CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="pl" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Komunizm – Wikipedia, wolna encyklopedia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )plwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy", "wgMonthNames":["","styczeń","luty","marzec","kwiecień","maj","czerwiec","lipiec","sierpień","wrzesień","październik","listopad","grudzień"],"wgRequestId":"a49ae878-1f09-47b8-8a12-112f45658ba2","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Komunizm","wgTitle":"Komunizm","wgCurRevisionId":75760214,"wgRevisionId":75760214,"wgArticleId":3261,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Uniwersalny szablon cytowania – brak strony","Artykuły z brakującymi przypisami od 2021-06","Artykuły z brakującymi przypisami od 2024-11","Szablon cytowania książki – brak numeru strony","Komunizm","Doktryny polityczne","Ustroje polityczne"],"wgPageViewLanguage":"pl","wgPageContentLanguage":"pl","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Komunizm","wgRelevantArticleId":3261,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[ ],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"accuracy":{"levels":1}}},"wgStableRevisionId":75760214,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"pl","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"pl"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":70000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q6186","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false ,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.gadget.wikiflex":"ready","ext.gadget.infobox":"ready","ext.gadget.hlist":"ready","ext.gadget.darkmode-overrides":"ready","ext.gadget.small-references":"ready","ext.gadget.citation-access-info":"ready","ext.gadget.sprawdz-problemy-szablony":"ready","ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.flaggedRevs.basic":"ready","mediawiki.codex.messagebox.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site", "mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.flaggedRevs.advanced","ext.gadget.ll-script-loader","ext.gadget.veKeepParameters","ext.gadget.szablon-galeria","ext.gadget.NavFrame","ext.gadget.citoid-overrides","ext.gadget.maps","ext.gadget.padlock-indicators","ext.gadget.interwiki-langlist","ext.gadget.edit-summaries","ext.gadget.edit-first-section","ext.gadget.wikibugs","ext.gadget.map-toggler","ext.gadget.narrowFootnoteColumns","ext.gadget.WDsearch","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.cite.styles%7Cext.flaggedRevs.basic%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cmediawiki.codex.messagebox.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=pl&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=ext.gadget.citation-access-info%2Cdarkmode-overrides%2Chlist%2Cinfobox%2Csmall-references%2Csprawdz-problemy-szablony%2Cwikiflex&only=styles&skin=vector-2022"> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=pl&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg/1200px-Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1200"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg/800px-Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg/640px-Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="640"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Komunizm – Wikipedia, wolna encyklopedia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//pl.m.wikipedia.org/wiki/Komunizm"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Edytuj" href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (pl)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//pl.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Komunizm"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Kanał Atom Wikipedii" href="/w/index.php?title=Specjalna:Ostatnie_zmiany&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Komunizm rootpage-Komunizm skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Przejdź do zawartości</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Główne menu" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu główne" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu główne</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu główne</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nawigacja </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" title="Przejdź na stronę główną [z]" accesskey="z"><span>Strona główna</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Losowa_strona" title="Załaduj losową stronę [x]" accesskey="x"><span>Losuj artykuł</span></a></li><li id="n-Kategorie" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portal:Kategorie_G%C5%82%C3%B3wne"><span>Kategorie artykułów</span></a></li><li id="n-Featured-articles" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Wyr%C3%B3%C5%BCniona_zawarto%C5%9B%C4%87_Wikipedii"><span>Najlepsze artykuły</span></a></li><li id="n-FAQ" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:FAQ"><span>Częste pytania (FAQ)</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Strony_specjalne"><span>Strony specjalne</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-zmiany" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-zmiany" > <div class="vector-menu-heading"> Dla czytelników </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-czytelnicy" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii"><span>O Wikipedii</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Kontakt_z_wikipedystami"><span>Kontakt</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-edytorzy" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-edytorzy" > <div class="vector-menu-heading"> Dla wikipedystów </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-pierwsze-kroki" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki"><span>Pierwsze kroki</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Portal_wikipedyst%C3%B3w" title="O projekcie – co możesz zrobić, gdzie możesz znaleźć informacje"><span>Portal wikipedystów</span></a></li><li id="n-Noticeboard" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Tablica_og%C5%82osze%C5%84"><span>Ogłoszenia</span></a></li><li id="n-Guidelines" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Zasady"><span>Zasady</span></a></li><li id="n-helppage-name" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Pomoc:Spis_tre%C5%9Bci"><span>Pomoc</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Ostatnie_zmiany" title="Lista ostatnich zmian w Wikipedii. [r]" accesskey="r"><span>Ostatnie zmiany</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="wolna encyklopedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-pl.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Specjalna:Szukaj" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię" aria-label="Przeszukaj Wikipedię" autocapitalize="sentences" title="Przeszukaj Wikipedię [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Narzędzia osobiste"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Zmień rozmiar czcionki, szerokość oraz kolorystykę strony" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Wygląd" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Wygląd</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl" class=""><span>Wspomóż Wikipedię</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Komunizm" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe." class=""><span>Utwórz konto</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Komunizm" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o" class=""><span>Zaloguj się</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Więcej opcji" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia osobiste" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia osobiste</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu użytkownika" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=pl.wikipedia.org&uselang=pl"><span>Wspomóż Wikipedię</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Utw%C3%B3rz_konto&returnto=Komunizm" title="Zachęcamy do stworzenia konta i zalogowania, ale nie jest to obowiązkowe."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Utwórz konto</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Zaloguj&returnto=Komunizm" title="Zachęcamy do zalogowania się, choć nie jest to obowiązkowe. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Zaloguj się</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Strony dla anonimowych edytorów <a href="/wiki/Pomoc:Pierwsze_kroki" aria-label="Dowiedz się więcej na temat edytowania"><span>dowiedz się więcej</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:M%C3%B3j_wk%C5%82ad" title="Lista edycji wykonanych z tego adresu IP [y]" accesskey="y"><span>Edycje</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Moja_dyskusja" title="Dyskusja użytkownika dla tego adresu IP [n]" accesskey="n"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Witryna"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Spis treści" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Spis treści</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ukryj</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Początek</div> </a> </li> <li id="toc-Komunizm_jako_ustrój_społeczno-gospodarczy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_jako_ustrój_społeczno-gospodarczy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Komunizm jako ustrój społeczno-gospodarczy</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Komunizm_jako_ustrój_społeczno-gospodarczy-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Komunizm jako ustrój społeczno-gospodarczy</span> </button> <ul id="toc-Komunizm_jako_ustrój_społeczno-gospodarczy-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Komunizm_chrześcijański" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_chrześcijański"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Komunizm chrześcijański</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunizm_chrześcijański-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Komunizm_pierwotny" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_pierwotny"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Komunizm pierwotny</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunizm_pierwotny-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Komunizm_w_marksizmie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_w_marksizmie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Komunizm w marksizmie</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunizm_w_marksizmie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Charakterystyka" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Charakterystyka"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3.1</span> <span>Charakterystyka</span> </div> </a> <ul id="toc-Charakterystyka-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Komunizm_jako_ideologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_jako_ideologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Komunizm jako ideologia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Komunizm_jako_ideologia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Komunizm jako ideologia</span> </button> <ul id="toc-Komunizm_jako_ideologia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Usytuowanie_na_scenie_politycznej" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Usytuowanie_na_scenie_politycznej"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Usytuowanie na scenie politycznej</span> </div> </a> <ul id="toc-Usytuowanie_na_scenie_politycznej-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Różnorodność_komunizmu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Różnorodność_komunizmu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Różnorodność komunizmu</span> </div> </a> <ul id="toc-Różnorodność_komunizmu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Komunizm_–_marksizm_–_socjalizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_–_marksizm_–_socjalizm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Komunizm – marksizm – socjalizm</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunizm_–_marksizm_–_socjalizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Nie-marksistowskie_nurty_komunizmu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Nie-marksistowskie_nurty_komunizmu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Nie-marksistowskie nurty komunizmu</span> </div> </a> <ul id="toc-Nie-marksistowskie_nurty_komunizmu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Marksistowskie_nurty_komunizmu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Marksistowskie_nurty_komunizmu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.3</span> <span>Marksistowskie nurty komunizmu</span> </div> </a> <ul id="toc-Marksistowskie_nurty_komunizmu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Poglądy_komunistyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Poglądy_komunistyczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Poglądy komunistyczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Poglądy_komunistyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Historia_ruchu_komunistycznego" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia_ruchu_komunistycznego"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Historia ruchu komunistycznego</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia_ruchu_komunistycznego-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Historia ruchu komunistycznego</span> </button> <ul id="toc-Historia_ruchu_komunistycznego-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Powstanie_bolszewizmu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Powstanie_bolszewizmu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Powstanie bolszewizmu</span> </div> </a> <ul id="toc-Powstanie_bolszewizmu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rewolucja_październikowa_i_powstanie_ZSRR" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Rewolucja_październikowa_i_powstanie_ZSRR"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Rewolucja październikowa i powstanie ZSRR</span> </div> </a> <ul id="toc-Rewolucja_październikowa_i_powstanie_ZSRR-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Modele_gospodarcze_początków_państwowości_i_walka_o_władzę" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Modele_gospodarcze_początków_państwowości_i_walka_o_władzę"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.1</span> <span>Modele gospodarcze początków państwowości i walka o władzę</span> </div> </a> <ul id="toc-Modele_gospodarcze_początków_państwowości_i_walka_o_władzę-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Stalinizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Stalinizm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2.2</span> <span>Stalinizm</span> </div> </a> <ul id="toc-Stalinizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Komunizm_poza_ZSRR" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_poza_ZSRR"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Komunizm poza ZSRR</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunizm_poza_ZSRR-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Partie_komunistyczne_na_Zachodzie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Partie_komunistyczne_na_Zachodzie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.1</span> <span>Partie komunistyczne na Zachodzie</span> </div> </a> <ul id="toc-Partie_komunistyczne_na_Zachodzie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Eskalacja_rewolucji_na_Daleki_Wschód" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Eskalacja_rewolucji_na_Daleki_Wschód"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.2</span> <span>Eskalacja rewolucji na Daleki Wschód</span> </div> </a> <ul id="toc-Eskalacja_rewolucji_na_Daleki_Wschód-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Trockizm" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Trockizm"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3.3</span> <span>Trockizm</span> </div> </a> <ul id="toc-Trockizm-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-II_wojna_światowa_–_ruch_oporu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#II_wojna_światowa_–_ruch_oporu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>II wojna światowa – ruch oporu</span> </div> </a> <ul id="toc-II_wojna_światowa_–_ruch_oporu-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zimna_wojna" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Zimna_wojna"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Zimna wojna</span> </div> </a> <ul id="toc-Zimna_wojna-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Komunizm_we_współczesnym_świecie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_we_współczesnym_świecie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Komunizm we współczesnym świecie</span> </div> </a> <ul id="toc-Komunizm_we_współczesnym_świecie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Komunizm_jako_ustrój_państwa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Komunizm_jako_ustrój_państwa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Komunizm jako ustrój państwa</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Komunizm_jako_ustrój_państwa-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Komunizm jako ustrój państwa</span> </button> <ul id="toc-Komunizm_jako_ustrój_państwa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Kwestie_pojęciowe" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Kwestie_pojęciowe"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Kwestie pojęciowe</span> </div> </a> <ul id="toc-Kwestie_pojęciowe-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Charakterystyka_państw_rządzonych_przez_komunistów" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Charakterystyka_państw_rządzonych_przez_komunistów"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Charakterystyka państw rządzonych przez komunistów</span> </div> </a> <ul id="toc-Charakterystyka_państw_rządzonych_przez_komunistów-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Masowe_zbrodnie_komunistyczne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Masowe_zbrodnie_komunistyczne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Masowe zbrodnie komunistyczne</span> </div> </a> <ul id="toc-Masowe_zbrodnie_komunistyczne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Krytyka_komunizmu" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Krytyka_komunizmu"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Krytyka komunizmu</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Krytyka_komunizmu-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Przełącz podsekcję Krytyka komunizmu</span> </button> <ul id="toc-Krytyka_komunizmu-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Krytyka_marksistowska" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Krytyka_marksistowska"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Krytyka marksistowska</span> </div> </a> <ul id="toc-Krytyka_marksistowska-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Penalizacja_działalności,_propagandy_i_symboliki_komunistycznej_w_Polsce" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Penalizacja_działalności,_propagandy_i_symboliki_komunistycznej_w_Polsce"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Penalizacja działalności, propagandy i symboliki komunistycznej w Polsce</span> </div> </a> <ul id="toc-Penalizacja_działalności,_propagandy_i_symboliki_komunistycznej_w_Polsce-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Zobacz_też" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Zobacz_też"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Zobacz też</span> </div> </a> <ul id="toc-Zobacz_też-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Przypisy" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Przypisy"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Przypisy</span> </div> </a> <ul id="toc-Przypisy-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Bibliografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Bibliografia</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliografia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Linki_zewnętrzne" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Linki_zewnętrzne"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Linki zewnętrzne</span> </div> </a> <ul id="toc-Linki_zewnętrzne-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Spis treści" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Komunizm</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Przejdź do artykułu w innym języku. Treść dostępna w 175 językach" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-175" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">175 języków</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Kommunisme" title="Kommunisme – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Kommunisme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Kommunismus" title="Kommunismus – szwajcarski niemiecki" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Kommunismus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="szwajcarski niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8A%B0%E1%88%99%E1%8A%92%E1%88%B5%E1%88%9D" title="ኰሙኒስም – amharski" lang="am" hreflang="am" data-title="ኰሙኒስም" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharski" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Gem%C3%A6nre_%C3%A6hte_r%C3%A6d" title="Gemænre æhte ræd – staroangielski" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Gemænre æhte ræd" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="staroangielski" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%8A%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="شيوعية – arabski" lang="ar" hreflang="ar" data-title="شيوعية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabski" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Comunismo" title="Comunismo – aragoński" lang="an" hreflang="an" data-title="Comunismo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoński" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সাম্যবাদ – asamski" lang="as" hreflang="as" data-title="সাম্যবাদ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="asamski" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Comunismu" title="Comunismu – asturyjski" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Comunismu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Amo%C3%B1o%27%E1%BB%B9tekuareko" title="Amoño'ỹtekuareko – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Amoño'ỹtekuareko" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Kommunizm" title="Kommunizm – azerbejdżański" lang="az" hreflang="az" data-title="Kommunizm" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbejdżański" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کومونیسم – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کومونیسم" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সাম্যবাদ – bengalski" lang="bn" hreflang="bn" data-title="সাম্যবাদ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalski" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Ki%C5%8Dng-s%C3%A1n-ch%C3%BA-g%C4%AB" title="Kiōng-sán-chú-gī – minnański" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Kiōng-sán-chú-gī" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnański" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – baszkirski" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="baszkirski" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Камунізм – białoruski" lang="be" hreflang="be" data-title="Камунізм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="białoruski" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Камунізм – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Камунізм" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Комунизъм – bułgarski" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Комунизъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bułgarski" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Kommunismus" title="Kommunismus – bawarski" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Kommunismus" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bawarski" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Komunizam" title="Komunizam – bośniacki" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Komunizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bośniacki" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Komunouriezh" title="Komunouriezh – bretoński" lang="br" hreflang="br" data-title="Komunouriezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoński" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Comunisme" title="Comunisme – kataloński" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Comunisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="kataloński" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – cebuański" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuański" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Komunismus" title="Komunismus – czeski" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Komunismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="czeski" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Comiwnyddiaeth" title="Comiwnyddiaeth – walijski" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Comiwnyddiaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="walijski" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Kommunisme" title="Kommunisme – duński" lang="da" hreflang="da" data-title="Kommunisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="duński" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%8A%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%A9" title="شيوعية – marokański arabski" lang="ary" hreflang="ary" data-title="شيوعية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="marokański arabski" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Kommunisma" title="Kommunisma – północnolapoński" lang="se" hreflang="se" data-title="Kommunisma" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="północnolapoński" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Kommunismus" title="Kommunismus – niemiecki" lang="de" hreflang="de" data-title="Kommunismus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="niemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Kommunism" title="Kommunism – estoński" lang="et" hreflang="et" data-title="Kommunism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoński" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BF%CE%BC%CE%BC%CE%BF%CF%85%CE%BD%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Κομμουνισμός – grecki" lang="el" hreflang="el" data-title="Κομμουνισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grecki" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Communism" title="Communism – angielski" lang="en" hreflang="en" data-title="Communism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="angielski" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Comunismo" title="Comunismo – hiszpański" lang="es" hreflang="es" data-title="Comunismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="hiszpański" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – esperanto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperanto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Comunismu" title="Comunismu – estremadurski" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Comunismu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estremadurski" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – baskijski" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="baskijski" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کمونیسم – perski" lang="fa" hreflang="fa" data-title="کمونیسم" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="perski" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Samyawaad" title="Samyawaad – hindi fidżyjskie" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Samyawaad" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidżyjskie" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Kommunisma" title="Kommunisma – farerski" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Kommunisma" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="farerski" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Communisme" title="Communisme – francuski" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Communisme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="francuski" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Kommunisme" title="Kommunisme – zachodniofryzyjski" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Kommunisme" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="zachodniofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Comunisim" title="Comunisim – friulski" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Comunisim" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulski" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Cumannachas" title="Cumannachas – irlandzki" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Cumannachas" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Co-mhaoineas" title="Co-mhaoineas – szkocki gaelicki" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Co-mhaoineas" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="szkocki gaelicki" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Comunismo" title="Comunismo – galicyjski" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Comunismo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E7%94%A2%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="共產主義 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="共產主義" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Khiung-s%C3%A1n_ch%C3%BA-ngi" title="Khiung-sán chú-ngi – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Khiung-sán chú-ngi" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EA%B3%B5%EC%82%B0%EC%A3%BC%EC%9D%98" title="공산주의 – koreański" lang="ko" hreflang="ko" data-title="공산주의" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreański" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Kwaminisanci" title="Kwaminisanci – hausa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Kwaminisanci" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="hausa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BF%D5%B8%D5%B4%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Կոմունիզմ – ormiański" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Կոմունիզմ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ormiański" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Komunizam" title="Komunizam – chorwacki" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Komunizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – ilokano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilokano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Komunisme" title="Komunisme – indonezyjski" lang="id" hreflang="id" data-title="Komunisme" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonezyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Communismo" title="Communismo – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Communismo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="dobry artykuł"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Komm%C3%BAnismi" title="Kommúnismi – islandzki" lang="is" hreflang="is" data-title="Kommúnismi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Comunismo" title="Comunismo – włoski" lang="it" hreflang="it" data-title="Comunismo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="włoski" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%95%D7%9E%D7%95%D7%A0%D7%99%D7%96%D7%9D" title="קומוניזם – hebrajski" lang="he" hreflang="he" data-title="קומוניזם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebrajski" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Kumunisme" title="Kumunisme – jawajski" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Kumunisme" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="jawajski" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/Komiinism" title="Komiinism – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Komiinism" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%95%E0%B2%AE%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B3%82%E0%B2%A8%E0%B2%BF%E0%B2%B8%E0%B2%AE%E0%B3%8D" title="ಕಮ್ಯೂನಿಸಮ್ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಕಮ್ಯೂನಿಸಮ್" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-krc mw-list-item"><a href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – karaczajsko-bałkarski" lang="krc" hreflang="krc" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Къарачай-малкъар" data-language-local-name="karaczajsko-bałkarski" class="interlanguage-link-target"><span>Къарачай-малкъар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="კომუნიზმი – gruziński" lang="ka" hreflang="ka" data-title="კომუნიზმი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="gruziński" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – kazachski" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazachski" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Kemynegoreth" title="Kemynegoreth – kornijski" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Kemynegoreth" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornijski" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Ukomunisti" title="Ukomunisti – suahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Ukomunisti" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="suahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Kominism" title="Kominism – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Kominism" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Kom%C3%BBn%C3%AEzm" title="Komûnîzm – kurdyjski" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Komûnîzm" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurdyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – kirgiski" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirgiski" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%84%E0%BA%AD%E0%BA%A1%E0%BA%A1%E0%BA%B4%E0%BA%A7%E0%BA%99%E0%BA%B4%E0%BA%94" title="ຄອມມິວນິດ – laotański" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ຄອມມິວນິດ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="laotański" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Communismus" title="Communismus – łaciński" lang="la" hreflang="la" data-title="Communismus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="łaciński" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Komunisms" title="Komunisms – łotewski" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Komunisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="łotewski" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Kommunismus" title="Kommunismus – luksemburski" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Kommunismus" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luksemburski" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – lezgijski" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezgijski" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Komunizmas" title="Komunizmas – litewski" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Komunizmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="litewski" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Communisme" title="Communisme – limburski" lang="li" hreflang="li" data-title="Communisme" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburski" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Kominisim%C9%9B" title="Kominisimɛ – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Kominisimɛ" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Comunisme" title="Comunisme – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Comunisme" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jbo mw-list-item"><a href="https://jbo.wikipedia.org/wiki/kaurpo%27esi%27o" title="kaurpo'esi'o – lojban" lang="jbo" hreflang="jbo" data-title="kaurpo'esi'o" data-language-autonym="La .lojban." data-language-local-name="lojban" class="interlanguage-link-target"><span>La .lojban.</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Comunism" title="Comunism – lombardzki" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Comunism" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombardzki" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Kommunizmus" title="Kommunizmus – węgierski" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Kommunizmus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="węgierski" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Комунизам – macedoński" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Комунизам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macedoński" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/K%C3%B4monisma" title="Kômonisma – malgaski" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Kômonisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaski" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%95%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AF%E0%B5%82%E0%B4%A3%E0%B4%BF%E0%B4%B8%E0%B4%82" title="കമ്യൂണിസം – malajalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="കമ്യൂണിസം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malajalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Komuni%C5%BCmu" title="Komuniżmu – maltański" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Komuniżmu" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltański" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%99%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="კომუნიზმი – megrelski" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="კომუნიზმი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="megrelski" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D9%8A%D9%88%D8%B9%D9%8A%D9%87" title="شيوعيه – egipski arabski" lang="arz" hreflang="arz" data-title="شيوعيه" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="egipski arabski" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="کمونیسم – mazanderański" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="کمونیسم" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazanderański" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Komunisme" title="Komunisme – malajski" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Komunisme" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malajski" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Kuminih" title="Kuminih – minangkabu" lang="min" hreflang="min" data-title="Kuminih" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="minangkabu" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/G%C3%AA%CC%A4%E1%B9%B3ng-s%C4%81ng-ci%C5%8D-ngi%C3%AA" title="Gê̤ṳng-sāng-ciō-ngiê – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Gê̤ṳng-sāng-ciō-ngiê" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Quemunismo" title="Quemunismo – mirandyjski" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Quemunismo" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Коммунизмась – moksza" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Коммунизмась" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="moksza" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – mongolski" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongolski" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%B0%E1%80%94%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%92" title="ကွန်မြူနစ်ဝါဒ – birmański" lang="my" hreflang="my" data-title="ကွန်မြူနစ်ဝါဒ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birmański" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Communisme" title="Communisme – niderlandzki" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Communisme" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="niderlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Kommunisme" title="Kommunisme – dolnosaksoński" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Kommunisme" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="dolnosaksoński" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – nepalski" lang="ne" hreflang="ne" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="nepalski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6" title="साम्यवाद – newarski" lang="new" hreflang="new" data-title="साम्यवाद" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newarski" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E7%94%A3%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="共産主義 – japoński" lang="ja" hreflang="ja" data-title="共産主義" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoński" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – czeczeński" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="czeczeński" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Komunismus" title="Komunismus – północnofryzyjski" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Komunismus" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="północnofryzyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Kommunisme" title="Kommunisme – norweski (bokmål)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Kommunisme" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norweski (bokmål)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Kommunisme" title="Kommunisme – norweski (nynorsk)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Kommunisme" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norweski (nynorsk)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Commeunisme" title="Commeunisme – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Commeunisme" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Comunisme" title="Comunisme – oksytański" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Comunisme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="oksytański" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Waltummaa" title="Waltummaa – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Waltummaa" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Kommunizm" title="Kommunizm – uzbecki" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Kommunizm" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbecki" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%95%E0%A8%AE%E0%A8%BF%E0%A8%8A%E0%A8%A8%E0%A8%BF%E0%A8%9C%E0%A8%BC%E0%A8%AE" title="ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ – pendżabski" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendżabski" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%85" title="کمیونزم – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کمیونزم" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%88%D9%86%D9%8A%D8%B2%D9%85" title="کمونيزم – paszto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کمونيزم" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paszto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Kamiunizam" title="Kamiunizam – jamajski" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Kamiunizam" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="jamajski" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9B%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%BB%E1%9E%99%E1%9E%93%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F" title="លទ្ធិកុម្មុយនីស្ត – khmerski" lang="km" hreflang="km" data-title="លទ្ធិកុម្មុយនីស្ត" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="khmerski" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Conmunnime" title="Conmunnime – pikardyjski" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Conmunnime" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="pikardyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Comunism" title="Comunism – piemoncki" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Comunism" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piemoncki" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Kommunismus" title="Kommunismus – dolnoniemiecki" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Kommunismus" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="dolnoniemiecki" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Comunismo" title="Comunismo – portugalski" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Comunismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugalski" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Comunism" title="Comunism – rumuński" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Comunism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="rumuński" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Communissem" title="Communissem – retoromański" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Communissem" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="retoromański" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Kumunismu" title="Kumunismu – keczua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Kumunismu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="keczua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Комунизм – rusiński" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Комунизм" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="rusiński" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – rosyjski" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="rosyjski" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – jakucki" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="jakucki" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A6%E0%A4%83" title="समानतावादः – sanskryt" lang="sa" hreflang="sa" data-title="समानतावादः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskryt" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Communism" title="Communism – scots" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Communism" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="scots" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Kommunismus" title="Kommunismus – fryzyjski saterlandzki" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Kommunismus" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="fryzyjski saterlandzki" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-st mw-list-item"><a href="https://st.wikipedia.org/wiki/Bok%C3%B4minisii" title="Bokôminisii – sotho południowy" lang="st" hreflang="st" data-title="Bokôminisii" data-language-autonym="Sesotho" data-language-local-name="sotho południowy" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Komunizmi" title="Komunizmi – albański" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Komunizmi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albański" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Cumunismu" title="Cumunismu – sycylijski" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Cumunismu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sycylijski" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9A%E0%B7%9C%E0%B6%B8%E0%B7%92%E0%B6%BA%E0%B7%94%E0%B6%B1%E0%B7%92%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%A7%E0%B7%8A%E0%B7%80%E0%B7%8F%E0%B6%AF%E0%B6%BA" title="කොමියුනිස්ට්වාදය – syngaleski" lang="si" hreflang="si" data-title="කොමියුනිස්ට්වාදය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="syngaleski" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Communism" title="Communism – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Communism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D9%85%D9%8A%D9%88%D9%86%D8%B2%D9%85" title="ڪميونزم – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪميونزم" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ss mw-list-item"><a href="https://ss.wikipedia.org/wiki/Bukhomanisi" title="Bukhomanisi – suazi" lang="ss" hreflang="ss" data-title="Bukhomanisi" data-language-autonym="SiSwati" data-language-local-name="suazi" class="interlanguage-link-target"><span>SiSwati</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Komunizmus" title="Komunizmus – słowacki" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Komunizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="słowacki" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Komunizem" title="Komunizem – słoweński" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Komunizem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="słoweński" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Shuuciyad" title="Shuuciyad – somalijski" lang="so" hreflang="so" data-title="Shuuciyad" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somalijski" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%DB%86%D9%85%DB%86%D9%86%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="کۆمۆنیزم – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="کۆمۆنیزم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Комунизам – serbski" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Комунизам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbski" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Komunizam" title="Komunizam – serbsko-chorwacki" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Komunizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbsko-chorwacki" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Kommunismi" title="Kommunismi – fiński" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Kommunismi" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="fiński" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Kommunism" title="Kommunism – szwedzki" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Kommunism" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="szwedzki" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – tagalski" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalski" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%8A%E0%AE%A4%E0%AF%81%E0%AE%B5%E0%AF%81%E0%AE%9F%E0%AF%88%E0%AE%AE%E0%AF%88" title="பொதுவுடைமை – tamilski" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பொதுவுடைமை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilski" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – tatarski" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarski" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%95%E0%B0%AE%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B1%82%E0%B0%A8%E0%B0%BF%E0%B0%9C%E0%B0%82" title="కమ్యూనిజం – telugu" lang="te" hreflang="te" data-title="కమ్యూనిజం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="telugu" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B8%B1%E0%B8%97%E0%B8%98%E0%B8%B4%E0%B8%84%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%A1%E0%B8%B4%E0%B8%A7%E0%B8%99%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C" title="ลัทธิคอมมิวนิสต์ – tajski" lang="th" hreflang="th" data-title="ลัทธิคอมมิวนิสต์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="tajski" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – tadżycki" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadżycki" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Kom%C3%BCnizm" title="Komünizm – turecki" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Komünizm" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turecki" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tyv mw-list-item"><a href="https://tyv.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – tuwiński" lang="tyv" hreflang="tyv" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Тыва дыл" data-language-local-name="tuwiński" class="interlanguage-link-target"><span>Тыва дыл</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D0%BC%D1%83%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Коммунизм – udmurcki" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Коммунизм" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="udmurcki" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%BE%D0%BC%D1%83%D0%BD%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Комунізм – ukraiński" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Комунізм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukraiński" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%AA" title="اشتمالیت – urdu" lang="ur" hreflang="ur" data-title="اشتمالیت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdu" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D9%83%DB%87%D9%85%D9%85%DB%87%D9%86%D9%89%D8%B2%D9%85" title="كۇممۇنىزم – ujgurski" lang="ug" hreflang="ug" data-title="كۇممۇنىزم" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="ujgurski" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Comunismo" title="Comunismo – wenecki" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Comunismo" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="wenecki" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Kommunizm" title="Kommunizm – wepski" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Kommunizm" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="wepski" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_c%E1%BB%99ng_s%E1%BA%A3n" title="Chủ nghĩa cộng sản – wietnamski" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Chủ nghĩa cộng sản" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="wietnamski" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Kob%C3%A4dim" title="Kobädim – wolapik" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Kobädim" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="wolapik" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Kommunism" title="Kommunism – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Kommunism" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Comunisse" title="Comunisse – waloński" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Comunisse" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="waloński" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E7%94%A2%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="共產主義 – chiński klasyczny" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="共產主義" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="chiński klasyczny" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Komunismo" title="Komunismo – waraj" lang="war" hreflang="war" data-title="Komunismo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waraj" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E4%BA%A7%E4%B8%BB%E4%B9%89" title="共产主义 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="共产主义" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="medal"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A7%D7%90%D7%9E%D7%95%D7%A0%D7%99%D7%96%D7%9D" title="קאמוניזם – jidysz" lang="yi" hreflang="yi" data-title="קאמוניזם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="jidysz" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%8C%E1%B9%A3ek%E1%BB%8D%CC%81m%C3%BAn%C3%ADst%C3%AC" title="Ìṣekọ́múnístì – joruba" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Ìṣekọ́múnístì" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="joruba" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E7%94%A2%E4%B8%BB%E7%BE%A9" title="共產主義 – kantoński" lang="yue" hreflang="yue" data-title="共產主義" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantoński" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Komunizm" title="Komunizm – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Komunizm" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Komun%C4%97zmos" title="Komunėzmos – żmudzki" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Komunėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="żmudzki" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%85%B1%E4%BA%A7%E4%B8%BB%E4%B9%89" title="共产主义 – chiński" lang="zh" hreflang="zh" data-title="共产主义" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chiński" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Komunisme" title="Komunisme – Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Komunisme" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q6186#sitelinks-wikipedia" title="Edytuj linki pomiędzy wersjami językowymi" class="wbc-editpage">Edytuj linki</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Przestrzenie nazw"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Komunizm" title="Zobacz stronę treści [c]" accesskey="c"><span>Artykuł</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Dyskusja:Komunizm" rel="discussion" title="Dyskusja o zawartości tej strony [t]" accesskey="t"><span>Dyskusja</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Zmień wariant języka" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">polski</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Widok"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Komunizm"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=history" title="Starsze wersje tej strony [h]" accesskey="h"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Narzędzia" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Narzędzia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Narzędzia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ukryj</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Więcej opcji" > <div class="vector-menu-heading"> Działania </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Komunizm"><span>Czytaj</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit" title="Edytuj tę stronę [v]" accesskey="v"><span>Edytuj</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit" title="Edycja kodu źródłowego strony [e]" accesskey="e"><span>Edytuj kod źródłowy</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=history"><span>Wyświetl historię</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Ogólne </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Linkuj%C4%85ce/Komunizm" title="Pokaż listę wszystkich stron linkujących do tej strony [j]" accesskey="j"><span>Linkujące</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Specjalna:Zmiany_w_linkowanych/Komunizm" rel="nofollow" title="Ostatnie zmiany w stronach, do których ta strona linkuje [k]" accesskey="k"><span>Zmiany w linkowanych</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Prześlij_plik" title="Prześlij pliki [u]" accesskey="u"><span>Prześlij plik</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&oldid=75760214" title="Stały link do tej wersji tej strony"><span>Link do tej wersji</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=info" title="Więcej informacji na temat tej strony"><span>Informacje o tej stronie</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Cytuj&page=Komunizm&id=75760214&wpFormIdentifier=titleform" title="Informacja o tym jak należy cytować tę stronę"><span>Cytowanie tego artykułu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Skr%C3%B3%C4%87_adres_URL&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKomunizm"><span>Zobacz skrócony adres URL</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Kod_QR&url=https%3A%2F%2Fpl.wikipedia.org%2Fwiki%2FKomunizm"><span>Pobierz kod QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Drukuj lub eksportuj </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCka&bookcmd=book_creator&referer=Komunizm"><span>Utwórz książkę</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Specjalna:DownloadAsPdf&page=Komunizm&action=show-download-screen"><span>Pobierz jako PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Komunizm&printable=yes" title="Wersja do wydruku [p]" accesskey="p"><span>Wersja do druku</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> W innych projektach </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Communism" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Komunizm" hreflang="pl"><span>Wikicytaty</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q6186" title="Link do powiązanego elementu w repozytorium danych [g]" accesskey="g"><span>Element Wikidanych</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Narzędzia dla stron"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Wygląd"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Wygląd</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">przypnij</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ukryj</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Z Wikipedii, wolnej encyklopedii</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="pl" dir="ltr"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75588078">.mw-parser-output .tmulti .thumbinner{display:flex;flex-wrap:wrap;justify-content:center}.mw-parser-output .tmulti-header{flex:0 0 100%}</style><div class="thumb tmulti tright"><div class="thumbinner" style="width:204px;max-width:204px"><div class="tsingle" style="margin:1px;width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg/200px-Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg.png" decoding="async" width="200" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg/300px-Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg/400px-Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></div></div><div class="tsingle" style="margin:1px;width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Red_star.svg" class="mw-file-description"><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/200px-Red_star.svg.png" decoding="async" width="200" height="190" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/300px-Red_star.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/400px-Red_star.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="1175" /></a></span></div></div><div class="thumbcaption" style="clear:left;text-align:left"><a href="/wiki/Sierp_i_m%C5%82ot" title="Sierp i młot">Sierp i młot</a> oraz <a href="/wiki/Czerwona_gwiazda" title="Czerwona gwiazda">czerwona gwiazda</a>,<br />dwa najpopularniejsze symbole wykorzystywane przez ruch komunistyczny</div></div></div> <p><b>Komunizm</b> (od <a href="/wiki/%C5%81acina" title="Łacina">łac.</a> <em lang="la">communis</em> „wspólny, powszechny”<sup id="cite_ref-CITEREFKowalski138_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-CITEREFKowalski138-1">[1]</a></sup>) – polityczna i ekonomiczna ideologia klasyfikowana jako <a href="/wiki/Utopia" title="Utopia">utopijna</a><sup id="cite_ref-Komunizm,_w_2002_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-Komunizm,_w_2002-2">[2]</a></sup>, której celem jest utworzenie społeczeństwa pozbawionego ucisku i wyzysku klasowego, opartego na braku <a href="/wiki/W%C5%82asno%C5%9B%C4%87" title="Własność">własności</a> prywatnej (w rozumieniu marksistowskim)<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3">[3]</a></sup>, <a href="/wiki/Kolektywizm" title="Kolektywizm">kolektywnej</a> własności środków produkcji i wspólnotowym podziale dóbr<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4">[4]</a></sup>. W pismach <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karola Marksa</a>, <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Fryderyka Engelsa</a> i innych teoretyków <a href="/wiki/Marksizm" title="Marksizm">marksizmu</a>, komunizm jest przyszłym ustrojem rozwiniętych społeczeństw, w którym wspólnota własności obejmować będzie przede wszystkim <a href="/wiki/%C5%9Arodki_produkcji" title="Środki produkcji">środki produkcji</a>. Potocznie mianem komunizmu określa się też ustrój polityczny zaprowadzony w państwach, w których władzę zdobyły dyktatury i <a href="/wiki/Partia_komunistyczna" title="Partia komunistyczna">partie komunistyczne</a> (zob. <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> i <a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">blok wschodni</a>)<sup id="cite_ref-ONET_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-ONET-5">[5]</a></sup>. </p><p>Jako ideologia zaczął się tworzyć już od XV wieku, gdy przyjmował postać <a href="/wiki/Komunizm_utopijny" title="Komunizm utopijny">komunizmu utopijnego</a>, który głosił hasła likwidacji nierówności społecznych i prywatnej własności. W XIX wieku narodziły się dwa warianty ideologii: wariant w wydaniu <a href="/wiki/Anarchizm" title="Anarchizm">anarchistycznym</a>, który głosił zniesienie instytucji państwa i <a href="/wiki/Kolektywizm" title="Kolektywizm">kolektywizmu</a>, oraz ten w wydaniu marksistowskim, oparty na <a href="/wiki/Manifest_komunistyczny" title="Manifest komunistyczny">Manifeście Komunistycznym</a> z 1848 roku. Według marksistowskiego wariantu komunizmu, do osiągnięcia bezklasowego społeczeństwa dojść miało na drodze <a href="/wiki/Rewolucja" title="Rewolucja">rewolucji</a><sup id="cite_ref-Komunizm,_w_2002_2-1" class="reference"><a href="#cite_note-Komunizm,_w_2002-2">[2]</a></sup><sup id="cite_ref-ONET_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-ONET-5">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6">[6]</a></sup>. </p><p>Założenia ideologii komunistycznej starał się wprowadzić w życie <a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin" title="Włodzimierz Lenin">Włodzimierz Lenin</a>, który stworzył odrębny nurt marksizmu zwany <a href="/wiki/Leninizm" title="Leninizm">leninizmem</a>. Nowy nurt ruchu komunistycznego przybrał postać <a href="/wiki/Partia_komunistyczna" title="Partia komunistyczna">partii komunistycznej</a> zorganizowanej według zasady <a href="/wiki/Centralizm_demokratyczny" title="Centralizm demokratyczny">centralizmu demokratycznego</a>. Rewolucja miała doprowadzić do budowy <a href="/wiki/Dyktatura_proletariatu" title="Dyktatura proletariatu">dyktatury proletariatu</a>. <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">Rosyjscy komuniści</a> <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">przejęli siłą w 1917 władzę w Rosji</a>, skąd w 1920 r. narzucili ją <a href="/wiki/Demokratyczna_Republika_Azerbejd%C5%BCanu" title="Demokratyczna Republika Azerbejdżanu">Azerbejdżanowi</a>, <a href="/wiki/Demokratyczna_Republika_Armenii" title="Demokratyczna Republika Armenii">Armenii</a> i <a href="/wiki/Ukrai%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Ukraińska Republika Ludowa">Ukrainie</a>, w 1921 r. <a href="/wiki/Demokratyczna_Republika_Gruzji" title="Demokratyczna Republika Gruzji">Gruzji</a> i <a href="/wiki/Mongolia" title="Mongolia">Mongolii</a>, w 1940 r. <a href="/wiki/Republika_Litewska_(1918%E2%80%931940)" title="Republika Litewska (1918–1940)">Litwie</a>, <a href="/wiki/Republika_%C5%81otewska_(1918%E2%80%931940)" title="Republika Łotewska (1918–1940)">Łotwie</a> i <a href="/wiki/Republika_Esto%C5%84ska_(1918%E2%80%931940)" title="Republika Estońska (1918–1940)">Estonii</a>, a po <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojnie światowej</a> <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_satelickie" title="Państwo satelickie">państwom satelickim</a> w Europie Środkowo-Wschodniej. W 1949 r. <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Chin" title="Komunistyczna Partia Chin">Komunistyczna Partia Chin</a> zwyciężyła w <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_wojna_domowa" title="Chińska wojna domowa">wojnie domowej</a> z <a href="/wiki/Kuomintang" title="Kuomintang">Kuomintangiem</a> i utworzyła państwo, które od końca lat 50. XX wieku (<a href="/wiki/Roz%C5%82am_radziecko-chi%C5%84ski" title="Rozłam radziecko-chiński">rozłam radziecko-chiński</a>), prowadziło politykę niezależną, a od końca lat 60. XX wieku politykę konfrontacyjną wobec ZSRR<sup id="cite_ref-Polit_7-0" class="reference"><a href="#cite_note-Polit-7">[7]</a></sup>. Komuniści zdobyli również samodzielnie władzę w <a href="/wiki/Korea_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Korea Północna">Korei Północnej</a> (1949), <a href="/wiki/Wietnam" title="Wietnam">Wietnamie</a> (1954) i na <a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kubie</a> (1959). Realizując program tzw. <i><a href="/wiki/Socjalizm_realny" title="Socjalizm realny">realnego socjalizmu</a></i> utworzyli rządy charakteryzujące się <a href="/wiki/System_jednopartyjny" title="System jednopartyjny">monopolem władzy</a> partii komunistycznej i <a href="/wiki/Nacjonalizacja" title="Nacjonalizacja">upaństwowieniem</a> gospodarki<sup id="cite_ref-ONET_5-2" class="reference"><a href="#cite_note-ONET-5">[5]</a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8">[8]</a></sup>. </p><p><a href="/wiki/Re%C5%BCim_polityczny" title="Reżim polityczny">Reżimy</a> powołujące się na ideologię komunizmu spowodowały śmierć według różnych szacunków od 65<sup id="cite_ref-lemonde.fr_9-0" class="reference"><a href="#cite_note-lemonde.fr-9">[9]</a></sup> do około 94 milionów ludzi<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10">[10]</a></sup>. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Komunizm_jako_ustrój_społeczno-gospodarczy"><span id="Komunizm_jako_ustr.C3.B3j_spo.C5.82eczno-gospodarczy"></span>Komunizm jako ustrój społeczno-gospodarczy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=1" title="Edytuj sekcję: Komunizm jako ustrój społeczno-gospodarczy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=1" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm jako ustrój społeczno-gospodarczy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Komunizm jest najczęściej kojarzony z myślą marksistowską. Ustrój taki pojawia się również poza marksizmem. Ideę ustroju komunistycznego można znaleźć np. w <i><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_(dialog)" title="Państwo (dialog)">Państwie</a></i> <a href="/wiki/Platon" title="Platon">Platona</a>, gdzie wspólność obejmuje nie tylko własność, ale także żony i dzieci<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11">[11]</a></sup>. Także angielski pisarz <a href="/wiki/Tomasz_More" title="Tomasz More">Tomasz Morus</a> sportretował w swojej <i><a href="/wiki/Utopia_(utw%C3%B3r)" title="Utopia (utwór)">Utopii</a></i> (1516) społeczeństwo oparte na wspólnej własności nieruchomości<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12">[12]</a></sup>. </p><p>Dzieła tych twórców nie nosiły jednak znamion <a href="/wiki/Doktryna_polityczna" title="Doktryna polityczna">doktryny politycznej</a> i nie stały się podstawą działania <a href="/wiki/Ruch_polityczny" title="Ruch polityczny">ruchów politycznych</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Komunizm_chrześcijański"><span id="Komunizm_chrze.C5.9Bcija.C5.84ski"></span>Komunizm chrześcijański</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=2" title="Edytuj sekcję: Komunizm chrześcijański" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=2" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm chrześcijański"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Komunizm_chrze%C5%9Bcija%C5%84ski" title="Komunizm chrześcijański">Komunizm chrześcijański</a>.</i></div> <p>Komunizm chrześcijański jest formą ustroju i ideologią panującą w niektórych wspólnotach chrześcijańskich. Według członków tych wspólnot, <a href="/wiki/Biblia" title="Biblia">Biblia</a> i życie <a href="/wiki/Aposto%C5%82" title="Apostoł">12 apostołów</a> nakazywały życie w powszechnej równości i zniesienie indywidualnej własności. Wspólnoty takie były zwykle niewielkie, traktowane jako radykalne i często zwalczane przez główny nurt chrześcijaństwa. </p><p>Chrześcijańskie wspólnoty komunistyczne zakładane były m.in. przez <a href="/wiki/Taboryci" title="Taboryci">taborytów</a>, <a href="/wiki/Huteryci" title="Huteryci">huterytów</a> czy <a href="/wiki/Szejkersi" title="Szejkersi">szejkersów</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Komunizm_pierwotny">Komunizm pierwotny</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=3" title="Edytuj sekcję: Komunizm pierwotny" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=3" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm pierwotny"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Komunizm_pierwotny" title="Komunizm pierwotny">Komunizm pierwotny</a>.</i></div> <p>Pojęcie <i>komunizmu pierwotnego</i> pojawiło się w połowie XIX wieku w <a href="/wiki/Ewolucjonizm_(nauki_spo%C5%82eczne)" title="Ewolucjonizm (nauki społeczne)">ewolucjonistycznej</a> <a href="/wiki/Antropologia_kulturowa" title="Antropologia kulturowa">antropologii kulturowej</a>. Pojęcie to pełniło ważną rolę w pismach <a href="/wiki/Lewis_Morgan" title="Lewis Morgan">Lewisa Henry’ego Morgana</a> i <a href="/w/index.php?title=Johann_Jacob_Bachofen&action=edit&redlink=1" class="new" title="Johann Jacob Bachofen (strona nie istnieje)">Johanna Jacoba Bachofena</a>. Zgodnie z nimi <a href="/wiki/Spo%C5%82ecze%C5%84stwo_pierwotne" title="Społeczeństwo pierwotne">społeczeństwa pierwotne</a> charakteryzowały się <a href="/wiki/Egalitaryzm" title="Egalitaryzm">egalitaryzmem</a> i wspólnotą własności. Teza, że komunizm stanowił powszechny i pierwotny etap rozwoju społeczeństw, spotkała się później z szeroką krytyką, jednak w XIX wieku była ona szeroko rozpowszechniona<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13">[13]</a></sup>. </p><p>Pojęcie <i>komunizmu pierwotnego</i> przyjął Karol Marks w swojej filozofii. Wskazywał, że komunizm pierwotny był charakterystyczny dla pierwotnego, łowiecko-zbierackiego etapu ludzkości (wspólnoty pierwotnej). Komunizm taki różnił się od zakładanego przez Marksa przyszłego komunizmu niższym technologicznie zaawansowaniem procesów produkcji. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Komunizm_w_marksizmie">Komunizm w marksizmie</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=4" title="Edytuj sekcję: Komunizm w marksizmie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=4" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm w marksizmie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Naukowy_komunizm" title="Naukowy komunizm">Naukowy komunizm</a> i <a href="/wiki/Socjalizm_naukowy" title="Socjalizm naukowy">Socjalizm naukowy</a>.</i></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg/220px-Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg" decoding="async" width="220" height="146" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg/330px-Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg/440px-Flickr_-_Duncan~_-_Marx_at_Highgate.jpg 2x" data-file-width="3384" data-file-height="2248" /></a><figcaption>Nagrobek <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karla Marksa</a> na Cmentarzu Highgate w północnym Londynie</figcaption></figure> <p>W pismach teoretyków <a href="/wiki/Marksizm" title="Marksizm">marksizmu</a>, komunizm ma być przyszłym ustrojem społeczno-gospodarczym, w którym własność <a href="/wiki/%C5%9Arodki_produkcji" title="Środki produkcji">środków produkcji</a> ma należeć do wspólnoty. </p><p>Niemieccy komuniści i filozofowie <a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a> i <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a> sformułowali pogląd na historię społeczeństw zwany <a href="/wiki/Materializm_historyczny" title="Materializm historyczny">materializmem historycznym</a>. Zgodnie z nim społeczeństwa poprzez <a href="/wiki/Walka_klas" title="Walka klas">walkę klas</a> przechodzą poprzez kolejne etapy rozwoju, zwane <a href="/wiki/Formacja_spo%C5%82eczna" title="Formacja społeczna">formacjami społeczno-ekonomicznymi</a>. Kolejnymi formacjami były według niego: wspólnota pierwotna, <a href="/wiki/Niewolnictwo" title="Niewolnictwo">niewolnictwo</a>, <a href="/wiki/Feudalizm" title="Feudalizm">feudalizm</a> i <a href="/wiki/Kapitalizm" title="Kapitalizm">kapitalizm</a>. Rewolucyjne obalenie kapitalizmu doprowadza według Marksa i Engelsa do państwowej formacji <a href="/wiki/Socjalizm" title="Socjalizm">socjalistycznej</a>, a w dalszym jej rozwoju do bezpaństwowego i bezklasowego komunizmu. Komunizm nie jest definiowany przez Marksa i Engelsa jak idea, a „<i>rzeczywisty</i> ruch, który znosi stan obecny”<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14">[14]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Charakterystyka">Charakterystyka</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=5" title="Edytuj sekcję: Charakterystyka" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=5" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Charakterystyka"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>W schemacie <a href="/wiki/Materializm_historyczny" title="Materializm historyczny">materializmu historycznego</a>, komunizm stanowi <a href="/wiki/Formacja_spo%C5%82eczno-ekonomiczna" class="mw-redirect" title="Formacja społeczno-ekonomiczna">formację społeczno-ekonomiczną</a> o charakterze globalnym, charakteryzującą się brakiem wyobcowania (<a href="/wiki/Alienacja" title="Alienacja">alienacji</a>) człowieka, w której ludzkość jest wolna od ucisku i niedostatku. Społeczeństwa komunistyczne pozbawione byłyby rządów, państw i pracy najemnej. </p><p>Komunizm miałby ucieleśniać zasadę <a href="/wiki/Sprawiedliwo%C5%9B%C4%87#Sprawiedliwość_społeczna" title="Sprawiedliwość">sprawiedliwości społecznej</a>: „od każdego według jego zdolności, każdemu według potrzeb” oraz charakteryzować się brakiem <a href="/wiki/W%C5%82asno%C5%9B%C4%87" title="Własność">własności prywatnej</a> <a href="/wiki/%C5%9Arodki_produkcji" title="Środki produkcji">środków produkcji</a> – czyli podstawy gospodarki kapitalistycznej. Środki produkcji miały być uspołecznione. W okresie przejściowym między kapitalizmem a komunizmem miałby istnieć <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_socjalistyczne" title="Państwo socjalistyczne">ustrój socjalistyczny</a> oparty na zasadzie <i>„od każdego według jego zdolności, każdemu według jego pracy”</i><sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15">[15]</a></sup>. </p> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r74506874">.mw-parser-output div.cytat{display:table;border:1px solid #a2a9b1;padding:0;margin-top:0.5em;margin-bottom:0.8em;background:#f8f9fa}.mw-parser-output div.cytat>blockquote{margin:0;padding:0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo{text-align:right;padding:0 1em 0.5em 1.5em}.mw-parser-output div.cytat-zrodlo::before{content:"— "}.mw-parser-output div.cytat.środek{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output div.cytat.prawy{float:right;clear:right;margin-left:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.lewy{float:left;clear:left;margin-right:1.4em}.mw-parser-output div.cytat.prawy:not([style]),.mw-parser-output div.cytat.lewy:not([style]){max-width:25em}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div.cytat{background-color:#202122;border-color:#2e3136}}</style><div class="cytat środek"> <blockquote> <p>Komunizm – jak określa go program <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">KPZR</a> – jest bezklasowym ustrojem społecznym z jednolitą ogólnonarodową własnością środków produkcji, zupełną równością socjalną wszystkich członków społeczeństwa; gdzie wraz ze wszechstronnym rozwojem ludzi wzrosną również siły wytwórcze na podstawie stale rozwijającej się nauki i techniki. W ustroju tym wszystkie źródła bogactwa społecznego popłyną szerokim strumieniem i urzeczywistni się wielka zasada: „od każdego według zdolności – każdemu według potrzeb”. Komunizm jest wysoce zorganizowanym społeczeństwem wolnych i świadomych pracowników, w którym ugruntowuje się samorząd społeczny, praca stanie się dla wszystkich pierwszą potrzebą i koniecznością życiową, a zdolności każdego będą wykorzystane z największym pożytkiem dla narodu. </p> </blockquote> <div class="cytat-zrodlo"><a href="/wiki/Adam_%C5%81opatka" title="Adam Łopatka">Adam Łopatka</a><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16">[16]</a></sup></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Komunizm_jako_ideologia">Komunizm jako ideologia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=6" title="Edytuj sekcję: Komunizm jako ideologia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=6" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm jako ideologia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Usytuowanie_na_scenie_politycznej">Usytuowanie na scenie politycznej</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=7" title="Edytuj sekcję: Usytuowanie na scenie politycznej" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=7" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Usytuowanie na scenie politycznej"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg/220px-Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg.png" decoding="async" width="220" height="141" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg/330px-Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg/440px-Political_spectrum_horseshoe_model_pl.svg.png 2x" data-file-width="416" data-file-height="266" /></a><figcaption>W tym schemacie, komunizm sytuuje się na skrajnej lewicy, będąc w opozycji do skrajnej prawicy (faszyzmu, neoliberalizmu, feudalizmu)</figcaption></figure> <p>W różnych podziałach <a href="/wiki/Scena_polityczna" title="Scena polityczna">sceny politycznej</a> komunizm traktowany jest zawsze jako <a href="/wiki/Ekstremizm" title="Ekstremizm">stanowisko skrajne</a>. W tradycyjnym liniowym podziale na <a href="/wiki/Lewica" title="Lewica">lewicę</a> i <a href="/wiki/Prawica" title="Prawica">prawicę</a> jest on sytuowany na <a href="/wiki/Skrajna_lewica" title="Skrajna lewica">skrajnej lewicy</a>, traktuje się więc go jako nurt bardziej radykalny niż <a href="/wiki/Socjalizm" title="Socjalizm">socjalizm</a>. Tym samym jest biegunowy przeciwstawny doktrynom prawicowym, szczególnie skrajnej prawicy (<a href="/wiki/Faszyzm" title="Faszyzm">faszyzmowi</a>)<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17">[17]</a></sup>. </p><p>Niektórzy badacze zwracają jednak uwagę, że podział ten jest zbyt uproszczony, a w praktyce skrajne stanowiska polityczne są do siebie podobne. W takim układzie, schemat sceny politycznej przyjmuje postać podkowy, a niektóre warianty komunizmu posiadają wiele cech wspólnych (np. <a href="/w/index.php?title=Antyindywidualizm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antyindywidualizm (strona nie istnieje)">antyindywidualizm</a>, <a href="/w/index.php?title=Antyelitaryzm&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antyelitaryzm (strona nie istnieje)">antyelitaryzm</a>) z ideologiami skrajnie prawicowymi. Zarówno komunizm i faszyzm są wtedy przeciwstawiane <a href="/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm">liberalizmowi</a> z jego <a href="/wiki/Indywidualizm" title="Indywidualizm">indywidualizmem</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18">[18]</a></sup>. </p><p>W dwuosiowym podziale sceny politycznej autorstwa <a href="/wiki/Hans_Eysenck" title="Hans Eysenck">Hansa Eysencka</a>, <a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">stalinowska odmiana komunizmu</a> usytuowana jest w lewym górnym rogu, co oznacza skrajną, <a href="/wiki/Autorytaryzm_(ustr%C3%B3j)" title="Autorytaryzm (ustrój)">autorytarną</a> lewicę. Całkowicie przeciwstawne są jej nurty w prawym dolnym rogu (skrajna prawica i nastawienie na <a href="/wiki/Wolno%C5%9B%C4%87" title="Wolność">wolność</a>), np. <a href="/wiki/Anarchokapitalizm" title="Anarchokapitalizm">anarchokapitalizm</a> (który sam nie jest uważany za formę anarchizmu<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19">[19]</a></sup>). Istnieje również nieautorytarna, liberalna odmiana komunizmu<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20">[20]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Różnorodność_komunizmu"><span id="R.C3.B3.C5.BCnorodno.C5.9B.C4.87_komunizmu"></span>Różnorodność komunizmu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=8" title="Edytuj sekcję: Różnorodność komunizmu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=8" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Różnorodność komunizmu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Idee komunistyczne przyjmowane były przez wiele, bardzo różnorodnych doktryn. Poszczególne odmiany komunizmu można podzielić na dwie zasadnicze grupy: doktryny opierające się na marksizmie i te, wywodzące się z innych źródeł. Większość nurtów komunizmu ma charakter marksistowski. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Komunizm_–_marksizm_–_socjalizm"><span id="Komunizm_.E2.80.93_marksizm_.E2.80.93_socjalizm"></span>Komunizm – marksizm – socjalizm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=9" title="Edytuj sekcję: Komunizm – marksizm – socjalizm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=9" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm – marksizm – socjalizm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Komunizm i marksizm bywają niekiedy używane zamiennie. Marksizm jest jednak szerszym <a href="/wiki/System_filozoficzny" title="System filozoficzny">systemem filozoficznym</a>, wykraczającym poza <a href="/wiki/Filozofia_polityczna" title="Filozofia polityczna">filozofię polityczną</a>. Komunizm jest <a href="/wiki/Ideologia" title="Ideologia">ideologią polityczną</a>, wywodzącą się z marksizmu. Istnieje spór co do tego, na ile poszczególne nurty komunizmu (a w szczególności oficjalne doktryny państw socjalistycznych) rzeczywiście opierają się na myśli Marksa. Poszczególne odłamy komunizmu uważały często, że to one są kontynuatorami myśli niemieckiego filozofa, a pozostałe nurty stanowią od niego odstępstwo. </p><p><a href="/wiki/Socjalizm" title="Socjalizm">Socjalizm</a> jest często traktowany jako lewicowa ideologia<sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2021-06">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>, która w porównaniu z komunizmem, ma mniej radykalny charakter. Np. nie akceptuje rewolucyjnych metod walki, preferując powolną ewolucję w stronę bardziej sprawiedliwego społeczeństwa. <span class="need_ref" style="text-decoration: underline dotted grey;" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2021-06">Czasami socjalizm traktowany jest jako synonim myśli lewicowej w ogóle i wtedy komunizm jest jedną z odmian socjalizmu</span><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2021-06">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Nie-marksistowskie_nurty_komunizmu">Nie-marksistowskie nurty komunizmu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=10" title="Edytuj sekcję: Nie-marksistowskie nurty komunizmu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=10" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Nie-marksistowskie nurty komunizmu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Komunizm jest starszy niż myśl Marksa i Engelsa, a więc wcześniejsze nurty komunizmu mają charakter niemarksistowski. Są to przede wszystkim różne odmiany <a href="/wiki/Komunizm_chrze%C5%9Bcija%C5%84ski" title="Komunizm chrześcijański">komunizmu chrześcijańskiego</a>. Niektóre z tych nurtów chrześcijańskich rozwinęły również własne <a href="/wiki/Doktryna_polityczna" title="Doktryna polityczna">doktryny polityczne</a>, które często wymierzone były w istniejący porządek społeczny. Przykładem mogą być wydarzenia w <a href="/wiki/M%C3%BCnster" title="Münster">Münsterze</a> w 1534–1535 r., kiedy do władzy doszli radykalni <a href="/wiki/Anabaptyzm" title="Anabaptyzm">anabaptyści</a> (m.in. <a href="/wiki/Jan_Matthijs" title="Jan Matthijs">Jan Matthijs</a> czy <a href="/wiki/Jan_z_Lejdy" title="Jan z Lejdy">Jan z Lejdy</a>), którzy założyli <a href="/wiki/Komuna_anabaptyst%C3%B3w_w_M%C3%BCnsterze" title="Komuna anabaptystów w Münsterze">komunę monasterską</a>. Wiele nurtów chrześcijańskich nie miało jednak rewolucyjnego charakteru (np. <a href="/wiki/Szejkersi" title="Szejkersi">szejkersi</a>). </p><p>W XVII–XIX w. rozwinęła się doktryna polityczna nazwana później <a href="/wiki/Komunizm_utopijny" title="Komunizm utopijny">komunizmem utopijnym</a>. Jej przedstawicielami byli <a href="/wiki/Jean_Meslier" title="Jean Meslier">Jean Meslier</a>, <a href="/wiki/Morelly" title="Morelly">Morelly</a>, <a href="/wiki/Louis_Auguste_Blanqui" title="Louis Auguste Blanqui">Louis Auguste Blanqui</a>, <a href="/wiki/Wilhelm_Weitling" title="Wilhelm Weitling">Wilhelm Weitling</a> oraz <a href="/wiki/%C3%89tienne_Cabet" title="Étienne Cabet">Étienne Cabet</a>. Nazwa <i>komunizm utopijny</i> została nadana im przez Marksa i Engelsa, którzy chcieli odróżnić doktrynę tych filozofów od swojego <i>naukowego komunizmu</i>. </p><p>Te przedmarksowskie odmiany komunizmu były traktowane przez późniejszych marksistów jako zapowiedź rozwiniętej myśli komunistycznej. </p><p>Już po powstaniu myśli marksistowskiej, w ramach <a href="/wiki/Ruch_robotniczy" title="Ruch robotniczy">ruchu robotniczego</a> zarysował się ideologiczny konflikt między marksistami a <a href="/wiki/Anarchizm" title="Anarchizm">anarchistami</a>. Z tego konfliktu, narodziły się dwa zasadnicze nurty współczesnego komunizmu: marksistowski oraz anarchistyczny. </p><p><a href="/wiki/Anarchizm_komunistyczny" title="Anarchizm komunistyczny">Anarchokomunizm</a> dąży do jednoczesnej likwidacji <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo" title="Państwo">państwa</a> i kapitalizmu, jako połączonych ze sobą struktur <a href="/wiki/Opresja_spo%C5%82eczna" title="Opresja społeczna">opresyjnych</a>. Jego głównymi przedstawicielami byli <a href="/wiki/Piotr_Kropotkin" title="Piotr Kropotkin">Piotr Kropotkin</a>, <a href="/wiki/Errico_Malatesta" title="Errico Malatesta">Errico Malatesta</a> i <a href="/wiki/Aleksander_Berkman" title="Aleksander Berkman">Aleksander Berkman</a>. Rezultatem konfliktu między anarchistami a marksistami był rozłam w <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarodowe_Stowarzyszenie_Robotnik%C3%B3w" title="Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników">I Międzynarodówce</a>, którą opuścili anarchiści i <a href="/wiki/Syndykalizm" title="Syndykalizm">syndykaliści</a>, a w konsekwencji Międzynarodówka została rozwiązana w 1876 roku. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Marksistowskie_nurty_komunizmu">Marksistowskie nurty komunizmu</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=11" title="Edytuj sekcję: Marksistowskie nurty komunizmu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=11" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Marksistowskie nurty komunizmu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Bardzo często <i>komunizm</i> jest synonimem marksistowskich odmian komunizmu. W XX wieku komunizm marksistowski rozwinął się w wiele nurtów, w szczególności w konsekwencji dojścia komunistów do władzy. </p><p><span class="need_ref" style="text-decoration: underline dotted grey;" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2024-11">Najbardziej wpływowa wersja komunizmu została sformułowana przez <a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin" title="Włodzimierz Lenin">Włodzimierza Lenina</a> i funkcjonowała pod nazwą <a href="/wiki/Marksizm-leninizm" title="Marksizm-leninizm">marksizmu-leninizmu</a>. Lenin wprowadził do marksizmu pojęcie komunizmu jako wyższej formy socjalizmu jednocześnie w praktyce odchodząc od jego utopijnych założeń. <a href="/wiki/Marksizm-leninizm" title="Marksizm-leninizm">Marksizm-leninizm</a> stał się ideologiczną podstawą działalności <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">partii bolszewickiej</a>, a po <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">rewolucji październikowej</a> (1917 r.), także oficjalną ideologią państwa (od 1922 r. nazywającego się <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich</a>). Leninizm był wprowadzany także w innych krajach, po zdobyciu tam władzy przez komunistów. Obowiązywał aż do rozpadu <a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">bloku wschodniego</a> w latach 1989–1991 r.</span><sup class="noprint" title="Te informacje wymagają podania przypisów bibliograficznych od 2024-11">[<a href="/wiki/Pomoc:Przypisy" title="Pomoc:Przypisy">potrzebny przypis</a>]</sup>. </p><p>Po śmierci Lenina ruch komunistyczny w ZSRR uległ rozłamowi; po dojściu do władzy <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Józefa Stalina</a> wprowadzona została odmiana marksizmu zwana <a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">stalinizmem</a>, zawierająca tezę o „zaostrzaniu się walki klas w miarę postępu rewolucji”, w praktyce przyzwalającą na nieograniczony terror. Przeciwko stalinizmowi występowała z jednej strony tzw. <a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">„Lewa Opozycja”</a> Trockiego, z drugiej – „<a href="/wiki/Prawa_Opozycja" class="mw-redirect" title="Prawa Opozycja">Prawa Opozycja</a>” <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Bucharin" title="Nikołaj Bucharin">Bucharina</a>. <a href="/wiki/Maoizm" title="Maoizm">Maoizm</a>, zmodyfikowany przez <a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedonga</a> stalinizm, stał się oficjalną ideologią komunistycznych <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chin</a>, popularną również wśród zachodniej <a href="/wiki/Nowa_lewica" title="Nowa lewica">nowej lewicy</a>. </p><p>W niektórych <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_socjalistyczne" title="Państwo socjalistyczne">państwach socjalistycznych</a> obowiązywały lokalne odmiany komunizmu, np. <a href="/wiki/Hod%C5%BCyzm" title="Hodżyzm">hodżyzm</a> w <a href="/wiki/Albania" title="Albania">Albanii</a> czy <a href="/wiki/Titoizm" title="Titoizm">titoizm</a> w <a href="/wiki/Jugos%C5%82awia" title="Jugosławia">Jugosławii</a>. </p><p>Istniały również inne nurty komunizmu, niebędące państwowymi ideologiami. Wywodzący się z myśli <a href="/wiki/R%C3%B3%C5%BCa_Luksemburg" title="Róża Luksemburg">Róży Luksemburg</a> <a href="/wiki/Luksemburgizm" title="Luksemburgizm">luksemburgizm</a>, krytykował autorytaryzm Lenina i niedemokratyczny charakter władzy bolszewików. Odrębny charakter miała także myśl <a href="/wiki/Antonio_Gramsci" title="Antonio Gramsci">Antonio Gramsciego</a>. Zachodnie <a href="/wiki/Partia_komunistyczna" title="Partia komunistyczna">partie komunistyczne</a> również rozwijały swoje wersje komunizmu, często krytyczne wobec Związku Radzieckiego (np. <a href="/wiki/Eurokomunizm" title="Eurokomunizm">eurokomunizm</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Poglądy_komunistyczne"><span id="Pogl.C4.85dy_komunistyczne"></span>Poglądy komunistyczne</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=12" title="Edytuj sekcję: Poglądy komunistyczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=12" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Poglądy komunistyczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Marx_Engels_Lenin.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Marx_Engels_Lenin.svg/170px-Marx_Engels_Lenin.svg.png" decoding="async" width="170" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Marx_Engels_Lenin.svg/255px-Marx_Engels_Lenin.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/Marx_Engels_Lenin.svg/340px-Marx_Engels_Lenin.svg.png 2x" data-file-width="493" data-file-height="401" /></a><figcaption><a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karol Marks</a> wraz z <a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Fryderykiem Engelsem</a> jest uważany za ojca komunizmu, ich ideologię starał się wprowadzić w życie <a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin" title="Włodzimierz Lenin">Włodzimierz Lenin</a></figcaption></figure> <p>Komunizm opiera się na systemie poglądów głoszących program całkowitego zniesienia ucisku i <a href="/wiki/Wyzysk" title="Wyzysk">wyzysku</a> społecznego, postulujący powszechność, <a href="/wiki/R%C3%B3wno%C5%9B%C4%87_spo%C5%82eczna" title="Równość społeczna">równość</a> i <a href="/wiki/Sprawiedliwo%C5%9B%C4%87" title="Sprawiedliwość">sprawiedliwość</a> społeczną oraz zbudowanie społeczeństwa bezklasowego opartego na społecznej kontroli <a href="/wiki/Gospodarka" title="Gospodarka">gospodarki</a>, własności środków produkcji i sprawiedliwym podziale dóbr. Były to przesłanki realizacji zasad równości we wszystkich dziedzinach życia społecznego. </p><p>Według teorii komunistycznej, jedynym ze sposobów na zniesienie kapitalistycznej nierówności jest szeroko zakrojona rewolucja społeczna<sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21">[21]</a></sup>. Rewolucja zazwyczaj kojarzona jest ze zbrojnym buntem społeczeństwa, a przede wszystkim proletariatu (klasy robotniczej) przeciw rządom burżuazji. Rewolucja jest wyjaśniana przez teoretyków na wiele różnych sposobów i zazwyczaj zależy od środowiska, z którego dana teoria komunizmu się wywodzi. Na przykład rewolucja chińska została zaangażowana przez konflikt wojskowy między wojskami chińskich <i>czerwonych</i> a chińskimi nacjonalistami. Rewolucja w Wietnamie charakteryzowała się wojną partyzancką między <a href="/wiki/Wietkong" class="mw-redirect" title="Wietkong">Wietkongiem</a> wspieranym przez rządzoną przez komunistów północną częścią kraju a rządem południowego Wietnamu, popieranym z kolei przez różne państwa Zachodu. Rewolucja ta zakończyła się zwycięstwem komunistów w 1975 roku. W wyniku rewolucji kubańskiej, do władzy doszli przedstawiciele ruchu partyzanckiego skupieni wokół <a href="/wiki/Fidel_Castro" title="Fidel Castro">Fidela Castro</a> i <a href="/wiki/Che_Guevara" title="Che Guevara">Che Guevary</a>. Sam Fidel Castro nie wierzył, że w przypadku Kuby potrzebna jest partia awangardowa, co powodowane było wysoką niepopularnością Batisty. Niezależnie od specyficznej formy rewolucja komunistyczna dąży do zastąpienia „klasy wyzyskiwaczy” jako klasy rządzącej i utworzenia społeczeństwa bez podziałów klasowych, co w teorii miałoby być wstępem do końcowego etapu komunizmu<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22">[22]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia_ruchu_komunistycznego">Historia ruchu komunistycznego</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=13" title="Edytuj sekcję: Historia ruchu komunistycznego" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=13" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Historia ruchu komunistycznego"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Historia_ruchu_komunistycznego" title="Historia ruchu komunistycznego">Historia ruchu komunistycznego</a>.</i></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Powstanie_bolszewizmu">Powstanie bolszewizmu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=14" title="Edytuj sekcję: Powstanie bolszewizmu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=14" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Powstanie bolszewizmu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Lenin.WWI.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Lenin.WWI.JPG/170px-Lenin.WWI.JPG" decoding="async" width="170" height="174" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Lenin.WWI.JPG/255px-Lenin.WWI.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/68/Lenin.WWI.JPG/340px-Lenin.WWI.JPG 2x" data-file-width="1255" data-file-height="1286" /></a><figcaption><a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin" title="Włodzimierz Lenin">Włodzimierz Lenin</a> (1870–1924)</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Bolszewizm" title="Bolszewizm">Bolszewizm</a>.</i></div> <p>Pod koniec XIX wieku marksizm w carskiej Rosji przybrał odrębny charakter niż ten w pozostałej części Europy. Pierwszą główną postacią rosyjskiej myśli marksistowskiej był <a href="/wiki/Gieorgij_Plechanow" title="Gieorgij Plechanow">Gieorgij Plechanow</a>, późniejszy krytyk Lenina i bolszewików oraz zwolennik demokratycznej formy socjalizmu. U podstaw prac Plechanowa leżało założenie, że Rosja, mniej zurbanizowana i uprzemysłowiona niż Europa Zachodnia, potrzebuje jeszcze wielu lat, aby przygotować się do rewolucji proletariackiej. Musi być też ona poprzedzona okresem demokracji. W 1898 r. powstała <a href="/wiki/Socjaldemokratyczna_Partia_Robotnicza_Rosji" title="Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji">Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji</a> (RSDPR). W 1903 r. rozpadła się na dwie frakcje: <a href="/wiki/Mienszewicy" title="Mienszewicy">mienszewików</a> o charakterze <a href="/wiki/Socjaldemokracja" title="Socjaldemokracja">socjaldemokratycznym</a>, oraz rewolucyjnie nastawionych <a href="/wiki/Bolszewicy" title="Bolszewicy">bolszewików</a> pod przywództwem Lenina. Bolszewicy uważali, że możliwe jest przeprowadzenie w Rosji rewolucji i „przeskoczenie” etapu gospodarki kapitalistycznej<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23">[23]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Rewolucja_październikowa_i_powstanie_ZSRR"><span id="Rewolucja_pa.C5.BAdziernikowa_i_powstanie_ZSRR"></span>Rewolucja październikowa i powstanie ZSRR</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=15" title="Edytuj sekcję: Rewolucja październikowa i powstanie ZSRR" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=15" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Rewolucja październikowa i powstanie ZSRR"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">Rewolucja październikowa</a>.</i></div> <p>W 1917 roku w Rosji wybuchła rewolucja październikowa, w której przywództwo zdobyli bolszewicy. Tym samym Rosja stała się pierwszym krajem, w którym siła o orientacji marksistowsko-rewolucyjnej przejęła władzę<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24">[24]</a></sup>. Po 1917 roku zaczęto powszechnie odróżniać określenia „komunizm” i „socjalizm”. Frakcja bolszewicka stała się odrębną partią, która przyjęła w nazwie określenie „komunistyczna”. Początkowo była to Rosyjska Partia Komunistyczna (bolszewików) RPK(b)(od 1918 r.), następnie Wszechzwiązkowa Partia Komunistyczna (bolszewików) WKP(b) (od 1925 r.), a w końcu <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego</a> KPZR (od 1952 roku). W 1917 powstał szereg republik uznających się za państwa socjalistyczne. Po połączeniu w 1922 roku powstał ZSRR. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Modele_gospodarcze_początków_państwowości_i_walka_o_władzę"><span id="Modele_gospodarcze_pocz.C4.85tk.C3.B3w_pa.C5.84stwowo.C5.9Bci_i_walka_o_w.C5.82adz.C4.99"></span>Modele gospodarcze początków państwowości i walka o władzę</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=16" title="Edytuj sekcję: Modele gospodarcze początków państwowości i walka o władzę" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=16" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Modele gospodarcze początków państwowości i walka o władzę"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Komunizm_wojenny" title="Komunizm wojenny">Komunizm wojenny</a>.</i></div> <p>Pierwszym modelem gospodarczym wprowadzanym w życie przez bolszewików był <a href="/wiki/Komunizm_wojenny" title="Komunizm wojenny">komunizm wojenny</a>, który zakładał upaństwowienie przemysłu, eliminację obiegu pieniądza oraz prywatnych firm. Komunizm wojenny miał być zaprowadzony tymczasowo<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25">[25]</a></sup>. Bolszewicy wzorowali komunizm wojenny na polityce Niemiec z okresu I wojny światowej oraz koncepcjach teoretycznych francuskiego socjalisty, <a href="/wiki/Louis_Blanc" title="Louis Blanc">Louisa Blanca</a><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26">[26]</a></sup>. Koncepcję opracowała skrajna lewica partii, czyli grupa <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Bucharin" title="Nikołaj Bucharin">Nikołaja Bucharina</a>. Przeciwko koncepcji wystąpili Lenin i <a href="/wiki/Lew_Trocki" title="Lew Trocki">Lew Trocki</a>, którzy postulowali umiarkowane programy gospodarcze, np. Lenin twierdził, że w ZSRR zbudować należy <a href="/wiki/Kapitalizm_pa%C5%84stwowy" title="Kapitalizm państwowy">kapitalizm państwowy</a> (później przekształcić go w socjalizm)<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27">[27]</a></sup> przez co Lenin oskarżany był przez bolszewicką skrajną lewicę o zdradzenie rewolucji<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28">[28]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobne artykuły: <a href="/wiki/Nowa_Polityka_Ekonomiczna" title="Nowa Polityka Ekonomiczna">Nowa Polityka Ekonomiczna</a> i <a href="/wiki/Gospodarka_mieszana" title="Gospodarka mieszana">Gospodarka mieszana</a>.</i></div> <p>Komunizm wojenny załamał się po stratach wojennych. W 1921 roku zastąpiono go <a href="/wiki/Nowa_Polityka_Ekonomiczna" title="Nowa Polityka Ekonomiczna">Nową Polityką Ekonomiczną</a>, w której ponownie wprowadzono wolny handel i prywatną własność przedsiębiorstw. Polityka poskutkowała szybką odbudową państwa<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29">[29]</a></sup>. Model ten określany jest jako <a href="/wiki/Gospodarka_mieszana" title="Gospodarka mieszana">gospodarka mieszana</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30">[30]</a></sup>. W 1928 roku produkcja rolna i przemysłowa powróciła do poziomu sprzed wojny światowej<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31">[31]</a></sup>. </p><p>Podczas choroby Lenina w partii komunistycznej nasiliła się walka o władzę. Ścierały się trzy linie programowe: </p> <ul><li>„<a href="/wiki/Prawa_Opozycja" class="mw-redirect" title="Prawa Opozycja">prawicowa</a>” Bucharina, opowiadająca się za stopniową budową socjalizmu w ZSRR w ramach NEP i utrzymaniem demokracji wewnątrzpartyjnej;</li> <li>„centrowa” Stalina (wspieranego 1923-24 przez Zinowiewa i Kamieniewa), która lawirowała pomiędzy frakcjami głosząc hasła „socjalizmu w jednym kraju” i forsownej industrializacji, ale konsekwentnie dążyła do centralizacji władzy;</li> <li>„lewicowa” Trockiego (wspartego 1926-27 przez Zinowiewa i Kamieniewa), dążąca do rewolucji światowej i przyśpieszenia budowy socjalizmu (kolektywizacja i industrializacja)<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32">[32]</a></sup></li></ul> <p>Walkę ze Stalinem wewnątrz ruchu komunistycznego rozpoczął Lew Trocki, będący jednym ze współtwórców ZSRR. Lew Trocki krytykował stalinowską politykę „budowy socjalizmu w jednym kraju” i cały system ZSRR, który według niego zahamował proces rewolucji<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33">[33]</a></sup>. Zwolennicy Trockiego z pozycji lewicowych krytykowali przejęcie przez aparat partyjny i Stalina władzy w <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Zwi%C4%85zku_Radzieckiego" title="Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego">WKP(b)</a> i jej biurokratyzację. Frakcja Lwa Trockiego nazywana była „<a href="/wiki/Lewicowa_Opozycja" title="Lewicowa Opozycja">Lewicową Opozycją</a>”<sup id="cite_ref-Janusz_Janicki_1981_34-0" class="reference"><a href="#cite_note-Janusz_Janicki_1981-34">[34]</a></sup>. W listopadzie 1927 roku, po manifestacjach opozycji w rocznicę rewolucji październikowej, KC WKP(b) wydalił z partii Trockiego i jego zwolenników, pozostali zostali wydaleni na XV zjeździe WKP(b) i <a href="/wiki/Zes%C5%82anie" title="Zesłanie">zesłani</a>. W 1929 roku Trocki został po pozbawieniu obywatelstwa sowieckiego <a href="/wiki/Deportacja_(prawo)" title="Deportacja (prawo)">deportowany</a> za granicę ZSRR. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Stalinizm">Stalinizm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=17" title="Edytuj sekcję: Stalinizm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=17" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Stalinizm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Po śmierci Lenina władzę wbrew jego woli<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35">[35]</a></sup> objął Stalin, który doprowadził w latach 1936–1939 do <a href="/wiki/Wielki_terror_(ZSRR)" title="Wielki terror (ZSRR)">wielkiego terroru</a> w Związku Radzieckim. Nastąpiło wtedy nasilenie represji ze strony aparatu biurokratycznego i policyjnego. Ofiarami represji padły miliony osób. Represje wymierzone były także w działaczy komunistycznych, co określane jest jako „wielka czystka”. Stracono wtedy większość wyższych kadr partii, ponieważ w dużej części były przeciwne rządom Stalina i nie podlegały dyscyplinie partyjnej<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36">[36]</a></sup>. W procesach moskiewskich zamordowanych zostało wielu starych bolszewików, którzy grali znaczącą rolę podczas rewolucji rosyjskich z 1917 roku i rządzie radzieckim w okresie kierownictwa Lenina. Straceni zostali między innymi <a href="/wiki/Lew_Kamieniew" title="Lew Kamieniew">Lew Kamieniew</a>, <a href="/wiki/Grigorij_Zinowjew" title="Grigorij Zinowjew">Grigorij Zinowjew</a>, <a href="/wiki/Aleksiej_Rykow" title="Aleksiej Rykow">Aleksiej Rykow</a> i <a href="/wiki/Niko%C5%82aj_Bucharin" title="Nikołaj Bucharin">Nikołaj Bucharin</a>. Wielu komunistów po torturach zostało zmuszonych do przyznania się do winy i straconych<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37">[37]</a></sup>. W polityce gospodarczej Stalin porzucił politykę NEP-u i rozpoczął politykę pełnego planowania gospodarki i kolektywizacji rolnictwa. Na skutek polityki industrializacji już w 1930 roku udało się mu zwiększyć kapitał towarowy i zdolności przemysłu ciężkiego<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38">[38]</a></sup>. W ramach <a href="/wiki/Industrializacja" title="Industrializacja">uprzemysłowienia</a> realizowanego w ramach państwowych planów pięcioletnich doprowadzono do rozwoju gospodarczego kraju. Motorem uprzemysłowienia był sterowany za pośrednictwem propagandy entuzjazm (wyścig pracy, <a href="/wiki/Ruch_stachanowski" title="Ruch stachanowski">ruch stachanowski</a>)<sup id="cite_ref-Norman_Davies_1999_39-0" class="reference"><a href="#cite_note-Norman_Davies_1999-39">[39]</a></sup>. W wyniku tej polityki do 1942 roku, gospodarka rosła średnio w tempie 20% rocznie<sup id="cite_ref-Norman_Davies_1999_39-1" class="reference"><a href="#cite_note-Norman_Davies_1999-39">[39]</a></sup>. Wzrosła produkcja przemysłu ciężkiego i surowców, w wyniku czego na początku lat 40. gospodarka ZSRR stała się stosunkowo samowystarczalna<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40">[40]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Komunizm_poza_ZSRR">Komunizm poza ZSRR</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=18" title="Edytuj sekcję: Komunizm poza ZSRR" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=18" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm poza ZSRR"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Partie_komunistyczne_na_Zachodzie">Partie komunistyczne na Zachodzie</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=19" title="Edytuj sekcję: Partie komunistyczne na Zachodzie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=19" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Partie komunistyczne na Zachodzie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:May_Day_parade_with_banners_and_flags,_New_York.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/May_Day_parade_with_banners_and_flags%2C_New_York.jpg/220px-May_Day_parade_with_banners_and_flags%2C_New_York.jpg" decoding="async" width="220" height="134" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/May_Day_parade_with_banners_and_flags%2C_New_York.jpg/330px-May_Day_parade_with_banners_and_flags%2C_New_York.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/May_Day_parade_with_banners_and_flags%2C_New_York.jpg/440px-May_Day_parade_with_banners_and_flags%2C_New_York.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="624" /></a><figcaption>Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych</figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka_Komunistyczna" title="Międzynarodówka Komunistyczna">Międzynarodówka Komunistyczna</a>.</i></div> <p>Z inicjatywy komunistów radzieckich założona została <a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka_Komunistyczna" title="Międzynarodówka Komunistyczna">Międzynarodówka Komunistyczna</a> skupiająca organizacje konkurencyjne wobec głównego nurtu socjalizmu europejskiego. Szeregi międzynarodówki zasiliły m.in. <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych" title="Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych">Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych</a><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41">[41]</a></sup> i <a href="/wiki/Francuska_Partia_Komunistyczna" title="Francuska Partia Komunistyczna">Francuska Partia Komunistyczna</a>. Partie komunistyczne w okresie międzywojennym cieszyły się na Zachodzie szerokim poparciem. Francuscy komuniści (nie licząc grup rozłamowych) uzyskiwali w wyborach poparcie rzędu 8<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42">[42]</a></sup>-15,26% poparcia<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43">[43]</a></sup>. Amerykańscy nie zdobyli szerszego poparcia wyborczego (co było spowodowane istnieniem w USA dwupartyjnego systemu) udało się im jednak skupić w podporządkowanych sobie <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_zawodowy" title="Związek zawodowy">związkach zawodowych</a> 50 tysięcy pracowników<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44">[44]</a></sup>. Inaczej wyglądała sytuacja ruchu komunistycznego w Niemczech gdzie <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Niemiec" title="Komunistyczna Partia Niemiec">Komunistyczna Partia Niemiec</a> w latach 30. toczyła regularne walki uliczne z <a href="/wiki/Nazizm" title="Nazizm">nazistowskimi</a> <a href="/wiki/Schutzstaffel" title="Schutzstaffel">SS</a> i <a href="/wiki/Sturmabteilung" title="Sturmabteilung">SA</a>. Władze hitlerowskie zdelegalizowały partie komunistyczne po tym jak <a href="/wiki/Po%C5%BCar_Reichstagu" title="Pożar Reichstagu">spłonął budynek Reichstagu</a>. O podpalenie fałszywie oskarżony został holenderski komunista <a href="/wiki/Marinus_van_der_Lubbe" title="Marinus van der Lubbe">Marinus van der Lubbe</a> a jego proces stał się początkiem zorganizowanej akcji antykomunistycznej<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45">[45]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Eskalacja_rewolucji_na_Daleki_Wschód"><span id="Eskalacja_rewolucji_na_Daleki_Wsch.C3.B3d"></span>Eskalacja rewolucji na Daleki Wschód</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=20" title="Edytuj sekcję: Eskalacja rewolucji na Daleki Wschód" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=20" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Eskalacja rewolucji na Daleki Wschód"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Mao,_Bulganin,_Stalin,_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/220px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg" decoding="async" width="220" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/330px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg/440px-Mao%2C_Bulganin%2C_Stalin%2C_Ulbricht_Tsedenbal.jpeg 2x" data-file-width="1663" data-file-height="1092" /></a><figcaption><a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedong</a> i <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Józef Stalin</a>, 1949</figcaption></figure> <p>Na skutek <a href="/w/index.php?title=Rewolucja_w_Mongolii_(1921)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rewolucja w Mongolii (1921) (strona nie istnieje)">rewolucji w Mongolii</a> w 1921 roku, trzy lata później powstała <a href="/wiki/Mongolska_Republika_Ludowa" title="Mongolska Republika Ludowa">Mongolska Republika Ludowa</a>. Na czele sił rewolucyjnych stał <a href="/wiki/Damdin_Suche_Bator" title="Damdin Suche Bator">Damdin Suche Bator</a><sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46">[46]</a></sup>. W 1926 roku z kolei powołano <a href="/wiki/Tuwi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Tuwińska Republika Ludowa">Tuwińską Republikę Ludową</a>, choć w praktyce rządy komunistyczne w Tuwie trwały już od 1920 roku. Kraj pozostawał niezależny w sprawach polityki wewnętrznej, natomiast na arenie międzynarodowej reprezentowany był przez Rosję Radziecką, a następnie Związek Radziecki. W okresie leninowskim władzę w kraju sprawował lama Donduk Kuular, który ustanowił <a href="/wiki/Buddyzm" title="Buddyzm">buddyzm</a> oficjalną <a href="/wiki/Religia_pa%C5%84stwowa" title="Religia państwowa">religią państwową</a>. Po objęciu władzy przez Józefa Stalina w Rosji władzę w kraju przejął Sołczak Toka który zradykalizował dotychczasowy kurs. W 1944 roku kraj został włączony do Związku Radzieckiego jako <a href="/wiki/Tuwi%C5%84ski_Obw%C3%B3d_Autonomiczny" title="Tuwiński Obwód Autonomiczny">Tuwiński Obwód Autonomiczny</a><sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47">[47]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_wojna_domowa" title="Chińska wojna domowa">Chińska wojna domowa</a>.</i></div> <p>W latach dwudziestych rządzący na południu Chin <a href="/wiki/Kuomintang" title="Kuomintang">Kuomintang</a> pod przywództwem <a href="/wiki/Sun_Jat-sen" title="Sun Jat-sen">Sun Jat-sena</a>, zaczął współpracować ze Związkiem Radzieckim. Do rozłamu doszło w 1926 roku, gdy z partii wydaleni zostali zwolennicy Międzynarodówki Komunistycznej, a Kuomintang zerwał współpracę z założoną w 1921 roku <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Chin" title="Komunistyczna Partia Chin">Komunistyczną Partią Chin</a>. 12 kwietnia 1927 wojska <a href="/wiki/Czang_Kaj-szek" title="Czang Kaj-szek">Czanga Kaj-szeka</a> rozpoczęły falę aresztowań komunistów w Nankinie. Popierany przez KPCh, lewicowy rząd w <a href="/wiki/Wuhan" title="Wuhan">Wuhanie</a> został rozwiązany. Z podporządkowanej Kuomintangowi Armii Narodowo-Rewolucyjnej wydalono doradców radzieckich i wszystkich komunistów. W odpowiedzi na represje komuniści wywołali kilka powstań antyrządowych. W listopadzie 1931 komuniści powołali <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Rad" title="Chińska Republika Rad">Chińską Republikę Rad</a> ze stolicą w <a href="/wiki/Ruijin" title="Ruijin">Ruijin</a>. W mieście odbył się zjazd delegatów regionalnych rad, w czasie którego powołano do życia nową, wzorowaną na radzieckiej, konstytucję<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48">[48]</a></sup>. W wyniku ofensywy rządowej w 1934 roku, Chińska Republika Rad została rozbita, a Chińska Robotniczo-Chłopska Armia Czerwona przegrupowała się, przemieszczając się na tereny Chin północno-zachodnich. Przegrupowanie to nazwane zostało jako <i><a href="/wiki/D%C5%82ugi_Marsz" title="Długi Marsz">Długi Marsz</a></i>, w którym wycofujące się wojska komunistyczne na skutek pościgu wojsk rządowych straciły ponad 50% stanu osobowego. W 1935 od władzy w partii komunistycznej odsunięto <a href="/wiki/28_bolszewik%C3%B3w" title="28 bolszewików">28 bolszewików</a>, a nowym przywódcą został Mao Zedong. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Trockizm">Trockizm</h4><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=21" title="Edytuj sekcję: Trockizm" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=21" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Trockizm"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Bundesarchiv_Bild_183-R15068,_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Bundesarchiv_Bild_183-R15068%2C_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg/170px-Bundesarchiv_Bild_183-R15068%2C_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg" decoding="async" width="170" height="253" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Bundesarchiv_Bild_183-R15068%2C_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg/255px-Bundesarchiv_Bild_183-R15068%2C_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Bundesarchiv_Bild_183-R15068%2C_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg/340px-Bundesarchiv_Bild_183-R15068%2C_Leo_Dawidowitsch_Trotzki.jpg 2x" data-file-width="632" data-file-height="939" /></a><figcaption><a href="/wiki/Lew_Trocki" title="Lew Trocki">Lew Trocki</a></figcaption></figure> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">Trockizm</a>.</i></div> <p>Po wydaleniu z ZSRR (1929) Trocki rozpoczął wydawanie pisma <i><a href="/wiki/Biuletyn_Opozycji" title="Biuletyn Opozycji">Biuletyn Opozycji</a></i>, które do 1941 było miejscem prezentacji poglądów Trockiego i jego zwolenników. Trocki od początku bycia dysydentem podjął się próby utworzenia ruchu politycznego. Udało mu się pozyskać działaczy wywodzących się z różnych środowisk politycznych, część związana była niegdyś z Kominternem. Często usunięto ich z partii komunistycznej w czasie walk frakcyjnych. Wśród działaczy tych znaleźli się <a href="/wiki/James_Patrick_Cannon" title="James Patrick Cannon">James Patrick Cannon</a>, były członek Komunistycznej Partii USA; Maurice Spektor, były członek Komunistycznej Partii Kanady; Pierre Frank, były członek Komunistycznej Partii Francji i <a href="/wiki/Boris_Souvarine" title="Boris Souvarine">Boris Souvarine</a>, jeden z jej współzałożycieli. Kolejną grupę zwolenników Trockiego stanowili radykałowie z łona partii socjaldemokratycznych, Daniel Guerin; reprezentant lewicowej frakcji w <a href="/wiki/Francuska_Sekcja_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wki_Robotniczej" title="Francuska Sekcja Międzynarodówki Robotniczej">SFIO</a> i Marceau Pivert. Ze środowiska anarchosyndykalistów do Trockiego zbliżyli się Alfred Rosmer i Pierre Monatte. Trocki poparty został także przez niektórych intelektualistów<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49">[49]</a></sup>. </p> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówka</a>.</i></div> <p>W 1938 r. z inicjatywy Lwa Trockiego jego zwolennicy założyli <a href="/wiki/IV_Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka" title="IV Międzynarodówka">IV Międzynarodówkę</a>, której celem była walka z <a href="/wiki/Kapitalizm" title="Kapitalizm">kapitalizmem</a>, jak i ze stalinizmem i <a href="/wiki/Faszyzm" title="Faszyzm">faszyzmem</a>. Wśród komunistów <a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">trockizm</a> stał się główną alternatywą ideową wobec stalinizmu<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50">[50]</a></sup>. Pod względem ideowym część działaczy trockizmu kierowała się poglądami lewicowo-radykalnymi, które nie zmieściły się w obrębie kominternowskiego ruchu komunistycznego, przy czym ważna była tu postawa antyradziecka. Część działaczy wysuwała antyradzieckość i sprzeciw wobec Kominternu na plan pierwszy. Celem IV Międzynarodówki była <a href="/wiki/Rewolucja_socjalistyczna" title="Rewolucja socjalistyczna">rewolucja socjalistyczna</a> związana przy tym z walką z partiami Kominternu i ZSRR<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51">[51]</a></sup>. Frakcja Lwa Trockiego nazywana była „<a href="/wiki/Lewicowa_Opozycja" title="Lewicowa Opozycja">Lewicową Opozycją</a>”<sup id="cite_ref-Janusz_Janicki_1981_34-1" class="reference"><a href="#cite_note-Janusz_Janicki_1981-34">[34]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="II_wojna_światowa_–_ruch_oporu"><span id="II_wojna_.C5.9Bwiatowa_.E2.80.93_ruch_oporu"></span>II wojna światowa – ruch oporu</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=22" title="Edytuj sekcję: II wojna światowa – ruch oporu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=22" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: II wojna światowa – ruch oporu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg/220px-Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg" decoding="async" width="220" height="155" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg/330px-Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg/440px-Tito_and_Mo%C5%A1a_Pijade_1942.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="450" /></a><figcaption><a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a> i <a href="/wiki/Mo%C5%A1a_Pijade" title="Moša Pijade">Moša Pijade</a>, 1942</figcaption></figure> <p>Komuniści byli jednym z głównych nurtów ruchu antyhitlerowskiego Europy. Francuska Partia Komunistyczna początkowo prezentowała postawy antywojenne. Od 1940 działacze ugrupowania brali jednak udział w oporze przeciw represjom nazistowskim<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52">[52]</a></sup>, a po <a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">ataku Niemiec na ZSRR</a> w 1941 roku, komunistyczny ruch oporu został zasilony przez wielu nowych ochotników. Z inicjatywy komunistów powstał również podziemny ruch oporu <i>Francs-Tireurs et Partisans</i> (Wolni strzelcy i partyzanci; FTP), do którego przyjmowano jednak także przedstawicieli innych opcji politycznych. Jego członkowie zaangażowani byli zarówno w akcje sabotażowe, jak i walki partyzanckie. Liczbę żołnierzy FTP w 1944 szacuje się na 100 tysięcy. W czasie wojny do PCF dołączyło wielu znanych artystów i intelektualistów, w tym malarz <a href="/wiki/Pablo_Picasso" title="Pablo Picasso">Pablo Picasso</a> i filozof <a href="/wiki/Jean-Paul_Sartre" title="Jean-Paul Sartre">Jean-Paul Sartre</a><sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53">[53]</a></sup>. Na terenie <a href="/wiki/Jugos%C5%82awia" title="Jugosławia">Jugosławii</a> działała <a href="/wiki/Narodowa_Armia_Wyzwolenia_Jugos%C5%82awii" title="Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii">Narodowa Armia Wyzwolenia Jugosławii</a> (NOVJ), na czele której stał <a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a>. NOVJ była największą armią partyzancką walczącą z włoskimi i niemieckimi okupantami na Bałkanach. Oprócz walk z okupantami, NOVJ zwalczała faszystowski ruch chorwackich <a href="/wiki/Ustasze" title="Ustasze">Ustaszy</a> i nacjonalistycznych, serbskich <a href="/wiki/Kr%C3%B3lewskie_Wojska_Jugos%C5%82owia%C5%84skie_w_Ojczy%C5%BAnie" title="Królewskie Wojska Jugosłowiańskie w Ojczyźnie">Czetników</a>. Grecki ruch oporu zdominowany był przez <a href="/wiki/ELAS" title="ELAS">ELAS</a> (<i>Greckie Ludowe Wyzwoleńcze Wojsko</i>). Formacja ta powiązana była z Narodowym Frontem Wyzwoleńczym (EAM) zawiązanym przez <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Grecji" title="Komunistyczna Partia Grecji">Komunistyczną Partię Grecji</a> (KKE) i inne ugrupowania republikańskie w 1941 roku. Do lata 1943, ELAS opanowała większą część terenów górskich, tworząc na ich obszarze partyzanckie, ludowe państwo EAM/ELAS<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54">[54]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Zimna_wojna">Zimna wojna</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=23" title="Edytuj sekcję: Zimna wojna" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=23" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zimna wojna"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">Zimna wojna</a>.</i></div> <p>Po wojnie komuniści przejęli władzę w wielu państwach Europy Środkowej i Wschodniej. Związek Radziecki wraz z uzależnionymi od niego państwami zaczęto określać jako <a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">blok wschodni</a>. Wraz z tym ukształtował się podział świata na dwa rywalizujące obozy, skupione wokół Stanów Zjednoczonych i Związku Radzieckiego. Konflikt zwany <i>zimną wojną</i> przebiegał na wielu płaszczyznach, od <a href="/wiki/Wy%C5%9Bcig_zbroje%C5%84" title="Wyścig zbrojeń">wyścigu zbrojeń</a> po eksplorację kosmosu. Rządy na wzór radziecki zostały wprowadzone w Bułgarii, Czechosłowacji, NRD, Polsce, na Węgrzech i w Rumunii. Komunistyczny rząd powstał również w Jugosławii, lecz niezależna polityka prowadzona przez marszałka Tito doprowadziła do wydalenia Jugosławii z bloku wschodniego. Niezależny rząd komunistyczny powstał też w Albanii. W 1949 roku Komunistyczna Partia Chin, kierowana przez Mao Zedonga, utworzyła Republikę Ludową, która zerwała z ZSRR i blokiem wschodnim w czasie <a href="/wiki/Roz%C5%82am_radziecko-chi%C5%84ski" title="Rozłam radziecko-chiński">rozłamu chińsko-radzieckiego</a>. Rządy komunistyczne objęły też władzę w licznych <a href="/wiki/Kraj_rozwijaj%C4%85cy_si%C4%99" title="Kraj rozwijający się">krajach rozwijających się</a>, np. na <a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kubie</a> (1959), w <a href="/wiki/Korea_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Korea Północna">Korei Północnej</a> (1945), <a href="/wiki/Wietnam_P%C3%B3%C5%82nocny" title="Wietnam Północny">Wietnamie</a> (1954), <a href="/wiki/Laos" title="Laos">Laosie</a> (1975) i <a href="/wiki/Demokratyczna_Kampucza" title="Demokratyczna Kampucza">Kambodży</a> (1975). W wielu innych krajach komuniści byli znaczącą siłą polityczną, starającą się zdobyć władzę. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Komunizm_we_współczesnym_świecie"><span id="Komunizm_we_wsp.C3.B3.C5.82czesnym_.C5.9Bwiecie"></span>Komunizm we współczesnym świecie</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=24" title="Edytuj sekcję: Komunizm we współczesnym świecie" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=24" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm we współczesnym świecie"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Communist_States.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Communist_States.svg/290px-Communist_States.svg.png" decoding="async" width="290" height="128" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Communist_States.svg/435px-Communist_States.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Communist_States.svg/580px-Communist_States.svg.png 2x" data-file-width="2560" data-file-height="1134" /></a><figcaption>Kraje, w których obecnie w sposób jednopartyjny władzę sprawują partie komunistyczne</figcaption></figure> <p>Kraje, które współcześnie określają się jako <a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_socjalistyczne" title="Państwo socjalistyczne">państwa socjalistyczne</a> to: <a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kuba</a>, <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chińska Republika Ludowa</a>, <a href="/wiki/Laos" title="Laos">Laos</a>, <a href="/wiki/Korea_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Korea Północna">Korea Północna</a> i <a href="/wiki/Wietnam" title="Wietnam">Wietnam</a>. W wielu innych krajach istnieją partie komunistyczne. W <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chinach</a> po śmierci <a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedonga</a> zaczęły być wprowadzane <a href="/wiki/Kapitalizm" title="Kapitalizm">kapitalistyczne</a> reformy przy zachowaniu ideologii i monopolu władzy partii komunistycznej. Chińskie reformy gospodarcze rozpoczęły się w 1978 roku pod przywództwem <a href="/wiki/Deng_Xiaoping" title="Deng Xiaoping">Deng Xiaopinga</a>. Reformy wolnorynkowe przy zachowaniu władzy partii komunistycznej wprowadzane są również w dzisiejszym Wietnamie i Laosie. </p><p>W Parlamencie Europejskim frakcja komunistyczna jest od 1979 roku<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55">[55]</a></sup>. </p><p>Komuniści mają swoją reprezentację parlamentarną w krajach byłego <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a>: <a href="/wiki/Rosja" title="Rosja">Rosji</a>, <a href="/wiki/Bia%C5%82oru%C5%9B" title="Białoruś">Białorusi</a>, <a href="/wiki/%C5%81otwa" title="Łotwa">Łotwie</a>, <a href="/wiki/Mo%C5%82dawia" title="Mołdawia">Mołdawii</a>, <a href="/wiki/Kirgistan" title="Kirgistan">Kirgistanie</a>, <a href="/wiki/Azerbejd%C5%BCan" title="Azerbejdżan">Azerbejdżanie</a>, <a href="/wiki/Tad%C5%BCykistan" title="Tadżykistan">Tadżykistanie</a>. Nie odgrywają natomiast większej roli na <a href="/wiki/Litwa" title="Litwa">Litwie</a>, <a href="/wiki/Ukraina" title="Ukraina">Ukrainie</a>, w <a href="/wiki/Estonia" title="Estonia">Estonii</a>, <a href="/wiki/Turkmenistan" title="Turkmenistan">Turkmenistanie</a>, <a href="/wiki/Kazachstan" title="Kazachstan">Kazachstanie</a> i <a href="/wiki/Uzbekistan" title="Uzbekistan">Uzbekistanie</a>. </p><p>W krajach europejskich, partie komunistyczne są obecne w parlamentach <a href="/wiki/Hiszpania" title="Hiszpania">Hiszpanii</a>, <a href="/wiki/Grecja" title="Grecja">Grecji</a>, <a href="/wiki/Cypr" title="Cypr">Cypru</a>, <a href="/wiki/Irlandia" title="Irlandia">Irlandii</a>, <a href="/wiki/Francja" title="Francja">Francji</a>, <a href="/wiki/Portugalia" title="Portugalia">Portugalii</a>, <a href="/wiki/Czechy" title="Czechy">Czech</a> i <a href="/wiki/Bu%C5%82garia" title="Bułgaria">Bułgarii</a>. Prezydent Cypru <a href="/wiki/Dimitris_Christofias" title="Dimitris Christofias">Dimitris Christofias</a> jest członkiem komunistycznej <a href="/wiki/Post%C4%99powa_Partia_Ludzi_Pracy" title="Postępowa Partia Ludzi Pracy">Postępowej Partii Ludzi Pracy</a>. Poza Europą partie komunistyczne odgrywają ważną rolę w <a href="/wiki/Algieria" title="Algieria">Algierii</a>, <a href="/wiki/Syria" title="Syria">Syrii</a>, <a href="/wiki/Brazylia" title="Brazylia">Brazylii</a>, <a href="/wiki/Japonia" title="Japonia">Japonii</a>, <a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepalu</a>, <a href="/wiki/Indie" title="Indie">Indiach</a> oraz w wielu krajach <a href="/wiki/Trzeci_%C5%9Awiat" title="Trzeci Świat">trzeciego świata</a>. W <a href="/wiki/Po%C5%82udniowa_Afryka" title="Południowa Afryka">Republice Południowej Afryki</a>, Partia Komunistyczna jest partnerem koalicyjnym <a href="/wiki/Afryka%C5%84ski_Kongres_Narodowy" title="Afrykański Kongres Narodowy">Afrykańskiego Kongresu Narodowego</a>. W Indiach, komuniści rządzą na terenie trzech stanów, o łącznej populacji ponad 115 milionów ludzi. W Nepalu, komuniści posiadają większość w parlamencie<sup id="cite_ref-56" class="reference"><a href="#cite_note-56">[56]</a></sup>. <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Brazylii" title="Komunistyczna Partia Brazylii">Komunistyczna Partia Brazylii</a> jest częścią koalicji parlamentarnej pod przewodnictwem <a href="/wiki/Partia_Pracuj%C4%85cych" title="Partia Pracujących">Partii Pracujących</a>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG/220px-XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG/330px-XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8c/XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG/440px-XIII_%D1%81%D1%8A%D0%B5%D0%B7%D0%B4_%D0%9A%D0%9F%D0%A0%D0%A4.JPG 2x" data-file-width="797" data-file-height="532" /></a><figcaption>13 Zjazd <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Federacji_Rosyjskiej" title="Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej">Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej</a> (KPRF).<br />29 Listopada 2008 roku</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:HammerSickle_Tiananmen.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/HammerSickle_Tiananmen.jpg/220px-HammerSickle_Tiananmen.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/HammerSickle_Tiananmen.jpg/330px-HammerSickle_Tiananmen.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4f/HammerSickle_Tiananmen.jpg/440px-HammerSickle_Tiananmen.jpg 2x" data-file-width="3648" data-file-height="2736" /></a><figcaption>Plac Niebiańskiego Spokoju w centrum <a href="/wiki/Pekin" title="Pekin">Pekinu</a>, Chińska Republika Ludowa</figcaption></figure> <p>We współczesnych partiach komunistycznych występuje podział na <a href="/wiki/Eurokomunizm" title="Eurokomunizm">eurokomunistyczne</a> (np. hiszpańska <a href="/wiki/Zjednoczona_Lewica_(Hiszpania)" title="Zjednoczona Lewica (Hiszpania)">Zjednoczona Lewica</a>) i <a href="/wiki/Marksizm-leninizm" title="Marksizm-leninizm">marksistowsko-leninowskie</a>. Z partii marksistowsko-leninowskich największe poparcie w Europie ma rosyjska <a href="/wiki/Komunistyczna_Partia_Federacji_Rosyjskiej" title="Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej">Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej</a>, która jest postrzegana jako główna siła opozycyjna wobec <a href="/wiki/Jedna_Rosja" title="Jedna Rosja">Jednej Rosji</a><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57">[57]</a></sup>. Nieliczne partie mają charakter <a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">trockistowski</a> (np. algierska <a href="/wiki/Partia_Robotnik%C3%B3w" title="Partia Robotników">Partia Robotników</a>). Obecnie istniejące partie komunistyczne na ogół odrzucają <a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">stalinowski</a> system sprawowania władzy. Jednocześnie chwalą niektóre z praktyk <a href="/wiki/Socjalizm_realny" title="Socjalizm realny">realnego socjalizmu</a> – powszechność zatrudnienia, kompleksowe zabezpieczenia socjalne dla obywateli, brak rażących nierówności społecznych. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Komunizm_jako_ustrój_państwa"><span id="Komunizm_jako_ustr.C3.B3j_pa.C5.84stwa"></span>Komunizm jako ustrój państwa</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=25" title="Edytuj sekcję: Komunizm jako ustrój państwa" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=25" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Komunizm jako ustrój państwa"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Kwestie_pojęciowe"><span id="Kwestie_poj.C4.99ciowe"></span>Kwestie pojęciowe</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=26" title="Edytuj sekcję: Kwestie pojęciowe" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=26" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Kwestie pojęciowe"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Komunizm</i> jest też potoczną nazwą systemu <a href="/wiki/Polityka" title="Polityka">polityczno</a>-<a href="/wiki/Gospodarka" title="Gospodarka">gospodarczego</a>, zaprowadzonego w państwach, w których władzę objęli komuniści. Państwa takie były określane w krajach <a href="/wiki/Pierwszy_%C5%9Awiat" title="Pierwszy Świat">Pierwszego Świata</a> <i>państwami komunistycznymi</i> i były przeciwstawiane <a href="/wiki/Demokracja_liberalna" title="Demokracja liberalna">demokracjom liberalnym</a> z <a href="/wiki/Gospodarka_rynkowa" title="Gospodarka rynkowa">gospodarką rynkową</a>. </p><p>Sami komuniści, nazywali najczęściej państwa w których rządzili <i><a href="/wiki/Pa%C5%84stwo_socjalistyczne" title="Państwo socjalistyczne">państwami socjalistycznymi</a></i>. Wskazywali, że komunizm, jako ustrój bezklasowy, jest celem, do którego należy dążyć, a nie aktualnym ustrojem. Zgodnie z doktryną marksistowską, wraz z osiągnięciem komunizmu <a href="/wiki/Obumieranie_pa%C5%84stwa" title="Obumieranie państwa">państwo miało obumrzeć</a>. W późniejszym okresie, działacze komunistyczni przeinterpretowali jednak wskazania Marksa, wskazując, że w komunizmie państwo zmieni jedynie swój charakter. Będzie cechowało się znacznie wyższą formą organizacji i nie będzie <a href="/wiki/Alienacja" title="Alienacja">wyalienowane</a> ze społeczeństwa<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58">[58]</a></sup>. </p><p>W początkowym okresie komuniści wskazywali, że formą rządów w krajach socjalistycznych jest <a href="/wiki/Dyktatura_proletariatu" title="Dyktatura proletariatu">dyktatura proletariatu</a>. Od lat 70. XX wieku ustrój ten nazywali <a href="/wiki/Socjalizm_realny" title="Socjalizm realny">realnym socjalizmem</a>. </p><p>Oficjalnymi nazwami państw socjalistycznych były najczęściej: republika socjalistyczna oraz republika czy <a href="/wiki/Demokracja_ludowa" title="Demokracja ludowa">demokracja ludowa</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Charakterystyka_państw_rządzonych_przez_komunistów"><span id="Charakterystyka_pa.C5.84stw_rz.C4.85dzonych_przez_komunist.C3.B3w"></span>Charakterystyka państw rządzonych przez komunistów</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=27" title="Edytuj sekcję: Charakterystyka państw rządzonych przez komunistów" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=27" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Charakterystyka państw rządzonych przez komunistów"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Communist_countries_1979-1983.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Communist_countries_1979-1983.png/290px-Communist_countries_1979-1983.png" decoding="async" width="290" height="148" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Communist_countries_1979-1983.png/435px-Communist_countries_1979-1983.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a8/Communist_countries_1979-1983.png/580px-Communist_countries_1979-1983.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="409" /></a><figcaption>Mapa przedstawiająca <a href="/wiki/System_jednopartyjny" title="System jednopartyjny">państwa monopartyjne</a> i z partią hegemoniczną, rządzone przez partie marksistowsko-leninowskie w latach 1979–1983</figcaption></figure> <p>Państwa rządzone przez komunistów nie miały jednolitej formy. W państwach takich najczęściej władzę sprawowała <a href="/wiki/Partia_komunistyczna" title="Partia komunistyczna">partia komunistyczna</a>. Obowiązywał <a href="/wiki/System_jednopartyjny" title="System jednopartyjny">system jednopartyjny</a> (jak w ZSRR), lub <a href="/wiki/System_partii_hegemonicznej" title="System partii hegemonicznej">system partii hegemonicznej</a> (jak w PRL). Struktury dominującej partii były ściśle stopione ze strukturami państwa<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59">[59]</a></sup>. Gospodarka miała charakter <a href="/wiki/Gospodarka_planowa" title="Gospodarka planowa">centralnie sterowany</a>. Przedsiębiorstwa prywatne były likwidowane, a ich mienie <a href="/wiki/Nacjonalizacja" title="Nacjonalizacja">nacjonalizowano</a>. Partia komunistyczna dokonywała przymusowej <a href="/wiki/Kolektywizacja" title="Kolektywizacja">kolektywizacji wsi</a>, w pełni przeprowadzonej w <a href="/wiki/Kolektywizacja_w_ZSRR" title="Kolektywizacja w ZSRR">ZSRR</a> w latach 1929–1934 i w <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">ChRL</a> (system <a href="/wiki/Komuny_ludowe" title="Komuny ludowe">komun ludowych</a>). Wprowadzano <a href="/wiki/Praca_przymusowa" title="Praca przymusowa">przymus pracy</a><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60">[60]</a></sup>. Oficjalną ideologią w państwach rządzonych przez komunistów była jedna z wersji ideologii komunistycznej (marksizm-leninizm, stalinizm, maoizm). <a href="/wiki/Opozycja_(polityka)" title="Opozycja (polityka)">Opozycja</a> była zwalczana. Ograniczano <a href="/wiki/Wolno%C5%9B%C4%87_s%C5%82owa" title="Wolność słowa">wolność słowa</a> za pomocą kontroli mediów i <a href="/wiki/Cenzura" title="Cenzura">cenzury</a>. Prowadzono również oficjalną politykę <a href="/wiki/Laicyzacja" title="Laicyzacja">laicyzacji</a> (<a href="/wiki/Ateizm_pa%C5%84stwowy" title="Ateizm państwowy">ateizm państwowy</a>). Obywatelom ograniczano możliwość swobodnego wyjazdu za granicę, w części państw komunistycznych (ZSRR, Chiny, <a href="/wiki/Korea_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Korea Północna">Korea Północna</a>) swobodnego poruszania się po kraju i zmiany miejsca zamieszkania. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Masowe_zbrodnie_komunistyczne">Masowe zbrodnie komunistyczne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=28" title="Edytuj sekcję: Masowe zbrodnie komunistyczne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=28" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Masowe zbrodnie komunistyczne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="noprint relarticle mainarticle" style="margin:0.2em 0 0.5em 1.6em"><span class="nomobile navigation-not-searchable"><span class="notpageimage" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/16px-Information_icon4.svg.png" decoding="async" width="16" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/24px-Information_icon4.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1d/Information_icon4.svg/32px-Information_icon4.svg.png 2x" data-file-width="620" data-file-height="620" /></span></span> </span><i>Osobny artykuł: <a href="/wiki/Masowe_zbrodnie_re%C5%BCim%C3%B3w_komunistycznych" title="Masowe zbrodnie reżimów komunistycznych">Masowe zbrodnie reżimów komunistycznych</a>.</i></div> <p>Pierwszymi państwami rządzonymi przez komunistów, gdzie po zdobyciu władzy dokonali oni masowych zbrodni były: <a href="/wiki/Rosyjska_Federacyjna_Socjalistyczna_Republika_Radziecka" title="Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka">Rosja Sowiecka</a> (pierwsze państwo na świecie, gdzie 7 listopada 1917 roku <a href="/wiki/Bolszewicy" title="Bolszewicy">bolszewicy</a> <a href="/wiki/Rewolucja_pa%C5%BAdziernikowa" title="Rewolucja październikowa">zdobyli władzę</a>) i efemeryczna <a href="/wiki/W%C4%99gierska_Republika_Rad" title="Węgierska Republika Rad">Węgierska Republika Rad</a> pod rządami <a href="/wiki/B%C3%A9la_Kun" title="Béla Kun">Beli Kuna</a> w 1919. Kolejne nasilenie represji nastąpiło w latach 30. XX wieku w Związku Sowieckim pod rządami <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Józefa Stalina</a>; <a href="/wiki/Kolektywizacja" title="Kolektywizacja">kolektywizacja</a> i tzw. „<a href="/wiki/Ku%C5%82ak" title="Kułak">rozkułaczanie</a>” doprowadziły m.in. do ludobójczego <a href="/wiki/Wielki_g%C5%82%C3%B3d_na_Ukrainie" title="Wielki głód na Ukrainie">wielkiego głodu na Ukrainie</a> oraz wysiedlenia polskiej ludności z Żytomierszczyzny. Ponad milion ludzi (w tym działaczy komunistycznych i wysokich funkcjonariuszy państwa sowieckiego) wymordowano w <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> w wyniku tzw. <a href="/wiki/Wielki_terror_(ZSRR)" title="Wielki terror (ZSRR)">wielkiej czystki (Wielkiego Terroru)</a> w latach 1936–1939, a kilka milionów zesłano do <a href="/wiki/Gu%C5%82ag" title="Gułag">łagrów</a>, w których przeważająca część zmarła. W tym samym okresie do masowych mordów doszło również w rządzonych przez komunistów i kontrolowanych przez Moskwę <a href="/wiki/Mongolska_Republika_Ludowa" title="Mongolska Republika Ludowa">Mongolskiej Republice Ludowej</a> i <a href="/wiki/Tuwi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Tuwińska Republika Ludowa">Tuwińskiej Republice Ludowej (Tannu-Tuwie)</a> (tzw. <i>czerwony terror</i>). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg/220px-%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg/330px-%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg/440px-%D0%9A%D1%80%D0%B0%D1%81%D0%BD%D1%8B%D0%B9%D0%91%D0%BE%D1%80.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="3000" /></a><figcaption>Pomnik ofiar represji stalinowskich z lat 1937–1938, Rosja</figcaption></figure> <p>Po <a href="/wiki/Agresja_ZSRR_na_Polsk%C4%99" title="Agresja ZSRR na Polskę">agresji ZSRR na Polskę</a> (1939) i kraje bałtyckie (1940) <a href="/wiki/NKWD" title="NKWD">NKWD</a> dokonało masowych morderstw (<a href="/wiki/Zbrodnia_katy%C5%84ska" title="Zbrodnia katyńska">zbrodnia katyńska</a>) i <a href="/wiki/Deportacja_(politologia)" title="Deportacja (politologia)">deportacji</a> na <a href="/wiki/Syberia" title="Syberia">Syberię</a> i do <a href="/wiki/Kazachstan" title="Kazachstan">Kazachstanu</a> obywateli okupowanych przez <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armie Czerwoną</a> Polski, Litwy, Łotwy i Estonii. Po <a href="/wiki/Atak_Niemiec_na_ZSRR" title="Atak Niemiec na ZSRR">agresji</a> <a href="/wiki/III_Rzesza" title="III Rzesza">III Rzeszy</a> na <a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a> w czerwcu 1941 NKWD zdążyło przeprowadzić <a href="/wiki/Masakry_wi%C4%99zienne_NKWD_w_1941_roku" title="Masakry więzienne NKWD w 1941 roku">zbiorowe morderstwa więźniów na terenie okupowanej wschodniej Polski oraz krajów bałtyckich</a>, a także w więzieniach i łagrach Rosji. </p><p>Państwa Europy Środkowo-Wschodniej znalazły się w <a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">bloku wschodnim</a> w wyniku <a href="/wiki/Okupacja_wojenna" title="Okupacja wojenna">okupacji</a> przez <a href="/wiki/Armia_Czerwona" title="Armia Czerwona">Armię Czerwoną</a> pod koniec <a href="/wiki/II_wojna_%C5%9Bwiatowa" title="II wojna światowa">II wojny światowej</a> i ustaleń Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR podjętych na konferencjach <a href="/wiki/Konferencja_tehera%C5%84ska" title="Konferencja teherańska">w Teheranie (1943)</a> i <a href="/wiki/Konferencja_ja%C5%82ta%C5%84ska" title="Konferencja jałtańska">Jałcie (1945)</a>. Ustrój tych państw wzorowany był na ustroju ZSRR, a one same pozostawały zależne od ZSRR. Ustrój państwowy miał charakter represyjny, skala i charakter tych represji były jednak różne w zależności od kraju i okresu. Najbardziej represyjne były kraje o charakterze <a href="/wiki/Totalitaryzm" title="Totalitaryzm">totalitarnym</a>: ZSRR i państwa bloku wschodniego w okresie stalinizmu (1929-1953/56), <a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chińska Republika Ludowa</a> w okresie <a href="/wiki/Rewolucja_kulturalna" title="Rewolucja kulturalna">rewolucji kulturalnej</a> czy Kambodża w okresie władzy <a href="/wiki/Czerwoni_Khmerzy" title="Czerwoni Khmerzy">Czerwonych Khmerów</a>. W okresach tych dochodziło do <a href="/wiki/Masowe_zbrodnie_re%C5%BCim%C3%B3w_komunistycznych" title="Masowe zbrodnie reżimów komunistycznych">masowych zbrodni</a> na przeciwnikach politycznych, <a href="/wiki/Klasa_spo%C5%82eczna" title="Klasa społeczna">klasach społecznych</a> (np. <a href="/wiki/Inteligencja_(spo%C5%82ecze%C5%84stwo)" title="Inteligencja (społeczeństwo)">inteligencji</a> czy <a href="/wiki/Ku%C5%82ak" title="Kułak">kułakach</a>) czy grupach etnicznych<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61">[61]</a></sup>. Obok zwykłych służb policyjnych, działały różne siły policyjne i <a href="/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_specjalna" title="Służba specjalna">służby specjalne</a>, zajmujące się <a href="/wiki/Inwigilacja" title="Inwigilacja">inwigilacją</a> i zwalczaniem przeciwników ustroju i grup represjonowanych<sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62">[62]</a></sup>. </p><p>Według <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane’a Courtois</a> reżimy odwołujące się do ideologii komunizmu (marksizm-leninizm) przyniosły śmierć około 100 milionów ludzi<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63">[63]</a></sup>. Dane te są jednak krytykowane. <a href="/w/index.php?title=Gilles_Perrault&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gilles Perrault (strona nie istnieje)">Gilles Perrault</a> zarzucał Courtois o posługiwanie się zmanipulowanymi i błędnymi danymi<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64">[64]</a></sup> a dwaj ze współautorów <i><a href="/wiki/Czarna_ksi%C4%99ga_komunizmu" title="Czarna księga komunizmu">Czarnej księgi komunizmu</a></i> (<a href="/wiki/Nicolas_Werth" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a> i <a href="/wiki/Jean-Louis_Pann%C3%A9" title="Jean-Louis Panné">Jean-Louis Panné</a>) publicznie odcięli się od oszacowanej przez Courtois liczby ofiar terroru komunistycznego. Według nich Courtois miał obsesję na punkcie dojścia do pułapu 100 milionów ofiar a oni sami oszacowali liczbę ofiar pomiędzy 65 a 93 milionów<sup id="cite_ref-lemonde.fr_9-1" class="reference"><a href="#cite_note-lemonde.fr-9">[9]</a></sup>. <a href="/w/index.php?title=John_Archibald_Getty&action=edit&redlink=1" class="new" title="John Archibald Getty (strona nie istnieje)">John Archibald Getty</a> uważa, że liczba ofiar wyliczona przez Courtoisa nie wynikała przede wszystkim z użycia przemocy przez rządy komunistyczne, lecz z ich <i>głupoty i niekompetencji</i> które doprowadziły do klęsk głodu<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65">[65]</a></sup>. </p><p>Totalitarny charakter krajów socjalistycznych oparty był na <a href="/wiki/Kult_jednostki" title="Kult jednostki">kulcie jednostki</a> (Stalina, Mao czy <a href="/wiki/Enver_Hoxha" title="Enver Hoxha">Hodży</a>). Po śmierci takiej jednostki, ustrój zwykle przekształcał się w pewną formę <a href="/wiki/Autorytaryzm_(ustr%C3%B3j)" title="Autorytaryzm (ustrój)">autorytaryzmu</a>. Zachowywała ona przywództwo partii komunistycznej i ogólny kierunek rozwoju państwa. Państwo pozostawało represyjne, jednak na znacznie mniejszą skalę. </p><p>W opinii <a href="/wiki/Andrzej_Nowak_(historyk)" title="Andrzej Nowak (historyk)">Andrzeja Nowaka</a> popełnione w XX wieku w imię budowy komunizmu masowe zbrodnie pociągnęły za sobą największą liczbę ofiar wśród wszystkich systemów i ideologii w historii ludzkości i nie zostały osądzone<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66">[66]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Krytyka_komunizmu">Krytyka komunizmu</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=29" title="Edytuj sekcję: Krytyka komunizmu" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=29" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Krytyka komunizmu"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Plik:Famines_by_political_regime.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Famines_by_political_regime.png/220px-Famines_by_political_regime.png" decoding="async" width="220" height="239" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Famines_by_political_regime.png/330px-Famines_by_political_regime.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c6/Famines_by_political_regime.png/440px-Famines_by_political_regime.png 2x" data-file-width="3960" data-file-height="4300" /></a><figcaption>Niektóre z największych <a href="/wiki/Kl%C4%99ska_g%C5%82odu" title="Klęska głodu">klęsk głodu</a> w historii miały miejsce w reżimach komunistycznych, takich jak komunistyczne Chiny i Związek Radziecki, ze względu na ich planowaną gospodarkę.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Krytyka_marksistowska">Krytyka marksistowska</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=30" title="Edytuj sekcję: Krytyka marksistowska" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=30" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Krytyka marksistowska"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Ustrój i polityka państw socjalistycznych były przedmiotem krytyki także ze strony samych komunistów. Wynikało to z podziałów w samym ruchu komunistycznym, oraz z różnic między oficjalnie głoszoną ideologią a rzeczywistą praktyką ustrojową. </p><p>Marksistowscy krytycy Związku Radzieckiego, przede wszystkim Trocki, określali system radziecki jako „<a href="/wiki/Zdegenerowane_pa%C5%84stwo_robotnicze" title="Zdegenerowane państwo robotnicze">zdegenerowane</a>” lub „<a href="/wiki/Zdeformowane_pa%C5%84stwo_robotnicze" title="Zdeformowane państwo robotnicze">zdeformowane państwo robotnicze</a>”, twierdząc, że system państw bloku wschodniego był daleki od komunistycznego ideału Marksa. Trocki twierdził, że klasa robotnicza została przez władze radzieckie wywłaszczona. Rządząca warstwa ZSRR według marksistów była kastą zorganizowaną w sposób biurokratyczny. Anarchiści twierdzą, że Związek Radziecki stał się zdominowany przez potężne elity, które działały podobnie jak w systemie kapitalistycznym. </p><p>Marksistowskie teorie, dlaczego komunizm w Europie Środkowej i Wschodniej nie został osiągnięty, wskazują na takie elementy, jak presja zewnętrznych państw kapitalistycznych, względne zacofanie społeczeństw, pojawienie się warstwy biurokratycznej. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Penalizacja_działalności,_propagandy_i_symboliki_komunistycznej_w_Polsce"><span id="Penalizacja_dzia.C5.82alno.C5.9Bci.2C_propagandy_i_symboliki_komunistycznej_w_Polsce"></span>Penalizacja działalności, propagandy i symboliki komunistycznej w Polsce</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=31" title="Edytuj sekcję: Penalizacja działalności, propagandy i symboliki komunistycznej w Polsce" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=31" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Penalizacja działalności, propagandy i symboliki komunistycznej w Polsce"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Propagowanie totalitarnych metod i praktyk działania komunizmu jest zakazane w <a href="/wiki/Polska" title="Polska">Polsce</a> z mocy prawa i podlega <a href="/wiki/Penalizacja" title="Penalizacja">odpowiedzialności karnej</a>. Regulują to: </p><p><i>Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19970780483">Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483</a></span>): </p> <table> <tbody><tr> <td style="text-align:center;"><b>Art. 13.</b> </td></tr> <tr> <td>Zakazane jest istnienie <a href="/wiki/Partia_polityczna" title="Partia polityczna">partii politycznych</a> i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do <a href="/wiki/Totalitaryzm" title="Totalitaryzm">totalitarnych</a> metod i praktyk działania <a href="/wiki/Narodowy_socjalizm" class="mw-redirect" title="Narodowy socjalizm">nazizmu</a>, <a href="/wiki/Faszyzm" title="Faszyzm">faszyzmu</a> i <a class="mw-selflink selflink">komunizmu</a>, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza <a href="/wiki/Rasizm" title="Rasizm">nienawiść rasową</a> i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa. </td></tr></tbody></table> <p><i>Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny</i> (<span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20220001138">Dz.U. z 2022 r. poz. 1138</a></span>, z późn. zm.): </p> <table> <tbody><tr> <td style="text-align:center;"><b>Art. 256.</b> </td></tr> <tr> <td><b>§ 1.</b> Kto publicznie propaguje nazistowski, komunistyczny, faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. </td></tr> <tr> <td><b>§ 1a.</b> Tej samej karze podlega, kto publicznie propaguje ideologię nazistowską, komunistyczną, faszystowską lub ideologię nawołującą do użycia przemocy w celu wpływania na życie polityczne lub społeczne. </td></tr> <tr> <td><b>§ 2.</b> Karze określonej w § 1 podlega, <p>kto w celu rozpowszechniania produkuje, utrwala lub sprowadza, nabywa, zbywa, oferuje, przechowuje, posiada, prezentuje, przewozi lub przesyła druk, nagranie lub inny przedmiot, zawierające treść określoną w § 1 lub 1a albo będące nośnikiem symboliki nazistowskiej, komunistycznej, faszystowskiej lub innej totalitarnej, użytej w sposób służący propagowaniu treści określonej w § 1 lub 1a. </p> </td></tr></tbody></table> <p>Do lipca 2011 roku § 2. art. 256 kodeksu karnego, penalizujący obrót przedmiotami zawierającymi treści propagujące totalitaryzm, kończył się sformułowaniem „albo będące nośnikiem symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej”. Fragment ten został wykreślony wyrokiem <a href="/wiki/Trybuna%C5%82_Konstytucyjny_(Polska)" title="Trybunał Konstytucyjny (Polska)">Trybunału Konstytucyjnego</a> z dnia 19 lipca 2011 roku. Trybunał uznał<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67">[67]</a></sup><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68">[68]</a></sup>, że przepis nie spełnia kryteriów określoności i w konsekwencji „orzeczenie o niekonstytucyjności art. 256 § 2 <i>in fine</i> k.k. oznacza, że ograniczone zastosowanie znajdzie art. 256 § 4 k.k. Na jego podstawie sąd będzie mógł orzec przepadek przedmiotów zawierających treść określoną w art. 256 § 1 k.k. Nie będzie to natomiast możliwe w odniesieniu do przedmiotów będących nośnikiem symboliki faszystowskiej, komunistycznej lub innej totalitarnej”<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69">[69]</a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Zobacz_też"><span id="Zobacz_te.C5.BC"></span>Zobacz też</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=32" title="Edytuj sekcję: Zobacz też" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=32" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Zobacz też"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/Narodowy_komunizm" title="Narodowy komunizm">narodowy komunizm</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Przypisy">Przypisy</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=33" title="Edytuj sekcję: Przypisy" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=33" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Przypisy"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="do-not-make-smaller refsection"><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-CITEREFKowalski138-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-CITEREFKowalski138_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text"> <span class="harvard-citation"><a href="#CITEREFKowalski">Kowalski ↓</a></span>, s. 138.</span> </li> <li id="cite_note-Komunizm,_w_2002-2"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Komunizm,_w_2002_2-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Komunizm,_w_2002_2-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Jacek_Bartyzel" title="Jacek Bartyzel">Jacek Bartyzel</a>, Komunizm, w: Encyklopedia Białych Plam, t. IX, Radom 2002, s. 282–283.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><i>Rozdział 2. Proletaryat i Komuniści</i>, [w:] <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Karol Marks i Fryderyk</span><span class="cite-name-initials" title="Karol Marks i Fryderyk" style="display:none">K.M.F.</span> </span><span class="cite-lastname">Engels</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Karol Marks i Fryderyk</span><span class="cite-name-initials" title="Karol Marks i Fryderyk">K.M.F.</span></span>, <i>Manifest komunistyczny</i>, Cytat: „Charakterystycznem tedy dla komunizmu jest nie dążenie do zniesienia własności w ogóle, lecz dążenie do zniesienia form własności burżuazyjnej. Skoro wszakże burżuazyjna własność prywatna jest ostatnim i najdoskonalszym wyrazem systemu wytwarzania i przyswajania produktu, opartego na antagonizmie klasowym, systemu – opartego na wyzyskiwaniu, przeto komuniści w tym sensie mogą swoją teoryę w następującem streścić zdaniu: zniesienie własności prywatnej.”<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.aufirst=Karol+Marks+i+Fryderyk&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Manifest+komunistyczny&rft.atitle=Rozdzia%C5%82+2.+Proletaryat+i+Komuni%C5%9Bci&rft.aulast=Engels" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation open-access"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/communism"><i>communism</i></a>, [w:] <i><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Encyclopædia Britannica</a></i><span class="accessdate"> [dostęp 2022-09-30]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=bookitem&rft.atitle=communism&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=%27%27%5B%5BEncyklopedia+Britannica%7CEncyclop%C3%A6dia+Britannica%5D%5D%27%27&rft_id=https%3A%2F%2Fwww.britannica.com%2Ftopic%2Fcommunism" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-ONET-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-ONET_5-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ONET_5-1">b</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-ONET_5-2">c</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150924060745/http://portalwiedzy.onet.pl/49316,,,,komunizm,haslo.html">Encyklopedia Onet</a>. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://portalwiedzy.onet.pl/49316,,,,komunizm,haslo.html">tego adresu</a> (2015-09-24)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180127223741/http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/marks-engels01.pdf">Karol Marks i Fryderyk Engels, <i>Manifest Partii Komunistycznej</i> (1848)</a>. filozofia.uw.edu.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.filozofia.uw.edu.pl/skfm/publikacje/marks-engels01.pdf">tego adresu</a> (2018-01-27)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-Polit-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Polit_7-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Jakub Polit: <i>Chiny</i>. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2004, s. 230–231. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8388542680" title="Specjalna:Książki/8388542680">ISBN <span class="isbn">83-88542-68-0</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Chiny&rft.aulast=Polit&rft.aufirst=Jakub&rft.pub=Wydawnictwo+Trio&rft.place=Warszawa&rft.pages=230%E2%80%93231&rft.isbn=83-88542-68-0"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a> <i>Zbrodnie komunizmu</i>, w: <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a>, <a href="/wiki/Nicolas_Werth" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <a href="/wiki/Jean-Louis_Pann%C3%A9" title="Jean-Louis Panné">Jean-Louis Panné</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Paczkowski" title="Andrzej Paczkowski">Andrzej Paczkowski</a>, <a href="/w/index.php?title=Karel_Barto%C5%A1ek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karel Bartošek (strona nie istnieje)">Karel Bartošek</a>, <a href="/w/index.php?title=Jean-Louis_Margolin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean-Louis Margolin (strona nie istnieje)">Jean-Louis Margolin</a>, <i><a href="/wiki/Czarna_ksi%C4%99ga_komunizmu" title="Czarna księga komunizmu">Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania</a></i>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371803265" title="Specjalna:Książki/8371803265">ISBN <span class="isbn">83-7180-326-5</span></a>, s. 25–26.</span> </li> <li id="cite_note-lemonde.fr-9"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-lemonde.fr_9-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-lemonde.fr_9-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.lemonde.fr/archives/article/1997/11/14/communisme-retour-a-l-histoire_3810094_1819218.html">Margolin, Jean-Louis; Werth, Nicolas (1997-11-14). „Communisme: retour à l’histoire”</a>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text">„Związek Sowiecki – 20 milionów ofiar śmiertelnych, Chiny – 65 milionów, Wietnam – 1 milion, Korea Północna – 2 miliony, Kambodża – 2 miliony, Europa Wschodnia – 1 milion, Ameryka Łacińska – 150 tysięcy, Afryka – 1,7 miliona, Afganistan – 1,5 miliona, międzynarodowy ruch komunistyczny i partie komunistyczne nie sprawujące władzy – 10 tysięcy. W sumie blisko 100 milionów ofiar śmiertelnych”. <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a> <i>Zbrodnie komunizmu</i>, w: <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a>, <a href="/wiki/Nicolas_Werth" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <a href="/wiki/Jean-Louis_Pann%C3%A9" title="Jean-Louis Panné">Jean-Louis Panné</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Paczkowski" title="Andrzej Paczkowski">Andrzej Paczkowski</a>, <a href="/w/index.php?title=Karel_Barto%C5%A1ek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karel Bartošek (strona nie istnieje)">Karel Bartošek</a>, <a href="/w/index.php?title=Jean-Louis_Margolin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean-Louis Margolin (strona nie istnieje)">Jean-Louis Margolin</a>, <i><a href="/wiki/Czarna_ksi%C4%99ga_komunizmu" title="Czarna księga komunizmu">Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania</a></i>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371803265" title="Specjalna:Książki/8371803265">ISBN <span class="isbn">83-7180-326-5</span></a>, s. 25–26.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text">Pipes 2008: s. 13–14.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Pipes 2008: s. 16.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text">Job, s. 535.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text">Karol Marks, Fryderyk Engels, <i>Ideologia niemiecka</i>, tłum. <a href="/wiki/Kazimierz_B%C5%82eszy%C5%84ski_(filozof)" title="Kazimierz Błeszyński (filozof)">Kazimierz Błeszyński</a>, [w tychże:] <i>Dzieła</i> (tom 3), Książka i Wiedza, Warszawa 1961, s. 38.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Stefan Dziabała: Okres przejściowy od kapitalizmu do socjalizmu. W: <i>Słownik filozofii marksistowskiej</i>. Tadeusz M. Jaroszewski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 236. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321402224" title="Specjalna:Książki/8321402224">ISBN <span class="isbn">83-214-0222-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82ownik+filozofii+marksistowskiej&rft.atitle=Okres+przej%C5%9Bciowy+od+kapitalizmu+do+socjalizmu&rft.au=Stefan+Dziaba%C5%82a&rft.pub=Wiedza+Powszechna&rft.place=Warszawa&rft.pages=236&rft.isbn=83-214-0222-4"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal"><a href="/wiki/Adam_%C5%81opatka" title="Adam Łopatka">Adam Łopatka</a>. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://repozytorium.amu.edu.pl/handle/10593/19714"><em>Przerastanie państwowości socjalistycznej w komunistyczny samorząd społeczny</em></a>. „<a href="/wiki/Ruch_Prawniczy,_Ekonomiczny_i_Socjologiczny" title="Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny">Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny</a>”. 23 (4), s. 1–14, 1961. <a href="/wiki/Wydzia%C5%82_Prawa_i_Administracji_UAM" class="mw-redirect" title="Wydział Prawa i Administracji UAM">Wydział Prawa i Administracji UAM</a>. <span class="issn"><a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/0035-9629">0035-9629</a></span>. <span class="lang-list tylko-pl">(<abbr title="Treść w języku polskim">pol.</abbr>)</span>.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.atitle=Przerastanie+pa%C5%84stwowo%C5%9Bci+socjalistycznej+w+komunistyczny+samorz%C4%85d+spo%C5%82eczny&rft.jtitle=%5B%5BRuch+Prawniczy%2C+Ekonomiczny+i+Socjologiczny%5D%5D&rft.date=1961&rft.volume=23&rft.issue=%7B%7B%7Bnumer%7D%7D%7D&rft.aulast=%C5%81opatka&rft.aufirst=Adam&rft.pages=1%E2%80%9314&rft.issn=0035-9629&rft_id=https%3A%2F%2Frepozytorium.amu.edu.pl%2Fhandle%2F10593%2F19714"><span style="display: none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a></span> <span class="reference-text">Heywood, s. 30.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text">Heywood, s. 32.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Marshall Peter: <i>Demanding the Impossible: A History of Anarchism</i>. HarperCollins, 1992, s. 564–565.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Demanding+the+Impossible%3A+A+History+of+Anarchism&rft.aulast=Peter&rft.aufirst=Marshall&rft.date=1992&rft.pub=HarperCollins&rft.pages=564%E2%80%93565"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://theanarchistlibrary.org/library/wayne-price-libertarian-marxism-s-relation-to-anarchism">Wayne Price. Libertarian Marxism’s Relation to Anarchism</a>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a></span> <span class="reference-text">Lansford, Tom, <i>Communism. Marshall Cavendish</i>, 2007, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780761426288" title="Specjalna:Książki/9780761426288">ISBN <span class="isbn">978-0-7614-2628-8</span></a>, s. 9.</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.com/topic/communism.aspx">„Communism”. Columbia Encyclopedia. 2008. Archived from the original on 2011-07-29. Retrieved 29 November 200</a>.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a></span> <span class="reference-text">Marc Edelman, <i>Late Marx and the Russian road. Marx and the „Peripheries of Capitalism”</i>, book reviews, „Monthly Review”, Dec., 1984.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text">Holmes Leslie, <i>Communism. A Very Short Introduction</i>, Oxford University Press, Oxford and New York 2009, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199551545" title="Specjalna:Książki/9780199551545">ISBN <span class="isbn">978-0-19-955154-5</span></a>, s. 18.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Kenez P.: <i>Odkłamana historia Związku Radzieckiego</i>. Warszawa: Bellona, 2006, s. 61. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788311110311" title="Specjalna:Książki/9788311110311">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">978-83-11-11031-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Odk%C5%82amana+historia+Zwi%C4%85zku+Radzieckiego&rft.au=Kenez+P.&rft.pub=Bellona&rft.place=Warszawa&rft.pages=61&rft.isbn=9788311110311"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pipes R.: <i>Rewolucja rosyjska</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 530–531. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788323326151" title="Specjalna:Książki/9788323326151">ISBN <span class="isbn">978-83-233-2615-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rewolucja+rosyjska&rft.au=Pipes+R.&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=530%E2%80%93531&rft.isbn=978-83-233-2615-1"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pipes R.: <i>Rewolucja rosyjska</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 535. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788323326151" title="Specjalna:Książki/9788323326151">ISBN <span class="isbn">978-83-233-2615-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rewolucja+rosyjska&rft.au=Pipes+R.&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=535&rft.isbn=978-83-233-2615-1"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pipes R.: <i>Rewolucja rosyjska</i>. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 536–538. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788323326151" title="Specjalna:Książki/9788323326151">ISBN <span class="isbn">978-83-233-2615-1</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Rewolucja+rosyjska&rft.au=Pipes+R.&rft.pub=Pa%C5%84stwowe+Wydawnictwo+Naukowe&rft.place=Warszawa&rft.pages=536%E2%80%93538&rft.isbn=978-83-233-2615-1"></span></cite></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Paul R</span><span class="cite-name-initials" title="Paul R" style="display:none">P.R.</span> </span><span class="cite-lastname">Gregory</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Paul R</span><span class="cite-name-initials" title="Paul R">P.R.</span></span>, <i>The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives</i>, Cambridge: Cambridge University Press, 2004, s. 218–20, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521533678" title="Specjalna:Książki/0521533678">ISBN <span class="isbn">0-521-53367-8</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/57253629">57253629</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Cambridge&rft.aufirst=Paul+R&rft.aulast=Gregory&rft.date=2004&rft.isbn=0-521-53367-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Political+Economy+of+Stalinism%3A+Evidence+from+the+Soviet+Secret+Archives&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft_id=info%3Aoclcnum%2F57253629" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text">V N. Bandera „New Economic Policy (NEP) as an Economic Policy.” The Journal of Political Economy 71, no. 3 (1963):. <a rel="nofollow" class="external free" href="https://www.jstor.org/stable/1828984">https://www.jstor.org/stable/1828984</a> (4 marca, 2009), 268.</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text">Service, Robert (1997). A History of Twentieth-Century Russia. Cambridge, MA: Harvard University Press. s. 124–125. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0674403487" title="Specjalna:Książki/0674403487">ISBN <span class="isbn isbn-ulepszony">0-674-40348-7</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a></span> <span class="reference-text">Isaac Deutscher. The Prophet Unarmed: Trotsky 1921–1929. s. 279.</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a></span> <span class="reference-text">Lew Trocki, <i>Moje życie</i> s. 567–570.</span> </li> <li id="cite_note-Janusz_Janicki_1981-34"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Janusz_Janicki_1981_34-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Janusz_Janicki_1981_34-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text">Janusz Janicki <i>Lewacy</i> 1981, Książka i Wiedza s. 106–107.</span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text">Janusz Janicki <i>Lewacy</i> 1981, Książka i Wiedza s. 90.</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a></span> <span class="reference-text">Norman Davies, <i>Communism</i>, The Oxford Companion to World War II, Ed. I.C.B. Dear and M.R.D. Foot, Oxford University Press, 2001.</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.marxists.org/history/etol/writers/sedov/works/red/index.htm">Sedov, Lev (1980). The Red Book on the Moscow Trial: Documents. New York: New Park Publications.</a> <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0861510151" title="Specjalna:Książki/0861510151">ISBN <span class="isbn">0-86151-015-1</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Paul R</span><span class="cite-name-initials" title="Paul R" style="display:none">P.R.</span> </span><span class="cite-lastname">Gregory</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Paul R</span><span class="cite-name-initials" title="Paul R">P.R.</span></span>, <i>The Political Economy of Stalinism: Evidence from the Soviet Secret Archives</i>, Cambridge: Cambridge University Press, 2004, s. 218–220, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0521533678" title="Specjalna:Książki/0521533678">ISBN <span class="isbn">0-521-53367-8</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/57253629">57253629</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Cambridge&rft.aufirst=Paul+R&rft.aulast=Gregory&rft.date=2004&rft.isbn=0-521-53367-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=The+Political+Economy+of+Stalinism%3A+Evidence+from+the+Soviet+Secret+Archives&rft.pub=Cambridge+University+Press&rft_id=info%3Aoclcnum%2F57253629" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-Norman_Davies_1999-39"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-Norman_Davies_1999_39-0">a</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-Norman_Davies_1999_39-1">b</a></sup></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Norman</span><span class="cite-name-initials" title="Norman" style="display:none">N.</span> </span><span class="cite-lastname">Davies</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Norman</span><span class="cite-name-initials" title="Norman">N.</span></span>, <i>Europa. Rozprawa historyka z historią</i>, Kraków: Wydawnictwo Znak, 1999, s. 1017–1026, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370068839" title="Specjalna:Książki/8370068839">ISBN <span class="isbn">83-7006-883-9</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/45745212">45745212</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Krak%C3%B3w&rft.aufirst=Norman&rft.aulast=Davies&rft.date=1999&rft.isbn=83-7006-883-9&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Europa.+Rozprawa+historyka+z+histori%C4%85&rft.pub=Wydawnictwo+Znak&rft_id=info%3Aoclcnum%2F45745212" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://countrystudies.us/russia/12.htm">„Reconstruction and Cold War”. Library of Congress</a>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a></span> <span class="reference-text">Ryan James G., <i>Earl Browder. The failure of American Communism</i>, The University of Alabama Press, Tuscaloosa and London 1997, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0817308431" title="Specjalna:Książki/0817308431">ISBN <span class="isbn">0-8173-0843-1</span></a>, s. 16.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.france-politique.fr/elections-legislatives-1932.htm">1932</a>.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.france-politique.fr/elections-legislatives-1936.htm">france-politique.fr 1936</a>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text">Ryan James G., <i>Earl Browder. The failure of American Communism</i>, The University of Alabama Press, Tuscaloosa and London 1997, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0817308431" title="Specjalna:Książki/0817308431">ISBN <span class="isbn">0-8173-0843-1</span></a>, s. 35.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20150715155121/http://www.generalbundesanwalt.de/de/showpress.php?themenid=10&newsid=298">Der Generalbundesantwalt beim Bundesgerichtshof: Aufhebung des Urteils gegen Marinus van der Lubbe festgestellt</a>. generalbundesanwalt.de. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.generalbundesanwalt.de/de/showpress.php?themenid=10&newsid=298">tego adresu</a> (2015-07-15)].</cite></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text">S.L. Kuzmin, <i>The History of Baron Ungern. An Experience of Reconstruction</i>, KMK Sci. Press, Moskwa 2011, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9785873176922" title="Specjalna:Książki/9785873176922">ISBN <span class="isbn">978-5-87317-692-2</span></a>.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text">Dallin David J., <i>Soviet Russia and the Far East</i>, Yale University Press, 1948, s. 87.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Jan</span><span class="cite-name-initials" title="Jan" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Rowiński</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Jan</span><span class="cite-name-initials" title="Jan">J.</span></span>, <span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech" style="display:none">W.</span> </span><span class="cite-lastname">Jakóbiec</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Wojciech</span><span class="cite-name-initials" title="Wojciech">W.</span></span>, <i>System konstytucyjny Chińskiej Republiki Ludowej</i>, Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006, s. 19, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370597661" title="Specjalna:Książki/8370597661">ISBN <span class="isbn">83-7059-766-1</span></a>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788370597665" title="Specjalna:Książki/9788370597665">ISBN <span class="isbn">978-83-7059-766-5</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/169987539">169987539</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Jan&rft.aulast=Rowi%C5%84ski&rft.date=2006&rft.isbn=83-7059-766-1&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=System+konstytucyjny+Chi%C5%84skiej+Republiki+Ludowej&rft.pub=Wydawnictwo+Sejmowe&rft_id=info%3Aoclcnum%2F169987539" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a></span> <span class="reference-text">Janusz Janicki <i>Lewacy</i> 1981, Książka i Wiedza s. 103–104.</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">Janusz Janicki <i>Lewacy</i> 1981, Książka i Wiedza s. 87.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a></span> <span class="reference-text">Janusz Janicki <i>Lewacy</i> 1981, Książka i Wiedza s. 105.</span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book nourl"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Julian</span><span class="cite-name-initials" title="Julian" style="display:none">J.</span> </span><span class="cite-lastname">Jackson</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Julian</span><span class="cite-name-initials" title="Julian">J.</span></span>, <i>France. The Dark Years. 1940–1944, Oxford University Press, 2003, s. 422.</i>, Oxford [etc.]: Oxford University Press, 2003, s. 422, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0198207069" title="Specjalna:Książki/0198207069">ISBN <span class="isbn">0-19-820706-9</span></a>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0199254575" title="Specjalna:Książki/0199254575">ISBN <span class="isbn">0-19-925457-5</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/830809651">830809651</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Oxford+%5Betc.%5D&rft.aufirst=Julian&rft.aulast=Jackson&rft.date=2003&rft.isbn=0-19-820706-9&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=France.+The+Dark+Years.+1940%E2%80%931944%2C+Oxford+University+Press%2C+2003%2C+s.+422.&rft.pub=Oxford+University+Press&rft_id=info%3Aoclcnum%2F830809651" style="display:none"> </span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a></span> <span class="reference-text">Knapp Andrew, <i>The Government and Politics of France</i>, Routledge, London 2006, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780415357326" title="Specjalna:Książki/9780415357326">ISBN <span class="isbn">978-0-415-35732-6</span></a>, s. 8.</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a></span> <span class="reference-text">Grigoriadis Solon N., <i>Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974</i>, T. I, Polaris, Ateny 2009, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9789606829185" title="Specjalna:Książki/9789606829185">ISBN <span class="isbn">978-960-6829-18-5</span></a>, s. 467.</span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.europe-politique.eu/gauche-unitaire-europeenne.htm"><i>Groupe confédéral de la Gauche Unitaire Européenne-Gauche Verte Nordique GUE-GVN</i></a> [online], europe-politique.eu<span class="accessdate"> [dostęp 2017-11-24]</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Groupe+conf%C3%A9d%C3%A9ral+de+la+Gauche+Unitaire+Europ%C3%A9enne-Gauche+Verte+Nordique+GUE-GVN&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.europe-politique.eu%2Fgauche-unitaire-europeenne.htm" style="display:none"> </span> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku francuskim (français)">fr.</abbr>)</span>.</cite></span> </li> <li id="cite_note-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-56">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.economist.com/node/11057207?story_id=11057207&fsrc=nwl">„Nepal’s election The Maoists triumph Economist.com”. Economist.com. 2008-04-17.</a></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://wiadomosci.wp.pl/title,Wybory-w-Rosji-nie-zmienily-Dumy-Panstwowej,wid,14057335,wiadomosc.html?ticaid=1d8e7">Wybory w Rosji nie zmieniły Dumy Państwowej – Wiadomości – WP.PL</a>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a></span> <span class="reference-text">Kowalski, s. 245–246.</span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text">Holmes, s. 52.</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text">Holmes, s. 69–78.</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a></span> <span class="reference-text">Courtois et al.</span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text">Holmes, s. 63–64.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a></span> <span class="reference-text">„Związek Sowiecki – 20 milionów ofiar śmiertelnych, Chiny – 65 milionów, Wietnam – 1 milion, Korea Północna – 2 miliony, Kambodża – 2 miliony, Europa Wschodnia – 1 milion, Ameryka Łacińska – 150 tysięcy, Afryka – 1,7 miliona, Afganistan – 1,5 miliona, międzynarodowy ruch komunistyczny i partie komunistyczne nie sprawujące władzy – 10 tysięcy. W sumie blisko 100 milionów ofiar śmiertelnych”. <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a> <i>Zbrodnie komunizmu</i>, w: <a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a>, <a href="/wiki/Nicolas_Werth" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <a href="/wiki/Jean-Louis_Pann%C3%A9" title="Jean-Louis Panné">Jean-Louis Panné</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Paczkowski" title="Andrzej Paczkowski">Andrzej Paczkowski</a>, <a href="/w/index.php?title=Karel_Barto%C5%A1ek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karel Bartošek (strona nie istnieje)">Karel Bartošek</a>, <a href="/w/index.php?title=Jean-Louis_Margolin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean-Louis Margolin (strona nie istnieje)">Jean-Louis Margolin</a>, <i>Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania</i>, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371803265" title="Specjalna:Książki/8371803265">ISBN <span class="isbn">83-7180-326-5</span></a>, s. 25–26.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.monde-diplomatique.fr/1997/12/PERRAULT/5097">Perrault, Gilles (grudzień 1997), „Communisme, les falsifications d’un livre noir”,</a>.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a></span> <span class="reference-text">Getty, J Arch (marzec 2000), „The Black book of Communism: Nazism & Communicsm have the same totalitarian roots”.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Andrzej_Nowak_(historyk)" title="Andrzej Nowak (historyk)">Andrzej Nowak</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://fakty.interia.pl/swiat/news-dlaczego-komunizm-nie-mial-swojej-norymbergi,nId,964171"><i>Dlaczego komunizm nie miał swojej Norymbergi?</i></a> <a href="/wiki/Interia" title="Interia">interia.pl</a>, 8 maja 2013, dostęp 2015-11-02.</span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text">„Trybunał stwierdził, że art. 256 § 2 k.k., w zakresie w jakim przewiduje kryminalizację produkowania, utrwalania, sprowadzania, nabywania, przechowywania, posiadania, prezentowania, przewożenia lub przesyłania – w celu rozpowszechniania – druku, nagrania lub innego przedmiotu będących nośnikami symboliki totalitarnej, nie spełnia kryteriów określoności, wymaganych dla przepisów karnych. Nieokreśloność ta wynika z posłużenia się w przepisie karnym zwrotem: <i>druku, nagrania lub innego przedmiotu będących nośnikami symboliki totalitarnej</i>. Trybunał przyjął, że odpowiedzialności karnej nie może podlegać posługiwanie się przedmiotami, których znaczenie może być wieloznaczne. Kontrolowany zwrot nie zawiera zamkniętej listy symboli, którymi posłużenie się jest zabronione. Jest regulacją wieloznaczną i niewystarczająco określoną. Braku wystarczającej określoności badanego fragmentu art. 256 § 2 k.k. nie naprawia unormowany w art. 256 § 3 k.k. kontratyp. W efekcie zdaniem Trybunału na podstawie art. 256 § 2 k.k. ściganiu podlegać mogły zachowania, które nie są szkodliwe społecznie”. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20120627002824/http://www.trybunal.gov.pl/Rozprawy/2011/k_11_10.htm">K 11/10: Komunikat prasowy po rozprawie dotyczącej nowelizacji kodeksu karnego</a>.</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a></span> <span class="reference-text">„Trybunał zauważa również, że jakkolwiek w art. 256 § 2 ustawodawca kryminalizuje na równi czynności służące propagowaniu skrajnie prawicowego ustroju państwowego (faszyzmu), jak i skrajnie lewicowego ustroju państwowego (komunizmu), to w sferze ideologicznych fundamentów tych reżimów ogranicza się do tego pierwszego ustroju, zakazując – w art. 256 § 1 k.k. – nawoływania do szerzenia nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych – pomijając szerzenie nienawiści na tle różnic klasowych. Tymczasem publiczne propagowanie lub nawoływanie do nienawiści klasowej było i wciąż jest w wielu państwach podstawą ideologii oficjalnej albo podstawą programu skrajnej lewicy (zob. <a href="/wiki/Timothy_Snyder" title="Timothy Snyder">T. Snyder</a>, <i>Skrwawione ziemie. Europa między Hitlerem a Stalinem</i>. Warszawa 2011, passim). Takie zawężone uregulowanie w art. 256 § 1 k.k. stanowi najpewniej refleks przyjętej w 1966 r. przez Narody Zjednoczone treści art. 20 ust. 2 MPPOiP, który stanowi, że: „Popieranie w jakikolwiek sposób nienawiści narodowej, rasowej lub religijnej, stanowiące podżeganie do dyskryminacji, wrogości lub gwałtu, powinno być ustawowo zakazane”. To znaczy, że prawodawca międzynarodowy w sposób niepełny określił zakres szerzenia nienawiści w odniesieniu do ideologii komunistycznej.” <span class="plainlinks"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20111600964">Dz.U. z 2011 r. nr 160, poz. 964</a></span>.</span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a></span> <span class="reference-text">Dz. U. z 2011 r. Nr 160, poz. 964.</span> </li> </ol></div></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Bibliografia">Bibliografia</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=34" title="Edytuj sekcję: Bibliografia" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=34" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Bibliografia"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/St%C3%A9phane_Courtois" title="Stéphane Courtois">Stéphane Courtois</a>, <a href="/wiki/Nicolas_Werth" title="Nicolas Werth">Nicolas Werth</a>, <a href="/wiki/Jean-Louis_Pann%C3%A9" title="Jean-Louis Panné">Jean-Louis Panné</a>, <a href="/wiki/Andrzej_Paczkowski" title="Andrzej Paczkowski">Andrzej Paczkowski</a>, <a href="/w/index.php?title=Karel_Barto%C5%A1ek&action=edit&redlink=1" class="new" title="Karel Bartošek (strona nie istnieje)">Karel Bartošek</a>, <a href="/w/index.php?title=Jean-Louis_Margolin&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jean-Louis Margolin (strona nie istnieje)">Jean-Louis Margolin</a>, <i><a href="/wiki/Czarna_ksi%C4%99ga_komunizmu" title="Czarna księga komunizmu">Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania</a></i>, Warszawa 1999, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8371803265" title="Specjalna:Książki/8371803265">ISBN <span class="isbn">83-7180-326-5</span></a>. Przedmowa do wydania polskiego: <a href="/wiki/Krystyna_Kersten" title="Krystyna Kersten">Krystyna Kersten</a>.</li> <li><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20061109185600/http://haggard.w.interia.pl/komunizm.html">Artykuł Jacka Bartyzela o komunizmie z „Encyklopedii Białych Plam”</a>. haggard.w.interia.pl. [zarchiwizowane z <a rel="nofollow" class="external text" href="http://haggard.w.interia.pl/komunizm.html">tego adresu</a> (2006-11-09)].</cite></li> <li><a href="/wiki/Andrzej_Nowak_(historyk)" title="Andrzej Nowak (historyk)">Andrzej Nowak</a>, <a rel="nofollow" class="external text" href="http://fakty.interia.pl/swiat/news-dlaczego-komunizm-nie-mial-swojej-norymbergi,nId,964171"><i>Dlaczego komunizm nie miał swojej Norymbergi?</i></a>, <a href="/wiki/Interia" title="Interia">Interia.pl/Fakty</a>, 8 maja 2013, dostęp 2015-11-02</li> <li><a href="/wiki/Norman_Davies" title="Norman Davies">Norman Davies</a>, <i>Europa</i>, <a href="/wiki/Spo%C5%82eczny_Instytut_Wydawniczy_%E2%80%9EZnak%E2%80%9D" title="Społeczny Instytut Wydawniczy „Znak”">Wydawnictwo <i>Znak</i></a>, Kraków 1998, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788324014248" title="Specjalna:Książki/9788324014248">ISBN <span class="isbn">978-83-240-1424-8</span></a>.</li> <li>Norman Davies, <i>Boże Igrzysko</i>, Wydawnictwo <i>Znak</i>, Kraków 1999, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8370069118" title="Specjalna:Książki/8370069118">ISBN <span class="isbn">83-7006-911-8</span></a>.</li> <li>Karol Marks, Fryderyk Engels, <i>Manifest Partii Komunistycznej</i>, Londyn 1848.</li> <li>o. <a href="/wiki/J%C3%B3zef_Maria_Boche%C5%84ski" title="Józef Maria Bocheński">Józef Maria Bocheński</a>: <a rel="nofollow" class="external text" href="https://alpha.bn.org.pl/search~S5*pol?/tMarksizm+Leninizm+Nauka+czy+wiara%3F/tmarksizm+leninizm+nauka+czy+wiara/1%2C1%2C3%2CB/frameset&FF=tmarksizm+leninizm+nauka+czy+wiara&2%2C%2C3/indexso"><i>Marksizm – leninizm. Nauka czy wiara?</i>, 1988</a> w <a href="/wiki/Drugi_obieg_wydawniczy" title="Drugi obieg wydawniczy">drugim obiegu</a>, Wydawnictwo ANTYK – dwa wydania w podziemiu (wyd. I w serii Biblioteka Konserwatysty im. ks. Adama J. Czartoryskiego), 1999, Wydawnictwo ANTYK-Marcin Dybowski, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/838780908X" title="Specjalna:Książki/838780908X">ISBN <span class="isbn">83-87809-08-X</span></a>; Fundacja Pomocy ANTYK, 2006, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/838780908X" title="Specjalna:Książki/838780908X">ISBN <span class="isbn">83-87809-08-X</span></a>.</li> <li><cite class="citation book"><a href="/wiki/Andrew_Heywood" title="Andrew Heywood">Andrew Heywood</a>: <i>Ideologie polityczne. Wprowadzenie</i>. Warszawa: PWN, 2007. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788301152499" title="Specjalna:Książki/9788301152499">ISBN <span class="isbn">978-83-01-15249-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ideologie+polityczne.+Wprowadzenie&rft.aulast=Heywood&rft.aufirst=Andrew&rft.pub=PWN&rft.place=Warszawa&rft.isbn=978-83-01-15249-9"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Leslie Holmes: <i>Communism. A Very Short Introduction</i>. Oxford: Oxford University Press, 2009. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9780199551545" title="Specjalna:Książki/9780199551545">ISBN <span class="isbn">978-0-19-955154-5</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Communism.+A+Very+Short+Introduction&rft.aulast=Holmes&rft.aufirst=Leslie&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.place=Oxford&rft.isbn=978-0-19-955154-5"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book">Sebastian Job: Communism. W: <i>Encyclopedia of Anthropology</i>. James Birx (ed.). Thousand Oaks – London – New Delhi: Sage Publications, 2006, s. 234–237. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/0761930299" title="Specjalna:Książki/0761930299">ISBN <span class="isbn">0-7619-3029-9</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopedia+of+Anthropology&rft.atitle=Communism&rft.au=Sebastian+Job&rft.pub=Sage+Publications&rft.place=Thousand+Oaks+%E2%80%93+London+%E2%80%93+New+Delhi&rft.pages=234%E2%80%93237&rft.isbn=0-7619-3029-9"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Jerzy Kowalski: Państwa obumieranieKomunizm. W: <i>Słownik filozofii marksistowskiej</i>. Tadeusz M. Jaroszewski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982, s. 245–246. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321402224" title="Specjalna:Książki/8321402224">ISBN <span class="isbn">83-214-0222-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82ownik+filozofii+marksistowskiej&rft.atitle=Pa%C5%84stwa+obumieranieKomunizm&rft.au=Jerzy+Kowalski&rft.pub=Wiedza+Powszechna&rft.place=Warszawa&rft.pages=245%E2%80%93246&rft.isbn=83-214-0222-4"></span></cite></li> <li><cite class="citation book">Jerzy Muszyński: Komunizm. W: <i>Słownik filozofii marksistowskiej</i>. Tadeusz M. Jaroszewski (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1982. <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/8321402224" title="Specjalna:Książki/8321402224">ISBN <span class="isbn">83-214-0222-4</span></a>.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=S%C5%82ownik+filozofii+marksistowskiej&rft.atitle=Komunizm&rft.au=Jerzy+Muszy%C5%84ski&rft.pub=Wiedza+Powszechna&rft.place=Warszawa&rft.isbn=83-214-0222-4"></span></cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book nourl"><a href="/wiki/Richard_Pipes" title="Richard Pipes"><span class="cite-name-before"><span class="cite-name-full">Richard</span><span class="cite-name-initials" title="Richard" style="display:none">R.</span> </span><span class="cite-lastname">Pipes</span><span class="cite-name-after" style="display:none"> <span class="cite-name-full">Richard</span><span class="cite-name-initials" title="Richard">R.</span></span></a>, <i>Komunizm</i>, <span class="cite-name-full">Jerzy Jan</span><span class="cite-name-initials" title="Jerzy Jan" style="display:none">J.J.</span> <span class="cite-lastname">Górski</span> (tłum.), Warszawa: Świat Książki – Bertelsmann Media, 2008, <a href="/wiki/Specjalna:Ksi%C4%85%C5%BCki/9788324708758" title="Specjalna:Książki/9788324708758">ISBN <span class="isbn">978-83-247-0875-8</span></a>, <a href="/wiki/Online_Computer_Library_Center" title="Online Computer Library Center">OCLC</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/oclc/233409437">233409437</a><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft.gengre=book&rft.place=Warszawa&rft.aufirst=Richard&rft.aulast=Pipes&rft.date=2008&rft.isbn=978-83-247-0875-8&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.btitle=Komunizm&rft.pub=%C5%9Awiat+Ksi%C4%85%C5%BCki+%E2%80%93+Bertelsmann+Media&rft_id=info%3Aoclcnum%2F233409437" style="display:none"> </span>.</cite><span class="problemy" aria-hidden="true" data-nosnippet=""> Brak numerów stron w książce</span></li> <li><cite class="citation book" id="CITEREFPraca_zbiorowa2003">Praca zbiorowa: <i>Leksykon historii Polski po II wojnie światowej 1944–1997</i>. Warszawa: 2003.<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Leksykon+historii+Polski+po+II+wojnie+%C5%9Bwiatowej+1944%E2%80%931997&rft.au=Praca+zbiorowa&rft.place=Warszawa"></span></cite></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Linki_zewnętrzne"><span id="Linki_zewn.C4.99trzne"></span>Linki zewnętrzne</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&veaction=edit&section=35" title="Edytuj sekcję: Linki zewnętrzne" class="mw-editsection-visualeditor"><span>edytuj</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=Komunizm&action=edit&section=35" title="Edytuj kod źródłowy sekcji: Linki zewnętrzne"><span>edytuj kod</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="infobox noprint plainlinks"> <tbody><tr> <td style="text-align: center; font-weight: bold;">Informacje w <a href="/wiki/Wikipedia:Projekty_siostrzane" title="Wikipedia:Projekty siostrzane">projektach siostrzanych</a></td> </tr> <tr> <td><span style="margin:1px"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Commons-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/13px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="13" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/20px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/26px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span></span>  <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Communism?uselang=pl"><b>Multimedia</b></a></span> w <a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Wikimedia Commons">Wikimedia Commons</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:Wikiquote-logo.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/15px-Wikiquote-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="18" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/23px-Wikiquote-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Wikiquote-logo.svg/30px-Wikiquote-logo.svg.png 2x" data-file-width="300" data-file-height="355" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wikiquote.org/wiki/Komunizm" class="extiw" title="q:Komunizm">Cytaty</a></b> w <a href="/wiki/Wikicytaty" title="Wikicytaty">Wikicytatach</a></td> </tr><tr> <td><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Plik:WiktionaryPl_nodesc.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/15px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png" decoding="async" width="15" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/23px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/WiktionaryPl_nodesc.svg/30px-WiktionaryPl_nodesc.svg.png 2x" data-file-width="122" data-file-height="117" /></a></span>  <b><a href="https://pl.wiktionary.org/wiki/komunizm" class="extiw" title="wikt:komunizm">Definicje słownikowe</a></b> w <a href="/wiki/Wikis%C5%82ownik" title="Wikisłownik">Wikisłowniku</a></td> </tr> </tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://marxists.org/polski/marks-engels/1848/manifest.htm">Manifest Partii Komunistycznej, autorzy: Karol Marks i Fryderyk Engels</a></li> <li><span typeof="mw:File"><span title="Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji"><img alt="Publikacja w zamkniętym dostępie – wymagana rejestracja, też płatna, lub wykupienie subskrypcji" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Closed_Access_logo_alternative.svg/8px-Closed_Access_logo_alternative.svg.png" decoding="async" width="8" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Closed_Access_logo_alternative.svg/12px-Closed_Access_logo_alternative.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c1/Closed_Access_logo_alternative.svg/16px-Closed_Access_logo_alternative.svg.png 2x" data-file-width="640" data-file-height="1000" /></span></span> <i><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rep.routledge.com/articles/thematic/communism/v-1">Communism</a></i> <span class="lang-list">(<abbr title="Treść w języku angielskim (English)">ang.</abbr>)</span>, <a href="/wiki/Routledge_Encyclopedia_of_Philosophy" title="Routledge Encyclopedia of Philosophy">Routledge Encyclopedia of Philosophy</a>, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-12].</li></ul> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75675918">.mw-parser-output .navbox{border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);margin:auto;text-align:center;padding:3px;margin-top:1em;clear:both}.mw-parser-output table.navbox:not(.pionowy){width:100%}.mw-parser-output .navbox+.navbox{border-top:0;margin-top:0}.mw-parser-output .navbox.pionowy{width:250px;float:right;clear:right;margin:0 0 0.4em 1.4em}.mw-parser-output .navbox.pionowy .before,.mw-parser-output .navbox.pionowy .after{padding:0.5em 0;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.caption,.mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background:#ccf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox .tnavbar{font-weight:normal;font-size:xx-small;white-space:nowrap;padding:0}.mw-parser-output .navbox>.tnavbar{margin-left:1em;float:left}.mw-parser-output .navbox .below>hr+.tnavbar{margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox .below>.tnavbar:before{content:"Ten szablon: "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:after{content:" · "}.mw-parser-output .navbox .tnavbar li:last-child:after{content:none}.mw-parser-output .navbox hr{margin:0.2em 1em}.mw-parser-output .navbox .title{background:#ddf;text-align:center;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content:not(.grupa-szablonów-nawigacyjnych){margin-top:2px;padding:0;font-size:smaller;overflow:auto}.mw-parser-output .navbox .above+div,.mw-parser-output .navbox .above+.navbox-main-content,.mw-parser-output .navbox .below,.mw-parser-output .navbox .title+.grid{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below{background:#ddf;text-align:center;margin-left:auto;margin-right:auto}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex{display:flex;flex-direction:row}.mw-parser-output .navbox .flex>.before,.mw-parser-output .navbox .flex>.after{align-self:center;text-align:center}.mw-parser-output .navbox .flex>.navbox-main-content{flex-grow:1}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .before{margin-right:0.5em}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .after{margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox .inner-columns,.mw-parser-output .navbox .inner-group,.mw-parser-output .navbox .inner-standard{border-spacing:0;border-collapse:collapse;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis{text-align:right;vertical-align:middle}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.opis+.spis{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td{padding:0;width:100%}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>td:first-child{text-align:center}.mw-parser-output .navbox .inner-standard .inner-standard>tbody>tr>td{text-align:left}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-odd,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>.navbox-even{padding:0 0.3em}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-standard>tbody>tr>th+td{border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns{table-layout:fixed}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{padding:0;border-left:2px solid var(--background-color-base,#fff);border-right:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td{vertical-align:top}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr+tr>td{border-top:2px solid var(--background-color-base,#fff)}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:first-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:first-child{border-left:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>th:last-child,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td:last-child{border-right:0}.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ul,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>ol,.mw-parser-output .navbox .inner-columns>tbody>tr>td>dl{text-align:left;column-width:24em}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+table{margin-top:2px}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.opis,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>.spis{padding:0.1em 1em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-toggle,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.mw-collapsible-toggle{width:4em;text-align:right;margin-right:0.4em}.mw-parser-output .navbox>.fakebar,.mw-parser-output .navbox .inner-group>div.mw-collapsible>.fakebar{float:left;width:4em;height:1em}.mw-parser-output .navbox .opis{background:#ddf;padding:0 1em;white-space:nowrap;font-weight:bold}.mw-parser-output .navbox.pionowy .opis{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-even,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-odd{background:transparent}.mw-parser-output .navbox.pionowy .navbox-odd,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .navbox-even{background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa)}.mw-parser-output .navbox .inner-group>div>div+div{background:transparent}.mw-parser-output .navbox p{margin:0;padding:0.3em 0}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:gold}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:silver}.mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,.mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#c96}.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ul,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>dl,.mw-parser-output .navbox .navbox-main-content>ol{column-width:24em;text-align:left}.mw-parser-output .navbox ul{list-style:none}.mw-parser-output .navbox .references{background:transparent}.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dd,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist dt,.mw-parser-output .navbox .hwrap .hlist li{white-space:normal}.mw-parser-output .navbox .rok{display:inline-block;width:4em;padding-right:0.5em;text-align:right}.mw-parser-output .navbox .navbox-statistics{margin-top:2px;border-top:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);text-align:center;font-size:small}.mw-parser-output .navbox-summary>.title{font-weight:bold;font-size:larger}.mw-parser-output .navbox:not(.grupa-szablonów) .navbox{margin:0;border:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox.grupa-szablonów>.grupa-szablonów-nawigacyjnych>.navbox:first-child{margin-top:2px}@media(max-width:800px){.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.before,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .flex>.after{display:none}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table,.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) tbody{display:block;overflow:visible;width:100%;box-sizing:border-box}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr{display:flex;flex-direction:column}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) .inner-standard tbody tr .opis{text-align:left}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .navbox:not(.pionowy) table table{margin:0;padding:0;border:0 none #000;padding-left:2em;width:100%}}.mw-parser-output .navbox .opis img,.mw-parser-output .navbox .opis .flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.flagicon,.mw-parser-output .navbox>.caption>.image{display:none}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.caption,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>tbody>tr>th{background-color:#3a3c3e}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.above,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox>.mw-collapsible-content>.below,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox .opis{background-color:#303234}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a1,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a1 .opis{background:#715f00}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a2,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a2 .opis{background:#5f5f5f}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .opis.a3,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbox.medaliści .a3 .opis{background:#764617}}</style><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Zimna_wojna" title="Szablon:Zimna wojna"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Zimna_wojna" title="Dyskusja szablonu:Zimna wojna"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Zimna_wojna&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a href="/wiki/Zimna_wojna" title="Zimna wojna">Zimna wojna</a></div><div class="mw-collapsible-content"><div class="hlist navbox-above above"> <ul><li><b>Uczestnicy:</b> <a href="/wiki/NATO" title="NATO">NATO</a></li> <li><a href="/wiki/Ruch_Pa%C5%84stw_Niezaanga%C5%BCowanych" title="Ruch Państw Niezaangażowanych">Ruch Państw Niezaangażowanych</a></li> <li><a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chińska Republika Ludowa</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_Warszawski" title="Układ Warszawski">Układ Warszawski</a></li></ul> </div><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Lata 40.</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Konferencja_kairska" title="Konferencja kairska">Konferencja kairska</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_tehera%C5%84ska" title="Konferencja teherańska">Konferencja teherańska</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_gwatemalska" title="Rewolucja gwatemalska">Rewolucja gwatemalska</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_ja%C5%82ta%C5%84ska" title="Konferencja jałtańska">Konferencja jałtańska</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Unthinkable" title="Operacja Unthinkable">Operacja Unthinkable</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_poczdamska" title="Konferencja poczdamska">Konferencja poczdamska</a></li> <li><a href="/wiki/Indonezyjska_Rewolucja_Narodowa" title="Indonezyjska Rewolucja Narodowa">Indonezyjska Rewolucja Narodowa</a></li> <li><a href="/wiki/Igor_Guzenko" title="Igor Guzenko">Zdrada Guzenki</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Keelhaul" title="Operacja Keelhaul">Operacja Keelhaul</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_moskiewska_(grudzie%C5%84_1945)" title="Konferencja moskiewska (grudzień 1945)">Konferencja moskiewska</a></li> <li><a href="/wiki/Projekt_Venona" title="Projekt Venona">Projekt Venona</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Blacklist_Forty" title="Operacja Blacklist Forty">Operacja Blacklist Forty</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_ira%C5%84ski_(1946)" title="Kryzys irański (1946)">Kryzys irański</a></li> <li><a href="/wiki/Incydent_w_Cie%C5%9Bninie_Korfu" title="Incydent w Cieśninie Korfu">Incydent w cieśninie Korfu</a></li> <li><a href="/wiki/Chi%C5%84ska_wojna_domowa" title="Chińska wojna domowa">Chińska wojna domowa</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Grecji" title="Wojna domowa w Grecji">Wojna domowa w Grecji</a></li> <li><a href="/wiki/Dzia%C5%82ania_zbrojne_podziemia_antykomunistycznego_w_Polsce" title="Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce">Działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce</a></li> <li><a href="/wiki/Partyzanckie_walki_polsko-ukrai%C5%84skie" title="Partyzanckie walki polsko-ukraińskie">Walki polsko-ukraińskie</a></li> <li><a href="/wiki/Akcja_%E2%80%9EWis%C5%82a%E2%80%9D" title="Akcja „Wisła”">Akcja „Wisła”</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_B_(1945%E2%80%931947)" title="Operacja B (1945–1947)">Operacja B</a></li> <li><a href="/wiki/James_Francis_Byrnes" title="James Francis Byrnes"><i>Mowa nadziei</i></a></li> <li><a href="/wiki/United_Nations_Relief_and_Rehabilitation_Administration" title="United Nations Relief and Rehabilitation Administration">UNRRA</a></li> <li><a href="/wiki/Praski_zamach_stanu_1948" title="Praski zamach stanu 1948">Praski zamach stanu 1948</a></li> <li><a href="/wiki/I_wojna_izraelsko-arabska" title="I wojna izraelsko-arabska">I wojna izraelsko-arabska</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_jugos%C5%82owia%C5%84ski" title="Kryzys jugosłowiański">Zerwanie stosunków Tito-Stalin</a></li> <li><a href="/wiki/Blokada_Berlina" title="Blokada Berlina">Blokada Berlina</a></li> <li><a href="/wiki/Deklaracja_ja%C5%82ta%C5%84ska_w_sprawie_Polski" title="Deklaracja jałtańska w sprawie Polski">Deklaracja jałtańska</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%BBelazna_kurtyna" title="Żelazna kurtyna">Żelazna kurtyna</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_malajskie" title="Powstanie malajskie">Powstanie malajskie</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Lata 50.</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Wojna_korea%C5%84ska" title="Wojna koreańska">Wojna koreańska</a></li> <li><a href="/wiki/I_wojna_indochi%C5%84ska" title="I wojna indochińska">I wojna indochińska</a></li> <li><a href="/wiki/Zamach_stanu_w_Iranie_(1953)" title="Zamach stanu w Iranie (1953)">Zamach stanu w Iranie</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_czerwcowe" title="Powstanie czerwcowe">Powstanie czerwcowe</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikt_laota%C5%84ski" title="Konflikt laotański">Wojna w Laosie</a></li> <li><a href="/wiki/Zamach_stanu_w_Gwatemali" title="Zamach stanu w Gwatemali">Zamach stanu w Gwatemali</a></li> <li><a href="/wiki/Pierwszy_kryzys_w_Cie%C5%9Bninie_Tajwa%C5%84skiej" title="Pierwszy kryzys w Cieśninie Tajwańskiej">Pierwszy kryzys w Cieśninie Tajwańskiej</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_genewska_(1955)" title="Konferencja genewska (1955)">Konferencja genewska (1955)</a></li> <li><a href="/wiki/Protesty_w_Gruzji_(1956)" title="Protesty w Gruzji (1956)">Protesty w Gruzji</a></li> <li><a href="/wiki/Pozna%C5%84ski_Czerwiec" title="Poznański Czerwiec">Poznański Czerwiec '56</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w%C4%99gierskie_1956" title="Powstanie węgierskie 1956">Powstanie węgierskie</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_sueski" title="Kryzys sueski">Kryzys sueski</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kryzys_satelitarny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kryzys satelitarny (strona nie istnieje)">Kryzys satelitarny</a></li> <li><a href="/wiki/Drugi_kryzys_w_Cie%C5%9Bninie_Tajwa%C5%84skiej" title="Drugi kryzys w Cieśninie Tajwańskiej">Drugi kryzys w Cieśninie Tajwańskiej</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_liba%C5%84ski" title="Kryzys libański">Kryzys libański</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_kuba%C5%84ska" title="Rewolucja kubańska">Rewolucja kubańska</a></li> <li><a href="/wiki/Debata_kuchenna" title="Debata kuchenna">Debata kuchenna</a></li> <li><a href="/wiki/Konferencja_w_Bandungu" title="Konferencja w Bandungu">Konferencja w Bandungu</a></li> <li><a href="/wiki/John_W._Bricker" title="John W. Bricker">Poprawka Brickera</a></li> <li><a href="/wiki/Makkartyzm" title="Makkartyzm">Makkartyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Gladio" title="Operacja Gladio">Operacja Gladio</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operacja_Gladius&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operacja Gladius (strona nie istnieje)">Operacja Gladius</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Hallsteina" title="Doktryna Hallsteina">Doktryna Hallsteina</a></li></ul> </td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Lata 60.</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Kryzys_kongijski_(1960%E2%80%931965)" title="Kryzys kongijski (1960–1965)">Kryzys kongijski</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Gwatemali" title="Wojna domowa w Gwatemali">Wojna domowa w Gwatemali</a></li> <li><a href="/wiki/Zestrzelenie_U-2" title="Zestrzelenie U-2">Zestrzelenie Lockheed U-2</a></li> <li><a href="/wiki/Roz%C5%82am_radziecko-alba%C5%84ski" title="Rozłam radziecko-albański">Rozłam radziecko-albański</a></li> <li><a href="/wiki/Roz%C5%82am_radziecko-chi%C5%84ski" title="Rozłam radziecko-chiński">Rozłam radziecko-chiński</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_berli%C5%84ski_1961" title="Kryzys berliński 1961">Kryzys berliński</a></li> <li><a href="/wiki/Mur_Berli%C5%84ski" title="Mur Berliński">Mur Berliński</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_Brunei" title="Powstanie w Brunei">Powstanie w Brunei</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikt_maroka%C5%84sko-algierski_(1963)" title="Konflikt marokańsko-algierski (1963)">Konflikt marokańsko-algierski</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikt_ade%C5%84ski" title="Konflikt adeński">Konflikt adeński</a></li> <li><a href="/wiki/Powstanie_w_Sarawaku" title="Powstanie w Sarawaku">Powstanie w Sarawaku</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Erytrei" title="Wojna o niepodległość Erytrei">Wojna o niepodległość Erytrei</a></li> <li><a href="/wiki/Indie_Portugalskie" title="Indie Portugalskie">Inwazja na Indie Portugalskie</a></li> <li><a href="/wiki/Nowa_Gwinea_Holenderska" title="Nowa Gwinea Holenderska">Konflikt o Holenderską Nową Gwineę</a></li> <li><a href="/wiki/Konfrontacja_indonezyjsko-malezyjska" title="Konfrontacja indonezyjsko-malezyjska">Konfrontacja indonezyjsko-malezyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Angoli" title="Wojna o niepodległość Angoli">Wojna o niepodległość Angoli</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_w_Zufarze" title="Wojna w Zufarze">Wojna w Zufarze</a></li> <li><a href="/wiki/Inwazja_w_Zatoce_%C5%9Awi%C5%84" title="Inwazja w Zatoce Świń">Inwazja w Zatoce Świń</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Northwoods" title="Operacja Northwoods">Operacja Northwoods</a></li> <li><a href="/wiki/Projekt_Kuba" title="Projekt Kuba">Projekt Kuba</a></li> <li><a href="/wiki/Kryzys_kuba%C5%84ski" title="Kryzys kubański">Kryzys kubański</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_wietnamska" title="Wojna wietnamska">Wojna wietnamska</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Gwinei_Bissau" title="Wojna o niepodległość Gwinei Bissau">Wojna o niepodległość Gwinei Bissau</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_rodezyjska" title="Wojna rodezyjska">Wojna rodezyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Zamach_stanu_w_Brazylii_(1964)" title="Zamach stanu w Brazylii (1964)">Zamach stanu w Brazylii</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Mozambiku" title="Wojna o niepodległość Mozambiku">Wojna o niepodległość Mozambiku</a></li> <li><a href="/wiki/Intifada_marcowa" title="Intifada marcowa">Intifada marcowa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Operacja_Power_Pack&action=edit&redlink=1" class="new" title="Operacja Power Pack (strona nie istnieje)">Operacja Power Pack</a></li> <li><a href="/wiki/Po%C5%82udniowoafryka%C5%84ska_wojna_graniczna" title="Południowoafrykańska wojna graniczna">Południowoafrykańska wojna graniczna</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Indonezyjski_zamach_stanu_30_wrze%C5%9Bnia_1965&action=edit&redlink=1" class="new" title="Indonezyjski zamach stanu 30 września 1965 (strona nie istnieje)">Indonezyjski zamach stanu</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Namibii" title="Wojna o niepodległość Namibii">Wojna o niepodległość Namibii</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikt_w_Korea%C5%84skiej_Strefie_Zdemilitaryzowanej" title="Konflikt w Koreańskiej Strefie Zdemilitaryzowanej">Konflikt w Koreańskiej Strefie Zdemilitaryzowanej</a></li> <li><a href="/wiki/Stowarzyszenie_Narod%C3%B3w_Azji_Po%C5%82udniowo-Wschodniej" title="Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej">Deklaracja ASEAN</a></li> <li><a href="/wiki/Junta_czarnych_pu%C5%82kownik%C3%B3w" title="Junta czarnych pułkowników">Junta czarnych pułkowników</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_kulturalna" title="Rewolucja kulturalna">Rewolucja kulturalna</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_chi%C5%84sko-indyjska" title="Wojna chińsko-indyjska">Wojna chińsko-indyjska</a></li> <li><a href="/wiki/Marzec_1968" title="Marzec 1968">Marzec 1968</a></li> <li><a href="/wiki/Maj_1968" title="Maj 1968">Maj 1968</a></li> <li><a href="/wiki/Praska_Wiosna" title="Praska Wiosna">Praska Wiosna</a></li> <li><a href="/wiki/Interwencja_Uk%C5%82adu_Warszawskiego_w_Czechos%C5%82owacji" title="Interwencja Układu Warszawskiego w Czechosłowacji">Inwazja na Czechosłowację</a></li> <li><a href="/wiki/Gulaszowy_komunizm" title="Gulaszowy komunizm">Gulaszowy komunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Drugie_powstanie_malajskie" title="Drugie powstanie malajskie">Drugie powstanie malajskie</a></li> <li><a href="/wiki/Uk%C5%82ad_o_nierozprzestrzenianiu_broni_j%C4%85drowej" title="Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej">Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT)</a></li> <li><a href="/wiki/Konflikt_nad_Ussuri" title="Konflikt nad Ussuri">Konflikt nad Ussuri</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Lata 70.</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Lata_o%C5%82owiu" title="Lata ołowiu">Lata ołowiu</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9tente" title="Détente">Détente</a></li> <li><a href="/wiki/Grudzie%C5%84_1970" title="Grudzień 1970">Grudzień 1970</a></li> <li><a href="/wiki/Czarny_Wrzesie%C5%84_(organizacja)" title="Czarny Wrzesień (organizacja)">Powstanie organizacji „Czarny Wrzesień”</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Kambod%C5%BCy" title="Wojna domowa w Kambodży">Wojna domowa w Kambodży</a></li> <li><a href="/wiki/Demokratyczna_Kampucza" title="Demokratyczna Kampucza">Demokratyczna Kampucza</a></li> <li><a href="/wiki/Dyplomacja_pingpongowa" title="Dyplomacja pingpongowa">Dyplomacja pingpongowa</a></li> <li><a href="/wiki/Berlin_Zachodni" title="Berlin Zachodni">Traktat czterech mocarstw o statusie Berlina Zachodniego</a></li> <li><a href="/wiki/Wizyta_Richarda_Nixona_w_Chinach" title="Wizyta Richarda Nixona w Chinach">Wizyta Nixona w Chinach</a></li> <li><a href="/wiki/Strategic_Arms_Limitation_Treaty_(I)" title="Strategic Arms Limitation Treaty (I)">SALT I</a></li> <li><a href="/wiki/Pucz_w_Chile_(1973)" title="Pucz w Chile (1973)">Pucz w Chile</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_Jom_Kipur" title="Wojna Jom Kipur">Wojna Jom Kipur</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_go%C5%BAdzik%C3%B3w" title="Rewolucja goździków">Rewolucja goździków</a></li> <li><a href="/wiki/Incydent_Mayaguez" title="Incydent Mayaguez">Incydent Mayaguez</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Angoli" title="Wojna domowa w Angoli">Wojna domowa w Angoli</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_w_Ogadenie" title="Wojna w Ogadenie">Wojna w Ogadenie</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_kambod%C5%BCa%C5%84sko-wietnamska" title="Wojna kambodżańsko-wietnamska">Wojna kambodżańsko-wietnamska</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_chi%C5%84sko-wietnamska" title="Wojna chińsko-wietnamska">Wojna chińsko-wietnamska</a></li> <li><a href="/wiki/Ira%C5%84ska_rewolucja_islamska" title="Irańska rewolucja islamska">Irańska rewolucja islamska</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Mozambiku" title="Wojna domowa w Mozambiku">Wojna domowa w Mozambiku</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Etiopii" title="Wojna domowa w Etiopii">Wojna domowa w Etiopii</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_w_Saharze_Zachodniej" title="Wojna w Saharze Zachodniej">Wojna w Saharze Zachodniej</a></li> <li><a href="/wiki/Operacja_Kondor" title="Operacja Kondor">Operacja Kondor</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_o_niepodleg%C5%82o%C5%9B%C4%87_Bangladeszu" title="Wojna o niepodległość Bangladeszu">Wojna o niepodległość Bangladeszu</a></li> <li><a href="/wiki/Lot_902_%E2%80%9EKorean_Air%E2%80%9D" title="Lot 902 „Korean Air”">Lot 902 „Korean Air”</a></li> <li><a href="/wiki/Strategic_Arms_Limitation_Treaty_(II)" title="Strategic Arms Limitation Treaty (II)">SALT II</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_nikaragua%C5%84ska" title="Rewolucja nikaraguańska">Rewolucja nikaraguańska</a></li> <li><a href="/wiki/Roz%C5%82am_chi%C5%84sko-alba%C5%84ski" title="Rozłam chińsko-albański">Rozłam chińsko-albański</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja_kwietniowa" title="Rewolucja kwietniowa">Rewolucja kwietniowa</a></li> <li><a href="/wiki/Sztorm-333" title="Sztorm-333">Sztorm-333</a></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Lata 80.</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Radziecka_interwencja_w_Afganistanie" title="Radziecka interwencja w Afganistanie">Radziecka interwencja w Afganistanie</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_domowa_w_Salwadorze" title="Wojna domowa w Salwadorze">Wojna domowa w Salwadorze</a></li> <li><a href="/wiki/Letnie_Igrzyska_Olimpijskie_1980" title="Letnie Igrzyska Olimpijskie 1980">Bojkot olimpiady w Moskwie</a></li> <li><a href="/wiki/Niezale%C5%BCny_Samorz%C4%85dny_Zwi%C4%85zek_Zawodowy_%E2%80%9ESolidarno%C5%9B%C4%87%E2%80%9D_w_latach_1980%E2%80%931989" title="Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność” w latach 1980–1989">Powstanie NSZZ „Solidarność”</a></li> <li><a href="/wiki/Sierpie%C5%84_1980" title="Sierpień 1980">Sierpień 1980</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_iracko-ira%C5%84ska" title="Wojna iracko-irańska">Wojna iracko-irańska</a></li> <li><a href="/wiki/Stan_wojenny_w_Polsce_(1981%E2%80%931983)" title="Stan wojenny w Polsce (1981–1983)">Stan wojenny w Polsce</a></li> <li><a href="/wiki/Contras" title="Contras">Contras</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kryzys_w_Ameryce_%C5%9Arodkowej&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kryzys w Ameryce Środkowej (strona nie istnieje)">Kryzys w Ameryce Środkowej</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=RJAN&action=edit&redlink=1" class="new" title="RJAN (strona nie istnieje)">RJAN</a></li> <li><a href="/wiki/Katastrofa_lotu_Korean_Air_007" title="Katastrofa lotu Korean Air 007">Zestrzelenie KAL 007</a></li> <li><a href="/wiki/Able_Archer_83" title="Able Archer 83">Able Archer 83</a></li> <li><a href="/wiki/Strategic_Defense_Initiative" title="Strategic Defense Initiative">Strategic Defense Initiative</a></li> <li><a href="/wiki/Inwazja_na_Grenad%C4%99" title="Inwazja na Grenadę">Inwazja na Grenadę</a></li> <li><a href="/wiki/Incydent_na_Morzu_Czarnym_(1988)" title="Incydent na Morzu Czarnym (1988)">Incydent na Morzu Czarnym</a></li> <li><a href="/wiki/Protesty_na_placu_Niebia%C5%84skiego_Spokoju_w_1989" title="Protesty na placu Niebiańskiego Spokoju w 1989">Protesty na placu Niebiańskiego Spokoju w 1989</a></li> <li><a href="/wiki/%C5%9Apiewaj%C4%85ca_rewolucja" title="Śpiewająca rewolucja">Śpiewająca rewolucja</a></li> <li><a href="/wiki/Inwazja_Stan%C3%B3w_Zjednoczonych_na_Panam%C4%99" title="Inwazja Stanów Zjednoczonych na Panamę">Inwazja Stanów Zjednoczonych na Panamę</a></li> <li><a href="/wiki/Mur_Berli%C5%84ski" title="Mur Berliński">Upadek Muru Berlińskiego</a></li> <li><a href="/wiki/Jesie%C5%84_Lud%C3%B3w" title="Jesień Ludów">Jesień Ludów</a></li> <li><a href="/wiki/III_Rzeczpospolita" title="III Rzeczpospolita">III Rzeczpospolita</a></li> <li><a href="/wiki/G%C5%82asnost" title="Głasnost">Głasnost</a></li> <li><a href="/wiki/Pieriestrojka" title="Pieriestrojka">Pieriestrojka</a></li> <li><a href="/wiki/Uskorienije" title="Uskorienije">Uskorienije</a></li></ul> </td></tr><tr class="a6"><th class="navbox-group opis" scope="row">Lata 90.</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rozpad_Jugos%C5%82awii" title="Rozpad Jugosławii">Rozpad Jugosławii</a></li> <li><a href="/wiki/Rozpad_ZSRR" title="Rozpad ZSRR">Rozpad ZSRR</a></li></ul> </td></tr><tr class="a7"><th class="navbox-group opis" scope="row">Epilog</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/I_wojna_w_Zatoce_Perskiej" title="I wojna w Zatoce Perskiej">I wojna w Zatoce Perskiej</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_dziesi%C4%99ciodniowa" title="Wojna dziesięciodniowa">Wojna dziesięciodniowa</a></li> <li><a href="/wiki/Aksamitna_rewolucja" title="Aksamitna rewolucja">Aksamitna rewolucja</a></li> <li><a href="/wiki/Rozpad_Czechos%C5%82owacji" title="Rozpad Czechosłowacji">Aksamitny rozwód</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_w_Chorwacji" title="Wojna w Chorwacji">Wojna w Chorwacji</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_w_Bo%C5%9Bni_i_Hercegowinie" title="Wojna w Bośni i Hercegowinie">Wojna w Bośni i Hercegowinie</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_chorwacko-bo%C5%9Bniacka" title="Wojna chorwacko-bośniacka">Wojna chorwacko-bośniacka</a></li> <li><a href="/wiki/Masakra_w_Srebrenicy" title="Masakra w Srebrenicy">Masakra w Srebrenicy</a></li> <li><a href="/wiki/Wojna_w_Kosowie" title="Wojna w Kosowie">Wojna w Kosowie</a></li></ul> </td></tr><tr class="a8"><th class="navbox-group opis" scope="row">Organizacje</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Rada_Wzajemnej_Pomocy_Gospodarczej" title="Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej">Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej</a></li> <li><a href="/wiki/Wsp%C3%B3lnota_Europejska" title="Wspólnota Europejska">Wspólnota Europejska</a></li> <li><a href="/wiki/Centralna_Agencja_Wywiadowcza" title="Centralna Agencja Wywiadowcza">CIA</a></li> <li><a href="/wiki/Secret_Intelligence_Service" title="Secret Intelligence Service">MI6</a></li> <li><a href="/wiki/KGB" title="KGB">KGB</a></li> <li><a href="/wiki/Organy_bezpiecze%C5%84stwa_publicznego_(1944%E2%80%931956)" title="Organy bezpieczeństwa publicznego (1944–1956)">UB</a></li> <li><a href="/wiki/S%C5%82u%C5%BCba_Bezpiecze%C5%84stwa_(PRL)" title="Służba Bezpieczeństwa (PRL)">SB</a></li> <li><a href="/wiki/Ministerstwo_Bezpiecze%C5%84stwa_Pa%C5%84stwowego_NRD" title="Ministerstwo Bezpieczeństwa Państwowego NRD">Stasi</a></li> <li><a href="/wiki/%C3%81llamv%C3%A9delmi_Hat%C3%B3s%C3%A1g" title="Államvédelmi Hatóság">AVH</a></li> <li><a href="/wiki/St%C3%A1tn%C3%AD_bezpe%C4%8Dnost" title="Státní bezpečnost">StB</a></li> <li><a href="/wiki/Securitate" title="Securitate">Securitate</a></li> <li><a href="/wiki/KDS" title="KDS">KDS</a></li> <li><a href="/wiki/Sigurimi" title="Sigurimi">Sigurimi</a></li></ul> </td></tr><tr class="a9"><th class="navbox-group opis" scope="row"><a href="/wiki/Wy%C5%9Bcig_zbroje%C5%84" title="Wyścig zbrojeń">Wyścig zbrojeń</a></th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Ameryka%C5%84skie_i_radzieckie_morskie_systemy_balistyczne" title="Amerykańskie i radzieckie morskie systemy balistyczne">Amerykańskie i radzieckie morskie systemy balistyczne</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Wy%C5%9Bcig_nuklearny&action=edit&redlink=1" class="new" title="Wyścig nuklearny (strona nie istnieje)">Wyścig nuklearny</a></li> <li><a href="/wiki/Wy%C5%9Bcig_kosmiczny" title="Wyścig kosmiczny">Wyścig kosmiczny</a></li></ul> </td></tr><tr class="a10"><th class="navbox-group opis" scope="row">Ideologie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Kapitalizm" title="Kapitalizm">Kapitalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Liberalizm" title="Liberalizm">Liberalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Demokracja_ludowa" title="Demokracja ludowa">Demokracja socjalistyczna</a></li> <li><a class="mw-selflink selflink">Komunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">Stalinizm</a></li> <li><a href="/wiki/Fidelizm" title="Fidelizm">Fidelizm</a></li> <li><a href="/wiki/Maoizm" title="Maoizm">Maoizm</a></li> <li><a href="/wiki/D%C5%BCucze" title="Dżucze">Dżucze</a></li> <li><a href="/wiki/Titoizm" title="Titoizm">Titoizm</a></li> <li><a href="/wiki/Hod%C5%BCyzm" title="Hodżyzm">Hodżyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Antykomunizm" title="Antykomunizm">Antykomunizm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a11"><th class="navbox-group opis" scope="row">Propaganda</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Prawda_(dziennik)" title="Prawda (dziennik)">Prawda (dziennik)</a></li> <li><a href="/wiki/Radio_Wolna_Europa" title="Radio Wolna Europa">Radio Wolna Europa</a></li> <li><a href="/wiki/G%C5%82os_Ameryki" title="Głos Ameryki">Głos Ameryki</a></li> <li><a href="/wiki/Radio_Mart%C3%AD" title="Radio Martí">Radio Martí</a></li> <li><a href="/wiki/Sputnik_(radio)" title="Sputnik (radio)">Radio Moskwa</a></li> <li><a href="/wiki/RIAS" title="RIAS">RIAS</a></li></ul> </td></tr><tr class="a12"><th class="navbox-group opis" scope="row">Polityka<br />międzynarodowa</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Doktryna_Trumana" title="Doktryna Trumana">Doktryna Trumana</a></li> <li><a href="/wiki/Plan_Marshalla" title="Plan Marshalla">Plan Marshalla</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_powstrzymywania" title="Doktryna powstrzymywania">Doktryna powstrzymywania</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Eisenhowera" title="Doktryna Eisenhowera">Doktryna Eisenhowera</a></li> <li><a href="/wiki/Efekt_domina" title="Efekt domina">Teoria domina</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Kennedy%E2%80%99ego" title="Doktryna Kennedy’ego">Doktryna Kennedy’ego</a></li> <li><a href="/wiki/Pokojowe_wsp%C3%B3%C5%82istnienie" title="Pokojowe współistnienie">Pokojowe współistnienie</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polityka_wschodnia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polityka wschodnia (strona nie istnieje)">Polityka wschodnia</a></li> <li><a href="/wiki/Lyndon_B._Johnson" title="Lyndon B. Johnson">Doktryna Johnsona</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Bre%C5%BCniewa" title="Doktryna Breżniewa">Doktryna Breżniewa</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Nixona" title="Doktryna Nixona">Doktryna Nixona</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Ulbrichta" title="Doktryna Ulbrichta">Doktryna Ulbrichta</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Cartera" title="Doktryna Cartera">Doktryna Cartera</a></li> <li><a href="/wiki/Doktryna_Reagana" title="Doktryna Reagana">Doktryna Reagana</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Polityka_%E2%80%9Eodwrotu%E2%80%9D&action=edit&redlink=1" class="new" title="Polityka „odwrotu” (strona nie istnieje)">Polityka „odwrotu”</a></li> <li><a href="/wiki/Finlandyzacja" title="Finlandyzacja">Finlandyzacja</a></li> <li><a href="/wiki/Blok_wschodni" title="Blok wschodni">Blok wschodni</a></li></ul> </td></tr><tr class="a13"><th class="navbox-group opis" scope="row">Zobacz też</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Szpiegostwo" title="Szpiegostwo">Szpiegostwo</a></li> <li><a href="/wiki/Stosunki_mi%C4%99dzynarodowe" title="Stosunki międzynarodowe">Stosunki międzynarodowe</a></li> <li><a href="/wiki/Jan_Pawe%C5%82_II" title="Jan Paweł II">Jan Paweł II</a></li> <li><a href="/wiki/Karta_77" title="Karta 77">Karta 77</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="hlist navbox-below below"> <ul><li><b><a href="/wiki/Kategoria:Zimna_wojna" title="Kategoria:Zimna wojna">Kategoria Zimna wojna</a></b></li></ul> </div></div></div> <div class="navbox do-not-make-smaller mw-collapsible mw-collapsed" data-expandtext="pokaż" data-collapsetext="ukryj"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r75675918"><ul class="tnavbar noprint plainlinks hlist"><li><a href="/wiki/Szablon:Komunizm" title="Szablon:Komunizm"><span title="Pokaż ten szablon">p</span></a></li><li><a href="/wiki/Dyskusja_szablonu:Komunizm" title="Dyskusja szablonu:Komunizm"><span title="Dyskusja na temat tego szablonu">d</span></a></li><li title="Możesz edytować ten szablon. Użyj przycisku podglądu przed zapisaniem zmian."><a class="external text" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Szablon:Komunizm&action=edit">e</a></li></ul><div class="navbox-title caption"><a class="mw-selflink selflink">Komunizm</a></div><div class="mw-collapsible-content flex"><table class="navbox-main-content inner-standard"><tbody><tr class="a1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Nurty</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a1_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">Marksistowskie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Antyrewizjonizm" title="Antyrewizjonizm">Antyrewizjonizm</a></li> <li><a href="/wiki/Luksemburgizm" title="Luksemburgizm">Luksemburgizm</a></li> <li><a href="/wiki/Lewicowy_komunizm" title="Lewicowy komunizm">Lewicowy komunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Leninizm" title="Leninizm">Leninizm</a></li> <li><a href="/wiki/Bolszewizm" title="Bolszewizm">Bolszewizm</a></li> <li><a href="/wiki/Trockizm" title="Trockizm">Trockizm</a></li> <li><a href="/wiki/Marksizm-leninizm" title="Marksizm-leninizm">Marksizm-leninizm</a></li> <li><a href="/wiki/Maoizm" title="Maoizm">Maoizm</a></li> <li><a href="/wiki/Titoizm" title="Titoizm">Titoizm</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowy_komunizm" title="Narodowy komunizm">Narodowy komunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Eurokomunizm" title="Eurokomunizm">Eurokomunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Neokomunizm" title="Neokomunizm">Neokomunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Fidelizm" title="Fidelizm">Fidelizm</a></li> <li><a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">Stalinizm</a></li> <li><a href="/wiki/Hod%C5%BCyzm" title="Hodżyzm">Hodżyzm</a></li> <li><a href="/wiki/D%C5%BCucze" title="Dżucze">Dżucze</a></li> <li><a href="/wiki/Gulaszowy_komunizm" title="Gulaszowy komunizm">Kadaryzm</a></li></ul> </td></tr><tr class="a1_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Inne</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Anarchizm_komunistyczny" title="Anarchizm komunistyczny">Anarchizm komunistyczny</a></li> <li><a href="/wiki/Komunizm_chrze%C5%9Bcija%C5%84ski" title="Komunizm chrześcijański">Komunizm chrześcijański</a></li> <li><a href="/wiki/Komunizm_utopijny" title="Komunizm utopijny">Komunizm utopijny</a></li> <li><a href="/wiki/Narodowy_bolszewizm" title="Narodowy bolszewizm">Narodowy bolszewizm</a></li> <li><a href="/wiki/Babuwizm" title="Babuwizm">Babuwizm</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a2"><th class="navbox-group opis" scope="row">Państwa rządzone<br />przez<br />partie komunistyczne</th><td class="navbox-list spis"><table class="inner-standard"><tbody><tr class="a2_1"><th class="navbox-group opis" scope="row">obecnie</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/22px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/33px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg/44px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_China.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Chi%C5%84ska_Republika_Ludowa" title="Chińska Republika Ludowa">Chiny</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Flag_of_North_Korea.svg/22px-Flag_of_North_Korea.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Flag_of_North_Korea.svg/33px-Flag_of_North_Korea.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/51/Flag_of_North_Korea.svg/44px-Flag_of_North_Korea.svg.png 2x" data-file-width="1600" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Korea_P%C3%B3%C5%82nocna" title="Korea Północna">KRLD</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Flag_of_Cuba.svg/22px-Flag_of_Cuba.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Flag_of_Cuba.svg/33px-Flag_of_Cuba.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Flag_of_Cuba.svg/44px-Flag_of_Cuba.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kuba</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Vietnam.svg/22px-Flag_of_Vietnam.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Vietnam.svg/33px-Flag_of_Vietnam.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/21/Flag_of_Vietnam.svg/44px-Flag_of_Vietnam.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Wietnam" title="Wietnam">Wietnam</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_Laos.svg/22px-Flag_of_Laos.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_Laos.svg/33px-Flag_of_Laos.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/Flag_of_Laos.svg/44px-Flag_of_Laos.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Laos" title="Laos">Laos</a></li> <li><span class="flagicon"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Flag_of_Nepal.svg/16px-Flag_of_Nepal.svg.png" decoding="async" width="16" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Flag_of_Nepal.svg/25px-Flag_of_Nepal.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9b/Flag_of_Nepal.svg/33px-Flag_of_Nepal.svg.png 2x" data-file-width="726" data-file-height="885" /></span></span> </span><a href="/wiki/Nepal" title="Nepal">Nepal</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Mozambique.svg/22px-Flag_of_Mozambique.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Mozambique.svg/33px-Flag_of_Mozambique.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d0/Flag_of_Mozambique.svg/44px-Flag_of_Mozambique.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Mozambik" title="Mozambik">Mozambik</a></li></ul> </td></tr><tr class="a2_2"><th class="navbox-group opis" scope="row">dawniej</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/22px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/33px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Flag_of_the_Soviet_Union.svg/44px-Flag_of_the_Soviet_Union.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Zwi%C4%85zek_Socjalistycznych_Republik_Radzieckich" title="Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich">ZSRR</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/22px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/33px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/72/Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg/44px-Flag_of_Mongolia_%281924%E2%80%931940%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Mongolska_Republika_Ludowa" title="Mongolska Republika Ludowa">Mongolia</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/22px-Flag_of_East_Germany.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/33px-Flag_of_East_Germany.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Flag_of_East_Germany.svg/44px-Flag_of_East_Germany.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Niemiecka_Republika_Demokratyczna" title="Niemiecka Republika Demokratyczna">NRD</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg/22px-Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg/33px-Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ec/Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg/44px-Flag_of_Hungary_%281949-1956%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/W%C4%99gierska_Republika_Ludowa_(1949%E2%80%931989)" title="Węgierska Republika Ludowa (1949–1989)">Węgry</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/22px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/33px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Flag_of_the_Czech_Republic.svg/44px-Flag_of_the_Czech_Republic.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Czechos%C5%82owacja" title="Czechosłowacja">Czechosłowacja</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/22px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/33px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg/44px-Flag_of_Yugoslavia_%281946-1992%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="500" /></span></span> </span><a href="/wiki/Socjalistyczna_Federacyjna_Republika_Jugos%C5%82awii" title="Socjalistyczna Federacyjna Republika Jugosławii">Jugosławia</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg/22px-Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="16" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg/33px-Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg/44px-Flag_of_Albania_%281946%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-file-width="980" data-file-height="700" /></span></span> </span><a href="/wiki/Albania_w_okresie_komunizmu" title="Albania w okresie komunizmu">Albania</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg/22px-Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="14" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg/33px-Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg/44px-Flag_of_Poland_%281928%E2%80%931980%29.svg.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="800" /></span></span> </span><a href="/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa" title="Polska Rzeczpospolita Ludowa">Polska</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg/22px-Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg/33px-Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg/44px-Flag_of_Romania_%281948%E2%80%931952%29.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Rumunia_w_okresie_komunizmu" title="Rumunia w okresie komunizmu">Rumunia</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Flag_of_Bulgaria_%281948%E2%80%931967%29.svg/22px-Flag_of_Bulgaria_%281948%E2%80%931967%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="13" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Flag_of_Bulgaria_%281948%E2%80%931967%29.svg/33px-Flag_of_Bulgaria_%281948%E2%80%931967%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/04/Flag_of_Bulgaria_%281948%E2%80%931967%29.svg/44px-Flag_of_Bulgaria_%281948%E2%80%931967%29.svg.png 2x" data-file-width="1000" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Ludowa_Republika_Bu%C5%82garii" title="Ludowa Republika Bułgarii">Bułgaria</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Flag_of_Afghanistan_%281987%E2%80%931992%29.svg/22px-Flag_of_Afghanistan_%281987%E2%80%931992%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Flag_of_Afghanistan_%281987%E2%80%931992%29.svg/33px-Flag_of_Afghanistan_%281987%E2%80%931992%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Flag_of_Afghanistan_%281987%E2%80%931992%29.svg/44px-Flag_of_Afghanistan_%281987%E2%80%931992%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/II_Republika_Afganistanu" title="II Republika Afganistanu">Afganistan</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Flag_of_South_Yemen.svg/22px-Flag_of_South_Yemen.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Flag_of_South_Yemen.svg/33px-Flag_of_South_Yemen.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/Flag_of_South_Yemen.svg/44px-Flag_of_South_Yemen.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="341" /></span></span> </span><a href="/wiki/Ludowo-Demokratyczna_Republika_Jemenu" title="Ludowo-Demokratyczna Republika Jemenu">Jemen Południowy</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Kampuchea.svg/22px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Kampuchea.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Kampuchea.svg/33px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Kampuchea.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/23/Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Kampuchea.svg/44px-Flag_of_the_People%27s_Republic_of_Kampuchea.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Ludowa_Republika_Kampuczy" title="Ludowa Republika Kampuczy">Ludowa Republika Kampuczy</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Flag_of_Ethiopia_%281987%E2%80%931991%29.svg/22px-Flag_of_Ethiopia_%281987%E2%80%931991%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Flag_of_Ethiopia_%281987%E2%80%931991%29.svg/33px-Flag_of_Ethiopia_%281987%E2%80%931991%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8a/Flag_of_Ethiopia_%281987%E2%80%931991%29.svg/44px-Flag_of_Ethiopia_%281987%E2%80%931991%29.svg.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Ludowo-Demokratyczna_Republika_Etiopii" title="Ludowo-Demokratyczna Republika Etiopii">Etiopia</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Benin_%281975%E2%80%931990%29.svg/22px-Flag_of_Benin_%281975%E2%80%931990%29.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Benin_%281975%E2%80%931990%29.svg/33px-Flag_of_Benin_%281975%E2%80%931990%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/af/Flag_of_Benin_%281975%E2%80%931990%29.svg/44px-Flag_of_Benin_%281975%E2%80%931990%29.svg.png 2x" data-file-width="1500" data-file-height="1000" /></span></span> </span><a href="/wiki/Benin" title="Benin">Benin</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Flag_of_Angola.svg/22px-Flag_of_Angola.svg.png" decoding="async" width="22" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Flag_of_Angola.svg/33px-Flag_of_Angola.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9d/Flag_of_Angola.svg/44px-Flag_of_Angola.svg.png 2x" data-file-width="900" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/Angola" title="Angola">Angola</a></li> <li><span class="flagicon"><span class="mw-image-border" typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/22px-Flag_of_San_Marino.svg.png" decoding="async" width="22" height="17" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/33px-Flag_of_San_Marino.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_San_Marino.svg/44px-Flag_of_San_Marino.svg.png 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></span></span> </span><a href="/wiki/San_Marino" title="San Marino">San Marino</a></li></ul> </td></tr></tbody></table></td></tr><tr class="a3"><th class="navbox-group opis" scope="row">Teoretycy i działacze</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Karl_Marx" title="Karl Marx">Karl Marx</a></li> <li><a href="/wiki/Friedrich_Engels" title="Friedrich Engels">Friedrich Engels</a></li> <li><a href="/wiki/W%C5%82odzimierz_Lenin" title="Włodzimierz Lenin">Włodzimierz Lenin</a></li> <li><a href="/wiki/Antonio_Gramsci" title="Antonio Gramsci">Antonio Gramsci</a></li> <li><a href="/wiki/R%C3%B3%C5%BCa_Luksemburg" title="Róża Luksemburg">Róża Luksemburg</a></li> <li><a href="/wiki/Karl_Liebknecht" title="Karl Liebknecht">Karl Liebknecht</a></li> <li><a href="/wiki/Lew_Trocki" title="Lew Trocki">Lew Trocki</a></li> <li><a href="/wiki/Feliks_Dzier%C5%BCy%C5%84ski" title="Feliks Dzierżyński">Feliks Dzierżyński</a></li> <li><a href="/wiki/Julian_Marchlewski" title="Julian Marchlewski">Julian Marchlewski</a></li> <li><a href="/wiki/J%C3%B3zef_Stalin" title="Józef Stalin">Józef Stalin</a></li> <li><a href="/wiki/Mao_Zedong" title="Mao Zedong">Mao Zedong</a></li> <li><a href="/wiki/Enver_Hoxha" title="Enver Hoxha">Enver Hodża</a></li> <li><a href="/wiki/Kim_Ir_Sen" title="Kim Ir Sen">Kim Ir Sen</a></li> <li><a href="/wiki/Josip_Broz_Tito" title="Josip Broz Tito">Josip Broz Tito</a></li> <li><a href="/wiki/Nikita_Chruszczow" title="Nikita Chruszczow">Nikita Chruszczow</a></li> <li><a href="/wiki/H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minh" title="Hồ Chí Minh">Hồ Chí Minh</a></li> <li><a href="/wiki/Leonid_Bre%C5%BCniew" title="Leonid Breżniew">Leonid Breżniew</a></li> <li><a href="/wiki/Walter_Ulbricht" title="Walter Ulbricht">Walter Ulbricht</a></li> <li><a href="/wiki/Che_Guevara" title="Che Guevara">Che Guevara</a></li> <li><a href="/wiki/Fidel_Castro" title="Fidel Castro">Fidel Castro</a></li> <li><a href="/wiki/Peng_Dehuai" title="Peng Dehuai">Peng Dehuai</a></li> <li><a href="/wiki/Nicolae_Ceau%C8%99escu" title="Nicolae Ceaușescu">Nicolae Ceaușescu</a></li> <li><a href="/wiki/Lin_Biao" title="Lin Biao">Lin Biao</a></li> <li><a href="/wiki/Zhou_Enlai" title="Zhou Enlai">Zhou Enlai</a></li> <li><a href="/wiki/Prachanda" title="Prachanda">Prachanda</a></li></ul> </td></tr><tr class="a4"><th class="navbox-group opis" scope="row">Symbole</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-even"> <ul><li><a href="/wiki/Sierp_i_m%C5%82ot" title="Sierp i młot">Sierp i młot</a></li> <li><a href="/wiki/Czerwona_gwiazda" title="Czerwona gwiazda">Czerwona gwiazda</a></li> <li><a href="/wiki/Czerwony_sztandar_(flaga)" title="Czerwony sztandar (flaga)">Czerwony sztandar</a></li> <li><i><a href="/wiki/Mi%C4%99dzynarod%C3%B3wka_(pie%C5%9B%C5%84)" title="Międzynarodówka (pieśń)">Międzynarodówka</a></i></li></ul> </td></tr><tr class="a5"><th class="navbox-group opis" scope="row">Tematy powiązane</th><td class="navbox-list spis hlist navbox-odd"> <ul><li><a href="/wiki/Anarchizm" title="Anarchizm">Anarchizm</a></li> <li><a href="/wiki/Antyrewizjonizm" title="Antyrewizjonizm">Antyrewizjonizm</a></li> <li><a href="/wiki/Kapitalizm" title="Kapitalizm">Kapitalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Imperializm" title="Imperializm">Imperializm</a></li> <li><a href="/wiki/Socjalizm_naukowy" title="Socjalizm naukowy">Socjalizm naukowy</a></li> <li><a href="/wiki/Socjalizm_realny" title="Socjalizm realny">Socjalizm realny</a></li> <li><a href="/wiki/Dyktatura_proletariatu" title="Dyktatura proletariatu">Dyktatura proletariatu</a></li> <li><a href="/wiki/Zdeformowane_pa%C5%84stwo_robotnicze" title="Zdeformowane państwo robotnicze">Zdeformowane państwo robotnicze</a></li> <li><a href="/wiki/Zdegenerowane_pa%C5%84stwo_robotnicze" title="Zdegenerowane państwo robotnicze">Zdegenerowane państwo robotnicze</a></li> <li><a href="/wiki/Reformizm" title="Reformizm">Reformizm</a></li> <li><a href="/wiki/Rewizjonizm" title="Rewizjonizm">Rewizjonizm</a></li> <li><a href="/wiki/Rewolucja" title="Rewolucja">Rewolucja</a></li> <li><a href="/wiki/Socjalizm" title="Socjalizm">Socjalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Socjaldemokracja" title="Socjaldemokracja">Socjaldemokracja</a></li> <li><a href="/wiki/Socjalliberalizm" title="Socjalliberalizm">Socjalliberalizm</a></li> <li><a href="/wiki/Naukowy_komunizm" title="Naukowy komunizm">Naukowy komunizm</a></li> <li><a href="/wiki/Stalinizm" title="Stalinizm">Stalinizm</a></li> <li><a href="/wiki/Socjalistyczny_patriotyzm" title="Socjalistyczny patriotyzm">Socjalistyczny patriotyzm</a></li> <li><a href="/wiki/Antykomunizm" title="Antykomunizm">Antykomunizm</a></li></ul> </td></tr></tbody></table><div class="navbox-after after"> <p><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Czerwona_gwiazda" title="Czerwona gwiazda"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/70px-Red_star.svg.png" decoding="async" width="70" height="67" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/105px-Red_star.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Red_star.svg/140px-Red_star.svg.png 2x" data-file-width="1235" data-file-height="1175" /></a></span> </p> </div></div></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r75562624">.mw-parser-output #normdaten>div+div{margin-top:0.5em}.mw-parser-output #normdaten>div>div{background:var(--background-color-neutral,#eaecf0);padding:.2em .5em}.mw-parser-output #normdaten ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output #normdaten ul li:first-child{padding-left:.5em;border-left:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1)}</style> <div id="normdaten" class="catlinks"><div class="normdaten-typ-fehlt"><div><a href="/wiki/Kontrola_autorytatywna" title="Kontrola autorytatywna">Kontrola autorytatywna</a> (<span class="description"><a href="/wiki/Ideologia_polityczna" class="mw-redirect" title="Ideologia polityczna">ideologia polityczna</a></span>):</div><ul><li><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lccn.loc.gov/sh85029120">sh85029120</a></span></li><li><a href="/wiki/Gemeinsame_Normdatei" title="Gemeinsame Normdatei">GND</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4031892-8">4031892-8</a></span></li><li><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Web_NDL_Authorities" class="extiw" title="de:Web NDL Authorities">NDL</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00567260">00567260</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale" title="Bibliothèque nationale">BnF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb133408542">133408542</a></span></li><li><a href="/wiki/Centralna_Biblioteka_Narodowa_we_Florencji" title="Centralna Biblioteka Narodowa we Florencji">BNCF</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://thes.bncf.firenze.sbn.it/termine.php?id=1694">1694</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Republiki_Czeskiej" title="Biblioteka Narodowa Republiki Czeskiej">NKC</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://aut.nkp.cz/ph114959">ph114959</a></span></li><li><a href="/wiki/Hiszpa%C5%84ska_Biblioteka_Narodowa" title="Hiszpańska Biblioteka Narodowa">BNE</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&authority_id=XX4576497">XX4576497</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_Izraela" title="Biblioteka Narodowa Izraela">J9U</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&local_base=NLX10&find_code=UID&request=987007543378305171">987007543378305171</a></span></li><li><a href="/wiki/Biblioteka_Narodowa_%C5%81otwy" title="Biblioteka Narodowa Łotwy">LNB</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://kopkatalogs.lv/F?func=direct&local_base=lnc10&doc_number=000060109&P_CON_LNG=ENG">000060109</a></span></li></ul></div><div class="normdaten-andere"><div><a href="/wiki/Encyklopedia_internetowa" title="Encyklopedia internetowa">Encyklopedie internetowe</a>:</div> <ul><li><a href="/wiki/Encyklopedia_PWN_(internetowa)" title="Encyklopedia PWN (internetowa)">PWN</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/;3924721.html">3924721</a></span></li> <li><a href="/wiki/Encyklopedia_Britannica" title="Encyklopedia Britannica">Britannica</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/communism">topic/communism</a></span></li> <li><a href="/wiki/Enciclopedia_Treccani" title="Enciclopedia Treccani">Treccani</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.treccani.it/enciclopedia/comunismo">comunismo</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P3219" class="extiw" title="d:Property:P3219">Universalis</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/communisme-vue-d-ensemble/">communisme-vue-d-ensemble</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nationalencyklopedin" title="Nationalencyklopedin">NE.se</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ne.se/uppslagsverk/encyklopedi/lång/kommunism">kommunism</a></span></li> <li><a href="/wiki/Nacion%C4%81l%C4%81_enciklop%C4%93dija" title="Nacionālā enciklopēdija">Nacionālā enciklopēdija</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://enciklopedija.lv/skirklis/32270">32270</a></span></li> <li><a href="/wiki/Store_norske_leksikon" title="Store norske leksikon">SNL</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4342&url_prefix=https://snl.no/&id=kommunisme">kommunisme</a></span></li> <li><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Property:P1296" class="extiw" title="d:Property:P1296">Catalana</a>: <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0225967.xml">0225967</a></span></li> <li><a href="/wiki/Den_Store_Danske_Encyklop%C3%A6di" title="Den Store Danske Encyklopædi">DSDE</a>: <span class="uid"><a class="external text" href="https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=8313&url_prefix=https://lex.dk/&id=kommunisme">kommunisme</a></span></li></ul> </div></div></div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Źródło: „<a dir="ltr" href="https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komunizm&oldid=75760214">https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Komunizm&oldid=75760214</a>”</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Specjalna:Kategorie" title="Specjalna:Kategorie">Kategorie</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Komunizm" title="Kategoria:Komunizm">Komunizm</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Doktryny_polityczne" title="Kategoria:Doktryny polityczne">Doktryny polityczne</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Ustroje_polityczne" title="Kategoria:Ustroje polityczne">Ustroje polityczne</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ukryte kategorie: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Uniwersalny_szablon_cytowania_%E2%80%93_brak_strony" title="Kategoria:Uniwersalny szablon cytowania – brak strony">Uniwersalny szablon cytowania – brak strony</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2021-06" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2021-06">Artykuły z brakującymi przypisami od 2021-06</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artyku%C5%82y_z_brakuj%C4%85cymi_przypisami_od_2024-11" title="Kategoria:Artykuły z brakującymi przypisami od 2024-11">Artykuły z brakującymi przypisami od 2024-11</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Szablon_cytowania_ksi%C4%85%C5%BCki_%E2%80%93_brak_numeru_strony" title="Kategoria:Szablon cytowania książki – brak numeru strony">Szablon cytowania książki – brak numeru strony</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Tę stronę ostatnio edytowano 9 sty 2025, 12:53.</li> <li id="footer-info-copyright">Tekst udostępniany na licencji <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.pl">Creative Commons: uznanie autorstwa, na tych samych warunkach</a>, z możliwością obowiązywania dodatkowych ograniczeń. Zobacz szczegółowe informacje o <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/pl">warunkach korzystania</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Polityka prywatności</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii">O Wikipedii</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Korzystasz_z_Wikipedii_tylko_na_w%C5%82asn%C4%85_odpowiedzialno%C5%9B%C4%87">Korzystasz z Wikipedii tylko na własną odpowiedzialność</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Powszechne Zasady Postępowania</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Dla deweloperów</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/pl.wikipedia.org">Statystyki</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Oświadczenie o ciasteczkach</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//pl.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Komunizm&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Wersja mobilna</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Szukaj</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Przeszukaj Wikipedię"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Specjalna:Szukaj"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Szukaj</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Spis treści" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Przełącz stan spisu treści" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Przełącz stan spisu treści</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Komunizm</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>175 języków</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Dodaj temat</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-d8647bfd6-bhtvf","wgBackendResponseTime":163,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.791","walltime":"1.369","ppvisitednodes":{"value":16266,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":162805,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":20852,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":20,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":39,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":70826,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":10,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 881.630 1 -total"," 39.62% 349.314 4 Szablon:Szablon_nawigacyjny"," 25.46% 224.456 1 Szablon:Przypisy"," 17.86% 157.453 1 Szablon:Kontrola_autorytatywna"," 14.29% 125.950 1 Szablon:Zimna_wojna"," 13.48% 118.823 1 Szablon:Komunizm"," 13.33% 117.501 13 Szablon:Cytuj_książkę"," 12.21% 107.665 24 Szablon:Państwo"," 7.32% 64.495 8 Szablon:Cytuj"," 5.25% 46.301 14 Szablon:Osobny_artykuł"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.341","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":4365951,"limit":52428800},"limitreport-logs":"required = table#1 {\n}\nWRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\nWRAP: lead = \"span\"\nWRAP: tail = \"span\"\next = false\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\next = nil\next = false\next = nil\nrequired = table#1 {\n}\nrequired = table#1 {\n}\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\n\n== Szablon:Szablon nawigacyjny ==\n\nrequired = table#1 {\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.canary-5cf45f89db-hs9h9","timestamp":"20250222205150","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Komunizm","url":"https:\/\/pl.wikipedia.org\/wiki\/Komunizm","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q6186","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q6186","author":{"@type":"Organization","name":"Wsp\u00f3\u0142tw\u00f3rcy projekt\u00f3w Fundacji Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2002-11-16T18:33:08Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/41\/Hammer_and_sickle_red_on_transparent.svg","headline":"hipotetyczny \u0142ad wsp\u00f3lnotowy i ideologia polityczna d\u0105\u017cenia do niego"}</script> </body> </html>