p>تا این هنگام ایرانی‌ها هرات تخلیه کرده بودند، اما با این حال انگلیس‌ها افغانستان را باید به‌دست می‌آوردند، و بدین ترتیب نخستین جنگ انگلیس و افغانستان (<a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B4_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۲۵۴ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۲۵۴ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B8%DB%B3%DB%B8_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۸۳۸ میلادی">۱۸۳۸ میلادی</a>) - <a href="/w/index.php?title=%DB%B1%DB%B2%DB%B5%DB%B8_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D9%85%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="۱۲۵۸ هجری قمری (صفحه وجود ندارد)">۱۲۵۸ هجری قمری</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B8%DB%B4%DB%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۸۴۲ میلادی">۱۸۴۲ میلادی</a>)) آغاز می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="حمله"><span id=".D8.AD.D9.85.D9.84.D9.87"></span>حمله</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: حمله"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در سال ۱۸۲۳، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلیس</a> به افغانستان لشکر کشید، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دوست‌محمدخان">دوست محمد خان</a> برای مساعدت از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%B1%D9%88%D8%B3" title="مردم روس">روس‌ها</a> ابتدا به <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="بخارا">بخارا</a> رفت اما در عدم همکاری آنان وی به افغانستان بازگشته خود را تسلیم انگلیس‌ها نمود، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مردم انگلستان">انگلیس‌ها</a> هم وی را به <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هندوستان</a> تبعید کرد و حاکم قبلی، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B4%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="شاه شجاع درانی">شاه شجاع</a> را جایگزین او کرد.<sup id="cite_ref-ingram1980_86-0" class="reference"><a href="#cite_note-ingram1980-86"><span class="cite-bracket">[</span>۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-ingram1984_87-0" class="reference"><a href="#cite_note-ingram1984-87"><span class="cite-bracket">[</span>۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به دنبال یک قیام سازماندهی شده توسط <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%DA%A9%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="محمد اکبرخان">وزیر اکبر خان</a> در سال ۱۸۴۲، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="راج بریتانیا">نیروهای کبیر انگلیس و هند</a> در حال عقب‌نشینی از <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="جلال‌آباد">جلال‌آباد</a> به فرماندهی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86_%D8%AC%DA%A9%D8%B3%D9%88%D9%86" title="الفینستون جکسون">الفینستون</a> کاملاً نابود شدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="نتیجه"><span id=".D9.86.D8.AA.DB.8C.D8.AC.D9.87"></span>نتیجه</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: نتیجه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>افغان‌ها <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ اول افغان و انگلیس">نبرد اول شان با انگلیس</a> را پیروز شده کشورشان را بازپس گرفتند، انگلیسی‌ها <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دوست‌محمدخان">دوست محمد خان</a> را دوباره به قدرت نشانده و نیروهای نظامی خود را از افغانستان بیرون کشیدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دومین_نبرد_افغان_و_انگلیس"><span id=".D8.AF.D9.88.D9.85.DB.8C.D9.86_.D9.86.D8.A8.D8.B1.D8.AF_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.A7.D9.86.DA.AF.D9.84.DB.8C.D8.B3"></span>دومین نبرد افغان و انگلیس</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: دومین نبرد افغان و انگلیس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ دوم افغان و انگلیس">جنگ دوم افغان و انگلیس</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Battle_in_Afghanistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Battle_in_Afghanistan.jpg/220px-Battle_in_Afghanistan.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Battle_in_Afghanistan.jpg/330px-Battle_in_Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/Battle_in_Afghanistan.jpg/440px-Battle_in_Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1006" /></a><figcaption>نبرد میوند رنگ روغن اثر <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%88%D9%88%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%8C_%D8%AC%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B1" title="ریچارد کاتون وودویل، جونیور">ریچارد کاتون وودویل</a>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="زمینه_2"><span id=".D8.B2.D9.85.DB.8C.D9.86.D9.87_2"></span>زمینه</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: زمینه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در سال ۱۸۴۷، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ دوم افغان و انگلیس">جنگ دوم انگلیس</a> و افغانستان به دلیل بهبود روابط <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="شیرعلی خان">امیر شیر علی خان</a> با <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> آغاز گردید. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="حمله_2"><span id=".D8.AD.D9.85.D9.84.D9.87_2"></span>حمله</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: حمله"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>وقتی انگلیس‌ها از طرف جنوب، افغانستان را اشغال کردند، امیرشیرعلیخان از روس‌ها استمداد کرد، ولی پاسخی نیافت و ناگزیر اداره امور را به فرزندش یعقوب خان سپرد و خود به امید جلب کمک رهسپار شمال گشت، روس‌ها تنها کمکی که به وی کردند این بود که توصیه نمودند به پایتختش برگردد و با انگلیس‌ها از در صلح درآید. امیر شیرعلی ناامید، افسرده و در هم شکسته در <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="مزارشریف">مزارشریف</a> چشم از جهان فروبست. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="نتیجه_2"><span id=".D9.86.D8.AA.DB.8C.D8.AC.D9.87_2"></span>نتیجه</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: نتیجه"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>بریتانیای‌ها پیروز شدند و انگلیس به عنوان بخشی از <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%85%DA%A9" title="معاهده گندمک">معاهده گندمک</a> سال ۱۸۷۹ کنترل روابط خارجی افغانستان را به‌دست‌آورد. در سال ۱۸۹۳، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AA%DB%8C%D9%85%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AF" title="مورتیمر دیورند">مورتیمر دیورند</a> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عبدالرحمن‌خان">امیر عبدالرحمن خان</a> را مجبور ساخت تا یک توافق‌نامه جنجالی را که بیش از ۵۰٪ خاک افغانستان را به انگلیس واگذار می‌کرد، امضا کند که در آن قومیت‌های پشتون و بلوچ توسط خط دیورند تقسیم شده باشند. این یک شکاف سیاسی استاندارد در زمان حاکمیت بریتانیا بود که موجب تیره شدن روابط، به ویژه با کشور جدید بعدی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> با افغانستان گردیدید. آنها <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عبدالرحمن‌خان">عبدالرحمن خان</a> را جایگزین ایوب خان که قهرمان <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ دوم افغان و انگلیس">جنگ دوم افغان و انگلیس (نبرد میوند)</a> بود، کردند تا در افغانستان حکومت نماید. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="افغانستان_مدرن"><span id=".D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D9.85.D8.AF.D8.B1.D9.86"></span>افغانستان مدرن</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: افغانستان مدرن"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="عبدالرحمن_خان"><span id=".D8.B9.D8.A8.D8.AF.D8.A7.D9.84.D8.B1.D8.AD.D9.85.D9.86_.D8.AE.D8.A7.D9.86"></span>عبدالرحمن خان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: عبدالرحمن خان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg/220px-Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg" decoding="async" width="220" height="310" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg/330px-Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg/440px-Amir_Abdur_Rahman_Khan_of_Afghanistan-cropped.jpg 2x" data-file-width="3546" data-file-height="5004" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عبدالرحمن‌خان">عبدالرحمان خان</a></figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عبدالرحمن‌خان">عبدالرحمن‌خان</a> که دست نشانده انگلیس بود از سوی آنها تماماً اکمالات می‌شد تا وحدت افغانستان را حفظ کند و به عنوان کشور قدرتمند سر راه روسیه تزاری باشد؛ بنا براین وی تمام قبایل افغانستان را سرکوب و مطیع خود ساخت. </p><p><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کافرستان">کافرستان</a> منطقه بت‌پرست امپراتوری از نظر سیاسی مستقل بود تا اینکه در سال ۱۸۹۱–۱۸۹۶ توسط <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="عبدالرحمن‌خان">عبدالرحمن خان</a> فتح شد. وی به خاطر ترفندها و روشهای بی رحمانه خود در سرکوب قبایل به «امیر آهنین» معروف بود.<sup id="cite_ref-88" class="reference"><a href="#cite_note-88"><span class="cite-bracket">[</span>۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> امیر آهنین خطوط ریلی و تلگرافی که از امپراتوری‌های <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="انگلیس">انگلیس</a> می‌آمد را «<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A8_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%A2" title="اسب تروآ">اسبهای تروا</a>» می‌دانست و از توسعه راه‌آهن در افغانستان جلوگیری می‌کرد.<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">[</span>۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> وی در سال ۱۹۰۱ در بستر مریضی درگذشت و پسرش <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="حبیب‌الله خان">حبیب‌الله خان</a> جانشین وی شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="حبیب‌الله_خان"><span id=".D8.AD.D8.A8.DB.8C.D8.A8.E2.80.8C.D8.A7.D9.84.D9.84.D9.87_.D8.AE.D8.A7.D9.86"></span>حبیب‌الله خان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: حبیب‌الله خان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>در خلال <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول">جنگ جهانی اول</a>، وقتی افغانستان بی‌طرف بود، <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="حبیب‌الله خان">حبیب‌الله خان</a> توسط <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1" title="نیروهای محور">مقامات قدرتهای محور</a>، نیدر مایر هنریگ نماینده اعزامی <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمان</a> را ملاقات کرد تا استقلال کامل خود را از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> اعلام کرده، به نیروهای محور پیوسته و به <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="راج بریتانیا">هند بریتانیایی</a> حمله کند، به عنوان بخشی از توطئه هندو-آلمان، تلاش‌های آنها برای آوردن افغانستان به قدرت‌های محور با شکست روبرو شد، اما باعث نارضایتی مردم به دلیل حفظ بی‌طرفی در برابر انگلیس شده و تشکیل جنبش مشروطه خواهی کشور گردید. <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="حبیب‌الله خان">حبیب‌الله خان</a> در طی یک سفر به قصد شکار و تفریح به <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%84%D8%BA%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ولایت لغمان">ولایت لغمان،</a> در سال ۱۹۱۹ توسط مشروطه خواهان ترور شد و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله خان</a> پسرش قدرت را به دست گرفت. <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله خان</a> که یکی از حامیان سرسخت <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="جنگ جهانی اول">لشکرکشی‌های ۱۹۱۵–۱۹۱۶</a> <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1" title="نیروهای محور">نیروهای محور</a> بود، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ سوم افغان و انگلیس">جنگ سوم افغان و انگلیس</a> را برانگیخت و از طریق <a href="/wiki/%D8%AE%DB%8C%D8%A8%D8%B1" title="خیبر">خیبر</a> به <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="راج بریتانیا">هند انگلیسی</a> حمله برد.<sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">[</span>۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="جنگ_سوم_افغان_و_انگلیس"><span id=".D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.B3.D9.88.D9.85_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.A7.D9.86.DA.AF.D9.84.DB.8C.D8.B3"></span>جنگ سوم افغان و انگلیس</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=25" title="ویرایش بخش: جنگ سوم افغان و انگلیس"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:King_Amanullah_standing.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/King_Amanullah_standing.jpg/170px-King_Amanullah_standing.jpg" decoding="async" width="170" height="277" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/King_Amanullah_standing.jpg/255px-King_Amanullah_standing.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/King_Amanullah_standing.jpg/340px-King_Amanullah_standing.jpg 2x" data-file-width="399" data-file-height="651" /></a><figcaption>شاه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امان‌الله خان">امان‌الله خان</a> که در سال ۱۹۱۹ به امپراتوری هند بریتانیایی حمله کرد و استقلال کامل افغانستان را به‌دست‌آورد.</figcaption></figure> <p>موضوع استقلال افغانستان و جنگ سوم افغان-انگلیس از سوی بریتانیا کم‌اهمیت و خیلی کوچک جلوه داده شد، با وجودی که جنگ سوم افغان-انگلیس از جمله جنگ‌های بزرگ به‌شمار می‌رود که دران بیش از ۱۶ میلیون پوند خسارات مالی به کشور بریتانیا وارد شد و حدوداً ۲۰۰۰ افراد نظامی آن‌ها نیز درین جنگ هلاک شدند. </p><p>در ۱۹ اوت ۱۹۱۹، پس از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ سوم افغان و انگلیس">جنگ سوم افغان و انگلیس</a> (معروف به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AA%D9%84" class="mw-redirect" title="جنگ تل">جنگ تل</a>) و امضای معاهده راولپندی، این کشور دوباره کنترل امور خارجه خود را از <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> پس گرفت. واژه افغانستان به عنوان نام یک کشور در سال ۱۳۰۲ و در قانون اساسی امان‌الله شاه به تصویب رسید.<sup id="cite_ref-autogenerated1_47-2" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-47"><span class="cite-bracket">[</span>۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آغاز پادشاهی <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله شاه</a> در سال ۱۳۰۲ آغاز تاریخ مستقل افغانستان است. </p><p>او برای اینکه به عقب ماندگی و انزوای کشور سنتی اش خاتمه دهد، تصمیم گرفت رابطه سیاسی افغانستان را با کشورهای غربی مخصوصاً <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی">اتحاد جماهیر شوروی</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">جمهوری ویمار آلمان</a> آغاز کند و در این راستا سفرش به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> را در سال‌های ۱۹۲۷–۲۸ آغاز کرد. وی ابتدا به <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> بریتانوی رفته و از راه دریایی <a href="/wiki/%D8%A8%D9%85%D8%A8%D8%A6%DB%8C" title="بمبئی">بمبئی</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> رفت که دلیل سفر وی نیز درخواست <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="پادشاه ایتالیا">شاه ایتالیا</a> از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله خان</a> برای بازدید از کشورشان بود، سپس راهی <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> شده در آنجا شهرداری پاریس به پاس احترام تخت خواب <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D9%BE%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%86_%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="ناپلئون بناپارت">ناپلئون</a> را در اختیار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله شاه</a> قرار داد، بعداً به <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمان</a> رفته دولت آن کشور یک فروند هواپیما را به رسم دوستی پیشکش <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله شاه</a> نمود. وقتی او به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> رفت مقامات سیاسی <a href="/wiki/%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="لندن">لندن</a> کوشش زیادی به خرج دادند تا مانع سفر وی به <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> شوند اما موفق نشدند. در <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> وی از تأسیسات صنعتی و نظامی آنجا بازدید نموده راهی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> شده و با استقبال امپراتور <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">عثمانی</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="ترک‌های آناتولی">مردم ترکیه</a> به عنوان غازی جهان اسلام و شکست دهنده انگلیس قرار گرفت. وی از راه <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> به افغانستان برگشت و لازم است ذکر شود که <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله شاه</a> توافقات و همکاری‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی زیادی را با کشورها غربی به انجام رسانید. کلید تمام این ماجراها <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%B7%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="محمود طرزی">محمود طرزی</a> پدر زن و وزیر خارجه دولت امانی بود و در واقع کوشش‌های او بود که آموزش رسمی در افغانستان را اجباری نمود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تاریخ_معاصر"><span id=".D8.AA.D8.A7.D8.B1.DB.8C.D8.AE_.D9.85.D8.B9.D8.A7.D8.B5.D8.B1"></span>تاریخ معاصر</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=26" title="ویرایش بخش: تاریخ معاصر"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Zahir_Shah_of_Afghanistan_in_1930s-cropped.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Zahir_Shah_of_Afghanistan_in_1930s-cropped.jpg/220px-Zahir_Shah_of_Afghanistan_in_1930s-cropped.jpg" decoding="async" width="220" height="330" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ad/Zahir_Shah_of_Afghanistan_in_1930s-cropped.jpg 1.5x" data-file-width="320" data-file-height="480" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87" class="mw-redirect" title="ظاهرشاه">ظاهرشاه</a> آخرین پادشاه افغانستان چهل سال بر این کشور حکومت کرد.</figcaption></figure> <p>ظاهر شاه با کمک عموی خود، که صدر اعظم بود و سیاست‌های نادرشاه را ادامه می‌داد، حکومت کرد. شاه محمود خان، یکی دیگر از عموهای ظاهر شاه، در سال ۱۹۴۶ صدر اعظم شد. وی آزادی‌های سیاسی بیشتر را آغاز کرد، اما وقتی این سیاست بیش از آنچه وی انتظار داشت، به سودش تمام شد آن را تغییر داد. وی در سال ۱۹۵۳ توسط محمد داود خان، پسر عمو و برادر زن پادشاه و یک ملی‌گرای پشتون که به دنبال ایجاد پشتونستان بزرگ بود، جایگزین شد و روابط بسیار پرتنش با پاکستان را آغاز کرد.<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">[</span>۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> داود خان در طول ده سال حضور در این پست تا سال ۱۹۶۳ برای اصلاحات در نوسازی اجتماعی فشار زیادی آورد و به دنبال رابطه نزدیکتر با اتحاد جماهیر شوروی بود. پس از آن، قانون اساسی ۱۹۴۶ شکل گرفت و او به عنوان اولین صدر اعظم غیر سلطنتی سوگند یاد کرد.<sup id="cite_ref-Eur2002_92-0" class="reference"><a href="#cite_note-Eur2002-92"><span class="cite-bracket">[</span>۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>پادشاه ظاهر شاه، مانند پدرش نادرشاه، سیاست حفظ استقلال ملی را در حالی که به دنبال مدرنیزاسیون تدریجی، ایجاد احساس ملی‌گرایی و بهبود روابط با انگلستان بود، داشت. با این حال، افغانستان بی‌طرف ماند و نه در جنگ جهانی دوم شرکت داشت و نه در جنگ سرد پس از آن با هر دو بلوک قدرت رفتار میانه داشت. با این حال، اتحاد شوروی و ایالات متحده برای نفوذ به افغانستان بزرگراه‌های اصلی، فرودگاه‌ها و سایر زیرساخت‌های حیاتی افغانستان را می‌ساخت و مزایای بیشتری به این کشور اعطا می‌کرد. به‌طور عموم، افغانستان بیش از هر کشور دیگری کمک توسعه شوروی را دریافت کرد؛ بنابراین افغانستان روابط خوبی با هر دو دشمن جنگ سرد داشت. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="رژیم_جمهوری_دموکراتیک_افغانستان_و_جنگ_با_شوروی"><span id=".D8.B1.DA.98.DB.8C.D9.85_.D8.AC.D9.85.D9.87.D9.88.D8.B1.DB.8C_.D8.AF.D9.85.D9.88.DA.A9.D8.B1.D8.A7.D8.AA.DB.8C.DA.A9_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D8.A8.D8.A7_.D8.B4.D9.88.D8.B1.D9.88.DB.8C"></span>رژیم جمهوری دموکراتیک افغانستان و جنگ با شوروی</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=27" title="ویرایش بخش: رژیم جمهوری دموکراتیک افغانستان و جنگ با شوروی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری دموکراتیک افغانستان">جمهوری دموکراتیک افغانستان</a></div> <p>در سال ۱۹۷۳، هنگامی که پادشاه در ایتالیا بود، داود خان کودتایی بی خون انجام داد و اولین رئیس‌جمهور افغانستان شد و رژیم سلطنتی را از بین برد. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg/220px-1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg" decoding="async" width="220" height="161" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg/330px-1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg/440px-1950s_Afghanistan_-_Cabinet_in_session.jpg 2x" data-file-width="625" data-file-height="457" /></a><figcaption>کابینه سردار محمد داوود خان</figcaption></figure> <p>در آوریل ۱۹۷۸، حزب کمونیست خلق افغانستان (PDPA) با یک کودتای خونین علیه رئیس‌جمهور وقت محمد داود خان، که در انقلاب ثور نامیده می‌شود، قدرت را به دست گرفت. حزب کمونیست خلق افغانستان تأسیس جمهوری دموکراتیک افغانستان را اعلام کرد، اولین رهبر که به عنوان دبیرکل حزب نیز ایفای وظیفه می‌نمود نور محمد تره کی بود که رئیس‌جمهور گردید. این امر باعث وقوع مجموعه‌ای از حوادث می‌شود که به طرز چشمگیری افغانستان را از کشوری فقیر و خلوت (البته صلح آمیز) به کانون تروریسم بین‌المللی تبدیل می‌کند. این حزب اصلاحات مختلف اجتماعی، نمادی و توزیع زمین را آغاز کرد که مخالفت‌های شدیدی را برانگیخت، در حالی که مخالفان سیاسی را نیز به طرز وحشیانه‌ای تحت فشار قرار داد. این امر باعث ناآرامی‌ها شد و به سرعت به حالت جنگ داخلی در سال ۱۹۷۹ تبدیل شد که توسط مجاهدان چریکی (و چریکهای کوچکتر مائوئیست) علیه نیروهای رژیم در سراسر کشور انجام شد. این جنگ به سرعت به جنگ نیابتی تبدیل شد زیرا دولت پاکستان مراکز آموزش پنهانی در اختیار این شورشیان قرار می‌داد و از آنها حمایت تسلیحاتی می‌کرد. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg/270px-Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg" decoding="async" width="270" height="191" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg/405px-Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg/540px-Reagan_sitting_with_people_from_the_Afghanistan-Pakistan_region_in_February_1983.jpg 2x" data-file-width="2707" data-file-height="1911" /></a><figcaption>ملاقات نمایندگان مجاهدین افغان با <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%84%D8%AF_%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رونالد ریگان">رونالد ریگان</a> رئیس‌جمهور آمریکا در سال ۱۹۸۳ در کاخ سفید</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%AE%D9%84%D9%82_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="حزب دموکراتیک خلق افغانستان">حزب دموکراتیک خلق افغانستان</a> که حزبی طرفدار شوروی بود در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%AB%D9%88%D8%B1" title="انقلاب ثور">هفت ثور ۱۳۵۷</a> (ماه اردیبهشت) حکومت داوود خان را سرنگون کرده و جمهوری دموکراتیک افغانستان را تأسیس کردند. </p><p> در پی برقراری این حکومت و به ویژه پس از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ شوروی در افغانستان">مداخله نظامی شوروی در افغانستان</a> مقاومت گروه‌های اسلام‌گرا علیه آن آغاز شد. شورشیان که به نام <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="مجاهدین افغان">مجاهدین افغان</a> شناخته می‌شدند. بیش از یک دهه <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%DA%86%D8%B1%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="جنگ چریکی">جنگ چریکی</a> علیه نیروهای شوروی در افغانستان در هشت ثور ۱۳۷۱ کابل را به تصرف خود درآوردند. </p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg/270px-Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg" decoding="async" width="270" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg/405px-Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg/540px-Kabul_during_civil_war_of_fundamentalists_1993-2.jpg 2x" data-file-width="994" data-file-height="657" /></a><figcaption>ویرانی شهر کابل بر اثر جنگ مجاهدین افغان</figcaption></figure> <p>رهبران اصلی مجاهدین افغان در توافق پیشاور برای تشکیل حکومت جدیدی به نام <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت اسلامی افغانستان">دولت اسلامی افغانستان</a> به توافق رسیدند اما <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="گلبدین حکمتیار">گلبدین حکمتیار</a> پشتون که به عنوان نخست‌وزیر دولت تعیین شده بود، با این شیوه تقسیم قدرت مخالفت کرده و وارد جنگ علیه نیروهای <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA" class="mw-redirect" title="حزب وحدت">حزب وحدت</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="عبدالعلی مزاری">عبدالعلی مزاری</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="مردمان هزاره">هزاره</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1" title="شورای نظار">شورای نظار</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="احمد شاه مسعود">احمد شاه مسعود</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمعیت اسلامی افغانستان">جمعیت اسلامی افغانستان</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="برهان‌الدین ربانی">برهان‌الدین ربانی</a> تاجیک و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنبش ملی اسلامی افغانستان">جنبش ملی اسلامی افغانستان</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="عبدالرشید دوستم">عبدالرشید دوستم</a> ازبک شد. این در حالی بود که اختلافات گروه‌های مختلف مجاهدین بر سر تقسیم قدرت باعث آغاز مرحله جدیدی از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-disambig" title="جنگ داخلی افغانستان">جنگ داخلی افغانستان</a> بود که با جنگ‌های پی‌درپی گروه‌های رقیب و بمباران شهرها و مناطق مسکونی همراه بود. در این دوران گروه‌های مختلف سیاسی و نظامی هر یک بخشی از کشور را در کنترل خود داشتند و شهر کابل و حومه آن بین پنج گروه مختلف مجاهدین تقسیم شده بود. </p><p>رقابت قدرت‌های منطقه‌ای نیز باعث شده بود تا جنگ گروه‌های افغان به یک <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%AA%DB%8C" title="جنگ نیابتی">جنگ نیابتی</a> تبدیل شود. پاکستان که از حکومت جدید مجاهدین ناخشنود بود از <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="حزب اسلامی گلبدین حکمتیار">حزب اسلامی گلبدین حکمتیار</a> پشتون مهم‌ترین مخالف آن‌ها حمایت نظامی، عملیاتی، و مالی می‌کرد. گلبدین حکمتیار بدون پشتیبانی لجستیکی و راکت‌های ارتش پاکستان قادر نبود تا نیمی از کابل را به ویرانه تبدیل کند. <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> نیز از جریان <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85_%D8%AF%D8%B9%D9%88%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تنظیم دعوت اسلامی افغانستان">تنظیم دعوت اسلامی افغانستان</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%B1%D8%B3%D9%88%D9%84_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%81" class="mw-redirect" title="رسول سیاف">رسول سیاف</a> پشتیبانی می‌کرد. ایران نیز برای تأمین هژمونی منطقه‌ای خود از گروه‌های متحد خود در این نبرد پشتیبانی می‌کردند. ایران از <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1" title="شورای نظار">شورای نظار</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="احمد شاه مسعود">احمد شاه مسعود</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمعیت اسلامی افغانستان">جمعیت اسلامی افغانستان</a> به رهبری <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%87%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="برهان‌الدین ربانی">برهان‌الدین ربانی</a> تاجیک، کمک می‌کرد تا قدرت نظامی و اثرگذاری سیاسی آن‌ها را افزایش دهد. اختلافات این دو گروه نیز به سرعت به یک جنگ تمام عیار و خونین تبدیل شد که گروه‌های دیگر مجاهدین را نیز درگیر خود کرد. ازبکستان نیز از نیروهای جنبش ملی اسلامی افغانستان به رهبری <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="عبدالرشید دوستم">عبدالرشید دوستم</a> ازبک تبار حمایت می‌کرد تا این گروه بتواند بخش‌های شمالی افغانستان را در کنترل خود داشته باشد. </p><p>حزب وحدت هزاره شیعه برهبری عبدالعلی مزاری که در جریان جنگ با نیروهای سیاف در مقاطعی با نیروهای شورای نظار/جمعیت اسلامی تاجیک هم درگیر شده بود در ابتدای زمستان سال ۱۳۷۱ از دولت خارج شده و با حزب اسلامی حکمتیار پشتون متحد شد. در همین زمان <a href="/wiki/%D8%B5%D8%A8%D8%BA%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%AC%D8%AF%D8%AF%DB%8C" title="صبغت‌الله مجددی">صبغت‌الله مجددی</a> که به عنوان رئیس‌جمهور دولت انتقالی تعیین شده بود جای خود را به برهان‌الدین ربانی تاجیک رهبر جمعیت اسلامی افغانستان داد. ربانی دومین رئیس غیرپشتون در تاریخ سیاسی افغانستان بعد از سلطان علی کشتمند هزاره، محسوب می‌شود. </p><p>حکمتیار که علت اصلی مخالفت خود را حضور کمونیست‌های سابق به ویژه ژنرال دوستم در دولت جدید عنوان می‌کرد در زمستان ۱۳۷۲ با جنبش ملی ژنرال دوستم نیز متحد شد و ائتلاف حزب وحدت هزاره/حزب اسلامی پشتون/جنبش ملی ازبک، علیه نیروهای مسعود تاجیک و دولت افغانستان شکل گرفت. با این ائتلاف، حزب اسلامی پشتون حکمتیار می‌توانست از نیروی هوایی جنبشی‌های ازبک دوستم هم برای بمباران مواضع دشمن و تدارکات‌رسانی به نیروهای خودی استفاده کند. </p><p>با این وجود در سال ۱۳۷۳ مسعود تاجیک تبار موفق شد تا تمامی مخالفان خود را از کابل بیرون براند. اما از سوی دیگر نیروهای دوستم ازبک تبار موفق شدند تا نیروهای جمعیت اسلامی را از مزار شریف بیرون رانده و این شهر مهم شمال افغانستان را در اختیار خود بگیرند. مناطق مرکزی و شهر بامیان به‌دست نیروهای کریم خلیلی بود. </p><p>قندهار نیز در این دوران بین سه رهبر پشتون به نام‌های <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D8%BA%D8%A7_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="گل‌آغا شیرزی">گل‌آغا شیرزی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%84%D8%A7_%D9%86%D9%82%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="ملا نقیب‌الله (صفحه وجود ندارد)">ملا نقیب‌الله</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%85%D8%B1_%D9%84%D8%A7%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آمر لالی (صفحه وجود ندارد)">آمر لالی</a> تقسیم شده بود که هر یک برای تحکیم موقعیت خود با یکدیگر درگیر بودند. </p><p>جنگ میان گروه‌های مجاهدین زمانی آغاز شد که دولت جدید افغانستان هنوز نتوانسته بود ادارات دولتی، واحدهای پلیس و نظام دادگستری خود را تشکیل دهد و در چنین وضعیتی رفتار سبعانه برخی اعضای گروه‌های مختلف مجاهدین باعث شده بود تا کابل به شهری بی‌قانون و آشوب‌زده تبدیل شود. با توجه به همین وضعیت آشوبناک بسیاری از رهبران مجاهدین هم در عمل کنترلی بر فرماندهان زیردست خود نداشتند و <a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84" title="قتل">قتل</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="قلدری">زورگیری</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%B2_%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="تجاوز جنسی">تجاوز جنسی</a> به پدیده‌ای رایج تبدیل شده بود. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="منازعه_پس_از_جنگ_و_رژیم_طالبان"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.B2.D8.B9.D9.87_.D9.BE.D8.B3_.D8.A7.D8.B2_.D8.AC.D9.86.DA.AF_.D9.88_.D8.B1.DA.98.DB.8C.D9.85_.D8.B7.D8.A7.D9.84.D8.A8.D8.A7.D9.86"></span>منازعه پس از جنگ و رژیم طالبان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=28" title="ویرایش بخش: منازعه پس از جنگ و رژیم طالبان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:War_in_Afghanistan_(1992%E2%80%932001).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/War_in_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.png/330px-War_in_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.png" decoding="async" width="330" height="268" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/War_in_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.png/495px-War_in_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/85/War_in_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.png/660px-War_in_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.png 2x" data-file-width="1489" data-file-height="1207" /></a><figcaption>توسعه جنگ‌های داخلی از ۱۹۹۲ الی ۱۹۹۶.</figcaption></figure> <p>مجاهدین موفق به تشکیل دولت ملی نشدند و جای آن‌ها را <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> که از حمایت مادی و معنوی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> سود می‌برد، گرفت. <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> نیز نتوانست بقایای مجاهدین را که علیه آن‌ها پایداری می‌کردند، به‌طور کامل سرکوب نماید. رژیم طالبان در سال ۱۳۸۰ با حمله ائتلاف بین‌المللی به رهبری <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a> از هم پاشید. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="درگیر_شدن_ناتو"><span id=".D8.AF.D8.B1.DA.AF.DB.8C.D8.B1_.D8.B4.D8.AF.D9.86_.D9.86.D8.A7.D8.AA.D9.88"></span>درگیر شدن ناتو</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=29" title="ویرایش بخش: درگیر شدن ناتو"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4)" class="mw-redirect" title="جنگ افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۱۴)">جنگ افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۱۴)</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hamid_Karzai_2006-09-26.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Hamid_Karzai_2006-09-26.jpg/200px-Hamid_Karzai_2006-09-26.jpg" decoding="async" width="200" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c2/Hamid_Karzai_2006-09-26.jpg/300px-Hamid_Karzai_2006-09-26.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c2/Hamid_Karzai_2006-09-26.jpg 2x" data-file-width="400" data-file-height="360" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="حامد کرزی">حامد کرزی</a> حامد کرزی از سال ۲۰۰۱ الی ۲۰۱۴ رئیس‌جمهور افغانستان بود.</figcaption></figure> <p>از سال ۱۳۸۰ (۲۰۰۱ میلادی) پس از <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A8%D9%86" title="کنفرانس بن">کنفرانس بن</a> با توافق گروه‌های افغان دولت موقت به رهبری <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="حامد کرزی">حامد کرزی</a> روی کار آمد. دولت جدید در پاییز ۱۳۸۳ (۷ دسامبر ۲۰۰۴) به ریاست جمهوری حامد کرزی شکل گرفت و در پاییز ۱۳۸۴ (۱۹ دسامبر ۲۰۰۵ میلادی) نیز <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA" title="انتخابات">انتخابات</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D9%84%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="مجلس قانون‌گذاری">مجلس قانون‌گذاری</a> برگزار شد. </p><p>حامد کرزی رئیس‌جمهور افغانستان از سال ۲۰۱۱ بود که با روشن شدن نتایج پر سر و صدای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B3)" title="انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان (۱۳۹۳)">انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان در سال ۱۳۹۳</a> جای خود را به <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%BA%D9%86%DB%8C" title="محمداشرف غنی">محمداشرف غنی</a> داد. رئیس‌جمهور دو معاون دارد که معمولاً از قومیت‌های مختلف متفاوت انتخاب می‌شوند. پس از مرگ ناگهانی محمد فهیم در اسفند ۱۳۹۲ <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یونس قانونی">یونس قانونی</a> به جای او به عنوان معاون اول انتخاب شد و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="کریم خلیلی">کریم خلیلی</a> نیز معاون دوم رئیس‌جمهور از سال ۱۳۸۳ خورشیدی است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="روی_کار_آمدن_مجدد_طالبان"><span id=".D8.B1.D9.88.DB.8C_.DA.A9.D8.A7.D8.B1_.D8.A2.D9.85.D8.AF.D9.86_.D9.85.D8.AC.D8.AF.D8.AF_.D8.B7.D8.A7.D9.84.D8.A8.D8.A7.D9.86"></span>روی کار آمدن مجدد طالبان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=30" title="ویرایش بخش: روی کار آمدن مجدد طالبان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">اطلاعات بیشتر: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="درگیری‌های پنجشیر">درگیری‌های پنجشیر</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" title="سقوط کابل (۱۴۰۰)">سقوط کابل (۱۴۰۰)</a>، و <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجوم طالبان (۱۴۰۰)</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Taliban_Humvee_in_Kabul,_August_2021_(cropped).png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Taliban_Humvee_in_Kabul%2C_August_2021_%28cropped%29.png/220px-Taliban_Humvee_in_Kabul%2C_August_2021_%28cropped%29.png" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Taliban_Humvee_in_Kabul%2C_August_2021_%28cropped%29.png/330px-Taliban_Humvee_in_Kabul%2C_August_2021_%28cropped%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Taliban_Humvee_in_Kabul%2C_August_2021_%28cropped%29.png/440px-Taliban_Humvee_in_Kabul%2C_August_2021_%28cropped%29.png 2x" data-file-width="1607" data-file-height="1071" /></a><figcaption>جنگجویان طالبان در حال نگهبانی در کابل در یک <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%85%D9%88%DB%8C" title="هاموی">هاموی</a>، ۱۷ اوت ۲۰۲۱</figcaption></figure> <p>در ۱۴ آوریل ۲۰۲۱ , <a href="/wiki/%DB%8C%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%B1%DA%AF" title="ینس استولتنبرگ">ینس استولتنبرگ</a> دبیرکل ناتو گفت ائتلاف تصمیم گرفته <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B1)" class="mw-redirect" title="خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان (۲۰۲۱)">خروج نیروها</a> را تا ۱ مه آغاز کند.<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">[</span>۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کوتاه مدتی بعد، پس از شروع خروج سربازان ناتو، <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجومی</a> را آغاز کرد، و به سرعت در برابر نیروهای دولتی در حال فروپاشی افغانستان پیشروی کرد.<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">[</span>۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">[</span>۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بنا بر یک گزارش <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا">جامعه اطلاعاتی ایالات متحده آمریکا</a>، حکومت افغانستان احتمالاً ظرف شش ماه پس از تکمیل خروج ناتو از این کشور فرو می‌پاشید.<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">[</span>۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ , همزمان با در کنترل قرار گرفتن دوباره بخش اعظم قلمروی افغانستان در دست طالبان، طالبان شروع به تسخیر کابل پایتخت کرد و بسیاری از غیرنظامیان، مسئولان حکومتی و دیپلمات‌های خارجی تخلیه شدند.<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">[</span>۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رئیس‌جمهور غنی همان روز از افغانستان گریخت.<sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">[</span>۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به تاریخ ۱۶ اوت ۲۰۲۱ , یک <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورای هماهنگی افغانستان (صفحه وجود ندارد)">شورای غیررسمی هماهنگی افغانستان</a> به رهبری دولتمردان ارشد در فرایند هماهنگ سازی انتقال نهادهای دولتی جمهوری اسلامی افغانستان به طالبان قرار داشت.<sup id="cite_ref-trib_99-0" class="reference"><a href="#cite_note-trib-99"><span class="cite-bracket">[</span>۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۱۷ اوت، معاون رئیس‌جمهوری اسلامی افغانستان، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B5%D8%A7%D9%84%D8%AD" title="امرالله صالح">امرالله صالح</a>، خود را سرپرست <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌جمهور افغانستان">رئیس‌جمهوری افغانستان</a> خواند و تشکیل <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D9%87%D9%94_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جبههٔ مقاومت ملی افغانستان">جبههٔ مقاومت ملی افغانستان</a> را با ۶۰۰۰ سرباز<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">[</span>۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">[</span>۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1" title="دره پنجشیر">دره پنجشیر</a>، به همراه <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF" title="احمد مسعود">احمد مسعود</a> و وزیر دفاع <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AE%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C" title="بسم‌الله خان محمدی">بسم‌الله خان محمدی</a> اعلام کرد.<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">[</span>۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">[</span>۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در ۱۴ سپتامبر، طالبان به ۳۵۰۰ ساکن یک منطقه مسکونی در مالکیت حکومت در قندهار بدون ارائه دلیل دستور داد ظرف سه روز آنجا را ترک کنند.<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۱۸ سپتامبر، مقامات مورد حمایت طالبان مدارس متوسطه را فقط برای پسران بازگشایی کردند، و برنامه‌ای برای راه دادن دختران به مدارس نداشتند؛<sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در همان روز طالبان کارکنان بانک جهانی را از ساختمان وزارت سابق امور زنان به بیرون هدایت کردند و در آنجا تابلویی نصب کردند که آن را وزارت دعوت، امر به معروف و نهی از منکر اعلام می‌کرد.<sup id="cite_ref-107" class="reference"><a href="#cite_note-107"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جغرافیا"><span id=".D8.AC.D8.BA.D8.B1.D8.A7.D9.81.DB.8C.D8.A7"></span>جغرافیا</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=31" title="ویرایش بخش: جغرافیا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جغرافیای طبیعی افغانستان">جغرافیای طبیعی افغانستان</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Naw_shakh.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Naw_shakh.jpg/250px-Naw_shakh.jpg" decoding="async" width="250" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Naw_shakh.jpg/375px-Naw_shakh.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Naw_shakh.jpg/500px-Naw_shakh.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="451" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%A7%D8%AE" title="نوشاخ">نوشاخ</a> دومین قله مرتفع <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B4" title="هندوکش">هندوکش</a> با ۷٬۴۹۲ متر (۲۴٬۵۸۰ فوت) بعد از <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%86_%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="ترچ میر">تراجمیر</a> است که در ولایت بدخشان افغانستان واقع شده است.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_topo_en.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Afghan_topo_en.jpg/270px-Afghan_topo_en.jpg" decoding="async" width="270" height="209" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Afghan_topo_en.jpg/405px-Afghan_topo_en.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/Afghan_topo_en.jpg/540px-Afghan_topo_en.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="1083" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B4%D9%87_(%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" class="mw-redirect" title="نقشه (زمین)">نقشه</a> ناهمواری‌های افغانستان</figcaption></figure><p> افغانستان در آسیای جنوبی<sup id="cite_ref-South_Asia_108-0" class="reference"><a href="#cite_note-South_Asia-108"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-UNdata_109-0" class="reference"><a href="#cite_note-UNdata-109"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و آسیای میانه واقع شده است<sup id="cite_ref-Britannica_26-1" class="reference"><a href="#cite_note-Britannica-26"><span class="cite-bracket">[</span>۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-110" class="reference"><a href="#cite_note-110"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-111" class="reference"><a href="#cite_note-111"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در واقع منطقه به ویژه در افغانستان «چهارراه آسیا» محسوب می‌شود،<sup id="cite_ref-112" class="reference"><a href="#cite_note-112"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و این کشور دارای لقب قلب آسیا است.<sup id="cite_ref-113" class="reference"><a href="#cite_note-113"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> علامه اقبال شاعر مشهور اردو یک بار در مورد این کشور نوشت:<br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39401425"></p><blockquote class="templatequote"><p>آسیا یک پیکر آب و گل است<br />ملت افغان در آن پیکر دل است<br />از فساد او، فساد آسیا<br />از گشاد او، گشاد آسیا</p></blockquote> <p>با بیش از ۶۵۲٬۲۳۰ کیلومتر مربع (۲۵۱٬۸۳۰ مایل مربع),<sup id="cite_ref-114" class="reference"><a href="#cite_note-114"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افغانستان چهل و یکمین کشور بزرگ جهان است،<sup id="cite_ref-115" class="reference"><a href="#cite_note-115"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کمی بزرگتر از فرانسه و کوچکتر از میانمار و تقریباً به اندازه تگزاس در ایالات متحده است. هیچ خط ساحلی ندارد، زیرا افغانستان محصور در خشکی است. این کشور در جنوب و شرق با پاکستان مرز مشترک دارد (از جمله گیلگیت-بالتستان مورد ادعای هند). ایران در غرب، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان در شمال و چین در شرق دور.<sup id="cite_ref-116" class="reference"><a href="#cite_note-116"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table class="wikitable"> <caption style="text-align: center;">اطلاعات سرحدات افغانستان </caption> <tbody><tr style="height: 3em;"> <th style="width: 7em;">کشور </th> <th style="width: 7em;">موقعیت </th> <th style="width: 7em;">سرحد </th></tr> <tr style="text-align: center;"> <td>ایران</td> <td>باختر</td> <td>۹۳۶ کیلومتر </td></tr> <tr style="text-align: center;"> <td>ترکمنستان</td> <td>شمال</td> <td>۷۴۴ کیلومتر </td></tr> <tr style="text-align: center;"> <td>ازبکستان</td> <td>شمال</td> <td>۱۳۷ کیلومتر </td></tr> <tr style="text-align: center;"> <td>تاجیکستان</td> <td>شمال</td> <td>۱۲۰۶ کیلومتر </td></tr> <tr style="text-align: center;"> <td>چین</td> <td>شمال خاور</td> <td>۷۶ کیلومتر </td></tr> <tr style="text-align: center;"> <td>پاکستان</td> <td>جنوب و خاور</td> <td>۲٬۴۳۰ کیلومتر </td></tr> <tr style="text-align: right;"> <th colspan="2" align="center">کل </th> <th>۵۵۲۹ کیلومتر </th></tr></tbody></table> <table class="navbox" style="margin:auto; font-size:95%; text-align:center; width: 80%;"> <tbody><tr> <td width="5%" style="text-align: center; !important" rowspan="5"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/50px-Compass_rose_pale.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/75px-Compass_rose_pale.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/100px-Compass_rose_pale.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین"><img alt="چین" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/23px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/35px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/45px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان"><img alt="تاجیکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/23px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/35px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/46px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a>، <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان"><img alt="ازبکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/23px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/35px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/46px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a>، <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان"><img alt="ترکمنستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/23px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/35px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/45px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان"><img alt="ترکمنستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/23px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/35px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/45px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> </td> <td width="5%" style="text-align: center; !important" rowspan="5"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/50px-Compass_rose_pale.svg.png" decoding="async" width="50" height="50" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/75px-Compass_rose_pale.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b6/Compass_rose_pale.svg/100px-Compass_rose_pale.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important" rowspan="3"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان"><img alt="پاکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="شمال"><img alt="شمال" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/North.svg/17px-North.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/North.svg/26px-North.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/North.svg/34px-North.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important" rowspan="3"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران"><img alt="ایران" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important" nowrap="nowrap"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="شرق"><img alt="شرق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Boxed_East_arrow.svg/17px-Boxed_East_arrow.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Boxed_East_arrow.svg/26px-Boxed_East_arrow.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Boxed_East_arrow.svg/34px-Boxed_East_arrow.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span>   <b><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="افغانستان"><img alt="افغانستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span></span> افغانستان</b>    <span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="غرب"><img alt="غرب" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/West.svg/17px-West.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/West.svg/26px-West.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f0/West.svg/34px-West.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="mw-default-size" typeof="mw:File"><span title="جنوب"><img alt="جنوب" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/South.svg/17px-South.svg.png" decoding="async" width="17" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/South.svg/26px-South.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/South.svg/34px-South.svg.png 2x" data-file-width="17" data-file-height="17" /></span></span> </td></tr> <tr> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان"><img alt="پاکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان"><img alt="پاکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> </td> <td width="30%" style="text-align: center; !important"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان"><img alt="پاکستان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a>، <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران"><img alt="ایران" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></a></span></span> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> </td></tr></tbody></table> <p>جغرافیا در افغانستان متنوع است، اما بیشتر کوهستانی و ناهموار است، با برخی از پشته‌های کوهستانی غیر معمول همراه با فلات و حوضه‌های رودخانه ئی.<sup id="cite_ref-auto7_117-0" class="reference"><a href="#cite_note-auto7-117"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تحت سلطه رشته کوه‌های هندوکش که امتداد غربی هیمالیا است که از طریق کوه‌های پامیر و کوه‌های قاراقرم در انتهای شمال شرقی افغانستان به شرق تبت کشیده می‌شود. بیشترین و بلندترین نقاط در شرق متشکل از دره‌های حاصلخیز کوهستانی است. هندوکش به ارتفاعات غربی - مرکزی ختم می‌شود و در شمال و جنوب غربی جلگه‌هایی ایجاد می‌کند، یعنی دشت‌های ترکستان و حوزه سیستان. این دو منطقه به ترتیب از چمنزارها و نیمه بیابان‌ها و کویرهای بادی گرم تشکیل شده‌اند.<sup id="cite_ref-118" class="reference"><a href="#cite_note-118"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> جنگلها در دره‌های بین نورستان و پکتیا<sup id="cite_ref-119" class="reference"><a href="#cite_note-119"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و توندرا در شمال شرقی وجود دارند. بالاترین نقطه این کشور قله نوشاخ با ارتفاع ۷٬۴۹۲ متر (۲۴٬۵۸۰ فوت) از سطح دریا است.<sup id="cite_ref-Factbook_120-0" class="reference"><a href="#cite_note-Factbook-120"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> کمترین نقطه آن در استان جوزجان در امتداد ساحل رودخانه آمو با ارتفاع ۲۵۸ متر (۸۴۶ فوت) از سطح دریا قرار دارد. </p><p>با وجود داشتن رودخانه‌های متعدد و سدهای آب، قسمت‌های زیادی از کشور خشک است. حوضه خشک سیستان یکی از خشک‌ترین مناطق جهان است.<sup id="cite_ref-121" class="reference"><a href="#cite_note-121"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D9%88" class="mw-redirect" title="رود آمو">رود آمو</a> در شمال هندوکش طغیان می‌کند، در حالی که <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="هریرود">هریرود</a> در نزدیکی <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> به سمت غرب و <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%BA%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="رودخانه ارغنداب (صفحه وجود ندارد)">رودخانه ارغنداب</a> از منطقه مرکزی به سمت جنوب جریان دارد. در جنوب و غرب هندوکش هم تعدادی رود جریان دارد، مانند <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="دریای هلمند">رود هیرمند</a>. یک استثنا <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" class="mw-redirect" title="رود کابل">رود کابل</a> است که در جهت شرقی به سند منتهی می‌شود و به اقیانوس هند ختم می‌شود.<sup id="cite_ref-auto2_122-0" class="reference"><a href="#cite_note-auto2-122"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در زمستان در قله‌های <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B4" title="هندوکش">هندوکش</a> و کوه‌های پامیر برف سنگینی می‌بارد و ذوب برف در فصل بهار وارد رودها، دریاچه‌ها و جویبارها می‌شود.<sup id="cite_ref-123" class="reference"><a href="#cite_note-123"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-124" class="reference"><a href="#cite_note-124"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، دو سوم آب این کشور به کشورهای همسایه <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> سرازیر می‌شود. همان‌طور که در سال ۲۰۱۰ گزارش شد، دولت برای بازسازی سیستم‌های آبیاری خود به بیش از ۲ میلیارد دالر نیاز دارد تا آب به درستی مدیریت شود.<sup id="cite_ref-125" class="reference"><a href="#cite_note-125"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در شمال شرقی رشته کوه‌های <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%DA%A9%D8%B4" title="هندوکش">هندوکش</a> و در اطراف <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="بدخشان">بدخشان</a> افغانستان، در یک منطقه فعال زلزله خیز منطقه‌ای است که تقریباً هر سال ممکن است زمین لرزه در آن رخ دهد.<sup id="cite_ref-crone2007_126-0" class="reference"><a href="#cite_note-crone2007-126"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آنها می‌توانند کشنده و مخرب باشند، در بعضی از مناطق باعث <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="رانش زمین">رانش زمین</a> یا باعث برفکوچ شوند<sup id="cite_ref-127" class="reference"><a href="#cite_note-127"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> آخرین زمین لرزه‌های شدید زلزله فوریه ۱۹۹۸ افغانستان بود که حدود ۶۰۰۰ نفر را در بدخشان نزدیک تاجیکستان کشته است.<sup id="cite_ref-bbcquake2010_128-0" class="reference"><a href="#cite_note-bbcquake2010-128"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به دنبال آن زمین لرزه هندوکش ۲۰۰۲ که در آن بیش از ۱۵۰ نفر کشته بیش از ۱۰۰۰ نفر زخمی‌شدند. زلزله ۲۰۱۰ افغانستان ۱۱ کشته بیش از ۷۰ زخمی و بیش از ۲۰۰۰ خانه را ویران کرد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="منابع_آبی"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_.D8.A2.D8.A8.DB.8C"></span>منابع آبی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=32" title="ویرایش بخش: منابع آبی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست رودهای افغانستان">فهرست رودهای افغانستان</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A8%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست بندهای افغانستان">فهرست بندهای افغانستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_collage.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Afghanistan_collage.jpg/270px-Afghanistan_collage.jpg" decoding="async" width="270" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Afghanistan_collage.jpg/405px-Afghanistan_collage.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Afghanistan_collage.jpg/540px-Afghanistan_collage.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1014" /></a><figcaption>طبیعت افغانستان؛ از چپ: شاهراه کابل بامیان، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ولایت بامیان">ولایت بامیان</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D9%86%D8%B1" title="رود کنر">رود کنر</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="پارک ملی بند امیر">پارک ملی بند امیر</a> در بامیان.</figcaption></figure> <p>بیشتر رودخانه‌های مهم افغانستان از ارتفاعات مرکزی کشور سرچشمه گرفته و به دریاچه‌های کوچک داخلی ریخته یا در شنزارهای بیابانی فرومی‌روند. آمودریا، <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF" title="هیرمند">هیرمند</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="دریای کابل">دریای کابل</a> و هری‌رود مهم‌ترین حوضه‌های آبی کشور را تشکیل می‌دهند. </p><p> آمودریا که ۲۵۴۰ کیلومتر طول دارد و از یخچال‌های <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="پامیر">پامیر</a> سرچشمه می‌گیرد و حدود ۲۴۱ هزار کیلومتر مربع از خاک افغانستان را آبیاری می‌کند. حدود هزار کیلومتر از این رود مرز بین افغانستان و جمهوری‌های تاجیکستان و ازبکستان است. آمودریا از جایی که <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D9%88%DA%A9%DA%86%D9%87" title="رود کوکچه">رود کوکچه</a> در غرب شهر <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B6%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF_(%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="فیض‌آباد (افغانستان)">فیض‌آباد</a> به آن می‌ریزد قابل کشتیرانی می‌شود. </p><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg/270px-Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg" decoding="async" width="270" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg/405px-Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg/540px-Aerial_photograph_of_Helmand_River_at_Gereshk_in_2011.jpg 2x" data-file-width="2784" data-file-height="1848" /></a><figcaption>رودهای <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%BA%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%A8" title="رود ارغنداب">ارغنداب</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%A7%DA%A9_%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="ترناک رود">ترناک</a> موازی با یکدیگر از شهر قندهار می‌گذرند</figcaption></figure><p>حوضه آبی شمال غرب کشور وابسته به هری‌رود است که از دامنه غربی <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D8%A7" title="کوه بابا">کوه بابا</a> سرچشمه می‌گیرد. این رود در مسیری غربی به سوی هرات آمده و زمین‌های بارور دره عریض هرات را آبیاری می‌کند و سپس به سمت شمال چرخیده و مرز ایران و افغانستان تبدیل می‌شود. سپس به خاک ترکمنستان وارد شده و در بیابان قره‌قوم ناپدید می‌شود. </p><p>رود هلمند یا هیرمند رودخانه اصلی جنوب غرب افغانستان است. شاخه اصلی هلمند هم از رشته‌کوه بابا در غرب کابل سرچشمه گرفته و ۱۱۵۰ کیلومتر طول دارد. رودهای متعددی در طول این مسیر به هلمند می‌پیوندند که ارغنداب مهم‌ترین آنهاست. هلمند ۲۵۹ هزار کیلومترمربع از خاک افغانستان را آبیاری می‌کند و به دریاچه هامون و دیگر دریاچه‌های فصلی مرز ایران و افغانستان می‌ریزد. </p><p>مهم‌ترین حوضه آبخیز شمال شرق این کشور به دریای کابل تعلق دارد که از رشته‌کوه پغمان به سوی شرق می‌رود تا اینکه در پاکستان به <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%D8%AF_(%D8%B1%D9%88%D8%AF)" title="سند (رود)">رود ایندوس</a> می‌پیوندد. </p><p><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86_%D8%B5%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="هامون صابری">هامون صابری</a> دریاچه آب شوری که فقط گاهی پرآب می‌شود در جنوب غرب افغانستان و <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایستاده مقر (صفحه وجود ندارد)">ایستاده مقر</a> دریاچه آب شور دیگری در ۱۰۰ کیلومتری جنوب <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="غزنی">غزنی</a>، دو دریاچه مهم افغانستان هستند. در کوه بابا هم پنج دریاچه کوچک وجود دارد که به دریاچه‌های امیر شهرت دارند و به جهت رنگ‌های عجیبشان شهرت دارند. رنگ آن‌ها از سفید شیری تا سبز تیره متغیر است و این به دلیل سنگ‌های بستر این دریاچه‌هاست. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آب_و_هوا"><span id=".D8.A2.D8.A8_.D9.88_.D9.87.D9.88.D8.A7"></span>آب و هوا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=33" title="ویرایش بخش: آب و هوا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اقلیم افغانستان">اقلیم افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg/langfa-220px-Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg.png" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg/langfa-330px-Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg/langfa-440px-Afghanistan_map_of_K%C3%B6ppen_climate_classification.svg.png 2x" data-file-width="1900" data-file-height="1900" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B7%D8%A8%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D9%84%DB%8C%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D9%88%D9%BE%D9%86" title="سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن">سامانه طبقه‌بندی اقلیمی کوپن</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg/220px-Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg.png" decoding="async" width="220" height="114" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg/330px-Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg/440px-Koppen-Geiger_Map_AFG_present.svg.png 2x" data-file-width="1643" data-file-height="850" /></a><figcaption>دسته‌بندی مناطق اقلیمی افغانستان</figcaption></figure> <p>افغانستان دارای آب و هوای قاره‌ای با زمستان‌های سرد در ارتفاعات مرکزی، یخبندان شمال شرقی (اطراف نورستان) و دره واخان است، جایی که متوسط دما در ژانویه زیر ۱۵ − (۵ درجه فارنهایت) است و می‌تواند به −۲۶ درجه سانتی گراد (−۱۵ درجه فارنهایت) نیز برسد، و تابستانهای گرم در مناطق کم ارتفاع حوضه سیستان در جنوب غربی، حوضه جلال‌آباد در شرق و دشت‌های ترکستان در امتداد رودخانه آمو در شمال، جایی که دما به‌طور متوسط بیش از ۳۵ درجه سانتیگراد (۹۵ درجه فارنهایت) در ژوئیه و می‌تواند بیش از ۴۳ درجه سانتیگراد (۱۰۹ درجه فارنهایت) باشد. این کشور به‌طور کلی در تابستان‌ها خشک است و بیشترین میزان بارندگی بین دسامبر و آوریل است. مناطق پایین شمال و غرب افغانستان خشک‌ترین مناطق با رطوبت کم است، اما بارش آن در نواحی شرق بیشتر است چون نزدیک به هند قرار دارد، افغانستان بیشتر در خارج از منطقه موسمی است به غیر از استان نورستان که گاهی در معرض باران‌های موسمی تابستانی را قرار گیرد.<sup id="cite_ref-129" class="reference"><a href="#cite_note-129"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-130" class="reference"><a href="#cite_note-130"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="منابع_طبیعی"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_.D8.B7.D8.A8.DB.8C.D8.B9.DB.8C"></span>منابع طبیعی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=34" title="ویرایش بخش: منابع طبیعی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="معادن افغانستان">معادن افغانستان</a></div> <p>از منابع طبیعی کشور می‌توان به <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D8%B2_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="گاز طبیعی">گاز طبیعی</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D9%85" title="نفت خام">نفت خام</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%BA%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%B3%D9%86%DA%AF" title="زغال‌سنگ">زغال‌سنگ</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3" title="مس">مس</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="کرومیت">کرومیت</a>، <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D9%82" class="mw-redirect" title="طلق">طلق</a> (نوعی <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="کانی">کانی</a> شفاف به رنگ‌های سفید و سبز و خاکستری)، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D9%85_%D8%B3%D9%88%D9%84%D9%81%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="باریوم سولفات">سولفات باریوم</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%AF" title="گوگرد">گوگرد</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%A8" title="سرب">سرب</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="روی">روی</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%86" title="آهن">آهن</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%DA%A9" title="نمک">نمک</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%DB%8C%D9%85%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="سنگ‌های قیمتی">سنگ‌های قیمتی</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85" title="اورانیوم">اورانیوم</a> و دیگر کانی‌ها اشاره کرد. ارزش مجموعی معادن زیرزمینی افغانستان سه هزار میلیارد دلار است. دولت برای جذب سرمایه‌گذاران در این زمینه، تلاش می‌کند.<sup id="cite_ref-131" class="reference"><a href="#cite_note-131"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="محیط_زیست"><span id=".D9.85.D8.AD.DB.8C.D8.B7_.D8.B2.DB.8C.D8.B3.D8.AA"></span>محیط زیست</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=35" title="ویرایش بخش: محیط زیست"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جانوران وحشی افغانستان">جانوران وحشی افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_village_by_river_in_2011.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Afghan_village_by_river_in_2011.jpg/220px-Afghan_village_by_river_in_2011.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Afghan_village_by_river_in_2011.jpg/330px-Afghan_village_by_river_in_2011.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d2/Afghan_village_by_river_in_2011.jpg/440px-Afghan_village_by_river_in_2011.jpg 2x" data-file-width="4272" data-file-height="2848" /></a><figcaption>نمایی از طبیعت بکر شمال‌غربی افغانستان</figcaption></figure> <p>افغانستان دارای تنوع زیستگاهی زیادی با شرایط اکولوژیکی بسیار متفاوت است. ایجاد حفاظت منظم از طبیعت مخالف اوضاع سیاسی کشور است که برای دهه‌ها ناپایدار بوده است. در واقع در ۲۰۰۹ بود که دریاچه‌های بند امیر در ولایت بامیان به اولین پارک ملی افغانستان تبدیل شد.<sup id="cite_ref-132" class="reference"><a href="#cite_note-132"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>از شاخص‌ترین محدودیت‌های زیست‌محیطی این کشور می‌توان به محدودیت در دسترسی به منابع آب (مصرف <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="کشاورزی">کشاورزی</a> و آشامیدنی)، چَرای بیش از حد <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85_(%D8%AD%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="دام (حیوان)">دام</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%A7" title="آلودگی هوا">آلودگی هوا</a> و <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%88%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%A2%D8%A8" title="آلودگی آب">آب</a>، عدم دسترسی به <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="آب‌های آزاد">آب‌های آزاد</a> و… اشاره کرد. </p><p>در افغانستان تقریباً سامانه دفع <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%87" title="زباله">زباله</a> به روش مدرن وجود ندارد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="گیاهان"><span id=".DA.AF.DB.8C.D8.A7.D9.87.D8.A7.D9.86"></span>گیاهان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=36" title="ویرایش بخش: گیاهان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%DB%8C%D8%A7%D9%87%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="گیاهشناسی افغانستان (صفحه وجود ندارد)">گیاهشناسی افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Feuilles_de_pistachier.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Feuilles_de_pistachier.jpg/220px-Feuilles_de_pistachier.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Feuilles_de_pistachier.jpg/330px-Feuilles_de_pistachier.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Feuilles_de_pistachier.jpg/440px-Feuilles_de_pistachier.jpg 2x" data-file-width="3270" data-file-height="2177" /></a><figcaption>گل پسته</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Locoweed_(5824275506).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Locoweed_%285824275506%29.jpg/220px-Locoweed_%285824275506%29.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Locoweed_%285824275506%29.jpg/330px-Locoweed_%285824275506%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Locoweed_%285824275506%29.jpg/440px-Locoweed_%285824275506%29.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>گون سمی</figcaption></figure> <p>با وجود خشکسالی، افغانستان با داشتن ۵۰۰۰ گونه گیاهی ثبت شده، مقامی بالاتر از جمهوری فدرال آلمان با ۴۰۰۰ گونه گیاهی است. گیاهان افغانستان با ۳۰٪ نوع گونه بومی، از نظر گیاه‌شناسی بسیار غنی است که در هیچ جای دیگر جهان یافت نمی‌شود.<sup id="cite_ref-133" class="reference"><a href="#cite_note-133"><span class="cite-bracket">[</span>۱۲۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> قطع درختان جنگلی توسط قاچاقچیان و انتقال <a href="/wiki/%DA%86%D9%88%D8%A8" title="چوب">چوب</a> این درختان به کشورهای همسایه و عمدتاً پاکستان باعث نابودی بیش از ۷۰ درصد جنگل‌های این کشور تا سال ۲۰۰۹ شده شد.<sup id="cite_ref-:0_134-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جانوران"><span id=".D8.AC.D8.A7.D9.86.D9.88.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>جانوران</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=37" title="ویرایش بخش: جانوران"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جانوران وحشی افغانستان">جانوران وحشی افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg/220px-Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg/330px-Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg/440px-Capra_falconeri_1_-_Syracuse_Zoo.jpg 2x" data-file-width="3456" data-file-height="2304" /></a><figcaption>بزکوهی <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1" title="مارخور">مارخور</a> از حیوانات در معرض انقراض افغانستان</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Schneeleopard-_P1020498.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Schneeleopard-_P1020498.jpg/220px-Schneeleopard-_P1020498.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Schneeleopard-_P1020498.jpg/330px-Schneeleopard-_P1020498.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Schneeleopard-_P1020498.jpg/440px-Schneeleopard-_P1020498.jpg 2x" data-file-width="1824" data-file-height="1368" /></a><figcaption>پلنگ سفید از کم یافت‌ترین پستانداران افغانستان.</figcaption></figure> <p>بیشتر حیوانات مربوط به منطقه زیر گرمسیری در افغانستان زندگی می‌کنند. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="پستانداران">پستانداران</a> بزرگ در گذشته بسیار فراوان بودند. اما اکنون تعداد آن‌ها بسیار کم شده و از میان آن‌ها <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A8%D8%B1" title="ببر">ببر</a> منقرض شده است. پستاندارانی چون <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%DA%AF" title="گرگ">گرگ</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A8%D8%A7%D9%87" title="روباه">روباه</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%81%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="کفتار راه‌راه">کفتار راه‌راه</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="شغال">شغال</a>، آهو و چندین <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="گربه‌سانان">گربه‌سان</a> وحشی از جمله <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D9%86%DA%AF" title="پلنگ">پلنگ</a> و پلنگ برفی در افغانستان حضور دارند. چندین گونه از بز کوهی مثل <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1" title="مارخور">مارخور</a> (که بخاطر شاخ‌های درهم‌پیچیده و بلندش معروف است) و گوسفندهای وحشی <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AF_%D9%88%D8%AD%D8%B4%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%84" title="گوسفند وحشی اوریال">اوریال</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D9%85_(%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1)" title="غرم (جانور)">غرم</a> در هندوکش و پامیر دیده می‌شوند و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%B3_%D9%82%D9%87%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="خرس قهوه‌ای">خرس قهوه‌ای</a> هم در مناطق کوهستانی و جنگلی حضور دارد. </p><p>پرندگان شکاری مثل کرکس و عقاب و پرندگان دیگری چون <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%AF%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%86" title="بلدرچین">بلدرچین</a>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%DA%A9_(%D9%BE%D8%B1%D9%86%D8%AF%D9%87)" title="کبک (پرنده)">کبک</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="قرقاول">قرقاول</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="پلیکان">پلیکان</a>، و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%86%D8%A7" title="درنا">درنا</a> نیز در این کشور حضور دارند. در رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و تالاب‌های افغانستان انواع مختلفی از ماهی‌های آب شیرین زندگی می‌کنند. اما تعداد آن‌ها معمولاً زیاد نیست. فقط در رودخانه‌های بخش شمالی هندوکش است که ماهی‌های <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D9%84%D8%A7" title="قزل‌آلا">قزل‌آلا</a> در تعداد فراوان حضور دارند. </p><p>شاید مهم‌ترین مشکل زیست‌محیطی افغانستان خطر نابودی <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="جانوران">جانورانی</a> مانند <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B1%D9%81%DB%8C" title="پلنگ برفی">پلنگ برفی</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2_%DA%A9%D9%88%D9%87%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D9%87)" title="بز کوهی (سرده)">بزهای کوهی</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D9%88%D8%B1" title="سمور">سمور</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%87%D9%88" title="آهو">آهو</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AF" title="گوسفند">قوچ</a> و دیگر حیوانات باشد. بیشتر این حیوانات برای استفاده از پوست‌شان، کُشته می‌شوند.<sup id="cite_ref-:0_134-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-134"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="حکومت"><span id=".D8.AD.DA.A9.D9.88.D9.85.D8.AA"></span>حکومت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=38" title="ویرایش بخش: حکومت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="قانون اساسی افغانستان">قانون اساسی افغانستان</a></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">اطلاعات بیشتر: <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیاست در افغانستان">سیاست در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:200229-D-AP390-1529_(49603221753).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/200229-D-AP390-1529_%2849603221753%29.jpg/220px-200229-D-AP390-1529_%2849603221753%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/200229-D-AP390-1529_%2849603221753%29.jpg/330px-200229-D-AP390-1529_%2849603221753%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/200229-D-AP390-1529_%2849603221753%29.jpg/440px-200229-D-AP390-1529_%2849603221753%29.jpg 2x" data-file-width="5568" data-file-height="3712" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%AF_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان">ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان</a> در کابل </figcaption></figure> <p>همهٔ مناطق افغانستان پس از <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D8%B3%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B1)" class="mw-redirect" title="خروج سربازان آمریکایی از افغانستان (۲۰۲۱)">خروج نیروهای آمریکایی</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو">ناتو</a> از افغانستان مورد <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجوم طالبان</a> قرار گرفت و در مدت زمان کوتاه حدوداً ۳ ماه توسط نیروهای <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> فتح گردید. در پی سرنگونی <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری اسلامی افغانستان">جمهوری اسلامی افغانستان</a> در جریان <a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجوم طالبان</a>، طالبان افغانستان را یک امارت اسلامی اعلام کرد. در ۷ سپتامبر یک دولت سرپرست اعلام شد.<sup id="cite_ref-135" class="reference"><a href="#cite_note-135"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-BBCHardliners_136-0" class="reference"><a href="#cite_note-BBCHardliners-136"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا ۸ سپتامبر، هیچ کشور دیگری رسماً امارت اسلامی را به عنوان جانشین قانونی جمهوری اسلامی افغانستان و حکومت افغانستان به صورت <i>دژور</i> به رسمیت نمی‌شناسد.<sup id="cite_ref-137" class="reference"><a href="#cite_note-137"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><i><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="لویه جرگه">لویه جرگه</a></i> از ابزارهای سنتی حکومت در افغانستان است، نشست مشورتی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="پشتون‌ها">پشتون‌ها</a> که بیشتر برای برگزیدن یک <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="رئیس کشور">رئیس کشور</a> جدید، اختیار کردن یک قانون اساسی جدید یا حل و فصل مسایل ملی یا منطقه‌ای مانند جنگ برگزار می‌شود.<sup id="cite_ref-news.bbc.co.uk_138-0" class="reference"><a href="#cite_note-news.bbc.co.uk-138"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> لویه جرگه‌ها اقلاً از سال ۱۷۴۷ برگزار شده‌اند،<sup id="cite_ref-FOOTNOTEBarfield2012295_139-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEBarfield2012295-139"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و جدیدترین آنها در اوت ۲۰۲۰ برگزار شده.<sup id="cite_ref-140" class="reference"><a href="#cite_note-140"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-141" class="reference"><a href="#cite_note-141"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تأسیس_حکومت_جدید"><span id=".D8.AA.D8.A3.D8.B3.DB.8C.D8.B3_.D8.AD.DA.A9.D9.88.D9.85.D8.AA_.D8.AC.D8.AF.DB.8C.D8.AF"></span>تأسیس حکومت جدید</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=39" title="ویرایش بخش: تأسیس حکومت جدید"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کابینه افغانستان">کابینه افغانستان</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r26758752/mw-parser-output/.tmulti">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .tmulti .trow{display:flex;flex-direction:row;clear:left;flex-wrap:wrap;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{margin:1px;float:left}.mw-parser-output .tmulti .theader{clear:both;font-weight:bold;text-align:center;align-self:center;background-color:transparent;width:100%}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:right;background-color:transparent}.mw-parser-output .tmulti .text-align-left{text-align:left}.mw-parser-output .tmulti .text-align-right{text-align:right}.mw-parser-output .tmulti .text-align-center{text-align:center}@media all and (max-width:720px){.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{width:100%!important;box-sizing:border-box;max-width:none!important;align-items:center}.mw-parser-output .tmulti .trow{justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti .tsingle{float:none!important;max-width:100%!important;box-sizing:border-box;text-align:center}.mw-parser-output .tmulti .thumbcaption{text-align:center}}</style><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner multiimageinner" style="width:204px;max-width:204px"><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Abdul_Ghani_Baradar.jpg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Abdul_Ghani_Baradar.jpg/200px-Abdul_Ghani_Baradar.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Abdul_Ghani_Baradar.jpg/300px-Abdul_Ghani_Baradar.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Abdul_Ghani_Baradar.jpg/400px-Abdul_Ghani_Baradar.jpg 2x" data-file-width="425" data-file-height="567" /></a></span></div><div class="thumbcaption text-align-center"><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="عبدالغنی برادر">عبدالغنی برادر</a><br /><small>سرپرست معاون اول <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B2%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌الوزرای افغانستان">رئیس‌الوزرای افغانستان</a></small></div></div></div></div></div> <p>در ۱۷ اوت ۲۰۲۱ , رهبر <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%DA%AF%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="حزب اسلامی گلبدین حکمتیار">حزب اسلامی گلبدین حکمتیار</a> که همپیمان طالبان است، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="گلبدین حکمتیار">گلبدین حکمتیار</a>، با <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="حامد کرزی">حامد کرزی</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌جمهور افغانستان">رئیس‌جمهور سابق</a>، و <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="عبدالله عبدالله">عبدالله عبدالله</a>، رئیس شورای عالی مصالحه ملی و <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%87" title="رئیس اجراییه">رئیس اجراییه</a> سابق، در <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AD%D9%87" title="دوحه">دوحه</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a>، با هدف شکل‌دادن به یک حکومت دیدار کردند (گرچه مشخص نبود کرزی یا عبدالله مستقیماً در چنین حکومتی نقش داشته باشند).<sup id="cite_ref-142" class="reference"><a href="#cite_note-142"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-143" class="reference"><a href="#cite_note-143"><span class="cite-bracket">[</span>۱۳۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رئیس‌جمهور <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%B1%D9%81_%D8%BA%D9%86%DB%8C" title="محمداشرف غنی">محمداشرف غنی</a>، در پی پیشروی طالبان به <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a> یا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a> گریخت، و نهایتاً از امارات متحده عربی سربرآورد و گفت از چنین مذاکراتی حمایت می‌کند و در حال گفتگو برای بازگشت به افغانستان است.<sup id="cite_ref-144" class="reference"><a href="#cite_note-144"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-145" class="reference"><a href="#cite_note-145"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>تا تاریخ اوت ۲۰۲۱<sup class="plainlinks noprint asof-tag update" style="display:none;"><a class="external text" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit">[بروزرسانی]</a></sup>, امارت اسلامی در حال گذراندن یک دوره سیاسی انتقالی است و یک نهاد غیررسمی به نام <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورای هماهنگی افغانستان (صفحه وجود ندارد)">شورای هماهنگی افغانستان</a> از دولتمردان ارشد در حال هماهنگی فرایند انتقال نهادهای دولت جمهوری اسلامی افغانستان به طالبان است. در این حال، نیروهای طالبان در عمل اقتدار پلیس را در این کشور اعمال می‌کنند.<sup id="cite_ref-trib2_146-0" class="reference"><a href="#cite_note-trib2-146"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نشست‌های کابل در خصوص تشکیل حکومت به گفته <a href="/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%87_%DA%A9%D9%88%D9%81%DB%8C" title="فوزیه کوفی">فوزیه کوفی</a>، عضو سابق <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شورای ملی افغانستان">شورای ملی افغانستان</a> که گفته یک دولت تمام مردانه دولت کاملی نخواهد بود، تنها متشکل از مردان بوده. </p><p>بسیاری از چهره‌ها درون طالبان عموماً با ادامه یافتن <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان">قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان</a> موافقند، که احتمالاً به عنوان پایه دولت جدید قابل استفاده است چرا که مخالفت‌هایشان با حکومت سابق ماهیت مذهبی و نه سیاسی داشته.<sup id="cite_ref-osman_147-0" class="reference"><a href="#cite_note-osman-147"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در ۲۰ اوت، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="عبدالغنی برادر">عبدالغنی برادر</a> از قندهار وارد کابل شد تا مذاکرات رسمی را با شورای هماهنگی برای ترکیب و ساختار حکومت جدید شروع کند.<sup id="cite_ref-148" class="reference"><a href="#cite_note-148"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>چند ساعت پس از پرواز آخرین سربازان آمریکایی از کابل در ۳۰ اوت، یک مقام طالبان گفت که دولت جدیدی حتی در ۳ سپتامبر پس از <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D9%85%D8%B9%D9%87" title="نماز جمعه">نماز جمعه</a> اعلام خواهد شد. او افزود که <a href="/wiki/%D9%87%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%AE%D9%86%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="هبت‌الله آخندزاده">هبت‌الله آخندزاده</a> رسماً <a href="/wiki/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رهبر امارت اسلامی افغانستان">رهبر امارت اسلامی افغانستان</a> اعلام خواهد شد، و وزرای کابینه در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%DA%AF_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان">ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان</a> در مراسمی رسمی اعلام خواهند شد.<sup id="cite_ref-149" class="reference"><a href="#cite_note-149"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>برخی از ناظران پس از <a href="/wiki/%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" title="سقوط کابل (۱۴۰۰)">سیطره مجدد طالبان</a> و استقرار دولت امارات اسلامی پیشنهاد کرده‌اند که <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نظام جمهوری اسلامی ایران">جمهوری اسلامی ایران</a> می‌تواند به عنوان یک الگوی مشروطه برای دولت جدید طالبان عمل نماید و یک سیستم حکومتی به ظاهر جمهوری را با «دموکراسی محدود و <a href="/wiki/%D8%AA%DA%A9%D8%AB%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="تکثرگرایی دینی">پلورالیسم</a>» معرفی کند که توسط «<a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="حاکمیت دینی">حاکمیت دینی</a>» هدایت می‌شود.<sup id="cite_ref-150" class="reference"><a href="#cite_note-150"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-quincy_151-0" class="reference"><a href="#cite_note-quincy-151"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> هارون رحیمی، با این حال، خاطرنشان کرد که شرایط محلی در ایران اساساً با شرایط موجود در افغانستان متفاوت است و جنبه‌های دموکراتیک حکومت ایران توسط «گروهی از علمای دینی اثرگذار که همیشه خود را به عنوان نیروهای دموکراتیک معرفی کرده‌اند» محافظت می‌کند. اما این علمای به ظاهر دموکراتیک در امارات اسلامی افغانستان وجود ندارند.<sup id="cite_ref-quincy_151-1" class="reference"><a href="#cite_note-quincy-151"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به گزارش <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%86" title="سی‌ان‌ان">سی‌ان‌ان</a>، دولت جدید احتمالاً یک امارت اسلامی <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="دیوبندی">دیوبندی</a> با <a href="/wiki/%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2" class="mw-redirect" title="حکومت متمرکز">حکومت متمرکز</a> است. در گزارشی از منابع سی‌ان‌ان بیان شده است که دولت جدید قرار است مشابه <b><a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نظام جمهوری اسلامی ایران">جمهوری اسلامی ایران</a></b> با رهبری <a href="/wiki/%D9%87%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%AE%D9%86%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="هبت‌الله آخندزاده">هبت‌الله آخندزاده</a> به عنوان رهبری همه‌کاره درست مانند نقش <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="سید علی خامنه‌ای">سید علی خامنه‌ای</a> در ایران باشد.<sup id="cite_ref-152" class="reference"><a href="#cite_note-152"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="روابط_خارجی"><span id=".D8.B1.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B7_.D8.AE.D8.A7.D8.B1.D8.AC.DB.8C"></span>روابط خارجی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=40" title="ویرایش بخش: روابط خارجی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سیاست خارجی افغانستان">سیاست خارجی افغانستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png/400px-Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png" decoding="async" width="400" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png/600px-Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/95/Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png/800px-Diplomatic_missions_of_Afghanistan.png 2x" data-file-width="1425" data-file-height="625" /></a><figcaption>کشورهای که افغانستان در آنجا سفارت خانه دارد.</figcaption></figure> <p>به دلیل موقعیت داخلی در قلب آسیا، افغانستان نمی‌تواند خود را از رویدادهای منطقه جدا کند. روابط با کشورهای همسایه از اهمیت اساسی برای افغانستان برخوردار است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ایالات_متحده"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.A7.D9.84.D8.A7.D8.AA_.D9.85.D8.AA.D8.AD.D8.AF.D9.87"></span>ایالات متحده</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=41" title="ویرایش بخش: ایالات متحده"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="https://fa.wikisource.org/wiki/%D9%85%D8%AA%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="extiw" title="s:متن پیمان استراتژیک افغانستان و آمریکا">متن پیمان استراتژیک افغانستان و آمریکا</a></li></ul> <p>ایالات متحده تا پیش از به قدرت رسیدن طالبان مهم‌ترین شریک همکاریهای امنیتی و اقتصادی افغانستان بود. ساختارهای دولتی و سیاسی کشور پس از سرنگونی رژیم طالبان در سال ۲۰۰۱ در بیشتر موارد تحت هدایت و نظارت ایالات متحده طراحی شده‌اند. ایالات متحده تا پیش از روی کار آمدن مجدد طالبان بزرگ‌ترین اهدا کننده کمک‌های توسعه‌ای در این کشور بود.<sup id="cite_ref-153" class="reference"><a href="#cite_note-153"><span class="cite-bracket">[</span>۱۴۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="پاکستان"><span id=".D9.BE.D8.A7.DA.A9.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>پاکستان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=42" title="ویرایش بخش: پاکستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روابط پاکستان و افغانستان">روابط پاکستان و افغانستان</a></div> <p>افغانستان از دیرباز با <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> بر سر <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="خط دیورند">خط دیورند</a> مشکل مرزی دارد. افغانستان روابط پیچیده و گهگاهی با پاکستان تیره است. افغانستان همچنان پاکستان را به حمایت از طالبان متهم می‌کند. از زمان آغاز حمله شوروی به این کشور، پاکستان به‌طور گسترده با اسلحه و وسایل مالی از طالبان حمایت می‌کند تا از طالبان برای نفوذ در وقایع سیاسی این کشور استفاده کند. استراتژی ای که اکنون انتقام خود را به شکل افزایش حضور طالبان در پاکستان گرفته است. در عین حال، تشابهات فرهنگی زیادی بین دو ملت وجود دارد. این نحوه زندگی گروه قومی پشتون در هر دو کشور است. پاکستان ۱٫۳ میلیون مهاجر افغانستانی را پذیرفته است.<sup id="cite_ref-154" class="reference"><a href="#cite_note-154"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>این کشور برای فرار از نفوذ بیش از حد پاکستان در تلاش است روابط خود را با هند رقیب منطقه‌ای پاکستان تشدید کند. هند یکی از مهم‌ترین سرمایه گذاران (از جمله در بخش مواد خام) در افغانستان است و با حدود ۲ میلیارد دلار آمریکا، بزرگ‌ترین حامی منطقه و پنجمین اهداکننده بزرگ از سال ۲۰۰۱ تاکنون بوده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="ایران"><span id=".D8.A7.DB.8C.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>ایران</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=43" title="ویرایش بخش: ایران"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="روابط ایران و افغانستان">روابط ایران و افغانستان</a></div> <p>به سبب ارتباطات ریشه دار فرهنگی، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> نقش مهمی در سیاست خارجی افغانستان دارد، علاوه بر این ایران یکی از بزرگ‌ترین طرف‌های تجاری افغانستان است. </p><p>پس از سرنگونی <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> در سال ۲۰۰۱ و روی کار آمدن نظام سیاسی جدید در افغانستان روابط تجاری افغانستان و ایران افزایش چشمگیری داشته است. ایران و افغانستان در زمینه مبارزه با <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AE%D8%AF%D8%B1" class="mw-redirect" title="مواد مخدر">مواد مخدر</a> و بازسازی شبکه <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84_%D9%88_%D9%86%D9%82%D9%84" class="mw-redirect" title="حمل و نقل">حمل و نقل</a> افغانستان همکاری دارند. </p><p>افغانستان و ایران در سال‌های اخیر که مشکل کمبود آب رودخانه <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF" title="هیرمند">هیرمند</a> و خشک شدن <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87_%D9%87%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%86" title="دریاچه هامون">دریاچه هامون</a> به دلیل ساخت <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF_%DA%A9%D8%AC%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="سد کجکی">سد کجکی</a> وجود دارد بر سر تقسیم آب رودخانه <a href="/wiki/%D9%87%DB%8C%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF" title="هیرمند">هیرمند</a> در منطقه <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سیستان">سیستان</a> اختلاف نظر دارند. اگرچه هردو بر توافقنامه امضا شده توسط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%87%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7" title="امیرعباس هویدا">امیرعباس هویدا</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%D9%81%DB%8C%D9%82" class="mw-redirect" title="محمد موسی شفیق">محمد موسی شفیق</a> (<a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1" title="نخست‌وزیر">نخست‌وزیرهای</a> وقت هر دو کشور) در مورد تقسیم حق آب هیرمند تأکید دارند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="عضویت_در_سازمان‌های_بین‌المللی"><span id=".D8.B9.D8.B6.D9.88.DB.8C.D8.AA_.D8.AF.D8.B1_.D8.B3.D8.A7.D8.B2.D9.85.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.DB.8C.D9.86.E2.80.8C.D8.A7.D9.84.D9.85.D9.84.D9.84.DB.8C"></span>عضویت در سازمان‌های بین‌المللی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=44" title="ویرایش بخش: عضویت در سازمان‌های بین‌المللی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="سازمان ملل متحد">سازمان ملل متحد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%84%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="اینتلست">اینتلست</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DA%A9%D9%88" class="mw-redirect" title="اکو">اکو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="سارک">سارک</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="پیمان‌نامه‌های_بین‌المللی"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.85.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.86.D8.A7.D9.85.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D8.A8.DB.8C.D9.86.E2.80.8C.D8.A7.D9.84.D9.85.D9.84.D9.84.DB.8C"></span>پیمان‌نامه‌های بین‌المللی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=45" title="ویرایش بخش: پیمان‌نامه‌های بین‌المللی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%B9_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4_%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B6%D8%AF_%D9%86%D9%81%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان منع گسترش مین‌های ضد نفر (صفحه وجود ندارد)">پیمان منع گسترش مین‌های ضد نفر</a> </p><p>افغانستان عضویت سازمان همکاری منطقه‌ای آسیای جنوبی (<a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B1%DA%A9" class="mw-redirect" title="سارک">سارک</a>) را نیز حاصل کرده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="تقسیمات_کشوری"><span id=".D8.AA.D9.82.D8.B3.DB.8C.D9.85.D8.A7.D8.AA_.DA.A9.D8.B4.D9.88.D8.B1.DB.8C"></span>تقسیمات کشوری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=46" title="ویرایش بخش: تقسیمات کشوری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقاله‌های اصلی: <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت‌های افغانستان">ولایت‌های افغانستان</a> و <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولسوالی‌های افغانستان">ولسوالی‌های افغانستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_provinces_dari.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/280px-Afghanistan_provinces_dari.png" decoding="async" width="280" height="215" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/420px-Afghanistan_provinces_dari.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/560px-Afghanistan_provinces_dari.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="768" /></a><figcaption>نقشه ولایات افغانستان</figcaption></figure> <p>افغانستان دارای ۳۴ <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_(%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%DB%8C)" title="ولایت (تقسیمات کشوری)">ولایت</a> (استان) و حدود چهارصد <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ولسوالی">ولسوالی</a> (شهرستان) است. هر ولایت توسط یک <i>والی</i> اداره می‌شود که رئیس‌جمهور، وی را به این مقام منصوب می‌کند و هر ولسوالی به دست یک <i>ولسوال</i> که از سوی والی منصوب می‌شود. در هر ولایت یک شورای ولایتی وجود دارد که اعضای آن در انتخابات عمومی انتخاب می‌شوند. نقش شوراهای ولایتی مشارکت در برنامه‌ریزی‌های توسعه ولایت و نظارت و ارزیابی عملکرد نهادهای دولتی ولایت است. </p><p>بر اساس اصل ۱۴۰ <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان">قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان</a> (شهردارها) نیز باید با انتخابات برای یک دوره چهارساله تعیین شوند. اما به دلیل هزینه‌های بسیار، برگزاری انتخابات این اتفاق تاکنون نیفتاده و شهرداران، منتخب حکومت هستند. همچنین در هر ولسوالی نیز یک <i>شورای ولسوالی</i> باید وجود داشته باشد که این شوراها هم به همین دلیل هنوز تشکیل نشده‌اند. </p> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ولایت‌های_افغانستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:ولایت‌های افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:ولایت‌های افغانستان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:ولایت‌های افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ولایت‌های_افغانستان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست ولایت‌های افغانستان">ولایت‌های افغانستان</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ولایت اروزگان">اروزگان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%BA%DB%8C%D8%B3" title="ولایت بادغیس">بادغیس</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ولایت بامیان">بامیان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="ولایت بدخشان (افغانستان)">بدخشان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%86" title="ولایت بغلان">بغلان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="ولایت بلخ">بلخ</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="ولایت پروان">پروان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A7" title="ولایت پکتیا">پکتیا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ولایت پکتیکا">پکتیکا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1" title="ولایت پنجشیر">پنجشیر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1" title="ولایت تخار">تخار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="ولایت جوزجان">جوزجان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="ولایت خوست">خوست</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="ولایت دایکندی">دایکندی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="ولایت زابل">زابل</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D9%84" title="ولایت سرپل">سرپل</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ولایت سمنگان">سمنگان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="ولایت غزنی">غزنی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D9%88%D8%B1" title="ولایت غور">غور</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8" title="ولایت فاریاب">فاریاب</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="ولایت فراه">فَراه</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت قندهار">قندهار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="ولایت کابل">کابل</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%B3%D8%A7" title="ولایت کاپیسا">کاپیسا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="ولایت قندوز">قندوز</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D8%B1" title="ولایت کنر">کنر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%84%D8%BA%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ولایت لغمان">لغمان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1" title="ولایت لوگر">لوگر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B1%D8%AF%DA%A9" title="ولایت میدان وردک">میدان وردک</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت ننگرهار">ننگرهار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت نورستان">نورستان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ولایت نیمروز">نیمروز</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="ولایت هرات">هرات</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF" title="ولایت هلمند">هلمند</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_provinces_dari.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/87px-Afghanistan_provinces_dari.png" decoding="async" width="87" height="67" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/131px-Afghanistan_provinces_dari.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/174px-Afghanistan_provinces_dari.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="768" /></a><figcaption></figcaption></figure></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="اقتصاد"><span id=".D8.A7.D9.82.D8.AA.D8.B5.D8.A7.D8.AF"></span>اقتصاد</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=47" title="ویرایش بخش: اقتصاد"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اقتصاد افغانستان">اقتصاد افغانستان</a></div> <div class="PieChartTemplate thumb tleft" style=""><div class="thumbinner" style="width:200px"> <div style="background-color:white;margin:auto;position:relative;width:200px;height:200px;overflow:hidden;border-radius:100px;border:1px solid black"> <div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:0; top:0; border-width:0 200px 200px 0; border-color:yellow"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 1016.9546432318px; border-left-color:#7CFC00"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:#7CFC00"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:#7CFC00"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 55.631856880837px; border-left-color:#FF6489"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:#FF6489"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:#FF6489"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;right:100px; top:100px; border-width:37.221034949575px 92.81484017808px 0 0; border-top-color:#008"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:#008"></div> </div> <div class="thumbcaption"> <p>اقتصاد افغانستان بر اساس تولید ناخالص داخلی (<a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="تولید ناخالص داخلی">تولید ناخالص داخلی</a>)، ۲۰۲۰ </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r33470857">.mw-parser-output .legend{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .legend-color{display:inline-block;min-width:1.25em;height:1.25em;line-height:1.25;margin:1px 0;text-align:center;border:1px solid black;background-color:transparent;color:black}.mw-parser-output .legend-text{}</style><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#008; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA" title="خدمات">خدمات</a> (۵۶٫۰۷٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#FF6489; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="کشاورزی">کشاورزی</a> (۲۷٫۰۱٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:#7CFC00; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%AA" title="صنعت">صنعت</a> (۱۵٫۳۶٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:yellow; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="معادن افغانستان">معادن</a> (۱٫۵۶٪)</div> </div> </div></div> <div class="PieChartTemplate thumb tleft" style=""><div class="thumbinner" style="width:200px"> <div style="background-color:white;margin:auto;position:relative;width:200px;height:200px;overflow:hidden;border-radius:100px;border:1px solid black"> <div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 460.96007059739px; border-left-color:sienna"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:sienna"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:sienna"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 379.55753557188px; border-left-color:purple"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:purple"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:purple"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 307.76835371753px; border-left-color:orange"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:orange"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:orange"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 252.57116894473px; border-left-color:brown"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:brown"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:brown"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 209.09058255155px; border-left-color:green"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:green"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:green"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 171.54162365571px; border-left-color:fuchsia"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:fuchsia"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:fuchsia"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 135.83513899568px; border-left-color:yellow"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:yellow"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:yellow"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 87.051316381041px; border-left-color:red"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:red"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:red"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;left:100px; top:100px; border-width:100px 0 0 47.056428121225px; border-left-color:green"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:green"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 100px 200px 0;border-color:green"></div><div style="border:solid transparent;position:absolute;width:100px;line-height:0;right:100px; top:100px; border-width:63.742398974869px 77.051324277579px 0 0; border-top-color:mediumblue"></div> <div style="position:absolute;line-height:0;border-style:solid;left:0;top:0;border-width:0 200px 100px 0;border-color:mediumblue"></div> </div> <div class="thumbcaption"> <p>۱۰ مقصد عمده صادراتی ۱۳۹۹ افغانستان </p> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:mediumblue; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> (۶۱٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:green; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> (۲۱٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:red; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> (۴٫۴٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:yellow; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a> (۳٫۵٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:fuchsia; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> (۱٫۷٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:green; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> (۱٫۳٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color: #a52a2a; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> (۱٫۱٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color: #ffa500; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> (۱٫۰٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:purple; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمان</a> (۰٫۹٪)</div><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><div class="legend"><span class="legend-color" style="background-color:sienna; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="ایتالیا">ایتالیا</a> (۰٫۷٪)</div> </div> </div></div> <p>تولید <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%84%D8%B5_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="تولید ناخالص داخلی حقیقی">ناخالص داخلی اسمی</a> افغانستان ۲۱٫۷ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۸ یا با ۷۲٫۹ میلیارد دلار (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA_%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D8%AF" title="برابری قدرت خرید">برابری قدرت خرید</a>) بود. سرانه تولید ناخالص داخلی آن ۲٬۲۲۵ است. علی‌رغم داشتن یک تریلیون دلار یا بیشتر ذخایر معدنی،<sup id="cite_ref-155" class="reference"><a href="#cite_note-155"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنان یکی از کم توسعه‌ترین کشورهای جهان است. جغرافیای فیزیکی خشن افغانستان و وضعیت محصور در خشکی افغانستان به عنوان دلایلی ذکر شده است که این کشور کمترین کشور توسعه یافته در عصر مدرن باشد. همچنان عاملی که در نتیجه درگیری و بی‌ثباتی سیاسی پیشرفت نیز کند می‌شود. این کشور بیش از ۷ میلیارد دلار کالا وارد می‌کند اما فقط ۷۸۴ میلیون دلار کالا صادر می‌کند که عمدتاً میوه آجیل و قالین است. این کشور ۲٫۸ میلیارد دلار بدهی خارجی دارد. بخش خدمات بیشترین تولید ناخالص داخلی (۵۵٫۹٪) و پس از آن کشاورزی (۲۳٪) و صنعت (۲۱٫۱٪) را به خود اختصاص داده است.<sup id="cite_ref-156" class="reference"><a href="#cite_note-156"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>اقتصاد افغانستان از حوادثی که از سال ۱۹۷۸ تاکنون جریان دارد رنج می‌برد. همراه با آن چندین خشکسالی نیز به مشکلات مردم در طول سال‌های ۱۹۹۸ تا ۲۰۰۱ اضافه شدند. اگرچه بعد از جاری شدن میلیاردها دلار توسط تجارت‌های بین‌المللی و کمک‌های کشورهای دیگر<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> در طول شش سال، اقتصاد کشور رشد سریعی داشت.<sup id="cite_ref-USAID101020_157-0" class="reference"><a href="#cite_note-USAID101020-157"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> حدود ۲۳ درصد مردم این کشور کشاورز هستند و بقیه شامل ۲۲ درصد در صنعت و ۵۵ درصد در خدمات مشغول به کار هستند. </p><p>طبق گزارش ۲۰۱۸ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بانک جهانی">بانک جهانی</a> سرانهٔ تولید ناخالص داخلی (GDP PPP per capita) افغانستان ۲٬۲۲۵ دلارست که این رقم پایین‌ترین در میان کشورهای آسیایی است<sup id="cite_ref-158" class="reference"><a href="#cite_note-158"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-159" class="reference"><a href="#cite_note-159"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نرخ تورم در این کشور در سال ۲۰۰۵، ۱۶٫۳ و در سال ۲۰۰۶، ۱۷ درصد بوده است. </p><p>افغانستان یکی از اعضای <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا">اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا</a>،<sup id="cite_ref-160" class="reference"><a href="#cite_note-160"><span class="cite-bracket">[</span>ث<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> سازمان همکاری اقتصادی (اکو)<sup id="cite_ref-161" class="reference"><a href="#cite_note-161"><span class="cite-bracket">[</span>ج<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان همکاری اسلامی">سازمان همکاری اسلامی</a><sup id="cite_ref-162" class="reference"><a href="#cite_note-162"><span class="cite-bracket">[</span>چ<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> است. </p><p>عمده‌ترین شریکان صادرکننده محصولات به این کشور <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> (۲۳٫۷٪)، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a> (۱۱٫۲٪)، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هندوستان</a> (۷٬۹٪)، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمان</a> (۶٫۸٪)، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> (۴٫۹٪)، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> (۴٫۵٪)، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="کنیا">کنیا</a> (۴٫۳٪) و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> (۴٫۲٪) هستند که حجم آن به بیش از ۴ میلیارد دلار می‌رسد. بیشترین بدهی این کشور به کشور روسیه و نیز <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بانک جهانی">بانک جهانی</a> است که به بیش از ۲٫۸ میلیارد دلار می‌رسد. پس از سقوط طالبان بیش از ۶۰ کشور جهان قول کمک به این کشور را دادند که به فاصله ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۹، ۸٫۹ میلیارد دلار به این کشور کمک بلاعوض کنند.<sup id="cite_ref-163" class="reference"><a href="#cite_note-163"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>واحد پول افغانستان، «<a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D9%88%D9%84)" title="افغانی (واحد پول)">افغانی</a>» نام دارد که از سال ۱۳۸۰ به بعد ارزش آن نسبت به دلار رو به بهبودی می‌رود. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="سال مالی">سال مالی</a> آن از <a href="/wiki/%DB%8C%DA%A9%D9%85_%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="یکم فروردین">یکم فروردین</a> (<a href="/wiki/%DB%B2%DB%B1_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="۲۱ مارس">۲۱ مارس</a>) تا ۲۹ اسفند (<a href="/wiki/%DB%B2%DB%B0_%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="۲۰ مارس">۲۰ مارس</a>) است. </p><p>از دیگر اقلام صادراتی این کشور می‌توان به جامه پشمی بومی این کشور و فرش‌های دستباف و پوست گاو و گوسفند و سمور و پلنگ و مار اشاره کرد. بیشترین محصولات صادراتی این کشور به سه کشور <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">آمریکا</a> (۲۵٫۴٪)، پاکستان (۲۲٪) و هند (۱۹٫۵٪) است که حجم آن ۷۸۴ میلیون دلار آمریکا تخمین زده می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="گردشگری"><span id=".DA.AF.D8.B1.D8.AF.D8.B4.DA.AF.D8.B1.DB.8C"></span>گردشگری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=48" title="ویرایش بخش: گردشگری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گردشگری در افغانستان">گردشگری در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Contrasts_(4292970991).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Contrasts_%284292970991%29.jpg/220px-Contrasts_%284292970991%29.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Contrasts_%284292970991%29.jpg/330px-Contrasts_%284292970991%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/Contrasts_%284292970991%29.jpg/440px-Contrasts_%284292970991%29.jpg 2x" data-file-width="3872" data-file-height="2592" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="پارک ملی بند امیر">پارک ملی بند امیر</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C_%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%84%D9%86%DA%AF" title="ولسوالی یکاولنگ">ولسوالی یکاولنگ</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ولایت بامیان">ولایت بامیان</a></figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Shiwa_Lake.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Shiwa_Lake.jpg/220px-Shiwa_Lake.jpg" decoding="async" width="220" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Shiwa_Lake.jpg/330px-Shiwa_Lake.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ed/Shiwa_Lake.jpg/440px-Shiwa_Lake.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="688" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DA%86%D9%87" title="دریاچه">دریاچه</a> شیوا، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%B4%D8%BA%D9%86%D8%A7%D9%86" title="ولسوالی شغنان">ولسوالی شغنان</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="ولایت بدخشان">ولایت بدخشان</a></figcaption></figure> <p>جهانگردی به دلیل مسائل امنیتی صنعت کوچکی در افغانستان است. با این وجود، از سال ۲۰۱۶، سالانه حدود ۲۰٬۰۰۰ گردشگر خارجی از این کشور بازدید می‌کنند.<sup id="cite_ref-164" class="reference"><a href="#cite_note-164"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> به ویژه منطقه مهمی برای گردشگران داخلی و بین‌المللی، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دره بامیان">دره بامیان</a> است که شامل دریاچه‌ها، دره‌ها و اماکن تاریخی است، زیرا این منطقه‌ای امن و به دور از فعالیت شورشیان به گردشگری افغانستان کمک بزرگی می‌کند.<sup id="cite_ref-165" class="reference"><a href="#cite_note-165"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-166" class="reference"><a href="#cite_note-166"><span class="cite-bracket">[</span>۱۵۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تعداد کمتری بازدید و سفر در مناطقی مانند دره واخان، که همچنین یکی از دورافتاده‌ترین جوامع جهان است، رخ می‌دهد. از اواخر دهه ۱۹۶۰ به بعد، افغانستان یک ایستگاه محبوب در مسیر معروف هیپی بود و بسیاری از اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها را به خود جلب کرد. این مسیر که از ایران می‌آمد قبل از عبور به شمال پاکستان، شمال هند و نپال از طریق استانها و شهرهای مختلف افغانستان از جمله هرات، قندهار و کابل عبور می‌کرد.<sup id="cite_ref-167" class="reference"><a href="#cite_note-167"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-168" class="reference"><a href="#cite_note-168"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> گردشگری در سال ۱۹۷۷، یک سال قبل از آغاز بی‌ثباتی سیاسی و درگیری‌های مسلحانه به اوج خود رسید. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg/170px-Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg" decoding="async" width="170" height="226" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg/255px-Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/86/Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg/340px-Jam_afghanistan_ghorprovince_islamic_architecture.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="1065" /></a><figcaption> <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D8%A7%D9%85" title="منار جام">منار جام</a> مکان ثبت شده در یونسکو، از مناره‌های مشهور افغانستان است.</figcaption></figure> <p>شهر غزنی دارای تاریخ و مکان‌های تاریخی قابل توجهی است و در سال‌های اخیر به همراه شهر بامیان به ترتیب به عنوان پایتخت فرهنگی اسلامی و پایتخت فرهنگی آسیای جنوبی انتخاب شده‌اند.<sup id="cite_ref-169" class="reference"><a href="#cite_note-169"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شهرهای هرات، قندهار، بلخ و زرنج نیز بسیار تاریخی هستند. منار جام در رودخانه هریرود در میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. عبای مشهور محمد پیامبر اسلام را که در داخل حرم خرقه مبارک قندهار، شهری تأسیس شده توسط اسکندر بزرگ و اولین پایتخت افغانستان است، نگهداری می‌کنند. ارگ اسکندر در شهر غربی هرات در سال‌های اخیر بازسازی شده و یکی از جاذبه‌های محبوب است. در شمال این کشور زیارتگاه علی بن ابی‌طالب وجود دارد که به عقیده بسیاری مکان دفن او بوده است.<sup id="cite_ref-FOOTNOTEDupree1997115_170-0" class="reference"><a href="#cite_note-FOOTNOTEDupree1997115-170"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> موزه ملی افغانستان در کابل واقع شده است و میزبان تعداد زیادی از آثار باستانی بودایی، یونانی باختری و اوایل اسلام است. این موزه به شدت از جنگ داخلی رنج برده است اما از اوایل دهه ۲۰۰۰ به آرامی مرمت شده است.<sup id="cite_ref-171" class="reference"><a href="#cite_note-171"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خدمات"><span id=".D8.AE.D8.AF.D9.85.D8.A7.D8.AA"></span>خدمات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=49" title="ویرایش بخش: خدمات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ارزش افزوده بخش خدمات بالغ به ۸۵۲ میلیارد افغانی گردیده که نسبت به سال قبل ۴٫۶- فیصد کاهش داشته است. سهم خدمات طی سال ۱۳۹۹ در تولید ناخالص داخلی به ۵۶٫۷ فیصد رسیده است. عامل اصلی کاهش این بخش کاهش خدمات رستورانت و هوتلها، تعلیم و تربیه و راهنمای معاملات (بنگاه‌های املاک) می می‌باشد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زراعت"><span id=".D8.B2.D8.B1.D8.A7.D8.B9.D8.AA"></span>زراعت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=50" title="ویرایش بخش: زراعت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="زراعت در افغانستان">زراعت در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afganistan_-_Agricultura.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Afganistan_-_Agricultura.png/220px-Afganistan_-_Agricultura.png" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Afganistan_-_Agricultura.png/330px-Afganistan_-_Agricultura.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Afganistan_-_Agricultura.png/440px-Afganistan_-_Agricultura.png 2x" data-file-width="1234" data-file-height="827" /></a><figcaption>مناطق کشاورزی افغانستان</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_countryside.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Afghan_countryside.jpg/220px-Afghan_countryside.jpg" decoding="async" width="220" height="115" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Afghan_countryside.jpg/330px-Afghan_countryside.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/52/Afghan_countryside.jpg/440px-Afghan_countryside.jpg 2x" data-file-width="4531" data-file-height="2362" /></a><figcaption>زراعت از سکتورهای مهم اقتصادی افغانستان است</figcaption></figure> <p>ارزش افزوده زراعت در سال ۱۳۹۹ بالغ بر ۴۱۰ میلیارد افغانی گردیده است. سهم زراعت در تولید ناخالص داخلی ۲۷ فیصد و رشد آن نسبت به سال قبل به ۵٫۳ درصد رسیده است که عامل اصلی رشد آن افزایش تولید گندم در سال ۱۳۹۹ بوده است. </p><p>تولیدات کشاورزی ستون فقرات اقتصاد افغانستان است<sup id="cite_ref-172" class="reference"><a href="#cite_note-172"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و به‌طور سنتی بر اقتصاد مسلط است و از سال ۲۰۱۸ حدود ۴۰٪ نیروی کار را به کار می‌گیرد.<sup id="cite_ref-173" class="reference"><a href="#cite_note-173"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> این کشور به دلیل تولید انار، انگور، زردآلو، خربزه و چندین میوه تازه و خشک طبیعی با کیفیت بالا شناخته شده است. همچنین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک در جهان شناخته می‌شود - حدود ۱۶٪ یا بیشتر اقتصاد کشور از کشت و فروش تریاک حاصل می‌شود.<sup id="cite_ref-174" class="reference"><a href="#cite_note-174"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همچنین یکی از برترین تولیدکنندگان شاهدانه در جهان است.<sup id="cite_ref-175" class="reference"><a href="#cite_note-175"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_Saffron.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Afghan_Saffron.jpg/220px-Afghan_Saffron.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Afghan_Saffron.jpg/330px-Afghan_Saffron.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Afghan_Saffron.jpg/440px-Afghan_Saffron.jpg 2x" data-file-width="4501" data-file-height="3001" /></a><figcaption> </figcaption></figure> <p>افغانستان که تا چندی قبل در جهان به عنوان کشور تولیدکنندهٔ زعفران شناخته نمی‌شد، امروز در بین ۳۰ کشور که به تولید زعفران روی آورده‌اند، جایگاه دوم را با ۴٫۳ درصد تولید زعفران جهان از آن خود ساخته است و ارزش این صنعت در افغانستان حدود بیش‌تر از ۱۴۰ میلیون دالر تخمین زده می‌شود.<sup id="cite_ref-176" class="reference"><a href="#cite_note-176"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> زعفران گرانترین ادویه، در افغانستان به‌ویژه استان هرات می‌روید. در سالهای اخیر تولید زعفران افزایش داشته است که مقامات و کشاورزان در تلاشند جایگزین کشت کوکنار شوند. بین سالهای ۲۰۱۰ و ۲۰۱۹، زعفران کشت شده و تولید شده در افغانستان به‌طور متوالی از نظر مؤسسه بین‌المللی طعم و کیفیت در رتبه برتر جهان قرار گرفت.<sup id="cite_ref-177" class="reference"><a href="#cite_note-177"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-178" class="reference"><a href="#cite_note-178"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تولید در سال ۲۰۱۹ با رکورد بالا (۱۹٬۴۶۹ کیلوگرم زعفران) و یک کیلوگرم در داخل کشور بین ۶۳۴ تا ۱۱۴۷ دلار فروخته می‌شود.<sup id="cite_ref-179" class="reference"><a href="#cite_note-179"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="معادن"><span id=".D9.85.D8.B9.D8.A7.D8.AF.D9.86"></span>معادن</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=51" title="ویرایش بخش: معادن"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg/170px-Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg" decoding="async" width="170" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg/255px-Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/47/Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg/340px-Lapis_Lazuli_from_Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="1936" data-file-height="2592" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="لاجورد">لاجورد</a> افغانستان که مشهورترین لاجورد دنیا می‌باشد </figcaption></figure> <p>ارزش افزوده این بخش در سال ۱۳۹۹ بالغ به ۶۹ میلیارد افغانی گردیده و سهم آن در تولید ناخالص داخلی به ۱٫۶ فیصد می‌رسد. </p><p>افغانستان دارای معادن غنی بسیاری چون <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D8%A7" title="طلا">طلا</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AC%D9%88%D8%B1%D8%AF" title="لاجورد">لاجورد</a>، <a href="/wiki/%D8%B2%D9%85%D8%B1%D8%AF" title="زمرد">زمرد</a>، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87" title="فیروزه">فیروزه</a> و زغال‌سنگ است که در نوع خود در جهان بی‌نظیر است و حدود ۱۳ نوع زغال‌سنگ از این معدن استخراج می‌شده است و حتی در زمان جنگ نیز به فعالیت خود ادامه می‌داده است. بعضی از تجهیزات و وسایل موجود در این معدن به حدود ۴۵ سال پیش بر می‌گردد که از طرف دولت <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="اتریش">اتریش</a> به افغانستان داده شده بود.<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دامداری"><span id=".D8.AF.D8.A7.D9.85.D8.AF.D8.A7.D8.B1.DB.8C"></span>دامداری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=52" title="ویرایش بخش: دامداری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_herder_boys.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Afghan_herder_boys.jpg/270px-Afghan_herder_boys.jpg" decoding="async" width="270" height="180" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Afghan_herder_boys.jpg/405px-Afghan_herder_boys.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9a/Afghan_herder_boys.jpg/540px-Afghan_herder_boys.jpg 2x" data-file-width="3943" data-file-height="2629" /></a><figcaption>کودکان چوپان در ولایت زابل</figcaption></figure> <p>افغانستان کشوری زراعتی با ظرفیت بالای <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="دامداری">دامداری</a> است. بر اساس برخی آمارها، حدود چهار میلیون <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%88" title="گاو">گاو</a> و نزدیک به بیست میلیون بز و <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B3%D9%81%D9%86%D8%AF" title="گوسفند">گوسفند</a> دارد. افغانستان نزدیک به ۶۰ درصد لبنیات مورد نیاز این کشور در داخل تولید می‌شود.<sup id="cite_ref-180" class="reference"><a href="#cite_note-180"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بر اساس گزارش فائو افغانستان در سال ۲۰۱۹ دارای ۱۷۰٬۰۰۰ شتر - ۵٬۶۰۰٬۰۰۰ راس گاو - ۷٬۹۰۰٬۰۰۰ راس بز و ۱۰٫۶ میلیون راس گوسفند بوده است.<sup id="cite_ref-181" class="reference"><a href="#cite_note-181"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="صنایع"><span id=".D8.B5.D9.86.D8.A7.DB.8C.D8.B9"></span>صنایع</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=53" title="ویرایش بخش: صنایع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_carpets_being_sold.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Afghan_carpets_being_sold.jpg/220px-Afghan_carpets_being_sold.jpg" decoding="async" width="220" height="110" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Afghan_carpets_being_sold.jpg/330px-Afghan_carpets_being_sold.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Afghan_carpets_being_sold.jpg/440px-Afghan_carpets_being_sold.jpg 2x" data-file-width="1600" data-file-height="801" /></a><figcaption>فرش‌های افغانی صادارت اصلی افغانستان می‌باشد.</figcaption></figure> <p>بر اساس طبقه‌بندی معیاری بین‌المللی رشته فعالیت، صنعت شامل معادن، صنایع ماشینی، برق، گاز، آب و ساختمان می‌باشد. ارزش افزوده این بخش در سال ۱۳۹۹ بالغ ۱۸۹ میلیارد افغانی گردیده است. سهم صنعت در تولید ناخالص داخلی ۱۲٫۴ فیصد و رشد آن ۴٫۲۲- فیصد بوده است. سهم عمده کاهش این بخش را کاهش معادن و استخراج آن دارد. </p><p>صنایع دستی افغانستان نیز شامل <a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C" class="mw-redirect" title="قالی‌بافی">قالی‌بافی</a>، <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1_%D9%82%D8%A7%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هنر قالی‌بافی (صفحه وجود ندارد)">فرش‌های دستی</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%DB%8C%D9%85" title="گلیم">گلیم</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%85%D8%AF" title="نمد">نمد</a> یا نماد و <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%AC%DB%8C%D9%85" title="جاجیم">جاجیمبافی</a> می‌باشد که به‌طور خودجوش در کشور موجود است. افغانستان سالانه حدود دو و نیم میلیون مترمربع فرش صادر می‌کند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ترابری"><span id=".D8.AA.D8.B1.D8.A7.D8.A8.D8.B1.DB.8C"></span>ترابری</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=54" title="ویرایش بخش: ترابری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="هوایی"><span id=".D9.87.D9.88.D8.A7.DB.8C.DB.8C"></span>هوایی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=55" title="ویرایش بخش: هوایی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرودگاه‌های افغانستان (صفحه وجود ندارد)">فرودگاه‌های افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg/220px-Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg" decoding="async" width="220" height="139" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg/330px-Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8e/Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg/440px-Ariana_Afghan_A310-300_F-GEMO.jpg 2x" data-file-width="1214" data-file-height="768" /></a><figcaption> یک فروند ایرباس ای ۳۱۰ متعلق به <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="هواپیمایی آریانا">هواپیمایی آریانا</a> در ۲۰۰۶</figcaption></figure> <p>به‌طور کلی ۲۴<sup id="cite_ref-182" class="reference"><a href="#cite_note-182"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="فرودگاه">فرودگاه</a> (بیست داخلی و چهار بین‌المللی) در این کشور وجود دارد. نام هواپیمایی بین‌المللی افغانستان <a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="هواپیمایی آریانا">هواپیمایی آریانا</a> است. دو فرودگاه بین‌المللی کابل (<a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="میدان هوایی بین‌المللی حامد کرزی">میدان هوایی بین‌المللی حامد کرزی</a>) و <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="میدان هوایی بین‌المللی قندهار">میدان هوایی بین‌المللی قندهار</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="میدان هوایی بگرام">میدان هوایی بگرام</a> از مهم‌ترین فرودگاه‌های این کشور هستند. </p><p>افغانستان پنج فرودگاه بین‌المللی دارد: <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="میدان هوایی بین‌المللی حامد کرزی">میدان هوایی بین‌المللی حامد کرزی</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="میدان هوایی بین‌المللی قندهار">میدان هوایی بین‌المللی قندهار</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="میدان هوایی بین‌المللی هرات">میدان هوایی بین‌المللی هرات</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" title="میدان هوایی مزار شریف">میدان هوایی مزار شریف</a>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="میدان هوایی بین‌المللی خوست">میدان هوایی بین‌المللی خوست</a>. پروازهای داخلی بسیاری بین کابل و شهرهای بزرگ افغانستان انجام می‌شود. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آبی"><span id=".D8.A2.D8.A8.DB.8C"></span>آبی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=56" title="ویرایش بخش: آبی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>افغانستان به دلیل عدم دسترسی به آب‌های آزاد فاقد <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1" title="بندر">بندر</a> و کشتیرانی است و تنها رودخانه مرزی آمودریا از این قاعده مستثنا است که آن هم به سبب عدم توجه کافی هیچ بهره‌ای برای این کشور ندارد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ریلی"><span id=".D8.B1.DB.8C.D9.84.DB.8C"></span>ریلی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=57" title="ویرایش بخش: ریلی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="راه‌آهن در افغانستان">راه‌آهن در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_Railway.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Afghanistan_Railway.svg/220px-Afghanistan_Railway.svg.png" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Afghanistan_Railway.svg/330px-Afghanistan_Railway.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Afghanistan_Railway.svg/440px-Afghanistan_Railway.svg.png 2x" data-file-width="1063" data-file-height="799" /></a><figcaption>نقشه راه‌آهن افغانستان</figcaption></figure> <p>در افغانستان <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="ترابری ریلی">ترابری ریلی</a> وجود ندارد. راه‌آهن <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%81" title="خواف">خواف</a> (ایران)-<a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> در دست ساخت است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جاده‌ای"><span id=".D8.AC.D8.A7.D8.AF.D9.87.E2.80.8C.D8.A7.DB.8C"></span>جاده‌ای</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=58" title="ویرایش بخش: جاده‌ای"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="راه‌های افغانستان">راه‌های افغانستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg/220px-Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg" decoding="async" width="220" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg/330px-Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg/440px-Road_from_Jalalabad_to_Kabul_2.jpg 2x" data-file-width="2415" data-file-height="2962" /></a><figcaption>جاده <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="جلال‌آباد">جلال‌آباد</a></figcaption></figure> <p>در کشور افغانستان بنا بر آمار سال ۱۳۸۳ حدود ۳۵ هزار کیلومتر<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> جاده وجود دارد که تنها ۹ هزار کیلومتر<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> آن <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D9%81%D8%A7%D9%84%D8%AA" title="آسفالت">آسفالت</a> و ریگ اندازی شده است. ۱۲۰۰ کیلومتر<sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" style="white-space:nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="ویکی‌پدیا:نیازمند منبع"><span title="این ادعا نیازمند ارجاعات به منابع معتبر است.">نیازمند منبع</span></a></i>]</sup></sup> تنها مسیر رودخانه‌ای و آبی این کشور است که در محدوده آمودریا با سه کشور تاجیکستان و ازبکستان و ترکمنستان واقع است. از بندرهای نزدیک به این رودخانه می‌توان به <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1" title="شیرخان‌بندر">شیرخان‌بندر</a> و خیرآباد اشاره کرد. نزدیک‌ترین شهر مهم به این رودخانه مزار شریف است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ارتباطات"><span id=".D8.A7.D8.B1.D8.AA.D8.A8.D8.A7.D8.B7.D8.A7.D8.AA"></span>ارتباطات</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=59" title="ویرایش بخش: ارتباطات"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>رشد و توسعه نظام ارتباطی افغانستان به دلیل کوهستانی بودن این کشور بسیار کند بود. اما هم‌اکنون با استفاده از تکنولوژی مدرن با سرعت زیادی در حال رشد است و بیش از ۸۰ درصد کشور زیر پوشش مخابراتی <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%85" title="جی‌اس‌ام">جی‌اس‌ام</a> قرار دارد. در افغانستان بیش از ۳۰ هزار نفر صاحب <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86" title="تلفن">تلفن</a> هستند و ۸۰ برابر آن در این کشور صاحب <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%81%D9%86_%D9%87%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="تلفن همراه">تلفن همراه</a> هستند. در این کشور بیش از ۳٫۶ میلیون نفر کاربر <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="اینترنت">اینترنت</a> هستند. همچنان وزارت مخابرات افغانستان از دو سال پیش روی پروژه <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%A8%D8%B1_%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="فیبر نوری">فیبر نوری</a> کار می‌کند که با تکمیل این پروژه، افغانستان به خطوط جهانی فیبر نوری وصل خواهد شد. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="انرژی"><span id=".D8.A7.D9.86.D8.B1.DA.98.DB.8C"></span>انرژی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=60" title="ویرایش بخش: انرژی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انرژی در افغانستان">انرژی در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kajaki_Dam_in_2012.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Kajaki_Dam_in_2012.jpg/220px-Kajaki_Dam_in_2012.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Kajaki_Dam_in_2012.jpg/330px-Kajaki_Dam_in_2012.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ef/Kajaki_Dam_in_2012.jpg/440px-Kajaki_Dam_in_2012.jpg 2x" data-file-width="4288" data-file-height="2848" /></a><figcaption> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF_%DA%A9%D8%AC%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="سد کجکی">سد کجکی</a> در <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF" title="ولایت هلمند">ولایت هلمند</a> که بیش از ۵۲ مگاوات برق تولید می‌کند.</figcaption></figure> <p>براساس بانک جهانی ۹۸٪ از جمعیت روستایی در سال ۲۰۱۸ به ۲۸٪ برق دسترسی دارند. به‌طور کلی این رقم ۹۸٫۷٪ است.<sup id="cite_ref-183" class="reference"><a href="#cite_note-183"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از سال ۲۰۱۶، افغانستان ۱۴۰۰ مگاوات نیرو تولید می‌کند، اما هنوز هم بیشتر برق را از طریق خطوط انتقال از ایران و کشورهای آسیای میانه وارد می‌کند.<sup id="cite_ref-184" class="reference"><a href="#cite_note-184"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> بیشتر تولید برق از طریق نیروگاه برق آبی است که به کمک رودخانه‌ها و نهرهایی که از کوه‌ها جاری می‌شوند، کمک می‌کند. اما برق آبی همیشه قابل اعتماد نیست و خاموشی برق از جمله در کابل اتفاق می‌افتد. در سالهای اخیر تعداد بیشتری نیروگاه خورشیدی، زیست توده و نیروگاه بادی احداث شده است.<sup id="cite_ref-af.undp.org_185-0" class="reference"><a href="#cite_note-af.undp.org-185"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> نیرو توسط شرکت دا افغانستان برشنا شرکت (DABS) مدیریت می‌شود. سدهای مهم شامل سد کجکی، سد دهله و سد بند سرده است.<sup id="cite_ref-af.undp.org_185-1" class="reference"><a href="#cite_note-af.undp.org-185"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مردم"><span id=".D9.85.D8.B1.D8.AF.D9.85"></span>مردم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=61" title="ویرایش بخش: مردم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="جمعیت"><span id=".D8.AC.D9.85.D8.B9.DB.8C.D8.AA"></span>جمعیت</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=62" title="ویرایش بخش: جمعیت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جمعیت افغانستان">جمعیت افغانستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_demography.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Afghanistan_demography.svg/250px-Afghanistan_demography.svg.png" decoding="async" width="250" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Afghanistan_demography.svg/375px-Afghanistan_demography.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Afghanistan_demography.svg/500px-Afghanistan_demography.svg.png 2x" data-file-width="750" data-file-height="560" /></a><figcaption>جمعیت افغانستان، ۱۹۶۱ تا ۲۰۰۳</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png/350px-Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png" decoding="async" width="350" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png/525px-Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png/700px-Afghanistan_single_age_population_pyramid_2020.png 2x" data-file-width="2212" data-file-height="1777" /></a><figcaption>هرم جمعیتی افغانستان</figcaption></figure> <p>در سال ۲۰۲۰ جمعیت افغانستان ۳۸ میلیون و ۸۱۹ هزار نفر برآورد شده که این رقم شامل حدود ۲٫۷ میلیون مهاجر افغان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="افغان‌های ایران">مقیم ایران</a> و پاکستان هم می‌شود. جمعیت افغانستان در سال ۱۹۷۹ سال آغاز جنگ داخلی ۱۵٫۵ میلیون نفر یعنی نصف این تعداد بود. تنها شهر میلیونی افغانستان پایتخت آن کابل است که بر اساس برآورد سال ۲۰۱۰ بیش از ۳ میلیون و ۷۱ هزار نفر جمعیت داشته است. پس از کابل هم <a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="مزارشریف">مزارشریف</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="جلال‌آباد">جلال‌آباد</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="لشکرگاه">لشکرگاه</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86" title="تالقان">تالقان</a>، <a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="خوست">خوست</a>، <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D9%86" title="شبرغان">شبرغان</a> و <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="غزنی">غزنی</a> به ترتیب پرجمعیت‌ترین شهرهای افغانستان هستند. ۲۳٫۵ درصد جمعیت افغانستان در سال ۲۰۱۱ شهرنشین بوده‌اند و رشد شهرنشینی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ حدود ۴٫۴ درصد در سال برآورده شده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="شهرهای_مهم_افغانستان"><span id=".D8.B4.D9.87.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D9.87.D9.85_.D8.A7.D9.81.D8.BA.D8.A7.D9.86.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D9.86"></span>شهرهای مهم افغانستان</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=63" title="ویرایش بخش: شهرهای مهم افغانستان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r31048215">.mw-parser-output .locmap .od{position:absolute}.mw-parser-output .locmap .id{position:absolute;line-height:0}.mw-parser-output .locmap .l0{font-size:0;position:absolute}.mw-parser-output .locmap .pv{line-height:110%;position:absolute;text-align:center}.mw-parser-output .locmap .pl{line-height:110%;position:absolute;top:-0.75em;text-align:right}.mw-parser-output .locmap .pr{line-height:110%;position:absolute;top:-0.75em;text-align:left}.mw-parser-output .locmap .pv>div{display:inline;padding:1px}.mw-parser-output .locmap .pl>div{display:inline;padding:1px;float:right}.mw-parser-output .locmap .pr>div{display:inline;padding:1px;float:left}</style><div class="locmap noviewer thumb tleft"><div class="thumbinner" style="width:342px"><div style="position:relative;width:340px;border:1px solid lightgray"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_physical_map.svg" class="mw-file-description" title="افغانستان در افغانستان واقع شده"><img alt="افغانستان در افغانستان واقع شده" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Afghanistan_physical_map.svg/340px-Afghanistan_physical_map.svg.png" decoding="async" width="340" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Afghanistan_physical_map.svg/510px-Afghanistan_physical_map.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cd/Afghanistan_physical_map.svg/680px-Afghanistan_physical_map.svg.png 2x" data-file-width="1807" data-file-height="1331" /></a></span><div class="od" style="top:45.714%;left:59.477%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل"><img alt="کابل" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pl" style="font-size:100%;width:6em;right:5px"><div><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a></div></div></div><div class="od" style="top:46.907%;left:13.863%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات"><img alt="هرات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:5px"><div><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a></div></div></div><div class="od" style="top:46.323%;left:67.093%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="جلال آباد"><img alt="جلال آباد" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:5px"><div><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84_%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" class="mw-redirect" title="جلال آباد">جلال آباد</a></div></div></div><div class="od" style="top:75.816%;left:35.49%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار"><img alt="قندهار" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;bottom:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a></div></div></div><div class="od" style="top:24.286%;left:46.209%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" title="مزارشریف"><img alt="مزارشریف" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;bottom:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="مزارشریف">مزارشریف</a></div></div></div><div class="od" style="top:24.14%;left:55.719%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" title="قندوز"><img alt="قندوز" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:5px"><div><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" title="قندوز">قندوز</a></div></div></div><div class="od" style="top:76.062%;left:27.641%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="لشکرگاه"><img alt="لشکرگاه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;top:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="لشکرگاه">لشکرگاه</a></div></div></div><div class="od" style="top:32.959%;left:55.033%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%AE%D9%85%D8%B1%DB%8C" title="پلخمری"><img alt="پلخمری" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:5px"><div><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%D8%AE%D9%85%D8%B1%DB%8C" title="پلخمری">پلخمری</a></div></div></div><div class="od" style="top:64.796%;left:14.052%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="فراه"><img alt="فراه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:5px"><div><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="فراه">فراه</a></div></div></div><div class="od" style="top:55.816%;left:53.922%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="غزنی"><img alt="غزنی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pl" style="font-size:91%;width:6em;right:5px"><div><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="غزنی">غزنی</a></div></div></div><div class="od" style="top:33.061%;left:29.085%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%86%D9%87" title="میمنه"><img alt="میمنه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;top:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%85%D9%86%D9%87" title="میمنه">میمنه</a></div></div></div><div class="od" style="top:55.816%;left:64.967%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="خوست"><img alt="خوست" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;top:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="خوست">خوست</a></div></div></div><div class="od" style="top:40.888%;left:51.634%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بامیان"><img alt="بامیان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pl" style="font-size:91%;width:6em;right:5px"><div><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بامیان">بامیان</a></div></div></div><div class="od" style="top:17.65%;left:67.346%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B6%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="فیض‌آباد"><img alt="فیض‌آباد" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pr" style="font-size:91%;width:6em;left:5px"><div><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B6%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF_(%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="فیض‌آباد (افغانستان)">فیض‌آباد</a></div></div></div><div class="od" style="top:45.795%;left:33.699%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DA%A9%D9%88%D9%87" title="فیروزکوه"><img alt="فیروزکوه" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;top:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DA%A9%D9%88%D9%87_(%D8%BA%D9%88%D8%B1)" title="فیروزکوه (غور)">فیروزکوه</a></div></div></div><div class="od" style="top:81.657%;left:12.403%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D9%86%D8%AC" title="زرنج"><img alt="زرنج" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pv" style="font-size:91%;width:6em;top:5px;left:-3em"><div><a href="/wiki/%D8%B2%D8%B1%D9%86%D8%AC" title="زرنج">زرنج</a></div></div></div><div class="od" style="top:22.755%;left:33.137%"><div class="id" style="left:-4px;top:-4px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%DB%8C" title="اندخوی"><img alt="اندخوی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/8px-Red_pog.svg.png" decoding="async" width="8" height="8" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/12px-Red_pog.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/Red_pog.svg/16px-Red_pog.svg.png 2x" data-file-width="64" data-file-height="64" /></a></span></div><div class="pl" style="font-size:91%;width:6em;right:5px"><div><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%DB%8C" title="اندخوی">اندخوی</a></div></div></div></div><div class="thumbcaption"><div class="magnify"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_physical_map.svg" title="پرونده:Afghanistan physical map.svg"> </a></div>نقشه موقعیت شهرهای مهم افغانستان<sup id="cite_ref-186" class="reference"><a href="#cite_note-186"><span class="cite-bracket">[</span>۱۷۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></div></div></div> <table class="wikitable sortable" style="width:15em; text-align:center;"> <caption>جمعیت شهرهای افغانستان مطابق احصائیه ۱۳۹۹<sup id="cite_ref-:جمعیت_187-0" class="reference"><a href="#cite_note-:جمعیت-187"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </caption> <tbody><tr> <th>شهر </th> <th>جمعیت </th> <th>شهر </th> <th>جمعیت </th> <th>شهر </th> <th>جمعیت </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> </td> <td>۴٬۴۳۴٬۵۷۴ </td> <td><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="قندهار">قندهار</a> </td> <td>۶۳۲٬۶۰۱ </td> <td><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> </td> <td>۵۷۴٬۲۷۶ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" title="مزار شریف">مزار شریف</a> </td> <td>۴۸۴٬۴۹۲ </td> <td><a href="/wiki/%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" title="قندوز">قندوز</a> </td> <td>۳۶۵٬۵۲۹ </td> <td><a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="جلال‌آباد">جلال‌آباد</a> </td> <td>۲۷۱٬۸۸۷ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D9%86" title="تالقان">تالقان</a> </td> <td>۲۵۸٬۷۲۴ </td> <td><a href="/wiki/%D9%BE%D9%84_%D8%AE%D9%85%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="پل خمری">پل خمری</a> </td> <td>۲۴۲٬۸۵۹ </td> <td><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1" title="چاریکار">چاریکار</a> </td> <td>۲۰۲٬۰۰۰ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A8%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D9%86" title="شبرغان">شبرغان</a> </td> <td>۱۹۲٬۶۷۴ </td> <td><a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="غزنی">غزنی</a> </td> <td>۱۸۶٬۷۰۶ </td> <td><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="خوست">خوست</a> </td> <td>۱۵۶٬۱۰۶ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D9%84_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="سرپل (شهر)">سرپل</a> </td> <td>۱۷۷٬۰۰۰ </td> <td><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DA%A9%D9%88%D9%87_(%D8%BA%D9%88%D8%B1)" title="فیروزکوه (غور)">فیروزکوه</a> </td> <td>۱۳۲٬۵۳۷ </td> <td><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="بامیان">بامیان</a> </td> <td>۹۴٬۸۵۵ </td></tr></tbody></table> <dl><dt><b>شاخص‌های جمعیتی بر اساس برآورد سال ۲۰۱۴ <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D9%84%D8%AF_%D9%81%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D9%88%DA%A9" class="mw-redirect" title="سیا ورلد فکت‌بوک">سیا ورلد فکت‌بوک</a></b></dt></dl> <ul><li>وضعیت سنی (آمار تقریبی): <ul><li>۰ تا ۱۴ سال: ۴۲٪</li> <li>۱۵ تا ۲۴ سال: ۲۲٫۲٪</li> <li>۲۵ تا ۵۴ سال: ۲۹٫۴٪</li> <li>۵۵ تا ۶۴ سال: ۲٫۵٪</li> <li>۶۵ به بالا: ۲٫۵٪</li></ul></li> <li>نرخ رشد جمعیت: ۲٫۳ درصد (رتبه ۳۹ دنیا)</li> <li>نرخ تولد: ۳۸٫۸۴ تولد در هر هزار نفر (رتبه ۱۰ دنیا)</li> <li>نرخ مرگ و میر: ۱۴٫۱۲ مرگ در هر هزار نفر (رتبه ۷ دنیا)</li> <li>نرخ <a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA" title="مهاجرت">مهاجرت</a>: ۱٫۸۳- در هر هزار نفر</li> <li>متوسط سن مادران در نخستین تولد: ۲۰٫۱ سال</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D8%AE_%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D9%88_%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="نرخ مرگ و میر نوزادان">نرخ مرگ و میر نوزادان</a> (زیر یک سال): ۱۱۷ در هر هزار کودک (رتبه اول دنیا)</li> <li>[نرخ مرگ و میر مادران پس از زایمان: ۴۶۰ در هر صد هزار مادر (رتبه ۲۱ دنیا)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C" title="امید به زندگی">امید به زندگی</a>: <ul><li>زنان: ۶۷ سال</li> <li>مردان: ۶۴ سال</li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%B1%D8%AE_%DA%A9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="نرخ کلی باروری">نرخ کلی باروری</a>: ۵٫۴۳ فرزند برای هر زن (۲۱٫۸)</li> <li>تعداد پزشک: ۰٫۳ پزشک برای هزار نفر جمعیت</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="گروه‌های_قومی"><span id=".DA.AF.D8.B1.D9.88.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.82.D9.88.D9.85.DB.8C"></span>گروه‌های قومی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=64" title="ویرایش بخش: گروه‌های قومی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D9%88%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="گروهای قومی در افغانستان">گروهای قومی در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_Ethnien.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Afghanistan_Ethnien.svg/langfa-220px-Afghanistan_Ethnien.svg.png" decoding="async" width="220" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Afghanistan_Ethnien.svg/langfa-330px-Afghanistan_Ethnien.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Afghanistan_Ethnien.svg/langfa-440px-Afghanistan_Ethnien.svg.png 2x" data-file-width="786" data-file-height="858" /></a><figcaption>توزیع جغرافیایی گروه‌های قومی افغانستان</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:School_girls_from_Herat,_West_Afghanistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/School_girls_from_Herat%2C_West_Afghanistan.jpg/250px-School_girls_from_Herat%2C_West_Afghanistan.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/School_girls_from_Herat%2C_West_Afghanistan.jpg/375px-School_girls_from_Herat%2C_West_Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/School_girls_from_Herat%2C_West_Afghanistan.jpg/500px-School_girls_from_Herat%2C_West_Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="720" data-file-height="540" /></a><figcaption>دختران در غرب افغانستان</figcaption></figure> <p>افغانستان <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%DA%A9%D8%AB%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%87" class="mw-redirect" title="کشور کثیرالمله">کشوری کثیرالمله</a> است که قومیت‌های مختلفی در آن بودوباش دارند و به زبان‌های متعددی تکلم می‌کنند. افغانستان به‌طورکلی از چهار قوم اصلی <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="پشتون">پشتون</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="تاجیک">تاجیک</a>، <a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="هزاره">هزاره</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9" class="mw-redirect" title="ازبک">ازبک</a> و دیگر اقلیت‌های قومی تشکیل شده است. با توجه به اینکه هیچگاه سرشماری در مورد قومیت و زبان مردم افغانستان انجام نشده آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد. یکی از برآوردهای تقریبی در مورد تعداد اعضای هر قوم اینچنین است: </p> <table class="wikitable sortable" style="width:65%; float:center;"> <caption>قومیت‌های افغانستان </caption> <tbody><tr> <th style="background:#ddf; width:10%;">گروه قومیتی </th> <th style="background:#ddf; width:10%;">تصویر </th> <th style="background:#ddf; width:15%;"><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7_%D9%88%D8%B1%D9%84%D8%AF_%D9%81%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D8%A8%D9%88%DA%A9" class="mw-redirect" title="سیا ورلد فکت‌بوک">سیا ورلد فکت‌بوک</a> / بخش مطالعات کشورهای <a href="/wiki/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87" title="کتابخانه کنگره">کتابخانه کنگره</a> (۲۰۰۴ تاکنون)<sup id="cite_ref-LoC-pdf_4-2" class="reference"><a href="#cite_note-LoC-pdf-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-CIA-Ethnic-groups_188-0" class="reference"><a href="#cite_note-CIA-Ethnic-groups-188"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th> <th style="background:#ddf; width:15%;">سیا ورلد فکت‌بوک / بخش مطالعات کشورهای کتابخانه کنگره (پیش از ۲۰۰۴)<sup id="cite_ref-CIA-1991_189-0" class="reference"><a href="#cite_note-CIA-1991-189"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-190" class="reference"><a href="#cite_note-190"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-LoC-Ethnic-Groups_191-0" class="reference"><a href="#cite_note-LoC-Ethnic-Groups-191"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-192" class="reference"><a href="#cite_note-192"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </th></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="پشتون‌ها">پشتون‌ها</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Khost_children_in_2009.jpg" class="mw-file-description" title="Pashtun children in Khost"><img alt="Pashtun children in Khost" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Khost_children_in_2009.jpg/150px-Khost_children_in_2009.jpg" decoding="async" width="150" height="108" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Khost_children_in_2009.jpg/225px-Khost_children_in_2009.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Khost_children_in_2009.jpg/300px-Khost_children_in_2009.jpg 2x" data-file-width="3600" data-file-height="2597" /></a></span> </td> <td align="center">۴۲٪ </td> <td align="center">۳۸–۵۰٪ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تاجیک‌ها">تاجیک‌ها</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tajikistani_boys.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Tajikistani_boys.jpg/150px-Tajikistani_boys.jpg" decoding="async" width="150" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Tajikistani_boys.jpg/225px-Tajikistani_boys.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Tajikistani_boys.jpg/300px-Tajikistani_boys.jpg 2x" data-file-width="1080" data-file-height="720" /></a></span> </td> <td align="center">۲۷٪ </td> <td align="center">۲۶٪ (کمتر از ۱٪ <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B4" title="قزلباش">قزلباش</a>) </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="مردم هزاره">هزاره‌ها</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hazara_134831_(May-2022).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Hazara_134831_%28May-2022%29.jpg/150px-Hazara_134831_%28May-2022%29.jpg" decoding="async" width="150" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Hazara_134831_%28May-2022%29.jpg/225px-Hazara_134831_%28May-2022%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Hazara_134831_%28May-2022%29.jpg/300px-Hazara_134831_%28May-2022%29.jpg 2x" data-file-width="1080" data-file-height="920" /></a></span> </td> <td align="center">۹–۲۵٪<sup id="cite_ref-193" class="reference"><a href="#cite_note-193"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td> <td align="center">۱۰–۱۹٪ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ازبک‌ها">ازبک‌ها</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg" class="mw-file-description" title="Uzbek looking boy in northern Afghanistan"><img alt="Uzbek looking boy in northern Afghanistan" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg/150px-Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg" decoding="async" width="150" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg/225px-Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg/300px-Uzbek_looking_boy_in_northern_Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="684" /></a></span> </td> <td align="center">۹٪ </td> <td align="center">۶–۸٪ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%82%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ایماق‌ها">ایماق‌ها</a> </td> <td> </td> <td align="center">۴٪ </td> <td align="center">۵۰۰ تا ۸۰۰ هزار </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ترکمن‌ها">ترکمن‌ها</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Turkmen_girl_and_baby.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Turkmen_girl_and_baby.jpg/150px-Turkmen_girl_and_baby.jpg" decoding="async" width="150" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Turkmen_girl_and_baby.jpg/225px-Turkmen_girl_and_baby.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/79/Turkmen_girl_and_baby.jpg/300px-Turkmen_girl_and_baby.jpg 2x" data-file-width="338" data-file-height="381" /></a></span> </td> <td align="center">۳٪ </td> <td align="center">۲٫۵٪ </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="بلوچ‌ها">بلوچ‌ها</a> </td> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Men_in_Zaranj-cropped.jpg" class="mw-file-description" title="Camera focusing on Baloch"><img alt="Camera focusing on Baloch" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Men_in_Zaranj-cropped.jpg/150px-Men_in_Zaranj-cropped.jpg" decoding="async" width="150" height="100" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Men_in_Zaranj-cropped.jpg/225px-Men_in_Zaranj-cropped.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Men_in_Zaranj-cropped.jpg/300px-Men_in_Zaranj-cropped.jpg 2x" data-file-width="3965" data-file-height="2637" /></a></span> </td> <td align="center">۲٪ </td> <td align="center">۱۰۰ هزار </td></tr> <tr> <td>بقیه (<a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="پشه‌ای‌ها">پشه‌ای‌ها</a>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="نورستانی‌ها">نورستانی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AF" class="mw-redirect" title="سید">سیدها</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%88%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="براهویی‌ها">براهویی‌ها</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85_%D9%BE%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="اقوام پامیری">اقوام پامیری</a> و دیگران) </td> <td> </td> <td align="center">۴٪ </td> <td align="center">۶٫۹٪ </td></tr></tbody></table> <p>بنیاد آسیا نیز از سال ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ نظرسنجی‌هایی را در مورد قومیت مردم افغانستان انجام داده که به نتایجی تقریباً مشابه با این آمار رسیده است. در دوره‌های مختلف این نظرسنجی تعداد پشتوها بین ۴۰ تا ۴۲ درصد، تاجیک‌ها ۳۱ تا ۳۷ درصد، هزاره‌ها ۹٫۲ تا ۱۱ درصد، ازبک‌ها ۸ تا ۹٫۲٪، ترکمن‌ها ۱٫۷ تا ۳٪، ایماق‌ها، ۰٫۱ تا ۲٪، بلوچ‌ها ۰٫۵ تا ۱٪ و بقیه (پشه‌ای‌ها، نورستانی، عرب‌تبار و …) ۱٫۴ تا ۵٪ بوده است. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دین"><span id=".D8.AF.DB.8C.D9.86"></span>دین</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=65" title="ویرایش بخش: دین"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="اسلام">اسلام</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Men_praying_in_Afghanistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Men_praying_in_Afghanistan.jpg/200px-Men_praying_in_Afghanistan.jpg" decoding="async" width="200" height="130" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Men_praying_in_Afghanistan.jpg/300px-Men_praying_in_Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Men_praying_in_Afghanistan.jpg/400px-Men_praying_in_Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="990" data-file-height="642" /></a><figcaption>نماز، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%DA%A9%D8%A8%D9%88%D8%AF" class="mw-disambig" title="مسجد کبود">مسجد کبود</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" title="مزار شریف">مزار شریف</a></figcaption></figure> <div class="barbox tright" style="overflow-x: auto;"> <div style="border:1px solid silver; font-size:88%; padding:0.4em; width:auto; background: white;"> <table style="text-align:right; border-collapse:collapse; width:100%;"> <tbody><tr style="background:#ddd"><th style="text-align:center;" colspan="5"><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دین در افغانستان">دین در افغانستان</a><sup id="cite_ref-Pew_194-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pew-194"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></th></tr> <tr style="font-size:88%; height:4px;"> <td colspan="2" style="padding:0 4px; text-align:right;"></td> <td style="width:100px; text-align:right;"></td> <td colspan="2" style="padding:0 4px; width:1em; text-align:right;"></td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left: 0.4em; padding-right: 0.4em; min-width: 8em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="اسلام سنی">اسلام سنی</a> </td> <td style="width: 100px; border-left: solid 1px silver; border-right: solid 1px silver;"><div style="background:green ; width:85%; overflow: hidden;"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-right: 1.2em; padding-left: 0.4em; text-align: left;">۸۵٪</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left: 0.4em; padding-right: 0.4em; min-width: 8em;"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" class="mw-redirect" title="اسلام شیعه">اسلام شیعه</a> </td> <td style="width: 100px; border-left: solid 1px silver; border-right: solid 1px silver;"><div style="background:lightgreen ; width:15%; overflow: hidden;"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-right: 1.2em; padding-left: 0.4em; text-align: left;">۱۵٪</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left: 0.4em; padding-right: 0.4em; min-width: 8em;">دیگر</td> <td style="width: 100px; border-left: solid 1px silver; border-right: solid 1px silver;"><div style="background:orange ; width:1%; overflow: hidden;"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-right: 1.2em; padding-left: 0.4em; text-align: left;">۱٪</td> </tr> </tbody></table> </div> </div> <p>اسلام (دین رسمی) کشور افغانستان است. ۸۵٪ مسلمان <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DB%8C" title="سنی">سنی</a>، ۱۵٪ مسلمان <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87" title="شیعه">شیعه</a> و کمتر از ۱٪ پیرو دیگر ادیان هستند.<sup id="cite_ref-LoC-pdf_4-3" class="reference"><a href="#cite_note-LoC-pdf-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-PRC_195-0" class="reference"><a href="#cite_note-PRC-195"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-PRCPDF_196-0" class="reference"><a href="#cite_note-PRCPDF-196"><span class="cite-bracket">[</span>۱۸۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-CIAReligionpp_197-0" class="reference"><a href="#cite_note-CIAReligionpp-197"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تا دهه ۱۸۹۰، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت نورستان">ولایت نورستان</a> به با نام <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کافرستان">کافرستان</a> (سرزمین کافرها) شناخته می‌شد. نورستانی‌ها که ویژگی‌های نژادی منحصربه‌فردی دارند تا آن هنگام به باورهای <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="روح‌باوری">روح‌باوری</a>، <a href="/wiki/%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="چندخدایی">چندخدایی</a> و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="شمن‌باوری">شمن‌باوری</a> پایبندی داشتند. پس از اشغال این منطقه توسط دولت افغانستان، تمام اهالی آن به اسلام گرویدند و نام این سرزمین به نورستان تغییر پیدا کرد.<sup id="cite_ref-IranicaNuristani_198-0" class="reference"><a href="#cite_note-IranicaNuristani-198"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افغانستان از معدود کشورهایی اسلامی است که به‌طور تاریخی، موارد درگیری‌های مذهبی در آن بسیار نادر است.<sup id="cite_ref-199" class="reference"><a href="#cite_note-199"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دیگر_مذاهب"><span id=".D8.AF.DB.8C.DA.AF.D8.B1_.D9.85.D8.B0.D8.A7.D9.87.D8.A8"></span>دیگر مذاهب</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=66" title="ویرایش بخش: دیگر مذاهب"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>مذاهب دیگری چون <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="هندوئیسم">هندوئیسم</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="سیک">سیک</a> نیز در افغانستان، پیروانی دارند. پیش از جنگ‌های ۳۰ سال گذشته، اقلیتی <a href="/wiki/%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="یهودی">یهودی</a> نیز در افغانستان و به ویژه شهر <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> وجود داشتند که امروزه تمامی آنان به <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> رفته‌اند. به‌طوری‌که اکنون تنها یک نفر از آن‌ها به نام <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84%D9%88%D9%86_%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%81" title="زابلون سیمینتوف">زابلون سیمینتوف</a> در کابل باقی مانده است. همچنین بین ۱٬۰۰۰ تا ۲٬۰۰۰ نفر از پیروان <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مسیحیت در افغانستان">مسیحیت</a> در این کشور زندگی می‌کنند.<sup id="cite_ref-200" class="reference"><a href="#cite_note-200"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زبان‌ها"><span id=".D8.B2.D8.A8.D8.A7.D9.86.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>زبان‌ها</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=67" title="ویرایش بخش: زبان‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های افغانستان">زبان‌های افغانستان</a></div><p><br /></p><div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زبان‌های_افغانستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:زبان‌شناسی افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زبان‌شناسی افغانستان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان‌شناسی افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زبان‌های_افغانستان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های افغانستان">زبان‌های افغانستان</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های هندواروپایی">هندواروپایی</a>/<br /><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های هندوایرانی">هندوایرانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">ایرانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شمال شرقی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">پشتو</a> (رس) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="زبان‌های پامیری">زبان‌های پامیری</a>: <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%BA%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان شغنی">-شُغنی</a> (مح) •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبا روشانی (صفحه وجود ندارد)">-روشانی</a> (مح) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B4%D9%85%DB%8C" title="زبان اشکاشمی">-اِشکاشمی</a>* (مح) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%DA%86%DB%8C" title="زبان سنگلیچی">-سَنگلیچی</a>* (مح) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AC%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان مونجانی">-مُنجی</a>* (مح) •  <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%A7%D8%AE%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="زبان واخی (صفحه وجود ندارد)">-واخی</a> (مح)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">شمال غربی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">بلوچی</a> (مل)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جنوب شرقی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em">پراچی* (ان) •  اورمُری (ان)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جنوب غربی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">فارسی</a> (رس)</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های نورستانی">نورستانی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em">که‌ته* (مل) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C%DA%AF%D9%84%DB%8C" title="زبان ویگلی">ویگلی</a>* (مح) •  اَشکویی* (مح) •  پارونی* (مح)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های هندوآریایی">هندوآریایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های داردی">داردی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زبان پشه‌ای">پشه‌ای</a>* (مل) •  گَوَر-باتی (مح) •  تیرو (تیراهی)* (ان)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">هندی نو</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8%DB%8C" title="زبان پنجابی">پنجابی</a> (ان) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="زبان سندی">سِندی</a> (ان) •  <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%DA%A9%D9%88" class="mw-redirect" title="هندکو">هِندکو</a> (لاندها) (ان)</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%84%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان‌های آلتایی">آلتایی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">ترکی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اویغور</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان ازبکی">ازبکی</a> (مل) •  <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="زبان اویغوری">اویغوری</a> (ان)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اُغوز</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">ترکمنی</a> (مل)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">قبچاق</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="زبان قرقیزی">قرقیزی</a> (مح)</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های مغولی">مغولی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C" title="زبان مغولی">مغولی</a> (ان)</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="زبان‌های سامی">سامی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="زبان عربی">عربی</a> (ان)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های دراویدی">دراویدی</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="زبان براهویی">براهویی</a> (مح)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">غیره</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">عامیانه (argot)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="زبان زرگری">زرگری</a> (مح)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ساختگی (sabir)</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em">لازمی (مح)</div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">متنوع</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em">گویش‌هایی با خاستگاه‌های مختلف (گروه‌های سیار از قبیل «جَت» و غیره)</div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-size: ۸۰٪;"><div> <ul><li>در خارج از افغانستان گویشور ندارد؛ رس: رسمی؛ مل: ملی؛ مح: محلی؛ ان: گویشور بسیار کمی دارد (پراچی) یا بسرعت در حال انقراض است (اورمُری، مغولی و اویغوری) یا زبان مُرده است (تیرو و عربی)</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_Languages_in_Afghanistan,_by_district.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Map_of_Languages_in_Afghanistan%2C_by_district.svg/220px-Map_of_Languages_in_Afghanistan%2C_by_district.svg.png" decoding="async" width="220" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Map_of_Languages_in_Afghanistan%2C_by_district.svg/330px-Map_of_Languages_in_Afghanistan%2C_by_district.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Map_of_Languages_in_Afghanistan%2C_by_district.svg/440px-Map_of_Languages_in_Afghanistan%2C_by_district.svg.png 2x" data-file-width="892" data-file-height="678" /></a><figcaption>توزیع جغرافیایی <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های افغانستان">زبان‌های افغانستان</a> که براساس بیشترین گویشور در هر <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ولسوالی">ولسوالی</a> (<a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شهرستان">شهرستان</a>) افغانستان را نشان می‌دهد. <i>اطلس جمهوری دموکراتیک افغانستان</i> ۱۹۵۸:<br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:lawngreen; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">فارسی‌دری</a><br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:saddlebrown; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" class="mw-redirect" title="پشتو">پشتو</a><br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:red; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="ازبکی">ازبکی</a><br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:orange; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="ترکمنی">ترکمنی</a><br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:darkgrey; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" class="mw-disambig" title="بلوچی">بلوچی</a><br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:deepskyblue; color:black;"> </span> <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-disambig" title="نورستانی">نورستانی</a><br /><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r33470857"><span class="legend-color" style="background-color:darkorchid; color:white;"> </span> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="مردم پشه‌ای">پشه‌ای</a></figcaption></figure> <p>در برآورد جدیدی که در سال ۲۰۱۷ سازمان سیا به صورت پیمایشی انجام داده است و از شهروندان دو زبان اول را مورد پرسش قرار داده است، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی‌دری</a> زبان مورد استفادهٔ ۷۸ درصد مردم معرفی شده است. همچنین <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">زبان پشتو</a> ۵۰ درصد، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان ازبکی">زبان ازبکی</a> ۱۱ درصد، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">زبان ترکمنی</a> ۳ درصد، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" title="زبان پشه‌ای">زبان پشه‌ای</a> ۱ درصد، <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان نورستانی">زبان نورستانی</a> ۱ درصد، و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">زبان بلوچی</a> ۱ درصد اعلام شده است. طبیعی است که مجموع درصدهای ذکر شده از ۱۰۰ بیشتر می‌باشد زیرا مناطق زیادی در افغانستان دوزبانه هستند.<sup id="cite_ref-cia.gov_201-0" class="reference"><a href="#cite_note-cia.gov-201"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بر اساس قانون اساسی افغانستان، زبان‌های <a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="فارسی دری">فارسی دری</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">پشتو</a> زبان‌های رسمی دولت افغانستان می‌باشند. در ولایت‌هایی که اکثریت مردم آن گویشور یکی از زبان‌های ازبکی، ترکمنی، پشه‌ای، نورستانی، بلوچی یا پامیری باشند، آن زبان به عنوان زبان رسمی سوم تلقی می‌شود. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="زبان مادری">زبان مادری</a> حدود شصت و پنج درصد از افغانستانی‌ها فارسی و حدود سی درصد زبان پشتو است و دوزبانگی هم بسیار رایج است. زبان مردم لزوماً با قومیت آن‌ها همسان نیست. برخی از پشتون‌ها، به ویژه در شهرها به زبان فارسی صحبت می‌کنند و برخی از غیر پشتون‌ها هم به زبان پشتو صحبت می‌کنند، و دوزبانگی نیز بسیار شایع است. </p><p>زبان‌های هندواروپایی دیگری هم توسط گروه‌های کوچکتر صحبت می‌شوند. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های نورستانی">زبان‌های نورستانی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="زبان‌های پشه‌ای">زبان‌های پشه‌ای</a> که از شاخه <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های داردی">زبان‌های داردی</a> هستند و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">زبان بلوچی</a> از شاخه زبان‌های ایرانی غربی، از این جمله هستند. تعدادی از زبان‌های شاخه‌های هندوآریایی و پامیری هم در جوامع منفرد واقع در دره‌های دورافتاده شمال شرق افغانستان صحبت می‌شوند. <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C" title="زبان‌های ترکی">زبان‌های ترکی</a> شامل <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان ازبکی">زبان ازبکی</a>، و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">زبان ترکمنی</a> -که شباهت زیادی هم به یکدیگر دارند- در مناطق شمالی افغانستان صحبت می‌شوند و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%DB%8C" title="زبان قرقیزی">زبان قرقیزی</a> هم توسط گروه کوچکی در کنج شمال شرقی کشور تکلم می‌شود. گروه بسیار کوچی از گویشوران خانواده <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF%DB%8C" title="زبان‌های دراویدی">زبان‌های دراویدی</a> هم در افغانستان صحبت می‌کنند. <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%88%DB%8C%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="براهویی‌ها">براهویی‌ها</a> که در جنوبی‌ترین قسمت کشور بودوباش دارند، گویشوران <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%88%DB%8C%DB%8C" title="زبان براهویی">زبان براهویی</a> هستند.<sup id="cite_ref-202" class="reference"><a href="#cite_note-202"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>زبانی به نام مغلی که از شاخهٔ <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="زبان‌های مغولی‌تبار">زبان‌های مغولی</a> است زمانی در افغانستان به کار می‌رفته که امروزه مرده گزارش شده است.<sup id="cite_ref-203" class="reference"><a href="#cite_note-203"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>امروزه ورود واژه‌های انگلیسی به زبان روزمره و حتی رسمی در افغانستان رو به افزایش پیدا کرده و بسیاری از شهرنشینان افغانستان در گفتگوهای روزانه واژه‌های مختلف <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="زبان انگلیسی">انگلیسی</a> به کار می‌برند. بسیاری از فروشگاه‌ها نیز نام‌های انگلیسی را برخود نهاده و علاوه بر آن شماری از صاحبان فروشگاه‌ها نیز تمایل دارند تا فاکتورهای اجناس فروخته شده را به زبان انگلیسی بنویسند.<sup id="cite_ref-204" class="reference"><a href="#cite_note-204"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="فرهنگ"><span id=".D9.81.D8.B1.D9.87.D9.86.DA.AF"></span>فرهنگ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=68" title="ویرایش بخش: فرهنگ"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فرهنگ افغانستان">فرهنگ افغانستان</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="معماری"><span id=".D9.85.D8.B9.D9.85.D8.A7.D8.B1.DB.8C"></span>معماری</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=69" title="ویرایش بخش: معماری"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="معماری در افغانستان">معماری در افغانستان</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg/220px-Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg" decoding="async" width="220" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg/330px-Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg/440px-Herat_Congregational_Mosque_-Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="4907" data-file-height="2015" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="مسجد جامع هرات">مسجد جامع هرات</a></figcaption></figure> <p>ملت افغانستان تاریخ پیچیده‌ای دارد که یا در فرهنگ‌های فعلی خود زنده مانده است یا در قالب زبان‌ها و بناهای مختلف. افغانستان شامل بقایای بسیاری از سبک‌های معماری دوره‌های مختلف، از جمله استوپاهای یونانی و بودایی، صومعه‌ها، بناهای تاریخی، معابد، مساجد و مناره‌های اسلامی است. از مشهورترین آنها می‌توان به مسجد بزرگ هرات، مسجد کبود، منار جام، چهل زینه قندهار، قلعه بست در لشکرگاه، اسکندریه آمو یا اکسوس (شهر آی-خانوم) و اسکندریه هرات (قلعه اختیارالدین) اشاره کرد.<sup id="cite_ref-205" class="reference"><a href="#cite_note-205"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> با این حال، بسیاری از آن بناهای تاریخی در دوران مدرن به دلیل جنگهای داخلی آسیب دیده‌اند.<sup id="cite_ref-206" class="reference"><a href="#cite_note-206"><span class="cite-bracket">[</span>۱۹۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> دو بودای معروف بامیان توسط طالبان نابود شدند. با وجود آن، باستان شناسان هنوز در حال یافتن آثار بودایی در مناطق مختلف کشور هستند که قدمت برخی از آنها به قرن دوم قبل از میلاد برمی گردد.<sup id="cite_ref-207" class="reference"><a href="#cite_note-207"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> از آنجا که در دوران مدرن در افغانستان استعمار وجود نداشت، معماری به سبک اروپایی نادر است. برجسته‌ترین آنها طاق پیروزی در پغمان و قصر دارالامان در کابل است که در دهه ۱۹۲۰ توسط خود افغان‌ها به این سبک ساخته شده‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="موسیقی_و_رقص"><span id=".D9.85.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.82.DB.8C_.D9.88_.D8.B1.D9.82.D8.B5"></span>موسیقی و رقص</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=70" title="ویرایش بخش: موسیقی و رقص"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موسیقی افغانستان">موسیقی افغانستان</a></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_attan_dance.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Afghan_attan_dance.jpg/250px-Afghan_attan_dance.jpg" decoding="async" width="250" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Afghan_attan_dance.jpg/375px-Afghan_attan_dance.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Afghan_attan_dance.jpg/500px-Afghan_attan_dance.jpg 2x" data-file-width="2100" data-file-height="1438" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B1%D9%82%D8%B5_%D8%A7%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="رقص اتن">رقص اَتَن</a> در ولایت خوست، شرق افغانستان</figcaption></figure> <p>در افغانستان، مردم تاجیک نوعی رقص گروهی بنام قرصک و مردم پشتون دارای نوعی رقص گروهی به نام اَتَن هستند. در <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" title="موسیقی">موسیقی</a> نیز افغانستان پیشینه خوبی دارد. در گذشته‌ها مردم افغانستان در نشست‌هایی که در موعد معینی برگزار می‌شده است، گردهم می‌آمدند و به بحث و بررسی دربارهٔ کتب و اشعار می‌پرداختند و در پایان این جلسات به آوازخوانی و موسیقی می‌پرداختند و از اشعار بسیار شیرین و پرمعنا استفاده می‌نمودند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="غذا"><span id=".D8.BA.D8.B0.D8.A7"></span>غذا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=71" title="ویرایش بخش: غذا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/w/index.php?title=%D8%BA%D8%B0%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="غذای افغانی (صفحه وجود ندارد)">غذای افغانی</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghan_cuisine.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Afghan_cuisine.jpg/250px-Afghan_cuisine.jpg" decoding="async" width="250" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Afghan_cuisine.jpg/375px-Afghan_cuisine.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Afghan_cuisine.jpg/500px-Afghan_cuisine.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="920" /></a><figcaption>بعضی از مشهورترین غذاهای افغانستان شامی کباب، قابلی پلو، مرغ سجی و منتو</figcaption></figure> <p>غذاهای افغانستان عمدتاً بر اساس محصولات اصلی کشور مانند گندم، جواری، جو و برنج استوار است. میوه‌ها و سبزیجات بومی و همچنین محصولات لبنی مانند شیر، ماست و دوغ همراه شان هستند. پلو کابلی غذای ملی افغانستان است.<sup id="cite_ref-foodrepublic_208-0" class="reference"><a href="#cite_note-foodrepublic-208"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> تخصص آشپزی کشور تنوع قومی و جغرافیایی آن را منعکس می‌کند.<sup id="cite_ref-Brittin_209-0" class="reference"><a href="#cite_note-Brittin-209"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> افغانستان به دلیل انار، انگور و خربزه شیرین خود معروف است.<sup id="cite_ref-210" class="reference"><a href="#cite_note-210"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> چای نوشیدنی مورد علاقه افغان‌ها است و به‌طور معمول نان‌های سبک، ماست، برنج و گوشت را در یک رژیم غذایی معمول می‌خورند.<sup id="cite_ref-auto_211-0" class="reference"><a href="#cite_note-auto-211"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="سینما"><span id=".D8.B3.DB.8C.D9.86.D9.85.D8.A7"></span>سینما</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=72" title="ویرایش بخش: سینما"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_(5778803994).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_%285778803994%29.jpg/250px-Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_%285778803994%29.jpg" decoding="async" width="250" height="187" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_%285778803994%29.jpg/375px-Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_%285778803994%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/81/Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_%285778803994%29.jpg/500px-Nowruz_Buzkashi_Match_in_Mazar_%285778803994%29.jpg 2x" data-file-width="1874" data-file-height="1400" /></a><figcaption>مسابقه <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B2%DA%A9%D8%B4%DB%8C" title="بزکشی">بزکشی</a>، ورزش سنتی افغانستان، در شهر مزارشریف</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7" title="سینما">سینما</a> در افغانستان به دلیل سه دهه جنگ پیشرفت چندانی نداشته است. در دوره <a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a> سینما نیز ممنوع شد. در این دوره طالبان حتی اقدام به تخریب آثار سینمایی نیز کرد، اما در این میان برخی از این آثار به ویژه آرشیو تلویزیون ملی افغانستان به وسیله افراد هنردوست از نابودی نجات یافتند و امروز در دسترس می‌باشند. </p><p>پس از سرنگونی طالبان، سینما به پیشرفت‌هایی نایل آمد و آثار خوبی هم ارائه شد. از جمله این آثار می‌توان به فیلم «اسامه» ساخته «صدیق برمک» اشاره کرد. نخستین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%B4%D9%86" class="mw-redirect" title="انیمیشن">انیمیشن</a> در تاریخ افغانستان پس از سرنگونی طالبان با نام «تهاجم» به کارگردانی «افشین دانش» برگرفته از طرح احمد فهیم کوه دامنی برای شرکت در جشنواره‌های بین‌المللی در سال ۱۳۸۲ ساخته شد. این انیمیشن توانست توجه و دید بیشتر داوران <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="جشنواره">جشنواره</a> را به سوی خود جلب نماید.<sup id="cite_ref-212" class="reference"><a href="#cite_note-212"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="رادیو_و_تلویزیون"><span id=".D8.B1.D8.A7.D8.AF.DB.8C.D9.88_.D9.88_.D8.AA.D9.84.D9.88.DB.8C.D8.B2.DB.8C.D9.88.D9.86"></span>رادیو و تلویزیون</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=73" title="ویرایش بخش: رادیو و تلویزیون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست شبکه‌های رادیویی افغانستان">فهرست شبکه‌های رادیویی افغانستان</a></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:TOLOnews_Studio_.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/TOLOnews_Studio_.jpg/260px-TOLOnews_Studio_.jpg" decoding="async" width="260" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/TOLOnews_Studio_.jpg/390px-TOLOnews_Studio_.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/45/TOLOnews_Studio_.jpg/520px-TOLOnews_Studio_.jpg 2x" data-file-width="4608" data-file-height="2592" /></a><figcaption>استودیوی <a href="/wiki/%D8%B7%D9%84%D9%88%D8%B9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="طلوع نیوز">طلوع نیوز</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>، افغانستان</figcaption></figure> <p>نخستین برنامه رادیویی افغانستان توسط <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="رادیو">رادیو</a> کابل در سال ۱۳۰۷ در زمان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="امان‌الله شاه">امان‌الله شاه</a> پخش شد. <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86" title="تلویزیون">تلویزیون</a> اما در پایان حکومت <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF" class="mw-redirect" title="سردار داوود">سردار داوود</a> در سال ۱۳۵۷ به میان آمد.<sup id="cite_ref-autogenerated4_213-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated4-213"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در دوران طالبان تلویزیون، وسائل فیلمبرداری، ماهواره‌ها، سینماها، موسیقی، تئاتر و دیگر وسائل ارتباط جمعی و رسانه‌های صوتی و تصویری، همه و همه منع اعلام و تحریم شده بود. </p><p>افغانستان هم‌اینک دارای یک سازمان رسانه‌ای ملی به نام «<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رادیو تلویزیون ملی افغانستان">رادیو تلویزیون ملی افغانستان</a>» می‌باشد. این سازمان دارای یک شبکه تلویزیونی و یک شبکه رادیویی می‌باشد. اگرچه رادیو تلویزیون ملی رسانه‌ای متعلق به دولت است اما طبق قوانین جدید رسانه‌ای نه دولتی و نه خصوصی، بلکه رسانه‌ای مردمی است که صرفاً هزینه‌اش را دولت تأمین می‌کند. </p><p>اخیراً دوباره سعی بر این است که محصولات رادیو و تلویزیون ملی افغانستان، بر اساس اصول، روش و پالیسی حکومت کارکرد داشته باشد. افغانستان در سال‌های اخیر به یکی از کشورهای پیشتاز منطقه در بخش رسانه تبدیل شده است، این کشور دارای ۸۴ شبکه تلویزیونی و ۲۲۲ شبکه رادیویی است.<sup id="cite_ref-214" class="reference"><a href="#cite_note-214"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> رادیو و تلویزیون‌های خصوصی نیز در افغانستان وجود دارند که شامل نزدیک به ۱۰۰ <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست شبکه‌های رادیویی افغانستان">شبکه رادیویی</a> و بیش از ۳۰ <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فهرست شبکه‌های تلویزیونی افغانستان (صفحه وجود ندارد)">شبکه تلویزیونی</a> می‌شود. </p><p>طی چند ماه اخیر برای اولین بار در تاریخ افغانستان، یک شبکه تلویزیونی مخصوص زنان به نام «زن تی وی» ایجاد شد. این شبکه تلویزیونی با ۴۷ کارمند زن و ۱۱ کارمند مرد کار خود را آغاز کرده است. غلام جان میرگن، مدیرمسئول شبکه زن تی وی هدف از راه اندازی این شبکه تلویزیونی را رساندن صدای خفته و خاموش زنان افغان عنوان کرد.<sup id="cite_ref-215" class="reference"><a href="#cite_note-215"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="رسانه‌های_چاپی"><span id=".D8.B1.D8.B3.D8.A7.D9.86.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.DA.86.D8.A7.D9.BE.DB.8C"></span>رسانه‌های چاپی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=74" title="ویرایش بخش: رسانه‌های چاپی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>پیشینه رسانه‌ها درافغانستان به نشر نخستین <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="روزنامه">روزنامه</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمس‌النهار (صفحه وجود ندارد)">شمس‌النهار</a> در سال ۱۲۵۲ برمی‌گردد.<sup id="cite_ref-autogenerated4_213-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated4-213"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> همینک چندین روزنامه در کابل و سایر ولایات افغانستان فعالیت می‌کنند. بیشتر روزنامه‌های افغانستان پس از سرنگونی طالبان روی کار آمدند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="آموزش"><span id=".D8.A2.D9.85.D9.88.D8.B2.D8.B4"></span>آموزش</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=75" title="ویرایش بخش: آموزش"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">مقالهٔ اصلی: <a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آموزش در افغانستان">آموزش در افغانستان</a></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r36211177">.mw-parser-output .ambox{border:1px solid #a2a9b1;border-right:10px solid #36c;background-color:#fbfbfb;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .ambox+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+link+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+style+.ambox,.mw-parser-output .ambox+.mw-empty-elt+link+link+.ambox{margin-top:-1px}html body.mediawiki .mw-parser-output .ambox.mbox-small-left{margin:4px 0 4px 1em;overflow:hidden;width:238px;border-collapse:collapse;font-size:88%;line-height:1.25em}.mw-parser-output .ambox-speedy{border-right:10px solid #b32424;background-color:#fee7e6}.mw-parser-output .ambox-delete{border-right:10px solid #b32424}.mw-parser-output .ambox-content{border-right:10px solid #f28500}.mw-parser-output .ambox-style{border-right:10px solid #fc3}.mw-parser-output .ambox-move{border-right:10px solid #9932cc}.mw-parser-output .ambox-protection{border-right:10px solid #a2a9b1}.mw-parser-output .ambox .mbox-text{border:none;padding:0.25em 0.5em;width:100%}.mw-parser-output .ambox .mbox-image{border:none;padding:2px 0.5em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-imageright{border:none;padding:2px 0 2px 0.5em;text-align:center}.mw-parser-output .ambox .mbox-empty-cell{border:none;padding:0;width:1px}.mw-parser-output .ambox .mbox-image-div{width:52px}html.client-js body.skin-minerva .mw-parser-output .mbox-text-span{margin-right:23px!important}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .ambox{margin:0 10%}}</style><table class="box-نیازمند_به‌روزرسانی plainlinks metadata ambox ambox-content ambox-Update" role="presentation"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Ambox_globe.svg/42px-Ambox_globe.svg.png" decoding="async" width="42" height="42" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Ambox_globe.svg/63px-Ambox_globe.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Ambox_globe.svg/84px-Ambox_globe.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div></td><td class="mbox-text"><div class="mbox-text-span">این مقاله <b>نیازمند به‌روزرسانی</b> است.<span class="hide-when-compact"> لطفاً این مقاله را به گونه‌ای به‌روز کنید که بازتاب‌دهندهٔ رویدادهای اخیر یا اطلاعات جدیدِ به‌دست‌آمده باشد.</span> <span class="date-container"><i>(<span class="date">ژانویه ۲۰۲۳</span>)</i></span></div></td></tr></tbody></table> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg/250px-Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg" decoding="async" width="250" height="188" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg/375px-Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg/500px-Female_students_of_Afghanistan_in_2005.jpg 2x" data-file-width="600" data-file-height="450" /></a><figcaption>دانشجویان دختر افغان در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="دانشگاه کابل">دانشگاه کابل</a></figcaption></figure> <p>در هنگام <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ شوروی در افغانستان">اشغال افغانستان توسط شوروی</a> (دهه ۱۳۶۰ ش) و جنگ‌های داخلی این کشور (دهه ۱۳۷۰)، شالوده آموزش و پرورش افغانستان از هم پاشید. در دوره قدرت طالبان <a href="/wiki/%D8%AF%D8%AE%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="دختران">دختران</a> خانه‌نشین شده و اجازه تحصیل از آن‌ها گرفته شد. در این دوره، به جای درس‌های علمی مانند <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="شیمی">کیمیا</a> و <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="فیزیک">فیزیک</a> در مدارس، بیشتر بر آموزش‌های مذهبی تأکید می‌شد. اکنون برآورد می‌شود کمتر از نیمی از مدارس افغانستان دسترسی به آب آشامیدنی داشته باشند. پس از <a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="حمله آمریکا به افغانستان">حمله آمریکا به افغانستان</a>، در سال ۱۳۸۰ خورشیدی و فروپاشی طالبان، با روی کار آمدن دولت انتقالی وضعیت تحصیل اندک‌اندک رو به بهبودی می‌رود، ولی با این وجود هنوز بیش از ۶۰٪ مردم افغانستان از سواد خواندن و نوشتن بی‌بهره‌اند. درصد بی‌سوادی افغانستان طبق گزارش <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بانک جهانی">بانک جهانی</a> در رتبهٔ دهم قرار دارد.<sup id="cite_ref-data.worldbank.org_216-0" class="reference"><a href="#cite_note-data.worldbank.org-216"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>مطابق به آمار وزارت معارف در ۱۳۹۸ افغانستان دارای ۱۶٬۴۲۹ باب مکتب است که از آن ۹٬۵۸۸٬۵۸۸ دانش آموز در آن توسط ۲۱۱٬۲۴۵ آموزگار تحت آموزش قرار دارند. از این مقدار ۳٬۶۸۵٬۶۸۳ دانش آموز دختر هستند. </p><p>اکنون ۱۳ <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87" title="دانشگاه">دانشگاه</a> و ۶ مرکز تربیت معلم، در سراسر افغانستان وجود دارد. در <a href="/wiki/%DA%A9%D9%86%DA%A9%D9%88%D8%B1" class="mw-redirect" title="کنکور">کنکور</a> ورود به دانشگاه سال ۱۳۸۵ خورشیدی، ۸۰ هزار نفر شرکت کرده‌اند. برآورد مسئولان این است که حدود سی هزار دانشجو به علت نبود امکانات از ورود به دانشگاه محروم شوند.<sup id="cite_ref-autogenerated3_217-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated3-217"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ده درصد بودجه سالانه افغانستان به امور آموزشی اختصاص دارد، که از این میان هفت درصد آن مربوط به <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B1%D9%81_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="وزارت معارف افغانستان">وزارت معارف</a> (آموزش و پرورش) است، یک درصد مربوط به نهادهای پژوهشی و یک درصد مربوط به آموزش عالی است.<sup id="cite_ref-autogenerated3_217-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated3-217"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg/220px-Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg/330px-Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg/440px-Saleha_Bayat_Building_at_AUAF_in_Kabul-2.jpg 2x" data-file-width="4752" data-file-height="3168" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دانشگاه آمریکایی افغانستان">دانشگاه آمریکایی افغانستان</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a>.</figcaption></figure> <p>برترین دانشگاه افغانستان از دید رنکینگ webometrics <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دانشگاه آمریکایی افغانستان">دانشگاه آمریکایی افغانستان</a> و برترین <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="دانشگاه دولتی">دانشگاه‌های دولتی</a> افغانستان دانشگاه‌های <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="دانشگاه کابل">کابل</a> و <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="دانشگاه هرات">هرات</a> اند.<sup id="cite_ref-218" class="reference"><a href="#cite_note-218"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> در سال ۲۰۲۰ هیچ‌کدام از دانشگاه‌های افغانستان مورد تأیید وزارت‌های علوم<sup id="cite_ref-219" class="reference"><a href="#cite_note-219"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> یا بهداشت<sup id="cite_ref-220" class="reference"><a href="#cite_note-220"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ایران نبوده‌اند. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="زنان"><span id=".D8.B2.D9.86.D8.A7.D9.86"></span>زنان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=76" title="ویرایش بخش: زنان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>افغانستان از کشورهایی است که بالاترین آمار خشونت علیه زنان را دارد. تا دهه ۱۹۶۰ میلادی نقش زنان در علوم اجتماعی کاملاً نادیده گرفته می‌شد و موضوع پژوهش‌ها مرد محور بودند. صحبت از نقش زنان در کار و سیاست هم، بیشتر محدود به نقش‌های سنتی آنان به عنوان همسران و مادران در داخل خانه و خانواده بود.<sup id="cite_ref-:1_221-0" class="reference"><a href="#cite_note-:1-221"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>هم‌اکنون افغانستان به همراه <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> بدترین کشورهای جهان در برای زنان است. دولت افغانستان برای حل این مشکل اقدام به تأسیس رشته «جنسیت و مطالعات زنان» در <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="دانشگاه کابل">دانشگاه کابل</a> کرده است.<sup id="cite_ref-:1_221-1" class="reference"><a href="#cite_note-:1-221"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>طبق گزارش ۲۰۱۷ شاخص نابرابر جنسیتی (GII)، افغانستان از میان ۱۸۹ کشور در رتبهٔ ۱۶۸ ام قرار دارد. از میان دیگر کشورهای منطقه، کشورهای <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سودان">سودان</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> در رنکینگ بهتری و کشورهای <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%A8%D9%88%D8%AA%DB%8C" title="جیبوتی">جیبوتی</a> در رنکینگ بدتری قرار دارند.<sup id="cite_ref-data.worldbank.org_216-1" class="reference"><a href="#cite_note-data.worldbank.org-216"><span class="cite-bracket">[</span>۲۰۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="بهداشت"><span id=".D8.A8.D9.87.D8.AF.D8.A7.D8.B4.D8.AA"></span>بهداشت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=77" title="ویرایش بخش: بهداشت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg/220px-Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg/330px-Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg/440px-Kabul_Military_Hospital_-_panoramio.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="686" /></a><figcaption>شفاخانه ۴۰۰ بستر <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="محمد داوودخان">سردار داوودخان</a></figcaption></figure> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39940593">.mw-parser-output .side-box{margin:4px 0;box-sizing:border-box;border:1px solid #aaa;font-size:88%;line-height:1.25em;background-color:var(--background-color-interactive-subtle,#f8f9fa);display:flow-root}.mw-parser-output .side-box-abovebelow,.mw-parser-output .side-box-text{padding:0.25em 0.9em}.mw-parser-output .side-box-image{padding:2px 0.9em 2px 0;text-align:center}.mw-parser-output .side-box-imageright{padding:2px 0 2px 0.9em;text-align:center}@media(min-width:500px){.mw-parser-output .side-box-flex{display:flex;align-items:center}.mw-parser-output .side-box-text{flex:1;min-width:0}}@media(min-width:720px){.mw-parser-output .side-box{width:238px}.mw-parser-output .side-box-left{clear:left;float:left;margin-right:1em}.mw-parser-output .side-box-right{margin-left:1em}}</style><div class="side-box side-box-left"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-abovebelow" style="text-align:center"> <b>دسترسی به خدمات صحی در محدوده ۵ کیلومتری</b></div> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-text plainlist"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r31901625">@media all and (max-width:720px){body.skin-minerva .mw-parser-output .mw-graph{min-width:100%!important;max-width:100%;overflow-x:auto;overflow-y:visible}}.mw-parser-output .mw-graph-img{width:inherit;height:inherit}</style><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r36211177"><table class="box-توجه plainlinks metadata ambox ambox-notice" role="presentation" style="width:100%;margin:0;"><tbody><tr><td class="mbox-image"><div class="mbox-image-div"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/40px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/60px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/80px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span></div></td><td class="mbox-text" style="text-align: right;"><div class="mbox-text-span">به‌دلیل برخی مشکلات فنی، نمودارها موقتاً قابل مشاهده نیستند. اطلاعات بیشتر پیرامون این مشکل <a href="https://phabricator.wikimedia.org/T334940" class="extiw" title="phab:T334940">در فابریکاتور</a> و <a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Graph/Plans" class="extiw" title="mw:Extension:Graph/Plans">وبگاه مدیاویکی</a> در دسترس است.</div></td></tr></tbody></table></div></div> </div> <p>براساس گزارش سازمان شاخص توسعه انسانی، افغانستان پانزدهمین کشور کم توسعه یافته در جهان است. متوسط امید به زندگی آن ۶۰ سال است.<sup id="cite_ref-WHO_222-0" class="reference"><a href="#cite_note-WHO-222"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-uis.unesco.org_223-0" class="reference"><a href="#cite_note-uis.unesco.org-223"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> میزان مرگ و میر مادران این کشور ۳۹۶ بر هر صدهزار نفر و میزان مرگ و میر نوزادان حدود ۶۶ است. وزارت صحت عامه افغانستان در نظر دارد تا قبل از سال ۲۰۲۰ میزان مرگ و میر نوزادان را به ۴۰۰ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد زنده کاهش دهد. این کشور بیش از ۳٬۰۰۰ قابله دارد که سالانه حدود ۳۰۰ تا ۴۰۰ نفر به آنان اضافه می‌شود و همگی شان زن هستند.<sup id="cite_ref-csm_224-0" class="reference"><a href="#cite_note-csm-224"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>بیش از ۱۰۰ بیمارستان با پیشرفته‌ترین درمان‌ها در افغانستان وجود دارد.<sup id="cite_ref-225" class="reference"><a href="#cite_note-225"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۸<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> شفاخانه پزشکی فرانسویان برای کودکان بیمارستان کودکان ایندیرا گاندی و شفاخانه صحت طفل در کابل بیمارستان‌های برجسته برای کودکان این کشور هستند. برخی دیگر از بیمارستانهای برجسته در کابل شامل بیمارستان جمهوریت و بیمارستان محمد علی جناح است که توسط پاکستانی‌ها اعمار گردیده است. بسیاری از افغان‌ها برای معالجه پیشرفته به پاکستان و هند سفر می‌کنند اما در این اواخر با برگشت کادرهای تخصصی پزشکی که در خارج مشغول تحصیل بودند و اعمار بیمارستان‌های جدید مردم در داخل افغانستان به‌طور پیشرفته معالجه می‌گردند.<sup id="cite_ref-226" class="reference"><a href="#cite_note-226"><span class="cite-bracket">[</span>۲۱۹<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div style="clear:both;"></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="مهاجرت"><span id=".D9.85.D9.87.D8.A7.D8.AC.D8.B1.D8.AA"></span>مهاجرت</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=78" title="ویرایش بخش: مهاجرت"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r35841839"><div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">همچنین ببینید: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%82%DB%8C%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC" class="mw-redirect" title="افغان‌های مقیم خارج">افغان‌های مقیم خارج</a></div> <p>در طی چند دههٔ گذشته، به‌دلیل بی‌ثباتی‌های مداوم و جنگ‌های پی در پی در این کشور، جمعیت‌های بسیاری از مردم افغانستان، مجبور به مهاجرت اجباری از کشور خود به سایر کشورهای دنیا شده‌اند. براساس آمار هم‌اکنون ۲٫۵ میلیون نفر در ایران،<sup id="cite_ref-227" class="reference"><a href="#cite_note-227"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-228" class="reference"><a href="#cite_note-228"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ۱٫۴ میلیون نفر در پاکستان<sup id="cite_ref-229" class="reference"><a href="#cite_note-229"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-230" class="reference"><a href="#cite_note-230"><span class="cite-bracket">[</span>۲۲۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و جمعیت‌های گوناگونی از آن‌ها در سایر کشورها ساکن هستند. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="چشم‌انداز"><span id=".DA.86.D8.B4.D9.85.E2.80.8C.D8.A7.D9.86.D8.AF.D8.A7.D8.B2"></span>چشم‌انداز</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=79" title="ویرایش بخش: چشم‌انداز"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Naray,_Badachschan,_Afghanistan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Naray%2C_Badachschan%2C_Afghanistan.jpg/300px-Naray%2C_Badachschan%2C_Afghanistan.jpg" decoding="async" width="300" height="88" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Naray%2C_Badachschan%2C_Afghanistan.jpg/450px-Naray%2C_Badachschan%2C_Afghanistan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Naray%2C_Badachschan%2C_Afghanistan.jpg/600px-Naray%2C_Badachschan%2C_Afghanistan.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="302" /></a><figcaption>چشم‌انداز زیبای از دره‌ها و کوهستان بدخشان</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Buddha_of_Bamiyan.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Buddha_of_Bamiyan.jpg/220px-Buddha_of_Bamiyan.jpg" decoding="async" width="220" height="338" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Buddha_of_Bamiyan.jpg/330px-Buddha_of_Bamiyan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Buddha_of_Bamiyan.jpg/440px-Buddha_of_Bamiyan.jpg 2x" data-file-width="508" data-file-height="780" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="تندیس‌های بودا در بامیان">صلصال</a>، بامیان افغانستان</figcaption></figure> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Modern_Kabul_-_panoramio.jpg" class="mw-file-description" title="کابل تنها شهر میلیونی"><img alt="کابل تنها شهر میلیونی" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Modern_Kabul_-_panoramio.jpg/120px-Modern_Kabul_-_panoramio.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Modern_Kabul_-_panoramio.jpg/180px-Modern_Kabul_-_panoramio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Modern_Kabul_-_panoramio.jpg/240px-Modern_Kabul_-_panoramio.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="768" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a> تنها شهر میلیونی</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg" class="mw-file-description" title="جلال‌آباد، شهر بزرگ شرق"><img alt="جلال‌آباد، شهر بزرگ شرق" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg/120px-Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg" decoding="async" width="120" height="79" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg/180px-Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg/240px-Aerial_view_of_Jalalabad_in_2012.jpg 2x" data-file-width="3000" data-file-height="1987" /></a></span></div> <div class="gallerytext"> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%84%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="جلال‌آباد">جلال‌آباد</a>، شهر بزرگ شرق</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mazar_sharif_street.jpg" class="mw-file-description" title="مزارشریف، شهر بزرگ شمال"><img alt="مزارشریف، شهر بزرگ شمال" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mazar_sharif_street.jpg/120px-Mazar_sharif_street.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mazar_sharif_street.jpg/180px-Mazar_sharif_street.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Mazar_sharif_street.jpg/240px-Mazar_sharif_street.jpg 2x" data-file-width="6000" data-file-height="4000" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81" class="mw-redirect" title="مزارشریف">مزارشریف</a>، شهر بزرگ شمال</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg" class="mw-file-description" title="هرات، شهر بزرگ غرب"><img alt="هرات، شهر بزرگ غرب" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg/120px-Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg" decoding="async" width="120" height="91" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg/180px-Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg/240px-Herat_city_by_Ali_mosavi_sam.jpg 2x" data-file-width="3223" data-file-height="2448" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a>، شهر بزرگ غرب</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Herat_Panorama1.jpg" class="mw-file-description" title="مناره مصلای هرات"><img alt="مناره مصلای هرات" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Herat_Panorama1.jpg/120px-Herat_Panorama1.jpg" decoding="async" width="120" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Herat_Panorama1.jpg/180px-Herat_Panorama1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/62/Herat_Panorama1.jpg/240px-Herat_Panorama1.jpg 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1500" /></a></span></div> <div class="gallerytext">مناره <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%B9_%D9%85%D8%B5%D9%84%D8%A7%DB%8C_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="مجتمع مصلای هرات">مصلای هرات</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Ghazni-Minaret.jpg" class="mw-file-description" title="مناره غزنین"><img alt="مناره غزنین" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Ghazni-Minaret.jpg/84px-Ghazni-Minaret.jpg" decoding="async" width="84" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Ghazni-Minaret.jpg/126px-Ghazni-Minaret.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Ghazni-Minaret.jpg/168px-Ghazni-Minaret.jpg 2x" data-file-width="393" data-file-height="561" /></a></span></div> <div class="gallerytext">مناره <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="غزنین">غزنین</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Serena_Hotel_in_Kabul.jpg" class="mw-file-description" title="هتل کابل سرینا"><img alt="هتل کابل سرینا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Serena_Hotel_in_Kabul.jpg/120px-Serena_Hotel_in_Kabul.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Serena_Hotel_in_Kabul.jpg/180px-Serena_Hotel_in_Kabul.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Serena_Hotel_in_Kabul.jpg/240px-Serena_Hotel_in_Kabul.jpg 2x" data-file-width="583" data-file-height="387" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%87%D8%AA%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84_%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%A7" title="هتل کابل سرینا">هتل کابل سرینا</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg" class="mw-file-description" title="مایمی، بدخشان"><img alt="مایمی، بدخشان" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg/120px-Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg/180px-Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg/240px-Jamarch-i_bala_maimay_darwaz_badakhshan.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="533" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%B3%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%85%DB%8C" title="ولسوالی مایمی">مایمی</a>، <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86" title="ولایت بدخشان">بدخشان</a></div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Band-e-Amir_National_Park-9.jpg" class="mw-file-description" title="پارک ملی بند امیر"><img alt="پارک ملی بند امیر" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Band-e-Amir_National_Park-9.jpg/120px-Band-e-Amir_National_Park-9.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Band-e-Amir_National_Park-9.jpg/180px-Band-e-Amir_National_Park-9.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Band-e-Amir_National_Park-9.jpg/240px-Band-e-Amir_National_Park-9.jpg 2x" data-file-width="3264" data-file-height="2448" /></a></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="پارک ملی بند امیر">پارک ملی بند امیر</a></div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=80" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40381259">.mw-parser-output .portalbox{float:left;border:solid #aaa 1px;padding:0}.mw-parser-output .portalbox.tleft{margin:0.5em 1em 0.5em 0}.mw-parser-output .portalbox.tright{margin:0.5em 0 0.5em 1em}.mw-parser-output .portalbox>ul{display:table;box-sizing:border-box;padding:0.1em;max-width:175px;background:#f9f9f9;font-size:85%;line-height:110%;font-style:italic;font-weight:bold}.mw-parser-output .portalbox>ul>li{display:table-row}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:first-child{display:table-cell;padding:0.2em;vertical-align:middle;text-align:center}.mw-parser-output .portalbox>ul>li>span:last-child{display:table-cell;padding:0.2em 0.3em 0.2em 0.2em;vertical-align:middle}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .portalbox>ul{background:transparent}}</style><div role="navigation" aria-label="درگاه‌ها" class="noprint portalbox plainlist tleft"> <ul> <li><span><span class="mw-image-border noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_the_Taliban.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/32px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="32" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/48px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/64px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="درگاه:افغانستان">درگاه افغانستان</a></span></li> <li><span><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Asia_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/28px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="28" height="28" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/42px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/56px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span></span><span><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="درگاه:آسیا">درگاه آسیا</a></span></li></ul></div> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D9%85%D8%B1%D8%A8%D9%88%D8%B7_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست مطالب مربوط به افغانستان">فهرست مطالب مربوط به افغانستان</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="یادداشت‌ها"><span id=".DB.8C.D8.A7.D8.AF.D8.AF.D8.A7.D8.B4.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>یادداشت‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=81" title="ویرایش بخش: یادداشت‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-persian-alpha"> <div class="mw-references-wrap"><ol class="references"> <li id="cite_note-6" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">آخرین سرشماری در افغانستان در سال ۱۹۷۹ انجام شد و خود ناقص بود. به دلیل <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B7%DB%B8%E2%80%93%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="درگیری افغانستان (۱۹۷۸–اکنون)">جنگ‌های پیوسته</a>، از آن زمان اکنون هیچ سرشماری رسمی دیگری انجام نشده است.<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></span> </li> <li id="cite_note-Demonym-13" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Demonym_13-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">نام‌های دیگری که برای بومی‌ها استفاده شده است: <b>افغانی</b><sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">[</span>۱۰<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> و <b>افغانستانی</b>.<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>۱۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></span> </li> <li id="cite_note-Akhundzada-19" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Akhundzada_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">رهبر عالی طالبان <a href="/wiki/%D9%87%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A2%D8%AE%D9%86%D8%AF%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="هبت‌الله آخندزاده">هبت‌الله آخندزاده</a> هیچ سمت رسمی در حکومت سرپرست این کشور ندارد، ولی به‌طور گسترده باور بر این است که او اقتدار نهایی را بر عهده دارد و انتظار می‌رود به زودی سمتی رسمی به او داده شود.<sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>۱۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></span> </li> <li id="cite_note-32" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">هوتکیان خود را ایرانی و پادشاه سراسر ایران می‌دانستند نه بخشی از آن، مثلاً خراسان یا افغانستان و…. این دودمان توانست بر صفویان پیروز شود.</cite></span> </li> <li id="cite_note-160" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-160">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">South Asian Association for Regional Cooperation</cite></span> </li> <li id="cite_note-161" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-161">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">Economic Cooperation Organization</cite></span> </li> <li id="cite_note-162" class="mw-cite-dir-rtl"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-162">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="note">Economy of the Organisation of the Islamic Conference</cite></span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=82" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r37199623"><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190603201955/http://law.acku.edu.af/fa/download/file/fa/12686/77746">"Archived copy"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://law.acku.edu.af/fa/download/file/fa/12686/77746">the original</a> on 3 June 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 September</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Archived+copy&rft_id=http%3A%2F%2Flaw.acku.edu.af%2Ffa%2Fdownload%2Ffile%2Ffa%2F12686%2F77746&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88_%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Tharoor-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tharoor_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTharoor2013" class="citation news cs1">Tharoor, Ishaan (19 June 2013). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://world.time.com/2013/06/19/the-talibans-qatar-office-are-prospects-for-peace-already-doomed/">"The Taliban's Qatar Office: Are Prospects for Peace Already Doomed?"</a>. <i>Time</i>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0040-781X">0040-781X</a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 August</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Time&rft.atitle=The+Taliban%27s+Qatar+Office%3A+Are+Prospects+for+Peace+Already+Doomed%3F&rft.date=2013-06-19&rft.issn=0040-781X&rft.aulast=Tharoor&rft.aufirst=Ishaan&rft_id=https%3A%2F%2Fworld.time.com%2F2013%2F06%2F19%2Fthe-talibans-qatar-office-are-prospects-for-peace-already-doomed%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.geonames.org/1149361/islamic-republic-of-afghanistan.html">Islamic Republic of Afghanistan</a> in <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.geonames.org/about.html">Geonames.org (cc-by)</a></span> </li> <li id="cite_note-LoC-pdf-4"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-LoC-pdf_4-0">۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LoC-pdf_4-1">۴٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LoC-pdf_4-2">۴٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-LoC-pdf_4-3">۴٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140408085103/http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf">"Country Proپرونده: Afghanistan"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a href="/w/index.php?title=Library_of_Congress_Country_Studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Library of Congress Country Studies (صفحه وجود ندارد)">Library of Congress Country Studies</a> on Afghanistan. August 2008. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Afghanistan.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 8 April 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 October</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Country+Pro%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%3A+Afghanistan&rft.pub=Library+of+Congress+Country+Studies+on+Afghanistan&rft.date=2008-08&rft_id=http%3A%2F%2Flcweb2.loc.gov%2Ffrd%2Fcs%2Fprofiles%2FAfghanistan.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210816021136/https://afghanistan.unfpa.org/en/node/15230">"Population Matters"</a>. 3 March 2016. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://afghanistan.unfpa.org/en/node/15230">the original</a> on 16 August 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">29 September</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Population+Matters&rft.date=2016-03-03&rft_id=https%3A%2F%2Fafghanistan.unfpa.org%2Fen%2Fnode%2F15230&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFtimesofindia2021" class="citation web cs1">timesofindia (23 Aug 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://timesofindia.indiatimes.com/world/south-asia/afghanistans-ethnic-mosaic/articleshow/85552093.cms">"Afghanistan's ethnic mosaic"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Afghanistan%27s+ethnic+mosaic&rft.date=2021-08-23&rft.au=timesofindia&rft_id=https%3A%2F%2Ftimesofindia.indiatimes.com%2Fworld%2Fsouth-asia%2Fafghanistans-ethnic-mosaic%2Farticleshow%2F85552093.cms&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWorld_Population_Review2021" class="citation web cs1">World Population Review (19 Sep 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/countries/afghanistan-population">"<span class="cs1-kern-left"></span>"Afghanistan Population 2021"<span class="cs1-kern-right"></span>"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%22Afghanistan+Population+2021%22&rft.date=2021-09-19&rft.au=World+Population+Review&rft_id=https%3A%2F%2Fworldpopulationreview.com%2Fcountries%2Fafghanistan-population&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFstatista.com2021" class="citation web cs1">statista.com (20 Aug 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.statista.com/statistics/1258799/afghanistan-share-of-population-by-ethnic-group/">"Distribution of Afghan population by ethnic group 2020"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Distribution+of+Afghan+population+by+ethnic+group+2020&rft.date=2021-08-20&rft.au=statista.com&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.statista.com%2Fstatistics%2F1258799%2Fafghanistan-share-of-population-by-ethnic-group%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFreliefweb.int2011" class="citation web cs1">reliefweb.int (14 Aug 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://reliefweb.int/report/afghanistan/afghan-ethnic-groups-brief-investigation">"Afghan Ethnic Groups: A Brief Investigation"</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Afghan+Ethnic+Groups%3A+A+Brief+Investigation&rft.date=2011-08-14&rft.au=reliefweb.int&rft_id=https%3A%2F%2Freliefweb.int%2Freport%2Fafghanistan%2Fafghan-ethnic-groups-brief-investigation&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Dictionary.com. <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%86_%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D8%AC" title="فرهنگ واژگان زبان انگلیسی امریکن هریتیج">فرهنگ واژگان زبان انگلیسی امریکن هریتیج</a>، Fourth Edition. Houghton Mifflin Company, 2004. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionary.reference.com/browse/afghani">Reference.com</a> (Retrieved 13 November 2007).</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Dictionary.com. <a href="/wiki/%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%AA" title="وردنت">وردنت</a> 3.0. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%86" title="دانشگاه پرینستون">دانشگاه پرینستون</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani">Reference.com</a> (Retrieved 13 November 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140328102257/http://dictionary.reference.com/browse/afghanistani">بایگانی‌شده</a> در ۲۸ مارس ۲۰۱۴ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-Constitution_of_Afghanistan-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Constitution_of_Afghanistan_14-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.afghanembassy.us/about-afghanistan/constitution/">"Constitution of Afghanistan"</a>. 2004. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160920112856/http://www.afghanembassy.us/about-afghanistan/constitution/">Archived</a> from the original on 20 September 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">16 February</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Constitution+of+Afghanistan&rft.date=2004&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.afghanembassy.us%2Fabout-afghanistan%2Fconstitution%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/afghan"><i>Afghan | meaning in the Cambridge English Dictionary</i></a>. the Cambridge English Dictionary. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-107-66015-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-107-66015-1"><bdi>978-1-107-66015-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghan+%7C+meaning+in+the+Cambridge+English+Dictionary&rft.pub=the+Cambridge+English+Dictionary&rft.isbn=978-1-107-66015-1&rft_id=https%3A%2F%2Fdictionary.cambridge.org%2Fdictionary%2Fenglish%2Fafghan&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.mei.edu/publications/dysfunctional-centralization-and-growing-fragility-under-taliban-rule">https://www.mei.edu/publications/dysfunctional-centralization-and-growing-fragility-under-taliban-rule</a></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://thehill.com/policy/international/571292-eu-provisional-taliban-government-does-not-fulfill-promises">https://thehill.com/policy/international/571292-eu-provisional-taliban-government-does-not-fulfill-promises</a></span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFZucchino2021" class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Zucchino, David (2021-09-01). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/2021/09/01/world/asia/afghanistan-taliban-government-leader.html">"Shifting to Governing, Taliban Will Name Supreme Afghan Leader"</a>. <i><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B2" title="نیویورک تایمز">نیویورک تایمز</a></i> (به انگلیسی). <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0362-4331">0362-4331</a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-14</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9+%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B2&rft.atitle=Shifting+to+Governing%2C+Taliban+Will+Name+Supreme+Afghan+Leader&rft.date=2021-09-01&rft.issn=0362-4331&rft.aulast=Zucchino&rft.aufirst=David&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nytimes.com%2F2021%2F09%2F01%2Fworld%2Fasia%2Fafghanistan-taliban-government-leader.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.darivoa.com/a/taliban-announces-thier-cabinet/6216040.html">«ملا محمدحسن به کابل بازگشت؛ نخست‌وزیر ۷۲ ساله طالبان به کارش ادامه می‌دهد»</a>. <i>ایندیپندنت فارسی</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۷-۱۷</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%DB%8C%D9%BE%D9%86%D8%AF%D9%86%D8%AA+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%D9%85%D9%84%D8%A7+%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86+%D8%A8%D9%87+%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84+%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA%D8%9B+%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1+%DB%B7%DB%B2+%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87+%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%87+%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%B4+%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%87+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D9%87%D8%AF&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.darivoa.com%2Fa%2Ftaliban-announces-thier-cabinet%2F6216040.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://worldpopulationreview.com/countries/afghanistan-population">مرور جمعیت جهان</a> دریافت شده در ۱۱ آوریل ۲۰۲۲.</span> </li> <li id="cite_note-imf2-22"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-imf2_22-0">۱۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-imf2_22-1">۱۹٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-imf2_22-2">۱۹٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-imf2_22-3">۱۹٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=63&pr.y=8&sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a=">"Afghanistan"</a>. International Monetary Fund<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 November</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Afghanistan&rft.pub=International+Monetary+Fund&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.imf.org%2Fexternal%2Fpubs%2Fft%2Fweo%2F2018%2F01%2Fweodata%2Fweorept.aspx%3Fpr.x%3D63%26pr.y%3D8%26sy%3D2018%26ey%3D2023%26scsm%3D1%26ssd%3D1%26sort%3Dcountry%26ds%3D.%26br%3D1%26c%3D512%26s%3DNGDPD%252CPPPGDP%252CNGDPDPC%252CPPPPC%26grp%3D0%26a%3D&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-wb-gini-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-wb-gini_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140511044958/http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI">"Gini Index"</a>. World Bank. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/">the original</a> on 11 May 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 March</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Gini+Index&rft.pub=World+Bank&rft_id=http%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FSI.POV.GINI%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-UNHDR-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-UNHDR_24-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf"><i>Human Development Report 2021/2022: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a href="/w/index.php?title=United_Nations_Development_Programme&action=edit&redlink=1" class="new" title="United Nations Development Programme (صفحه وجود ندارد)">United Nations Development Programme</a>. 2022. p. 284. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9789211264517" title="ویژه:منابع کتاب/9789211264517"><bdi>9789211264517</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ghostarchive.org/archive/20221009/https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 2022-10-09<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 September</span> 2022</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Human+Development+Report+2021%2F2022%3A+Uncertain+Times%2C+Unsettled+Lives%3A+Shaping+our+Future+in+a+Transforming+World&rft.pages=284&rft.pub=United+Nations+Development+Programme&rft.date=2022&rft.isbn=9789211264517&rft_id=https%3A%2F%2Fhdr.undp.org%2Fsystem%2Ffiles%2Fdocuments%2Fglobal-report-document%2Fhdr2021-22pdf_1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-UNHDRDiff-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-UNHDRDiff_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf"><i>Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-92-1-126442-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-92-1-126442-5"><bdi>978-92-1-126442-5</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr2020.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 2022-10-09<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">16 December</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Human+Development+Report+2020+The+Next+Frontier%3A+Human+Development+and+the+Anthropocene&rft.pages=343-346&rft.pub=United+Nations+Development+Programme&rft.date=2020-12-15&rft.isbn=978-92-1-126442-5&rft_id=http%3A%2F%2Fhdr.undp.org%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Fhdr2020.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Britannica-26"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Britannica_26-0">۲۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Britannica_26-1">۲۳٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan">"Afghanistan"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه بریتانیکا">دانشنامه بریتانیکا</a></i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100225235842/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan">Archived</a> from the original on 25 February 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 March</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Afghanistan&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F7798%2FAfghanistan&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-AO-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-AO_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131028065437/http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html">"Article Sixteen of the 2004 Constitution of Afghanistan"</a>. 2004. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.afghan-web.com/politics/current_constitution.html#preamble">the original</a> on 28 October 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 June</span> 2012</span>. <q>From among the languages of Pashto, Dari, Uzbeki, Turkmani, Baluchi, Pashai, Nuristani, Pamiri (alsana), Arab and other languages spoken in the country, <b>Pashto and Dari are the official languages of the state.</b></q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Article+Sixteen+of+the+2004+Constitution+of+Afghanistan&rft.date=2004&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.afghan-web.com%2Fpolitics%2Fcurrent_constitution.html%23preamble&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-CAL-hist-28"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CAL-hist_28-0">۲۵٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CAL-hist_28-1">۲۵٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html">"The Afghans, Their History and Culture"</a>. <a href="/w/index.php?title=Center_for_Applied_Linguistics&action=edit&redlink=1" class="new" title="Center for Applied Linguistics (صفحه وجود ندارد)">Center for Applied Linguistics</a> (CAL). June 30, 2002. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html">the original</a> on 17 March 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-09-10</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Afghans%2C+Their+History+and+Culture&rft.pub=Center+for+Applied+Linguistics+%28CAL%29&rft.date=2002-06-30&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cal.org%2Fco%2Fafghan%2Fahist.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Galvin-PreIslamic-29"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Galvin-PreIslamic_29-0">۲۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Galvin-PreIslamic_29-1">۲۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGriffin2002" class="citation web cs1">Griffin, Luke (14 January 2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20011103002246/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html">"The Pre-Islamic Period"</a>. <i>Afghanistan Country Study</i>. Illinois Institute of Technology. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/PreIslamic.html">the original</a> on 3 November 2001<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 October</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Afghanistan+Country+Study&rft.atitle=The+Pre-Islamic+Period&rft.date=2002-01-14&rft.aulast=Griffin&rft.aufirst=Luke&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gl.iit.edu%2Fgovdocs%2Fafghanistan%2FPreIslamic.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-LCCSWEB112-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-LCCSWEB112_30-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBaxter1997" class="citation web cs1">Baxter, Craig (1997). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120924163740/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0001)">"Chapter 1. Historical Setting"</a>. <a href="/w/index.php?title=Library_of_Congress_Country_Studies&action=edit&redlink=1" class="new" title="Library of Congress Country Studies (صفحه وجود ندارد)">Library of Congress Country Studies</a> on Afghanistan. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0001)">the original</a> on 24 September 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-06-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Chapter+1.+Historical+Setting&rft.pub=Library+of+Congress+Country+Studies+on+Afghanistan&rft.date=1997&rft.aulast=Baxter&rft.aufirst=Craig&rft_id=http%3A%2F%2Flcweb2.loc.gov%2Fcgi-bin%2Fquery%2Fr%3Ffrd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID%2Baf0001%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-historyfiles20109624-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-historyfiles20109624_31-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.historyfiles.co.uk/KingListsMiddEast/EasternAfghans.htm">"Kingdoms of South Asia - Afghanistan in Far East Kingdoms: Persia and the East"</a>. The History Files<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-06-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Kingdoms+of+South+Asia+-+Afghanistan+in+Far+East+Kingdoms%3A+Persia+and+the+East&rft.pub=The+History+Files&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.historyfiles.co.uk%2FKingListsMiddEast%2FEasternAfghans.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-iranicallfkku-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-iranicallfkku_33-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFD._Balland2010" class="citation encyclopaedia cs1">D. Balland (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://iranicaonline.org/articles/afghanistan-x-political-history">"AFGHANISTAN x. Political History"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه ایرانیکا">دانشنامه ایرانیکا</a></i> (Encyclopædia Iranica Online ed.). Columbia University.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=AFGHANISTAN+x.+Political+History&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft.edition=Encyclop%C3%A6dia+Iranica+Online&rft.pub=Columbia+University&rft.date=2010&rft.au=D.+Balland&rft_id=http%3A%2F%2Firanicaonline.org%2Farticles%2Fafghanistan-x-political-history&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-EofI-Afghanistan-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EofI-Afghanistan_34-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFM._Longworth_Dames,_G._Morgenstierne,_and_R._Ghirshman1999" class="citation encyclopaedia cs1">M. Longworth Dames, G. Morgenstierne, and R. Ghirshman (1999). "AF<b>GH</b>ĀNISTĀN". <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85" title="دانشنامه اسلام">دانشنامه اسلام</a></i> (CD-ROM Edition v. 1.0 ed.). Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=AFGH%C4%80NIST%C4%80N&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85&rft.place=Leiden%2C+The+Netherlands&rft.edition=CD-ROM+Edition+v.+1.0&rft.pub=Koninklijke+Brill+NV&rft.date=1999&rft.au=M.+Longworth+Dames%2C+G.+Morgenstierne%2C+and+R.+Ghirshman&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_encyclopedia" title="الگو:Cite encyclopedia">cite encyclopedia</a>}}</code>: نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-Brit-Durrani-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Brit-Durrani_35-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/10162/Ahmad-Shah-Durrani">"Ahmad Shah Durrani"</a>. <i>Encyclopædia Britannica Online</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-09-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Encyclop%C3%A6dia+Britannica+Online&rft.atitle=Ahmad+Shah+Durrani&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F10162%2FAhmad-Shah-Durrani&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-CALORGJUNE30-36"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-CALORGJUNE30_36-0">۳۲٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-CALORGJUNE30_36-1">۳۲٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100317123355/http://www.cal.org/CO/afghan/ahist.html#6">"Western Powers and the Great Game"</a>. Center for Applied Linguistics (CAL). June 30, 2002. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cal.org/co/afghan/ahist.html#6">the original</a> on 17 March 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-10-14</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Western+Powers+and+the+Great+Game&rft.pub=Center+for+Applied+Linguistics+%28CAL%29&rft.date=2002-06-30&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.cal.org%2Fco%2Fafghan%2Fahist.html%236&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3803917-این-کشور-طالبان-را-به-رسمیت-نمی-شناسد">«این کشور طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد»</a>. <i>روزنامه دنیای اقتصاد</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF&rft.atitle=%D8%A7%DB%8C%D9%86+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1+%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%B1%D8%A7+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D9%86%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AF&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.donya-e-eqtesad.com%2F%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62%2F3803917-%D8%A7%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%85%DB%8C-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%AF&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.radiofarda.com/a/taliban-pm-calls-for-nations-to-recognize-afghan-administration/31661293.html">«طالبان برای به رسمیت شناخته شدن دست به دامان کشورهای مسلمان شد»</a>. <i>رادیو فردا</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88+%D9%81%D8%B1%D8%AF%D8%A7&rft.atitle=%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87+%D8%B4%D8%AF%D9%86+%D8%AF%D8%B3%D8%AA+%D8%A8%D9%87+%D8%AF%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%B4%D8%AF&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.radiofarda.com%2Fa%2Ftaliban-pm-calls-for-nations-to-recognize-afghan-administration%2F31661293.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.aa.com.tr/fa/افغانستان/طالبان-خواستار-به-رسمیت-شناخته-شدن-از-سوی-چین-شد/2445763">«طالبان خواستار به رسمیت شناخته شدن از سوی چین شد»</a>. <i>www.aa.com.tr</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.aa.com.tr&rft.atitle=%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87+%D8%B4%D8%AF%D9%86+%D8%A7%D8%B2+%D8%B3%D9%88%DB%8C+%DA%86%DB%8C%D9%86+%D8%B4%D8%AF&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.aa.com.tr%2Ffa%2F%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%2F%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D9%88%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D9%86-%D8%B4%D8%AF%2F2445763&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://bourseon.com/xpgD-کدام-کشورها-طالبان-را-به-رسمیت-می‌شناسند؟">«کدام کشورها طالبان را به رسمیت می‌شناسند؟»</a>. <i>بورسان - Bourseon</i>. <bdi>۲۰۲۱-۱۰-۳۰</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A8%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86+-+Bourseon&rft.atitle=%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7+%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%B1%D8%A7+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%9F&rft.date=2021-10-30&rft_id=https%3A%2F%2Fbourseon.com%2FxpgD-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AF%D8%9F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.darivoa.com/a/who-will-first-recognize-the-taliaban-/6010804.html">«طالبان نخست توسط کدام کشور به رسمیت شناخته خواهند شد؟»</a>. <i>صدای امریکا</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft.atitle=%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA+%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7+%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87+%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF+%D8%B4%D8%AF%D8%9F&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.darivoa.com%2Fa%2Fwho-will-first-recognize-the-taliaban-%2F6010804.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20211012024457/https://8am.af/what-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban/">«شروط جهان برای به رسمیت شناختن طالبان چیست؟»</a>. <i>روزنامه ۸صبح</i>. <bdi>۲۰۲۱-۱۰-۰۴</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://8am.af/what-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban/">اصلی</a> در ۱۲ اکتبر ۲۰۲۱<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%DB%B8%D8%B5%D8%A8%D8%AD&rft.atitle=%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%86+%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F&rft.date=2021-10-04&rft_id=https%3A%2F%2F8am.af%2Fwhat-are-the-world-conditions-for-recognizing-the-taliban%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFWelle_(www.dw.com)" class="citation web">Welle (www.dw.com)، Deutsche. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dw.com/fa-ir/روسیه-به-رسمیت-شناختن-حکومت-طالبان-به-تحقق-وعدهها-منوط-است/a-60304096">«روسیه: به رسمیت شناختن حکومت طالبان به تحقق وعده‌ها منوط است | DW | 31.12.2021»</a>. <i>DW.COM</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=DW.COM&rft.atitle=%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87%3A+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%86+%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA+%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%87+%D8%AA%D8%AD%D9%82%D9%82+%D9%88%D8%B9%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7+%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B7+%D8%A7%D8%B3%D8%AA+%7C+DW+%7C+31.12.2021&rft.aulast=Welle+%28www.dw.com%29&rft.aufirst=Deutsche&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dw.com%2Ffa-ir%2F%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%86-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%AD%D9%82%D9%82-%D9%88%D8%B9%D8%AF%D9%87%D9%87%D8%A7-%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B7-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%2Fa-60304096&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://farsi.alarabiya.net/afghanistan/2022/03/20/پاکستان-به-رسمیت-شناختن-حکومت-طالبان-به-اجماع-منطقه-ای-بستگی-دارد">«پاکستان: به رسمیت شناختن حکومت طالبان به اجماع منطقه‌ای بستگی دارد»</a>. <i>العربیه فارسی</i>. <bdi>۲۰۲۲-۰۳-۲۰</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۲-۰۵-۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D9%87+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%3A+%D8%A8%D9%87+%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA+%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%86+%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA+%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D9%87+%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9+%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF&rft.date=2022-03-20&rft_id=https%3A%2F%2Ffarsi.alarabiya.net%2Fafghanistan%2F2022%2F03%2F20%2F%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%86-%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFYJC" class="citation web">YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان | (<bdi>۱۴۰۰/۰۷/۲۶–۱۴:۱۸</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.yjc.news/fa/news/7933998">«طالبان حتی برای کسب مشروعیت داخلی نیز موفق نبوده است»</a>. <i>fa</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi><span class="nowrap">2022-05-23</span></bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=fa&rft.atitle=%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86+%D8%AD%D8%AA%DB%8C+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%DA%A9%D8%B3%D8%A8+%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9%DB%8C%D8%AA+%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C+%D9%86%DB%8C%D8%B2+%D9%85%D9%88%D9%81%D9%82+%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D8%B3%D8%AA&rft.chron=%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0%2F%DB%B0%DB%B7%2F%DB%B2%DB%B6%E2%80%93%DB%B1%DB%B4%3A%DB%B1%DB%B8&rft.aulast=YJC&rft.aufirst=%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D8%AE%D8%A8%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86+%7C+%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86+%D8%A7%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%88+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86+%7C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.yjc.news%2Ffa%2Fnews%2F7933998&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error error citation-comment">تاریخ وارد شده در <code class="cs1-code">|تاریخ=</code> را بررسی کنید (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF#bad_date" title="راهنما:خطاهای الگوی یادکرد">کمک</a>)</span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-GDP_IMF2-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-GDP_IMF2_46-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2020/October/weo-report?c=512,914,612,614,311,213,911,314,193,122,912,313,419,513,316,913,124,339,638,514,218,963,616,223,516,918,748,618,624,522,622,156,626,628,228,924,233,632,636,634,238,662,960,423,935,128,611,321,243,248,469,253,642,643,939,734,644,819,172,132,646,648,915,134,652,174,328,258,656,654,336,263,268,532,944,176,534,536,429,433,178,436,136,343,158,439,916,664,826,542,967,443,917,544,941,446,666,668,672,946,137,546,674,676,548,556,678,181,867,682,684,273,868,921,948,943,686,688,518,728,836,558,138,196,278,692,694,962,142,449,564,565,283,853,288,293,566,964,182,359,453,968,922,714,862,135,716,456,722,942,718,724,576,936,961,813,726,199,733,184,524,361,362,364,732,366,144,146,463,528,923,738,578,537,742,866,369,744,186,925,869,746,926,466,112,111,298,927,846,299,582,487,474,754,698,&s=NGDPD,&sy=2018&ey=2025&ssm=0&scsm=1&scc=0&ssd=1&ssc=0&sic=0&sort=country&ds=.&br=1">"World Economic Outlook Database, October 2020"</a>. <i>IMF.org</i>. <a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%82_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%D9%88%D9%84" title="صندوق بین‌المللی پول">صندوق بین‌المللی پول</a>. 13 October 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 October</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=IMF.org&rft.atitle=World+Economic+Outlook+Database%2C+October+2020&rft.date=2020-10-13&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.imf.org%2Fen%2FPublications%2FWEO%2Fweo-database%2F2020%2FOctober%2Fweo-report%3Fc%3D512%2C914%2C612%2C614%2C311%2C213%2C911%2C314%2C193%2C122%2C912%2C313%2C419%2C513%2C316%2C913%2C124%2C339%2C638%2C514%2C218%2C963%2C616%2C223%2C516%2C918%2C748%2C618%2C624%2C522%2C622%2C156%2C626%2C628%2C228%2C924%2C233%2C632%2C636%2C634%2C238%2C662%2C960%2C423%2C935%2C128%2C611%2C321%2C243%2C248%2C469%2C253%2C642%2C643%2C939%2C734%2C644%2C819%2C172%2C132%2C646%2C648%2C915%2C134%2C652%2C174%2C328%2C258%2C656%2C654%2C336%2C263%2C268%2C532%2C944%2C176%2C534%2C536%2C429%2C433%2C178%2C436%2C136%2C343%2C158%2C439%2C916%2C664%2C826%2C542%2C967%2C443%2C917%2C544%2C941%2C446%2C666%2C668%2C672%2C946%2C137%2C546%2C674%2C676%2C548%2C556%2C678%2C181%2C867%2C682%2C684%2C273%2C868%2C921%2C948%2C943%2C686%2C688%2C518%2C728%2C836%2C558%2C138%2C196%2C278%2C692%2C694%2C962%2C142%2C449%2C564%2C565%2C283%2C853%2C288%2C293%2C566%2C964%2C182%2C359%2C453%2C968%2C922%2C714%2C862%2C135%2C716%2C456%2C722%2C942%2C718%2C724%2C576%2C936%2C961%2C813%2C726%2C199%2C733%2C184%2C524%2C361%2C362%2C364%2C732%2C366%2C144%2C146%2C463%2C528%2C923%2C738%2C578%2C537%2C742%2C866%2C369%2C744%2C186%2C925%2C869%2C746%2C926%2C466%2C112%2C111%2C298%2C927%2C846%2C299%2C582%2C487%2C474%2C754%2C698%2C%26s%3DNGDPD%2C%26sy%3D2018%26ey%3D2025%26ssm%3D0%26scsm%3D1%26scc%3D0%26ssd%3D1%26ssc%3D0%26sic%3D0%26sort%3Dcountry%26ds%3D.%26br%3D1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated1-47"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated1_47-0">۴۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated1_47-1">۴۳٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated1_47-2">۴۳٫۲</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080427084037/http://tajikistanweb.com/220208_secretafghan.html">«tajikistanweb»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://tajikistanweb.com/220208_secretafghan.html">اصلی</a> در ۲۷ آوریل ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۰ آوریل ۲۰۰۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=tajikistanweb&rft_id=http%3A%2F%2Ftajikistanweb.com%2F220208_secretafghan.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-JFS-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-JFS_48-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation encyclopaedia cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20040717092902/http://encarta.msn.com/text_761569370___42/Afghanistan.html"><i>Afghanistan – John Ford Shroder, University of Nebraska</i></a>. Encarta. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://encarta.msn.com/text_761569370___42/Afghanistan.html">the original</a> on 17 July 2004<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghanistan+%E2%80%93+John+Ford+Shroder%2C+University+of+Nebraska&rft.pub=Encarta&rft_id=http%3A%2F%2Fencarta.msn.com%2Ftext_761569370___42%2FAfghanistan.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130726153721/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1881896-1,00.html">"Afghanistan: A Treasure Trove for Archaeologists"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85" title="تایم">تایم</a></i>. 26 February 2009. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1881896-1,00.html">the original</a> on 26 July 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 July</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%85&rft.atitle=Afghanistan%3A+A+Treasure+Trove+for+Archaeologists&rft.date=2009-02-26&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.time.com%2Ftime%2Fmagazine%2Farticle%2F0%2C9171%2C1881896-1%2C00.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-The_Ancient_Indus_pp.1-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-The_Ancient_Indus_pp.1_50-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRita_Wright2009" class="citation book cs1">Rita Wright (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=gAgFPQAACAAJ"><i>The Ancient Indus: Urbanism, Economy, and Society</i></a>. p. 1. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-521-57652-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-521-57652-9"><bdi>978-0-521-57652-9</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160628065355/https://books.google.com/books?id=gAgFPQAACAAJ">Archived</a> from the original on 28 June 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 December</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Ancient+Indus%3A+Urbanism%2C+Economy%2C+and+Society&rft.pages=1&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-521-57652-9&rft.au=Rita+Wright&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DgAgFPQAACAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">Kenoyer, Jonathan Mark (1998). Ancient cities of the Indus Valley Civilisation. pp.96</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text">New prehistoric localities in the Dasht-i-Nawur / Louis Dupree and Richard S. Davisin: Afghanistan, vol. 29, no. 3, 1976, Kabul.</span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">Afghanistan." Encyclopædia Britannica. Encyclopaedia Britannica Ultimate Reference Suite. Chicago: Encyclopædia Britannica, 2010.</span> </li> <li id="cite_note-Afghanistan_1982-54"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Afghanistan_1982_54-0">۵۰٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Afghanistan_1982_54-1">۵۰٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Afghanistan_1982_54-2">۵۰٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Afghanistan_1982_54-3">۵۰٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text">Achaeological Gazetteer of Afghanistan, Volume II, Warwick BALL, Editions Recherche Sur les Civilisations, Paris, 1982, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/2-86538-040-8" title="ویژه:منابع کتاب/2-86538-040-8">2-86538-040-8</a></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110318063127/http://blog.britishmuseum.org/category/exhibitions/afghanistan-crossroads-of-the-ancient-world/">«وِب‌نِوِشت موزیم بریتانیا، نمایش گنجینه‌های باستانی افغانستان در نمایشگاهی تحت عنوان 'افغانستان، چهارراه دنیای کُهَن<span class="cs1-kern-right">'</span>»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://blog.britishmuseum.org/category/exhibitions/afghanistan-crossroads-of-the-ancient-world/">اصلی</a> در ۱۸ مارس ۲۰۱۱<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۵ آوریل ۲۰۱۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%88%D9%90%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D9%90%D9%88%D9%90%D8%B4%D8%AA+%D9%85%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%85+%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%8C+%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4+%DA%AF%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C+%D8%AA%D8%AD%D8%AA+%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86+%27%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%8C+%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%B1%D8%A7%D9%87+%D8%AF%D9%86%DB%8C%D8%A7%DB%8C+%DA%A9%D9%8F%D9%87%D9%8E%D9%86%27&rft_id=http%3A%2F%2Fblog.britishmuseum.org%2Fcategory%2Fexhibitions%2Fafghanistan-crossroads-of-the-ancient-world%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/articles/media">Encyclopaedia Iranica: MEDIA. By M. Dandamayev and I. Medvedskaya</a></span> </li> <li id="cite_note-ReferenceA-57"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_57-0">۵۳٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_57-1">۵۳٫۱</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_57-2">۵۳٫۲</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ReferenceA_57-3">۵۳٫۳</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFفرهنگ1988" class="citation book">فرهنگ، میرمحمد صدیق (<bdi>١٩٨٨</bdi>). <i>افغانستان در پنج قرن اخیر</i>. ویرجینیا: امریکن اسپیدی.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%D9%BE%D9%86%D8%AC+%D9%82%D8%B1%D9%86+%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&rft.place=%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7&rft.pub=%D8%A7%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%86+%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%AF%DB%8C&rft.date=1988&rft.aulast=%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF&rft.aufirst=%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D8%B5%D8%AF%DB%8C%D9%82&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120909000527/http://www.gandhara.com.au/afghan_table.html">"Chronological History of Afghanistan – the cradle of Gandharan civilisation"</a>. Gandhara.com.au. 15 February 1989. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.gandhara.com.au/afghan_table.html">the original</a> on 9 September 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Chronological+History+of+Afghanistan+%E2%80%93+the+cradle+of+Gandharan+civilisation&rft.pub=Gandhara.com.au&rft.date=1989-02-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.gandhara.com.au%2Fafghan_table.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Bijan Omrani, Matthew Leeming, Elizabeth Chatwin, 'Afghanistan: A Companion and Guide (Herat Area Guide, p. 349), Odyssey Publications,Hong Kong, 2011</span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTERunion200744-60" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTERunion200744_60-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFRunion2007">Runion 2007</a>, p. 44.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://unama.unmissions.org/afghanistan-and-silk-road-land-heart-world-trade-bijan-omrani">"<span class="cs1-kern-left"></span>'Afghanistan and the Silk Road: The land at the heart of world trade' by Bijan Omrani"</a>. <i>UNAMA</i>. 8 March 2010.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=UNAMA&rft.atitle=%27Afghanistan+and+the+Silk+Road%3A+The+land+at+the+heart+of+world+trade%27+by+Bijan+Omrani&rft.date=2010-03-08&rft_id=https%3A%2F%2Funama.unmissions.org%2Fafghanistan-and-silk-road-land-heart-world-trade-bijan-omrani&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://en.unesco.org/silkroad/countries-alongside-silk-road-routes/afghanistan">"Afghanistan – Silk Roads Programme"</a>. <i><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="یونسکو">UNESCO</a></i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=UNESCO&rft.atitle=Afghanistan+%E2%80%93+Silk+Roads+Programme&rft_id=https%3A%2F%2Fen.unesco.org%2Fsilkroad%2Fcountries-alongside-silk-road-routes%2Fafghanistan&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWink2002" class="citation book cs1">Wink, André (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=g2m7_R5P2oAC&pg=PA125"><i>Al-Hind, the Making of the Indo-Islamic World: Early Medieval India and the Expansion of Islam 7Th-11th Centuries</i></a>. BRILL. p. 125. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-391-04173-8" title="ویژه:منابع کتاب/0-391-04173-8"><bdi>0-391-04173-8</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20191201142728/https://books.google.com/books?id=g2m7_R5P2oAC&pg=PA125">Archived</a> from the original on 1 December 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">11 December</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Al-Hind%2C+the+Making+of+the+Indo-Islamic+World%3A+Early+Medieval+India+and+the+Expansion+of+Islam+7Th-11th+Centuries&rft.pages=125&rft.pub=BRILL&rft.date=2002&rft.isbn=0-391-04173-8&rft.aulast=Wink&rft.aufirst=Andr%C3%A9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dg2m7_R5P2oAC%26pg%3DPA125&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Habibi-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Habibi_64-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20081023100306/http://www.alamahabibi.com/English%20Articles/Afghan_and_Afghanistan.htm">"Afghan and Afghanistan"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%DB%8C_%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="عبدالحی حبیبی">عبدالحی حبیبی</a></i>. alamahabibi.com. 1969. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.alamahabibi.com/English%20Articles/Afghan_and_Afghanistan.htm">the original</a> on 23 October 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 November</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%AD%DB%8C+%D8%AD%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DB%8C&rft.atitle=Afghan+and+Afghanistan&rft.date=1969&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.alamahabibi.com%2FEnglish%2520Articles%2FAfghan_and_Afghanistan.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCharles_Higham2014" class="citation book cs1">Charles Higham (2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=H1c1UIEVH9gC&pg=PA141"><i>Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations</i></a>. Infobase Publishing. p. 141. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-4381-0996-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-4381-0996-1"><bdi>978-1-4381-0996-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Ancient+Asian+Civilizations&rft.pages=141&rft.pub=Infobase+Publishing&rft.date=2014&rft.isbn=978-1-4381-0996-1&rft.au=Charles+Higham&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DH1c1UIEVH9gC%26pg%3DPA141&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text">AFGHANISTAN Hidden Hiebert, F. , Cambon, P. , 'Teasures from the National Museum, Kabul', 2008</span> </li> <li id="cite_note-Elliot-2-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Elliot-2_67-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140408220905/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=98">"A. —The Hindu Kings of Kábul"</a>. <i>Sir H. M. Elliot</i>. London: <a href="/w/index.php?title=Packard_Humanities_Institute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Packard Humanities Institute (صفحه وجود ندارد)">Packard Humanities Institute</a>. 1867–1877. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=98">the original</a> on 8 April 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 September</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sir+H.+M.+Elliot&rft.atitle=A.+%E2%80%94The+Hindu+Kings+of+K%C3%A1bul&rft.date=1867%2F1877&rft_id=http%3A%2F%2Fpersian.packhum.org%2Fpersian%2Fpf%3Ffile%3D80201012%26ct%3D98&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Mustawfi-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Mustawfi_68-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHamd-Allah_Mustawfi_of_Qazwin1340" class="citation web cs1">Hamd-Allah Mustawfi of Qazwin (1340). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130726144951/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=16301012&ct=16">"The Geographical Part of the NUZHAT-AL-QULUB"</a>. <i>Translated by Guy Le Strange</i>. <a href="/w/index.php?title=Packard_Humanities_Institute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Packard Humanities Institute (صفحه وجود ندارد)">Packard Humanities Institute</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.packhum.org/persian/pf?file=16301012&ct=16">the original</a> on 26 July 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 August</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Translated+by+Guy+Le+Strange&rft.atitle=The+Geographical+Part+of+the+NUZHAT-AL-QULUB&rft.date=1340&rft.au=Hamd-Allah+Mustawfi+of+Qazwin&rft_id=http%3A%2F%2Fpersian.packhum.org%2Fpersian%2Fpf%3Ffile%3D16301012%26ct%3D16&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Elliot-3-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Elliot-3_69-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130726133107/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=100">"A. —The Hindu Kings of Kábul (p.3)"</a>. <i>Sir H. M. Elliot</i>. London: <a href="/w/index.php?title=Packard_Humanities_Institute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Packard Humanities Institute (صفحه وجود ندارد)">Packard Humanities Institute</a>. 1867–1877. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201012&ct=100">the original</a> on 26 July 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 September</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sir+H.+M.+Elliot&rft.atitle=A.+%E2%80%94The+Hindu+Kings+of+K%C3%A1bul+%28p.3%29&rft.date=1867%2F1877&rft_id=http%3A%2F%2Fpersian.packhum.org%2Fpersian%2Fpf%3Ffile%3D80201012%26ct%3D100&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-nuristan.info-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-nuristan.info_70-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRichard_F._Strand2005" class="citation web cs1"><a href="/w/index.php?title=Richard_Strand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Richard Strand (صفحه وجود ندارد)">Richard F. Strand</a> (31 December 2005). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://nuristan.info/Nuristani/Nuristanis1.html">"Richard Strand's Nuristân Site: Peoples and Languages of Nuristan"</a>. <i>nuristan.info</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190401180243/http://nuristan.info/Nuristani/Nuristanis1.html">Archived</a> from the original on 1 April 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 June</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=nuristan.info&rft.atitle=Richard+Strand%27s+Nurist%C3%A2n+Site%3A+Peoples+and+Languages+of+Nuristan&rft.date=2005-12-31&rft.au=Richard+F.+Strand&rft_id=http%3A%2F%2Fnuristan.info%2FNuristani%2FNuristanis1.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRichard_NyropDonald_Seekins1986" class="citation book cs1">Richard Nyrop; Donald Seekins, eds. (1986). <i>Afghanistan: A Country Study</i>. Foreign Area Studies, The American University. p. 10.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghanistan%3A+A+Country+Study&rft.pages=10&rft.pub=Foreign+Area+Studies%2C+The+American+University&rft.date=1986&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130723185841/https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm">"Central Asian world cities"</a>. Faculty.washington.edu. 29 September 2007. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://faculty.washington.edu/modelski/CAWC.htm">the original</a> on 23 July 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Central+Asian+world+cities&rft.pub=Faculty.washington.edu&rft.date=2007-09-29&rft_id=https%3A%2F%2Ffaculty.washington.edu%2Fmodelski%2FCAWC.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a></span> <span class="reference-text">Periods of World History: A Latin American Perspective – Page 129</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a></span> <span class="reference-text">The Empire of the Steppes: A History of Central Asia – Page 465</span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFHanifi2019" class="citation book cs1">Hanifi, Shah Mahmoud (15 July 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ziaeDwAAQBAJ&q=elphinstone+khorasan&pg=PA128"><i>Mountstuart Elphinstone in South Asia: Pioneer of British Colonial Rule</i></a>. Oxford University Press. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-19-091440-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-19-091440-0"><bdi>978-0-19-091440-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mountstuart+Elphinstone+in+South+Asia%3A+Pioneer+of+British+Colonial+Rule&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2019-07-15&rft.isbn=978-0-19-091440-0&rft.aulast=Hanifi&rft.aufirst=Shah+Mahmoud&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DziaeDwAAQBAJ%26q%3Delphinstone%2Bkhorasan%26pg%3DPA128&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-EI-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-EI_76-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=cJQ3AAAAIAAJ">"Khurasan"</a>. <i>The Encyclopaedia of Islam</i>. Brill. 2009. p. 55. <q>In pre-Islamic and early Islamic times, the term "Khurassan" frequently had a much wider denotation, covering also parts of what are now Soviet Central Asia and Afghanistan</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Khurasan&rft.btitle=The+Encyclopaedia+of+Islam&rft.pages=55&rft.pub=Brill&rft.date=2009&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DcJQ3AAAAIAAJ&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Routledge-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Routledge_77-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIbn_Battuta2004" class="citation book cs1">Ibn Battuta (2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=zKqn_CWTxYEC&pg=PA180"><i>Travels in Asia and Africa, 1325–1354</i></a> (reprint, illustrated ed.). Routledge. p. 416. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-415-34473-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-415-34473-9"><bdi>978-0-415-34473-9</bdi></a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170416132656/https://books.google.com/books?id=zKqn_CWTxYEC&pg=PA180">Archived</a> from the original on 16 April 2017.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Travels+in+Asia+and+Africa%2C+1325%E2%80%931354&rft.pages=416&rft.edition=reprint%2C+illustrated&rft.pub=Routledge&rft.date=2004&rft.isbn=978-0-415-34473-9&rft.au=Ibn+Battuta&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DzKqn_CWTxYEC%26pg%3DPA180&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Firishta-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Firishta_78-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMuhammad_Qasim_Hindu_Shah1560" class="citation book cs1"><a href="/w/index.php?title=Firishta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Firishta (صفحه وجود ندارد)">Muhammad Qasim Hindu Shah</a> (1560). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130726121158/http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201016&ct=199">"Chapter 200: Translation of the Introduction to Firishta's History"</a>. <i>The History of India</i>. Vol. 6. Sir H. M. Elliot. London: Packard Humanities Institute. p. 8. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://persian.packhum.org/persian/pf?file=80201016&ct=199">the original</a> on 26 July 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 August</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Chapter+200%3A+Translation+of+the+Introduction+to+Firishta%27s+History&rft.btitle=The+History+of+India&rft.place=London&rft.pages=8&rft.pub=Packard+Humanities+Institute&rft.date=1560&rft.au=Muhammad+Qasim+Hindu+Shah&rft_id=http%3A%2F%2Fpersian.packhum.org%2Fpersian%2Fpf%3Ffile%3D80201016%26ct%3D199&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a></span> <span class="reference-text">مهدیزاده کابلی، درآمدی بر تاریخ افغانستان، قم: نشر صحافی احسانی، چاپ اول - زمستان ۱۳۷۶ خورشیدی، ص ۱</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/%D9%85%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C" title="مهدیزاده کابلی">مهدیزاده کابلی</a> به نقل از: <cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan#tab=active~checked,items~checked&title=Afghanistan%20--%20Britannica%20Online%20Encyclopedia">«دانشنامهٔ بریتانیکا»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94+%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2FEBchecked%2Ftopic%2F7798%2FAfghanistan%23tab%3Dactive~checked%2Citems~checked%26title%3DAfghanistan%2520--%2520Britannica%2520Online%2520Encyclopedia&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a></span> <span class="reference-text">الفنستون، بیان سلطنت کابل (افغانان)، ص۴۹۶</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a></span> <span class="reference-text">همان‌جا، ص ۳۸۱</span> </li> <li id="cite_note-Tanner_2009_126-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Tanner_2009_126_83-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTanner2009" class="citation book cs1">Tanner, Stephen (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=J3pUS_-uD-oC&pg=PA126"><i>Afghanistan: A Military History from Alexander the Great to the War against the Taliban</i></a>. Da Capo Press. p. 126. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-0-306-81826-4" title="ویژه:منابع کتاب/978-0-306-81826-4"><bdi>978-0-306-81826-4</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghanistan%3A+A+Military+History+from+Alexander+the+Great+to+the+War+against+the+Taliban&rft.pages=126&rft.pub=Da+Capo+Press&rft.date=2009&rft.isbn=978-0-306-81826-4&rft.aulast=Tanner&rft.aufirst=Stephen&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DJ3pUS_-uD-oC%26pg%3DPA126&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Nalwa-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Nalwa_84-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNalwa2009" class="citation book cs1">Nalwa, Vanit (2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=ULhgNexD92QC&pg=PA198"><i>Hari Singh Nalwa, "champion of the Khalsaji" (1791–1837)</i></a>. p. 198. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-81-7304-785-5" title="ویژه:منابع کتاب/978-81-7304-785-5"><bdi>978-81-7304-785-5</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Hari+Singh+Nalwa%2C+%22champion+of+the+Khalsaji%22+%281791%E2%80%931837%29&rft.pages=198&rft.date=2009&rft.isbn=978-81-7304-785-5&rft.aulast=Nalwa&rft.aufirst=Vanit&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DULhgNexD92QC%26pg%3DPA198&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Chahryar-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Chahryar_85-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFChahryar2003" class="citation book cs1">Chahryar, Adle (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=AzG5llo3YCMC&pg=PA296"><i>History of Civilizations of Central Asia: Development in contrast: from the sixteenth to the mid-nineteenth century</i></a>. UNESCO. p. 296. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-92-3-103876-1" title="ویژه:منابع کتاب/978-92-3-103876-1"><bdi>978-92-3-103876-1</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Civilizations+of+Central+Asia%3A+Development+in+contrast%3A+from+the+sixteenth+to+the+mid-nineteenth+century&rft.pages=296&rft.pub=UNESCO&rft.date=2003&rft.isbn=978-92-3-103876-1&rft.aulast=Chahryar&rft.aufirst=Adle&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DAzG5llo3YCMC%26pg%3DPA296&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ingram1980-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ingram1980_86-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIngram1980" class="citation journal cs1">Ingram, Edward (1980). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160816181410/http://pahar.in/wpfb-file/1980-great-britains-great-game-an-introduction-by-ingram-from-intl-hist-rev-v2-s-pdf/">"Great Britain's Great Game: An Introduction"</a>. <i>The International History Review</i>. <b>2</b> (2): 160–171. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F07075332.1980.9640210">10.1080/07075332.1980.9640210</a>. <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="جی‌استور">JSTOR</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.jstor.org/stable/40105749">40105749</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://pahar.in/wpfb-file/1980-great-britains-great-game-an-introduction-by-ingram-from-intl-hist-rev-v2-s-pdf/">the original</a> on 16 August 2016.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+International+History+Review&rft.atitle=Great+Britain%27s+Great+Game%3A+An+Introduction&rft.volume=2&rft.issue=2&rft.pages=160-171&rft.date=1980&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F07075332.1980.9640210&rft_id=%2F%2Fwww.jstor.org%2Fstable%2F40105749%23id-name%3DJSTOR&rft.aulast=Ingram&rft.aufirst=Edward&rft_id=http%3A%2F%2Fpahar.in%2Fwpfb-file%2F1980-great-britains-great-game-an-introduction-by-ingram-from-intl-hist-rev-v2-s-pdf%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-ingram1984-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ingram1984_87-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=Fr9cAgAAQBAJ&pg=PA11">In Defence of British India: Great Britain in the Middle East, 1775–1842</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170106130452/https://books.google.com/books?id=Fr9cAgAAQBAJ&pg=PA11">بایگانی‌شده</a> در ۶ ژانویه ۲۰۱۷ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a> By Edward Ingram. Frank Cass & Co, London, 1984. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">شابک</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0714632465" title="ویژه:منابع کتاب/0714632465">‎۰۷۱۴۶۳۲۴۶۵</a>. p7-19</span> </li> <li id="cite_note-88"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-88">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://reliefweb.int/report/afghanistan/afghan-women-hope-more-gains-under-new-administration">"Afghan Women Hope for More Gains Under New Administration – Afghanistan"</a>. <i>ReliefWeb</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=ReliefWeb&rft.atitle=Afghan+Women+Hope+for+More+Gains+Under+New+Administration+%E2%80%93+Afghanistan&rft_id=https%3A%2F%2Freliefweb.int%2Freport%2Fafghanistan%2Fafghan-women-hope-more-gains-under-new-administration&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/east/01/21/afghan.rail/index.html">"Afghan rail plan among proposals for donors"</a>. <i>CNN</i>. 21 January 2002.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=CNN&rft.atitle=Afghan+rail+plan+among+proposals+for+donors&rft.date=2002-01-21&rft_id=https%3A%2F%2Fedition.cnn.com%2F2002%2FWORLD%2Fasiapcf%2Feast%2F01%2F21%2Fafghan.rail%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWyatt2015" class="citation journal cs1">Wyatt, Christopher (2 September 2015). "Afghanistan in the Great War". <i>Asian Affairs</i>. <b>46</b> (3): 387–410. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1080%2F03068374.2015.1081001">10.1080/03068374.2015.1081001</a>. <a href="/wiki/%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%B1" title="سمانتیک اسکالر">S2CID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://api.semanticscholar.org/CorpusID:159788830">159788830</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Asian+Affairs&rft.atitle=Afghanistan+in+the+Great+War&rft.volume=46&rft.issue=3&rft.pages=387-410&rft.date=2015-09-02&rft_id=info%3Adoi%2F10.1080%2F03068374.2015.1081001&rft_id=https%3A%2F%2Fapi.semanticscholar.org%2FCorpusID%3A159788830%23id-name%3DS2CID&rft.aulast=Wyatt&rft.aufirst=Christopher&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRon_Synovitz2003" class="citation web cs1">Ron Synovitz (18 July 2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rferl.org/a/1103837.html">"Afghanistan: History Of 1973 Coup Sheds Light On Relations With Pakistan"</a>. Radio Free Europe/Radio Liberty. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190626230602/https://www.rferl.org/a/1103837.html">Archived</a> from the original on 26 June 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 July</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Afghanistan%3A+History+Of+1973+Coup+Sheds+Light+On+Relations+With+Pakistan&rft.pub=Radio+Free+Europe%2FRadio+Liberty&rft.date=2003-07-18&rft.au=Ron+Synovitz&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.rferl.org%2Fa%2F1103837.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Eur2002-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Eur2002_92-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFEur2002" class="citation book cs1">Eur (2002). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=LclscNCTz9oC&pg=PA62"><i>The Far East and Australasia 2003</i></a>. Psychology Press. p. 62. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-85743-133-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-85743-133-9"><bdi>978-1-85743-133-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Far+East+and+Australasia+2003&rft.pages=62&rft.pub=Psychology+Press&rft.date=2002&rft.isbn=978-1-85743-133-9&rft.au=Eur&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DLclscNCTz9oC%26pg%3DPA62&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.voanews.com/usa/nato-cut-forces-afghanistan-match-us-withdrawal">"NATO to Cut Forces in Afghanistan, Match US Withdrawal"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="صدای آمریکا">صدای آمریکا</a></i>. 14 April 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D8%B5%D8%AF%D8%A7%DB%8C+%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft.atitle=NATO+to+Cut+Forces+in+Afghanistan%2C+Match+US+Withdrawal&rft.date=2021-04-14&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.voanews.com%2Fusa%2Fnato-cut-forces-afghanistan-match-us-withdrawal&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRobertson2021" class="citation news cs1">Robertson, Nic (24 June 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://edition.cnn.com/2021/06/24/asia/afghanistan-taliban-offensive-intl-cmd/index.html">"Afghanistan is disintegrating fast as Biden's troop withdrawal continues"</a>. CNN.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Afghanistan+is+disintegrating+fast+as+Biden%27s+troop+withdrawal+continues&rft.date=2021-06-24&rft.aulast=Robertson&rft.aufirst=Nic&rft_id=https%3A%2F%2Fedition.cnn.com%2F2021%2F06%2F24%2Fasia%2Fafghanistan-taliban-offensive-intl-cmd%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2021/jul/13/afghanistan-stunned-by-scale-and-speed-of-security-forces-collapse">"Afghanistan stunned by scale and speed of security forces' collapse"</a>. <i>The Guardian</i>. 13 July 2021.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Guardian&rft.atitle=Afghanistan+stunned+by+scale+and+speed+of+security+forces%27+collapse&rft.date=2021-07-13&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fworld%2F2021%2Fjul%2F13%2Fafghanistan-stunned-by-scale-and-speed-of-security-forces-collapse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.washingtonpost.com/national-security/afghan-government-could-fall-within-six-months-of-us-military-withdrawal-new-intelligence-assessment-says/2021/06/24/42375b14-d52c-11eb-baed-4abcfa380a17_story.html">"Afghan government could fall within six months of U.S. military withdrawal, new intelligence assessment says"</a>. <i><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%AA%D9%86_%D9%BE%D8%B3%D8%AA" title="واشینگتن پست">واشینگتن پست</a></i> (به انگلیسی). 24 June 2021. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF" title="شماره استاندارد بین‌المللی پیایند">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.worldcat.org/issn/0190-8286">0190-8286</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D9%88%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%AA%D9%86+%D9%BE%D8%B3%D8%AA&rft.atitle=Afghan+government+could+fall+within+six+months+of+U.S.+military+withdrawal%2C+new+intelligence+assessment+says&rft.date=2021-06-24&rft.issn=0190-8286&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fnational-security%2Fafghan-government-could-fall-within-six-months-of-us-military-withdrawal-new-intelligence-assessment-says%2F2021%2F06%2F24%2F42375b14-d52c-11eb-baed-4abcfa380a17_story.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newstatesman.com/world/asia/2021/08/afghan-government-s-collapse-humiliation-us-and-joe-biden">"The Afghan government's collapse is a humiliation for the US and Joe Biden"</a>. <i><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%85%D9%86" title="نیو استیتسمن">نیو استیتسمن</a></i>. August 15, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 15,</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=%D9%86%DB%8C%D9%88+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D8%B3%D9%85%D9%86&rft.atitle=The+Afghan+government%27s+collapse+is+a+humiliation+for+the+US+and+Joe+Biden&rft.date=2021-08-15&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newstatesman.com%2Fworld%2Fasia%2F2021%2F08%2Fafghan-government-s-collapse-humiliation-us-and-joe-biden&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ndtv.com/world-news/taliban-enter-afghan-capital-kabul-news-agency-afp-2510885">"President Ashraf Ghani Flees Afghanistan, Taliban Take Over Kabul: Report"</a>. <i>NDTV.com</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210815081516/https://www.ndtv.com/world-news/taliban-enter-afghan-capital-kabul-news-agency-afp-2510885">Archived</a> from the original on 15 August 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 August</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=NDTV.com&rft.atitle=President+Ashraf+Ghani+Flees+Afghanistan%2C+Taliban+Take+Over+Kabul%3A+Report&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.ndtv.com%2Fworld-news%2Ftaliban-enter-afghan-capital-kabul-news-agency-afp-2510885&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-trib-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-trib_99-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tribune.com.pk/story/2315763/coordination-council-to-oversee-peaceful-transfer-of-power-in-afghanistan-karzai">"<span class="cs1-kern-left"></span>'Coordination council' to oversee peaceful transfer of power in Afghanistan: Karzai"</a>. <i><a href="/w/index.php?title=The_Express_Tribune&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Express Tribune (صفحه وجود ندارد)">The Express Tribune</a></i>. August 15, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 16,</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Express+Tribune&rft.atitle=%27Coordination+council%27+to+oversee+peaceful+transfer+of+power+in+Afghanistan%3A+Karzai&rft.date=2021-08-15&rft_id=https%3A%2F%2Ftribune.com.pk%2Fstory%2F2315763%2Fcoordination-council-to-oversee-peaceful-transfer-of-power-in-afghanistan-karzai&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210906001614/https://www.nrfafg.org/operations">"Operations"</a>. <i>The National Resistance Front: Fighting for a Free Afghanistan</i> (به انگلیسی). National Resistance Front of Afghanistan. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nrfafg.org/operations">the original</a> on 6 September 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 August</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+National+Resistance+Front%3A+Fighting+for+a+Free+Afghanistan&rft.atitle=Operations&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nrfafg.org%2Foperations&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.reuters.com/world/asia-pacific/anti-taliban-forces-say-theyve-taken-three-districts-afghanistans-north-2021-08-21/">"Anti-Taliban forces say they've taken three districts in Afghanistan's north"</a>. Reuters. 21 August 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">21 August</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Anti-Taliban+forces+say+they%27ve+taken+three+districts+in+Afghanistan%27s+north&rft.pub=Reuters&rft.date=2021-08-21&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.reuters.com%2Fworld%2Fasia-pacific%2Fanti-taliban-forces-say-theyve-taken-three-districts-afghanistans-north-2021-08-21%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theweek.in/news/world/2021/08/17/an-anti-taliban-front-forming-in-panjshir-ex-top-spy-saleh-son-of-lion-of-panjshir-meet-at-citadel.html">"An anti-Taliban front forming in Panjshir? Ex top spy Saleh, son of 'Lion of Panjshir' meet at citadel"</a>. <i>The Week</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-17</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Week&rft.atitle=An+anti-Taliban+front+forming+in+Panjshir%3F+Ex+top+spy+Saleh%2C+son+of+%27Lion+of+Panjshir%27+meet+at+citadel&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.theweek.in%2Fnews%2Fworld%2F2021%2F08%2F17%2Fan-anti-taliban-front-forming-in-panjshir-ex-top-spy-saleh-son-of-lion-of-panjshir-meet-at-citadel.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.news18.com/news/world/afghan-vice-president-saleh-declares-himself-caretaker-president-reaches-out-to-leaders-for-support-4097117.html">"Afghan Vice President Saleh Declares Himself Caretaker President; Reaches Out To Leaders for Support"</a>. <i>News18</i> (به انگلیسی). 2021-08-17<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-17</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=News18&rft.atitle=Afghan+Vice+President+Saleh+Declares+Himself+Caretaker+President%3B+Reaches+Out+To+Leaders+for+Support&rft.date=2021-08-17&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.news18.com%2Fnews%2Fworld%2Fafghan-vice-president-saleh-declares-himself-caretaker-president-reaches-out-to-leaders-for-support-4097117.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFDeanFormanek2021" class="citation web cs1">Dean, Sarah; Formanek, Ingrid (15 September 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cnn.com/2021/09/14/asia/kandahar-protest-evictions-afghanistan-intl-hnk/index.html">"Taliban gives thousands of Kandahar residents three days to leave their homes, protesters say"</a>. <i>CNN</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 September</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=CNN&rft.atitle=Taliban+gives+thousands+of+Kandahar+residents+three+days+to+leave+their+homes%2C+protesters+say&rft.date=2021-09-15&rft.aulast=Dean&rft.aufirst=Sarah&rft.au=Formanek%2C+Ingrid&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cnn.com%2F2021%2F09%2F14%2Fasia%2Fkandahar-protest-evictions-afghanistan-intl-hnk%2Findex.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری CS1: url-status (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_CS1:_url-status" title="رده:نگهداری CS1: url-status">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPress2021" class="citation web cs1">Press, Europa (2021-09-17). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.europapress.es/internacional/noticia-taliban-ordenan-estudiantes-varones-reanuden-sabado-clases-20210917151729.html">"Los talibán excluyen a las mujeres de la orden de reanudar las clases a partir del sábado"</a>. <i>www.europapress.es</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.europapress.es&rft.atitle=Los+talib%C3%A1n+excluyen+a+las+mujeres+de+la+orden+de+reanudar+las+clases+a+partir+del+s%C3%A1bado&rft.date=2021-09-17&rft.aulast=Press&rft.aufirst=Europa&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.europapress.es%2Finternacional%2Fnoticia-taliban-ordenan-estudiantes-varones-reanuden-sabado-clases-20210917151729.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.msn.com/en-au/news/australia/taliban-begin-to-reopen-afghan-schools-with-older-girls-so-far-excluded-from-study/ar-AAOARUO?ocid=BingNewsSearch&pfr=1">"Taliban begin to reopen Afghan schools with older girls so far excluded from study"</a>. <i>www.msn.com</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-21</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.msn.com&rft.atitle=Taliban+begin+to+reopen+Afghan+schools+with+older+girls+so+far+excluded+from+study&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.msn.com%2Fen-au%2Fnews%2Faustralia%2Ftaliban-begin-to-reopen-afghan-schools-with-older-girls-so-far-excluded-from-study%2Far-AAOARUO%3Focid%3DBingNewsSearch%26pfr%3D1&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-107"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-107">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGannon2021" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Gannon, Kathy (2021-09-18). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.huffpost.com/entry/taliban-replaces-ministry-for-women-with-one-restricting-them_n_614604a6e4b0d9b6de9729b7">"Taliban Replaces Ministry For Women With One Restricting Them"</a>. <i>HuffPost</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=HuffPost&rft.atitle=Taliban+Replaces+Ministry+For+Women+With+One+Restricting+Them&rft.date=2021-09-18&rft.aulast=Gannon&rft.aufirst=Kathy&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.huffpost.com%2Fentry%2Ftaliban-replaces-ministry-for-women-with-one-restricting-them_n_614604a6e4b0d9b6de9729b7&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="cs1-maint citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: نگهداری CS1: url-status (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_CS1:_url-status" title="رده:نگهداری CS1: url-status">link</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-South_Asia-108"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-South_Asia_108-0">↑</a></span> <span class="reference-text">* <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131225134851/http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html">"U.S. maps"</a>. Pubs.usgs.gov. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html">the original</a> on 25 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=U.S.+maps&rft.pub=Pubs.usgs.gov&rft_id=http%3A%2F%2Fpubs.usgs.gov%2Fof%2F1997%2Fofr-97-470%2FOF97-470C%2FasiaGmap.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span> <ul><li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldbank.org/en/region/sar">"South Asia: Data, Projects, and Research"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150301035209/http://www.worldbank.org/en/region/sar">Archived</a> from the original on 1 March 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 March</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=South+Asia%3A+Data%2C+Projects%2C+and+Research&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.worldbank.org%2Fen%2Fregion%2Fsar&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html">"MAPS SHOWING GEOLOGY, OIL AND GAS FIELDS AND GEOLOGICAL PROVINCES OF SOUTH ASIA (Includes Afghanistan)"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131225134851/http://pubs.usgs.gov/of/1997/ofr-97-470/OF97-470C/asiaGmap.html">Archived</a> from the original on 25 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 March</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=MAPS+SHOWING+GEOLOGY%2C+OIL+AND+GAS+FIELDS+AND+GEOLOGICAL+PROVINCES+OF+SOUTH+ASIA+%28Includes+Afghanistan%29&rft_id=http%3A%2F%2Fpubs.usgs.gov%2Fof%2F1997%2Fofr-97-470%2FOF97-470C%2FasiaGmap.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150402100846/http://jsis.washington.edu/advise/catalog/soasia-b.html">"University of Washington Jackson School of International Studies: The South Asia Center"</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://jsis.washington.edu/advise/catalog/soasia-b.html">the original</a> on 2 April 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 March</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=University+of+Washington+Jackson+School+of+International+Studies%3A+The+South+Asia+Center&rft_id=http%3A%2F%2Fjsis.washington.edu%2Fadvise%2Fcatalog%2Fsoasia-b.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.maxwell.syr.edu/moynihan/programs/sac/">"Syracruse University: The South Asia Center"</a>. 26 March 2013. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150326065054/http://www.maxwell.syr.edu/moynihan/programs/sac/">Archived</a> from the original on 26 March 2015<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 March</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Syracruse+University%3A+The+South+Asia+Center&rft.date=2013-03-26&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.maxwell.syr.edu%2Fmoynihan%2Fprograms%2Fsac%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></li> <li><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ii.umich.edu/csas">"Center for South Asian studies"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20071211204817/http://www.ii.umich.edu/csas/">Archived</a> from the original on 11 December 2007<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 March</span> 2015</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Center+for+South+Asian+studies&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ii.umich.edu%2Fcsas&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></li></ul> </span></li> <li id="cite_note-UNdata-109"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-UNdata_109-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm#asia">"Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings"</a>. <a href="/w/index.php?title=UNdata&action=edit&redlink=1" class="new" title="UNdata (صفحه وجود ندارد)">UNdata</a>. 26 April 2011. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110713041240/http://millenniumindicators.un.org/unsd/methods/m49/m49regin.htm">Archived</a> from the original on 13 July 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 July</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Composition+of+macro+geographical+%28continental%29+regions%2C+geographical+sub-regions%2C+and+selected+economic+and+other+groupings&rft.pub=UNdata&rft.date=2011-04-26&rft_id=http%3A%2F%2Fmillenniumindicators.un.org%2Funsd%2Fmethods%2Fm49%2Fm49regin.htm%23asia&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-110"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-110">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFTan2020" class="citation news cs1">Tan, Anjelica (18 February 2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://thehill.com/opinion/international/483511-a-new-strategy-for-central-asia">"A new strategy for Central Asia"</a>. <i>TheHill</i>. <q>, as Afghan President Ashraf Ghani has noted, Afghanistan is itself a Central Asian country.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=TheHill&rft.atitle=A+new+strategy+for+Central+Asia&rft.date=2020-02-18&rft.aulast=Tan&rft.aufirst=Anjelica&rft_id=https%3A%2F%2Fthehill.com%2Fopinion%2Finternational%2F483511-a-new-strategy-for-central-asia&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-111"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-111">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/afghanistan"><i>Afghanistan | meaning in the Cambridge English Dictionary</i></a>. Cambridge University. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-107-61950-0" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-107-61950-0"><bdi>978-1-107-61950-0</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghanistan+%7C+meaning+in+the+Cambridge+English+Dictionary&rft.pub=Cambridge+University&rft.isbn=978-1-107-61950-0&rft_id=https%3A%2F%2Fdictionary.cambridge.org%2Fdictionary%2Fenglish%2Fafghanistan&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-112"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-112">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNeelis2010" class="citation book cs1">Neelis, Jason (19 November 2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=GB-JV2eOr2UC&pg=PA257"><i>Early Buddhist Transmission and Trade Networks: Mobility and Exchange Within and Beyond the Northwestern Borderlands of South Asia</i></a>. BRILL. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-9004181595" title="ویژه:منابع کتاب/978-9004181595"><bdi>978-9004181595</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Early+Buddhist+Transmission+and+Trade+Networks%3A+Mobility+and+Exchange+Within+and+Beyond+the+Northwestern+Borderlands+of+South+Asia&rft.pub=BRILL&rft.date=2010-11-19&rft.isbn=978-9004181595&rft.aulast=Neelis&rft.aufirst=Jason&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DGB-JV2eOr2UC%26pg%3DPA257&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-113"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-113">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200830013605/https://www.cemml.colostate.edu/cultural/09476/afgh01.html">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cemml.colostate.edu/cultural/09476/afgh01.html">اصلی</a> در ۳۰ اوت ۲۰۲۰<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۲ مارس ۲۰۲۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cemml.colostate.edu%2Fcultural%2F09476%2Fafgh01.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-114"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-114">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131029185313/http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.TOTL.K2">"Land area (sq. km)"</a>. <i>World Development Indicators</i>. World Bank. 2011. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.worldbank.org/indicator/AG.LND.TOTL.K2">the original</a> on 29 October 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 October</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=World+Development+Indicators&rft.atitle=Land+area+%28sq.+km%29&rft.date=2011&rft_id=http%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FAG.LND.TOTL.K2&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-115"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-115">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140131115000/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html">"CIA Factbook – Area: 41"</a>. CIA. 26 November 1991. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2147.html#af">the original</a> on 31 January 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">4 February</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=CIA+Factbook+%E2%80%93+Area%3A+41&rft.pub=CIA&rft.date=1991-11-26&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Ffields%2F2147.html%23af&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-116"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-116">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCary_Gladstone2001" class="citation book cs1">Cary Gladstone (2001). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=aH_KCWVB6W0C&pg=PA121"><i>Afghanistan Revisited</i></a>. Nova Publishers. p. 121. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-59033-421-8" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-59033-421-8"><bdi>978-1-59033-421-8</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghanistan+Revisited&rft.pages=121&rft.pub=Nova+Publishers&rft.date=2001&rft.isbn=978-1-59033-421-8&rft.au=Cary+Gladstone&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DaH_KCWVB6W0C%26pg%3DPA121&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-auto7-117"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-auto7_117-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation book cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=LclscNCTz9oC&pg=PA59"><i>The Far East and Australasia 2003</i></a>. Psychology Press. 13 June 2002. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-85743-133-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-85743-133-9"><bdi>978-1-85743-133-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Far+East+and+Australasia+2003&rft.pub=Psychology+Press&rft.date=2002-06-13&rft.isbn=978-1-85743-133-9&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DLclscNCTz9oC%26pg%3DPA59&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-118"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-118">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFWhitehead2014" class="citation book cs1">Whitehead, Kim (21 October 2014). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=l_AdBQAAQBAJ&pg=PT26"><i>Afghanistan</i></a>. Simon and Schuster. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/978-1-63355-989-9" title="ویژه:منابع کتاب/978-1-63355-989-9"><bdi>978-1-63355-989-9</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Afghanistan&rft.pub=Simon+and+Schuster&rft.date=2014-10-21&rft.isbn=978-1-63355-989-9&rft.aulast=Whitehead&rft.aufirst=Kim&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3Dl_AdBQAAQBAJ%26pg%3DPT26&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-119"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-119">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://cropwatch.unl.edu/documents/Forests%20of%20Afghanistan.pdf">https://cropwatch.unl.edu/documents/Forests%20of%20Afghanistan.pdf</a></span> </li> <li id="cite_note-Factbook-120"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Factbook_120-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/">"Afghanistan"</a>. <i>The World Factbook</i>. cia.gov<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 August</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+World+Factbook&rft.atitle=Afghanistan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Fthe-world-factbook%2Fcountries%2Fafghanistan%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-121"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-121">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://postconflict.unep.ch/publications/sistan.pdf">"History of Environmental Change in the Sistan Basin 1976–2005"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070807214557/http://postconflict.unep.ch/publications/sistan.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 7 August 2007<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 July</span> 2007</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=History+of+Environmental+Change+in+the+Sistan+Basin+1976%E2%80%932005&rft_id=http%3A%2F%2Fpostconflict.unep.ch%2Fpublications%2Fsistan.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-auto2-122"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-auto2_122-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210815172309/https://www.afghanistans.com/Information/RiversLakes.htm">"Afghanistan Rivers Lakes – Afghanistan's Web Site"</a>. <i>www.afghanistans.com</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.afghanistans.com/Information/RiversLakes.htm">the original</a> on 15 August 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 March</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.afghanistans.com&rft.atitle=Afghanistan+Rivers+Lakes+%E2%80%93+Afghanistan%27s+Web+Site&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.afghanistans.com%2FInformation%2FRiversLakes.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-123"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-123">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131230235107/http://earthobservatory.nasa.gov/NaturalHazards/view.php?id=16066">"Snow in Afghanistan: Natural Hazards"</a>. NASA. 3 February 2006. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://earthobservatory.nasa.gov/NaturalHazards/view.php?id=16066">the original</a> on 30 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 May</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Snow+in+Afghanistan%3A+Natural+Hazards&rft.pub=NASA&rft.date=2006-02-03&rft_id=http%3A%2F%2Fearthobservatory.nasa.gov%2FNaturalHazards%2Fview.php%3Fid%3D16066&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-124"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-124">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131230233432/http://in.reuters.com/article/2012/01/18/afghanistan-snow-idINDEE80H0BR20120118">"Snow may end Afghan drought, but bitter winter looms"</a>. <i>Reuters</i>. 18 January 2012. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://in.reuters.com/article/2012/01/18/afghanistan-snow-idINDEE80H0BR20120118">the original</a> on 30 December 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Reuters&rft.atitle=Snow+may+end+Afghan+drought%2C+but+bitter+winter+looms&rft.date=2012-01-18&rft_id=http%3A%2F%2Fin.reuters.com%2Farticle%2F2012%2F01%2F18%2Fafghanistan-snow-idINDEE80H0BR20120118&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-125"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-125">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2010/0615/Afghanistan-s-woeful-water-management-delights-neighbors">"Afghanistan's woeful water management delights neighbors"</a>. <i>The Christian Science Monitor</i>. 15 June 2010. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20101114131338/http://www.csmonitor.com/World/Asia-South-Central/2010/0615/Afghanistan-s-woeful-water-management-delights-neighbors">Archived</a> from the original on 14 November 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 November</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+Christian+Science+Monitor&rft.atitle=Afghanistan%27s+woeful+water+management+delights+neighbors&rft.date=2010-06-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.csmonitor.com%2FWorld%2FAsia-South-Central%2F2010%2F0615%2FAfghanistan-s-woeful-water-management-delights-neighbors&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-crone2007-126"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-crone2007_126-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFCrone2007" class="citation techreport cs1">Crone, Anthony J. (April 2007). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130727072311/http://pubs.usgs.gov/fs/2007/3027/pdf/FS07-3027_508.pdf"><i>Earthquakes Pose a Serious Hazard in Afghanistan</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> (Technical report). <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" class="mw-redirect" title="سازمان زمین‌شناسی آمریکا">سازمان زمین‌شناسی آمریکا</a>. Fact Sheet FS 2007–3027. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pubs.usgs.gov/fs/2007/3027/pdf/FS07-3027_508.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 27 July 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">14 October</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=report&rft.btitle=Earthquakes+Pose+a+Serious+Hazard+in+Afghanistan&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C+%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft.date=2007-04&rft.aulast=Crone&rft.aufirst=Anthony+J.&rft_id=http%3A%2F%2Fpubs.usgs.gov%2Ffs%2F2007%2F3027%2Fpdf%2FFS07-3027_508.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-127"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-127">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20111004040745/http://afghanistan.cr.usgs.gov/earthquake-hazards">"Earthquake Hazards"</a>. <i>USGS Projects in Afghanistan</i>. US Geological Survey. 1 August 2011. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://afghanistan.cr.usgs.gov/earthquake-hazards">the original</a> on 4 October 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 October</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=USGS+Projects+in+Afghanistan&rft.atitle=Earthquake+Hazards&rft.date=2011-08-01&rft_id=http%3A%2F%2Fafghanistan.cr.usgs.gov%2Fearthquake-hazards&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-bbcquake2010-128"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-bbcquake2010_128-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131231000835/http://news.bbc.co.uk/2/hi/8628901.stm">"<span class="cs1-kern-left"></span>'Seven dead' as earthquake rocks Afghanistan"</a>. <i>BBC News</i>. 19 April 2010. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/8628901.stm">the original</a> on 31 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 October</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BBC+News&rft.atitle=%27Seven+dead%27+as+earthquake+rocks+Afghanistan&rft.date=2010-04-19&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2F8628901.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-129"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-129">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBeckZimmermannMcVicarVergopolan2018" class="citation journal cs1">Beck, Hylke E.; Zimmermann, Niklaus E.; McVicar, Tim R.; Vergopolan, Noemi; Berg, Alexis; Wood, Eric F. (30 October 2018). <a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6207062">"Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution"</a>. <i>Scientific Data</i>. <b>5</b>: 180214. <a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%A8%DA%A9%D8%AF" title="بیبکد">Bibcode</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2018NatSD...580214B">2018NatSD...580214B</a>. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D8%A7%D8%A1_%D8%AF%DB%8C%D8%AC%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84" title="شناساگر اشیاء دیجیتال">doi</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://doi.org/10.1038%2Fsdata.2018.214">10.1038/sdata.2018.214</a>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="پاب‌مد سنترال">PMC</a> <span class="cs1-lock-free" title="Freely accessible"><a rel="nofollow" class="external text" href="//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6207062">6207062</a></span>. <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%A8%E2%80%8C%D9%85%D8%AF" title="پاب‌مد">PMID</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="//pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30375988">30375988</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Scientific+Data&rft.atitle=Present+and+future+K%C3%B6ppen-Geiger+climate+classification+maps+at+1-km+resolution&rft.volume=5&rft.pages=180214&rft.date=2018-10-30&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC6207062%23id-name%3DPMC&rft_id=info%3Apmid%2F30375988&rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fsdata.2018.214&rft_id=info%3Abibcode%2F2018NatSD...580214B&rft.aulast=Beck&rft.aufirst=Hylke+E.&rft.au=Zimmermann%2C+Niklaus+E.&rft.au=McVicar%2C+Tim+R.&rft.au=Vergopolan%2C+Noemi&rft.au=Berg%2C+Alexis&rft.au=Wood%2C+Eric+F.&rft_id=%2F%2Fwww.ncbi.nlm.nih.gov%2Fpmc%2Farticles%2FPMC6207062&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-130"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-130">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKladnik2017" class="citation book cs1">Kladnik, Drago (1 September 2017). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=69V7DwAAQBAJ&pg=PA31"><i>Terraced Landscapes</i></a>. Založba ZRC. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/9789610500193" title="ویژه:منابع کتاب/9789610500193"><bdi>9789610500193</bdi></a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Terraced+Landscapes&rft.pub=Zalo%C5%BEba+ZRC&rft.date=2017-09-01&rft.isbn=9789610500193&rft.aulast=Kladnik&rft.aufirst=Drago&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3D69V7DwAAQBAJ%26pg%3DPA31&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-131"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-131">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2010/06/100617_k01_afghan_mines.shtml">«افغانستان ارزش معادن خود را سه هزار میلیارد دلار اعلام کرد»</a>. <i>بی‌بی‌سی فارسی</i>. <bdi>۲۷ خرداد ۱۳۸۹</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%B4+%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86+%D8%AE%D9%88%D8%AF+%D8%B1%D8%A7+%D8%B3%D9%87+%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1+%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AF+%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%B1+%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85+%DA%A9%D8%B1%D8%AF&rft.date=1389&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fafghanistan%2F2010%2F06%2F100617_k01_afghan_mines.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-132"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-132">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2009/04/090422_si_bandeamir_natpark">«افغانستان صاحب اولین پارک ملی شد»</a>. بی‌بی‌سی. <bdi>٢٣ آوریل ٢۰۰٩</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>٢٢ آوریل ٢۰٢١</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8+%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86+%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DA%A9+%D9%85%D9%84%DB%8C+%D8%B4%D8%AF&rft.date=2009-04-23&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fafghanistan%2F2009%2F04%2F090422_si_bandeamir_natpark&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-133"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-133">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="//https://de.m.wikipedia.org/wiki/Afghanistan">ویکی‌پدیای آلمانی - افغانستان</a></span> </li> <li id="cite_note-:0-134"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:0_134-0">۱۳۰٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:0_134-1">۱۳۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/afghanistan/2009/05/090525_a-afghan-environment-new-strategy.shtml">«<span class="cs1-kern-left">"</span>۷۵ درصد جنگل‌های افغانستان نابود شده است<span class="cs1-kern-right">"</span>»</a>. <i>بی‌بی‌سی فارسی</i>. <bdi>۴ خرداد ۱۳۸۸</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%22%DB%B7%DB%B5+%D8%AF%D8%B1%D8%B5%D8%AF+%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D9%86%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%AF+%D8%B4%D8%AF%D9%87+%D8%A7%D8%B3%D8%AA%22&rft.date=1388&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fafghanistan%2F2009%2F05%2F090525_a-afghan-environment-new-strategy.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-135"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-135">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2021/aug/16/taliban-declares-war-is-over-in-afghanistan-as-us-led-forces-exit-kabul">"Taliban declares 'war is over in Afghanistan' as foreign powers exit Kabul"</a>. <i>the Guardian</i>. 2021-08-16<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-26</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=the+Guardian&rft.atitle=Taliban+declares+%E2%80%98war+is+over+in+Afghanistan%E2%80%99+as+foreign+powers+exit+Kabul&rft.date=2021-08-16&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fworld%2F2021%2Faug%2F16%2Ftaliban-declares-war-is-over-in-afghanistan-as-us-led-forces-exit-kabul&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-BBCHardliners-136"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-BBCHardliners_136-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-asia-58479750">"Hardliners get key posts in new Taliban government"</a>. <i>BBC News</i> (به انگلیسی). 2021-09-07<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-09</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BBC+News&rft.atitle=Hardliners+get+key+posts+in+new+Taliban+government&rft.date=2021-09-07&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-asia-58479750&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-137"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-137">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.bbc.co.uk/news/live/world-58279900">https://www.bbc.co.uk/news/live/world-58279900</a></span> </li> <li id="cite_note-news.bbc.co.uk-138"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-news.bbc.co.uk_138-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1782079.stm">"Q&A: What is a loya jirga?"</a>. <i>BBC News</i>. 1 July 2002. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190523165931/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/1782079.stm">Archived</a> from the original on 23 May 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 June</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=BBC+News&rft.atitle=Q%26A%3A+What+is+a+loya+jirga%3F&rft.date=2002-07-01&rft_id=http%3A%2F%2Fnews.bbc.co.uk%2F2%2Fhi%2Fsouth_asia%2F1782079.stm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEBarfield2012295-139" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEBarfield2012295_139-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFBarfield2012">Barfield 2012</a>, p. 295.</span> </li> <li id="cite_note-140"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-140">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tolonews.com/index.php/afghanistan/politicians-express-mixed-reactions-loya-jirga">"Politicians Express Mixed Reactions to Loya Jirga"</a>. TOLO News. 7 August 2020. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200810023639/https://tolonews.com/index.php/afghanistan/politicians-express-mixed-reactions-loya-jirga">Archived</a> from the original on 10 August 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 August</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Politicians+Express+Mixed+Reactions+to+Loya+Jirga&rft.pub=TOLO+News&rft.date=2020-08-07&rft_id=https%3A%2F%2Ftolonews.com%2Findex.php%2Fafghanistan%2Fpoliticians-express-mixed-reactions-loya-jirga&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-141"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-141">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tolonews.com/afghanistan/loya-jirga-approves-release-400-taliban-prisoners">"Loya Jirga Approves Release of 400 Taliban Prisoners"</a>. TOLO News. 9 August 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">10 August</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Loya+Jirga+Approves+Release+of+400+Taliban+Prisoners&rft.pub=TOLO+News&rft.date=2020-08-09&rft_id=https%3A%2F%2Ftolonews.com%2Fafghanistan%2Floya-jirga-approves-release-400-taliban-prisoners&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-142"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-142">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.reuters.com/world/asia-pacific/afghanistans-hekmatyar-says-heading-doha-with-karzai-abdullah-abdullah-meet-2021-08-16/">"Afghanistan's Hekmatyar says heading for Doha with Karzai, Abdullah Abdullah to meet Taliban – Al Jazeera"</a>. <i>Reuters</i> (به انگلیسی). 2021-08-16<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Reuters&rft.atitle=Afghanistan%27s+Hekmatyar+says+heading+for+Doha+with+Karzai%2C+Abdullah+Abdullah+to+meet+Taliban+%E2%80%93+Al+Jazeera&rft.date=2021-08-16&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.reuters.com%2Fworld%2Fasia-pacific%2Fafghanistans-hekmatyar-says-heading-doha-with-karzai-abdullah-abdullah-meet-2021-08-16%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-143"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-143">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAFP2021" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">AFP (2021-08-18). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.brecorder.com/news/40114270">"Taliban met ex-Afghan leader Karzai, Abdullah Abdullah"</a>. <i>Brecorder</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Brecorder&rft.atitle=Taliban+met+ex-Afghan+leader+Karzai%2C+Abdullah+Abdullah&rft.date=2021-08-18&rft.au=AFP&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.brecorder.com%2Fnews%2F40114270&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-144"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-144">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMacias2021" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Macias, Natasha Turak,Amanda (2021-08-18). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cnbc.com/2021/08/18/afghan-president-ashraf-ghani-is-in-uae-after-fleeing-afghanistan.html">"Ousted Afghan President Ashraf Ghani resurfaces in UAE after fleeing Kabul, Emirati government says"</a>. <i>CNBC</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-19</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=CNBC&rft.atitle=Ousted+Afghan+President+Ashraf+Ghani+resurfaces+in+UAE+after+fleeing+Kabul%2C+Emirati+government+says&rft.date=2021-08-18&rft.aulast=Macias&rft.aufirst=Natasha+Turak%2CAmanda&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cnbc.com%2F2021%2F08%2F18%2Fafghan-president-ashraf-ghani-is-in-uae-after-fleeing-afghanistan.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-145"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-145">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newagebd.net/article/146741/ghani-says-he-backs-talks-as-taliban-meet-with-karzai-abdullah">"Ghani says he backs talks as Taliban meet with Karzai, Abdullah"</a>. <i>New Age</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-08-18</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=New+Age&rft.atitle=Ghani+says+he+backs+talks+as+Taliban+meet+with+Karzai%2C+Abdullah&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newagebd.net%2Farticle%2F146741%2Fghani-says-he-backs-talks-as-taliban-meet-with-karzai-abdullah&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-trib2-146"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-trib2_146-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tribune.com.pk/story/2315763/coordination-council-to-oversee-peaceful-transfer-of-power-in-afghanistan-karzai">"<span class="cs1-kern-left"></span>'Coordination council' to oversee peaceful transfer of power in Afghanistan: Karzai"</a>. <i><a href="/w/index.php?title=The_Express_Tribune&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Express Tribune (صفحه وجود ندارد)">The Express Tribune</a></i>. August 15, 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 16,</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Express+Tribune&rft.atitle=%27Coordination+council%27+to+oversee+peaceful+transfer+of+power+in+Afghanistan%3A+Karzai&rft.date=2021-08-15&rft_id=https%3A%2F%2Ftribune.com.pk%2Fstory%2F2315763%2Fcoordination-council-to-oversee-peaceful-transfer-of-power-in-afghanistan-karzai&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-osman-147"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-osman_147-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFOsman2016" class="citation book cs1">Osman, Borhan (July 2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210816135549/https://cic.nyu.edu/sites/default/files/taliban_future_state_final.pdf"><i>Taliban Views on a Future State</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9" title="دانشگاه نیویورک">دانشگاه نیویورک</a>. p. 7. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://cic.nyu.edu/sites/default/files/taliban_future_state_final.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 16 August 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">29 September</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Taliban+Views+on+a+Future+State&rft.pages=7&rft.pub=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9&rft.date=2016-07&rft.aulast=Osman&rft.aufirst=Borhan&rft_id=https%3A%2F%2Fcic.nyu.edu%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2Ftaliban_future_state_final.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-148"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-148">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.aljazeera.com/news/2021/8/21/taliban-co-founder-baradar-in-kabul-for-talks-over-new-government">"Taliban co-founder Mullah Baradar in Kabul for government talks"</a>. <i>www.aljazeera.com</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.aljazeera.com&rft.atitle=Taliban+co-founder+Mullah+Baradar+in+Kabul+for+government+talks&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.aljazeera.com%2Fnews%2F2021%2F8%2F21%2Ftaliban-co-founder-baradar-in-kabul-for-talks-over-new-government&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-149"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-149">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.theguardian.com/world/2021/sep/02/afghanistan-taliban-expected-to-announce-new-government">"Afghanistan: Taliban expected to announce new government"</a>. <i>the Guardian</i> (به انگلیسی). 2021-09-02<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-09-02</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=the+Guardian&rft.atitle=Afghanistan%3A+Taliban+expected+to+announce+new+government&rft.date=2021-09-02&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.theguardian.com%2Fworld%2F2021%2Fsep%2F02%2Fafghanistan-taliban-expected-to-announce-new-government&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-150"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-150">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBezhan2020" class="citation news cs1">Bezhan, Frud (October 2, 2020). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rferl.org/a/is-the-taliban-seeking-a-sunni-afghan-version-of-iran-/30870998.html">"Is The Taliban Seeking A 'Sunni Afghan Version' Of Iran?"</a>. <i>RFERL</i><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 16,</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=RFERL&rft.atitle=Is+The+Taliban+Seeking+A+%27Sunni+Afghan+Version%27+Of+Iran%3F&rft.date=2020-10-02&rft.aulast=Bezhan&rft.aufirst=Frud&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.rferl.org%2Fa%2Fis-the-taliban-seeking-a-sunni-afghan-version-of-iran-%2F30870998.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-quincy-151"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-quincy_151-0">۱۴۷٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-quincy_151-1">۱۴۷٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFRahimi2021" class="citation web cs1">Rahimi, Haroun (9 July 2021). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://responsiblestatecraft.org/2021/07/09/can-the-afghan-government-draft-a-new-constitution-with-the-taliban/">"Can the Afghan government draft a new constitution with the Taliban?"</a>. <i>responsiblestatecraft.org</i>. <a href="/wiki/%D9%85%D8%A4%D8%B3%D8%B3%D9%87_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87_%DA%A9%D9%88%DB%8C%DB%8C%D9%86%D8%B3%DB%8C" title="مؤسسه کشورداری مسئولانه کویینسی">مؤسسه کشورداری مسئولانه کویینسی</a><span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 16,</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=responsiblestatecraft.org&rft.atitle=Can+the+Afghan+government+draft+a+new+constitution+with+the+Taliban%3F&rft.date=2021-07-09&rft.aulast=Rahimi&rft.aufirst=Haroun&rft_id=https%3A%2F%2Fresponsiblestatecraft.org%2F2021%2F07%2F09%2Fcan-the-afghan-government-draft-a-new-constitution-with-the-taliban%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-152"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-152">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.news18.com/news/world/talibans-govt-in-afghanistan-on-iran-model-reclusive-hibatullah-akhundzada-to-be-supreme-leader-4149431.html">https://www.news18.com/news/world/talibans-govt-in-afghanistan-on-iran-model-reclusive-hibatullah-akhundzada-to-be-supreme-leader-4149431.html</a></span> </li> <li id="cite_note-153"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-153">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFA._B._C._News2018" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">A. B. C. News (2018-02-03). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://abcnews.go.com/International/us-afghanistan/story?id=52763044">"Why the US persists in Afghanistan after 17 years of fighting"</a> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2018-07-29</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Why+the+US+persists+in+Afghanistan+after+17+years+of+fighting&rft.date=2018-02-03&rft.au=A.+B.+C.+News&rft_id=https%3A%2F%2Fabcnews.go.com%2FInternational%2Fus-afghanistan%2Fstory%3Fid%3D52763044&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-154"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-154">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.voanews.com/a/pakistan-taliban-clashes-spill-over-into-afghanistan/1926719.html">"Pakistan-Taliban clash spill into Afghanistan"</a>. <i>Voice of America</i>. 31 May 2014. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170512215911/https://www.voanews.com/a/pakistan-taliban-clashes-spill-over-into-afghanistan/1926719.html">Archived</a> from the original on 12 May 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">3 May</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Voice+of+America&rft.atitle=Pakistan-Taliban+clash+spill+into+Afghanistan&rft.date=2014-05-31&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.voanews.com%2Fa%2Fpakistan-taliban-clashes-spill-over-into-afghanistan%2F1926719.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-155"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-155">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMehrotra" class="citation web cs1">Mehrotra, Kartikay. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bloomberg.com/news/articles/2013-12-15/karzai-tells-investors-u-s-will-meet-his-security-pact-demands">"Karzai Woos India Inc. as Delay on U.S. Pact Deters Billions"</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171011222703/https://www.bloomberg.com/news/articles/2013-12-15/karzai-tells-investors-u-s-will-meet-his-security-pact-demands">Archived</a> from the original on 11 October 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Karzai+Woos+India+Inc.+as+Delay+on+U.S.+Pact+Deters+Billions&rft.aulast=Mehrotra&rft.aufirst=Kartikay&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bloomberg.com%2Fnews%2Farticles%2F2013-12-15%2Fkarzai-tells-investors-u-s-will-meet-his-security-pact-demands&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-156"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-156">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201111214540/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/214.html">"Field Listing :: GDP – composition, by sector of origin – The World Factbook – Central Intelligence Agency"</a>. <i>www.cia.gov</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/214.html">the original</a> on 11 November 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 March</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.cia.gov&rft.atitle=Field+Listing+%3A%3A+GDP+%E2%80%93+composition%2C+by+sector+of+origin+%E2%80%93+The+World+Factbook+%E2%80%93+Central+Intelligence+Agency&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Ffields%2F214.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-USAID101020-157"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-USAID101020_157-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100527161101/http://afghanistan.usaid.gov//en/Page.CountryOverview.aspx">"USAID/Afghanistan Strategy"</a>. USAID. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://afghanistan.usaid.gov//en/Page.CountryOverview.aspx">the original</a> on 27 May 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-10-20</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=USAID%2FAfghanistan+Strategy&rft.pub=USAID&rft_id=http%3A%2F%2Fafghanistan.usaid.gov%2F%2Fen%2FPage.CountryOverview.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-158"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-158">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?most_recent_value_desc=false">«GDP per capita, PPP (current international $) | Data»</a>. <i>data.worldbank.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=data.worldbank.org&rft.atitle=GDP+per+capita%2C+PPP+%28current+international+%24%29+%7C+Data&rft_id=https%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FNY.GDP.PCAP.PP.CD%3Fmost_recent_value_desc%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-159"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-159">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=AF&most_recent_value_desc=false">«GDP per capita, PPP (current international $) - Afghanistan | Data»</a>. <i>data.worldbank.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=data.worldbank.org&rft.atitle=GDP+per+capita%2C+PPP+%28current+international+%24%29+-+Afghanistan+%7C+Data&rft_id=https%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FNY.GDP.PCAP.PP.CD%3Flocations%3DAF%26most_recent_value_desc%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-163"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-163">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.un.org/">«UNdata»</a>. <i>data.un.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۱-۰۳-۰۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=data.un.org&rft.atitle=UNdata&rft_id=http%3A%2F%2Fdata.un.org%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-164"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-164">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFNavid_Ahmad_Barakzai2016" class="citation news cs1">Navid Ahmad Barakzai, ed. (27 September 2016). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.pajhwok.com/en/2016/09/27/20000-foreign-tourists-visit-afghanistan-annually">"20,000 foreign tourists visit Afghanistan annually"</a>. Pajhwok Afghan News (PAN)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">15 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=20%2C000+foreign+tourists+visit+Afghanistan+annually&rft.date=2016-09-27&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pajhwok.com%2Fen%2F2016%2F09%2F27%2F20000-foreign-tourists-visit-afghanistan-annually&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-165"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-165">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.thenational.ae/world/asia/coronavirus-shatters-tourism-hopes-in-afghanistan-s-bamyan-province-1.1011018">"Coronavirus shatters tourism hopes in Afghanistan's Bamyan province"</a>. <i>The National</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+National&rft.atitle=Coronavirus+shatters+tourism+hopes+in+Afghanistan%27s+Bamyan+province&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.thenational.ae%2Fworld%2Fasia%2Fcoronavirus-shatters-tourism-hopes-in-afghanistan-s-bamyan-province-1.1011018&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-166"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-166">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pajhwok.com/en/2017/09/03/more-200000-tourists-visit-bamyan-year">"More than 200,000 tourists visit Bamyan this year"</a>. <i>www.pajhwok.com</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.pajhwok.com&rft.atitle=More+than+200%2C000+tourists+visit+Bamyan+this+year&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.pajhwok.com%2Fen%2F2017%2F09%2F03%2Fmore-200000-tourists-visit-bamyan-year&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-167"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-167">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20201111215149/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm">"Origins of the hippie trail"</a>. <i>www.richardgregory.org.uk</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail.htm">the original</a> on 11 November 2020<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 June</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.richardgregory.org.uk&rft.atitle=Origins+of+the+hippie+trail&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.richardgregory.org.uk%2Fhistory%2Fhippie-trail.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-168"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-168">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210308185419/https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm">"The hippie trail"</a>. <i>www.richardgregory.org.uk</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.richardgregory.org.uk/history/hippie-trail-03.htm">the original</a> on 8 March 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 June</span> 2020</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.richardgregory.org.uk&rft.atitle=The+hippie+trail&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.richardgregory.org.uk%2Fhistory%2Fhippie-trail-03.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-169"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-169">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.afghanistan-analysts.org/en/reports/context-culture/bamyan-first-ever-cultural-capital-of-south-asia-a-big-party-but-what-else/">"Bamyan, First Ever Cultural Capital of South Asia: A big party, but what else?"</a>. <i>Afghanistan Analysts Network – English</i>. 8 June 2015.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Afghanistan+Analysts+Network+%E2%80%93+English&rft.atitle=Bamyan%2C+First+Ever+Cultural+Capital+of+South+Asia%3A+A+big+party%2C+but+what+else%3F&rft.date=2015-06-08&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.afghanistan-analysts.org%2Fen%2Freports%2Fcontext-culture%2Fbamyan-first-ever-cultural-capital-of-south-asia-a-big-party-but-what-else%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-FOOTNOTEDupree1997115-170" class="mw-cite-dir-ltr"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-FOOTNOTEDupree1997115_170-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFDupree1997">Dupree 1997</a>, p. 115.</span> </li> <li id="cite_note-171"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-171">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKumar" class="citation web cs1">Kumar, Ruchi. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/travel/story/20200203-the-afghan-artefacts-that-survived-taliban-destruction">"The Afghan artefacts that survived Taliban destruction"</a>. <i>www.bbc.com</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.bbc.com&rft.atitle=The+Afghan+artefacts+that+survived+Taliban+destruction&rft.aulast=Kumar&rft.aufirst=Ruchi&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Ftravel%2Fstory%2F20200203-the-afghan-artefacts-that-survived-taliban-destruction&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-172"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-172">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130929082220/http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture">"Agriculture"</a>. USAID. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://afghanistan.usaid.gov/en/programs/agriculture">the original</a> on 29 September 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">23 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Agriculture&rft.pub=USAID&rft_id=http%3A%2F%2Fafghanistan.usaid.gov%2Fen%2Fprograms%2Fagriculture&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-173"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-173">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldbank.org/en/country/afghanistan/publication/unlocking-potential-of-agriculture-for-afghanistan-growth">"Unlocking the Potential of Agriculture for Afghanistan's Growth"</a>. <i>World Bank</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=World+Bank&rft.atitle=Unlocking+the+Potential+of+Agriculture+for+Afghanistan%27s+Growth&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.worldbank.org%2Fen%2Fcountry%2Fafghanistan%2Fpublication%2Funlocking-potential-of-agriculture-for-afghanistan-growth&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-174"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-174">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/iran/2012/07/120705_l21_drug_iran_afghanistan_opium.shtml">«سالانه هزاران نفر در ایران بر اثر سوء مصرف مواد مخدر می‌میرند»</a>. <i>بی‌بی‌سی فارسی</i>. <bdi>۱۵ تیر ۱۳۹۱</bdi>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D9%86%D9%81%D8%B1+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D8%A8%D8%B1+%D8%A7%D8%AB%D8%B1+%D8%B3%D9%88%D8%A1+%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81+%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF+%D9%85%D8%AE%D8%AF%D8%B1+%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%AF&rft.date=1391&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Firan%2F2012%2F07%2F120705_l21_drug_iran_afghanistan_opium.shtml&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-175"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-175">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.reuters.com/article/us-afghanistan-cannabis-idUSTRE62U0IC20100331">"Afghanistan now world's top cannabis source: U.N."</a> 31 March 2010 – via www.reuters.com.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Afghanistan+now+world%27s+top+cannabis+source%3A+U.N.&rft.date=2010-03-31&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.reuters.com%2Farticle%2Fus-afghanistan-cannabis-idUSTRE62U0IC20100331&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-176"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-176">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFاسلمی2020" class="citation web">اسلمی، محمد هاشم (<bdi>٢٩ نوامبر ٢۰٢۰</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mail.gov.af/dr/node/4224">«زعفران؛ الگوی خودکفایی اقتصادی»</a>. وزارت زراعت افغانستان<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>٢٥ آوریل ٢۰٢١</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%B2%D8%B9%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%9B+%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D9%81%D8%A7%DB%8C%DB%8C+%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C&rft.pub=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D8%B2%D8%B1%D8%A7%D8%B9%D8%AA+%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&rft.date=2020-11-29&rft.aulast=%D8%A7%D8%B3%D9%84%D9%85%DB%8C&rft.aufirst=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF+%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.mail.gov.af%2Fdr%2Fnode%2F4224&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-177"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-177">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.arabnews.com/node/1602281/world">"Afghanistan's red gold 'saffron' termed world's best"</a>. <i>Arab News</i>. 22 December 2019.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Arab+News&rft.atitle=Afghanistan%27s+red+gold+%27saffron%27+termed+world%27s+best&rft.date=2019-12-22&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.arabnews.com%2Fnode%2F1602281%2Fworld&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-178"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-178">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tolonews.com/afghanistan/28053-afghan-saffron-worlds-best">"Afghan Saffron, World's Best"</a>. <i>TOLOnews</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TOLOnews&rft.atitle=Afghan+Saffron%2C+World%27s+Best&rft_id=https%3A%2F%2Ftolonews.com%2Fafghanistan%2F28053-afghan-saffron-worlds-best&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-179"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-179">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210302085429/http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/25/c_138657013.htm">"Saffron production hits record high in Afghanistan"</a>. <i>Xinhua</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.xinhuanet.com/english/2019-12/25/c_138657013.htm">the original</a> on 2 March 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 March</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Xinhua&rft.atitle=Saffron+production+hits+record+high+in+Afghanistan&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.xinhuanet.com%2Fenglish%2F2019-12%2F25%2Fc_138657013.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-180"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-180">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFاسماعیل_شهامت1395" class="citation web">اسماعیل شهامت (<bdi>۲۵ اسفند ۱۳۹۵</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/afghanistan-39282314">«افغانستان در چند قدمی خودکفایی در تولید لبنیات»</a>. <i>بی‌بی‌سی فارسی</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+%D8%AF%D8%B1+%DA%86%D9%86%D8%AF+%D9%82%D8%AF%D9%85%DB%8C+%D8%AE%D9%88%D8%AF%DA%A9%D9%81%D8%A7%DB%8C%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF+%D9%84%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AA&rft.date=1395&rft.au=%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84+%D8%B4%D9%87%D8%A7%D9%85%D8%AA&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fafghanistan-39282314&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-181"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-181">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC/visualize">«FAOSTAT»</a>. <i>www.fao.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۱-۰۳-۰۲</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.fao.org&rft.atitle=FAOSTAT&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.fao.org%2Ffaostat%2Fen%2F%23data%2FQC%2Fvisualize&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-182"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-182">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://centreforaviation.com/analysis/reports/afghanistan-aviation-market-ariana-to-renew-fleet-and-resume-growth-despite-intense-competition-343597">"Afghanistan aviation market: Ariana to renew fleet and resume growth, despite intense competition"</a>. <i>CAPA - Centre for Aviation</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2020-06-14</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=CAPA+-+Centre+for+Aviation&rft.atitle=Afghanistan+aviation+market%3A+Ariana+to+renew+fleet+and+resume+growth%2C+despite+intense+competition&rft_id=https%3A%2F%2Fcentreforaviation.com%2Fanalysis%2Freports%2Fafghanistan-aviation-market-ariana-to-renew-fleet-and-resume-growth-despite-intense-competition-343597&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-183"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-183">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.worldbank.org/indicator/EG.ELC.ACCS.ZS?end=2018&locations=AF&start=2005&view=chart">"Access to electricity (% of population) – Afghanistan"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="بانک جهانی">World Bank</a></i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=World+Bank&rft.atitle=Access+to+electricity+%28%25+of+population%29+%E2%80%93+Afghanistan&rft_id=https%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FEG.ELC.ACCS.ZS%3Fend%3D2018%26locations%3DAF%26start%3D2005%26view%3Dchart&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-184"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-184">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tolonews.com/business/afghanistan-has-capacity-produce-310000mw-power">"Afghanistan Has Capacity To Produce 310,000MW Power"</a>. <i>TOLOnews</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=TOLOnews&rft.atitle=Afghanistan+Has+Capacity+To+Produce+310%2C000MW+Power&rft_id=https%3A%2F%2Ftolonews.com%2Fbusiness%2Fafghanistan-has-capacity-produce-310000mw-power&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-af.undp.org-185"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-af.undp.org_185-0">۱۷۸٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-af.undp.org_185-1">۱۷۸٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210414230313/https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html">"The Power of Nature: How Renewable Energy is Changing Lives in Afghanistan"</a>. <i>UNDP in Afghanistan</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.af.undp.org/content/afghanistan/en/home/presscenter/IntheNews/renewable-energy-in-afghanistan-atn.html">the original</a> on 14 April 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 March</span> 2021</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=UNDP+in+Afghanistan&rft.atitle=The+Power+of+Nature%3A+How+Renewable+Energy+is+Changing+Lives+in+Afghanistan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.af.undp.org%2Fcontent%2Fafghanistan%2Fen%2Fhome%2Fpresscenter%2FIntheNews%2Frenewable-energy-in-afghanistan-atn.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-186"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-186">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://samuelhall.org/wp-content/uploads/2015/09/State-of-Afghan-Cities-2015-Volume_1.pdf">"STATE OF AFGHAN CITIES -2015 VOLUME ONE"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <i>samuelhall.org</i>. Ministry of Urban Development Affairs.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=samuelhall.org&rft.atitle=STATE+OF+AFGHAN+CITIES+-2015+VOLUME+ONE&rft_id=http%3A%2F%2Fsamuelhall.org%2Fwp-content%2Fuploads%2F2015%2F09%2FState-of-Afghan-Cities-2015-Volume_1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-:جمعیت-187"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-:جمعیت_187-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200703171906/https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2020/06/%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B9-%D9%86%D8%B3%D8%AE%DB%80-%D8%A7%D9%88%D9%84.pdf">«برآورد نفوس کشور:١٣٩٩»</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. اداراه احصائیه مرکزی افغانستان. <bdi>٢٨ می ٢٠٢٠</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nsia.gov.af:8080/wp-content/uploads/2020/06/برآورد-نفوس-کشور-۱۳۹۹-نسخۀ-اول.pdf">اصلی</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> در ۳ ژوئیه ۲۰۲۰<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>٢٨ می ٢٠٢١</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF+%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%3A%D9%A1%D9%A3%D9%A9%D9%A9&rft.date=2020-05-28&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.nsia.gov.af%3A8080%2Fwp-content%2Fuploads%2F2020%2F06%2F%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B9-%D9%86%D8%B3%D8%AE%DB%80-%D8%A7%D9%88%D9%84.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-CIA-Ethnic-groups-188"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CIA-Ethnic-groups_188-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131014200908/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af">"Ethnic groups"</a>. <i>The World Factbook</i>. CIA. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2075.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas&#af">the original</a> on 14 October 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 September</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+World+Factbook&rft.atitle=Ethnic+groups&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Ffields%2F2075.html%3FcountryName%3DAfghanistan%26countryCode%3Daf%26regionCode%3Dsas%26%23af&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-CIA-1991-189"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CIA-1991_189-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110427053700/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact90/world12.txt">"Afghanistan"</a>. <i>The World Factbook/Central Intelligence Agency</i>. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دانشگاه میزوری">دانشگاه میزوری</a>. 15 October 1991. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact90/world12.txt">the original</a> on 27 April 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">20 March</span> 2011</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+World+Factbook%2FCentral+Intelligence+Agency&rft.atitle=Afghanistan&rft.date=1991-10-15&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.umsl.edu%2Fservices%2Fgovdocs%2Fwofact90%2Fworld12.txt&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-190"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-190">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190324130443/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact92/wf930006.txt">"Ethnic divisions"</a>. <i>The World Factbook/CIA</i>. <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%85%DB%8C%D8%B2%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="دانشگاه میزوری">دانشگاه میزوری</a>. 22 January 1993. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact92/wf930006.txt">the original</a> on 24 March 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">16 October</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+World+Factbook%2FCIA&rft.atitle=Ethnic+divisions&rft.date=1993-01-22&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.umsl.edu%2Fservices%2Fgovdocs%2Fwofact92%2Fwf930006.txt&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-LoC-Ethnic-Groups-191"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-LoC-Ethnic-Groups_191-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.today/20120714044422/http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037)">"Ethnic Groups"</a>. Library of Congress Country Studies. 1997. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://lcweb2.loc.gov/cgi-bin/query/r?frd/cstdy:@field(DOCID+af0037)">the original</a> on 14 July 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">8 October</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Ethnic+Groups&rft.pub=Library+of+Congress+Country+Studies&rft.date=1997&rft_id=http%3A%2F%2Flcweb2.loc.gov%2Fcgi-bin%2Fquery%2Fr%3Ffrd%2Fcstdy%3A%40field%28DOCID%2Baf0037%29&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-192"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-192">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210522215221/http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2003/geos/af.html">"Ethnic groups:"</a>. <i>The World Factbook/CIA</i>. University of Missouri. 2003. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.umsl.edu/services/govdocs/wofact2003/geos/af.html">the original</a> on 22 May 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 September</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+World+Factbook%2FCIA&rft.atitle=Ethnic+groups%3A&rft.date=2003&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.umsl.edu%2Fservices%2Fgovdocs%2Fwofact2003%2Fgeos%2Faf.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-193"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-193">↑</a></span> <span class="reference-text">دولت‌آبادی، بصیر احمد، شناسنامه افغانستان، تهران: نشر عرفان، ۱۳۸۷، صفحهٔ ۲۸.</span> </li> <li id="cite_note-Pew-194"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Pew_194-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation/#identity">"Chapter 1: Religious Affiliation"</a>. <i>The World's Muslims: Unity and Diversity</i>. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88" title="مرکز تحقیقات پیو">مرکز تحقیقات پیو</a>'s Religion & Public Life Project. 9 August 2012. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161226113158/http://www.pewforum.org/2012/08/09/the-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation/#identity">Archived</a> from the original on 26 December 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 August</span> 2018</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=The+World%27s+Muslims%3A+Unity+and+Diversity&rft.atitle=Chapter+1%3A+Religious+Affiliation&rft.date=2012-08-09&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.pewforum.org%2F2012%2F08%2F09%2Fthe-worlds-muslims-unity-and-diversity-1-religious-affiliation%2F%23identity&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-PRC-195"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PRC_195-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100823094124/http://pewforum.org/Muslim/Mapping-the-Global-Muslim-Population(6).aspx">"Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population"</a>. <i><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88" title="مرکز تحقیقات پیو">مرکز تحقیقات پیو</a></i>. October 7, 2009. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pewforum.org/Muslim/Mapping-the-Global-Muslim-Population(6).aspx">the original</a> on 23 August 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-09-03</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2+%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA+%D9%BE%DB%8C%D9%88&rft.atitle=Mapping+the+Global+Muslim+Population%3A+A+Report+on+the+Size+and+Distribution+of+the+World%E2%80%99s+Muslim+Population&rft.date=2009-10-07&rft_id=http%3A%2F%2Fpewforum.org%2FMuslim%2FMapping-the-Global-Muslim-Population%286%29.aspx&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-PRCPDF-196"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-PRCPDF_196-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFMiller2009" class="citation book cs1">Miller, Tracy, ed. (October 2009). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20091010050756/http://pewforum.org/newassets/images/reports/Muslimpopulation/Muslimpopulation.pdf"><i>Mapping the Global Muslim Population: A Report on the Size and Distribution of the World's Muslim Population</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88" title="مرکز تحقیقات پیو">مرکز تحقیقات پیو</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pewforum.org/newassets/images/reports/Muslimpopulation/Muslimpopulation.pdf">the original</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> on 10 October 2009<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-09-03</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Mapping+the+Global+Muslim+Population%3A+A+Report+on+the+Size+and+Distribution+of+the+World%27s+Muslim+Population&rft.pub=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2+%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA+%D9%BE%DB%8C%D9%88&rft.date=2009-10&rft_id=http%3A%2F%2Fpewforum.org%2Fnewassets%2Fimages%2Freports%2FMuslimpopulation%2FMuslimpopulation.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-CIAReligionpp-197"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CIAReligionpp_197-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140408090654/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/notesanddefs.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas#2122">"Afghanistan"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="سیا">سیا</a> (CIA)</i>. <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اطلاعات‌نامه جهان">اطلاعات‌نامه جهان</a>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/docs/notesanddefs.html?countryName=Afghanistan&countryCode=af&regionCode=sas#2122">the original</a> on 8 April 2014<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2010-09-03</span></span>. <q><i>Religions: Sunni Muslim 80%, Shia Muslim 19%, other 1%</i></q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%B3%DB%8C%D8%A7+%28CIA%29&rft.atitle=Afghanistan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fthe-world-factbook%2Fdocs%2Fnotesanddefs.html%3FcountryName%3DAfghanistan%26countryCode%3Daf%26regionCode%3Dsas%232122&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-IranicaNuristani-198"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-IranicaNuristani_198-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFKlimberg2004" class="citation encyclopaedia cs1">Klimberg, Max (October 1, 2004). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iranicaonline.org/newsite/articles/unicode/ot_grp6/ot_nuristan_20041001.html">"NURISTAN"</a>. <i><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="دانشنامه ایرانیکا">دانشنامه ایرانیکا</a></i> (Online Edition ed.). United States: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8%DB%8C%D8%A7" title="دانشگاه کلمبیا">دانشگاه کلمبیا</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=NURISTAN&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft.place=United+States&rft.edition=Online+Edition&rft.pub=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87+%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8%DB%8C%D8%A7&rft.date=2004-10-01&rft.aulast=Klimberg&rft.aufirst=Max&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iranicaonline.org%2Fnewsite%2Farticles%2Funicode%2Fot_grp6%2Fot_nuristan_20041001.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_encyclopedia" title="الگو:Cite encyclopedia">cite encyclopedia</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">|edition=</code> has extra text (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#extra_text_edition" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span><sup class="Fix-tag"><sup class="noprint Inline-Template"><span title="" style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="ویکی‌پدیا:پیوندهای مرده">پیوند مرده</a></i>]</span></sup></sup></span> </li> <li id="cite_note-199"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-199">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/afghanistan-37641475">«چرا عزاداران شیعه در کابل و بلخ هدف قرار گرفتند؟ - بی‌بی‌سی فارسی، ۲۲ مهر ۱۳۹۵»</a>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%DA%86%D8%B1%D8%A7+%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86+%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87+%D8%AF%D8%B1+%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84+%D9%88+%D8%A8%D9%84%D8%AE+%D9%87%D8%AF%D9%81+%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1+%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%9F+-+%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%8C+%DB%B2%DB%B2+%D9%85%D9%87%D8%B1+%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B5&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fafghanistan-37641475&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-200"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-200">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.spiegel.de/international/0,1518,408781,00.html">"Christians in Afghanistan, A Community of Faith and Fear"</a> (به انگلیسی). اشپیگل آن‌لاین. ۳۰ مارس ۲۰۰۶<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 دی</span> 1388</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Christians+in+Afghanistan%2C+A+Community+of+Faith+and+Fear&rft.pub=%D8%A7%D8%B4%D9%BE%DB%8C%DA%AF%D9%84+%D8%A2%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86&rft.date=2006-03-30&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.spiegel.de%2Finternational%2F0%2C1518%2C408781%2C00.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span> <span class="cs1-visible-error citation-comment"><code class="cs1-code">{{<a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Cite_web" title="الگو:Cite web">cite web</a>}}</code>: </span><span class="cs1-visible-error citation-comment">Check date values in: <code class="cs1-code">|تاریخ بازدید=</code> (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:CS1_errors#bad_date" class="mw-redirect" title="راهنما:CS1 errors">help</a>)</span></span> </li> <li id="cite_note-cia.gov-201"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-cia.gov_201-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180429155835/https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/af.html">«نسخه آرشیو شده»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/library/publications/resources/the-world-factbook/geos/af.html">اصلی</a> در ۲۹ آوریل ۲۰۱۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۴ ژانویه ۲۰۲۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87+%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88+%D8%B4%D8%AF%D9%87&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.cia.gov%2Flibrary%2Fpublications%2Fresources%2Fthe-world-factbook%2Fgeos%2Faf.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-202"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-202">↑</a></span> <span class="reference-text">Afghanistan. (2014). In Encyclopædia Britannica. Retrieved from <a rel="nofollow" class="external free" href="http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/226122/Languages">http://www.britannica.com/EBchecked/topic/7798/Afghanistan/226122/Languages</a></span> </li> <li id="cite_note-203"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-203">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://glottolog.org/resource/languoid/id/mogh1245">«Glottolog 4.2.1 - Mogholi»</a>. <i>glottolog.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=glottolog.org&rft.atitle=Glottolog+4.2.1+-+Mogholi&rft_id=https%3A%2F%2Fglottolog.org%2Fresource%2Flanguoid%2Fid%2Fmogh1245&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-204"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-204">↑</a></span> <span class="reference-text">خبرگزاری ایرنا: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.irna.ir/fa/News/82086068/">زبان در سرزمین اقوام؛ چالش‌های زبان فارسی در افغانستان</a>. کد خبر: ۸۲۰۸۶۰۶۸ (5349707). تاریخ خبر: ۰۴/۰۳/۱۳۹۵</span> </li> <li id="cite_note-205"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-205">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.afghanistans.com/Information/People/ArtArchitecture.htm">"Afghanistan Art and Architecture | Afghanistan's Web Site"</a>. <i>www.afghanistans.com</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.afghanistans.com&rft.atitle=Afghanistan+Art+and+Architecture+%26%23124%3B+Afghanistan%27s+Web+Site&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.afghanistans.com%2FInformation%2FPeople%2FArtArchitecture.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-206"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-206">↑</a></span> <span class="reference-text">G.V. Brandolini. <i>Afghanistan <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AB_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C" title="میراث فرهنگی">میراث فرهنگی</a></i>. Orizzonte terra, <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%85%D9%88" title="برگامو">برگامو</a>. 2007. p. 64.</span> </li> <li id="cite_note-207"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-207">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20100818151642/http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/">"Afghan archaeologists find Buddhist site as war rages"</a>. <i>Sayed Salahuddin</i>. 17 August 2010. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.newsdaily.com/stories/tre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics/">the original</a> on 18 August 2010<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">16 August</span> 2010</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Sayed+Salahuddin&rft.atitle=Afghan+archaeologists+find+Buddhist+site+as+war+rages&rft.date=2010-08-17&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.newsdaily.com%2Fstories%2Ftre67g1cn-us-afghanistan-buddhist-relics%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-foodrepublic-208"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-foodrepublic_208-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFAli2012" class="citation web cs1">Ali, Tanveer (31 July 2012). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20130213232915/https://www.foodrepublic.com/2012/07/31/everything-you-need-know-about-afghan-food">"Everything You Need To Know About Afghan Food"</a>. foodrepublic. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.foodrepublic.com/2012/07/31/everything-you-need-know-about-afghan-food">the original</a> on 13 February 2013.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Everything+You+Need+To+Know+About+Afghan+Food&rft.pub=foodrepublic&rft.date=2012-07-31&rft.aulast=Ali&rft.aufirst=Tanveer&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.foodrepublic.com%2F2012%2F07%2F31%2Feverything-you-need-know-about-afghan-food&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-Brittin-209"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Brittin_209-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFBrittin2011" class="citation book cs1">Brittin, Helen (2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/foodculturearoun00hele"><i>The Food and Culture Around the World Handbook</i></a>. Boston: Prentice Hall. pp. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/foodculturearoun00hele/page/n36">20</a>–21.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Food+and+Culture+Around+the+World+Handbook&rft.place=Boston&rft.pages=20-21&rft.pub=Prentice+Hall&rft.date=2011&rft.aulast=Brittin&rft.aufirst=Helen&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Ffoodculturearoun00hele&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-210"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-210">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160304063844/http://www.rareseeds.com/afghan-honeydew-melon/">"Rare Heirloom Seeds – Baker Creek Heirloom Seeds"</a>. <i>Baker Creek Heirloom Seeds</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rareseeds.com/afghan-honeydew-melon/">the original</a> on 4 March 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 October</span> 2013</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Baker+Creek+Heirloom+Seeds&rft.atitle=Rare+Heirloom+Seeds+%E2%80%93+Baker+Creek+Heirloom+Seeds&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.rareseeds.com%2Fafghan-honeydew-melon%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-auto-211"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-auto_211-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.afghanistans.com/Information/People/WayofLife.htm">"Afghanistan Way of Life | Afghanistan's Web Site"</a>. <i>www.afghanistans.com</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.afghanistans.com&rft.atitle=Afghanistan+Way+of+Life+%26%23124%3B+Afghanistan%27s+Web+Site&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.afghanistans.com%2FInformation%2FPeople%2FWayofLife.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-212"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-212">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080522030004/http://www.shortfilmfest.ir/competition_2003/comp-nat-b/national_b_competition_2003_page.htm">«Iranian International Shortfilm Festival (IYCS)»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shortfilmfest.ir/competition_2003/comp-nat-b/national_b_competition_2003_page.htm">اصلی</a> در ۲۲ مه ۲۰۰۸<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۷ ژوئن ۲۰۰۸</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Iranian+International+Shortfilm+Festival+%28IYCS%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.shortfilmfest.ir%2Fcompetition_2003%2Fcomp-nat-b%2Fnational_b_competition_2003_page.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated4-213"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated4_213-0">۲۰۶٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated4_213-1">۲۰۶٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jadidonline.com/story/20022007/fq/afghan_media">نبرد رسانه‌ها در افغانستان | جدید آنلاین</a></span> </li> <li id="cite_note-214"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-214">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20140930231239/http://www.shafaqna.com/persian/other-services/countries/afghanistan/item/85129-افغانستان-84-شبکه-تلویزیونی-و-222-شبکه-رادیویی-دارد">«افغانستان 84 شبکه تلویزیونی و 222 شبکه رادیویی دارد»</a>. <i>Shafaqna English</i>. <bdi>۲۰۱۴-۰۸-۳۱</bdi>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.shafaqna.com/persian/other-services/countries/afghanistan/item/85129-افغانستان-84-شبکه-تلویزیونی-و-222-شبکه-رادیویی-دارد">اصلی</a> در ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۴<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۱۴-۰۸-۳۱</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=Shafaqna+English&rft.atitle=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86+84+%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87+%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C+%D9%88+222+%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87+%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF&rft.date=2014-08-31&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.shafaqna.com%2Fpersian%2Fother-services%2Fcountries%2Fafghanistan%2Fitem%2F85129-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-84-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D8%AA%D9%84%D9%88%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D9%88%D9%86%DB%8C-%D9%88-222-%D8%B4%D8%A8%DA%A9%D9%87-%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">نگهداری یادکرد:تاریخ و سال (<a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84" title="رده:نگهداری یادکرد:تاریخ و سال">رده</a>) </span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-215"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-215">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ariananews.co/news/ایجاد-شبکه-اختصاصی-برای-زنان؛-زن-تی-وی-ص.html/">ایجاد شبکه اختصاصی برای زنان؛ زن تی وی صدای خفته و خاموش زنان افغان است</a>، خبرگزاری آریانا نیوز.</span> </li> <li id="cite_note-data.worldbank.org-216"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-data.worldbank.org_216-0">۲۰۹٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-data.worldbank.org_216-1">۲۰۹٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.worldbank.org/indicator/SE.ADT.LITR.ZS?most_recent_value_desc=false">«Literacy rate, adult total (% of people ages 15 and above) | Data»</a>. <i>data.worldbank.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=data.worldbank.org&rft.atitle=Literacy+rate%2C+adult+total+%28%25+of+people+ages+15+and+above%29+%7C+Data&rft_id=https%3A%2F%2Fdata.worldbank.org%2Findicator%2FSE.ADT.LITR.ZS%3Fmost_recent_value_desc%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated3-217"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated3_217-0">۲۱۰٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated3_217-1">۲۱۰٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.jadidonline.com/story/22012006/fq/kabul_university">دانشگاه کابل، زندگی دوباره | جدید آنلاین</a></span> </li> <li id="cite_note-218"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-218">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.4icu.org/af/public/">«Top Public Universities in Afghanistan»</a>. <i>www.4icu.org</i><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=www.4icu.org&rft.atitle=Top+Public+Universities+in+Afghanistan&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.4icu.org%2Faf%2Fpublic%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-219"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-219">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200614134336/http://grad.saorg.ir/After-September2020">«اداره کل امور دانش آموختگان> دانش آموختگان خارج> سطح‌بندی دانشگاه‌های خارج از کشور> سطح‌بندی دانشگاه‌های بعداز سپتامبر2020»</a>. <i>grad.saorg.ir</i>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://grad.saorg.ir/After-September2020">اصلی</a> در ۱۴ ژوئن ۲۰۲۰<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۰-۰۶-۱۴</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=grad.saorg.ir&rft.atitle=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87+%DA%A9%D9%84+%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4+%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%AE%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86%3E+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4+%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%AE%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86+%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%3E+%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC+%D8%A7%D8%B2+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%3E+%D8%B3%D8%B7%D8%AD%E2%80%8C%D8%A8%D9%86%D8%AF%DB%8C+%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%B2+%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B12020&rft_id=http%3A%2F%2Fgrad.saorg.ir%2FAfter-September2020&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-220"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-220">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20200110171106/http://dme.behdasht.gov.ir/uploads/%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%AF_2020-2019.pdf"><i>دانشگاه‌های موردت تأیید وزارت بهداشت ۲۰۱۹–۲۰۲۰</i></a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://dme.behdasht.gov.ir/uploads/لیست_دانشگاههای_مورد_تایید_2020-2019.pdf">اصلی</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> در ۱۰ ژانویه ۲۰۲۰<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۵ اوت ۲۰۲۰</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C+%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%AA+%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF+%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA+%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA+%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B9%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B0&rft_id=http%3A%2F%2Fdme.behdasht.gov.ir%2Fuploads%2F%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D8%AF_2020-2019.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-:1-221"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-:1_221-0">۲۱۴٫۰</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-:1_221-1">۲۱۴٫۱</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFکاوه_کرامی1396" class="citation web">کاوه کرامی (<bdi>۲۴ دی ۱۳۹۶</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/persian/afghanistan-42555723">«<span class="cs1-kern-left">'</span>جنسیت و مطالعات زنان'؛ تلاشی برای برابری در 'بدترین' کشور برای زنان»</a>. <i>بی‌بی‌سی فارسی</i>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C+%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&rft.atitle=%27%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA+%D9%88+%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA+%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86%27%D8%9B+%D8%AA%D9%84%D8%A7%D8%B4%DB%8C+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C+%D8%AF%D8%B1+%27%D8%A8%D8%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86%27+%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1+%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C+%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86&rft.date=1396&rft.au=%DA%A9%D8%A7%D9%88%D9%87+%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fpersian%2Fafghanistan-42555723&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-WHO-222"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-WHO_222-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/136852/1/ccsbrief_afg_en.pdf">"Afghanistan"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA" title="سازمان جهانی بهداشت">سازمان جهانی بهداشت</a> (WHO). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170722191648/http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/136852/1/ccsbrief_afg_en.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 22 July 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">17 May</span> 2017</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Afghanistan&rft.pub=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86+%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C+%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA+%28WHO%29&rft_id=http%3A%2F%2Fapps.who.int%2Firis%2Fbitstream%2F10665%2F136852%2F1%2Fccsbrief_afg_en.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-uis.unesco.org-223"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-uis.unesco.org_223-0">↑</a></span> <span class="reference-text">UNESCO, Country profile, <a rel="nofollow" class="external free" href="https://uis.unesco.org/en/country/af">https://uis.unesco.org/en/country/af</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20170623093810/http://uis.unesco.org/en/country/af">بایگانی‌شده</a> در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۷ توسط <a href="/wiki/Wayback_Machine" class="mw-redirect" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a></span> </li> <li id="cite_note-csm-224"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-csm_224-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFPeter2011" class="citation news cs1">Peter, Tom A. (17 December 2011). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131231002243/http://news.yahoo.com/childbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html">"Childbirth and maternal health improve in Afghanistan"</a>. <i>The Christian Science Monitor</i>. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="https://news.yahoo.com/childbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html">the original</a> on 31 December 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">12 January</span> 2012</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Christian+Science+Monitor&rft.atitle=Childbirth+and+maternal+health+improve+in+Afghanistan&rft.date=2011-12-17&rft.aulast=Peter&rft.aufirst=Tom+A.&rft_id=https%3A%2F%2Fnews.yahoo.com%2Fchildbirth-maternal-health-improve-afghanistan-160657704.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-225"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-225">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation news cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnaea825.pdf">"Afghanistan National Hospital Survey"</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span>. Afghan Ministry of Health. August 2004. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190807231748/https://pdf.usaid.gov/pdf_docs/pnaea825.pdf">Archived</a> <span class="cs1-format">(PDF)</span> from the original on 7 August 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 May</span> 2019</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Afghanistan+National+Hospital+Survey&rft.date=2004-08&rft_id=http%3A%2F%2Fpdf.usaid.gov%2Fpdf_docs%2Fpnaea825.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-226"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-226">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFGul2019" class="citation news cs1">Gul, Ayaz (20 April 2019). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.voanews.com/a/pakistan-funded-afghan-hospital-begins-operations/4884454.html">"Pakistan-funded Afghan Hospital Begins Operations"</a>. <i>VOA News</i>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20190423111329/https://www.voanews.com/a/pakistan-funded-afghan-hospital-begins-operations/4884454.html">Archived</a> from the original on 23 April 2019<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">28 May</span> 2019</span>. <q>It opens a new chapter in the friendship of the two countries... This is the second-largest hospital [in Afghanistan] built with your support that will serve the needy," Feroz told the gathering.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=VOA+News&rft.atitle=Pakistan-funded+Afghan+Hospital+Begins+Operations&rft.date=2019-04-20&rft.aulast=Gul&rft.aufirst=Ayaz&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.voanews.com%2Fa%2Fpakistan-funded-afghan-hospital-begins-operations%2F4884454.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-227"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-227">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/news/world-asia-58283177">«Afghanistan: How many refugees are there and where will they go?»</a> (به انگلیسی). BBC News. <bdi>۲۰۲۱-۰۸-۲۲</bdi><span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۱-۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Afghanistan%3A+How+many+refugees+are+there+and+where+will+they+go%3F&rft.date=2021-08-22&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.bbc.com%2Fnews%2Fworld-asia-58283177&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-228"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-228">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFCalcea2021" class="citation web">Calcea، Nicu (<bdi>۲۰۲۱-۰۸-۱۹</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.newstatesman.com/world/2021/08/how-us-and-uk-accept-far-fewer-afghan-refugees-other-countries">«How the US and the UK accept far fewer Afghan refugees than other countries»</a>. <i>New Statesman</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۱-۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=New+Statesman&rft.atitle=How+the+US+and+the+UK+accept+far+fewer+Afghan+refugees+than+other+countries&rft.date=2021-08-19&rft.aulast=Calcea&rft.aufirst=Nicu&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.newstatesman.com%2Fworld%2F2021%2F08%2Fhow-us-and-uk-accept-far-fewer-afghan-refugees-other-countries&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-229"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-229">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite id="CITEREFIqbal2022" class="citation web cs1 cs1-prop-foreign-lang-source">Iqbal, Anwar (2022-01-05). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.dawn.com/news/1667682">"UN praises Pakistan for carrying out registration of 1.4m Afghan refugees"</a>. <i>DAWN.COM</i> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2023-01-16</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=unknown&rft.jtitle=DAWN.COM&rft.atitle=UN+praises+Pakistan+for+carrying+out+registration+of+1.4m+Afghan+refugees&rft.date=2022-01-05&rft.aulast=Iqbal&rft.aufirst=Anwar&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.dawn.com%2Fnews%2F1667682&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-230"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-230">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="CITEREFSarwari2022" class="citation news">Sarwari، Suhrab (<bdi>۲۰۲۲-۰۱-۰۳</bdi>). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pajhwok.com/2022/01/03/over-1-1-million-afghans-repatriated-from-iran-pakistan-last-year/">«Over 1.1m Afghans repatriated from Iran, Pakistan last year»</a> (به انگلیسی)<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۰۲۳-۰۱-۱۶</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Over+1.1m+Afghans+repatriated+from+Iran%2C+Pakistan+last+year&rft.date=2022-01-03&rft.aulast=Sarwari&rft.aufirst=Suhrab&rft_id=https%3A%2F%2Fpajhwok.com%2F2022%2F01%2F03%2Fover-1-1-million-afghans-repatriated-from-iran-pakistan-last-year%2F&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> </ol></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061003233514/https://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/af.html">کتابچه سازمان سیا: افغانستان</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="پیوند_به_بیرون"><span id=".D9.BE.DB.8C.D9.88.D9.86.D8.AF_.D8.A8.D9.87_.D8.A8.DB.8C.D8.B1.D9.88.D9.86"></span>پیوند به بیرون</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&section=83" title="ویرایش بخش: پیوند به بیرون"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="30" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/45px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/59px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1" title="ویکی‌انبار">ویکی‌انبار</a> پرونده‌هایی دربارهٔ <span style="font-weight: bold; font-style: italic;"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Afghanistan" class="extiw" title="commons:Category:Afghanistan">افغانستان</a></span> موجود است.</div></div> </div> <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39940593"><div class="side-box side-box-left plainlinks sistersitebox"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"> <div class="side-box-flex"> <div class="side-box-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Wikibooks-logo-fa.svg/40px-Wikibooks-logo-fa.svg.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Wikibooks-logo-fa.svg/60px-Wikibooks-logo-fa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Wikibooks-logo-fa.svg/80px-Wikibooks-logo-fa.svg.png 2x" data-file-width="400" data-file-height="400" /></span></span></div> <div class="side-box-text plainlist">ویکی‌کتاب دارای کتابی پیرامون موضوع <i><b><a href="https://en.wikibooks.org/wiki/fa:%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="wikibooks:fa:جایگاه زبان فارسی در افغانستان">جایگاه زبان فارسی در افغانستان</a></b></i> است</div></div> </div> <div role="navigation" aria-labelledby="sister-projects" class="metadata plainlinks sistersitebox plainlist mbox-small" style="border:1px solid #aaa;padding:0;background:#f9f9f9"><div style="padding:0.75em 0;text-align:center"><b style="display:block">افغانستان</b>در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="ویکی‌پدیا:پروژه‌های خواهر ویکی‌مدیا"><span id="sister-projects">پروژه‌های خواهر</span></a> ویکی‌پدیا</div><ul style="border-top:1px solid #aaa;padding:0.75em 0;width:217px;margin:0 auto"><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/27px-Wiktionary-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="26" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/41px-Wiktionary-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Wiktionary-logo.svg/54px-Wiktionary-logo.svg.png 2x" data-file-width="370" data-file-height="350" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wiktionary.org/wiki/Special:Search/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="wikt:Special:Search/افغانستان">در میان واژه‌ها</a> از ویکی‌واژه</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/40px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="c:افغانستان">در میان تصاویر و رسانه‌ها</a> از ویکی‌انبار</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/27px-Wikinews-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/41px-Wikinews-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Wikinews-logo.svg/54px-Wikinews-logo.svg.png 2x" data-file-width="759" data-file-height="415" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikinews.org/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="n:رده:افغانستان">در میان خبرها</a> از ویکی‌خبر</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="23" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/35px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/46px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikiquote.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="q:افغانستان">در میان گفتاوردها</a> از ویکی‌گفتاورد</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/26px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="26" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/39px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/51px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikisource.org/wiki/Special:Search/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="s:Special:Search/افغانستان">در میان متون</a> از ویکی‌نبشته</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/27px-Wikibooks-logo.svg.png" decoding="async" width="27" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/41px-Wikibooks-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikibooks-logo.svg/54px-Wikibooks-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="300" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikibooks.org/wiki/Special:Search/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="b:Special:Search/افغانستان">در میان کتاب‌ها</a> از ویکی‌کتاب</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/27px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png" decoding="async" width="27" height="27" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/41px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg/54px-Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg.png 2x" data-file-width="193" data-file-height="193" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikivoyage.org/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="voy:افغانستان">در میان راهنماهای سفر</a> از ویکی‌سفر</span></li><li style="min-height:31px"><span style="display:inline-block;width:31px;line-height:31px;vertical-align:middle;text-align:center"><span class="mw-valign-middle" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/27px-Wikiversity_logo_2017.svg.png" decoding="async" width="27" height="22" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/41px-Wikiversity_logo_2017.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0b/Wikiversity_logo_2017.svg/54px-Wikiversity_logo_2017.svg.png 2x" data-file-width="626" data-file-height="512" /></span></span></span><span style="display:inline-block;margin-right:4px;width:182px;vertical-align:middle"><a href="https://fa.wikiversity.org/wiki/Special:Search/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="extiw" title="v:Special:Search/افغانستان">در میان مراجع</a> از ویکی‌دانشگاه</span></li></ul></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070929201649/http://www.cso.gov.af/Census/Census/Estimated%20population%202006.xls">جمعیت شهرستان‌های افغانستان</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090701041903/http://www.president.gov.af/Index_Dari.aspx">سایت رسمی ریاست جمهوری افغانستان</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070601154452/http://www.nationalassembly.af/index.php?lang=DAR">شورای ملی افغانستان</a></li></ul> <dl><dt>حکومت</dt></dl> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://president.gov.af/en">وبگاه ریاست جمهوری افغانستان</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/afghanistan/">افغانستان</a> در <i><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اطلاعات‌نامه جهان">اطلاعات‌نامه جهان</a></i>. <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="آژانس اطلاعات مرکزی">آژانس اطلاعات مرکزی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://curlie.org/منطقوی/آسیا/افغانستان">افغانستان</a> در <a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D9%85%D9%88%D8%B2" title="دی‌موز">کرلی</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://uiuc.libguides.com/afghanistan_research_guide">راهنمای سفر به افغانستان</a></li></ul> <div style="clear:both;"></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="ولایت‌های_افغانستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:ولایت‌های افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:ولایت‌های افغانستان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:ولایت‌های افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="ولایت‌های_افغانستان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فهرست ولایت‌های افغانستان">ولایت‌های افغانستان</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ولایت اروزگان">اروزگان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D8%AF%D8%BA%DB%8C%D8%B3" title="ولایت بادغیس">بادغیس</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="ولایت بامیان">بامیان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86_(%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" class="mw-redirect" title="ولایت بدخشان (افغانستان)">بدخشان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D8%BA%D9%84%D8%A7%D9%86" title="ولایت بغلان">بغلان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%AE" title="ولایت بلخ">بلخ</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="ولایت پروان">پروان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DA%A9%D8%AA%DB%8C%D8%A7" title="ولایت پکتیا">پکتیا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DA%A9%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ولایت پکتیکا">پکتیکا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1" title="ولایت پنجشیر">پنجشیر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1" title="ولایت تخار">تخار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AC%D9%88%D8%B2%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="ولایت جوزجان">جوزجان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="ولایت خوست">خوست</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="ولایت دایکندی">دایکندی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="ولایت زابل">زابل</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D9%BE%D9%84" title="ولایت سرپل">سرپل</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D9%85%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="ولایت سمنگان">سمنگان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D8%B2%D9%86%DB%8C" title="ولایت غزنی">غزنی</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%BA%D9%88%D8%B1" title="ولایت غور">غور</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%A8" title="ولایت فاریاب">فاریاب</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%87" title="ولایت فراه">فَراه</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت قندهار">قندهار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="ولایت کابل">کابل</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%BE%DB%8C%D8%B3%D8%A7" title="ولایت کاپیسا">کاپیسا</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B2" class="mw-redirect" title="ولایت قندوز">قندوز</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D9%86%D8%B1" title="ولایت کنر">کنر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%84%D8%BA%D9%85%D8%A7%D9%86" title="ولایت لغمان">لغمان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%84%D9%88%DA%AF%D8%B1" title="ولایت لوگر">لوگر</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B1%D8%AF%DA%A9" title="ولایت میدان وردک">میدان وردک</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B1" title="ولایت ننگرهار">ننگرهار</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ولایت نورستان">نورستان</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ولایت نیمروز">نیمروز</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="ولایت هرات">هرات</a> <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D9%87%D9%84%D9%85%D9%86%D8%AF" title="ولایت هلمند">هلمند</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Afghanistan_provinces_dari.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/87px-Afghanistan_provinces_dari.png" decoding="async" width="87" height="67" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/131px-Afghanistan_provinces_dari.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Afghanistan_provinces_dari.png/174px-Afghanistan_provinces_dari.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="768" /></a><figcaption></figcaption></figure></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="افغانستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:موضوعات افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:موضوعات افغانستان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D9%88%D8%B6%D9%88%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:موضوعات افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="افغانستان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a> </div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">تاریخ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%84%D8%A7%D8%B5%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خلاصه تاریخ افغانستان">خلاصه تاریخ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="تاریخ افغانستان (پیش از اسلام)">پیش از اسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D8%B3%D9%86%D8%AF" title="تمدن دره سند">تمدن دره سند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری مائوریا">امپراتوری مائوریا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="خراسان">خراسان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tokhara_Yabghus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tokhara Yabghus (صفحه وجود ندارد)">یابغوس توخارستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84%D8%B4%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%86" title="کابلشاهان">کابلشاهان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88" title="شاهی هندو">شاهی هندو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%D9%BE%D8%B3_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85)" title="تاریخ افغانستان (پس از اسلام)">پس از اسلام</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ عرب‌ها در افغانستان">عرب‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84_%D8%A8%D9%87_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="حمله مغول به آسیای مرکزی">حملهٔ مغول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%88%D8%AA%DA%A9%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="هوتکیان">هوتکیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D9%82%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B1_(%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B8%E2%80%93%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B7)" title="محاصره قندهار (۱۷۳۸–۱۷۳۷)">محاصره قندهار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری درانی">امپراتوری درانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AA" title="نبرد سوم پانی‌پت">نبرد سوم پانی‌پت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AC%D9%85%D8%B1%D9%88%D8%AF" title="نبرد جمرود">نبرد جمرود</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="جنگ‌های افغان‌ها و سیک‌ها">جنگ‌های افغان‌ها و سیک‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ اول افغان و انگلیس">جنگ اول افغان و انگلیس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ دوم افغان و انگلیس">جنگ دوم افغان و انگلیس</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="جنگ سوم افغان و انگلیس">جنگ سوم افغان و انگلیس</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نفوذ اروپا در افغانستان">نفوذ اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B9-%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B8)" class="mw-redirect" title="جنگ داخلی افغانستان (۱۹۲۹-۱۹۲۸)">جنگ داخلی (۱۹۲۹-۱۹۲۸)</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نفوذ اروپا در افغانستان">نفوذ اروپا</a> (<a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="محمد نادر شاه">محمد نادر شاه</a>  <span style="font-weight:bold;">·</span>  <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87" title="محمد ظاهرشاه">محمد ظاهرشاه</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری افغانستان">جمهوری افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری دموکراتیک افغانستان">جمهوری دموکراتیک افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جنگ شوروی در افغانستان">جنگ شوروی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=History_of_Afghanistan_(1992%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="History of Afghanistan (1992–present) (صفحه وجود ندارد)">از ۱۹۹۲</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B6%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1)" title="امارت اسلامی افغانستان (۱۹۹۶–۲۰۰۱)">امارت اسلامی افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="حمله آمریکا به افغانستان">حمله آمریکا به افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B1)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۲۱)">جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–۲۰۲۱)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری اسلامی افغانستان">جمهوری اسلامی افغانستان</a></li> <li>«<a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="گورستان امپراتوری‌ها">گورستان امپراتوری‌ها</a>»</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جغرافیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تقسیمات اداری افغانستان">تقسیمات اداری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%85%D8%B1%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:مرزهای افغانستان">الگو:مرزهای افغانستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Climate_change_in_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Climate change in Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">تغییر اقلیم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%84%D8%B1%D8%B2%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست زمین‌لرزه‌های افغانستان">زمین‌لرزه‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رکوردهای جغرافیایی افغانستان">رکوردهای جغرافیایی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%D8%AA%D8%B4%D9%81%D8%B4%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست آتشفشان‌های افغانستان">آتشفشان‌ها</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمعیت‌شناسی افغانستان">جمعیت‌شناسی </a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="اقوام افغانستان">اقوام</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاریخ عرب‌ها در افغانستان">عرب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86" title="مردم بلوچ">بلوچ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="پارسیوان">پارسیوان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%AF%D9%88%D8%AC%D8%B1" title="مردم گوجر">گوجری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87" title="مردمان هزاره">هزاره</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%DA%A9%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مردم کهواری (صفحه وجود ندارد)">کهواری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مردمان نورستانی">نورستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="پشتون‌ها">پشتون</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D8%B4" title="قزلباش">قزلباش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="تاجیک‌ها">تاجیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ترکمن‌ها">ترکمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ازبک‌ها">ازبک</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های افغانستان">زبان‌ها</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">دری</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="زبان پشتو">پشتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%DB%8C" title="زبان ازبکی">ازبکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%DB%8C" title="زبان ترکمنی">ترکمنی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%DB%8C" title="زبان بلوچی">بلوچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های نورستانی">نورستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D9%BE%D8%B4%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C#زبان" title="مردم پشه‌ای">پشه‌ای</a></li> <li>و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="زبان‌های افغانستان">زبان‌های دیگر</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سیاست</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نیروهای امنیت ملی افغانستان">نیروهای امنیت ملی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کابینه افغانستان">کابینه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%87" title="رئیس اجراییه">رئیس اجراییه</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان">قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست والیان کنونی افغانستان">فهرست والیان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انتخابات در افغانستان">انتخابات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="روابط خارجی افغانستان">روابط خارجی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%A8%D8%B4%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="حقوق بشر در افغانستان">حقوق بشر</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=LGBT_rights_in_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="LGBT rights in Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">ال‌جی‌بی‌تی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D8%B1%DA%AF%D9%87" title="لویه جرگه">لویه جرگه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="شورای ملی افغانستان">شورای ملی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="فهرست حزب‌ها در افغانستان">فهرست حزب‌ها در افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌جمهور افغانستان">رئیس‌جمهور </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دیوان عالی افغانستان">دیوان عالی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86_%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="معاون رئیس‌جمهور افغانستان">معاون رئیس‌جمهور</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اقتصاد</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%BE%D9%88%D9%84)" title="افغانی (واحد پول)">واحد پول</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مخابرات در افغانستان">مخابرات</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B1%DA%98%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انرژی در افغانستان">انرژی </a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="معادن افغانستان">معادن </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%AF_%D9%85%D9%88%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AE%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تولید مواد مخدر در افغانستان">مواد مخدر</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Taxation_in_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Taxation in Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">مالیات</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گردشگری در افغانستان">گردشگری </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%84%D9%88%D9%84%D9%87_%D8%AA%D8%A7%D9%BE%DB%8C" title="خط لوله تاپی">خط لوله تاپی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترابری در افغانستان">ترابری</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">فرهنگ</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B4%D9%BE%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="آشپزی افغانستانی">آشپزی </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آموزش در افغانستان">آموزش</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%DA%86%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پرچم افغانستان">پرچم </a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="موسیقی افغانستان">موسیقی </a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سینمای افغانستان">سینما</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%BE%DB%8C%DA%A9" title="افغانستان در المپیک">افغانستان در المپیک</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="پشتونوالی">پشتونوالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Poetry_of_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Poetry of Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">شعر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دین در افغانستان">دین </a></li> <li><a href="/w/index.php?title=War_rugs&action=edit&redlink=1" class="new" title="War rugs (صفحه وجود ندارد)">فرش‌های جنگی</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="font-weight:bold;"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:افغانستان">رده</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهاى_آسیای_میانه" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="الگو:کشورهای آسیای میانه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای آسیای میانه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای آسیای میانه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهاى_آسیای_میانه" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورهاى <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="آسیای میانه">آسیای میانه</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/23px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/35px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/46px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/23px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/35px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/46px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/23px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/35px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/45px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/23px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/35px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/46px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/23px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/35px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/46px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/23px-Flag_of_Mongolia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/35px-Flag_of_Mongolia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Mongolia.svg/46px-Flag_of_Mongolia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مغولستان">مغولستان</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_خاورمیانه_بزرگ" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="الگو:کشورهای خاورمیانه"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای خاورمیانه (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای خاورمیانه"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_خاورمیانه_بزرگ" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورهای <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="خاورمیانه">خاورمیانه</a> بزرگ</div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/23px-Flag_of_Jordan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/35px-Flag_of_Jordan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/46px-Flag_of_Jordan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/23px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/35px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/46px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/23px-Flag_of_Bahrain.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/35px-Flag_of_Bahrain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/46px-Flag_of_Bahrain.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/23px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/35px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/45px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/23px-Flag_of_Oman.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/35px-Flag_of_Oman.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/46px-Flag_of_Oman.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/23px-Flag_of_Qatar.svg.png" decoding="async" width="23" height="9" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/35px-Flag_of_Qatar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/46px-Flag_of_Qatar.svg.png 2x" data-file-width="1400" data-file-height="550" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/23px-Flag_of_Kuwait.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/35px-Flag_of_Kuwait.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/46px-Flag_of_Kuwait.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/23px-Flag_of_Lebanon.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/35px-Flag_of_Lebanon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/45px-Flag_of_Lebanon.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/23px-Flag_of_Egypt.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/35px-Flag_of_Egypt.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fe/Flag_of_Egypt.svg/45px-Flag_of_Egypt.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/23px-Flag_of_Yemen.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/35px-Flag_of_Yemen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/45px-Flag_of_Yemen.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/21px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="21" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/32px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/41px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/23px-Flag_of_Palestine.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/35px-Flag_of_Palestine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/46px-Flag_of_Palestine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فلسطین">فلسطین</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/23px-Flag_of_Algeria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/35px-Flag_of_Algeria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/77/Flag_of_Algeria.svg/45px-Flag_of_Algeria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1" title="الجزایر">الجزایر</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/23px-Flag_of_Tunisia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/35px-Flag_of_Tunisia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ce/Flag_of_Tunisia.svg/45px-Flag_of_Tunisia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3" title="تونس">تونس</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/23px-Flag_of_Libya.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/35px-Flag_of_Libya.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/05/Flag_of_Libya.svg/46px-Flag_of_Libya.svg.png 2x" data-file-width="960" data-file-height="480" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%DB%8C" title="لیبی">لیبی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/23px-Flag_of_Morocco.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/35px-Flag_of_Morocco.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Morocco.svg/45px-Flag_of_Morocco.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B4" title="مراکش">مراکش</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/23px-Flag_of_Cyprus.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/35px-Flag_of_Cyprus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/45px-Flag_of_Cyprus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Somalia.svg/23px-Flag_of_Somalia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Somalia.svg/35px-Flag_of_Somalia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Flag_of_Somalia.svg/45px-Flag_of_Somalia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="سومالی">سومالی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Flag_of_Mauritania.svg/23px-Flag_of_Mauritania.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Flag_of_Mauritania.svg/35px-Flag_of_Mauritania.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Flag_of_Mauritania.svg/45px-Flag_of_Mauritania.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="موریتانی">موریتانی</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/23px-Flag_of_Sudan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/35px-Flag_of_Sudan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Flag_of_Sudan.svg/46px-Flag_of_Sudan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="سودان">سودان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/23px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/35px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/45px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/23px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/35px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/46px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a></li></ul> </div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:GreaterMiddleEast.gif" class="mw-file-description" title="خاورميانه بزرگ"><img alt="خاورميانه بزرگ" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/GreaterMiddleEast.gif/100px-GreaterMiddleEast.gif" decoding="async" width="100" height="46" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/GreaterMiddleEast.gif/150px-GreaterMiddleEast.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/GreaterMiddleEast.gif/200px-GreaterMiddleEast.gif 2x" data-file-width="1357" data-file-height="628" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_غرب_آسیا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="الگو:کشورهای جنوب غربی آسیا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای جنوب غربی آسیا (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای جنوب غربی آسیا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_غرب_آسیا" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورهای <a href="/wiki/%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="غرب آسیا">غرب آسیا</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/23px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/35px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg/46px-Flag_of_the_United_Arab_Emirates.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/23px-Flag_of_Yemen.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/35px-Flag_of_Yemen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Flag_of_Yemen.svg/45px-Flag_of_Yemen.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/23px-Flag_of_Armenia.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/35px-Flag_of_Armenia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Flag_of_Armenia.svg/46px-Flag_of_Armenia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/23px-Flag_of_Bahrain.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/35px-Flag_of_Bahrain.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2c/Flag_of_Bahrain.svg/46px-Flag_of_Bahrain.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/23px-Flag_of_Cyprus.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/35px-Flag_of_Cyprus.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Cyprus.svg/45px-Flag_of_Cyprus.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/23px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/35px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/45px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/23px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/35px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/45px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/21px-Flag_of_Israel.svg.png" decoding="async" width="21" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/32px-Flag_of_Israel.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d4/Flag_of_Israel.svg/41px-Flag_of_Israel.svg.png 2x" data-file-width="1100" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a>(<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Palestine.svg" class="mw-file-description" title="پرچم فلسطین"><img alt="پرچم فلسطین" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/25px-Flag_of_Palestine.svg.png" decoding="async" width="25" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/38px-Flag_of_Palestine.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/00/Flag_of_Palestine.svg/50px-Flag_of_Palestine.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="فلسطین">فلسطین</a>)•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/23px-Flag_of_Jordan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/35px-Flag_of_Jordan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Flag_of_Jordan.svg/46px-Flag_of_Jordan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/23px-Flag_of_Kuwait.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/35px-Flag_of_Kuwait.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Flag_of_Kuwait.svg/46px-Flag_of_Kuwait.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/23px-Flag_of_Lebanon.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/35px-Flag_of_Lebanon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/59/Flag_of_Lebanon.svg/45px-Flag_of_Lebanon.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/23px-Flag_of_Oman.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/35px-Flag_of_Oman.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/46px-Flag_of_Oman.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/23px-Flag_of_Qatar.svg.png" decoding="async" width="23" height="9" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/35px-Flag_of_Qatar.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Flag_of_Qatar.svg/46px-Flag_of_Qatar.svg.png 2x" data-file-width="1400" data-file-height="550" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/23px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/35px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Flag_of_Saudi_Arabia.svg/45px-Flag_of_Saudi_Arabia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a>•<span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Southwest_Asia.PNG" class="mw-file-description" title="نقشه تقریبی غرب آسیا"><img alt="نقشه تقریبی غرب آسیا" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Southwest_Asia.PNG/90px-Southwest_Asia.PNG" decoding="async" width="90" height="62" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Southwest_Asia.PNG/135px-Southwest_Asia.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/57/Southwest_Asia.PNG/180px-Southwest_Asia.PNG 2x" data-file-width="762" data-file-height="524" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_عضو_سازمان_همکاری_اقتصادی_(اکو)" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="الگو:کشورهای عضو اکو"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:کشورهای عضو اکو (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای عضو اکو"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_عضو_سازمان_همکاری_اقتصادی_(اکو)" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورهای عضو <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="سازمان همکاری اقتصادی">سازمان همکاری اقتصادی (اکو)</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/23px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/35px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/46px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/23px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/35px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/46px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a>• <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/23px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/35px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1b/Flag_of_Turkmenistan.svg/45px-Flag_of_Turkmenistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/23px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/35px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d3/Flag_of_Kazakhstan.svg/46px-Flag_of_Kazakhstan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/23px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png" decoding="async" width="23" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/35px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c7/Flag_of_Kyrgyzstan.svg/46px-Flag_of_Kyrgyzstan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="1" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ECO_Map.png" class="mw-file-description" title="نقشه کشورهای عضو اکو"><img alt="نقشه کشورهای عضو اکو" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/ECO_Map.png/70px-ECO_Map.png" decoding="async" width="70" height="39" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/ECO_Map.png/105px-ECO_Map.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/ECO_Map.png/140px-ECO_Map.png 2x" data-file-width="752" data-file-height="424" /></a></span></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورها_و_مناطق_ایرانی_زبان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="الگو:کشورها و مناطق ایرانی‌زبان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:کشورها و مناطق ایرانی‌زبان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورها و مناطق ایرانی‌زبان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورها_و_مناطق_ایرانی_زبان" style="font-size:114%;margin:0 4em">کشورها و مناطق <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان‌های ایرانی">ایرانی زبان</a></div></th></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <p><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/23px-Flag_of_Iran.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/35px-Flag_of_Iran.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/Flag_of_Iran.svg/46px-Flag_of_Iran.svg.png 2x" data-file-width="630" data-file-height="360" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/23px-Flag_of_Tajikistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/35px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Tajikistan.svg/46px-Flag_of_Tajikistan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/23px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/35px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/45px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a>(<a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="تاشکورگان">تاشکورگان</a>)<sup>۱</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/23px-Flag_of_Georgia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/35px-Flag_of_Georgia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Georgia.svg/45px-Flag_of_Georgia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a> (<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_South_Ossetia.svg" class="mw-file-description" title="South Ossetia Flag"><img alt="South Ossetia Flag" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/22px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/33px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Flag_of_South_Ossetia.svg/44px-Flag_of_South_Ossetia.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اوستیای جنوبی">اوستیای جنوبی</a>)<sup>۲</sup> • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/23px-Flag_of_Iraq.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/35px-Flag_of_Iraq.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Flag_of_Iraq.svg/45px-Flag_of_Iraq.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> (<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Kurdistan.svg" class="mw-file-description" title="Kurdistan Flag"><img alt="Kurdistan Flag" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Kurdistan.svg/22px-Flag_of_Kurdistan.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Kurdistan.svg/33px-Flag_of_Kurdistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/35/Flag_of_Kurdistan.svg/44px-Flag_of_Kurdistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></a></span> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">اقلیم کردستان</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/23px-Flag_of_Russia.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/35px-Flag_of_Russia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f3/Flag_of_Russia.svg/45px-Flag_of_Russia.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> (<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_North_Ossetia.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Flag_of_North_Ossetia.svg/22px-Flag_of_North_Ossetia.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Flag_of_North_Ossetia.svg/33px-Flag_of_North_Ossetia.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Flag_of_North_Ossetia.svg/44px-Flag_of_North_Ossetia.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C-%D8%A2%D9%84%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="اوستیای شمالی-آلانیا">اوستیای شمالی-آلانیا</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/23px-Flag_of_Pakistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/35px-Flag_of_Pakistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/Flag_of_Pakistan.svg/45px-Flag_of_Pakistan.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> (<span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg/22px-Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg/33px-Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/54/Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg/44px-Flag_of_Khyber_Pakhtunkhwa.svg.png 2x" data-file-width="793" data-file-height="528" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%B2%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" class="mw-redirect" title="ایالت مرزی شمال غربی">استان مرزی شمال غربی</a> و <span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Flag_of_Balochistan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Balochistan.svg/22px-Flag_of_Balochistan.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Balochistan.svg/33px-Flag_of_Balochistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Flag_of_Balochistan.svg/44px-Flag_of_Balochistan.svg.png 2x" data-file-width="1134" data-file-height="756" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ایالت بلوچستان پاکستان">بلوچستان</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/23px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/35px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/Flag_of_Uzbekistan.svg/46px-Flag_of_Uzbekistan.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a> (دارای ۸ تا ۱۱ میلیون <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="مردم تاجیک">تاجیک</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/23px-Flag_of_Turkey.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/35px-Flag_of_Turkey.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b4/Flag_of_Turkey.svg/45px-Flag_of_Turkey.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a> (<a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="کردستان ترکیه">کردستان</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/23px-Flag_of_Hungary.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/35px-Flag_of_Hungary.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Flag_of_Hungary.svg/46px-Flag_of_Hungary.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مجارستان">مجارستان</a> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B3%DB%8C" title="زبان آسی">یاسیک‌ها</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/23px-Flag_of_Syria.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/35px-Flag_of_Syria.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/53/Flag_of_Syria.svg/45px-Flag_of_Syria.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> (<a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="کردستان سوریه">کردستان</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/23px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/35px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Azerbaijan.svg/46px-Flag_of_Azerbaijan.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a> (<a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%B4_%DA%AF%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D8%A8%DB%8C" title="تالش گشتاسبی">تالش گشتاسبی</a> و <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان تاتی قفقاز">تاتی اران</a>) • <span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/23px-Flag_of_Oman.svg.png" decoding="async" width="23" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/35px-Flag_of_Oman.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_Oman.svg/46px-Flag_of_Oman.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a> (<a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="زبان کمزاری">کمزاری های المسندم</a>) </p> <p style="font-size:0.9em"> (۱) <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="تاشکورگان">بخش خودگردان تاجیک تاشکورگان</a>، در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری خلق چین">جمهوری خلق چین</a> به رسمیت شناخته شده است. <br /> (۲) اوستیای جنوبی خود را جمهوری اعلام نموده است و <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شناسایی جهانی اوستیای جنوبی (صفحه وجود ندارد)">۵ دولت عضو سازمان ملل</a> آن را به رسمیت شناخته‌اند. </p></div></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="زبان_فارسی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="الگو:زبان فارسی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:زبان فارسی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:زبان فارسی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="زبان_فارسی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="پیشینه زبان فارسی">پیشینه</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زبان نیاهندواروپایی">زبان نیاهندواروپایی</a> <small>(~۳۰۰۰ پیش از میلاد)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان نیاهندوایرانی">زبان نیاهندوایرانی</a> <small>(~۲۰۰۰ پیش از میلاد)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="زبان نیاایرانی">زبان نیاایرانی</a> <small>(~۱۵۰۰ پیش از میلاد)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="زبان پارسی باستان">زبان پارسی باستان</a> <small>(~۵۲۵ – ۳۰۰ پیش از میلاد)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="زبان پارسی میانه">زبان پارسی میانه</a> <small>(~ ۳۰۰ پیش از میلاد – ۸۰۰ میلادی)</small></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="زبان فارسی">زبان فارسی نو</a> <small>(از ۸۰۰ میلادی)</small></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="گویش‌های فارسی">گویش‌ها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="فارسی معیار">فارسی معیار</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="فارسی ایرانی">ایرانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="لهجه اصفهانی">اصفهانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1%DB%8C" title="گویش بندری">بندری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="لهجه تهرانی">تهرانی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="گویش سیستانی">سیستانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C" title="لهجه شیرازی">شیرازی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="گویش خراسانی">خراسانی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="فارسی افغانستان">افغانستانی</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%82%DB%8C" title="گویش ایماقی">ایماقی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D9%84%D8%AE%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گویش بلخی (صفحه وجود ندارد)">بلخی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گویش پنجشیری (صفحه وجود ندارد)">پنجشیری</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C" title="لهجه کابلی">کابلی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="لهجه هراتی">هراتی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%DA%AF%DB%8C" title="گویش هزارگی">هزارگی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%DB%8C" class="mw-redirect" title="فارسی تاجیکی">تاجیکی</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه بخاری (صفحه وجود ندارد)">بخاری</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%A8%D8%AF%D8%AE%D8%B4%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گویش بدخشانی (صفحه وجود ندارد)">بدخشانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گویش خوارزمی (صفحه وجود ندارد)">خوارزمی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%AE%D8%AC%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه خجندی (صفحه وجود ندارد)">خجندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%AF%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه دوشنبه‌ای (صفحه وجود ندارد)">دوشنبه‌ای</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%87%D8%AC%D9%87_%D8%B3%D9%85%D8%B1%D9%82%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لهجه سمرقندی (صفحه وجود ندارد)">سمرقندی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گویش فرغانه‌ای (صفحه وجود ندارد)">فرغانه‌ای</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="زبان تاتی قفقاز">تاتی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="زبان یهودی-تاتی">جهوری</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="فارسی بحرین">بحرینی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA%DB%8C" title="فارسی کویتی">کویتی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%A8%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="فارسی کربلایی (صفحه وجود ندارد)">کربلایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%B4_%D8%AF%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="گویش دهواری">دهواری</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">ویژگی‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="واژگان فارسی">واژگان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="اسم‌های فارسی">اسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B9%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فعل‌های فارسی">فعل</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="واج‌شناسی فارسی">واج‌شناسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="دستور زبان فارسی">دستور زبان فارسی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="دستور زبان فارسی تاجیکی">فارسی تاجیکی</a></li></ul></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نوشتار</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C_%D9%87%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D8%B4%DB%8C" title="خط میخی هخامنشی">خط میخی هخامنشی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C" title="خط پهلوی">خط پهلوی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="الفبای فارسی">الفبای فارسی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AE%D9%88%D8%B4%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="خوشنویسی ایرانی">خوشنویسی ایرانی</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%A8%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="الفبای تاجیکی">الفبای تاجیکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="لاتین‌نویسی فارسی">لاتین‌نویسی فارسی</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%86%DA%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%B4" class="mw-redirect" title="فنگیلیش">فنگیلیش</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%84_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="بریل فارسی">بریل فارسی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="ادبیات فارسی">ادبیات</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ادبیات پارسی باستان">پارسی باستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="ادبیات پارسی میانه">پارسی میانه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="ادبیات فارسی">فارسی نو</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ادبیات معاصر ایران">معاصر ایران</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ادبیات افغانستان">معاصر افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ادبیات معاصر تاجیکستان">معاصر تاجیکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D9%87%D9%88%D8%AF" title="ادبیات فارسیهود">فارسیهود</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF_%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="ادبیات فارسی در فرهنگ غربی">در فرهنگ غربی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نهادها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="فرهنگستان زبان و ادب فارسی">فرهنگستان زبان و ادب فارسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D8%B9%D8%AF%DB%8C" title="بنیاد سعدی">بنیاد سعدی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="آکادمی علوم افغانستان">آکادمی علوم افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%AA_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%AF%DA%A9%DB%8C" title="انستیتوت زبان و ادبیات رودکی">انستیتوت زبان و ادبیات رودکی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان">مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86" title="فارسی‌زبانان">فارسی‌زبانان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="جوامع فارسی‌زبان">جوامع پارسی‌مآب</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="کشورهای فارسی‌زبان">کشورهای فارسی‌زبان</a> <ul><li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D9%87_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="فهرست کشورها بر پایه جمعیت فارسی‌زبان">بر پایه جمعیت</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="فهرست سرزمین‌هایی که زبان رسمی‌شان فارسی است">بر پایه رسمیت</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%81%D8%A7" title="سامفا">سامفا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%85%D9%81%D8%A7" title="آمفا">آمفا</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جغرافیای_جشن_نوروز" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="الگو:کشورهای نوروز"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="بحث الگو:کشورهای نوروز"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای نوروز"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جغرافیای_جشن_نوروز" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="جغرافیای جشن نوروز">جغرافیای جشن نوروز</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">نوروز در ۱۲ کشور ثبت پرونده <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B4%D9%86_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="جشن جهانی نوروز">جشن جهانی نوروز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="نوروز در ایران">ایران</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در افغانستان">افغانستان</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در تاجیکستان">تاجیکستان</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در ترکمنستان">ترکمنستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در عراق (صفحه وجود ندارد)">عراق</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در ترکیه (صفحه وجود ندارد)">ترکیه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در جمهوری آذربایجان (صفحه وجود ندارد)">جمهوری آذربایجان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در ازبکستان (صفحه وجود ندارد)">ازبکستان</a> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="نوروز در قرقیزستان">قرقیزستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">قزاقستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در پاکستان (صفحه وجود ندارد)">پاکستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در هند (صفحه وجود ندارد)">هند</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">کشورهایی با جشن مشابه <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2" title="نوروز">نوروز</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در ارمنستان (صفحه وجود ندارد)">ارمنستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در مصر (صفحه وجود ندارد)">مصر</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%DA%86%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در چین (صفحه وجود ندارد)">چین</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در مغولستان (صفحه وجود ندارد)">مغولستان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%B2%D9%86%DA%AF%D8%A8%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در زنگبار (صفحه وجود ندارد)">زنگبار (تانزانیا)</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر کشورها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> •  <a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7" title="نوروز در میان کردها">نوروز در میان کردها</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%BA%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در میان اویغورها (صفحه وجود ندارد)">نوروز در میان اویغورها</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در میان سالارها (صفحه وجود ندارد)">نوروز در میان سالارها</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در سوریه (صفحه وجود ندارد)">سوریه</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در لبنان (صفحه وجود ندارد)">لبنان</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در استرالیا (صفحه وجود ندارد)">استرالیا</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در آمریکا (صفحه وجود ندارد)">آمریکا</a> •  <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D8%AF%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="نوروز در کانادا (صفحه وجود ندارد)">کانادا</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="امتیازات_و_قراردادها_در_دوره_قاجار" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="الگو:امتیازات و قراردادها در دوره قاجار"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:امتیازات و قراردادها در دوره قاجار (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:امتیازات و قراردادها در دوره قاجار"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="امتیازات_و_قراردادها_در_دوره_قاجار" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1" title="امتیازات و قراردادها در دوره قاجار">امتیازات و قراردادها در دوره قاجار</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">میان ایران و سایر کشورها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%81%DB%8C%D9%86%DA%A9%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="عهدنامه فینکنشتاین"> عهدنامه فینکنشتاین؛ ایران و فرانسه (۱۸۰۷)</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%84" title="عهدنامه مجمل"> عهدنامه مجمل؛ ایران و انگلستان (۱۸۰۹)</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%81%D8%B5%D9%84" title="عهدنامه مفصل">عهدنامه مفصل؛ ایران و انگلستان (۱۸۱۲)</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="عهدنامه گلستان">عهدنامه گلستان؛ ایران و روسیه (۱۸۱۳)</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%DB%B1%DB%B8%DB%B2%DB%B2_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="عهدنامه ۱۸۲۲ ایران و انگلیس">عهدنامه شیراز؛ میان ایران و انگلیس (۱۸۲۲)</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D8%A7%D9%86%DA%86%D8%A7%DB%8C" title="عهدنامه ترکمانچای">عهدنامه ترکمانچای؛ ایران و روسیه (۱۸۲۸)</a> • <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="معاهده پاریس">معاهده پاریس؛ ایران و انگلیس (۱۸۵۶)</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%DA%AF%D9%84%D8%AF%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AF" title="قرارداد گلدسمید">قرارداد گلداسمید؛ میان ایران و انگلیس (۱۸۷۲)</a> •<a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AE%D8%A7%D9%84" title="پیمان آخال">پیمان آخال؛ ایران و روسیه (۱۸۸۱)</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B9" title="قرارداد ۱۹۱۹">قرارداد ۱۹۱۹؛ میان ایران و انگلیس (۱۹۱۹)</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B2%DB%B1" title="قرارداد ایران و شوروی ۱۹۲۱">قرارداد ایران و شوروی (۱۹۲۱)</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">میان ایران و اتباع<br /> و شرکت‌های خارجی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AA%D8%B1" title="امتیازنامه رویتر">امتیازنامه رویتر</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="امتیازنامه دارسی">قرارداد دارسی</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2_%D8%AE%D9%88%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7" title="امتیاز خوشتاریا">امتیاز خوشتاریا</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="امتیاز کشتیرانی در رود کارون (صفحه وجود ندارد)">امتیاز کشتیرانی در رود کارون</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%A3%D8%B3%DB%8C%D8%B3_%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تأسیس بانک شاهی (صفحه وجود ندارد)">تأسیس بانک شاهی</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%AC_%D9%85%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="استخراج معادن (صفحه وجود ندارد)">استخراج معادن</a> • <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2_%D8%B1%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D9%87%D9%86_%D8%AC%D9%84%D9%81%D8%A7_%D8%A8%D9%87_%D9%82%D8%B2%D9%88%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="امتیاز راه‌آهن جلفا به قزوین (صفحه وجود ندارد)">امتیاز راه‌آهن جلفا به قزوین</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B5%D8%A7%D8%B1_%D8%AA%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86_%D9%88_%D8%AA%D9%86%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امتیاز انحصار توتون و تنباکوی ایران">امتیاز انحصار توتون و تنباکوی ایران</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C" title="قرارداد لاتاری">قرارداد لاتاری</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">میان سایر کشورها درباره ایران</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D9%86_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D8%B2%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF%D8%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B0%DB%B7_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="قرارداد سن پترزبورگ، ۱۹۰۷ میلادی">قرارداد سن پترزبورگ ؛میان روسیه و انگلیس ( ۱۹۰۷)</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مرتبط</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="بازی بزرگ">بازی بزرگ</a> • <a href="/wiki/%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="هرات">هرات</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D8%AE%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86" title="نخجوان">نخجوان</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="اران">اران</a> • <a href="/wiki/%D9%82%D9%81%D9%82%D8%A7%D8%B2" title="قفقاز">قفقاز</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="شروان">شروان</a> • مغان • <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%84%D8%B4" title="تالش">تالش</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="شهرستان اردوباد">اردوباد</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="بلوچستان انگلیس">بلوچستان انگلیس</a> • <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="باکو">باکو</a> • <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">آذربایجان</a> • <a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a> • <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a> • <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%BA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="داغستان">داغستان</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="شیروان">شیروان</a> • <a href="/wiki/%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%82%D8%A8%D9%87" title="شهرستان قبه">قوبا</a> • <a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D8%A7" title="عباس میرزا">عباس‌میرزا</a> • <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="ناصرالدین‌شاه قاجار">ناصرالدین شاه</a> • <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="امیرکبیر">امیرکبیر</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="سازمان‌های_اطلاعاتی_کشورها" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="الگو:سازمان‌های اطلاعاتی جهان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="بحث الگو:سازمان‌های اطلاعاتی جهان"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:سازمان‌های اطلاعاتی جهان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="سازمان‌های_اطلاعاتی_کشورها" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="سازمان اطلاعاتی">سازمان‌های اطلاعاتی</a> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="کشور">کشورها</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>سازمان‌های اطلاعات خارجی</b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>افغانستان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="اداره اطلاعاتی افغانستان">اداره اطلاعاتی افغانستان</a> NDS</li> <li>ایران:<a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی">حفاظت اطلاعات سپاه</a></li> <li>آلبانی: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="خدمات اطلاعات دولتی">خدمات اطلاعات دولتی</a> SHISH</li> <li>الجزایر: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت اطلاعات و امنیت (صفحه وجود ندارد)">وزارت اطلاعات و امنیت</a> DRS</li> <li>آرژانتین: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C" title="دبیرخانه اطلاعات دولتی">دبیرخانه اطلاعات دولتی</a> SIDE</li> <li>استرالیا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="سرویس اطلاعات مخفی استرالیا">سرویس اطلاعات مخفی استرالیا</a> ASIS</li> <li>جمهوری آذربایجان: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت ملی آذربایجان (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت ملی آذربایجان</a> MNS</li> <li>بحرین: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="سازمان اطلاعات بحرین">سازمان اطلاعات </a> NSA</li> <li>بنگلادش: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="اطلاعات امنیت ملی">اطلاعات امنیت ملی</a> NSI</li> <li>بلاروس: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته دولتی امنیت بلاروس (صفحه وجود ندارد)">کمیته دولتی امنیت</a> KGB</li> <li>بوسنی و هرزگوین: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%87%D8%B1%D8%B2%DA%AF%D9%88%DB%8C%D9%86" title="آژانس اطلاعات و امنیت بوسنی و هرزگوین">آژانس اطلاعات و امنیت</a> OSA-OBA BiH</li> <li>برزیل: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84" title="آژانس اطلاعات برزیل">آژانس اطلاعات برزیل</a> ABIN</li> <li>در برونئی: <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C_(%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="گروه تحقیقات برونئی (بین‌المللی) (صفحه وجود ندارد)">گروه تحقیقات برونئی (بین‌المللی)</a>BRD</li> <li>کامرون: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D8%AE%D9%84%D9%88%D8%B7_%D9%85%D9%88%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="بریگارد مخلوط موبایل (صفحه وجود ندارد)">بریگارد مخلوط موبایل</a> BMM</li> <li>کانادا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="سازمان اطلاعات امنیت کانادا">سازمان اطلاعات امنیت</a> CSIS</li> <li>چاد: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی</a> ANS</li> <li>شیلی: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="آژانس اطلاعات ملی شیلی">آژانس اطلاعات ملی شیلی</a> ANI</li> <li>چین: <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_(%DA%86%DB%8C%D9%86)" title="وزارت امنیت کشور (چین)">وزارت امنیت کشور (چین)</a> MSS</li> <li>کرواسی: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آژانس امنیت و اطلاعات کرواسی">آژانس امنیت و اطلاعات</a> SOA</li> <li>کوبا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره طلاعات (صفحه وجود ندارد)">اداره طلاعات</a> DI</li> <li>چک: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="سازمان اطلاعات و روابط خارجی">سازمان اطلاعات و روابط خارجی</a> ÚZSI</li> <li>دانمارک: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات دانمارک (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات</a> FE</li> <li>جیبوتی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="بریگارد ویژه تحقیقات پلیس (صفحه وجود ندارد)">بریگارد ویژه تحقیقات پلیس</a> BSRG</li> <li>مصر: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات عمومی مصر (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات عمومی مصر</a> GIS</li> <li>استونی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%A7%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجمن ااطلاعات (صفحه وجود ندارد)">انجمن ااطلاعات</a> TA</li> <li>فرانسه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="اداره کل امنیت خارجی">اداره کل امنیت خارجی</a> DGSE</li> <li>گامبیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DA%AF%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%8C%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی (گامبیا) (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی (گامبیا)</a> NIA</li> <li>آلمان: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="آژانس اطلاعات فدرال">آژانس اطلاعات فدرال</a> BND</li> <li>یونان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات ملی (یونان) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات ملی (یونان)</a>EYP</li> <li>مجارستان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" class="mw-redirect" title="اداره اطلاعات">اداره اطلاعات</a> IH</li> <li>هند: <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84" title="شاخه تحقیقات و تحلیل">شاخه تحقیقات و تحلیل</a>RAW</li> <li>اندونزی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی</a>BIN</li> <li>ایران: <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران">واجا</a></li> <li>عراق: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_(%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82)&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت (عراق) (صفحه وجود ندارد)">امنیت (عراق)</a> GSD</li> <li>ایرلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات نظامی</a> G2</li> <li>اسرائیل: <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%AF" title="موساد">موساد</a></li> <li>ایتالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات و امنیت خارجی (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات و امنیت خارجی</a> AISE</li> <li>ساحل عاج: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%B3%D8%A7%D8%AD%D9%84_%D8%B9%D8%A7%D8%AC)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورای امنیت ملی (ساحل عاج) (صفحه وجود ندارد)">شورای امنیت ملی (ساحل عاج)</a> NSC</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D9%84%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات پلیس ملی ژاپن (صفحه وجود ندارد)">خدمات پلیس ملی ژاپن</a> NPA - <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%A8%DB%8C%D9%86%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="کابینه اطلاعات و دفتر تحقیقات (صفحه وجود ندارد)">کابینه اطلاعات و دفتر تحقیقات</a> CIRO</li> <li>اردن: <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" title="دایره مخابرات عمومی">دایره مخابرات عمومی</a> GID</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_(%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعاتی خارجی (قزاقستان) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعاتی خارجی (قزاقستان)</a>Syrbar</li> <li>قرقیزستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی قرقیزستان (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی قرقیزستان</a>SNB</li> <li>کویت: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیتی دولتی کویت (صفحه وجود ندارد)">امنیتی دولتی کویت</a> KSS</li> <li>لتونی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B2_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره حفاظت از قانون اساسی (صفحه وجود ندارد)">اداره حفاظت از قانون اساسی</a> SAB</li> <li>لیتوانی: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت دولت (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت دولت</a> VSD</li> <li>لبنان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_(%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86)" title="اداره کل امنیت عمومی (لبنان)">اداره کل امنیت عمومی</a>GDGS</li> <li>لیبی: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="مخابرات الجمهوریه (صفحه وجود ندارد)">مخابرات الجمهوریه</a>MJ</li> <li>مقدونیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%87%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%B6%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D9%88%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جهت امنیت و ضد جاسوسی (صفحه وجود ندارد)">جهت امنیت و ضد جاسوسی</a> DSCI</li> <li>مالزی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%B7%D8%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خطر سپاه سلطنتی (صفحه وجود ندارد)">خطر سپاه سلطنتی</a> KRD</li> <li>مالدیو: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت ملی (مالدیو) (صفحه وجود ندارد)">سرویس امنیت ملی (مالدیو)</a> NSS</li> <li>مکزیک: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82_%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز تحقیق وانیت ملی (صفحه وجود ندارد)">مرکز تحقیق وانیت ملی</a> CISEN</li> <li>مونته‌نگرو: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DA%AF%D8%B1%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس امنیت ملی (مونته‌نگرو) (صفحه وجود ندارد)">آژانس امنیت ملی (مونته‌نگرو)</a> ANB</li> <li>مراکش: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D9%85%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D9%85%D8%B3%D8%AA%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل مطالعات و مستندات (صفحه وجود ندارد)">اداره کل مطالعات و مستندات</a> DGST</li> <li>موزامبیک: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات وامنیت امور خارجه (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات وامنیت امور خارجه</a> SISE</li> <li>هلند: <a href="/wiki/%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="خدمات اطلاعات و امنیت عمومی">خدمات اطلاعات و امنیت عمومی</a> AIVD</li> <li>نیوزیلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتر ارزیابی ملی (صفحه وجود ندارد)">دفتر ارزیابی ملی</a> NAB</li> <li>نیجریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی (نیجریه) (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی (نیجریه)</a> NIA</li> <li>پاکستان: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سازمان اطلاعات نظامی پاکستان">سازمان اطلاعات نظامی پاکستان</a> ISI</li> <li>پاپوآ گینه نو: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D9%BE%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%A2_%DA%AF%DB%8C%D9%86%D9%87_%D9%86%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعات ملی (پاپوآ گینه نو) (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعات ملی (پاپوآ گینه نو)</a> NIO</li> <li>فیلیپین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%87%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات ملی هماهنگی آژانس (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات ملی هماهنگی آژانس</a> NICA</li> <li>لهستان: <a href="/w/index.php?title=Agencja_Wywiadu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Agencja Wywiadu (صفحه وجود ندارد)">AW</a></li> <li>پرتغال: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات استراتژیک (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات استراتژیک</a> SIED</li> <li>قطر: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D9%82%D8%B7%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت دولتی قطر (صفحه وجود ندارد)">امنیت دولتی قطر</a> QSS</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">اداره امنیت ملی</a> NSB</li> <li>رومانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_(%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعاتی خارجی (رومانی) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعاتی خارجی (رومانی)</a> SIE</li> <li>روسیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)" title="سرویس اطلاعات خارجی (روسیه)">سرویس اطلاعات خارجی (روسیه)</a> SVR</li> <li>عربستان سعودی: <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%AE%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="ریاست استخبارات عمومی">ریاست استخبارات عمومی</a> GIP</li> <li>صربستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات امنیتی (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات امنیتی</a> BIA</li> <li>سیرالئون: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="واحدمرکزی اطلاعات و امنیت (صفحه وجود ندارد)">واحدمرکزی اطلاعات و امنیت</a> CISU</li> <li>سنگاپور: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="بخش امنیت و اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">بخش امنیت و اطلاعات</a> SID</li> <li>اسلواکی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات سلواک (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات سلواک</a>SIS</li> <li>اسلوونی: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D9%88%D9%88%D9%86%DB%8C" title="آژانس اطلاعات و امنیت اسلوونی">آژانس اطلاعات و امنیت اسلوونی</a> SOVA</li> <li>سومالی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی (سومالی) (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی (سومالی)</a>NSS</li> <li>آفریقای جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس مخفی آفریقای جنوبی (صفحه وجود ندارد)">سرویس مخفی آفریقای جنوبی</a> SASS</li> <li>کرهٔ جنوبی: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C)" title="سرویس اطلاعات ملی (کره جنوبی)">سرویس اطلاعات ملی (کره جنوبی)</a> NIS</li> <li>اسپانیا: <a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="مرکز ملی اطلاعات">مرکز ملی اطلاعات</a> CNI</li> <li>سریلانکا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا) (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا)</a> SIS</li> <li>سودان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دستگاه امنیت مخابرات ملی (صفحه وجود ندارد)">دستگاه امنیت مخابرات ملی</a> JAWM</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعات سوئیس (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعات سوئیس</a> NDB</li> <li>سوریه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="اداره امنیت عمومی (سوریه)">اداره امنیت عمومی (سوریه)</a> GSD</li> <li>تاجیکستان: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت</a>MOS</li> <li>توگو: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%AA%D9%88%DA%AF%D9%88)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات ملی (توگو) (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات ملی (توگو)</a>NIA</li> <li>تونس: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعاتی تونس (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعاتی تونس</a>TIA</li> <li>ترکیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="سازمان اطلاعات و امنیت ملی">سازمان اطلاعات و امنیت ملی</a>MIT</li> <li>ترکمنستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی (ترکمنستان) (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی (ترکمنستان)</a>KNB</li> <li>اوگاندا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">سازمان امنیت داخلی</a>ISO</li> <li>اوکراین: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعاتی خارجی اوکراین (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعاتی خارجی اوکراین</a>SZRU</li> <li>امارات متحده عربی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات امارات متحده عربی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات امارات متحده عربی</a>UAEI</li> <li>بریتانیا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا">سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا</a> SIS (ام‌آی۶)</li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" class="mw-redirect" title="آژانس اطلاعات مرکزی">آژانس اطلاعات مرکزی</a> CIA</li> <li>ازبکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت ملی (ازبکستان) (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت ملی (ازبکستان)</a> SNB</li> <li>ویتنام: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم (صفحه وجود ندارد)">کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم</a> TC2</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>سازمان‌های اطلاعات داخلی</b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>آرژانتین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات مخفی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات مخفی</a> SIDE</li> <li>استرالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان امنیت اطلاعات استرالیا (صفحه وجود ندارد)">سازمان امنیت اطلاعات استرالیا</a> ASIO</li> <li>بنگلادش: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%A7%D8%AE%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%B5_(%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شاخه‌های خاص (بنگلادش) (صفحه وجود ندارد)">شاخه‌های خاص (بنگلادش)</a> SB</li> <li>بلاروس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان امنیت امور خارجه جمهوری بلاروس (صفحه وجود ندارد)">سازمان امنیت امور خارجه جمهوری بلاروس</a> KGB RB</li> <li>برزیل: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D8%B1%D8%B2%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات برزیل (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات برزیل</a> ABIN</li> <li>کانادا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="سازمان اطلاعات امنیت کانادا">سازمان اطلاعات امنیت کانادا</a> CSIS</li> <li>شیلی: <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نمایندگی اطلاعات ملی (صفحه وجود ندارد)">نمایندگی اطلاعات ملی</a> ANI</li> <li>چک: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA" title="سازمان امنیت و اطلاعات">سازمان امنیت و اطلاعات</a> BIS</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت ملی جمهوری خلق چین (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت ملی جمهوری خلق چین</a> MSS</li> <li>کرواسی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت و اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت و اطلاعات</a> SOA</li> <li>دانمارک: <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="پلیس اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">پلیس اطلاعات</a> PET</li> <li>مصر: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="سازمان امنیت ملی مصر">سازمان امنیت ملی مصر</a> الوطنی</li> <li>استونی: <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="پولیس محافظ (صفحه وجود ندارد)">پولیس محافظ</a> KAPO]</li> <li>فنلاند: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت اطلاعات فنلاند (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت اطلاعات فنلاند</a> SUPO</li> <li>فرانسه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C" title="اداره کل امنیت داخلی">اداره کل امنیت داخلی</a> DGSI</li> <li>آلمان: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اداره فدرال نگهبانی از قانون اساسی">اداره فدرال نگهبانی از قانون اساسی</a> BfV</li> <li>یونان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_(%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات ملی (یونان) (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات ملی</a> EYP</li> <li>مجارستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">سرویس امنیت ملی</a> AH</li> <li>هند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_(%D9%87%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات دفتر (هند (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات دفتر (هند</a> IB</li> <li>ایران: <a href="/wiki/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران">وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران</a> VAJA - <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات و امنیت سپاه پاسداران">سازمان اطلاعات و امنیت سپاه پاسداران</a> - <a href="/wiki/%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" class="mw-redirect" title="پلیس امنیت">پلیس امنیت</a>PAVA</li> <li>ایرلند: <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A7_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%88%D8%A7%D8%AD%D8%AF_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گاردا نظارت واحد ملی (صفحه وجود ندارد)">گاردا نظارت واحد ملی</a> NSU</li> <li>اسرائیل: <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%AA" class="mw-redirect" title="شین بت">شین بت</a></li> <li>ایتالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات امنیت میهن (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات امنیت میهن</a>AISI</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان</a>NSC</li> <li>لتونی: <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پولیس امنیتی (صفحه وجود ندارد)">پولیس امنیتی</a> DP</li> <li>لیتوانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%B5%D9%88%D8%B5&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات تحقیقات مخصوص (صفحه وجود ندارد)">خدمات تحقیقات مخصوص</a>STT</li> <li>مقدونیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات (مقدونیه) (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات (مقدونیه)</a>IA</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D9%84%DB%8C_%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس پلیس ملی ژاپن (صفحه وجود ندارد)">آژانس پلیس ملی ژاپن</a>PSIA NPA</li> <li>هلند: آژانس اطلاعات امنیت عمومی]]NCTb</li> <li>نیوزیلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت اطلاعات نیوزیلند (صفحه وجود ندارد)">امنیت اطلاعات نیوزیلند</a>NZSIS</li> <li>نیجریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت دولتی (نیجریه) (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت دولتی (نیجریه)</a>SSS</li> <li>نروژ: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D9%BE%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%86%D8%B1%D9%88%DA%98" title="سرویس امنیتی پلیس نروژ">سرویس امنیتی پلیس نروژ</a>PST</li> <li>عمان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">ISS</a></li> <li>پاکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتراطلاعات (پاکستان) (صفحه وجود ندارد)">دفتراطلاعات (پاکستان)</a>IB</li> <li>فیلیپین: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_(%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتر ملی تحقیقات (فیلیپین) (صفحه وجود ندارد)">دفتر ملی تحقیقات (فیلیپین)</a>NBI</li> <li>لهستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">سرویس امنیت داخلی</a>ABW</li> <li>کرهٔ جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفتر دادستان عالی جمهوری کره (صفحه وجود ندارد)">دفتر دادستان عالی جمهوری کره</a>SPO</li> <li>سریلانکا: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعاتی دولتی (سریلانکا</a>SIS</li> <li>سوئد: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="سرویس امنیتی سوئد">سرویس امنیتی سوئد</a>SAPO</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعاتی سوئیس (صفحه وجود ندارد)">NDB</a></li> <li>سوریه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="اداره امنیت عمومی (سوریه)">اداره امنیت عمومی (سوریه)</a>GSD</li> <li>ترکیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D9%86%D8%B8%D9%85_%D8%AE%D9%81%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت و نظم خفیه دولتی (صفحه وجود ندارد)">امنیت و نظم خفیه دولتی</a>KDGM</li> <li>اوکراین: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="سرویس امنیتی اوکراین">سرویس امنیتی اوکراین</a>SBU</li> <li>بریتانیا: <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85_%D8%A2%DB%8C_%DB%B5" class="mw-redirect" title="ام آی ۵">ام آی ۵</a> اطلاعات نظامی بخش ۵</li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="اداره تحقیقات فدرال">اداره تحقیقات فدرال</a>FBI</li> <li>ازبکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_(%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)&action=edit&redlink=1" class="new" title="امنیت ملی خدمات (ازبکستان) (صفحه وجود ندارد)">امنیت ملی خدمات (ازبکستان)</a>SNB</li> <li>ویتنام: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت اطلاعات امنیت عمومی (صفحه وجود ندارد)">وزارت اطلاعات امنیت عمومی</a>TC5</li> <li>روسیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="سرویس امنیت فدرال روسیه">سرویس امنیت فدرال روسیه</a>FSB</li> <li>صربستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت اطلاعات</a>BIA</li> <li>سنگاپور: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت امنیت داخلی (صفحه وجود ندارد)">وزارت امنیت داخلی</a>ISD</li> <li>آفریقای جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="آژانس اطلاعات ملی آفریقای جنوبی (صفحه وجود ندارد)">آژانس اطلاعات ملی آفریقای جنوبی</a>NIA</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D8%AF%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="وزارت دادگستری بررسی دفتر (صفحه وجود ندارد)">وزارت دادگستری بررسی دفتر</a>MJIB</li> <li>پرتغال: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات امنیتی (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات امنیتی</a>SIS</li> <li>رومانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات رومانیا (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات رومانیا</a>SRI</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>اداره <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="سازمان اطلاعات نظامی">اطلاعات نظامی</a></b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>استرالیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان دفاع اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">سازمان دفاع اطلاعات</a>DIO</li> <li>ایران: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%AD%D9%81%D8%A7%D8%B8%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی">سازمان حفاظت اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی</a>IRGC</li> <li>بنگلادش: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل نیروهای امنیتی (صفحه وجود ندارد)">اداره کل نیروهای امنیتی</a>DGFI</li> <li>برزیل: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DA%98%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مدیریت اطلاعات استراتژیک (صفحه وجود ندارد)">مدیریت اطلاعات استراتژیک</a>DIE</li> <li>کانادا: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="شعبه اطلاعات (نیروهای کانادایی) (صفحه وجود ندارد)">شعبه اطلاعات (نیروهای کانادایی)</a>Int Branch</li> <li>چک: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%86%DA%A9)" title="سازمان اطلاعات نظامی (جمهوری چک)">سازمان اطلاعات نظامی (جمهوری چک)</a>VZ</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل کارکنان ارتش آزادی خلق (صفحه وجود ندارد)">اداره کل کارکنان ارتش آزادی خلق</a>MID</li> <li>کرواسی: <a href="/w/index.php?title=%D9%88_%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="و خدمات امنیت اطلاعاتی نظامی (صفحه وجود ندارد)">و خدمات امنیت اطلاعاتی نظامی</a>VSOA</li> <li>مصر: <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%88_%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B4%D8%A7%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریاست سرویس‌های اطلاعاتی نظامی و اکتشافی (صفحه وجود ندارد)">ریاست سرویس‌های اطلاعاتی نظامی و اکتشافی</a>DMISR</li> <li>دانمارک: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع اطلاعات دانمارکی (صفحه وجود ندارد)">دفاع اطلاعات دانمارکی</a>FE</li> <li>فنلاند: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات نظامی فنلاند (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات نظامی فنلاند</a>FMIS</li> <li>فرانسه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی</a> DGSE DRM</li> <li>آلمان: <a href="/w/index.php?title=%D8%B6%D8%AF_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ضد نظامی (صفحه وجود ندارد)">ضد نظامی</a>MAD</li> <li>مجارستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات نظامی امنیت ملی (صفحه وجود ندارد)">خدمات نظامی امنیت ملی</a>KNBSZ</li> <li>هند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D9%87%D9%86%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (هند) (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی (هند)</a>DMI</li> <li>اسرائیل: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (اسرائیل) (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی</a> MID</li> <li>ایتالیا: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%DB%8C%D9%86_%D8%B9%D9%86%D8%B5%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز اطلاعات بین عنصر (صفحه وجود ندارد)">مرکز اطلاعات بین عنصر</a>CII</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات فرماندهی نظامی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات فرماندهی نظامی</a>MIC</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان</a>NSC</li> <li>مقدونیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات نظامی برای امنیت و اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">خدمات نظامی برای امنیت و اطلاعات</a>MSSI</li> <li>هلند: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="سرویس اطلاعات و امنیت نظامی هلند">سرویس اطلاعات و امنیت نظامی هلند</a>MIVD</li> <li>پاکستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی پاکستان (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی پاکستان</a>MI</li> <li>فیلیپین: <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="نیروهای مسلح فیلیپین">نیروهای مسلح فیلیپین</a>ISAFP</li> <li>لهستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%B6%D8%AF_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات ضد نظامی (صفحه وجود ندارد)">خدمات ضد نظامی</a>SKW<a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات نظامی</a>SWW</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی</a>MND</li> <li>رومانی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره کل دفاع اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">اداره کل دفاع اطلاعات نظامی</a>DGIA</li> <li>روسیه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_(%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87)" class="mw-redirect" title="اداره اصلی اطلاعات (روسیه)">اداره اصلی اطلاعات (روسیه)</a>GRU</li> <li>صربستان: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">خدمات اطلاعات نظامی</a>VOA<a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیت (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیت</a>VBA</li> <li>سنگاپور: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعات نظامی (سنگاپور) (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعات نظامی (سنگاپور)</a>MIO</li> <li>اسلواکی: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی سلواکی (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی سلواکی</a>VSS</li> <li>اسلوونی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات امنیتی اطلاعات وزارت دفاع (صفحه وجود ندارد)">خدمات امنیتی اطلاعات وزارت دفاع</a>OVS</li> <li>کرهٔ جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع امنیت فرماندهی (صفحه وجود ندارد)">DSC</a></li> <li>سریلانکا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره اطلاعات نظامی (سریلانکا) (صفحه وجود ندارد)">اداره اطلاعات نظامی (سریلانکا)</a>DMI</li> <li>سوئد: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدماتاطلاعات و امنیت نظامی سوئد (صفحه وجود ندارد)">خدماتاطلاعات و امنیت نظامی سوئد</a>MUST</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس اطلاعات نظامی (صفحه وجود ندارد)">سرویس اطلاعات نظامی</a>MND</li> <li>سوریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی (سوریه) (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی (سوریه)</a>MI</li> <li>اداره اطلاعات نیروی هوایی]]AFID</li> <li>اوکراین: <a href="/w/index.php?title=%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ریاست اداره اطلاعات وزارت دفاع اوکراین (صفحه وجود ندارد)">ریاست اداره اطلاعات وزارت دفاع اوکراین</a> HURMO</li> <li>بریتانیا: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات دفاعی (صفحه وجود ندارد)">DI(دفاع اطلاعاتی</a></li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9%DB%8C" title="آژانس اطلاعات دفاعی">آژانس اطلاعات دفاعی</a> DIA</li> <li>ویتنام: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم (صفحه وجود ندارد)">کمیسیون مرکزی اطلاعات نظامی دوم</a>TC2</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><b>اداره <a href="/wiki/%D8%B4%D9%86%D9%88%D8%AF_%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%DA%A9" title="شنود الکترونیک">اطلاعات سیگنال</a></b></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li>استرالیا: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%B3%DB%8C%DA%AF%D9%86%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="اداره سیگنال‌های استرالیا">اداره سیگنال‌های استرالیا</a>ASD</li> <li>برزیل: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاونیت دوم دفاع دولتی د (صفحه وجود ندارد)">معاونیت دوم دفاع دولتی د</a>D2 ª SCH / EMD</li> <li>کانادا: <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B4%DA%A9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA" title="تشکیلات امنیت ارتباطات">تشکیلات امنیت ارتباطات</a>CSE</li> <li>چین: <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%86%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%D8%AE%D8%B4_%D8%AE%D9%84%D9%82_SIGINT&action=edit&redlink=1" class="new" title="بخش عمومی کارکنان ارتش آزادی‌بخش خلق SIGINT (صفحه وجود ندارد)">بخش عمومی کارکنان ارتش آزادی‌بخش خلق SIGINT</a></li> <li>کرواسی: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D9%81%D9%86%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%AA_%D9%85%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز فناوری عملیاتی برای نظارت مخابرات (صفحه وجود ندارد)">مرکز فناوری عملیاتی برای نظارت مخابرات</a>OTC</li> <li>فنلاند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82%D8%A7%D8%AA_%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اموسسه تحقیقات طلاعات فنلاندی (صفحه وجود ندارد)">اموسسه تحقیقات طلاعات فنلاندی</a>FIRE</li> <li>فرانسه: <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D9%84_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C" title="اداره کل امنیت خارجی">اداره کل امنیت خارجی</a>DGSE</li> <li>آلمان: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" title="آژانس اطلاعات فدرال">آژانس اطلاعات فدرال</a>BND</li> <li>هند: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="اداره مشترک صفر (صفحه وجود ندارد)">اداره مشترک صفر</a>JCB</li> <li>اندونزی: <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورای ملی سندی (صفحه وجود ندارد)">شورای ملی سندی</a>LEMSANEG</li> <li>اسرائیل: <a href="/wiki/%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86_%DB%B8%DB%B2%DB%B0%DB%B0" title="یگان ۸۲۰۰">یگان ۸۲۰۰</a>Unit 8200</li> <li>ژاپن: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="ستاد دفاع اطلاعات (صفحه وجود ندارد)">ستاد دفاع اطلاعات</a>DIH</li> <li>قزاقستان: <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان (صفحه وجود ندارد)">کمیته امنیت ملی جمهوری قزاقستان</a>NSC</li> <li>هلند: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D9%85%D8%AE%D9%81%DB%8C_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="سرویس مخفی اطلاعات عمومی (صفحه وجود ندارد)">سرویس مخفی اطلاعات عمومی</a>AIVD</li> <li>نیوزیلند: <a href="/wiki/%D8%AF%D9%81%D8%AA%D8%B1_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA" title="دفتر امنیت ارتباطات حکومت">دفتر امنیت ارتباطات حکومت</a>GCSB</li> <li>پاکستان: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="سازمان اطلاعات نظامی پاکستان">سازمان اطلاعات نظامی پاکستان</a>JSIB</li> <li>روسیه: <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="خدمات ویژه ارتباطات روسیه (صفحه وجود ندارد)">خدمات ویژه ارتباطات روسیه</a>Spetsviaz</li> <li>آفریقای جنوبی: <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2_%D9%85%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="مرکز ملی ارتباطات (صفحه وجود ندارد)">مرکز ملی ارتباطات</a>NCC</li> <li>سوئد: <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%81%D8%A7%D8%B9_%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3%D8%A7%D8%AA_%D8%B1%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%88%DB%8C_%D9%85%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دفاع موسسات رادیوی ملی (صفحه وجود ندارد)">دفاع موسسات رادیوی ملی</a>FRA</li> <li>سوئیس: <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سازمان اطلاعاتی سوئیس (صفحه وجود ندارد)">سازمان اطلاعاتی سوئیس</a>NDB</li> <li>سوریه: <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_(%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87)&action=edit&redlink=1" class="new" title="اطلاعات نظامی (سوریه) (صفحه وجود ندارد)">اطلاعات نظامی (سوریه)</a>MI</li> <li>ترکیه: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="سازمان اطلاعات و امنیت ملی">سازمان اطلاعات و امنیت ملی</a>MİT-ETİB</li> <li>اوکراین: <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%86%D8%B8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7_%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="تنظیمات ارتباط امور خارجی (صفحه وجود ندارد)">تنظیمات ارتباط امور خارجی</a></li> <li>بریتانیا: <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D8%B7%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA" title="ستاد ارتباطات دولت">ستاد ارتباطات دولت</a>GCHQ</li> <li>آمریکا: <a href="/wiki/%D8%A2%DA%98%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D9%84%DB%8C" title="آژانس امنیت ملی">آژانس امنیت ملی</a>NSA</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="کشورهای_آسیا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="3"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="الگو:کشورهای آسیا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="بحث الگو:کشورهای آسیا"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:کشورهای آسیا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="کشورهای_آسیا" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="آسیا">کشورهای آسیا</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1" title="کشور">کشورها</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><div> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a><sup><small>۱</small></sup> • <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a>  •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C" title="اندونزی">اندونزی</a><sup><small>۳</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="میانمار">میانمار</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C" title="برونئی">برونئی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1)" title="بوتان (کشور)">بوتان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="تیمور شرقی">تیمور شرقی</a><sup><small>۳</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%84%D9%82_%DA%86%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری خلق چین">چین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="سری‌لانکا">سری‌لانکا</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="فیلیپین">فیلیپین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1_(%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1)" class="mw-redirect" title="قطر (کشور)">قطر</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC" title="کامبوج">کامبوج</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="کره جنوبی">کره جنوبی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="کره شمالی">کره شمالی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a><sup><small>۱</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3" title="لائوس">لائوس</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="مالدیو">مالدیو</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="مالزی">مالزی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a><sup><small>۲</small></sup> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مغولستان">مغولستان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%86%D9%BE%D8%A7%D9%84" title="نپال">نپال</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85" title="ویتنام">ویتنام</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></span></div></div></td><td class="noviewer navbox-image" rowspan="3" style="width:1px;padding:0 0 0 2px"><div><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Asia_(orthographic_projection).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/150px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png" decoding="async" width="150" height="150" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/225px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Asia_%28orthographic_projection%29.svg/300px-Asia_%28orthographic_projection%29.svg.png 2x" data-file-width="541" data-file-height="541" /></a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF" title="فهرست کشورهای با رسمیت محدود">با رسمیت محدود</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2" title="آبخاز">آبخاز</a> • <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اوستیای جنوبی">اوستیای جنوبی</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهوری آرتساخ">جمهوری آرتساخ</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">فلسطین</a> •</span> <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="جمهوری ترک قبرس شمالی">قبرس شمالی</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="قلمروی وابسته">قلمروی وابسته</a> و<br /><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87_%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="منطقه ویژه اداری">منطقه ویژه اداری</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:relative;"><div style="padding:0em 0.75em;">استرالیا</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3" title="جزیره کریسمس">جزیره کریسمس</a> • <span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="جزایر کوکوس">جزایر کوکوس</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:relative;"><div style="padding:0em 0.75em;">چین</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ‌کنگ</a> • <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ماکائو">ماکائو</a></span></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;width:relative;"><div style="padding:0em 0.75em;">بریتانیا</div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="آکراتاری و داکیلیا">آکراتاری و داکیلیا</a> • <span style="white-space:nowrap;"> <a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند">قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند</a></span></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="3"><div><small> </small><p><small><sup>۱</sup> <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره">بخشی از آن</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a>.  <sup>۲</sup> <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره">بخشی از آن</a> در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7" title="آفریقا">آفریقا</a>.  <sup>۳</sup> <span class="nowrap">تمامی یا بخشی از آن جزو <a href="/wiki/%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="اقیانوسیه">اقیانوسیه</a> به‌شمار می‌آید.</span><br /> </small> </p> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="جنگ_با_تروریسم" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="الگو:جنگ علیه تروریسم"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="بحث الگو:جنگ علیه تروریسم"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:جنگ علیه تروریسم"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="جنگ_با_تروریسم" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%A7_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="جنگ با تروریسم">جنگ با تروریسم</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)">جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)</a> (۲۰۰۱–۲۰۱۶)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">جنگ عراق</a> (۲۰۰۳–۲۰۱۱)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Symbolism_of_terrorism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Symbolism of terrorism (صفحه وجود ندارد)">نمادگرایی تروریسم</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">مشارکت‌کنندگان</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">عملیاتی</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D9%85%DA%A9_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%AA" title="نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت">نیروهای بین‌المللی کمک به امنیت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="شرکت‌کنندگان در عملیات بلندمدت آزادی (صفحه وجود ندارد)">شرکت‌کنندگان در عملیات بلندمدت آزادی</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84" title="ائتلاف شمال">ائتلاف شمال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a> (<a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="نیروهای مسلح عراق">نیروهای مسلح عراق</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%88" title="ناتو">ناتو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7" title="ایالات متحده آمریکا">ایالات متحده آمریکا</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اتحادیه اروپا">اتحادیه اروپا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="فیلیپین">فیلیپین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="اتیوپی">اتیوپی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اهداف</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87" title="القاعده">القاعده</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%86" title="اسامه بن لادن">اسامه بن لادن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%B1%D8%A8" class="mw-redirect" title="القاعده در جزیرة العرب">القاعده در شبه جزیره عربستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" title="داعش">داعش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D9%87%D8%A9%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B5%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="جبهةالنصره">جبهةالنصره</a> <ul><li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86" title="گروه خراسان">گروه خراسان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%81" class="mw-redirect" title="ابوسیاف">ابوسیاف</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%88%D9%84%D9%82%DB%8C" title="انور العولقی">انور العولقی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B4%D8%A8%D8%A7%D8%A8_(%DA%AF%D8%B1%D9%88%D9%87_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C)" class="mw-redirect" title="الشباب (گروه نظامی)">الشباب</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D8%A7%D8%B3" title="حماس">حماس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Harkat-ul-Jihad_al-Islami&action=edit&redlink=1" class="new" title="Harkat-ul-Jihad al-Islami (صفحه وجود ندارد)">جنبش جهاد اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="حزب‌الله لبنان">حزب‌الله لبنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="حزب المجاهدین">حزب المجاهدین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85_%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" class="mw-redirect" title="اتحادیه محاکم شریعت اسلامی">اتحادیه محاکم شریعت اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%B4_%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF" title="جیش محمد">جیش محمد</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="جماعت اسلامی">جماعت اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%B4%DA%A9%D8%B1_%D8%B7%DB%8C%D8%A8%D9%87" title="لشکر طیبه">لشکر طیبه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="طالبان">طالبان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%B2%D8%A8_%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حزب حرکت اسلامی ازبکستان">حزب حرکت اسلامی ازبکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%DA%A9%D9%88_%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="بوکو حرام">بوکو حرام</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">درگیری‌ها</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA" class="mw-redirect" title="عملیات آزادی بلندمدت">عملیات آزادی بلندمدت</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B1%E2%80%93%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)">جنگ در افغانستان (۲۰۰۱–اکنون)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%DB%8C_%D8%A8%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%85%D8%AF%D8%AA_%E2%80%93_%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="عملیات آزادی بلندمدت – فیلیپین">عملیات آزادی بلندمدت – فیلیپین</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%AA%D8%AC%D9%87%DB%8C%D8%B2_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B6%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پروژه تجهیز و آموزش نیروی ضد تروریستی گرجستان">پروژه تجهیز و آموزش نیروی ضد تروریستی گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%BE%D9%87%D9%BE%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="حملات پهپاد در پاکستان">حملات پهپاد در پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%B1_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B4)" title="نبرد سنجار (۲۰۱۴)">نبرد سنجار ۲۰۱۴</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87_%D8%AA%D8%AC%D9%87%DB%8C%D8%B2_%D9%88_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D8%B6%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پروژه تجهیز و آموزش نیروی ضد تروریستی گرجستان">طرح آموزش و تجهیز نیروهای نظامی گرجستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Georgia_Sustainment_and_Stability_Operations_Program&action=edit&redlink=1" class="new" title="Georgia Sustainment and Stability Operations Program (صفحه وجود ندارد)">بقاء و ثبات ارتش گرجستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Enduring_Freedom_%E2%80%93_Horn_of_Africa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Enduring Freedom – Horn of Africa (صفحه وجود ندارد)">عملیات بلندمدت آزادی – شاخ آفریقا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Enduring_Freedom_%E2%80%93_Trans_Sahara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Enduring Freedom – Trans Sahara (صفحه وجود ندارد)">عملیات بلندمدت آزادی – سرتاسر صحرا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">سایر</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Insurgency_in_the_Maghreb_(2002%E2%80%93present)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Insurgency in the Maghreb (2002–present) (صفحه وجود ندارد)">شورش در مغرب عربی (۲۰۰۲ تاکنون)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Insurgency_in_the_North_Caucasus&action=edit&redlink=1" class="new" title="Insurgency in the North Caucasus (صفحه وجود ندارد)">شورش در قفقاز شمالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Moro_conflict_in_the_Philippines&action=edit&redlink=1" class="new" title="Moro conflict in the Philippines (صفحه وجود ندارد)">مناقشه مورو در فیلیپین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="جنگ عراق">جنگ عراق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B1%E2%80%93%DB%B1%DB%B3)" class="mw-redirect" title="شورش عراق (۲۰۱۱–۱۳)">شورش عراق (۲۰۱۱–۱۳)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Linda_Nchi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Linda Nchi (صفحه وجود ندارد)">عملیات لیندا ناچی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%AF%D8%B1_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="تروریسم در عربستان سعودی">تروریسم در عربستان سعودی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=War_in_North-West_Pakistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="War in North-West Pakistan (صفحه وجود ندارد)">جنگ در شمال غربی پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_(%DB%B2%DB%B0%DB%B0%DB%B6)" class="mw-redirect" title="جنگ در سومالی (۲۰۰۶)">جنگ در سومالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=2007_Lebanon_conflict&action=edit&redlink=1" class="new" title="2007 Lebanon conflict (صفحه وجود ندارد)">بحران لبنان (۲۰۰۷)</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Al-Qaeda_insurgency_in_Yemen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Al-Qaeda insurgency in Yemen (صفحه وجود ندارد)">شورش القاعده در یمن</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%D9%87_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87_%D8%AF%D8%A7%D8%B9%D8%B4" class="mw-redirect" title="مداخله نظامی علیه داعش">مداخله نظامی علیه داعش</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Inherent_Resolve&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Inherent Resolve (صفحه وجود ندارد)">عملیات تجزیه اساسی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B2%DB%B0%DB%B1%DB%B5%E2%80%93%D8%AA%D8%A7%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86)" class="mw-redirect" title="جنگ در افغانستان (۲۰۱۵–تاکنون)">جنگ در افغانستان (۲۰۱۵–تاکنون)</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%AA%D8%8C_%DA%A9%D9%85%DA%A9%D8%8C_%D9%85%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%AA" class="mw-redirect" title="تعلیمات، کمک، مشورت">تعلیمات، کمک، مشورت</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش جنوب تایلند (صفحه وجود ندارد)">شورش جنوب تایلند</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">جستارهای وابسته</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Bush_Doctrine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bush Doctrine (صفحه وجود ندارد)">دکترین بوش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87_%D9%88_%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%B1_%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%BA%D8%B1%DB%8C%D8%A8" title="شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب">شکنجه و آزار زندانیان ابوغریب</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="محور شرارت">محور شرارت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%87" title="سایت سیاه">سایت سیاه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D9%85%D8%AF%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="برخورد تمدن‌ها">برخورد تمدن‌ها</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D8%B1%D8%AF" title="جنگ سرد">جنگ سرد</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%84%D8%A7%D8%AF%D9%86" class="mw-redirect" title="مرگ اسامه بن لادن">مرگ اسامه بن لادن</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%82%DB%8C%D9%81%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D8%B9%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="توقیف‌های غیرعادی">توقیف‌های غیرعادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="واگذاری ویژه">واگذاری ویژه</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88" title="بازداشتگاه گوانتانامو">بازداشتگاه گوانتانامو</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%DB%B1%DB%B3%DB%B5%DB%B7" title="انقلاب ۱۳۵۷">انقلاب ۱۳۵۷</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="تروریسم اسلامی">تروریسم اسلامی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="اسلام‌گرایی">اسلام‌گرایی</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D9%88_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D8%AD%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C" title="کره شمالی و سلاح‌های کشتار جمعی">کره شمالی و سلاح‌های کشتار جمعی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AD%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86%E2%80%8C%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C" class="mw-redirect" title="لایحه میهن‌دوستی">لایحه میهن‌دوستی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%DB%B1%DB%B1_%D8%B3%D9%BE%D8%AA%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1" title="حملات ۱۱ سپتامبر">حملات ۱۱ سپتامبر</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85" class="mw-redirect" title="حامیان دولتی تروریسم">حامیان دولتی تروریسم</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%82%D8%AA%D9%84_%D9%87%D8%AF%D9%81%D9%85%D9%86%D8%AF" title="قتل هدفمند">قتل هدفمند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC_%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان">خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%AC%D9%88%D9%85_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B4%DB%B0%DB%B0)" class="mw-redirect" title="هجوم طالبان (۱۴۰۰)">هجوم طالبان</a></li> <li>* <i><a href="/w/index.php?title=Targeted_Killing_in_International_Law&action=edit&redlink=1" class="new" title="Targeted Killing in International Law (صفحه وجود ندارد)">کشتار هدفمند در حقوق بین‌الملل</a></i></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Targeted_Killings:_Law_and_Morality_in_an_Asymmetrical_World&action=edit&redlink=1" class="new" title="Targeted Killings: Law and Morality in an Asymmetrical World (صفحه وجود ندارد)">کشتارهای هدفمند: قانون و اخلاق در جهان نامتقارن</a></i></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unitary_executive_theory&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unitary executive theory (صفحه وجود ندارد)">نظریه اجرایی واحد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unlawful_combatant&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unlawful combatant (صفحه وجود ندارد)">رزمنده غیرقانونی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Military_Commissions_Act_of_2006&action=edit&redlink=1" class="new" title="Military Commissions Act of 2006 (صفحه وجود ندارد)">قانون کمیسیون‌های نظامی ۲۰۰۶</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Terrorist_Surveillance_Program&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terrorist Surveillance Program (صفحه وجود ندارد)">برنامه نظارت بر تروریسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Noble_Eagle&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Noble Eagle (صفحه وجود ندارد)">عملیات "عقاب نجیب"</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operation_Eagle_Assist&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operation Eagle Assist (صفحه وجود ندارد)">عملیات "کمک عقاب"</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Pakistan%27s_role_in_the_War_on_Terror&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pakistan's role in the War on Terror (صفحه وجود ندارد)">نقش پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=President%27s_Surveillance_Program&action=edit&redlink=1" class="new" title="President's Surveillance Program (صفحه وجود ندارد)">برنامه نظارت رئیس‌جمهور</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Protect_America_Act_of_2007&action=edit&redlink=1" class="new" title="Protect America Act of 2007 (صفحه وجود ندارد)">حفاظت از قانون آمریکا در سال ۲۰۰۷</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Combatant_Status_Review_Tribunal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Combatant Status Review Tribunal (صفحه وجود ندارد)">دادگاه بررسی وضعیت مبارز</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Criticism_of_the_War_on_Terror&action=edit&redlink=1" class="new" title="Criticism of the War on Terror (صفحه وجود ندارد)">انتقاد از جنگ علیه تروریسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Enhanced_interrogation_techniques&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enhanced interrogation techniques (صفحه وجود ندارد)">تکنیک‌های بازجویی پیشرفته</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Torture_Memos&action=edit&redlink=1" class="new" title="Torture Memos (صفحه وجود ندارد)">یادداشت‌های شکنجه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Extrajudicial_prisoners_of_the_United_States&action=edit&redlink=1" class="new" title="Extrajudicial prisoners of the United States (صفحه وجود ندارد)">زندانیان خارج از دادگاه ایالات متحده</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portal-puzzle.svg" class="mw-file-description" title="درگاه"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/16px-Portal-puzzle.svg.png" decoding="async" width="16" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/24px-Portal-puzzle.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Portal-puzzle.svg/32px-Portal-puzzle.svg.png 2x" data-file-width="32" data-file-height="28" /></a></span> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%AC%D9%86%DA%AF" title="درگاه:جنگ">درگاه:جنگ</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r38264903"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="پایتخت‌های_آسیا" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="الگو:پایتخت‌های آسیا"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:پایتخت‌های آسیا (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:پایتخت‌های آسیا"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="پایتخت‌های_آسیا" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DB%8C%D8%AA%D8%AE%D8%AA" title="پایتخت">پایتخت‌های</a> آسیا</div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="قلمروی وابسته">قلمروهای وابسته</a> و <a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D8%B1%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%AA_%D9%85%D8%AD%D8%AF%D9%88%D8%AF" title="فهرست کشورهای با رسمیت محدود">کشورهای با رسمیت محدود</a> به صورت <i>کج</i> نوشته شده‌اند.</div></td></tr><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd plainlist" style="width:100%;padding:0;background:transparent;color:inherit;"><div style="padding:0px;"><table cellspacing="0" class="navbox-columns-table" style="text-align:right;width:100%;"><tbody><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="font-weight:bold;">آسیای شمالی و مرکزی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آسیای جنوبی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="1" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آسیای جنوب شرقی</td><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="border-left:2px solid #fdfdfd;font-weight:bold;">آسیای غربی و جنوب غربی</td></tr><tr style="height:2px;"><td></td></tr><tr style="vertical-align:top;"><td style="padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D9%87_(%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="آستانه (قزاقستان)">آستانه</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قزاقستان">قزاقستان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B4%DA%A9%DA%A9" title="بیشکک">بیشکک</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%82%DB%8C%D8%B2%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="قرقیزستان">قرقیزستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AF" title="تاشکند">تاشکند</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B2%D8%A8%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ازبکستان">ازبکستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87_(%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86)" title="دوشنبه (تاجیکستان)">دوشنبه</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="تاجیکستان">تاجیکستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B9%D8%B4%D9%82%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="عشق‌آباد">عشق‌آباد</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ترکمنستان">ترکمنستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="مسکو">مسکو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a>*</li></ul> <div style="background:#dcdcfe; text-align:center;"><b>آسیای شرقی</b></div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1" title="اولان‌باتور">اولان‌باتور</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مغولستان">مغولستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%BE%DA%A9%D9%86" title="پکن">پکن</a></b>، <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF" title="پیونگ‌یانگ">پیونگ‌یانگ</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="کره شمالی">کره شمالی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%BE%D9%87" title="تایپه">تایپه</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a></i> <b>†</b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%88" title="توکیو">توکیو</a></b>، <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84" title="سئول">سئول</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%87_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="کره جنوبی">کره جنوبی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ماکائو">ماکائو</a></b>، <i><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%A6%D9%88" title="ماکائو">ماکائو</a></i> (چین)</li> <li><b><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ کنگ</a></b>، <i><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%DA%AF_%DA%A9%D9%86%DA%AF" title="هنگ کنگ">هنگ کنگ</a></i> (چین)</li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A2%D8%A8%D8%A7%D8%AF" title="اسلام‌آباد">اسلام‌آباد</a></b>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پاکستان">پاکستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%81%D9%88" title="تیمفو">تیمفو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1)" title="بوتان (کشور)">بوتان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D8%AF%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="جزیره دیه‌گو گارسیا">جزیره دیه‌گو گارسیا</a></b>، <i><a href="/wiki/%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B3_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند">قلمرو بریتانیا در اقیانوس هند</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%DA%A9%D8%A7" title="داکا">داکا</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4" title="بنگلادش">بنگلادش</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%84%DB%8C_%D9%86%D9%88" title="دهلی نو">دهلی نو</a></b>، <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86%D9%BE%D9%88%D8%B1%D8%A7_%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%87" title="سری جایاواردنپورا کوته">سری جایاواردنپورا کوته</a></b>/<b><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8%D9%88" title="کلمبو">کلمبو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%84%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%A7" title="سری‌لانکا">سری‌لانکا</a></li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%A8%D9%84" title="کابل">کابل</a></b>، <a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88" title="کاتماندو">کاتماندو</a></b>، <a href="/wiki/%D9%86%D9%BE%D8%A7%D9%84" title="نپال">نپال</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%87_(%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88)" class="mw-redirect" title="ماله (مالدیو)">ماله</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C%D9%88" title="مالدیو">مالدیو</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9%D9%88%DA%A9" title="بانکوک">بانکوک</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF" title="تایلند">تایلند</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%B1%DB%8C_%D8%A8%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86" title="بندر سری بگاوان">بندر سری بگاوان</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A6%DB%8C" title="برونئی">برونئی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D9%88%D9%85%E2%80%8C%D9%BE%D9%86" title="پنوم‌پن">پنوم‌پن</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AC" title="کامبوج">کامبوج</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%A7" title="جاکارتا">جاکارتا</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C" title="اندونزی">اندونزی</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="دیلی">دیلی</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C" title="تیمور شرقی">تیمور شرقی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="سنگاپور">سنگاپور</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%81%D9%84%D8%A7%DB%8C%D9%86%DA%AF_%D9%81%DB%8C%D8%B4_%DA%A9%D8%A7%D9%88" title="فلاینگ فیش کاو">فلاینگ فیش کاو</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D9%85%D8%B3" title="جزیره کریسمس">جزیره کریسمس</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7_%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%BE%D9%88%D8%B1" title="کوالا لامپور">کوالا لامپور</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%D8%B2%DB%8C" title="مالزی">مالزی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84" title="مانیل">مانیل</a></b>، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D9%86" title="فیلیپین">فیلیپین</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%DB%8C%D9%BE%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%88" title="نایپیداو">نایپیداو</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="میانمار">میانمار</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D8%A2%DB%8C%D9%84%D9%86%D8%AF_(%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3)" title="وست آیلند (جزایر کوکوس)">وست آیلند</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D8%B3" title="جزایر کوکوس">جزایر کوکوس</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a>)</li> <li><b><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86" title="وینتیان">وینتیان</a></b>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%A6%D9%88%D8%B3" title="لائوس">لائوس</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C" title="هانوی">هانوی</a></b>، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%AA%D9%86%D8%A7%D9%85" title="ویتنام">ویتنام</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/w/index.php?title=Episkopi_Cantonment&action=edit&redlink=1" class="new" title="Episkopi Cantonment (صفحه وجود ندارد)">Episkopi Cantonment</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%88_%D8%AF%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="آکراتاری و داکیلیا">آکراتاری و داکیلیا</a></i> (<a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a>)*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="آنکارا">آنکارا</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="ترکیه">ترکیه</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B8%D8%A8%DB%8C" title="ابوظبی">ابوظبی</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF%D9%87_%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C" title="امارات متحده عربی">امارات متحده عربی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86" title="امان">امان</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86" title="اردن">اردن</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%85" title="اورشلیم">اورشلیم</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84" title="اسرائیل">اسرائیل</a> <b>†</b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D9%88" title="باکو">باکو</a></b>، <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86" title="جمهوری آذربایجان">جمهوری آذربایجان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF" title="بغداد">بغداد</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="عراق">عراق</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A8%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="بیروت">بیروت</a></b>، <a href="/wiki/%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86" title="لبنان">لبنان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82" title="دمشق">دمشق</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="سوریه">سوریه</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AD%D9%87" title="دوحه">دوحه</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%B7%D8%B1" title="قطر">قطر</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%82%D8%A7%D9%87%D8%B1%D9%87" title="قاهره">قاهره</a></b>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B5%D8%B1" title="مصر">مصر</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="کویت (شهر)">کویت</a></b>، <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="کویت">کویت</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87" title="منامه">منامه</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D9%86" title="بحرین">بحرین</a></li></ul> </div></td><td style="border-left:2px solid #fdfdfd;padding:0px;;;;width:20%;"><div> <ul><li><b><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="استپاناکرت">استپاناکرت</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D8%AE" title="جمهوری آرتساخ">جمهوری آرتساخ</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86" title="ایروان">ایروان</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ارمنستان">ارمنستان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D8%B3%D8%AE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="تسخینوالی">تسخینوالی</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="اوستیای جنوبی">اوستیای جنوبی</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3" title="تفلیس">تفلیس</a></b>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="گرجستان">گرجستان</a>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="تهران">تهران</a></b>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87" title="رام‌الله">رام‌الله</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86" title="دولت فلسطین">دولت فلسطین</a></i> (دفاکتو) <b>†</b></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6" title="ریاض">ریاض</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF%DB%8C" title="عربستان سعودی">عربستان سعودی</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%AE%D9%88%D9%85%DB%8C" title="سوخومی">سوخومی</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B2" title="آبخاز">آبخاز</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D8%B5%D9%86%D8%B9%D8%A7" title="صنعا">صنعا</a></b>، <a href="/wiki/%DB%8C%D9%85%D9%86" title="یمن">یمن</a></li> <li><b><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%81%DA%A9%D9%88%D8%B4%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="لفکوشای شمالی (صفحه وجود ندارد)">لفکوشای شمالی</a></b>، <i><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D8%B1%DA%A9_%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="جمهوری ترک قبرس شمالی">قبرس شمالی</a></i>*</li> <li><b><a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D9%82%D8%B7" title="مسقط">مسقط</a></b>، <a href="/wiki/%D8%B9%D9%85%D8%A7%D9%86" title="عمان">عمان</a></li> <li><b><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%A7" title="نیکوزیا">نیکوزیا</a></b>، <a href="/wiki/%D9%82%D8%A8%D8%B1%D8%B3" title="قبرس">قبرس</a>*</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="padding:0.5em 0 0.3em; line-height:1.3em;"><div><b>*</b><a href="/wiki/%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%DA%A9_%D9%82%D8%A7%D8%B1%D9%87" class="mw-redirect" title="فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره">فهرست کشورهای در گستره بیش از یک قاره</a>.<br /><b>†</b> Disputed. See: <a href="/w/index.php?title=Positions_on_Jerusalem&action=edit&redlink=1" class="new" title="Positions on Jerusalem (صفحه وجود ندارد)">Positions on Jerusalem</a> and <a href="/wiki/%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="وضعیت سیاسی تایوان">وضعیت سیاسی تایوان</a></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="بازپیوندخواهی" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="الگو:بازپیوندخواهی"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:بازپیوندخواهی (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:بازپیوندخواهی"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="بازپیوندخواهی" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%DB%8C" title="بازپیوندخواهی">بازپیوندخواهی</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">آفریقا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Congolese_unification&action=edit&redlink=1" class="new" title="Congolese unification (صفحه وجود ندارد)">کنگو</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%AA" title="مایوت">مایوت</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3" title="ایل-اپارس">ایل-اپارس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="موریتانی بزرگ (صفحه وجود ندارد)">موریتانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chagos_Archipelago_sovereignty_dispute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chagos Archipelago sovereignty dispute (صفحه وجود ندارد)">Mauritius</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%BA%D8%B1%D8%A8_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="مغرب بزرگ (صفحه وجود ندارد)">مغرب</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Free_Zone_(region)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Free Zone (region) (صفحه وجود ندارد)">ناحیه آزاد</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سومالی بزرگ (صفحه وجود ندارد)">سومالی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="آفریقای جنوبی بزرگ (صفحه وجود ندارد)">آفریقای جنوبی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">آسیا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="ارمنستان متحد">ارمنستان متحد</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Miatsum&action=edit&redlink=1" class="new" title="Miatsum (صفحه وجود ندارد)">ناگورو-قره‌باغ</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Whole_Azerbaijan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Whole Azerbaijan (صفحه وجود ندارد)">آذربایجان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D9%88%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="لوی افغانستان (صفحه وجود ندارد)">لوی افغانستان</a> <ul><li><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمال پاکستان (صفحه وجود ندارد)">شمال پاکستان</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بلوچستان پاکستان">بلوچستان پاکستان</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="بنگلادش بزرگ">بنگلادش بزرگ</a> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84" title="بنگال">بنگال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="بنگال متحد (صفحه وجود ندارد)">بنگال متحد</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پشتونستان">پشتونستان</a> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="شمال پاکستان (صفحه وجود ندارد)">شمال پاکستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنوب افغانستان (صفحه وجود ندارد)">جنوب افغانستان</a></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Khmer_Krom&action=edit&redlink=1" class="new" title="Khmer Krom (صفحه وجود ندارد)">کامبوج</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chinese_unification&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chinese unification (صفحه وجود ندارد)">چین</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Nine-Dash_Line&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nine-Dash Line (صفحه وجود ندارد)">Nine-Dash Line</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Democratic_Republic_of_Georgia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Democratic Republic of Georgia (صفحه وجود ندارد)">گرجستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%D9%85%DB%8C%D8%B1" title="کشمیر">کشمیر</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="کردستان">کردستان</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%82" title="کردستان عراق">کردستان عراق</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AE%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="بخش‌های کردنشین ایران">کردستان ایران</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D9%87" title="کردستان ترکیه">کردستان ترکیه</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%87" title="کردستان سوریه">کردستان سوریه</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D9%87" title="اتحاد کره">کره</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Korean_claim_to_Tsushima_Island&action=edit&redlink=1" class="new" title="Korean claim to Tsushima Island (صفحه وجود ندارد)">توشیما</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="آکاند بهارات">هند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Indonesia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Indonesia (صفحه وجود ندارد)">اندونزی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="ایران بزرگ">ایران</a> <ul><li><small><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پان‌ایرانیسم">پان‌ایرانیسم</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Iraq&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Iraq (صفحه وجود ندارد)">عراق</a> <ul><li><small><a href="/w/index.php?title=Kuwait_Governorate&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kuwait Governorate (صفحه وجود ندارد)">کویت</a></small></li> <li><small><a href="/w/index.php?title=Assyrian_homeland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Assyrian homeland (صفحه وجود ندارد)">Assyrian homeland</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="اسرائیل بزرگ">اسرائیل بزرگ</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84" title="مناقشه جزایر کوریل">ژاپن</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lebanese_nationalism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lebanese nationalism (صفحه وجود ندارد)">لبنان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پان‌مغولیسم">پان‌مغولیسم</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Nepal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Nepal (صفحه وجود ندارد)">نپال</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Philippines&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Philippines (صفحه وجود ندارد)">فلیپین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Syria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Syria (صفحه وجود ندارد)">سوریه</a> <ul><li><small><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%AE%D8%AA%D8%A7%DB%8C" title="استان ختای">استان ختای</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Great_Timor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Great Timor (صفحه وجود ندارد)">تیمور</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%AB%D8%A7%D9%82_%D9%85%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="میثاق ملی">ترکیه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%82%D8%B3%DB%8C%D9%85_(%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA)&action=edit&redlink=1" class="new" title="تقسیم (سیاست) (صفحه وجود ندارد)">قبرس</a></small></li> <li><small><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پان‌ترکیسم">پان‌ترکیسم</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%85%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="یمن بزرگ (صفحه وجود ندارد)">یمن</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اروپا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="آلبانی بزرگ">آلبانی بزرگ</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Unification_of_Albania_and_Kosovo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unification of Albania and Kosovo (صفحه وجود ندارد)">کوزوو</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Republic_of_Ilirida&action=edit&redlink=1" class="new" title="Republic of Ilirida (صفحه وجود ندارد)">مقدونیه</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=South_Tyrolean_secessionist_movement&action=edit&redlink=1" class="new" title="South Tyrolean secessionist movement (صفحه وجود ندارد)">اتریش</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%BA%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="بلغارستان بزرگ">بلغارستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Belarusian_People%27s_Republic&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belarusian People's Republic (صفحه وجود ندارد)">بلاروس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Croatia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Croatia (صفحه وجود ندارد)">کرواسی</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%AA_%D8%A8%D9%88%D8%B3%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%87%D8%B1%D8%B2%DA%AF%D9%88%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="جمهوری کروات بوسنی و هرزگوین">جمهوری کروات بوسنی و هرزگوین</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DA%86%DA%A9%D8%B3%D9%84%D9%88%D8%A7%DA%A9%DB%8C" title="چکسلواکی">چکسلواکی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lands_of_Denmark&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lands of Denmark (صفحه وجود ندارد)">دانمارک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Finland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Finland (صفحه وجود ندارد)">فنلاند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Natural_borders_of_France&action=edit&redlink=1" class="new" title="Natural borders of France (صفحه وجود ندارد)">فرانسه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Rattachism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rattachism (صفحه وجود ندارد)">والونیا</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%98%D8%B1%D9%85%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="پان‌ژرمنیسم">آلمان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Megali_Idea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Megali Idea (صفحه وجود ندارد)">یونان</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Enosis&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enosis (صفحه وجود ندارد)">قبرس</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hungarian_irredentism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hungarian irredentism (صفحه وجود ندارد)">مجارستان</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rockall_Bank_dispute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rockall Bank dispute (صفحه وجود ندارد)">ایسلند</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="اتحاد ایرلند">ایرلند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism (صفحه وجود ندارد)">ایتالیا</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Corsica&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Corsica (صفحه وجود ندارد)">کرس</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Dalmatia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Dalmatia (صفحه وجود ندارد)">دالماتی</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Istria&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Istria (صفحه وجود ندارد)">ایستریا</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Malta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Malta (صفحه وجود ندارد)">مالت</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Nice&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Nice (صفحه وجود ندارد)">نیس</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Savoy&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Savoy (صفحه وجود ندارد)">ساوی</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Italian_irredentism_in_Switzerland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Italian irredentism in Switzerland (صفحه وجود ندارد)">سوییس</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Cultural_regions_of_Latvia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Cultural regions of Latvia (صفحه وجود ندارد)">لاتویا</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مناطق لیتوانی">لیتوانی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=United_Macedonia&action=edit&redlink=1" class="new" title="United Macedonia (صفحه وجود ندارد)">مقدونیه</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Netherlands&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Netherlands (صفحه وجود ندارد)">هلند</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Norway&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Norway (صفحه وجود ندارد)">نروژ</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%B3%DB%8C_(%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86)" title="کرسی (سرزمین)">کرسی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Portugal&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Portugal (صفحه وجود ندارد)">پرتغال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="رومانی بزرگ">رومانی</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Unification_of_Romania_and_Moldova&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unification of Romania and Moldova (صفحه وجود ندارد)">مولداوی</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=Russian_irredentism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Russian irredentism (صفحه وجود ندارد)">روسیه</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=All-Russian_nation&action=edit&redlink=1" class="new" title="All-Russian nation (صفحه وجود ندارد)">اسلاو شرقی</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%A7%D9%82_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87_%D8%A8%D9%87_%D9%81%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="الحاق کریمه به فدراسیون روسیه">کریمه</a></small></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%D8%B5%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="صربستان بزرگ">صربستان</a> <ul><li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Partition_of_Kosovo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partition of Kosovo (صفحه وجود ندارد)">کوزوو</a></small></li> <li><small style="font-size:85%;"><a href="/w/index.php?title=Proposed_secession_of_Republika_Srpska&action=edit&redlink=1" class="new" title="Proposed secession of Republika Srpska (صفحه وجود ندارد)">صربسکا</a></small></li></ul></li> <li><a href="/w/index.php?title=United_Slovenia&action=edit&redlink=1" class="new" title="United Slovenia (صفحه وجود ندارد)">اسلونی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Spanish_irredentism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Spanish irredentism (صفحه وجود ندارد)">اسپانیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Lands_of_Sweden&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lands of Sweden (صفحه وجود ندارد)">سوئد</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Enlargement_of_Switzerland&action=edit&redlink=1" class="new" title="Enlargement of Switzerland (صفحه وجود ندارد)">سوییس</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Greater_Ukraine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Greater Ukraine (صفحه وجود ندارد)">اکراین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Unionism_in_the_United_Kingdom&action=edit&redlink=1" class="new" title="Unionism in the United Kingdom (صفحه وجود ندارد)">پادشاهی متحده</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Yugoslav_irredentism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Yugoslav irredentism (صفحه وجود ندارد)">یوگسلاوی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">قاره آمریکا</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Argentine_irredentism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Argentine irredentism (صفحه وجود ندارد)">آرژانتین</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Treaty_of_Peace_and_Friendship_(1904)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Treaty of Peace and Friendship (1904) (صفحه وجود ندارد)">بولیوی</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=List_of_proposed_provinces_and_territories_of_Canada&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of proposed provinces and territories of Canada (صفحه وجود ندارد)">کانادا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Belizean%E2%80%93Guatemalan_territorial_dispute&action=edit&redlink=1" class="new" title="Belizean–Guatemalan territorial dispute (صفحه وجود ندارد)">گوآتمالا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Reconquista_(Mexico)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Reconquista (Mexico) (صفحه وجود ندارد)">مکزیک</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Borders_of_Suriname&action=edit&redlink=1" class="new" title="Borders of Suriname (صفحه وجود ندارد)">سورینام</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Guayana_Esequiba&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guayana Esequiba (صفحه وجود ندارد)">ونزوئلا</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%">اقیانوسیه</th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=List_of_proposed_states_of_Australia&action=edit&redlink=1" class="new" title="List of proposed states of Australia (صفحه وجود ندارد)">استرالیا</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Papuan_unification&action=edit&redlink=1" class="new" title="Papuan unification (صفحه وجود ندارد)">پاپوآ گینه نو</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Samoan_unification&action=edit&redlink=1" class="new" title="Samoan unification (صفحه وجود ندارد)">ساموآ</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B1_%D9%85%D8%AA%DB%8C%D9%88_%D9%88_%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B1" title="جزایر متیو و هانتر">جزایر متیو و هانتر</a></li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div><i>Related concepts:</i> <i><b><a href="/w/index.php?title=Border_changes&action=edit&redlink=1" class="new" title="Border changes (صفحه وجود ندارد)">Border changes</a> · <a href="/w/index.php?title=Partition_(politics)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Partition (politics) (صفحه وجود ندارد)">Partitionism</a> · <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="اتحاد سیاسی">اتحاد سیاسی</a> · <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%82%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="انتقام‌گرایی">انتقام‌گرایی</a> · <a href="/w/index.php?title=Rump_state&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rump state (صفحه وجود ندارد)">Rump state</a></b></i></div></td></tr></tbody></table></div> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39648996"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r30716427">.mw-parser-output .nobold{font-weight:normal}</style><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r30716427"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r30716427"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="رئیس‌الوزرای_افغانستان" style="padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible mw-collapsed navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40261389"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="الگو:نخست‌وزیران افغانستان"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحث الگو:نخست‌وزیران افغانستان (صفحه وجود ندارد)"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA%E2%80%8C%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:نخست‌وزیران افغانستان"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="رئیس‌الوزرای_افغانستان" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B2%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رئیس‌الوزرای افغانستان">رئیس‌الوزرای افغانستان</a></div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Flag_of_Afghanistan_%281931%E2%80%931973%29.svg/23px-Flag_of_Afghanistan_%281931%E2%80%931973%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Flag_of_Afghanistan_%281931%E2%80%931973%29.svg/35px-Flag_of_Afghanistan_%281931%E2%80%931973%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8b/Flag_of_Afghanistan_%281931%E2%80%931973%29.svg/45px-Flag_of_Afghanistan_%281931%E2%80%931973%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی افغانستان">پادشاهی افغانستان</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Shir_Ahmad&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shir Ahmad (صفحه وجود ندارد)">Shir Ahmad</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Shir_Giyan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Shir Giyan (صفحه وجود ندارد)">Shir Giyan</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="محمد هاشم خان">محمد هاشم خان</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=Amanat_Lewana&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amanat Lewana (صفحه وجود ندارد)">Amanat Lewana</a></i></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D9%85%D8%AD%D9%85%D9%88%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="سردار شاه محمود خان">سردار شاه محمود خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%88%D8%AF_%D8%AE%D8%A7%D9%86" title="محمد داوود خان">محمد داوود خان</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DB%8C%D9%88%D8%B3%D9%81" title="محمد یوسف">محمد یوسف</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%87%D8%A7%D8%B4%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%A7%D9%84" title="محمدهاشم میوندوال">محمدهاشم میوندوال</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%DB%8C%DA%A9%D8%AA%D8%A7" title="عبدالله یکتا">عبدالله یکتا</a>*</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D9%86%D9%88%D8%B1_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="محمد نور احمد اعتمادی">محمد نور احمد اعتمادی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B8%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%DB%8C%D9%85%E2%80%8C%D8%AE%DB%8C%D9%84" title="عبدالظاهر ابراهیم‌خیل">عبدالظاهر ابراهیم‌خیل</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%B4%D9%81%DB%8C%D9%82" title="محمدموسی شفیق">محمدموسی شفیق</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_Afghanistan_%281980%E2%80%931987%29.svg/23px-Flag_of_Afghanistan_%281980%E2%80%931987%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_Afghanistan_%281980%E2%80%931987%29.svg/35px-Flag_of_Afghanistan_%281980%E2%80%931987%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Flag_of_Afghanistan_%281980%E2%80%931987%29.svg/46px-Flag_of_Afghanistan_%281980%E2%80%931987%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%85%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="جمهوری دموکراتیک افغانستان">جمهوری دموکراتیک افغانستان</a> <span style="font-size:85%;"><span class="nobold">(<a href="/w/index.php?title=Council_of_Ministers_(Afghanistan)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Council of Ministers (Afghanistan) (صفحه وجود ندارد)">Chairman</a>)</span></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%AA%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%DA%A9%DB%8C" title="نورمحمد تره‌کی">نورمحمد تره‌کی</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AD%D9%81%DB%8C%D8%B8%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86" title="حفیظ‌الله امین">حفیظ‌الله امین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A8%D8%B1%DA%A9_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%85%D9%84" title="ببرک کارمل">ببرک کارمل</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF" title="سلطان‌علی کشتمند">سلطان‌علی کشتمند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%B4%D8%B1%D9%82" title="محمدحسن شرق">محمدحسن شرق</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B7%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B9%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D9%85%D9%86%D8%AF" title="سلطان‌علی کشتمند">سلطان‌علی کشتمند</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%AD%D9%82_%D8%AE%D8%A7%D9%84%D9%82%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="فضل حق خالقیار">فضل حق خالقیار</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.svg/23px-Flag_of_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.svg/35px-Flag_of_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7d/Flag_of_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.svg/46px-Flag_of_Afghanistan_%281992%E2%80%932001%29.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="300" /></span></span> </span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="دولت اسلامی افغانستان">دولت اسلامی افغانستان</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Abdul_Sabur_Farid_Kohistani&action=edit&redlink=1" class="new" title="Abdul Sabur Farid Kohistani (صفحه وجود ندارد)">Abdul Sabur Farid Kohistani</a></li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="گلبدین حکمتیار">گلبدین حکمتیار</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Arsala_Rahmani_Daulat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Arsala Rahmani Daulat (صفحه وجود ندارد)">Arsala Rahmani Daulat</a>*</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B2%DB%8C" title="احمدشاه احمدزی">احمدشاه احمدزی</a>*</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%84%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86_%D8%AD%DA%A9%D9%85%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1" title="گلبدین حکمتیار">گلبدین حکمتیار</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%AD%DB%8C%D9%85_%D8%BA%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="عبدالرحیم غفورزی">عبدالرحیم غفورزی</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;"><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:Country_data_Islamic_Emirate_of_Afghanistan_(1997-2001)&action=edit&redlink=1" class="new" title="الگو:Country data Islamic Emirate of Afghanistan (1997-2001) (صفحه وجود ندارد)">الگو:Country data Islamic Emirate of Afghanistan (1997-2001)</a> <span style="font-size:85%;"><span class="nobold">(۱۹۹۶–۲۰۰۱)</span></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="محمد ربانی">محمد ربانی</a></li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="محمد عبدالکبیر">محمد عبدالکبیر</a>*</li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;text-align:left;"><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/23px-Flag_of_the_Taliban.svg.png" decoding="async" width="23" height="12" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/35px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Flag_of_the_Taliban.svg/46px-Flag_of_the_Taliban.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a class="mw-selflink selflink">افغانستان</a> <span style="font-size:85%;"><span class="nobold">(since 2021)</span></span></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D8%A2%D8%AE%D9%86%D8%AF" title="محمدحسن آخند">محمدحسن آخند</a>*</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="محمد عبدالکبیر">محمد عبدالکبیر</a>*</li></ul> </div></td></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2"><div> <ul><li>* Acting</li> <li><i>Italics</i> indicates a <a href="/w/index.php?title=Eastern_Province,_Afghanistan&action=edit&redlink=1" class="new" title="Eastern Province, Afghanistan (صفحه وجود ندارد)">localized</a> <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%82%D8%A8%DB%8C%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86_%D8%B7%DB%8C_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B4_%D8%AA%D8%A7_%DB%B1%DB%B9%DB%B4%DB%B7_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="شورش‌های قبیله‌ای افغان طی ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۷ میلادی">شورش‌های قبیله‌ای افغان طی ۱۹۴۴ تا ۱۹۴۷ میلادی</a> نخست‌وزیر</li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=افغانستان&oldid=40666893">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=افغانستان&oldid=40666893</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%88%D8%A7%DA%98%DA%AF%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88" title="رده:مقاله‌های دارای واژگان به زبان پشتو">مقاله‌های دارای واژگان به زبان پشتو</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9_%D8%B5%D8%B1%DB%8C%D8%AD_%D8%A8%D9%87_%D9%85%D8%AA%D9%86_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای ارجاع صریح به متن به زبان فارسی">مقاله‌های دارای ارجاع صریح به متن به زبان فارسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:زبان‌شناسی افغانستان">زبان‌شناسی افغانستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="رده:آسیای مرکزی">آسیای مرکزی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="رده:افغانستان">افغانستان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA" title="رده:امارات">امارات</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%DB%B1%DB%B7%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:ایالات و سرزمین‌های بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۴۷ (میلادی)">ایالات و سرزمین‌های بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۴۷ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D9%82%D9%84%D9%85%D8%B1%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۰۹ (میلادی)">ایالت‌ها و قلمروهای بنیان‌گذاری‌شده در ۱۷۰۹ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:بنیان‌گذاری‌های ۱۷۰۹ (میلادی) در آسیا">بنیان‌گذاری‌های ۱۷۰۹ (میلادی) در آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="رده:جمهوری‌ها">جمهوری‌ها</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:جمهوری‌های اسلامی">جمهوری‌های اسلامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AA%E2%80%8C%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87" title="رده:حکومت‌های تمامیت‌خواه">حکومت‌های تمامیت‌خواه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%81%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="رده:فلات ایران">فلات ایران</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:کشورها در آسیا">کشورها در آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رده:کشورها و سرزمین‌های ایرانی">کشورها و سرزمین‌های ایرانی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%D8%B4%D8%AA%D9%88%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="رده:کشورها و سرزمین‌های پشتوزبان">کشورها و سرزمین‌های پشتوزبان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="رده:کشورها و سرزمین‌های فارسی‌زبان">کشورها و سرزمین‌های فارسی‌زبان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="رده:کشورهای آسیای مرکزی">کشورهای آسیای مرکزی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:کشورهای اسلامی">کشورهای اسلامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D8%AD%D8%AA_%D8%A7%D8%B4%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:کشورهای تحت اشغال نظامی">کشورهای تحت اشغال نظامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%81%D8%AA%D9%87" title="رده:کشورهای توسعه‌نیافته">کشورهای توسعه‌نیافته</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%85" title="رده:کشورهای جاده ابریشم">کشورهای جاده ابریشم</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:کشورهای جنوب آسیا">کشورهای جنوب آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%D9%87" title="رده:کشورهای خاورمیانه">کشورهای خاورمیانه</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D9%87_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:کشورهای عضو اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا">کشورهای عضو اتحادیه همکاری‌های منطقه‌ای جنوب آسیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%84%D9%84_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF" title="رده:کشورهای عضو سازمان ملل متحد">کشورهای عضو سازمان ملل متحد</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%B6%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C" title="رده:کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی">کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%B5%D9%88%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D8%AE%D8%B4%DA%A9%DB%8C" title="رده:کشورهای محصور در خشکی">کشورهای محصور در خشکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%B7%D9%82_%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF_%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%82%D8%B4%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%A2%D8%B3%DB%8C%D8%A7" title="رده:مناطق مورد مناقشه در آسیا">مناطق مورد مناقشه در آسیا</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">رده‌های پنهان: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%81" title="رده:صفحه‌های دارای گراف">صفحه‌های دارای گراف</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%86%D9%85%D9%88%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%81%D8%B9%D8%A7%D9%84" title="رده:صفحه‌های دارای نمودارهای غیرفعال">صفحه‌های دارای نمودارهای غیرفعال</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D9%88_%D8%A8%D9%87_%D8%AC%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D9%86%D9%88%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان">نگهداری یادکرد:عنوان آرشیو به جای عنوان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%E2%80%8C%D8%A8%DA%A9_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AA%D8%B1%D9%86%D8%AA" title="رده:پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت">پیوندهای وی‌بک الگوی بایگانی اینترنت</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9_%D8%A8%D9%87_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C" title="رده:یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی">یادکردهای دارای منبع به زبان انگلیسی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D9%86%D8%A7%D9%85%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%B9%D8%AF%D8%AF:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA_%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86" title="رده:نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان">نگهداری یادکرد:نام‌های متعدد:فهرست نویسندگان</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%A8_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%AA%D8%B1_%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از یادکرد وب با پارامتر وضعیت پیوند استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:_%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE" title="رده:خطاهای یادکرد: تاریخ">خطاهای یادکرد: تاریخ</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_CS1:_url-status" title="رده:نگهداری CS1: url-status">نگهداری CS1: url-status</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AE%D8%B7%D8%A7%D9%87%D8%A7%DB%8C_CS1:_%D9%86%D9%88%D8%B4%D8%AA%D9%87_%D8%A7%D8%B6%D8%A7%D9%81%D9%87:_%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4" title="رده:خطاهای CS1: نوشته اضافه: ویرایش">خطاهای CS1: نوشته اضافه: ویرایش</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%87" title="رده:صفحه‌های دارای پیوند مرده">صفحه‌های دارای پیوند مرده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84" title="رده:نگهداری یادکرد:تاریخ و سال">نگهداری یادکرد:تاریخ و سال</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7_%D8%A8%D8%A7_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8%D8%AA_%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="رده:صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست">صفحات ویکی‌پدیا با الگوهای محافظت نادرست</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87" title="رده:مختصات در ویکی‌داده">مختصات در ویکی‌داده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:Pages_using_infobox_country_or_infobox_former_country_with_the_flag_caption_or_type_parameters" title="رده:Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters">Pages using infobox country or infobox former country with the flag caption or type parameters</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C" title="رده:مقاله‌های دارای پیوند با میان‌ویکی">مقاله‌های دارای پیوند با میان‌ویکی</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%AA%D9%84%D9%81%D8%B8_%D8%B6%D8%A8%D8%B7%E2%80%8C%D8%B4%D8%AF%D9%87" title="رده:مقاله‌های دارای تلفظ ضبط‌شده">مقاله‌های دارای تلفظ ضبط‌شده</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D8%B1%D9%86%D9%88%DB%8C%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87_%D9%87%D8%AF%D9%81_%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="رده:مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود">مقاله‌های دارای الگوهای سرنویس با صفحه هدف ناموجود</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%DB%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%A8%D8%AF%D9%88%D9%86_%D9%85%D9%86%D8%A8%D8%B9" title="رده:همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع">همه مقاله‌های دارای عبارت‌های بدون منبع</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B2_%DA%98%D8%A7%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%87_%DB%B2%DB%B0%DB%B2%DB%B3" title="رده:مقاله‌های نیازمند به‌روزرسانی از ژانویه ۲۰۲۳">مقاله‌های نیازمند به‌روزرسانی از ژانویه ۲۰۲۳</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D9%85%D9%87_%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%A7%D8%B2%D9%85%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7" title="رده:همه مقاله‌های نیازمند به‌روزرسانی ویکی‌پدیا">همه مقاله‌های نیازمند به‌روزرسانی ویکی‌پدیا</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B1%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%B1_%D8%AF%D8%B1_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA" title="رده:پیوند رده انبار در ویکی‌داده است">پیوند رده انبار در ویکی‌داده است</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با پیوند پنهان ویکی‌داده استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با پیوند پنهان ویکی‌داده استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%DA%A9%D9%87_%D8%A7%D8%B2_%D8%AC%D8%B9%D8%A8%D9%87_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D9%BE%D8%B1%D9%88%DA%98%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87%D8%B1_%D8%A8%D8%A7_%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88%DB%8C_%D9%BE%DB%8C%D8%B4%E2%80%8C%D9%81%D8%B1%D8%B6_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87_%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF" title="رده:صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با جستجوی پیش‌فرض استفاده می‌کنند">صفحه‌هایی که از جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر با جستجوی پیش‌فرض استفاده می‌کنند</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D8%A8%D8%A7_%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D9%84%DB%8C" title="رده:مقاله‌ها با پیوندهای کرلی">مقاله‌ها با پیوندهای کرلی</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۲۵ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۰۰:۱۸ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&curid=802&diff=40666893&oldid=40658959&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-xk5c9","wgBackendResponseTime":331,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"6.113","walltime":"7.069","ppvisitednodes":{"value":33606,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":1203314,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":79877,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":30,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":81,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":874828,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 5747.889 1 -total"," 50.78% 2918.892 2 الگو:پانویس"," 25.08% 1441.752 98 الگو:Cite_web"," 14.98% 860.997 1 الگو:Infobox_country"," 14.69% 844.506 3 الگو:Infobox"," 10.46% 601.093 30 الگو:Navbox"," 6.99% 401.974 36 الگو:یادکرد_وب"," 6.07% 349.095 24 الگو:Cite_book"," 4.41% 253.464 1 الگو:Coord"," 4.30% 247.150 21 الگو:Cite_news"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"3.627","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":30911099,"limit":52428800},"limitreport-profile":[["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::gsub","1220","29.3"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::match","540","13.0"],["?","520","12.5"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getExpandedArgument","320","7.7"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::callParserFunction","280","6.7"],["recursiveClone \u003CmwInit.lua:45\u003E","260","6.2"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::getEntity","180","4.3"],["dataWrapper \u003Cmw.lua:672\u003E","100","2.4"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::find","80","1.9"],["MediaWiki\\Extension\\Scribunto\\Engines\\LuaSandbox\\LuaSandboxCallback::parseFormattedNumber","80","1.9"],["[others]","580","13.9"]]},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-6b7f745dd4-k78cw","timestamp":"20241125092410","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0627\u0641\u063a\u0627\u0646\u0633\u062a\u0627\u0646","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q889","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q889","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-03-22T07:25:32Z","dateModified":"2024-11-25T00:18:56Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/5\/5c\/Flag_of_the_Taliban.svg","headline":"\u06a9\u0634\u0648\u0631\u06cc \u062f\u0631 \u062c\u0646\u0648\u0628 \u0622\u0633\u06cc\u0627\u06cc \u0645\u0631\u06a9\u0632\u06cc"}</script> </body> </html>