CINXE.COM

Arbre — Wikipédia

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="fr" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Arbre — Wikipédia</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )frwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","janvier","février","mars","avril","mai","juin","juillet","août","septembre","octobre","novembre","décembre"],"wgRequestId":"03dd1be9-01a9-4d13-be93-071f4aaacae9","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Arbre","wgTitle":"Arbre","wgCurRevisionId":224523412,"wgRevisionId":224523412,"wgArticleId":3141786,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Page en semi-protection longue","Article contenant un appel à traduction en anglais","Article à référence nécessaire","Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata","Article de Wikipédia avec notice d'autorité","Page utilisant P486","Page pointant vers des bases externes","Page pointant vers des bases relatives à la santé","Page utilisant P1417","Page utilisant P7685","Page utilisant P7901","Page utilisant P9281","Page utilisant P1296","Page utilisant P6015","Page utilisant P7688","Page utilisant P4342","Page utilisant P3219","Page utilisant P7695","Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes","Portail:Botanique/Articles liés","Portail:Biologie/Articles liés","Projet:Biologie/Pages liées","Portail:Bois et forêt/Articles liés","Portail:Écologie/Articles liés","Portail:Environnement/Articles liés","Bon article en danois","Bon article en bachkir","Bon article en anglais","Article de qualité en croate","Arbre","Morphologie végétale","Flore (nom vernaculaire)"],"wgPageViewLanguage":"fr","wgPageContentLanguage":"fr","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Arbre","wgRelevantArticleId":3141786,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fr","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"fr"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q10884","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ArchiveLinks","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fr&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.24"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="849"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/88/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="566"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg/640px-Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="453"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Arbre — Wikipédia"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fr.m.wikipedia.org/wiki/Arbre"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipédia (fr)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fr.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Arbre"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Flux Atom de Wikipédia" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="auth.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Arbre rootpage-Arbre skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Aller au contenu</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Menu principal" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu principal" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu principal</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu principal</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Navigation </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" title="Accueil général [z]" accesskey="z"><span>Page d’accueil</span></a></li><li id="n-thema" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Portail:Accueil" title="Regroupements d&#039;articles par thématiques"><span>Portails thématiques</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Page_au_hasard" title="Affiche un article au hasard [x]" accesskey="x"><span>Article au hasard</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Contact" title="Qui contacter"><span>Contact</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-Contribuer" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-Contribuer" > <div class="vector-menu-heading"> Contribuer </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-aboutwp" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:D%C3%A9buter" title="Guide pour apprendre à contribuer à Wikipédia"><span>Débuter sur Wikipédia</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Aide:Accueil" title="Accès à l’aide"><span>Aide</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_de_la_communaut%C3%A9" title="À propos du projet, ce que vous pouvez faire, où trouver les informations"><span>Communauté</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_sp%C3%A9ciales" title="Outils pour contribuer à Wikipédia"><span>Pages spéciales</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Modifications_r%C3%A9centes" title="Liste des modifications récentes sur le wiki [r]" accesskey="r"><span>Modifications récentes</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Accueil_principal" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipédia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fr.svg" style="width: 7.4375em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="l&#039;encyclopédie libre" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fr.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Recherche" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia" aria-label="Rechercher sur Wikipédia" autocapitalize="sentences" title="Rechercher sur Wikipédia [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Outils personnels"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Modifier l&#039;apparence de la taille, de la largeur et de la couleur de la police de la page" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Apparence" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Apparence</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr" class=""><span>Faire un don</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Arbre" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire." class=""><span>Créer un compte</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Arbre" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o" class=""><span>Se connecter</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Plus d’options" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils personnels" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Outils personnels</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Menu utilisateur" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=fr.wikipedia.org&amp;uselang=fr"><span>Faire un don</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Cr%C3%A9er_un_compte&amp;returnto=Arbre" title="Nous vous encourageons à créer un compte utilisateur et vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Créer un compte</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Connexion&amp;returnto=Arbre" title="Nous vous encourageons à vous connecter ; ce n’est cependant pas obligatoire. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Se connecter</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Pages pour les contributeurs déconnectés <a href="/wiki/Aide:Premiers_pas" aria-label="En savoir plus sur la contribution"><span>en savoir plus</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_contributions" title="Une liste des modifications effectuées depuis cette adresse IP [y]" accesskey="y"><span>Contributions</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Mes_discussions" title="La page de discussion pour les contributions depuis cette adresse IP [n]" accesskey="n"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Site"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Sommaire" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Sommaire</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">masquer</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Début</div> </a> </li> <li id="toc-Éléments_de_définition" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Éléments_de_définition"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Éléments de définition</span> </div> </a> <ul id="toc-Éléments_de_définition-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Cycle_de_vie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Cycle_de_vie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Cycle de vie</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Cycle_de_vie-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Cycle de vie</span> </button> <ul id="toc-Cycle_de_vie-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Généralités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Généralités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Généralités</span> </div> </a> <ul id="toc-Généralités-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Reproduction" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Reproduction"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Reproduction</span> </div> </a> <ul id="toc-Reproduction-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Gymnospermes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Gymnospermes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.1</span> <span>Gymnospermes</span> </div> </a> <ul id="toc-Gymnospermes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Angiospermes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Angiospermes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2.2</span> <span>Angiospermes</span> </div> </a> <ul id="toc-Angiospermes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Maladies_et_prédateurs" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Maladies_et_prédateurs"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3</span> <span>Maladies et prédateurs</span> </div> </a> <ul id="toc-Maladies_et_prédateurs-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Maladies_et_déformations" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Maladies_et_déformations"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.1</span> <span>Maladies et déformations</span> </div> </a> <ul id="toc-Maladies_et_déformations-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Défenses_diverses" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Défenses_diverses"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.3.2</span> <span>Défenses diverses</span> </div> </a> <ul id="toc-Défenses_diverses-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Morphologie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Morphologie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Morphologie</span> </div> </a> <ul id="toc-Morphologie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Histoire_évolutive" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Histoire_évolutive"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Histoire évolutive</span> </div> </a> <ul id="toc-Histoire_évolutive-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Classification" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Classification"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Classification</span> </div> </a> <ul id="toc-Classification-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Biodiversité" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Biodiversité"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Biodiversité</span> </div> </a> <ul id="toc-Biodiversité-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Mécanique_de_l&#039;arbre_sur_pied" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Mécanique_de_l&#039;arbre_sur_pied"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Mécanique de l'arbre sur pied</span> </div> </a> <ul id="toc-Mécanique_de_l&#039;arbre_sur_pied-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arbre,_cycle_du_carbone_et_échanges_de_carbone" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Arbre,_cycle_du_carbone_et_échanges_de_carbone"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Arbre, cycle du carbone et échanges de carbone</span> </div> </a> <ul id="toc-Arbre,_cycle_du_carbone_et_échanges_de_carbone-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Records_divers" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Records_divers"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Records divers</span> </div> </a> <ul id="toc-Records_divers-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Rôles_et_usages_de_l&#039;arbre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Rôles_et_usages_de_l&#039;arbre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Rôles et usages de l'arbre</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Rôles_et_usages_de_l&#039;arbre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Rôles et usages de l'arbre</span> </button> <ul id="toc-Rôles_et_usages_de_l&#039;arbre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Usages_par_l&#039;homme" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Usages_par_l&#039;homme"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Usages par l'homme</span> </div> </a> <ul id="toc-Usages_par_l&#039;homme-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Arbre_urbain" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Arbre_urbain"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Arbre urbain</span> </div> </a> <ul id="toc-Arbre_urbain-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-La_taille_des_arbres" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#La_taille_des_arbres"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.3</span> <span>La taille des arbres</span> </div> </a> <ul id="toc-La_taille_des_arbres-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Dans_la_culture" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Dans_la_culture"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Dans la culture</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Dans_la_culture-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Dans la culture</span> </button> <ul id="toc-Dans_la_culture-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Symbolique" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Symbolique"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Symbolique</span> </div> </a> <ul id="toc-Symbolique-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Divinités" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Divinités"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Divinités</span> </div> </a> <ul id="toc-Divinités-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Proverbes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Proverbes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.3</span> <span>Proverbes</span> </div> </a> <ul id="toc-Proverbes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Statut_juridique_de_l&#039;arbre" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Statut_juridique_de_l&#039;arbre"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Statut juridique de l'arbre</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Statut_juridique_de_l&#039;arbre-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Statut juridique de l'arbre</span> </button> <ul id="toc-Statut_juridique_de_l&#039;arbre-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-En_France" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_France"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>En France</span> </div> </a> <ul id="toc-En_France-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-En_Suisse" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#En_Suisse"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>En Suisse</span> </div> </a> <ul id="toc-En_Suisse-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aux_Pays-Bas" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aux_Pays-Bas"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.3</span> <span>Aux Pays-Bas</span> </div> </a> <ul id="toc-Aux_Pays-Bas-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Notes_et_références" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Notes_et_références"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Notes et références</span> </div> </a> <ul id="toc-Notes_et_références-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Voir_aussi" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Voir_aussi"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Voir aussi</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Voir_aussi-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Afficher / masquer la sous-section Voir aussi</span> </button> <ul id="toc-Voir_aussi-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Bibliographie" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Bibliographie"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.1</span> <span>Bibliographie</span> </div> </a> <ul id="toc-Bibliographie-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Conférences" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Conférences"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.2</span> <span>Conférences</span> </div> </a> <ul id="toc-Conférences-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Articles_connexes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Articles_connexes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.3</span> <span>Articles connexes</span> </div> </a> <ul id="toc-Articles_connexes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Liens_externes" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Liens_externes"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14.4</span> <span>Liens externes</span> </div> </a> <ul id="toc-Liens_externes-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Table des matières" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Arbre</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Aller à un article dans une autre langue. Disponible en 218 langues." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-218" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">218 langues</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Boom" title="Boom – afrikaans" lang="af" hreflang="af" data-title="Boom" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaans" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Baum" title="Baum – alémanique" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Baum" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="alémanique" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8B%9B%E1%8D%8D" title="ዛፍ – amharique" lang="am" hreflang="am" data-title="ዛፍ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharique" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/%C3%81rbol" title="Árbol – aragonais" lang="an" hreflang="an" data-title="Árbol" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragonais" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ang mw-list-item"><a href="https://ang.wikipedia.org/wiki/Tr%C4%93ow" title="Trēow – ancien anglais" lang="ang" hreflang="ang" data-title="Trēow" data-language-autonym="Ænglisc" data-language-local-name="ancien anglais" class="interlanguage-link-target"><span>Ænglisc</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A4%BC" title="पेड़ – angika" lang="anp" hreflang="anp" data-title="पेड़" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angika" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9" title="شجرة – arabe" lang="ar" hreflang="ar" data-title="شجرة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabe" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arc mw-list-item"><a href="https://arc.wikipedia.org/wiki/%DC%90%DC%9D%DC%A0%DC%A2%DC%90" title="ܐܝܠܢܐ – araméen" lang="arc" hreflang="arc" data-title="ܐܝܠܢܐ" data-language-autonym="ܐܪܡܝܐ" data-language-local-name="araméen" class="interlanguage-link-target"><span>ܐܪܡܝܐ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%AC%D8%B1%D8%A9" title="شجرة – arabe marocain" lang="ary" hreflang="ary" data-title="شجرة" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="arabe marocain" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7" title="বৃক্ষ – assamais" lang="as" hreflang="as" data-title="বৃক্ষ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="assamais" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/%C3%81rbol" title="Árbol – asturien" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Árbol" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturien" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-atj mw-list-item"><a href="https://atj.wikipedia.org/wiki/Mictikw" title="Mictikw – atikamekw" lang="atj" hreflang="atj" data-title="Mictikw" data-language-autonym="Atikamekw" data-language-local-name="atikamekw" class="interlanguage-link-target"><span>Atikamekw</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A4%BC" title="पेड़ – awadhi" lang="awa" hreflang="awa" data-title="पेड़" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="awadhi" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ay mw-list-item"><a href="https://ay.wikipedia.org/wiki/Quqa" title="Quqa – aymara" lang="ay" hreflang="ay" data-title="Quqa" data-language-autonym="Aymar aru" data-language-local-name="aymara" class="interlanguage-link-target"><span>Aymar aru</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/A%C4%9Fac" title="Ağac – azerbaïdjanais" lang="az" hreflang="az" data-title="Ağac" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaïdjanais" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%AC" title="آغاج – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="آغاج" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D2%93%D0%B0%D1%81" title="Ағас – bachkir" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Ағас" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="bachkir" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Baam" title="Baam – bavarois" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Baam" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="bavarois" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Medis" title="Medis – samogitien" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Medis" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="samogitien" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Poon" title="Poon – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Poon" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0" title="Дрэва – biélorusse" lang="be" hreflang="be" data-title="Дрэва" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="biélorusse" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%8D%D0%B2%D0%B0" title="Дрэва – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Дрэва" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%8A%D1%80%D0%B2%D0%BE" title="Дърво – bulgare" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Дърво" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgare" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A5%87%E0%A4%A1%E0%A4%BC" title="फेड़ – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="फेड़" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bm mw-list-item"><a href="https://bm.wikipedia.org/wiki/Yiri" title="Yiri – bambara" lang="bm" hreflang="bm" data-title="Yiri" data-language-autonym="Bamanankan" data-language-local-name="bambara" class="interlanguage-link-target"><span>Bamanankan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7" title="বৃক্ষ – bengali" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বৃক্ষ" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengali" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A4%E0%BD%B2%E0%BD%84%E0%BC%8B%E0%BC%8D" title="ཤིང་། – tibétain" lang="bo" hreflang="bo" data-title="ཤིང་།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="tibétain" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Gwez_(plant)" title="Gwez (plant) – breton" lang="br" hreflang="br" data-title="Gwez (plant)" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="breton" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Drvo_(stablo)" title="Drvo (stablo) – bosniaque" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Drvo (stablo)" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniaque" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4%D0%BE%D0%BD" title="Модон – Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Модон" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Arbre" title="Arbre – catalan" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Arbre" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="catalan" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%A9u" title="Chéu – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Chéu" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B8%D1%82%D1%82" title="Дитт – tchétchène" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Дитт" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="tchétchène" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%A1%E1%8E%AC%E1%8E%A2" title="ᏡᎬᎢ – cherokee" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏡᎬᎢ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="cherokee" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chy mw-list-item"><a href="https://chy.wikipedia.org/wiki/Hoohts%C3%AAstse" title="Hoohtsêstse – cheyenne" lang="chy" hreflang="chy" data-title="Hoohtsêstse" data-language-autonym="Tsetsêhestâhese" data-language-local-name="cheyenne" class="interlanguage-link-target"><span>Tsetsêhestâhese</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="دار – sorani" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="دار" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="sorani" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-crh mw-list-item"><a href="https://crh.wikipedia.org/wiki/Terek" title="Terek – tatar de Crimée" lang="crh" hreflang="crh" data-title="Terek" data-language-autonym="Qırımtatarca" data-language-local-name="tatar de Crimée" class="interlanguage-link-target"><span>Qırımtatarca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Strom" title="Strom – tchèque" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Strom" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="tchèque" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cu mw-list-item"><a href="https://cu.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D1%94%D0%B2%D0%BE" title="Дрєво – slavon d’église" lang="cu" hreflang="cu" data-title="Дрєво" data-language-autonym="Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ" data-language-local-name="slavon d’église" class="interlanguage-link-target"><span>Словѣньскъ / ⰔⰎⰑⰂⰡⰐⰠⰔⰍⰟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%99%D1%8B%D0%B2%C4%83%C3%A7" title="Йывăç – tchouvache" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Йывăç" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="tchouvache" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Coeden" title="Coeden – gallois" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Coeden" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="gallois" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A6_(organisme)" title="Træ (organisme) – danois" lang="da" hreflang="da" data-title="Træ (organisme)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="danois" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dag mw-list-item"><a href="https://dag.wikipedia.org/wiki/Tia" title="Tia – Dagbani" lang="dag" hreflang="dag" data-title="Tia" data-language-autonym="Dagbanli" data-language-local-name="Dagbani" class="interlanguage-link-target"><span>Dagbanli</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Baum" title="Baum – allemand" lang="de" hreflang="de" data-title="Baum" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Dare" title="Dare – Dimli" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Dare" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Dimli" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ee mw-list-item"><a href="https://ee.wikipedia.org/wiki/At%C3%AD" title="Atí – éwé" lang="ee" hreflang="ee" data-title="Atí" data-language-autonym="Eʋegbe" data-language-local-name="éwé" class="interlanguage-link-target"><span>Eʋegbe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%AD%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%BF" title="Δέντρο – grec" lang="el" hreflang="el" data-title="Δέντρο" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="grec" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/%C3%89lber" title="Élber – Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Élber" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="bon article"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Tree" title="Tree – anglais" lang="en" hreflang="en" data-title="Tree" data-language-autonym="English" data-language-local-name="anglais" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Arbo" title="Arbo – espéranto" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Arbo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="espéranto" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/%C3%81rbol" title="Árbol – espagnol" lang="es" hreflang="es" data-title="Árbol" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="espagnol" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Puu" title="Puu – estonien" lang="et" hreflang="et" data-title="Puu" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estonien" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Zuhaitz" title="Zuhaitz – basque" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Zuhaitz" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="basque" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Arvu" title="Arvu – estrémègne" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Arvu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="estrémègne" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA" title="درخت – persan" lang="fa" hreflang="fa" data-title="درخت" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persan" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Puu" title="Puu – finnois" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Puu" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finnois" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Puu" title="Puu – võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Puu" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Vunikau" title="Vunikau – fidjien" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Vunikau" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%B8" title="Trø – féroïen" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Trø" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="féroïen" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/%C3%82bro" title="Âbro – francoprovençal" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Âbro" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="francoprovençal" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Buum" title="Buum – frison septentrional" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Buum" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="frison septentrional" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Arbul" title="Arbul – frioulan" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Arbul" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="frioulan" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Beam" title="Beam – frison occidental" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Beam" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="frison occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Crann" title="Crann – irlandais" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Crann" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E6%A8%B9" title="樹 – gan" lang="gan" hreflang="gan" data-title="樹" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="gan" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Py%C3%A9bwa" title="Pyébwa – créole guyanais" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Pyébwa" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="créole guyanais" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Craobh" title="Craobh – gaélique écossais" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Craobh" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="gaélique écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/%C3%81rbore" title="Árbore – galicien" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Árbore" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galicien" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Yvyram%C3%A1ta" title="Yvyramáta – guarani" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Yvyramáta" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="guarani" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe&#039;ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Billey" title="Billey – mannois" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Billey" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="mannois" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Bishiya" title="Bishiya – haoussa" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Bishiya" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="haoussa" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Su_(chh%E1%B9%B3%CC%8Dt-vu%CC%8Dt)" title="Su (chhṳ̍t-vu̍t) – hakka" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Su (chhṳ̍t-vu̍t)" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="hakka" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A2%D7%A5" title="עץ – hébreu" lang="he" hreflang="he" data-title="עץ" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hébreu" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%95%E0%A5%8D%E0%A4%B7" title="वृक्ष – hindi" lang="hi" hreflang="hi" data-title="वृक्ष" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindi" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Perr" title="Perr – hindi fidjien" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Perr" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="hindi fidjien" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="article de qualité"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Stablo" title="Stablo – croate" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Stablo" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="croate" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Pyebwa" title="Pyebwa – créole haïtien" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Pyebwa" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="créole haïtien" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Fa_(botanika)" title="Fa (botanika) – hongrois" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Fa (botanika)" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hongrois" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D5%A1%D5%BC" title="Ծառ – arménien" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Ծառ" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="arménien" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D4%BE%D5%A1%D5%BC" title="Ծառ – arménien occidental" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Ծառ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="arménien occidental" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Arbore" title="Arbore – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Arbore" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-iba mw-list-item"><a href="https://iba.wikipedia.org/wiki/Kayu" title="Kayu – iban" lang="iba" hreflang="iba" data-title="Kayu" data-language-autonym="Jaku Iban" data-language-local-name="iban" class="interlanguage-link-target"><span>Jaku Iban</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Pohon" title="Pohon – indonésien" lang="id" hreflang="id" data-title="Pohon" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonésien" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/%C3%81rbor" title="Árbor – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Árbor" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ig mw-list-item"><a href="https://ig.wikipedia.org/wiki/%C3%93sh%C3%ADsh%C3%AD" title="Óshíshí – igbo" lang="ig" hreflang="ig" data-title="Óshíshí" data-language-autonym="Igbo" data-language-local-name="igbo" class="interlanguage-link-target"><span>Igbo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ik mw-list-item"><a href="https://ik.wikipedia.org/wiki/Napaaqtuq" title="Napaaqtuq – inupiaq" lang="ik" hreflang="ik" data-title="Napaaqtuq" data-language-autonym="Iñupiatun" data-language-local-name="inupiaq" class="interlanguage-link-target"><span>Iñupiatun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Kayo" title="Kayo – ilocano" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Kayo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocano" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-inh mw-list-item"><a href="https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%93%D0%B0" title="Га – ingouche" lang="inh" hreflang="inh" data-title="Га" data-language-autonym="ГӀалгӀай" data-language-local-name="ingouche" class="interlanguage-link-target"><span>ГӀалгӀай</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Arboro" title="Arboro – ido" lang="io" hreflang="io" data-title="Arboro" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ido" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A9" title="Tré – islandais" lang="is" hreflang="is" data-title="Tré" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandais" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Albero" title="Albero – italien" lang="it" hreflang="it" data-title="Albero" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italien" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E6%9C%A8" title="木 – japonais" lang="ja" hreflang="ja" data-title="木" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japonais" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Chrii" title="Chrii – créole jamaïcain" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Chrii" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="créole jamaïcain" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Wit" title="Wit – javanais" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Wit" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javanais" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AE%E1%83%94" title="ხე – géorgien" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ხე" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="géorgien" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Aseklu" title="Aseklu – kabyle" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Aseklu" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabyle" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/A%CC%B1kwon" title="A̱kwon – tyap" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="A̱kwon" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyap" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D2%93%D0%B0%D1%88" title="Ағаш – kazakh" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Ағаш" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakh" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B2%B0" title="ಮರ – kannada" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಮರ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="kannada" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%82%98%EB%AC%B4" title="나무 – coréen" lang="ko" hreflang="ko" data-title="나무" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="coréen" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%8F%D9%84" title="کُل – cachemiri" lang="ks" hreflang="ks" data-title="کُل" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="cachemiri" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Dar" title="Dar – kurde" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Dar" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurde" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83" title="Пу – komi" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Пу" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komi" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Gwedhen" title="Gwedhen – cornique" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Gwedhen" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="cornique" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B0%D0%BA" title="Дарак – kirghize" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Дарак" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="kirghize" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Arbor" title="Arbor – latin" lang="la" hreflang="la" data-title="Arbor" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latin" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Bam" title="Bam – luxembourgeois" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Bam" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="luxembourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lbe mw-list-item"><a href="https://lbe.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D1%83%D1%80%D1%85%D1%8C" title="Мурхь – Lak" lang="lbe" hreflang="lbe" data-title="Мурхь" data-language-autonym="Лакку" data-language-local-name="Lak" class="interlanguage-link-target"><span>Лакку</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/%D0%A2%D1%82%D0%B0%D1%80" title="Ттар – lezghien" lang="lez" hreflang="lez" data-title="Ттар" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="lezghien" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Arbor" title="Arbor – lingua franca nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Arbor" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="lingua franca nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Boum" title="Boum – limbourgeois" lang="li" hreflang="li" data-title="Boum" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limbourgeois" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lld mw-list-item"><a href="https://lld.wikipedia.org/wiki/L%C3%ABgn" title="Lëgn – Ladin" lang="lld" hreflang="lld" data-title="Lëgn" data-language-autonym="Ladin" data-language-local-name="Ladin" class="interlanguage-link-target"><span>Ladin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Alber" title="Alber – lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Alber" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Nzet%C3%A9" title="Nzeté – lingala" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Nzeté" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="lingala" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%81%E0%BA%BB%E0%BA%81%E0%BB%84%E0%BA%A1%E0%BB%89" title="ກົກໄມ້ – lao" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ກົກໄມ້" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="lao" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Medis" title="Medis – lituanien" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Medis" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituanien" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Koks" title="Koks – letton" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Koks" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letton" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mad mw-list-item"><a href="https://mad.wikipedia.org/wiki/Bhungka" title="Bhungka – madurais" lang="mad" hreflang="mad" data-title="Bhungka" data-language-autonym="Madhurâ" data-language-local-name="madurais" class="interlanguage-link-target"><span>Madhurâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Hazo_(zavamaniry)" title="Hazo (zavamaniry) – malgache" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Hazo (zavamaniry)" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgache" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%83%D1%88%D0%B5%D2%A5%D0%B3%D0%B5" title="Пушеҥге – Eastern Mari" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="Пушеҥге" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="Eastern Mari" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/R%C4%81kau" title="Rākau – maori" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Rākau" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maori" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B2%D0%BE_(%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5)" title="Дрво (растение) – macédonien" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Дрво (растение)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="macédonien" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B5%E0%B5%83%E0%B4%95%E0%B5%8D%E0%B4%B7%E0%B4%82" title="വൃക്ഷം – malayalam" lang="ml" hreflang="ml" data-title="വൃക്ഷം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="malayalam" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%BE%D0%B4" title="Мод – mongol" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Мод" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongol" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%8E_%EA%AF%84%EA%AF%A5%EA%AF%9D%EA%AF%95%EA%AF%A4" title="ꯎ ꯄꯥꯝꯕꯤ – manipuri" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯎ ꯄꯥꯝꯕꯤ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipuri" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%9D%E0%A4%BE%E0%A4%A1" title="झाड – marathi" lang="mr" hreflang="mr" data-title="झाड" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathi" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Pokok" title="Pokok – malais" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Pokok" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malais" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Arble" title="Arble – mirandais" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Arble" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandais" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%84%E1%80%BA" title="သစ်ပင် – birman" lang="my" hreflang="my" data-title="သစ်ပင်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="birman" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/%D0%A7%D1%83%D0%B2%D1%82%D1%82" title="Чувтт – erzya" lang="myv" hreflang="myv" data-title="Чувтт" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="erzya" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="دار – mazandérani" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="دار" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandérani" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Cuahuitl" title="Cuahuitl – Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Cuahuitl" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Boom" title="Boom – bas-allemand" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Boom" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="bas-allemand" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Boom" title="Boom – bas-saxon néerlandais" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Boom" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="bas-saxon néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B0%E0%A5%82%E0%A4%96" title="रूख – népalais" lang="ne" hreflang="ne" data-title="रूख" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="népalais" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%AE%E0%A4%BE" title="सिमा – newari" lang="new" hreflang="new" data-title="सिमा" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="newari" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Boom_(plant)" title="Boom (plant) – néerlandais" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Boom (plant)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="néerlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Tre" title="Tre – norvégien nynorsk" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Tre" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="norvégien nynorsk" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Tre" title="Tre – norvégien bokmål" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Tre" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="norvégien bokmål" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nqo mw-list-item"><a href="https://nqo.wikipedia.org/wiki/%DF%A6%DF%99%DF%8C" title="ߦߙߌ – n’ko" lang="nqo" hreflang="nqo" data-title="ߦߙߌ" data-language-autonym="ߒߞߏ" data-language-local-name="n’ko" class="interlanguage-link-target"><span>ߒߞߏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/Bouais" title="Bouais – Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="Bouais" data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Arbre" title="Arbre – occitan" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Arbre" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="occitan" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Muka" title="Muka – oromo" lang="om" hreflang="om" data-title="Muka" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="oromo" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%C3%A6%D0%BB%D0%B0%D1%81" title="Бæлас – ossète" lang="os" hreflang="os" data-title="Бæлас" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="ossète" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B0%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96" title="ਰੁੱਖ – pendjabi" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਰੁੱਖ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="pendjabi" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Pun_dutung" title="Pun dutung – pampangan" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Pun dutung" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampangan" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Abe" title="Abe – picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Abe" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pdc mw-list-item"><a href="https://pdc.wikipedia.org/wiki/Baam" title="Baam – pennsilfaanisch" lang="pdc" hreflang="pdc" data-title="Baam" data-language-autonym="Deitsch" data-language-local-name="pennsilfaanisch" class="interlanguage-link-target"><span>Deitsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Drzewo" title="Drzewo – polonais" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Drzewo" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="polonais" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Erbo" title="Erbo – piémontais" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Erbo" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="piémontais" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%DA%A9%DA%BE" title="رکھ – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="رکھ" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%88%D9%86%D9%87" title="ونه – pachto" lang="ps" hreflang="ps" data-title="ونه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="pachto" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/%C3%81rvore" title="Árvore – portugais" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Árvore" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugais" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Sach%27a" title="Sach&#039;a – quechua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Sach&#039;a" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="quechua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rm mw-list-item"><a href="https://rm.wikipedia.org/wiki/Planta_(bostg)" title="Planta (bostg) – romanche" lang="rm" hreflang="rm" data-title="Planta (bostg)" data-language-autonym="Rumantsch" data-language-local-name="romanche" class="interlanguage-link-target"><span>Rumantsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Rukh" title="Rukh – Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Rukh" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rn mw-list-item"><a href="https://rn.wikipedia.org/wiki/Igiti" title="Igiti – roundi" lang="rn" hreflang="rn" data-title="Igiti" data-language-autonym="Ikirundi" data-language-local-name="roundi" class="interlanguage-link-target"><span>Ikirundi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Arbore" title="Arbore – roumain" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Arbore" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="roumain" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-rup mw-list-item"><a href="https://roa-rup.wikipedia.org/wiki/Arburi" title="Arburi – aroumain" lang="rup" hreflang="rup" data-title="Arburi" data-language-autonym="Armãneashti" data-language-local-name="aroumain" class="interlanguage-link-target"><span>Armãneashti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-roa-tara mw-list-item"><a href="https://roa-tara.wikipedia.org/wiki/%C3%80rvule" title="Àrvule – Tarantino" lang="nap-x-tara" hreflang="nap-x-tara" data-title="Àrvule" data-language-autonym="Tarandíne" data-language-local-name="Tarantino" class="interlanguage-link-target"><span>Tarandíne</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE" title="Дерево – russe" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Дерево" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="russe" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE" title="Дерево – ruthène" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Дерево" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="ruthène" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rw mw-list-item"><a href="https://rw.wikipedia.org/wiki/Igiti" title="Igiti – kinyarwanda" lang="rw" hreflang="rw" data-title="Igiti" data-language-autonym="Ikinyarwanda" data-language-local-name="kinyarwanda" class="interlanguage-link-target"><span>Ikinyarwanda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A4%E0%A4%B0%E0%A5%81%E0%A4%83" title="तरुः – sanskrit" lang="sa" hreflang="sa" data-title="तरुः" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="sanskrit" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81" title="Мас – iakoute" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Мас" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="iakoute" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%AB%E1%B1%9F%E1%B1%A8%E1%B1%AE" title="ᱫᱟᱨᱮ – santali" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱫᱟᱨᱮ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santali" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/%C3%80rvulu" title="Àrvulu – sicilien" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Àrvulu" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="sicilien" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Tree" title="Tree – écossais" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Tree" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="écossais" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DA%BB" title="وڻ – sindhi" lang="sd" hreflang="sd" data-title="وڻ" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="sindhi" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Stablo" title="Stablo – serbo-croate" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Stablo" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbo-croate" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shi mw-list-item"><a href="https://shi.wikipedia.org/wiki/Addag" title="Addag – chleuh" lang="shi" hreflang="shi" data-title="Addag" data-language-autonym="Taclḥit" data-language-local-name="chleuh" class="interlanguage-link-target"><span>Taclḥit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B6%9C%E0%B7%83%E0%B7%8A" title="ගස් – cingalais" lang="si" hreflang="si" data-title="ගස්" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="cingalais" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Tree" title="Tree – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Tree" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Strom" title="Strom – slovaque" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Strom" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="slovaque" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Drevo" title="Drevo – slovène" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Drevo" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="slovène" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Muti" title="Muti – shona" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Muti" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="shona" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Geed" title="Geed – somali" lang="so" hreflang="so" data-title="Geed" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="somali" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Pema" title="Pema – albanais" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Pema" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albanais" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D1%80%D0%B2%D0%BE" title="Дрво – serbe" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Дрво" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbe" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Boom" title="Boom – saterlandais" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Boom" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="saterlandais" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Tangkal" title="Tangkal – soundanais" lang="su" hreflang="su" data-title="Tangkal" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="soundanais" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A4d" title="Träd – suédois" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Träd" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suédois" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Mti" title="Mti – swahili" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Mti" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahili" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Str%C5%AFm" title="Strům – silésien" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Strům" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="silésien" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szy mw-list-item"><a href="https://szy.wikipedia.org/wiki/kilang" title="kilang – Sakizaya" lang="szy" hreflang="szy" data-title="kilang" data-language-autonym="Sakizaya" data-language-local-name="Sakizaya" class="interlanguage-link-target"><span>Sakizaya</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AE%E0%AE%B0%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="மரம் – tamoul" lang="ta" hreflang="ta" data-title="மரம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamoul" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tay mw-list-item"><a href="https://tay.wikipedia.org/wiki/qhoniq" title="qhoniq – Atayal" lang="tay" hreflang="tay" data-title="qhoniq" data-language-autonym="Tayal" data-language-local-name="Atayal" class="interlanguage-link-target"><span>Tayal</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%9A%E0%B1%86%E0%B0%9F%E0%B1%8D%E0%B0%9F%E0%B1%81" title="చెట్టు – télougou" lang="te" hreflang="te" data-title="చెట్టు" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="télougou" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%85%D1%82" title="Дарахт – tadjik" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Дарахт" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tadjik" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%84%E0%B8%A1%E0%B9%89%E0%B8%95%E0%B9%89%E0%B8%99" title="ไม้ต้น – thaï" lang="th" hreflang="th" data-title="ไม้ต้น" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thaï" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/Aga%C3%A7" title="Agaç – turkmène" lang="tk" hreflang="tk" data-title="Agaç" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="turkmène" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Puno" title="Puno – tagalog" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Puno" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="tagalog" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tpi mw-list-item"><a href="https://tpi.wikipedia.org/wiki/Diwai" title="Diwai – tok pisin" lang="tpi" hreflang="tpi" data-title="Diwai" data-language-autonym="Tok Pisin" data-language-local-name="tok pisin" class="interlanguage-link-target"><span>Tok Pisin</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/A%C4%9Fa%C3%A7" title="Ağaç – turc" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Ağaç" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turc" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B3%D0%B0%D1%87" title="Агач – tatar" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Агач" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatar" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tw mw-list-item"><a href="https://tw.wikipedia.org/wiki/Nnua" title="Nnua – twi" lang="tw" hreflang="tw" data-title="Nnua" data-language-autonym="Twi" data-language-local-name="twi" class="interlanguage-link-target"><span>Twi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-udm mw-list-item"><a href="https://udm.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D0%B8%D1%81%D0%BF%D1%83" title="Писпу – oudmourte" lang="udm" hreflang="udm" data-title="Писпу" data-language-autonym="Удмурт" data-language-local-name="oudmourte" class="interlanguage-link-target"><span>Удмурт</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%B2%D0%BE" title="Дерево – ukrainien" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Дерево" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainien" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%B1%D8%AE%D8%AA" title="درخت – ourdou" lang="ur" hreflang="ur" data-title="درخت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="ourdou" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Daraxt" title="Daraxt – ouzbek" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Daraxt" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ouzbek" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/%C3%80lbara" title="Àlbara – vénitien" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Àlbara" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="vénitien" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Pu" title="Pu – vepse" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Pu" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="vepse" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A2y" title="Cây – vietnamien" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Cây" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamien" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Boom" title="Boom – flamand occidental" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Boom" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="flamand occidental" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Bim" title="Bim – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Bim" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/%C3%85be" title="Åbe – wallon" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Åbe" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="wallon" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Puno" title="Puno – waray" lang="war" hreflang="war" data-title="Puno" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="waray" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wo mw-list-item"><a href="https://wo.wikipedia.org/wiki/Garab" title="Garab – wolof" lang="wo" hreflang="wo" data-title="Garab" data-language-autonym="Wolof" data-language-local-name="wolof" class="interlanguage-link-target"><span>Wolof</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E6%A0%91" title="树 – wu" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="树" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xh mw-list-item"><a href="https://xh.wikipedia.org/wiki/Imithi" title="Imithi – xhosa" lang="xh" hreflang="xh" data-title="Imithi" data-language-autonym="IsiXhosa" data-language-local-name="xhosa" class="interlanguage-link-target"><span>IsiXhosa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%AF%E1%83%90" title="ჯა – mingrélien" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ჯა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="mingrélien" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%95%D7%99%D7%9D" title="בוים – yiddish" lang="yi" hreflang="yi" data-title="בוים" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddish" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-za mw-list-item"><a href="https://za.wikipedia.org/wiki/Faex" title="Faex – zhuang" lang="za" hreflang="za" data-title="Faex" data-language-autonym="Vahcuengh" data-language-local-name="zhuang" class="interlanguage-link-target"><span>Vahcuengh</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zgh mw-list-item"><a href="https://zgh.wikipedia.org/wiki/%E2%B4%B0%E2%B4%B7%E2%B4%B7%E2%B4%B0%E2%B4%B3" title="ⴰⴷⴷⴰⴳ – amazighe standard marocain" lang="zgh" hreflang="zgh" data-title="ⴰⴷⴷⴰⴳ" data-language-autonym="ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ" data-language-local-name="amazighe standard marocain" class="interlanguage-link-target"><span>ⵜⴰⵎⴰⵣⵉⵖⵜ ⵜⴰⵏⴰⵡⴰⵢⵜ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%A0%91" title="树 – chinois" lang="zh" hreflang="zh" data-title="树" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="chinois" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Chhi%C5%AB" title="Chhiū – minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chhiū" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%A8%B9" title="樹 – cantonais" lang="yue" hreflang="yue" data-title="樹" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="cantonais" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Isihlahla" title="Isihlahla – zoulou" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Isihlahla" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="zoulou" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q10884#sitelinks-wikipedia" title="Modifier les liens interlangues" class="wbc-editpage">Modifier les liens</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Espaces de noms"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Arbre" title="Voir le contenu de la page [c]" accesskey="c"><span>Article</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Discussion:Arbre" rel="discussion" title="Discussion au sujet de cette page de contenu [t]" accesskey="t"><span>Discussion</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Modifier la variante de langue" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">français</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Affichages"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Arbre"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;action=edit" title="Cette page est protégée.&#10;Vous pouvez toutefois en visualiser la source. [e]" accesskey="e"><span>Voir le texte source</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;action=history" title="Historique des versions de cette page [h]" accesskey="h"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Outils" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Outils</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Outils</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">masquer</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Plus d’options" > <div class="vector-menu-heading"> Actions </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Arbre"><span>Lire</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;action=edit"><span>Voir le texte source</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;action=history"><span>Voir l’historique</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Général </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Pages_li%C3%A9es/Arbre" title="Liste des pages liées qui pointent sur celle-ci [j]" accesskey="j"><span>Pages liées</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Suivi_des_liens/Arbre" rel="nofollow" title="Liste des modifications récentes des pages appelées par celle-ci [k]" accesskey="k"><span>Suivi des pages liées</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Aide:Importer_un_fichier" title="Téléverser des fichiers [u]" accesskey="u"><span>Téléverser un fichier</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;oldid=224523412" title="Adresse permanente de cette version de cette page"><span>Lien permanent</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;action=info" title="Davantage d’informations sur cette page"><span>Informations sur la page</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Citer&amp;page=Arbre&amp;id=224523412&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Informations sur la manière de citer cette page"><span>Citer cette page</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FArbre"><span>Obtenir l&#039;URL raccourcie</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Ffr.wikipedia.org%2Fwiki%2FArbre"><span>Télécharger le code QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Imprimer / exporter </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:Livre&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=Arbre"><span>Créer un livre</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Sp%C3%A9cial:DownloadAsPdf&amp;page=Arbre&amp;action=show-download-screen"><span>Télécharger comme PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Arbre&amp;printable=yes" title="Version imprimable de cette page [p]" accesskey="p"><span>Version imprimable</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Dans d’autres projets </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Tree" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikiquote mw-list-item"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Arbre" hreflang="fr"><span>Wikiquote</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q10884" title="Lien vers l’élément dans le dépôt de données connecté [g]" accesskey="g"><span>Élément Wikidata</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Outils de la page"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Apparence"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Apparence</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">déplacer vers la barre latérale</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">masquer</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-protection-edition" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><div class="nopopups"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_en_semi-protection_longue" title="Cette page est en semi-protection longue."><img alt="Cette page est en semi-protection longue." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Long-semi-protection-shackle-frwiki.svg/20px-Long-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png" decoding="async" width="15" height="21" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Long-semi-protection-shackle-frwiki.svg/40px-Long-semi-protection-shackle-frwiki.svg.png 1.5x" data-file-width="512" data-file-height="725" /></a></span></div></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Un article de Wikipédia, l&#039;encyclopédie libre.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="fr" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <div class="bandeau-container metadata homonymie hatnote"><div class="bandeau-cell bandeau-icone" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Aide:Homonymie" title="Aide:Homonymie"><img alt="Page d’aide sur l’homonymie" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/20px-Logo_disambig.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/30px-Logo_disambig.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Logo_disambig.svg/40px-Logo_disambig.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="375" /></a></span></div><div class="bandeau-cell" style="display:table-cell;padding-right:0.5em"> <p>Pour les articles homonymes, voir <a href="/wiki/Arbre_(homonymie)" class="mw-disambig" title="Arbre (homonymie)">Arbre (homonymie)</a>. </p> </div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave,_Harare,_Zimbabwe_in_1975.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg/250px-Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg" decoding="async" width="220" height="156" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg/330px-Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg/500px-Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="566" /></a><figcaption>Les arbres sont notamment représentés par des espèces du groupe des <a href="/wiki/Angiosperme" title="Angiosperme">plantes à fleurs</a> comme ces <a href="/wiki/Jacaranda" title="Jacaranda">jacarandas</a> au <a href="/wiki/Zimbabwe" title="Zimbabwe">Zimbabwe</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Fagus_sylvatica_seed_001.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Fagus_sylvatica_seed_001.jpg/250px-Fagus_sylvatica_seed_001.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Fagus_sylvatica_seed_001.jpg/330px-Fagus_sylvatica_seed_001.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e7/Fagus_sylvatica_seed_001.jpg/500px-Fagus_sylvatica_seed_001.jpg 2x" data-file-width="2592" data-file-height="1944" /></a><figcaption>Même les arbres les plus majestueux commencent leur existence sous forme de modestes <a href="/wiki/Plantule" title="Plantule">plantules</a>, comme celle-ci de <a href="/wiki/Fagus_sylvatica" class="mw-redirect" title="Fagus sylvatica">hêtre</a> (<i>Fagus sylvatica</i>).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Artocarpus_altilis.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Artocarpus_altilis.jpg/250px-Artocarpus_altilis.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Artocarpus_altilis.jpg/330px-Artocarpus_altilis.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/58/Artocarpus_altilis.jpg/500px-Artocarpus_altilis.jpg 2x" data-file-width="640" data-file-height="480" /></a><figcaption>Les arbres contribuent significativement au bien-être et à la subsistance des sociétés humaines. De nombreuses espèces produisent des <a href="/wiki/Fruit_(botanique)" title="Fruit (botanique)">fruits</a> comestibles, comme ici l'<a href="/wiki/Arbre_%C3%A0_pain" title="Arbre à pain">arbre à pain</a> (<i>Artocarpus altilis</i>).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg/250px-Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg" decoding="async" width="220" height="352" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg/330px-Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e8/Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg/500px-Driebergen_Boom_Inhuldiging_Koning_Willem-Alexander.jpg 2x" data-file-width="1869" data-file-height="2990" /></a><figcaption>Un <a href="/wiki/Tilleul" class="mw-redirect" title="Tilleul">tilleul</a>, arbre commun d'Europe du Nord, planté en l'honneur de l'<a href="/wiki/Intronisation_de_Willem-Alexander_des_Pays-Bas" class="mw-redirect" title="Intronisation de Willem-Alexander des Pays-Bas">intronisation de Willem-Alexander des Pays-Bas</a>.</figcaption></figure> <p>Un <b>arbre</b> (du latin <i><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/arbor" class="extiw" title="wikt:arbor">arbor</a></i><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>) est une <a href="/wiki/Plante_ligneuse" title="Plante ligneuse">plante ligneuse</a> terrestre comportant un <a href="/wiki/Tronc_(botanique)" title="Tronc (botanique)">tronc</a> sur lequel s'insèrent des <a href="/wiki/Branche_(botanique)" title="Branche (botanique)">branches</a> ramifiées portant le feuillage dont l'ensemble forme le <a href="/wiki/Houppier" title="Houppier">houppier</a>, appelé aussi couronne. </p><p>Les arbres sont des <a href="/wiki/Plante_vivace" title="Plante vivace">plantes pérennes</a> qui vivent plusieurs années, plusieurs décennies, voire plusieurs siècles, et, dans de rares cas, plusieurs millénaires. </p><p>Selon les estimations, la planète compte entre 60&#160;000&#160;et 100&#160;000&#160;espèces d'arbres. Près de 40&#160;% d'entre elles seraient menacées de disparition<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Une estimation récente (<a href="/wiki/PNAS" class="mw-redirect" title="PNAS">PNAS</a>, 2022) répertorie environ 73&#160;000&#160;espèces d’arbres, dont 9&#160;000 encore à décrire, la plupart vivant en zones tropicales<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Beaucoup d’arbres forment des <a href="/wiki/For%C3%AAt" title="Forêt">forêts</a>, qui sont des ensembles d’arbres poussant les uns à côté des autres. Les arbres peuvent aussi pousser de manière plus ou moins isolée hors des forêts (dans la <a href="/wiki/Savane" title="Savane">savane</a> notamment)<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Ils jouent un rôle majeur dans le <a href="/wiki/Biosph%C3%A8re" title="Biosphère">fonctionnement écologique terrestre</a>, en raison de leur capacité à stocker le <a href="/wiki/Carbone" title="Carbone">carbone</a> (leur production de <a href="/wiki/Mati%C3%A8re_s%C3%A8che" title="Matière sèche">matière sèche</a> annuelle correspond à deux tiers de la production mondiale des <a href="/wiki/Plantes_terrestres" class="mw-redirect" title="Plantes terrestres">plantes terrestres</a><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>), de leur participation au <a href="/wiki/Cycle_de_l%27eau" title="Cycle de l&#39;eau">cycle de l'eau</a> et du fait qu’ils sont un élément essentiel des <a href="/wiki/%C3%89cosyst%C3%A8me" title="Écosystème">écosystèmes</a> complexes que sont les forêts, sources et refuges de <a href="/wiki/Biodiversit%C3%A9" title="Biodiversité">biodiversité</a>. </p><p>Ils constituent aussi pour les <a href="/wiki/Soci%C3%A9t%C3%A9_(sciences_sociales)" title="Société (sciences sociales)">sociétés humaines</a> une ressource considérable de matériaux (principalement du <a href="/wiki/Bois" title="Bois">bois</a>), de denrées (notamment des <a href="/wiki/Fruit_(botanique)" title="Fruit (botanique)">fruits</a>) et de multiples services. Ils occupent dans presque toutes les <a href="/wiki/Culture" title="Culture">cultures</a> du monde une place pratique et symbolique importante. </p><p>La <a href="/wiki/Dendrologie" title="Dendrologie">dendrologie</a> (du <a href="/wiki/Grec_ancien" title="Grec ancien">grec</a> <i>dendron</i>, «&#160;arbre&#160;», et <i><a href="/wiki/Logos" title="Logos">logos</a></i>, «&#160;discours, science&#160;») est la science des arbres, et plus généralement la science des <a href="/wiki/V%C3%A9g%C3%A9tal" title="Végétal">végétaux</a> <a href="/wiki/Lignine" title="Lignine">ligneux</a>. Elle définit leur classification et élabore des critères permettant de distinguer différentes <a href="/wiki/Esp%C3%A8ce" title="Espèce">espèces</a> d’arbres. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Éléments_de_définition"><span id=".C3.89l.C3.A9ments_de_d.C3.A9finition"></span>Éléments de définition</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe&#160;: <a href="/wiki/Bois" title="Bois">bois</a>.</div></div> <p>Il n'existe pas de définition universelle de l'arbre, tant ce concept recouvre une grande variété de formations et d'<a href="/wiki/Esp%C3%A8ce" title="Espèce">espèces</a> aux agencements divers et localisés, si bien que les <a href="/wiki/Botaniste" title="Botaniste">botanistes</a>, les <a href="/wiki/Arboriculture" title="Arboriculture">arboriculteurs</a> et les <a href="/wiki/Forestier" title="Forestier">forestiers</a> continuent de débattre à ce sujet<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Dans l’optique de constituer des normes permettant de réaliser des comparaisons des ressources forestières à l’échelle mondiale, l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies_pour_l%27alimentation_et_l%27agriculture" title="Organisation des Nations unies pour l&#39;alimentation et l&#39;agriculture">Organisation des Nations unies pour l'alimentation et l'agriculture</a> (FAO) propose une définition reposant essentiellement sur la hauteur. La FAO considère qu'un arbre est une espèce végétale capable, dans de bonnes conditions de croissance<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, de pousser au moins à 5&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> de hauteur (pour les <a href="/wiki/Pays_en_d%C3%A9veloppement" title="Pays en développement">pays en développement</a>) ou 7&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> (pour les <a href="/wiki/Pays_d%C3%A9velopp%C3%A9s" class="mw-redirect" title="Pays développés">pays développés</a>) à l'état adulte, ce qui le distingue de l'<a href="/wiki/Arbuste" title="Arbuste">arbuste</a>, dont la hauteur à maturité est comprise entre 0,5 et 5&#160;ou 7&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>, et qui n'a pas de couronne définie<sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La FAO inclut ainsi dans les arbres les espèces non ligneuses (<a href="/wiki/Bambou" title="Bambou">bambous</a>, <a href="/wiki/Arecaceae" title="Arecaceae">palmiers</a>) répondant aux critères ci-dessus<sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Depuis 2015, avec la mise en œuvre de la nouvelle méthode, l'<a href="/wiki/Inventaire_forestier_national" title="Inventaire forestier national">lFN</a> définit l'arbre comme un végétal ligneux ayant une <a href="/wiki/Tige" title="Tige">tige</a> nue et non ramifiée dès la base, d'une hauteur supérieure ou égale à 5&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> ou susceptible d'atteindre cette dimension à maturité <i><span class="lang-la" lang="la"><span class="page_h"><a href="/wiki/In_situ" class="mw-disambig" title="In situ">in situ</a></span></span></i><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Précédemment avec l'ancienne méthode, cette hauteur était de 7 m<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Les <a href="/wiki/%C3%89cologie" title="Écologie">écologues</a> distinguent parfois les espèces «&#160;arborescentes&#160;», dont la taille est au maximum de 15&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>, et les espèces «&#160;arborées&#160;» (arbres <i><span class="lang-la" lang="la"><a href="/wiki/Stricto_sensu" class="mw-redirect" title="Stricto sensu">stricto sensu</a></span></i>), qui dépassent cette hauteur<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Les <a href="/wiki/Botaniste" title="Botaniste">botanistes</a> donnent une définition plus restrictive, caractérisant les arbres par la <a href="/wiki/Tissu_v%C3%A9g%C3%A9tal#Méristèmes" title="Tissu végétal">croissance secondaire</a> en épaisseur de leur tronc, et des couches de <a href="/wiki/Tissu_v%C3%A9g%C3%A9tal" title="Tissu végétal">tissus similaires</a>, ce qui favorise leur développement en hauteur et la ramification des branches et augmente leur capacité d'exploitation de l'espace aérien<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Cette caractéristique, associée à la position des feuilles sur plusieurs niveaux, qui leur permet de multiplier la surface d'échange pour la <a href="/wiki/Photosynth%C3%A8se" title="Photosynthèse">photosynthèse</a>, les distingue des palmiers et des bambous, qui n'ont pas de tronc. Cette anatomie rend leur tronc autoportant, ce qui exclut les <a href="/wiki/Macroalgue" title="Macroalgue">macroalgues</a>, comme <i><a href="/wiki/Macrocystis" title="Macrocystis">Macrocystis</a></i>, qui atteignent 50&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> de hauteur mais ne se tiennent verticales que grâce à la <a href="/wiki/Pouss%C3%A9e_d%27Archim%C3%A8de" title="Poussée d&#39;Archimède">poussée d'Archimède</a>, ou les <a href="/wiki/Liane_(plante)" title="Liane (plante)">lianes</a>, <a href="/wiki/Plante_grimpante" title="Plante grimpante">plantes grimpantes</a> qui s'élèvent verticalement en s'appuyant, en s'accrochant ou en s'enroulant sur ou autour d'un support vertical<sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Au sens <a href="/wiki/Botanique" title="Botanique">botanique</a>, les arbres sont ainsi des plantes à <a href="/wiki/Bois" title="Bois">bois</a> véritable. Celui-ci, également appelé <a href="/wiki/Xyl%C3%A8me" title="Xylème">xylème</a> secondaire, est produit par une rangée <a href="/wiki/Cellule_(biologie)" title="Cellule (biologie)">cellulaire</a> (l'assise libéro-ligneuse) appelée <a href="/wiki/Cambium" title="Cambium">cambium</a>, située sous l'<a href="/wiki/%C3%89corce" title="Écorce">écorce</a>. La genèse du bois est un processus répétitif qui dépose une couche nouvelle sur les précédentes. Le résultat est souvent visible sous la forme de <a href="/wiki/Cerne_(botanique)" title="Cerne (botanique)">cernes d'accroissement</a>. Ce résultat est une croissance en épaisseur issue du fonctionnement du <a href="/wiki/Cambium" title="Cambium">cambium</a> qui est le <a href="/wiki/M%C3%A9rist%C3%A8me" title="Méristème">méristème secondaire</a> du bois (le <a href="/wiki/Phellog%C3%A8ne" title="Phellogène">phellogène</a> étant le méristème secondaire de l'écorce). On ne trouve de plantes à bois véritable, et donc d'arbres au sens strict, que chez les <a href="/wiki/Gymnospermes" class="mw-redirect" title="Gymnospermes">Gymnospermes</a> et les Angiospermes <a href="/wiki/Dicotyl%C3%A9done" title="Dicotylédone">Dicotylédones</a>. Preuves de leur origine commune, on trouve des <a href="/wiki/Homologie_(%C3%A9volution)" title="Homologie (évolution)">homologues</a> des <a href="/wiki/G%C3%A8ne" title="Gène">gènes</a> responsables de la <a href="/wiki/Tissu_v%C3%A9g%C3%A9tal#Méristèmes" title="Tissu végétal">croissance secondaire</a> des arbres, chez les <a href="/wiki/Plantes_herbac%C3%A9es" class="mw-redirect" title="Plantes herbacées">plantes herbacées</a> et les <a href="/wiki/Gymnosperme" title="Gymnosperme">gymnospermes</a><sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Il existe d'autres types de plantes à bois véritable, mais les arbres s'en distinguent par des dimensions plus importantes (comparées à celles des <a href="/wiki/Arbuste" title="Arbuste">arbustes</a>) ou par la formation d'un tronc nettement individualisé (que ne possèdent pas les <a href="/wiki/Arbrisseau" title="Arbrisseau">arbrisseaux</a>) et porteur (alors que les <a href="/wiki/Liane_(plante)" title="Liane (plante)">lianes</a> ligneuses doivent trouver un support pour s'élever). </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Cycle_de_vie">Cycle de vie</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Cycle_de_vie_(biologie)" title="Cycle de vie (biologie)"> cycle de vie</a>.</div></div> <p>Les spécialistes de l’<a href="/wiki/Architecture_v%C3%A9g%C3%A9tale" title="Architecture végétale">architecture végétale</a> distinguent quatre <a href="/wiki/Cycle_de_vie_(biologie)" title="Cycle de vie (biologie)">stades de développement</a>&#160;: arbre jeune, stade adulte, stade <a href="/wiki/Maturit%C3%A9" title="Maturité">mature</a>, phase de <a href="/wiki/S%C3%A9nescence" title="Sénescence">sénescence</a><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> irréversible<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Généralités"><span id="G.C3.A9n.C3.A9ralit.C3.A9s"></span>Généralités</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Nandina_domestica_20101209_h.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Nandina_domestica_20101209_h.jpg/250px-Nandina_domestica_20101209_h.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Nandina_domestica_20101209_h.jpg/330px-Nandina_domestica_20101209_h.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Nandina_domestica_20101209_h.jpg/500px-Nandina_domestica_20101209_h.jpg 2x" data-file-width="3072" data-file-height="2304" /></a><figcaption>Selon <a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a>, la réitération se traduit par une succession d'unités architecturales (pousses feuillées) émettant un manchon de <a href="/wiki/Racines_adventives" class="mw-redirect" title="Racines adventives">racines adventives</a> au sein même des branches, comme ici chez <i><a href="/wiki/Nandina_domestica" title="Nandina domestica">Nandina domestica</a></i><sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</figcaption></figure> <ul><li>La <a href="/wiki/Germination" title="Germination">germination</a>&#160;: lorsque les conditions de température et d'humidité sont idéales, le <a href="/wiki/Fruit_(botanique)" title="Fruit (botanique)">fruit</a> germe, il se gonfle d’humidité et ramollit, quand il y a assez de chaleur le <a href="/wiki/Germe" title="Germe">germe</a> grandit, il emprunte sa nourriture à des organes de réserves (les <a href="/wiki/Cotyl%C3%A9don" title="Cotylédon">cotylédons</a>). Dès le départ la <a href="/wiki/Plantule" title="Plantule">plantule</a> respire et dégage du <a href="/wiki/Gaz_carbonique" class="mw-redirect" title="Gaz carbonique">gaz carbonique</a>.</li> <li>La jeune racine et le <a href="/wiki/Gravitropisme" title="Gravitropisme">géotropisme</a>&#160;: lorsque le germe grandit il fissure l’enveloppe du fruit et la jeune racine en sort. C’est elle qui devra soutenir la plante et puiser la nourriture dans le sol. Les conditions de son développement sont l'humidité (contenant nutriments et oxygène) et température stable (le gel ou la sécheresse faisant mourir les filaments les plus faibles). Ces deux conditions sont le plus souvent réunis en profondeur, d'où leur tendance au géotropisme positif.</li> <li>La jeune plante&#160;: la racine entame son approvisionnement et les cotylédons s’épuisent pour fournir les matériaux nécessaires à la formation de la tige qui va grandir et sortir de terre. L'efficacité de production de <a href="/wiki/S%C3%A8ve" title="Sève">sève</a> par les feuilles, incline la tige à un développement plus favorable vers une source de lumière. En milieu naturel, la <a href="/wiki/Photosynth%C3%A8se" title="Photosynthèse">photosynthèse</a> étant meilleure vers le Soleil, la tige peut marquer ainsi une tendance au géotropisme négatif.</li> <li>Rôle des <a href="/wiki/Feuille" title="Feuille">feuilles</a>&#160;: la feuille est l’endroit où se prépare la <a href="/wiki/S%C3%A8ve" title="Sève">sève</a> élaborée, qui contient <a href="/wiki/Sucre" title="Sucre">sucres</a> et <a href="/wiki/Min%C3%A9ral" title="Minéral">minéraux</a> qui fait vivre la plante. La distribution de la sève élaborée dans l'ensemble de l'arbre, à partir de la feuille, est permise grâce au réseau interne de tubes criblés du <a href="/wiki/Phlo%C3%A8me" title="Phloème">phloème</a><sup id="cite_ref-21" class="reference"><a href="#cite_note-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>21<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Lorsqu’elles sont dans le sol les feuilles et la <a href="/wiki/Tigelle" class="mw-redirect" title="Tigelle">tigelle</a> sont blanches. C’est grâce à la lumière qu'elles reçoivent en sortant de terre qu’elles verdissent (l’assimilation <a href="/wiki/Chlorophylle" title="Chlorophylle">chlorophyllienne</a>).</li> <li>Le <a href="/wiki/Bourgeon_(botanique)" title="Bourgeon (botanique)">bourgeon</a> s’ouvre&#160;: la racine rassemble le mélange d’eau et de <a href="/wiki/Sels_min%C3%A9raux" class="mw-redirect" title="Sels minéraux">sels minéraux</a> et l’envoie dans les feuilles qui grâce à leur <a href="/wiki/Chlorophylle" title="Chlorophylle">chlorophylle</a> le transforme en <a href="/wiki/S%C3%A8ve_%C3%A9labor%C3%A9e" title="Sève élaborée">sève élaborée</a>. Cette sève sera utilisée par les bourgeons pour le développement de la plante. Les bourgeons se trouvent à l’extrémité de la tige ou à l’aisselle des feuilles. Ils sont enveloppés d’écailles qui les protègent du froid. Le bourgeon hiverne et au printemps lorsque les racines reprennent le pompage de la <a href="/wiki/S%C3%A8ve_brute" title="Sève brute">sève brute</a>, il se gonfle et éclate. C’est après qu’une tige s’allonge et se couvre de nouvelles feuilles. C’est ce qu’on appelle alors un <a href="/wiki/Rameau_(biologie)" title="Rameau (biologie)">rameau</a>. On peut également avoir la formation d'un bourgeon fugace, afin de faire une «&#160;deuxième pousse&#160;». Un <a href="/wiki/Ch%C3%AAne" title="Chêne">chêne</a> peut par exemple faire 4 à 5 pousses par an.</li> <li>L’arbre croît&#160;: la production de rameaux et feuilles, engendre la formation d'un <a href="/wiki/Tronc_(botanique)" title="Tronc (botanique)">tronc</a>. Le tronc est composé de <a href="/wiki/Cerne_(botanique)" title="Cerne (botanique)">cerne</a> en son intérieur et d'<a href="/wiki/%C3%89corce" title="Écorce">écorce</a> en son extérieur, tous deux issus de l'activité du <a href="/wiki/Cambium" title="Cambium">cambium</a>. Les fragilités structurelles de ces éléments sont soumises aux contraintes de l'environnement (météo, faune, etc.) et déterminent la survie de l'individu.</li> <li>L’arbre se reproduit&#160;: l’arbre se reproduit par ses <a href="/wiki/Graine" title="Graine">graines</a> (voie générative) ou par des rejets (voie végétative), au sein de communautés et en formant des <a href="/wiki/Dynamique_des_populations" title="Dynamique des populations">populations</a> plus ou moins viables.</li> <li>Les graines&#160;: tous les fruits des arbres contiennent des graines, elles contribuent à la propagation de l’espèce. Le fruit mûr se détache et tombe au sol. Les graines peuvent aussi être transportées par le vent, l’eau ou encore par les animaux.</li> <li>L'acquisition de la <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/coloniarit%C3%A9" class="extiw" title="wikt:coloniarité">coloniarité</a> par le processus de réitération traumatique et adaptative. Depuis les publications de botanistes comme <a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a>, la vision de l'arbre comme un individu est remise en cause. Il existe en effet des arbres coloniaires qui sont une <a href="/wiki/Colonie_(biologie)" title="Colonie (biologie)">colonie</a> d’individus imbriqués. Dans certaines espèces, la réitération remet en activité des <a href="/wiki/M%C3%A9rist%C3%A8me" title="Méristème">méristèmes</a>, ce qui fait régénérer l'arbre qui devient une colonie d'individus emboîtés. Le phénomène de la réitération traumatique, plus général que celui de la réitération adaptative, se produit en cas de blessure, d'accident, d'étêtage (<a href="/wiki/Rejet_(botanique)" title="Rejet (botanique)">rejets</a>, <a href="/wiki/%C3%89picormique" title="Épicormique">épicormiques</a>)… Une réitération traumatique <a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/proleptique" class="extiw" title="wikt:proleptique">proleptique</a> remplace le jeune arbre aussi bien dans son mode d'occupation spatiale que dans son développement ultérieur, pouvant conduire à une <a href="/wiki/Colonie_clonale" title="Colonie clonale">colonie clonale</a><sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>22<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La réitération adaptative quant à elle remet en activité des méristèmes contenant des cellules <a href="/wiki/Mutation_(g%C3%A9n%C3%A9tique)" class="mw-redirect" title="Mutation (génétique)">mutées</a> qui produisent de nouvelles pousses mais de <a href="/wiki/G%C3%A9notype" title="Génotype">génotypes</a> distincts les uns des autres, ce qui améliore les capacités photosynthétiques des arbres et leur longévité<sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>23<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Le <a href="/wiki/Mosa%C3%AFque_(g%C3%A9n%C3%A9tique)" title="Mosaïque (génétique)">caractère mosaïque</a> des arbres est connu empiriquement des <a href="/wiki/Horticulteur" title="Horticulteur">horticulteurs</a> qui sélectionnent leurs mutations présentant un caractère qualitatif ou quantitatif qui attire l'attention<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>24<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</li> <li>Selon le principe de l'<a href="/wiki/Allocation_des_ressources" title="Allocation des ressources">allocation des ressources</a> qui reflète l'existence de <a href="/wiki/Trade-off" class="mw-redirect" title="Trade-off">compromis évolutifs</a> entre différents <a href="/wiki/Trait_biologique" title="Trait biologique">traits biologiques</a>, la longévité des ligneux est inversement corrélée avec leur taux de croissance. Chez les angiospermes, cette longévité est corrélée à des variations vers des défenses accrues (épaississement de l'écorce, <a href="/wiki/D%C3%A9fense_des_plantes_contre_les_herbivores" title="Défense des plantes contre les herbivores">produits chimiques défensifs</a>). Chez les gymnospermes, elle est corrélée à la <a href="/wiki/Champignon_lignivore" title="Champignon lignivore">résistance du bois à la pourriture fongique</a><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>25<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Reproduction">Reproduction</h3></div> <p>Dans la <a href="/wiki/Classification_classique" title="Classification classique">classification classique</a>, les arbres font partie de la division des <i><a href="/wiki/Spermatophyta" class="mw-redirect" title="Spermatophyta">spermaphytes (Spermatophyta)</a></i>&#160;: les <a href="/wiki/Plante" title="Plante">plantes</a> produisant des <a href="/wiki/Graine" title="Graine">graines</a>. </p><p>Le sous-embranchement des <i><a href="/wiki/Gymnosperme" title="Gymnosperme">gymnospermes</a></i> correspond aux plantes se reproduisant par des <i>graines dites nues</i> (embryon entouré de l'albumen et d'un tissu de protection), alors que celui des <a href="/wiki/Angiosperme" title="Angiosperme">angiospermes</a> correspond aux plantes se reproduisant avec des <i>graines protégées</i> (par un mécanisme de double fécondation, elles produisent des tissus nourriciers supplémentaires) à l'intérieur de l'ovaire qui donne le <a href="/wiki/Fruit_(botanique)" title="Fruit (botanique)">fruit</a>. </p> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Gymnospermes" class="mw-redirect" title="Gymnospermes">Gymnospermes</a> et <a href="/wiki/Angiospermes" class="mw-redirect" title="Angiospermes">Angiospermes</a>.</div></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Gymnospermes">Gymnospermes</h4></div> <p>Ce sont les plus anciens. Ce groupe (majoritairement <a href="/wiki/Mono%C3%AFque" class="mw-redirect" title="Monoïque">monoïque</a>) développe des <a href="/wiki/Ovule_(botanique)" title="Ovule (botanique)">ovules</a> nus simplement protégés par des <a href="/wiki/%C3%89caille" title="Écaille">écailles</a>. La <a href="/wiki/Pollinisation" title="Pollinisation">pollinisation</a> se fait grâce au vent ou à la simple gravité, leur dissémination pouvant être favorisée par certains <a href="/wiki/Primate" class="mw-redirect" title="Primate">primates</a> (<a href="/wiki/Macaque" title="Macaque">macaques</a>), <a href="/wiki/Rongeur" class="mw-redirect" title="Rongeur">rongeurs</a> (<a href="/wiki/%C3%89cureuil" title="Écureuil">écureuils</a>) et certaines espèces d'<a href="/wiki/Oiseau" title="Oiseau">oiseaux</a> spécialisées dans l'extraction de ces <a href="/wiki/Graine" title="Graine">graines</a> (<a href="/wiki/Bec" title="Bec">becs</a> croisés). </p><p>Communément, ces arbres sont appelés «&#160;<a href="/wiki/Conif%C3%A8re" class="mw-redirect" title="Conifère">conifères</a>&#160;», car la plupart produisent des fruits en forme de <a href="/wiki/C%C3%B4ne_(botanique)" title="Cône (botanique)">cône</a>, aussi appelés pommes de pin ou pives. Ils sont également qualifiés de «&#160;résineux&#160;» car la plupart produisent de la <a href="/wiki/R%C3%A9sine_(v%C3%A9g%C3%A9tale)" class="mw-redirect" title="Résine (végétale)">résine</a>, substance chimique complexe qui permet à l'arbre de lutter contre le froid et contre certaines attaques de <a href="/wiki/Parasitisme" title="Parasitisme">parasites</a>&#160;; cette résine est ainsi à son tour utilisée par des <a href="/wiki/Insecte" title="Insecte">insectes</a>&#160;: <a href="/wiki/Abeille" title="Abeille">abeilles</a>, <a href="/wiki/Fourmi" title="Fourmi">fourmis</a>, comme agent <a href="/wiki/D%C3%A9sinfectant" class="mw-redirect" title="Désinfectant">désinfectant</a> dans leurs colonies. Ils possèdent plusieurs cotylédons. </p><p>Ce groupe fut en voie de régression au sens de l'<a href="/wiki/%C3%89volution_(biologie)" title="Évolution (biologie)">évolution</a> puisqu'il dut céder nombre de <a href="/wiki/Niche_%C3%A9cologique" title="Niche écologique">niche écologiques</a> au groupe des angiospermes. </p><p>La maturation des graines gymnospermes est longue, allant de quelques mois à plusieurs années (pins&#160;: 2 à <span class="nowrap">3 ans</span>). </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Angiospermes">Angiospermes</h4></div> <p>Apparu plus récemment (il y a plus de <span class="nowrap">100 millions</span> d'années), ce groupe d'arbres communément appelé <a href="/wiki/Feuillu" title="Feuillu">feuillus</a>, est considéré comme plus évolué. On a donc vu se succéder d'abord les conifères comme le <a href="/wiki/Pin_(plante)" title="Pin (plante)">pin</a>, puis les premiers feuillus colonisateurs comme le <a href="/wiki/Bouleau" title="Bouleau">bouleau</a> suivi du <a href="/wiki/Noisetier" title="Noisetier">noisetier</a>, de l'<a href="/wiki/Aulne" title="Aulne">aulne</a>, du <a href="/wiki/Fr%C3%AAne" title="Frêne">frêne</a> et du <a href="/wiki/Ch%C3%AAne" title="Chêne">chêne</a> qui devient l'espèce dominante en plaine alors que l'<a href="/wiki/%C3%89pic%C3%A9a" class="mw-redirect" title="Épicéa">épicéa</a> triomphe en montagne. À partir de <time class="nowrap" datetime="U-1999" data-sort-value="U-1999">2000 <abbr class="abbr" title="avant Jésus-Christ">av. J.-C.</abbr></time>, la température baisse à nouveau. Le <a href="/wiki/Fagus_sylvatica" class="mw-redirect" title="Fagus sylvatica">hêtre</a> qui a besoin de moins de chaleur que le chêne devient alors le feuillu dominant. En montagne, le <a href="/wiki/Sapin" title="Sapin">sapin</a>, le <a href="/wiki/M%C3%A9l%C3%A8ze" title="Mélèze">mélèze</a> et le <a href="/wiki/Pinus_cembra" title="Pinus cembra">pin cembro</a> rejoignent l'épicéa. </p><p>Dans leur mode de <a href="/wiki/Sexualit%C3%A9" title="Sexualité">sexualité</a>, les angiospermes ont développé une stratégie différente et plus économique en <a href="/wiki/Pollen" title="Pollen">pollen</a>, donc en énergie. Une coévolution avec les insectes permet une pollinisation plus raisonnée. </p><p>Les plantes protègent les ovules par des membranes, l'ensemble formant le <a href="/wiki/Fruit_(botanique)" title="Fruit (botanique)">fruit</a>. Celui-ci peut être chez les arbres une <a href="/wiki/Baie_(botanique)" title="Baie (botanique)">baie</a>, une <a href="/wiki/Drupe" title="Drupe">drupe</a>, un <a href="/wiki/Ak%C3%A8ne" title="Akène">akène</a>… </p><p>La production semencière de nombreux arbres forestiers varie d'une année à l'autre. Une année de production abondante (une «&#160;année à semences&#160;», appelée aussi «&#160;année semencière&#160;» ou «&#160;année à glands&#160;») peut être suivie d'une ou plusieurs années de production médiocre ou nulle<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les proverbes associés à cette production semencière («&#160;année de glands, année d'enfants&#160;» pour symboliser la fécondité, «&#160;année de glands , année de cher temps&#160;» ou «&#160;année de glands, année de pommes ensuivant&#160;», «&#160;année à glands, année à sang&#160;», «&#160;année de glands, année de <a href="/wiki/Peste" title="Peste">peste</a>&#160;») sont parfois sans fondement mais peuvent corréler l'année à l'importance de la pluie qui augmente la production de semences mais provoque aussi des nuisances climatiques<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">&#91;</span>28<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Maladies_et_prédateurs"><span id="Maladies_et_pr.C3.A9dateurs"></span>Maladies et prédateurs</h3></div> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Maladies_et_déformations"><span id="Maladies_et_d.C3.A9formations"></span>Maladies et déformations</h4></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Descente_de_c%C3%AEme.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Descente_de_c%C3%AEme.jpg/250px-Descente_de_c%C3%AEme.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Descente_de_c%C3%AEme.jpg/330px-Descente_de_c%C3%AEme.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e5/Descente_de_c%C3%AEme.jpg/500px-Descente_de_c%C3%AEme.jpg 2x" data-file-width="1920" data-file-height="2560" /></a><figcaption>Souvent après un stress important (sécheresse, attaque parasitaire) les feuillus peuvent subir d'importantes <a href="/wiki/D%C3%A9foliation" title="Défoliation">défoliations</a> et mortalité de branches du <a href="/wiki/Houppier" title="Houppier">houppier</a>. L'arbre y survit souvent. On parle de <i>descente de <a href="/wiki/Houppier" title="Houppier">cime</a></i> (ou «&#160;tête de <a href="/wiki/Cerf" title="Cerf">cerf</a>&#160;») pour décrire ce phénomène<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">&#91;</span>29<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</figcaption></figure> <p>Les <a href="/wiki/Feuille" title="Feuille">feuilles</a> de l'arbre, plus particulièrement les cellules du <a href="/wiki/Parenchyme" title="Parenchyme">parenchyme</a> palissadique, permettent de produire, par <a href="/wiki/Photosynth%C3%A8se" title="Photosynthèse">photosynthèse</a>, <a href="/wiki/Cellulose" title="Cellulose">cellulose</a>, <a href="/wiki/H%C3%A9micellulose" title="Hémicellulose">hémicellulose</a> et <a href="/wiki/Lignine" title="Lignine">lignine</a>. </p><p>Certaines cellules permettent à un arbre de se redresser au cours de sa croissance grâce à des agrégats de <a href="/wiki/Glycog%C3%A8ne" title="Glycogène">glycogène</a> qui jouent le rôle de <a href="/wiki/Niveau_%C3%A0_bulle" title="Niveau à bulle">niveau à bulle</a><sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">&#91;</span>30<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Madeirafossil1EZ.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Madeirafossil1EZ.jpg/250px-Madeirafossil1EZ.jpg" decoding="async" width="220" height="183" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Madeirafossil1EZ.jpg/330px-Madeirafossil1EZ.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5d/Madeirafossil1EZ.jpg/500px-Madeirafossil1EZ.jpg 2x" data-file-width="794" data-file-height="662" /></a><figcaption>Bois fossilisé trouvé au <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a>.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Défenses_diverses"><span id="D.C3.A9fenses_diverses"></span>Défenses diverses</h4></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe&#160;: <a href="/wiki/D%C3%A9fense_des_plantes_contre_les_herbivores" title="Défense des plantes contre les herbivores">défense des plantes contre les herbivores</a>.</div></div> <p>Plusieurs mécanismes permettent aux arbres de se défendre contre des parasites&#160;: </p> <ul><li>La compartimentation permet d'isoler les parties malades ou infectées.</li></ul> <p>Le professeur A. Shigo découvre et explique ce principe, et le nomme CODIT (<i><span class="lang-en" lang="en">Compartimentation Of Decay In Trees</span></i>). Cette découverte met en lumière l'incapacité des ligneux de cicatriser, et le modèle propre à la <a href="/wiki/Dendrologie" title="Dendrologie">dendrologie</a>. </p> <ul><li>Modification du pourcentage du <a href="/wiki/Tanin" title="Tanin">tanin</a> foliaire lors d'un stress.</li> <li>Émission de gaz, comme l'<a href="/wiki/%C3%89thyl%C3%A8ne" title="Éthylène">éthylène</a>, afin d'alerter les congénères<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">&#91;</span>31<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Morphologie">Morphologie</h2></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Dracaena_draco.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Dracaena_draco.jpg/250px-Dracaena_draco.jpg" decoding="async" width="220" height="250" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Dracaena_draco.jpg/330px-Dracaena_draco.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f7/Dracaena_draco.jpg/500px-Dracaena_draco.jpg 2x" data-file-width="1247" data-file-height="1417" /></a><figcaption>Le «&#160;tronc&#160;» des dragoniers <i>(<a href="/wiki/Dracaena_draco" class="mw-redirect" title="Dracaena draco">dracaena draco</a>)</i> ne présente pas d'anneaux concentriques, ce qui rend difficile, voire impossible, l'évaluation de l'âge multiséculaire de certains spécimens.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Tilia_cordata_60.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Tilia_cordata_60.jpg/250px-Tilia_cordata_60.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Tilia_cordata_60.jpg/330px-Tilia_cordata_60.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/88/Tilia_cordata_60.jpg/500px-Tilia_cordata_60.jpg 2x" data-file-width="1909" data-file-height="1432" /></a><figcaption><a href="/wiki/Port_(botanique)" title="Port (botanique)">Port</a> caractéristique d'arbres isolés des latitudes tempérées dont les branches basses sont broutées par des herbivores, ici des <a href="/wiki/Tilleul_%C3%A0_petites_feuilles" title="Tilleul à petites feuilles">tilleuls</a> (<i>Tilia cordata</i>).</figcaption></figure> <p>Un arbre est généralement composé de <a href="/wiki/Racine_(botanique)" title="Racine (botanique)">racines</a>, d'un ou plusieurs troncs principaux et de ramifications appelées branches. </p><p>La partie basale du tronc qui est dégarnie de branches forme le fût. Sa zone circulaire inférieure faisant jonction avec les racines s'appelle le collet. </p><p>L'ensemble des branches forme le <a href="/wiki/Houppier" title="Houppier">houppier</a>. La silhouette d'un arbre est caractérisée par son ou ses fûts, l'angle des <a href="/wiki/Rameau_(botanique)" title="Rameau (botanique)">rameaux</a> entre eux, la disposition des branches au départ du tronc ainsi que la forme générale de son houppier&#160;: on parle du <a href="/wiki/Port_(botanique)" title="Port (botanique)">port</a> de l'arbre. Par exemple, un houppier triangulaire large à la base et en pointe au sommet caractérise de nombreux résineux. </p><p>Le tronc et les branches comportent sur leurs périphéries des cellules mortes appelées <a href="/wiki/Rhytidome" title="Rhytidome">rhytidome</a> ou écorce, celle-ci protège la partie vivante des branches et du tronc. Cette écorce peut être une simple petite pellicule ou être très épaisse chez certaines variétés&#160;: elle approche les 30&#160;<abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr> chez les <a href="/wiki/S%C3%A9quoia" title="Séquoia">séquoias</a>. </p><p>La plupart des arbres possèdent des feuilles chargées d'assurer la photosynthèse et l'essentiel des échanges gazeux. Quelques espèces ont cependant, à la place des feuilles, d'autres organes qui peuvent leur ressembler et qui assurent les mêmes fonctions&#160;: certains <a href="/wiki/Acacia_(genre)" title="Acacia (genre)">acacias</a> portent des <a href="/wiki/Phyllode_(botanique)" title="Phyllode (botanique)">phyllodes</a> qui sont des pétioles transformés, certains <a href="/wiki/Euphorbia" class="mw-redirect" title="Euphorbia">euphorbes</a> arborescents ont des rameaux nus chlorophylliens, les aiguilles des <a href="/wiki/Pinus" class="mw-redirect" title="Pinus">pins</a> sont des pseudophylles (des fausses feuilles de formation secondaire) et les <a href="/wiki/Casuarina" title="Casuarina">filaos</a> possèdent des extrémités ressemblant à des tiges de <a href="/wiki/Sphenophyta" class="mw-redirect" title="Sphenophyta">prêles</a>. En revanche, les aiguilles des <a href="/wiki/Abies" title="Abies">sapins</a> sont de vraies feuilles en forme d'aiguilles. </p><p>À la surface des troncs apparaissent quelquefois aussi des «&#160;<a href="/wiki/%C3%89picormique" title="Épicormique">épicormiques</a>&#160;»&#160;: bourgeons, amas, pousses épicormiques (poils, gourmands et branches gourmandes), picots, sphéroblastes et broussins&#160;; ceux-ci apparaissent à partir de <a href="/wiki/Stimulus" title="Stimulus">stimuli</a> (lumière, blessures, infections, tensions, etc.) et évoluent avec l'âge de l'arbre et selon l'essence considérée<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">&#91;</span>32<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La morphologie du tronc, des branches et des racines, correspond à une structure <a href="/wiki/Fractale" title="Fractale">fractale</a>&#160;: chaque branche peut être considérée comme un tronc plus petit pourvu lui aussi de branches et ainsi de suite jusqu'aux plus petits rameaux. Racines et <a href="/wiki/Radicelle" title="Radicelle">radicelles</a> se structurent également de manière auto-similaire. Il en ressort que l'arbre a une forme de <a href="/wiki/Liste_de_fractales_par_dimension_de_Hausdorff" title="Liste de fractales par dimension de Hausdorff">dimension fractale de l’ordre de 2,5</a><sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">&#91;</span>33<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Cette forme résulte du <a href="/wiki/Programme_g%C3%A9n%C3%A9tique" title="Programme génétique">programme génétique</a> de l'arbre, mais aussi d'interactions avec le sol, le climat, d'autres arbres, ou des animaux. La morphologie générale de l'arbre résulte ainsi de plusieurs facteurs, essentiellement&#160;: la maximisation de la performance hydraulique dans la conduction de la <a href="/wiki/S%C3%A8ve" title="Sève">sève</a> des racines vers les feuilles&#160;; la portée mécanique maximale évitant aux arbres de <a href="/wiki/Flambage" title="Flambage">s’effondrer sous leur propre poids</a>&#160;; la <a href="/wiki/Comp%C3%A9tition_(biologie)" title="Compétition (biologie)">compétition</a> pour l'accès à la lumière&#160;; la réponse au vent, la <a href="/wiki/Thigmomorphogen%C3%A8se" title="Thigmomorphogenèse">thigmomorphogenèse</a>, qui contrôle l’évolution du diamètre des branches<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">&#91;</span>34<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Un accès différencié à la lumière où à une lumière plus vive (réverbérée par l'eau près des <a href="/wiki/Berge" title="Berge">berges</a> par exemple), ainsi que des contraintes et <i>efforts internes</i> modifiés par le vent, des accidents de vie sont sources de déformations de structures, dues à des maturations exprimées de manière différentielle lors de la formation du bois, des racines et de l'écorce<sup id="cite_ref-Morphologie94_35-0" class="reference"><a href="#cite_note-Morphologie94-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. De même quand un arbre se met à pencher à la suite d'un mouvement du terrain (les branches cherchent à se redresser)<sup id="cite_ref-Morphologie94_35-1" class="reference"><a href="#cite_note-Morphologie94-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Ces déformations externes se traduisent par des modifications anatomique du bois, autrefois mis à profit, par exemple pour des bois de marine naturellement courbes (moins de risques de casse et de fentes)<sup id="cite_ref-Morphologie94_35-2" class="reference"><a href="#cite_note-Morphologie94-35"><span class="cite-bracket">&#91;</span>35<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Le tronc est naturellement unique mais il arrive parfois, à la suite d'un accident de croissance, ou d'une section due à un herbivore ou à un <a href="/wiki/Castor_(animal)" title="Castor (animal)">castor</a>, qu'il se dédouble ou qu'il soit fourchu. La <a href="/wiki/Sylviculture" title="Sylviculture">sylviculture</a> en taillis, qui coupe les arbres et laisse les souches bourgeonner, donne notamment des troncs multiples appelés «&#160;cépées&#160;». </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Histoire_évolutive"><span id="Histoire_.C3.A9volutive"></span>Histoire évolutive</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Histoire_%C3%A9volutive_des_v%C3%A9g%C3%A9taux" title="Histoire évolutive des végétaux">histoire évolutive des végétaux</a>.</div></div> <p>Le premier arbre connu date du <a href="/wiki/D%C3%A9vonien" title="Dévonien">Dévonien</a>. Il s'agit d'<a href="/wiki/Archaeopteris" title="Archaeopteris">Archaeopteris</a>, qui aurait vécu il y a <span class="nowrap">370 millions</span> d'années. Pendant le <a href="/wiki/Carbonif%C3%A8re" title="Carbonifère">Carbonifère</a>, une période au climat chaud et humide, de grandes forêts s'étendent sur la surface du globe. L'un des arbres les plus communs de cette époque est <a href="/wiki/L%C3%A9pidodendron" class="mw-redirect" title="Lépidodendron">Lépidodendron</a>&#160;: il atteint une hauteur de 30&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> et a un tronc de 3&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> de diamètre. Les premiers <a href="/wiki/Pinophyta" title="Pinophyta">conifères</a> apparaissent à la fin de cette période&#160;; les taxons les plus proches de ces gymnospermes primitifs seraient <a href="/wiki/Araucaria" title="Araucaria">Araucaria</a>, <a href="/wiki/Podocarpus" title="Podocarpus">Podocarpus</a> et <a href="/wiki/Taxus" title="Taxus">Taxus</a><sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">&#91;</span>36<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En Europe, les trois dernières <a href="/wiki/Glaciation" title="Glaciation">glaciations</a> voient les essences des zones tempérées disparaître des zones septentrionales pour reculer vers le Sud ou survivre dans quelques «&#160;zones refuges&#160;» de l’Europe septentrionale (nord de la <a href="/wiki/M%C3%A9diterran%C3%A9e" class="mw-redirect" title="Méditerranée">Méditerranée</a>) pour ensuite reconquérir, «&#160;assez&#160;» rapidement (à une vitesse de 0,42&#160;à 1&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre par an">km/an</abbr>), le continent lors du réchauffement <a href="/wiki/Holoc%C3%A8ne" title="Holocène">holocène</a>, 11&#160;000&#160;ans avant nos jours<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">&#91;</span>37<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Classification">Classification</h2></div> <p>Il existe plusieurs manières de catégoriser les arbres&#160;: </p> <ul><li>Classement par origine&#160;: les <a href="/wiki/Botaniste" title="Botaniste">botanistes</a> classent les arbres en autochtones, introduits, ou acclimatés.</li> <li>Classement en communautés ou groupements végétaux décrits par la <a href="/wiki/Phytosociologie" title="Phytosociologie">phytosociologie</a>, et par type de forêt où l'arbre peut être classé selon la <a href="/wiki/Strate_(botanique)" title="Strate (botanique)">strate</a> qu'il occupe, son caractère dominant, etc. Les phytosociologues distinguent notamment l'«&#160;arbre hors forêt&#160;»<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">&#91;</span>38<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (appelé aussi «&#160;arbre champêtre&#160;» ou «&#160;arbre des champs&#160;»&#160;: arbre isolé au milieu d'une prairie ou sur la place d’un village, <a href="/wiki/Arbre_d%27alignement" title="Arbre d&#39;alignement">arbre d'alignement</a>, arbre marquant une limite —&#160;haie, talus&#160;—, <a href="/wiki/Arbre_fruitier" title="Arbre fruitier">arbre fruitier</a>)<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">&#91;</span>39<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> et l'arbre de forêt.</li> <li>Les <a href="/wiki/Forestier" title="Forestier">forestiers</a> classent les arbres en&#160;: <ul><li>«&#160;<a href="/wiki/Essence_foresti%C3%A8re" title="Essence forestière">essences</a>&#160;» (<a href="/wiki/Feuillu" title="Feuillu">feuillus</a>, <a href="/wiki/Pinales" title="Pinales">résineux</a>), vivant dans des lieux répondant à une typologie des stations forestières,</li> <li>ou encore selon leur utilité sylvicole (essence-objectif) ou d'accompagnement,</li> <li>et aussi selon leurs hauteurs, diamètre (petit bois, moyen-bois, <a href="/wiki/Gros-bois" title="Gros-bois">gros-bois</a> ou <a href="/wiki/Tr%C3%A8s_gros_bois" class="mw-redirect" title="Très gros bois">très gros bois</a>) ou encore selon leur <a href="/wiki/Surface_terri%C3%A8re" title="Surface terrière">surface terrière</a>. Les critères de classement varient selon les pays, les époques et les acteurs.</li></ul></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Biodiversité"><span id="Biodiversit.C3.A9"></span>Biodiversité</h2></div> <p>Selon les estimations, la planète compte entre 60&#160;000&#160;et 100&#160;000&#160;espèces d'arbres. Les forêts ont une densité d’environ <span class="nowrap">500 arbres</span> par <a href="/wiki/Hectare" title="Hectare">hectare</a>. Les <a href="/wiki/For%C3%AAts_d%C3%A9cidues_humides_tropicales_et_subtropicales" title="Forêts décidues humides tropicales et subtropicales">forêts tropicales humides</a> présentent une large variété floristique associée à une abondance de grands arbres (200&#160;à 300&#160;espèces en moyenne par hectare, jusqu'à 500 parfois), mais bien moindre que la <a href="/wiki/Microbiologie_du_sol" title="Microbiologie du sol">variété microbienne</a> dans le sol. Les <a href="/wiki/For%C3%AAt_temp%C3%A9r%C3%A9e" title="Forêt tempérée">forêts tempérées</a> n'hébergent qu'une dizaine à une quinzaine d'espèces d'arbres par hectare<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">&#91;</span>40<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. L'<a href="/wiki/UICN" class="mw-redirect" title="UICN">UICN</a> évalue dans les années 1990 à quelque 100&#160;000&#160;espèces arborées ou arborescentes connues dans l'ensemble de la <a href="/wiki/Biosph%C3%A8re" title="Biosphère">biosphère</a><sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">&#91;</span>41<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Une modélisation réalisée en 2008 confirme cette estimation de 100&#160;000&#160;espèces<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">&#91;</span>42<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En 1998, un rapport<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">&#91;</span>43<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> sur l'état de conservation des quelque 100&#160;000&#160;espèces d'arbres recense à la fin du <abbr class="abbr" title="20ᵉ siècle"><span class="romain">XX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle <span class="nowrap">95 espèces</span> <a href="/wiki/Extinction_des_esp%C3%A8ces" title="Extinction des espèces">éteintes</a> (y compris 18 à l'état sauvage), 976 dans un état de <a href="/wiki/Esp%C3%A8ce_en_danger_critique_d%27extinction" class="mw-redirect" title="Espèce en danger critique d&#39;extinction">danger critique</a>, 1&#160;319 <a href="/wiki/Esp%C3%A8ce_menac%C3%A9e" title="Espèce menacée">menacées</a> et 3&#160;609 <a href="/wiki/Esp%C3%A8ce_vuln%C3%A9rable" title="Espèce vulnérable">vulnérables</a><sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">&#91;</span>44<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Une étude publiée en 2015 dans la revue <i><a href="/wiki/Nature_(revue)" title="Nature (revue)">Nature</a></i><sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">&#91;</span>45<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> revoit à la hausse d'un facteur 10 l'estimation du nombre d'arbres sur Terre<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">&#91;</span>46<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> par rapport aux précédentes. «&#160;Les résultats indiquent qu'il y a environ 3&#160;000&#160;milliards d'arbres sur Terre, dont près de la moitié dans les forêts tropicales et subtropicales. Les régions boréales en abritent <span class="nowrap">740 milliards</span>, et les régions tempérées, <span class="nowrap">610 milliards</span>&#160;». L'étude estime également que la surface occupée par les forêts diminue chaque année d'environ 192&#160;000&#160;<abbr class="abbr" title="kilomètre carré">km<sup>2</sup></abbr> (un peu moins d'un tiers de la superficie de la France), ce qui représente environ 15,3&#160;milliards d'arbres. Les chercheurs estiment que la superficie des forêts aurait diminué de 45,8&#160;% depuis les grandes phases de <a href="/wiki/D%C3%A9frichement" title="Défrichement">défrichement</a> (défrichages afin de disposer de surfaces cultivables) lors des <a href="/wiki/Histoire_de_l%27agriculture#Naissance_de_l&#39;agriculture" title="Histoire de l&#39;agriculture">débuts de l'agriculture</a> il y a environ 11&#160;000&#160;ans<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">&#91;</span>47<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, ces bouleversements étant jugés suffisamment profond par certains chercheurs que ces derniers, inspirés par le <a href="/wiki/Marxisme" title="Marxisme">marxisme</a>, ont évoqué une «&#160;<a href="/wiki/R%C3%A9volution_n%C3%A9olithique" title="Révolution néolithique">révolution néolithique</a>&#160;»<sup id="cite_ref-48" class="reference"><a href="#cite_note-48"><span class="cite-bracket">&#91;</span>48<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Selon une étude publiée en 2017 par l'<a href="/wiki/Association_sans_but_lucratif" title="Association sans but lucratif">association</a> <a href="/wiki/Botanic_Gardens_Conservation_International" title="Botanic Gardens Conservation International">Botanic Gardens Conservation International</a> (BGCI), il existerait 60&#160;065&#160;espèces d'arbres différentes dans le monde. Le <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> compte la plus grande variété d'arbres sur son territoire avec 8&#160;715&#160;espèces, suivie par la <a href="/wiki/Colombie" title="Colombie">Colombie</a> avec 5&#160;776&#160;espèces, et l'<a href="/wiki/Indon%C3%A9sie" title="Indonésie">Indonésie</a> avec 5&#160;142&#160;espèces. Excepté l'<a href="/wiki/Arctique" title="Arctique">Arctique</a> et l'<a href="/wiki/Antarctique" title="Antarctique">Antarctique</a>, où aucun arbre n'est recensé, l'<a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Nord" title="Amérique du Nord">Amérique du Nord</a> présente la plus faible diversité avec 1&#160;400&#160;espèces. D'autre part, 58&#160;% des espèces sont présentes dans un seul pays. Ainsi, 4&#160;333&#160;espèces se trouvent uniquement au Brésil, contre 2&#160;991&#160;espèces à <a href="/wiki/Madagascar" title="Madagascar">Madagascar</a> et 2&#160;584&#160;espèces en <a href="/wiki/Australie" title="Australie">Australie</a>. Le BGCI précise également que 9&#160;600&#160;espèces sont menacées d'extinction<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">&#91;</span>49<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En 2022, un projet collaboratif mondial reprend les <a href="/wiki/Base_de_donn%C3%A9es" title="Base de données">bases de données</a> disponibles en les pondérant en fonction de la plus ou moins grande exhaustivité des études région par région, et aboutit à une estimation de 73&#160;000&#160;espèces, dont 9&#160;200 à découvrir (40&#160;% en <a href="/wiki/Am%C3%A9rique_du_Sud" title="Amérique du Sud">Amérique du Sud</a>). La plupart des espèces encore inconnues seraient rares, <a href="/wiki/End%C3%A9misme" title="Endémisme">endémiques</a> et <a href="/wiki/Zone_tropicale" class="mw-redirect" title="Zone tropicale">tropicales</a> ou <a href="/wiki/Zone_subtropicale" title="Zone subtropicale">subtropicales</a><sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">&#91;</span>50<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Mécanique_de_l'arbre_sur_pied"><span id="M.C3.A9canique_de_l.27arbre_sur_pied"></span>Mécanique de l'arbre sur pied</h2></div> <p>Depuis l'invention de la <a href="/wiki/Fili%C3%A8re_bois" title="Filière bois">filière bois</a>, la mécanique a fait son entrée dans la botanique. Il y a eu la simulation numérique par Philippe de Reffye<sup id="cite_ref-51" class="reference"><a href="#cite_note-51"><span class="cite-bracket">&#91;</span>51<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> de la croissance des arbres, puis la Mécanique de l'arbre sur pied par D. Guitard<sup id="cite_ref-52" class="reference"><a href="#cite_note-52"><span class="cite-bracket">&#91;</span>52<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> et le modèle mécanique de la croissance d'une branche par Bernard Schaeffer<sup id="cite_ref-53" class="reference"><a href="#cite_note-53"><span class="cite-bracket">&#91;</span>53<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">&#91;</span>54<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Arbre,_cycle_du_carbone_et_échanges_de_carbone"><span id="Arbre.2C_cycle_du_carbone_et_.C3.A9changes_de_carbone"></span>Arbre, cycle du carbone et échanges de carbone</h2></div> <p>L'arbre joue un rôle majeur dans le <a href="/wiki/Cycle_du_carbone" title="Cycle du carbone">cycle du carbone</a>. On le présente souvent comme étant en constante compétition pour les ressources que sont l’eau, les nutriments du sol, la lumière et le gaz carbonique. Cependant il est aussi capable de symbioses (<a href="/wiki/Microbiote_des_plantes" title="Microbiote des plantes">microbiennes et fongiques</a>, car il offre de nombreux habitats et micro-habitats associés à un <a href="/wiki/Microbiote" title="Microbiote">microbiote</a> spécifique, formant un arbre-monde ou un <a href="/wiki/Holobionte" title="Holobionte">holobionte</a> constitué d'un hôte et de son cortège de communautés microbiennes<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">&#91;</span>55<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>) et d’échanges ou de partage de ressources, comparé par une étude récente à une sorte de <i>marché souterrain horizontal du carbone</i><sup id="cite_ref-carbonTrade_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-carbonTrade-56"><span class="cite-bracket">&#91;</span>56<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Ainsi, il prend dans l’air le CO<sub>2</sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub> nécessaire à ses besoins immédiats et futurs (pour sa reproduction et croissance)&#160;; il le stocke principalement sous forme de <a href="/wiki/Sucre" title="Sucre">sucres</a>, de <a href="/wiki/Lignine" title="Lignine">lignine</a> et de <a href="/wiki/Cellulose" title="Cellulose">cellulose</a>, il produit aussi des <a href="/wiki/Prot%C3%A9ine" title="Protéine">protéines</a> complexes et des <a href="/wiki/Lipide" title="Lipide">lipides</a>. Ces molécules sont utilisées pour construire son tronc, ses branches, feuilles et racines. Mais au fur et à mesure de sa croissance, l'arbre échange aussi - et de plus en plus - de grandes quantités de carbone avec ses voisins, via le gigantesque <span class="citation">«&#160;réseau souterrain&#160;»</span><sup id="cite_ref-Heijden2016_57-0" class="reference"><a href="#cite_note-Heijden2016-57"><span class="cite-bracket">&#91;</span>57<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">&#91;</span>58<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> de <a href="/wiki/Myc%C3%A9lium" title="Mycélium">mycéliums</a> des champignons <a href="/wiki/Symbiotique" class="mw-redirect" title="Symbiotique">symbiotiques</a> du sol. Ces derniers acquièrent du sol et de la <a href="/wiki/Biomasse_(%C3%A9cologie)" title="Biomasse (écologie)">biomasse</a> en <a href="/wiki/D%C3%A9composition" title="Décomposition">décomposition</a> des <a href="/wiki/Nutriment" title="Nutriment">nutriments</a> qu'ils transfèrent à leurs plantes-hôtes, en échange de carbone et d'autres nutriments (apport non négligeable car atteignant 80&#160;% pour l'<a href="/wiki/Azote" title="Azote">azote</a> et le <a href="/wiki/Phosphore" title="Phosphore">phosphore</a> chez certains végétaux<sup id="cite_ref-Heijden2016_57-1" class="reference"><a href="#cite_note-Heijden2016-57"><span class="cite-bracket">&#91;</span>57<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>). Ils permettent aussi de <a href="/wiki/Cycle_du_carbone" title="Cycle du carbone">recycler</a> et valoriser une grande partie du carbone qu'on aurait pu croire «&#160;perdu&#160;» par les <a href="/wiki/Feuilles_mortes" title="Feuilles mortes">feuilles mortes</a>, les <a href="/wiki/Fleur" title="Fleur">fleurs</a> tombées, les <a href="/wiki/Pollen" title="Pollen">pollens</a> et le bois mort d’autres arbres ou de l’individu-arbre lui-même) et il est maintenant confirmé qu’ils permettent des échanges importants de carbone d’un arbre à l’autre&#160;; et même entre arbres d’<a href="/wiki/Essence_(arbre)" class="mw-redirect" title="Essence (arbre)">espèces</a> différentes<sup id="cite_ref-carbonTrade_56-1" class="reference"><a href="#cite_note-carbonTrade-56"><span class="cite-bracket">&#91;</span>56<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>On avait déjà montré que les jeunes plants d'arbres bénéficiaient d'apports importants de carbone via le réseau <a href="/wiki/Mycorhizien" class="mw-redirect" title="Mycorhizien">mycorhizien</a> souterrain<sup id="cite_ref-Heijden2016_57-2" class="reference"><a href="#cite_note-Heijden2016-57"><span class="cite-bracket">&#91;</span>57<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, mais des chercheurs de l’<a href="/wiki/Universit%C3%A9_de_B%C3%A2le" title="Université de Bâle">Université de Bâle</a> et de l'<a href="/wiki/Institut_Paul_Scherrer" title="Institut Paul Scherrer">Institut Paul Scherrer</a> (PSI) ont récemment (2016) montré que les arbres adultes de forêts tempérées exportent également de grandes quantités de sucres et bien plus loin qu'on ne le pensait. Pour cela, à partir d’une grue installée dans une forêt située près de Bâle, ils ont utilisé un réseau de longs tubes de plastique pour diffuser sur les couronnes d’arbres (épinettes) de 40&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>, âgés de <span class="nowrap">120 ans</span> environ un flux de dioxyde de carbone <a href="/wiki/Radiomarqu%C3%A9" class="mw-redirect" title="Radiomarqué">radiomarqué</a><sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">&#91;</span>59<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> afin de pouvoir tracer la <a href="/wiki/Cin%C3%A9tique_environnementale" class="mw-redirect" title="Cinétique environnementale">cinétique environnementale</a> de ce carbone dans l’arbre (des feuilles aux racines) et l’écosystème<sup id="cite_ref-carbonTrade_56-2" class="reference"><a href="#cite_note-carbonTrade-56"><span class="cite-bracket">&#91;</span>56<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Lors de cette expérience, une surprise a été de rapidement aussi trouver ce carbone radiomarqué dans les racines des arbres voisins bien qu’ils n’en aient pas directement reçu, y compris chez des arbres provenant d'autres espèces (pin, mélèze)<sup id="cite_ref-carbonTrade_56-3" class="reference"><a href="#cite_note-carbonTrade-56"><span class="cite-bracket">&#91;</span>56<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Pour les auteurs de l'étude&#160;: ceci confirme l'importance encore sous-estimée du rôle des champignons, et que la "Forêt est plus que la somme de ses arbres"&#160;; Ainsi, dans leur rapport au CO<sub>2</sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub> (et donc au climat) les arbres ne doivent pas uniquement être considérés comme des individus, mais aussi comme éléments interagissants entre eux et avec les autres arbres, dans l’<a href="/wiki/%C3%89cosyst%C3%A8me" title="Écosystème">écosystème</a> forestier et la <a href="/wiki/Biosph%C3%A8re" title="Biosphère">biosphère</a><sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">&#91;</span>60<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Une équipe internationale de scientifiques a découvert que les arbres absorbent non seulement du dioxyde de carbone (CO2) via la photosynthèse, mais aussi du <a href="/wiki/M%C3%A9thane" title="Méthane">méthane</a>, un <a href="/wiki/Gaz_%C3%A0_effet_de_serre" title="Gaz à effet de serre">gaz à effet de serre</a> encore plus puissant. Des microbes dans l'écorce des arbres peuvent éliminer le méthane de l'atmosphère à une échelle comparable, voire supérieure, à celle du sol. Cette découverte pourrait jouer un rôle crucial dans la lutte contre le <a href="/wiki/Changement_climatique" title="Changement climatique">changement climatique</a>, en ajoutant environ 10&#160;% aux avantages climatiques déjà offerts par les arbres, notamment dans les forêts tropicales<sup id="cite_ref-61" class="reference"><a href="#cite_note-61"><span class="cite-bracket">&#91;</span>61<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Records_divers">Records divers</h2></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Arbre_remarquable" title="Arbre remarquable">Arbre remarquable</a>.</div></div> <ul><li>Records de hauteur&#160;: les records actuels de plus grandes hauteurs atteintes par des arbres sont détenus par des <a href="/wiki/Sequoia_sempervirens" title="Sequoia sempervirens">séquoias à feuilles d'if</a> (<i>Sequoia sempervirens</i>) en <a href="/wiki/Californie" title="Californie">Californie</a>. L'individu le plus haut mesure 115,55&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>, il a été baptisé <i><a href="/wiki/Hyperion_(arbre)" class="mw-redirect" title="Hyperion (arbre)">Hyperion</a></i>. Néanmoins ce sont des <a href="/wiki/Eucalyptus" title="Eucalyptus">Eucalyptus</a> qui détiennent le record historique de hauteur. En 1872, le forestier <a href="/w/index.php?title=William_Ferguson_(botanist)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="William Ferguson (botanist) (page inexistante)">William Ferguson</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/William_Ferguson_(botanist)" class="extiw" title="en:William Ferguson (botanist)"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;William Ferguson (botanist)&#160;»">(en)</span></a> remarque un <i><a href="/wiki/Eucalyptus_regnans" title="Eucalyptus regnans">Eucalyptus regnans</a></i> près de la <a href="/w/index.php?title=Watts_River&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Watts River (page inexistante)">Rivière Watts</a>&#160;<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Watts_River" class="extiw" title="en:Watts River"><span class="indicateur-langue" title="Article en anglais&#160;: «&#160;Watts River&#160;»">(en)</span></a>, dans l'état de Victoria, en <a href="/wiki/Australie" title="Australie">Australie</a>. À l'époque, sa hauteur est estimée à plus de 132&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">&#91;</span>62<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. On compte d'ailleurs à cette époque plusieurs eucalyptus dont la hauteur de certains est évaluée à près de 140&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>, mais aucun n'a survécu à l'exploitation forestière à la fin du <abbr class="abbr" title="19ᵉ siècle"><span class="romain">XIX</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">&#91;</span>63<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Ces mesures historiques sont cependant sujettes à caution car un modèle mathématique impose une limite physique de 130&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>, hauteur que ne pourrait dépasser le flux d'eau en raison de la <a href="/wiki/Cavitation" title="Cavitation">cavitation</a><sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">&#91;</span>64<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> et de la gravité<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">&#91;</span>65<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. <span class="need_ref" title="Ce passage nécessite une référence." style="cursor:help;">En <a href="/wiki/Amazonie" title="Amazonie">Amazonie</a>, le plus grand arbre contemporain connu mesure 88&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> (pour une circonférence de 5,5&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>).</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:R%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Aide:Référence nécessaire">&#91;réf.&#160;nécessaire&#93;</a></sup></li> <li>Records de longévité&#160;: le plus vieil arbre connu en tant qu'organisme pourrait être l'<a href="/wiki/%C3%89pic%C3%A9a" class="mw-redirect" title="Épicéa">épicéa</a> <a href="/wiki/Old_Tjikko" title="Old Tjikko">Old Tjikko</a> vivant sur la <a href="/wiki/Parc_national_de_Fulufj%C3%A4llet" title="Parc national de Fulufjället">montagne Fulufjället</a>. Il s'agirait en réalité plutôt d'un des <a href="/wiki/Clonage" title="Clonage">clones</a> issu de la plante mère&#160;: l'âge exact de la partie visible n'est pas 9&#160;550&#160;ans, mais l'analyse du bois sous-jacent (mort aujourd'hui) montre qu'il contient le même matériel génétique que la partie vivante et contemporaine de cet arbre<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">&#91;</span>66<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">&#91;</span>67<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Le plus vieil arbre non clonal découvert dans les <a href="/wiki/Montagnes_Rocheuses" title="Montagnes Rocheuses">Montagnes Rocheuses</a> en 2012 est âgé de 5&#160;063&#160;ans, il s'agit d'un <a href="/wiki/Pin_Bristlecone" title="Pin Bristlecone">pin Bristlecone</a><sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">&#91;</span>68<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</li></ul> <ul><li>Surface et volume&#160;: pour calculer la surface d'un arbre, il faut mesurer chaque feuille recto verso, ajouter la surface du tronc, des branches et rameaux, des racines longues et fines et des poils absorbants, sans oublier les poches dans l'écorce et surtout les <a href="/wiki/Mycorhize" title="Mycorhize">mycorhizes</a>. Un arbre feuillu forestier de taille moyenne (<span class="nowrap">15 m</span>) présente une surface cumulée de <span title="300&#160;000 m² ou 0,3 km²" style="cursor:help">30</span>&#160;<abbr class="abbr" title="hectare">ha</abbr>, la surface de ses racines <a href="/wiki/Mycorhize" title="Mycorhize">mycorhizées</a> est au moins cinq fois plus grande (<span title="1&#160;500&#160;000 m² ou 1,5 km²" style="cursor:help">150</span>&#160;<abbr class="abbr" title="hectare">ha</abbr>)<sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">&#91;</span>69<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Ces caractéristiques permettent d'assurer une surface maximale de contact entre l'arbre et le milieu (sol et air) dont il tire les ressources nutritives. Il double de poids quand il est mouillé. L'arbre le plus volumineux est un <a href="/wiki/S%C3%A9quoia_g%C3%A9ant" title="Séquoia géant">Séquoia géant</a>, le <a href="/wiki/General_Sherman_(arbre)" title="General Sherman (arbre)">General Sherman</a> avec un volume de 1&#160;487&#160;<abbr class="abbr" title="mètre cube">m<sup>3</sup></abbr>.</li> <li>Grâce aux images satellitaires, l'<a href="/wiki/Organisation_des_Nations_unies_pour_l%27alimentation_et_l%27agriculture" title="Organisation des Nations unies pour l&#39;alimentation et l&#39;agriculture">Organisation des Nations unies pour l'alimentation et l'agriculture</a><sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">&#91;</span>70<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> a estimé en 2005 que la couverture forestière sur Terre est de 3,9&#160;milliards d'hectares, ce qui correspond, compte tenu de leur densité, à <span class="nowrap">400 milliards</span> d'arbres<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">&#91;</span>71<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Néanmoins, une étude publiée en 2015 révise à la hausse ce chiffre en indiquant que la Terre compte 3&#160;040&#160;milliards d'arbres (1&#160;300&#160;milliards dans les forêts tropicales et subtropicales, <span class="nowrap">740 milliards</span> dans les régions boréales et <span class="nowrap">660 milliards</span> dans les régions tempérées). Cette étude précise que chaque année, <span class="nowrap">15 milliards</span> d'arbres disparaissent et depuis le début de la civilisation humaine, le nombre d'arbres a chuté de 46&#160;%<sup id="cite_ref-72" class="reference"><a href="#cite_note-72"><span class="cite-bracket">&#91;</span>72<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>.</li></ul> <ul class="gallery mw-gallery-traditional"> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg" class="mw-file-description" title="Les plus vieux arbres connus au monde furent jusqu&#39;en 2008 des pins de Bristlecone (Pinus longaeva) comme ici dans les Inyo Mountains, en Californie. Ils peuvent vivre plus de 4&#160;000&#160;ans, certains individus ont presque 5&#160;000&#160;ans."><img alt="Les plus vieux arbres connus au monde furent jusqu&#39;en 2008 des pins de Bristlecone (Pinus longaeva) comme ici dans les Inyo Mountains, en Californie. Ils peuvent vivre plus de 4&#160;000&#160;ans, certains individus ont presque 5&#160;000&#160;ans." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg/120px-Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg" decoding="async" width="120" height="90" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg/180px-Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg/240px-Bristlecone_Pines_USA_Ca.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="600" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Les plus vieux arbres connus au monde furent jusqu'en 2008 des <a href="/wiki/Pin_de_Bristlecone" class="mw-redirect" title="Pin de Bristlecone">pins de Bristlecone</a> (<i>Pinus longaeva</i>) comme ici dans les <i>Inyo Mountains</i>, en <a href="/wiki/Californie" title="Californie">Californie</a>. Ils peuvent vivre plus de 4&#160;000&#160;ans, certains individus ont presque 5&#160;000&#160;ans.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg" class="mw-file-description" title="Les arbres les plus volumineux du monde sont des séquoias géants (Sequoiadendron gigantea), comme ici le Grizzly Giant dans le Parc national de Yosemite. Le plus imposant spécimen, baptisé General Sherman, a un tronc de 1&#160;487&#160;m3 pour une hauteur de 83,8&#160;m."><img alt="Les arbres les plus volumineux du monde sont des séquoias géants (Sequoiadendron gigantea), comme ici le Grizzly Giant dans le Parc national de Yosemite. Le plus imposant spécimen, baptisé General Sherman, a un tronc de 1&#160;487&#160;m3 pour une hauteur de 83,8&#160;m." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg/65px-Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg" decoding="async" width="65" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg/97px-Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg/130px-Grizzly_Giant_Mariposa_Grove.jpg 2x" data-file-width="1568" data-file-height="2896" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Les arbres les plus volumineux du monde sont des <a href="/wiki/S%C3%A9quoia_g%C3%A9ant" title="Séquoia géant">séquoias géants</a> (<i>Sequoiadendron gigantea</i>), comme ici le <i>Grizzly Giant</i> dans le <a href="/wiki/Parc_national_de_Yosemite" title="Parc national de Yosemite">Parc national de Yosemite</a>. Le plus imposant spécimen, baptisé <i><a href="/wiki/General_Sherman_(arbre)" title="General Sherman (arbre)">General Sherman</a></i>, a un tronc de 1&#160;487&#160;<abbr class="abbr" title="mètre cube">m<sup>3</sup></abbr> pour une hauteur de 83,8&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr>.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 155px"> <div class="thumb" style="width: 150px; height: 150px;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fichier:Baobab_and_elephant,_Tanzania.jpg" class="mw-file-description" title="Les arbres aux troncs les plus gros sont des baobabs d&#39;Afrique (Adansonia digitata) Leur tronc peut atteindre jusqu&#39;à 7&#160;m de diamètre."><img alt="Les arbres aux troncs les plus gros sont des baobabs d&#39;Afrique (Adansonia digitata) Leur tronc peut atteindre jusqu&#39;à 7&#160;m de diamètre." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Baobab_and_elephant%2C_Tanzania.jpg/120px-Baobab_and_elephant%2C_Tanzania.jpg" decoding="async" width="120" height="80" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/09/Baobab_and_elephant%2C_Tanzania.jpg/250px-Baobab_and_elephant%2C_Tanzania.jpg 1.5x" data-file-width="3072" data-file-height="2048" /></a></span></div> <div class="gallerytext">Les arbres aux troncs les plus gros sont des <a href="/wiki/Baobab_africain" title="Baobab africain">baobabs d'Afrique</a> (<i>Adansonia digitata</i>) Leur tronc peut atteindre jusqu'à 7&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> de diamètre.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Rôles_et_usages_de_l'arbre"><span id="R.C3.B4les_et_usages_de_l.27arbre"></span>Rôles et usages de l'arbre</h2></div> <p>Les arbres fournissent de nombreux <a href="/wiki/Services_%C3%A9cosyst%C3%A9miques" class="mw-redirect" title="Services écosystémiques">services écosystémiques</a> autres que la <a href="/wiki/Conservation_de_la_biodiversit%C3%A9" class="mw-redirect" title="Conservation de la biodiversité">conservation de la biodiversité</a>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Usages_par_l'homme"><span id="Usages_par_l.27homme"></span>Usages par l'homme</h3></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Douglasie2.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Douglasie2.jpg/250px-Douglasie2.jpg" decoding="async" width="220" height="325" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Douglasie2.jpg/330px-Douglasie2.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Douglasie2.jpg/500px-Douglasie2.jpg 2x" data-file-width="637" data-file-height="942" /></a><figcaption>La coupe selon différents plans d'un morceau de tronc, ici de <a href="/wiki/Sapin_de_Douglas" class="mw-redirect" title="Sapin de Douglas">douglas</a> (<i>Pseudotsuga menziesii</i>), montre bien le processus de formation du bois.</figcaption></figure></td> <td> </td> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:TamarinLoading.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/TamarinLoading.JPG/250px-TamarinLoading.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/TamarinLoading.JPG/330px-TamarinLoading.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/TamarinLoading.JPG/500px-TamarinLoading.JPG 2x" data-file-width="2304" data-file-height="1728" /></a><figcaption>Les arbres produisent naturellement un matériau aux remarquables propriétés mécaniques et esthétiques, le bois, utilisé pour de nombreuses et diverses fabrications, comme l'<a href="/wiki/%C3%89b%C3%A9nisterie" class="mw-redirect" title="Ébénisterie">ébénisterie</a> pour ces <a href="/wiki/Tamarin_des_Hauts" title="Tamarin des Hauts">tamarins des Hauts</a> (<i>Acacia heterophylla</i>) récoltés à <a href="/wiki/La_R%C3%A9union" title="La Réunion">La Réunion</a>.</figcaption></figure></td> <td> </td> <td><figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:RouteDeCampagneEnFrance.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/RouteDeCampagneEnFrance.JPG/250px-RouteDeCampagneEnFrance.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/RouteDeCampagneEnFrance.JPG/330px-RouteDeCampagneEnFrance.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/RouteDeCampagneEnFrance.JPG/500px-RouteDeCampagneEnFrance.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Les arbres d'alignement et de <a href="/wiki/Bocage" title="Bocage">bocage</a> ont beaucoup reculé au profit de l'élargissement des routes, pour en réduire les coûts d'entretien et parfois sous la pression d'association d'automobilistes ou de motards qui les jugeaient cause d'accident. Ils contribuaient à diminuer la pollution de l'air, avec dans le cas des haies une réelle valeur de <a href="/wiki/Corridor_biologique" title="Corridor biologique">corridor biologique</a>.</figcaption></figure> </td></tr></tbody></table> <p>L'arbre procure des matières premières pour un grand nombre d'industries (papetière, seconde transformation du bois, chimique…)&#160;; il joue un rôle économique important. </p><p>Voici quelques exemples de son exploitation&#160;: </p> <ul><li>Pour son <a href="/wiki/Bois" title="Bois">bois</a>&#160;: <ul><li>bois de chauffage</li> <li>bois d'œuvre (charpente, construction navale…)</li> <li>bois d'ébénisterie</li> <li><a href="/wiki/Cellulose" title="Cellulose">cellulose</a> (<a href="/wiki/P%C3%A2te_%C3%A0_papier" title="Pâte à papier">pâte à papier</a>)</li> <li>charbon de bois</li> <li><a href="/wiki/Tanin" title="Tanin">tanins</a> (fûts de <a href="/wiki/Vin" title="Vin">vin</a> en chêne…)</li></ul></li> <li>Pour son écorce (suber)&#160;: <ul><li><a href="/wiki/Ch%C3%AAne-li%C3%A8ge" title="Chêne-liège">chêne-liège</a>, <a href="/wiki/Ch%C3%AAne_rouvre" class="mw-redirect" title="Chêne rouvre">chêne rouvre</a> (tan), <a href="/wiki/Bouleau" title="Bouleau">bouleau</a>, <a href="/wiki/Cinchona" title="Cinchona">quinquina</a>…</li></ul></li> <li>pour ses feuilles&#160;: <ul><li><a href="/wiki/Fourrage" title="Fourrage">fourrage</a> (élevage du <a href="/wiki/B%C3%A9tail" title="Bétail">bétail</a>)</li> <li><a href="/wiki/M%C3%BBrier" title="Mûrier">mûrier</a> (élevage du <a href="/wiki/Ver_%C3%A0_soie" class="mw-redirect" title="Ver à soie">ver à soie</a>)</li></ul></li> <li>Pour ses fruits&#160;: <ul><li>fruits frais, fruits secs, <a href="/wiki/Fruit_tropical" title="Fruit tropical">fruits tropicaux</a>…</li> <li>matières oléagineuses&#160;: <a href="/wiki/Cocotier" title="Cocotier">cocotier</a>, <a href="/wiki/Olivier_(arbre)" class="mw-redirect" title="Olivier (arbre)">olivier</a>, <a href="/wiki/Palmier_%C3%A0_huile" title="Palmier à huile">palmier à huile</a>…</li> <li>fibres&#160;: <a href="/wiki/Ceiba_pentandra" title="Ceiba pentandra">kapokier</a></li></ul></li> <li>Pour ses inflorescences&#160;: <ul><li><a href="/wiki/Tilleul" class="mw-redirect" title="Tilleul">tilleul</a>, <a href="/wiki/Acacia_dealbata" title="Acacia dealbata">mimosa</a></li></ul></li> <li>Pour sa sève et ses sécrétions&#160;: <ul><li>résine du <a href="/wiki/Pin_(plante)" title="Pin (plante)">pin</a>, sève de l'<a href="/wiki/%C3%89rable" title="Érable">érable</a>, <a href="/wiki/H%C3%A9v%C3%A9a" title="Hévéa">hévéa</a> (caoutchouc naturel)</li> <li>sève de l'<a href="/wiki/%C3%89rable" title="Érable">érable</a> (sirop buvable et apprécié)</li></ul></li> <li>Pour l'agrément&#160;: <ul><li>arbres d'ornement, <a href="/wiki/Arbre_d%27ombrage" title="Arbre d&#39;ombrage">ombrage</a>, <a href="/wiki/Bonsa%C3%AF" title="Bonsaï">bonsaï</a></li> <li><a href="/wiki/Grimpe_d%27arbres" title="Grimpe d&#39;arbres">grimpe d'arbres</a>, <a href="/wiki/Parcours_aventure_en_for%C3%AAt" class="mw-redirect" title="Parcours aventure en forêt">parcours aventure en forêt</a></li></ul></li> <li>Pour ses fonctions écologiques&#160;: <ul><li>assèchement des marais (<a href="/wiki/Eucalyptus" title="Eucalyptus">eucalyptus</a>)</li> <li>rideau brise-vent</li> <li>climatiseur<sup id="cite_ref-73" class="reference"><a href="#cite_note-73"><span class="cite-bracket">&#91;</span>73<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup></li> <li>lutte contre l'<a href="/wiki/%C3%89rosion" title="Érosion">érosion</a></li> <li>fixation du <a href="/wiki/Gaz_carbonique" class="mw-redirect" title="Gaz carbonique">gaz carbonique</a> («&#160;<a href="/wiki/Puits_de_carbone" title="Puits de carbone">puits de carbone</a>&#160;»)</li> <li>refuge pour de nombreuses espèces, il est indispensable pour préserver la <a href="/wiki/Biodiversit%C3%A9" title="Biodiversité">biodiversité</a>.</li></ul></li> <li>Comme régulateur du rayonnement solaire <ul><li><a href="/wiki/Arbre_d%27alignement" title="Arbre d&#39;alignement">arbre d'alignement</a>&#160;: <a href="/wiki/Tilleul" class="mw-redirect" title="Tilleul">tilleul</a>, <a href="/wiki/Fr%C3%AAne" title="Frêne">frêne</a>, <a href="/wiki/Platane" title="Platane">platane</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_d%27ombrage" title="Arbre d&#39;ombrage">arbre d'ombrage</a>, en régions tropicales dans les plantations de caféiers, cacaoyers, théiers, bananiers, etc.</li> <li>sur les <a href="/wiki/Parcours_(pastoralisme)" title="Parcours (pastoralisme)">parcours</a> herbagers (<a href="/wiki/Sylvopastoralisme" title="Sylvopastoralisme">sylvopastoralisme</a>)</li></ul></li> <li>Pour délimiter, contenir <ul><li>jalonage d'un <a href="/wiki/Champ_(agriculture)" title="Champ (agriculture)">champ</a> (arbre cornier, haie arbustive)</li> <li><a href="/wiki/Cl%C3%B4ture" title="Clôture">clôture</a> d'une <a href="/wiki/P%C3%A2ture" class="mw-redirect" title="Pâture">pâture</a> (<a href="/wiki/Plessage" title="Plessage">plessage</a>)</li></ul></li></ul> <p>Les humains ont autrefois récolté, conservé et consommé des écorces, <a href="/wiki/Aubier" title="Aubier">aubiers</a> (parfois transformés en <a href="/wiki/Farine" title="Farine">farines</a>) ainsi que des feuilles comestibles, de la sève, des résines... pour des usages alimentaires directs (consommation crue ou cuite) ou indirects (ex&#160;: pour le <a href="/wiki/Fumage" title="Fumage">fumage</a> de viandes et poissons, emballer ou cuire des aliments, etc.<sup id="cite_ref-74" class="reference"><a href="#cite_note-74"><span class="cite-bracket">&#91;</span>74<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-75" class="reference"><a href="#cite_note-75"><span class="cite-bracket">&#91;</span>75<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, certains de ces usages étant encore pratiqués, notamment en <a href="/wiki/Sahel" title="Sahel">zone sahélienne</a><sup id="cite_ref-76" class="reference"><a href="#cite_note-76"><span class="cite-bracket">&#91;</span>76<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Certains arbres nourrissent des <a href="/wiki/Chenille_(l%C3%A9pidopt%C3%A8re)" title="Chenille (lépidoptère)">chenilles</a> comestibles<sup id="cite_ref-77" class="reference"><a href="#cite_note-77"><span class="cite-bracket">&#91;</span>77<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-78" class="reference"><a href="#cite_note-78"><span class="cite-bracket">&#91;</span>78<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, et le <a href="/wiki/Bois_mort" title="Bois mort">bois mort</a> ou certains arbres affaiblis sont aussi des sources de <a href="/wiki/Champignon_comestible" title="Champignon comestible">champignons comestibles</a> <a href="/wiki/Champignon_lignivore" title="Champignon lignivore">lignivores</a> responsables de la <a href="/wiki/Champignon_lignivore" title="Champignon lignivore">pourriture du bois</a><sup id="cite_ref-79" class="reference"><a href="#cite_note-79"><span class="cite-bracket">&#91;</span>79<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> et de larves comestibles d'insectes <a href="/wiki/Xylophage" class="mw-redirect" title="Xylophage">xylophages</a>. Une grande partie des champignons forestiers <a href="/wiki/Mycorhize" title="Mycorhize">mycorhiziens</a> sont également dépendant des arbres (<a href="/wiki/Truffe_(champignon)" title="Truffe (champignon)">truffes</a> notamment)<sup id="cite_ref-80" class="reference"><a href="#cite_note-80"><span class="cite-bracket">&#91;</span>80<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En outre, de nombreuses espèces sont utilisées en <a href="/wiki/Phytoth%C3%A9rapie" title="Phytothérapie">phytothérapie</a> ou en <a href="/wiki/Sylvoth%C3%A9rapie" title="Sylvothérapie">sylvothérapie</a> (système immunitaire humain bénéficiant des effets attribués aux <a href="/wiki/Phytoncide" title="Phytoncide">phytoncides</a>)<sup id="cite_ref-81" class="reference"><a href="#cite_note-81"><span class="cite-bracket">&#91;</span>81<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Certaines espèces d'arbres comme le <a href="/wiki/Moringa_oleifera" title="Moringa oleifera">moringa</a>, le <a href="/wiki/Margousier" title="Margousier">margousier</a> ou le <a href="/wiki/Baillonella_toxisperma" title="Baillonella toxisperma">moabi</a> cumulent de nombreux avantages alimentaires, pharmaceutiques, économiques et culturels&#160;; ils sont actuellement étudiés pour être produits à grande échelle. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Arbre_urbain">Arbre urbain</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article détaillé&#160;: <a href="/wiki/Arbre_urbain" title="Arbre urbain">Arbre urbain</a>.</div></div> <p>L'arbre urbain est maintenant considéré comme un bien commun et une source de services écosystémiques et d'intérêt public et général. </p><p>Il joue un rôle essentiel dans l'<a href="/wiki/%C3%89cologie_urbaine" title="Écologie urbaine">écologie urbaine</a> — on parle parfois d′<i>urbanisme végétal</i> — comme élément de <a href="/wiki/D%C3%A9cor" title="Décor">décor</a>, d'aménagement, et participe à l'atténuation légère de la <a href="/wiki/Pollution_sonore" title="Pollution sonore">pollution sonore</a>, de la <a href="/wiki/Pollution_de_l%27air" title="Pollution de l&#39;air">pollution de l'air</a> et des pics <a href="/wiki/Thermo-hygrom%C3%A9trique" class="mw-redirect" title="Thermo-hygrométrique">thermo-hygrométriques</a> propres aux <a href="/wiki/Microclimat" title="Microclimat">microclimats</a> urbains, fonctionnant comme un véritable dispositif d'épuration atmosphérique et constituant un écrans anti-bruit<sup id="cite_ref-82" class="reference"><a href="#cite_note-82"><span class="cite-bracket">&#91;</span>82<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. David J. Nowak parle même de <i><a href="/wiki/Biotechnologie" title="Biotechnologie">biotechnologie</a></i>, pour décrire le boisement urbain (<i>Urban forestry</i>) et ses capacités à améliorer, dépolluer l'eau, l'air (un arbre adulte retient en moyenne 100&#160;<abbr class="abbr" title="kilogramme">kg</abbr> de poussières par an<sup id="cite_ref-83" class="reference"><a href="#cite_note-83"><span class="cite-bracket">&#91;</span>83<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>), le sol, à tamponner les chocs climatiques et à constituer un puits de carbone<sup id="cite_ref-84" class="reference"><a href="#cite_note-84"><span class="cite-bracket">&#91;</span>84<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Néanmoins les gestionnaires d'arbres urbains doivent relever de nombreux défis, car dans l'espace public et hors de quelques grands <a href="/wiki/Parcs_urbains" class="mw-redirect" title="Parcs urbains">parcs urbains</a> publics ou privés, ces arbres sont soumis à de nombreux stress qui abrègent fortement leur espérance de vie (ne dépassant généralement pas <span class="nowrap">30 ans</span><sup id="cite_ref-85" class="reference"><a href="#cite_note-85"><span class="cite-bracket">&#91;</span>85<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>). </p><p>Les racines manquent de place et tendent à se diriger vers les égouts pour trouver de l'eau, au risque de les pénétrer et parfois les obstruer. Elles doivent se développer dans un sol souvent de piètre qualité, imperméabilisé et alors exposé à des alternances de manque et d'excès d'eau. </p><p>Le tronc, les branches et les racines subissent des agressions, notamment des dommages mécaniques et chimiques, le vandalisme, des tailles dures et la pollution urbaine. Les distances de plantation, le jalonnement et les protections demeurent parfois inadaptés. L'environnement évolue autour de l'arbre sans tenir compte de son intégrité, comme dans le cas de la coupure du système racinaire. Les propriétaires inexpérimentés ou certaines entreprises insuffisamment formées traitent les arbres de manière inappropriée. Les <a href="/wiki/Canop%C3%A9e" title="Canopée">canopées</a> manquent souvent de lumière le jour et subissent la <a href="/wiki/Pollution_lumineuse" title="Pollution lumineuse">pollution lumineuse</a> la nuit. En raison de la <a href="/wiki/Bulle_de_chaleur_urbaine" class="mw-redirect" title="Bulle de chaleur urbaine">bulle de chaleur urbaine</a> et de la pollution lumineuse, le <a href="/wiki/D%C3%A9bourrement" title="Débourrement">débourrement</a> se montre souvent plus précoce, et la chute des feuilles beaucoup plus tardive&#160;; parfois de plusieurs mois sous les <a href="/wiki/Lampadaire" class="mw-redirect" title="Lampadaire">lampadaires</a>. Selon la <a href="/wiki/NASA" class="mw-redirect" title="NASA">NASA</a>, ils produisent 20&#160;% de moins d'oxygène que le même arbre dans la nature. Néanmoins une étude récente laisse penser qu'on a pu sous-estimer la capacité des arbres à épurer l'air de certains polluants, en particulier des <a href="/wiki/Compos%C3%A9_organique_volatil" title="Composé organique volatil">composés organiques volatils</a>. </p><p>Planter des arbres déjà adultes se montre très coûteux et la plantation et protection des jeunes arbres, qui installent mieux leur système racinaire mais restent vulnérables durant de longues années, reste difficile. Beaucoup de cultivars plantés en alignement mono-spécifiques s'avèrent à terme vulnérables aux épidémies et à divers pathogènes, en plus de contribuer à une perte de diversité génétique chez les espèces-mères. Une bonne gestion nécessite des inventaires souvent mis à jour et une surveillance sanitaire plus étroite. La taille reste obligatoire dans de nombreux cas, avec une accessibilité parfois difficile&#160;; elle constitue une porte d'entrée pour de nombreux pathogènes et doit alors se poursuivre dans le temps chez certaines espèces. </p><p>Une gestion attentive et une communication adaptée sont nécessaires pour trouver le soutien ou l'appui actif du public, et pour que l'arbre urbain soit considéré par le plus grand nombre comme un avantage plus qu'un inconvénient. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="La_taille_des_arbres">La taille des arbres</h3></div> <ul><li>Taille en têtard (<a href="/wiki/Arbre_t%C3%AAtard" class="mw-redirect" title="Arbre têtard">arbre têtard</a> ou trogne)&#160;: une taille en forme de têtard visant à obtenir du bois de chauffe et du fourrage de façon pérenne en agriculture.</li> <li>Taille en tonnelle&#160;: une taille architecturée visant à obtenir un port étalé dans un volume défini. Dans le but de perpétuer une tradition paysagère et de créer un plateau d’ombrage dans le volume restreint.</li> <li>Taille en pyramide&#160;: une taille architecturée permettant de conserver l’arbre dans un volume d’aspect pyramidal (ex&#160;: platanes en alignement). Dans le but de créer une belle esthétique, renforcer une composition paysagère et adapter l’arbre à des changements de milieu ou de gestion.</li> <li>Taille en rideau&#160;: type de taille douce, c’est une forme architecturée qu’on utilise dans les parcs ou en zone urbaine quand il s’agit de faire un alignement. Les volumes des arbres sont façonnés par un plan et non plus par rapport à l’axe du tronc. On utilise cette taille pour les arbres à essence abondamment et régulièrement ramifiée, pour des buis, charmes, hêtres, platanes, marronniers, tilleul, dans le but de créer une esthétique visuelle et de renforcer une composition paysagère, de permettre une cohabitation durable entre le végétal et son environnement (ex&#160;: trafic routier, façade…) et de mécaniser les opérations de tailles.</li> <li>Taille de réhabilitation&#160;: pour les arbres dont on veut changer profondément le mode de conduite. Dans le but de modifier des erreurs de conception paysagère et d’estimation de volume, d’adapter l’arbre à des changements de milieu et de changer la gestion arboricole en vue d’abaisser le coût de l’entretien.</li> <li>Taille de cohabitation&#160;: pour les arbres dont le développement en hauteur n’est pas adapté à son environnement. Dans le but de permettre un développement limité de l’arbre tout en conservant un port libre (naturel) et d’éviter les tailles drastiques c'est-à-dire trop sévères.</li> <li>Conduite des conifères&#160;: contrairement aux feuillus, la plupart des conifères ont leurs axes de croissance déjà prédéfinis et procède donc à un élagage naturel. La conduite des conifères est pratiquée aux arbres dépérissant et chargés de bois mort, les jeunes arbres défléchis et ceux qui sont déséquilibrés à cause de leurs branches lourdes et fragilisées.</li></ul> <p>Rappelons toutefois un principe&#160;: </p><p>«&#160;Situé dans un milieu qui lui convient, auquel il s'est peu à peu adapté, ne subissant pas de contraintes particulières dans son expansion aérienne ou souterraines et ne présentant pas de signes de dépérissement ou d'attaque parasitaires, un arbre n'a pas besoin d'être taillé.&#160;» (E. Michau)<sup id="cite_ref-86" class="reference"><a href="#cite_note-86"><span class="cite-bracket">&#91;</span>86<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Dans_la_culture">Dans la culture</h2></div> <p>L'arbre est un <a href="/wiki/Sch%C3%A8me_(philosophie)" title="Schème (philosophie)">schème</a> qui semble quasiment universel. Même dans les contextes très artificialisés, il reste très souvent associé, notamment par les adultes des conurbations, au sentiment positif d'une présence agréable et relaxante. Une enquête faite aux <a href="/wiki/%C3%89tats-Unis" title="États-Unis">États-Unis</a> laisse penser que ce sentiment n'est pas uniquement lié aux expériences de l'enfance (présence d'arbres dans l'environnement proche, activité dans la nature…), mais aussi aux sentiments exprimés par les parents sur la nature, avec des variations selon le sexe, l'âge et l'origine ethnique des personnes interrogées<sup id="cite_ref-87" class="reference"><a href="#cite_note-87"><span class="cite-bracket">&#91;</span>87<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Les gens montrent des préférences pour la taille, forme et couleur des arbres<sup id="cite_ref-CouleurArbre2004_88-0" class="reference"><a href="#cite_note-CouleurArbre2004-88"><span class="cite-bracket">&#91;</span>88<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. De manière générale, les couleurs vertes et rouges semblent préférées au jaunâtre et pourpre, peut-être parce que celles-là sont associées à des arbres en meilleure santé, et donc à un environnement plus propice au développement humain<sup id="cite_ref-CouleurArbre2004_88-1" class="reference"><a href="#cite_note-CouleurArbre2004-88"><span class="cite-bracket">&#91;</span>88<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. La <a href="/wiki/Naturalit%C3%A9_(environnement)" title="Naturalité (environnement)">naturalité</a> d'un paysage, sa richesse et son <a href="/wiki/Harmonie" title="Harmonie">harmonie</a>, et la présence de l'arbre dans ce cadre jouent aussi un rôle important dans le sentiment de paix ou de bien-être qu'il procure<sup id="cite_ref-89" class="reference"><a href="#cite_note-89"><span class="cite-bracket">&#91;</span>89<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Ainsi au <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a>, une étude sur l'effet curatif de la végétation existant dans le paysage a montré que 94&#160;% des interrogés décrivent spontanément préférer un paysage très naturel, contre 1&#160;% préférant un paysage artificiel, avec des variations selon l'âge. </p><p>Dans la <a href="/wiki/Litt%C3%A9rature" title="Littérature">littérature</a>, l'arbre provoque des émotions selon qu'il est tour à tour objet de crainte (arbre des sorcières, arbre au <a href="/wiki/Gibet" class="mw-redirect" title="Gibet">gibet</a>, arbre terrifiant dans les cauchemars d'enfants comme chez <a href="/wiki/George_Sand" title="George Sand">George Sand</a>) ou d'amour (lieu de la rêverie romantique, initiales ou cœur gravé sur l'écorce —&#160;pratique déjà décrite dans le temple d'<a href="/wiki/Astr%C3%A9e_(mythologie)" title="Astrée (mythologie)">Astrée</a> où les noms des dieux sont inscrits dans l'écorce d'un chêne&#160;— ou encore lieu de la liberté comme dans <i><a href="/wiki/Le_Baron_perch%C3%A9" title="Le Baron perché">Le Baron perché</a></i>), arbre <a href="/wiki/Chtonien" class="mw-redirect" title="Chtonien">chtonien</a> ou <a href="/wiki/Ouranos" title="Ouranos">ouranien</a><sup id="cite_ref-90" class="reference"><a href="#cite_note-90"><span class="cite-bracket">&#91;</span>90<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Symbolique">Symbolique</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Article connexe&#160;: <a href="/wiki/For%C3%AAt#Fonctions_sociales,_symboliques_et_culturelles" title="Forêt">Fonctions sociales, symboliques et culturelles de la forêt</a>.</div></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Urbuche_bei_Mitgenfeld,_1.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Urbuche_bei_Mitgenfeld%2C_1.jpg/250px-Urbuche_bei_Mitgenfeld%2C_1.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Urbuche_bei_Mitgenfeld%2C_1.jpg/330px-Urbuche_bei_Mitgenfeld%2C_1.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f9/Urbuche_bei_Mitgenfeld%2C_1.jpg/500px-Urbuche_bei_Mitgenfeld%2C_1.jpg 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>De nombreux arbres anciens sont dits «&#160;remarquables&#160;».</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:Lucas_Cranach_(I)_-_Adam_and_Eve-Paradise_-_Kunsthistorisches_Museum_-_Detail_Tree_of_Knowledge.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Lucas_Cranach_%28I%29_-_Adam_and_Eve-Paradise_-_Kunsthistorisches_Museum_-_Detail_Tree_of_Knowledge.jpg/250px-Lucas_Cranach_%28I%29_-_Adam_and_Eve-Paradise_-_Kunsthistorisches_Museum_-_Detail_Tree_of_Knowledge.jpg" decoding="async" width="220" height="316" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a0/Lucas_Cranach_%28I%29_-_Adam_and_Eve-Paradise_-_Kunsthistorisches_Museum_-_Detail_Tree_of_Knowledge.jpg/330px-Lucas_Cranach_%28I%29_-_Adam_and_Eve-Paradise_-_Kunsthistorisches_Museum_-_Detail_Tree_of_Knowledge.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/a0/Lucas_Cranach_%28I%29_-_Adam_and_Eve-Paradise_-_Kunsthistorisches_Museum_-_Detail_Tree_of_Knowledge.jpg 2x" data-file-width="432" data-file-height="620" /></a><figcaption>L'<a href="/wiki/Arbre_de_la_connaissance_du_bien_et_du_mal" title="Arbre de la connaissance du bien et du mal">arbre de la connaissance du bien et du mal</a> dans la <a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a> portant le «&#160;<a href="/wiki/Fruit_d%C3%A9fendu" title="Fruit défendu">fruit défendu</a>&#160;», tel qu'imaginé et peint par <a href="/wiki/Lucas_Cranach_l%27Ancien" title="Lucas Cranach l&#39;Ancien">Lucas Cranach l'Ancien</a> (1472-1553).</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:TroisArbres.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/TroisArbres.JPG/250px-TroisArbres.JPG" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/TroisArbres.JPG/330px-TroisArbres.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/50/TroisArbres.JPG/500px-TroisArbres.JPG 2x" data-file-width="2048" data-file-height="1536" /></a><figcaption>Un <a href="/wiki/Fromager_(arbre)" title="Fromager (arbre)">fromager</a>, un <a href="/wiki/R%C3%B4nier" class="mw-redirect" title="Rônier">rônier</a> et un <a href="/wiki/Ca%C3%AFlc%C3%A9drat" class="mw-redirect" title="Caïlcédrat">caïlcédrat</a> (<a href="/wiki/Khaya_(arbre)" title="Khaya (arbre)">khaya</a>) se sont entremêlés dans le village Mar Lodj (île du Sénégal). On en a fait un symbole de l'entente entre les trois principales religions pratiquées dans le pays&#160;: <a href="/wiki/Islam" title="Islam">islam</a>, <a href="/wiki/Christianisme" title="Christianisme">christianisme</a> et <a href="/wiki/Animisme" title="Animisme">animisme</a>.</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fichier:BonsaiTridentMaple.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/BonsaiTridentMaple.jpg/220px-BonsaiTridentMaple.jpg" decoding="async" width="220" height="143" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/BonsaiTridentMaple.jpg/330px-BonsaiTridentMaple.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e1/BonsaiTridentMaple.jpg/440px-BonsaiTridentMaple.jpg 2x" data-file-width="2641" data-file-height="1719" /></a><figcaption><i>Acer buergerianum</i>.</figcaption></figure> <p>L'arbre symbolise tantôt les forces de la Vie comme l'<a href="/wiki/Arbre_de_vie" title="Arbre de vie">arbre de vie</a>, tantôt l'homme, tantôt une famille&#160;: <a href="/wiki/Arbre_g%C3%A9n%C3%A9alogique" title="Arbre généalogique">arbre généalogique</a>. </p><p>Dans la <a href="/wiki/Bible" title="Bible">Bible</a>, plus particulièrement dans le second récit de la <a href="/wiki/Cr%C3%A9ation_(th%C3%A9ologie)" class="mw-redirect" title="Création (théologie)">Création</a> du <a href="/wiki/Livre_de_la_Gen%C3%A8se" title="Livre de la Genèse">Livre de la Genèse</a>, le tronc de l'arbre fait fonction de lien entre la terre où il a ses racines et le ciel où il est dirigé. L'arbre est donc un symbole de la communion entre les deux mondes&#160;: celui d'en haut où habite la divinité et celui d'en bas où habitent les humains<sup id="cite_ref-91" class="reference"><a href="#cite_note-91"><span class="cite-bracket">&#91;</span>91<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Dans la <a href="/wiki/Mythologie_nordique" title="Mythologie nordique">mythologie nordique</a>, <a href="/wiki/Yggdrasil" title="Yggdrasil">Yggdrasil</a> est l'Arbre Monde sur lequel reposent les neuf royaumes. </p><p>L’Arbre est la reprise de l'arbre de vie sumérien, puis mésopotamien avant de passer dans la Bible. Le <a href="/wiki/Hesp%C3%A9rides" title="Hespérides">vol des pommes d'or dans les jardins des Hespérides</a> devient le fruit de l'arbre du Paradis<sup id="cite_ref-92" class="reference"><a href="#cite_note-92"><span class="cite-bracket">&#91;</span>92<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Dans le <a href="/wiki/%C3%89den" title="Éden">jardin d'Éden</a>, il y a des arbres, dont deux particuliers&#160;: l'<a href="/wiki/Arbre_de_vie" title="Arbre de vie">arbre de vie</a>, qui symbolise l'<a href="/wiki/Immortalit%C3%A9" title="Immortalité">immortalité</a>, et l'<a href="/wiki/Arbre_de_la_connaissance_du_bien_et_du_mal" title="Arbre de la connaissance du bien et du mal">arbre de la connaissance du bien et du mal</a>, qui symbolise le savoir illimité, deux caractéristiques réservées à Dieu<sup id="cite_ref-93" class="reference"><a href="#cite_note-93"><span class="cite-bracket">&#91;</span>93<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>En <a href="/wiki/Islam" title="Islam">Islam</a>, il est également fait référence, dans certains écrits spirituels, à l'Arbre du Monde<sup id="cite_ref-94" class="reference"><a href="#cite_note-94"><span class="cite-bracket">&#91;</span>94<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Lors des cycles saisonniers, la «&#160;mort&#160;» présumée et la «&#160;renaissance&#160;» annuelle de l'arbre au <a href="/wiki/Printemps" title="Printemps">printemps</a> l'ont fait adopter comme symbole de la fécondité, de retour à la vie. Témoins les traditions d'<a href="/wiki/Arbre_de_mai" title="Arbre de mai">arbre de mai</a> et d'<a href="/wiki/Sapin_de_No%C3%ABl" title="Sapin de Noël">arbre de Noël</a>. </p><p>Certains arbres ont une symbolique propre&#160;: l'<a href="/wiki/Olivier_(arbre)" class="mw-redirect" title="Olivier (arbre)">olivier</a> (<i>Olea europea</i>) représente la paix, la sérénité (c'est aussi un symbole du <a href="/wiki/J%C3%A9sus_de_Nazareth" title="Jésus de Nazareth">Christ</a>), le <a href="/wiki/Ch%C3%AAne" title="Chêne">chêne</a> (<i>Quercus</i> sp.) représente la robustesse, la longévité. </p><p>On retrouve cette représentation dans certains tests psychologiques (<i>Test de l'arbre</i>)&#160;: les racines représentent l'ancrage de la personne dans sa propre vie, dans la réalité, le tronc sa posture, les branches et les feuilles son épanouissement. </p><p>L'<a href="/wiki/Olivier_(arbre)" class="mw-redirect" title="Olivier (arbre)">olivier</a> est un des symboles de l'<a href="/wiki/Ath%C3%A8nes" title="Athènes">Athènes</a> antique&#160;: il aurait été offert à la cité par la déesse <a href="/wiki/Ath%C3%A9na" title="Athéna">Athéna</a> à l'occasion d'un concours avec le dieu de la mer <a href="/wiki/Pos%C3%A9idon" title="Poséidon">Poséidon</a>. L'olivier est aussi symbole de <a href="/wiki/Paix" title="Paix">paix</a>. </p><p>Arbres emblèmes&#160;: la feuille d'<a href="/wiki/%C3%89rable_%C3%A0_sucre" title="Érable à sucre">érable à sucre</a> (<i>Acer saccharum</i>) est l'emblème du <a href="/wiki/Canada" title="Canada">Canada</a>, le <a href="/wiki/C%C3%A8dre" title="Cèdre">cèdre</a> (<i>Cedrus libani</i>) celui du <a href="/wiki/Liban" title="Liban">Liban</a>. Le <a href="/wiki/Pernambouc_(arbre)" title="Pernambouc (arbre)">pernambouc</a> (<i>Paubrasilia echinata</i>) est l'arbre national du <a href="/wiki/Br%C3%A9sil" title="Brésil">Brésil</a> (voir aussi la <i><a href="/wiki/Plante-embl%C3%A8me" class="mw-redirect" title="Plante-emblème">liste des plantes-emblèmes</a></i>). </p><p>Au <a href="/wiki/Japon" title="Japon">Japon</a>, <a href="/wiki/Hanami" title="Hanami">Hanami</a>, la période de floraison des cerisiers, les <a href="/wiki/Sakura" title="Sakura">Sakura</a>, (<i>Prunus</i> sp.) à la fin de l'hiver et <a href="/wiki/Momijigari" class="mw-redirect" title="Momijigari">Momijigari</a>, la période de passage aux couleurs d'automne de l'<a href="/wiki/%C3%89rable_japonais" title="Érable japonais">érable japonais</a> (<i>Acer japonicum</i>) sont des événements célébrés dans tout le pays. </p><p>En Afrique, l'<a href="/wiki/Arbre_%C3%A0_palabres" title="Arbre à palabres">arbre à palabres</a> est un lieu traditionnel de rassemblement. </p><p>Les pièces de 1 et de 2 <a href="/wiki/Euro" title="Euro">euros</a>, œuvres de <a href="/wiki/Joaquin_Jimenez" title="Joaquin Jimenez">Joaquin Jimenez</a>, sont frappées depuis 1999&#160;; <span class="citation">«&#160;elles portent "l’Arbre étoilé" et arborent un symbole fort de liberté, de vie et de croissance, de pérennité et de renouveau&#160;»</span><sup id="cite_ref-95" class="reference"><a href="#cite_note-95"><span class="cite-bracket">&#91;</span>95<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Divinités"><span id="Divinit.C3.A9s"></span>Divinités</h3></div> <div class="bandeau-container bandeau-section metadata bandeau-niveau-information"><div class="bandeau-cell bandeau-icone-css loupe">Articles détaillés&#160;: <a href="/wiki/Arbres_dans_la_mythologie" title="Arbres dans la mythologie">Arbres dans la mythologie</a> et <a href="/wiki/Dendrol%C3%A2trie" title="Dendrolâtrie">dendrolâtrie</a>.</div></div> <ul><li>Gaule&#160;: Les dieux-arbres gaulois connus par des inscriptions latines sont <a href="/wiki/Robor" title="Robor">Robur</a>, <a href="/wiki/Fagus_(dieu)" title="Fagus (dieu)">Fagus</a>, <a href="/wiki/Buxenus" title="Buxenus">Buxenus</a>, Tres Arbores, <a href="/wiki/Sexarbores" title="Sexarbores">Sex Arbores</a> et <a href="/wiki/Abellio" title="Abellio">Abellio</a>. Ils correspondent respectivement aux arbres sacrés qu'étaient, très rarement et en certains lieux sanctuarisés, le <a href="/wiki/Ch%C3%AAne_rouvre" class="mw-redirect" title="Chêne rouvre">chêne rouvre</a>, le <a href="/wiki/Fagus" title="Fagus">hêtre</a>, le <a href="/wiki/Buxus_sempervirens" title="Buxus sempervirens">buis</a>, l'association de «&#160;Trois Arbres&#160;», l'association de «&#160;Six Arbres&#160;» et enfin l'ensemble des <a href="/wiki/Arbres_fruitiers" class="mw-redirect" title="Arbres fruitiers">arbres fruitiers</a>, en particulier le <a href="/wiki/Pommier" title="Pommier">pommier</a>. Ce sont leurs sanctuaires auprès d'arbres remarquables ou sacrés qui ont laissé des traces toponymiques, et non les espèces d'arbres en elles-mêmes. Les adeptes du christianisme <a href="/wiki/Saint_Martin_de_Tours" class="mw-redirect" title="Saint Martin de Tours">martinien</a>, hostiles aux vieux cultes païens, les abattaient à la hache.</li> <li>Grèce antique&#160;: <a href="/wiki/Dryades_(mythologie)" class="mw-redirect" title="Dryades (mythologie)">Dryades</a>, <a href="/wiki/Hamadryades" title="Hamadryades">Hamadryades</a></li> <li>Japon&#160;: <a href="/wiki/Kodama" title="Kodama">Kodama</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Proverbes">Proverbes</h3></div> <ul><li>Il ne faut pas mettre le doigt entre l'arbre et l'écorce.</li> <li>Le fruit ne tombe pas loin de l'arbre.</li> <li>L'arbre qui cache la forêt.</li> <li>Un arbre qui tombe fait plus de bruit qu'une forêt qui pousse.</li> <li>Un arbre n'a pas plus de chance que deux arbres.</li> <li>Les arbres ne montent pas jusqu'au ciel.</li> <li>On reconnaît l'arbre à ses fruits.</li> <li>D'où vient cette branche, c'est de cet arbre (<span class="need_ref" title="Ce passage nécessite des précisions supplémentaires." style="cursor:help;">a.m</span><sup class="need_ref_tag" style="padding-left:2px;"><a href="/wiki/Aide:Pr%C3%A9ciser_un_fait" title="Aide:Préciser un fait">[Quoi&#160;?]</a></sup> <a href="/wiki/Tunisie" title="Tunisie">Tunisie</a>)</li> <li>On ne mesure la hauteur d'un arbre que lorsqu'il est abattu.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Statut_juridique_de_l'arbre"><span id="Statut_juridique_de_l.27arbre"></span>Statut juridique de l'arbre</h2></div> <p>Si la forêt et les bois sont plus ou moins protégés par le droit coutumier ou codifié de par le monde, comme avec le <a href="/wiki/Code_forestier" title="Code forestier">code forestier</a>, l'arbre en tant qu'individu a rarement un statut juridique clair, même quand une valeur <a href="/wiki/Patrimoine_naturel" title="Patrimoine naturel">patrimoniale</a> importante lui est unanimement reconnue (arbre remarquable). </p><p>Dans certaines cultures, des arbres peuvent être sacrés, de même qu'existent des <a href="/wiki/Bois_sacr%C3%A9s" class="mw-redirect" title="Bois sacrés">bois sacrés</a>. </p><p>Dans certains pays un arbre ou des arbres peuvent être protégés par une <a href="/wiki/Servitude_environnementale" title="Servitude environnementale">servitude environnementale</a> qui peut interdire aux générations successives d'acheteurs d'un terrain de les couper et/ou exploiter. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_France">En France</h3></div> <p>L'arbre en ville a pu faire l'objet de protections spécifique car présentant une valeur particulière en raison de sa rareté et vulnérabilité dans le contexte urbain<sup id="cite_ref-96" class="reference"><a href="#cite_note-96"><span class="cite-bracket">&#91;</span>96<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, d'abord grâce au droit du patrimoine «&#160;remarquable&#160;» (Loi du 31 décembre 1913 sur les monuments historiques, loi du 2 mai 1930 sur les sites et monuments naturels, Zones de Protection du Patrimoine Architectural Urbain et Paysager instaurées par la loi de décentralisation du 7 janvier 1983 et secteurs sauvegardés de la loi Malraux de 1962 qui toutes peuvent protéger des arbres remarquables), aujourd'hui sous l'égide du <i><a href="/wiki/Service_territorial_de_l%27Architecture_et_du_Patrimoine" title="Service territorial de l&#39;Architecture et du Patrimoine">Service départemental de l'architecture et du patrimoine</a></i> (SDAP). </p><p>Des réflexions existent pour donner aux arbres et en particulier aux arbres remarquables un statut plus clair<sup id="cite_ref-97" class="reference"><a href="#cite_note-97"><span class="cite-bracket">&#91;</span>97<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup class="reference cite_virgule">,</sup><sup id="cite_ref-98" class="reference"><a href="#cite_note-98"><span class="cite-bracket">&#91;</span>98<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>La <a href="/wiki/Loi_Paysage" class="mw-redirect" title="Loi Paysage">loi Paysage</a> a modifié les modalités d'<a href="/wiki/Enqu%C3%AAte_publique" title="Enquête publique">enquête publique</a> et introduit des outils permettant dans une certaine mesure la protection d'arbres dans le <a href="/wiki/Paysage" title="Paysage">paysage</a> (arbres et alignements remarquables)<sup id="cite_ref-99" class="reference"><a href="#cite_note-99"><span class="cite-bracket">&#91;</span>99<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Parmi les outils mobilisables pour protéger des arbres figurent (principalement dans le cadre de la <a href="/wiki/Loi_paysage" title="Loi paysage">loi paysage</a> et du <a href="/wiki/Droit_de_l%27urbanisme" title="Droit de l&#39;urbanisme">droit de l'urbanisme</a>)&#160;: </p> <ul><li>Divers instruments de connaissances (inventaires patrimoniaux, atlas d'<a href="/wiki/Arbres_remarquables" class="mw-redirect" title="Arbres remarquables">arbres remarquables</a>, <a href="/wiki/Atlas_des_paysages" class="mw-redirect" title="Atlas des paysages">atlas des paysages</a>, <a href="/wiki/Observatoire_de_la_biodiversit%C3%A9" title="Observatoire de la biodiversité">observatoire de la biodiversité</a>, etc.)&#160;;</li> <li>Le <a href="/wiki/Plan_d%27am%C3%A9nagement_et_de_d%C3%A9veloppement_durable" class="mw-redirect" title="Plan d&#39;aménagement et de développement durable">plan d'aménagement et de développement durable</a> qui est opposable et contient des prescriptions ayant valeur réglementaire, peut sur la base de l'étude d’environnement (obligatoire) contenir des prescriptions opposables aux tiers notamment à propos des arbres (la jurisprudence rappelle que les prescriptions doivent être clairement décrites pour faciliter leur application et éventuellement leur sanction en cas de violation<sup id="cite_ref-100" class="reference"><a href="#cite_note-100"><span class="cite-bracket">&#91;</span>100<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Le <a href="/wiki/Plan_local_d%27urbanisme" title="Plan local d&#39;urbanisme">PADD</a> peut ajouter des prescriptions dans sa partie facultative (en complément de sa partie obligatoire) dont à propos du traitement des arbres dans les rues, sentiers piétonniers et pistes cyclables ou espaces et ouvrages publics à conserver, à modifier ou à créer, etc. ou dans le cadre des «&#160;mesures de nature à assurer la protection des paysages&#160;»&#160;;</li> <li>Le règlement du <a href="/wiki/Plan_local_d%27urbanisme" title="Plan local d&#39;urbanisme">Plan local d'urbanisme</a> (PLU) qui peut dans ses documents graphiques identifier des arbres à protéger ou méritant des dispositions particulières («&#160;Espace Boisé Classé&#160;»). Le maire peut, dans le cadre de l'élaboration ou révision du PLU, recueillir l’avis de tout organisme ou association compétente en matière notamment d’environnement et de patrimoine arboré. Le préfet peut aussi «&#160;<a href="/wiki/Porter_%C3%A0_connaissance" title="Porter à connaissance">porter à connaissance</a>&#160;» de la commune des éléments relatifs à ce patrimoine, par exemple en citant un <a href="/wiki/Atlas_des_paysages" class="mw-redirect" title="Atlas des paysages">atlas des paysages</a>, le <a href="/wiki/SRCE" class="mw-redirect" title="SRCE">SRCE</a><sup id="cite_ref-101" class="reference"><a href="#cite_note-101"><span class="cite-bracket">&#91;</span>101<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, les inventaires <a href="/wiki/ZNIEFF" class="mw-redirect" title="ZNIEFF">ZNIEFF</a> ou d'autres types de sources pertinentes. <i><span class="lang-la" lang="la">In fine</span></i>, «&#160;Le règlement délimite les zones urbaines, les zones à urbaniser, les zones agricoles et les zones naturelles et forestières. Il fixe les dispositions d’urbanisme applicables à l’intérieur de chacune de ces zones…&#160;». Ses prescriptions et dispositions peuvent inclure des mesures de protection de l’arbre, tant qu'elles se montrent adaptées aux objectifs cités par le rapport de présentation du PLU et qu'elles respectent le droit de l’urbanisme. Chaque zone du PLU peut contenir des plantations arborées soumises au régime des espaces boisés classés (en respectant le droit civil régissant les relations de <a href="/wiki/Voisin" title="Voisin">voisinage</a>)&#160;;</li> <li>Les espaces boisés classés (bois, forêts, parcs à conserver, à protéger ou à créer, qu’ils soient soumis ou non au régime forestier, enclos ou non, attenant ou non à des habitations), arbres isolés, haies ou réseaux de haies, des plantations d’alignements<sup id="cite_ref-102" class="reference"><a href="#cite_note-102"><span class="cite-bracket">&#91;</span>102<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Une fois le PLU approuvé, «&#160;Le classement interdit tout changement d’affectation ou tout mode d’occupation du sol de nature à compromettre la conservation, la protection ou la création des boisements&#160;» et en cas de coupe et abattage il y a obligation d'autorisation dans l'espace boisé classé (dès la prescription d’un plan local d’urbanisme, avant que le PLU soit adopté) et si cette autorisation est délivrée, elle peut être subordonnée à des prescriptions spéciales concernant notamment la technique de gestion, le respect de certains peuplements ou l’obligation de procéder à des reboisements ou à des plantations de remplacement<sup id="cite_ref-103" class="reference"><a href="#cite_note-103"><span class="cite-bracket">&#91;</span>103<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les espaces boisés classés (EBC) ou arbres protégés doivent apparaître sur les documents graphiques du PLU, mais aussi faire l'objet d’un article spécifique du règlement, et bien entendu, les propriétaires des arbres classés doivent être avertis du classement<sup id="cite_ref-104" class="reference"><a href="#cite_note-104"><span class="cite-bracket">&#91;</span>104<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>&#160;;</li> <li>Les procédures de <a href="/wiki/Site_inscrit" class="mw-redirect" title="Site inscrit">site inscrit</a> ou de <a href="/wiki/Site_class%C3%A9" class="mw-redirect" title="Site classé">site classé</a> ou de <a href="/wiki/ZPPAU" class="mw-redirect" title="ZPPAU">ZPPAU</a> ou de <a href="/wiki/Secteur_sauvegard%C3%A9" title="Secteur sauvegardé">secteur sauvegardé</a>&#160;;</li> <li>Les autorisations d'occupation du sol.</li></ul> <p>Des outils de contractualisation (chartes, plans, contrats...) sont susceptibles de prévenir ou limiter le risque de conflits juridiques souvent aléatoires et d'autres outils du droit de l'environnement peuvent parfois être utilisés&#160;: les <a href="/wiki/Espaces_naturels_sensibles" class="mw-redirect" title="Espaces naturels sensibles">Espaces naturels sensibles</a>, la <a href="/wiki/Loi_Littoral" class="mw-redirect" title="Loi Littoral">loi Littoral</a>, les <a href="/wiki/R%C3%A9serves_naturelles_r%C3%A9gionales" class="mw-redirect" title="Réserves naturelles régionales">réserves naturelles régionales</a> ou encore le <a href="/wiki/Droit_civil" title="Droit civil">droit civil</a> quand il règle les relations de voisinage concernant les arbres en limites de propriété. </p><p>À la suite de la destruction de nombreuses haies et arbres isolés par les <a href="/wiki/Remembrement" title="Remembrement">remembrements</a>, il a été interdit de détruire des arbres durant la procédure de préparation d'un remembrement. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="En_Suisse">En Suisse</h3></div> <p>En <a href="/wiki/Suisse" title="Suisse">Suisse</a>, les arbres sont légiférés notamment dans la loi fédérale sur les forêts et l'Ordonnance sur les forêts. En 2011, le <a href="/wiki/Conseil_f%C3%A9d%C3%A9ral_(Suisse)" title="Conseil fédéral (Suisse)">Conseil fédéral</a> a fixé les lignes stratégiques de la politique forestière 2020, mises en œuvre notamment par l'<a href="/wiki/Office_f%C3%A9d%C3%A9ral_de_l%27environnement" title="Office fédéral de l&#39;environnement">Office fédéral de l'environnement</a><sup id="cite_ref-105" class="reference"><a href="#cite_note-105"><span class="cite-bracket">&#91;</span>105<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Les <a href="/wiki/Canton_suisse" class="mw-redirect" title="Canton suisse">cantons</a> et certaines <a href="/wiki/Commune_(Suisse)" title="Commune (Suisse)">communes</a> suisses ont également une législation concernant la protection des arbres. </p><p>Dans un souci de préservation de la biodiversité, le quart du <a href="/wiki/Budget" title="Budget">budget</a> de l'<a href="/wiki/Arboretum_national_du_vallon_de_l%27Aubonne" title="Arboretum national du vallon de l&#39;Aubonne">Arboretum national du vallon de l'Aubonne</a> est financé à hauteur d'environ 250&#160;000&#160;<abbr class="abbr" title="francs suisses"><a href="/wiki/Franc_suisse" title="Franc suisse">francs suisses</a></abbr> par les pouvoirs publics<sup id="cite_ref-106" class="reference"><a href="#cite_note-106"><span class="cite-bracket">&#91;</span>106<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aux_Pays-Bas">Aux Pays-Bas</h3></div> <p>Aux <a href="/wiki/Pays-Bas" title="Pays-Bas">Pays-Bas</a>, en vertu des lois sur la protection environnementale, il est interdit de couper un arbre si un autre n'est pas planté à la place. Ainsi, le pays sécurise le nombre de ses arbres et peut uniquement le revoir à la hausse. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Notes_et_références"><span id="Notes_et_r.C3.A9f.C3.A9rences"></span>Notes et références</h2></div> <div class="references-small decimal" style=""><div class="mw-references-wrap mw-references-columns"><ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a> </span><span class="reference-text">issu du vieux latin <i><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/arbos" class="extiw" title="wikt:arbos">arbos</a></i>, à l'<a href="/wiki/%C3%89tymologie" title="Étymologie">étymologie</a> incertaine, le <a href="/wiki/Linguiste" class="mw-redirect" title="Linguiste">linguiste</a> <a href="/wiki/Julius_Pokorny" title="Julius Pokorny">Julius Pokorny</a> le rapprochant de <i>arduus</i> et de l'<a href="/wiki/Indo-europ%C3%A9en_commun" title="Indo-européen commun">indo-européen commun</a> <i>er(ə)d-</i>, «&#160;grandir, grand&#160;», arbos serait alors un adjectif, <a href="/wiki/Substantivation" title="Substantivation">substantivé</a> pour désigner une «&#160;haute (plante)&#160;»)</span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Christol2008"><span class="ouvrage" id="Alain_Christol2008">Alain Christol, <cite class="italique">Des mots et des mythes</cite>, Publications des universités de Rouen et du Havre, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;74<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Des+mots+et+des+mythes&amp;rft.pub=Publications+des+universit%C3%A9s+de+Rouen+et+du+Havre&amp;rft.aulast=Christol&amp;rft.aufirst=Alain&amp;rft.date=2008&amp;rft.pages=74&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Viereck2007"><span class="ouvrage" id="Wolfgang_Viereck2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Wolfgang Viereck, <cite class="italique" lang="en"><a href="/wiki/Atlas_Linguarum_Europae" title="Atlas Linguarum Europae">Atlas Linguarum Europae</a></cite>, Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato, <time>2007</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;31<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Atlas+Linguarum+Europae&amp;rft.pub=Istituto+Poligrafico+e+Zecca+dello+Stato&amp;rft.aulast=Viereck&amp;rft.aufirst=Wolfgang&amp;rft.date=2007&amp;rft.pages=31&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2021">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://reporterre.net/Quatre-especes-d-arbres-sur-dix-sont-menacees-de-disparition"><cite style="font-style:normal;">Quatre espèces d’arbres sur dix sont menacées de disparition</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Reporterre</span>, <time class="nowrap" datetime="2021-03-03" data-sort-value="2021-03-03">3 mars 2021</time></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Cazzolla_GattiReichGamarraCrowther2022"><span class="ouvrage" id="Roberto_Cazzolla_GattiPeter_B._ReichJavier_G._P._GamarraTom_Crowther2022"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Roberto <span class="nom_auteur">Cazzolla Gatti</span>, Peter B. <span class="nom_auteur">Reich</span>, Javier G. P. <span class="nom_auteur">Gamarra</span> et Tom <span class="nom_auteur">Crowther</span>, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">The number of tree species on Earth</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Proceedings_of_the_National_Academy_of_Sciences" title="Proceedings of the National Academy of Sciences">Proceedings of the National Academy of Sciences</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;119, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;6,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2022-02-08" data-sort-value="2022-02-08">8 février 2022</time>, e2115329119 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/0027-8424">0027-8424</a></span> et <span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/1091-6490">1091-6490</a></span>, <a href="/wiki/PubMed" title="PubMed">PMID</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/35101981">35101981</a></span>, <a href="/wiki/PubMed_Central" title="PubMed Central">PMCID</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8833151">PMC8833151</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1073/pnas.2115329119">10.1073/pnas.2115329119</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="https://pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.2115329119">lire en ligne</a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2022-10-26" data-sort-value="2022-10-26">26 octobre 2022</time>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=The+number+of+tree+species+on+Earth&amp;rft.jtitle=Proceedings+of+the+National+Academy+of+Sciences&amp;rft.issue=6&amp;rft.aulast=Cazzolla+Gatti&amp;rft.aufirst=Roberto&amp;rft.au=Reich%2C+Peter+B.&amp;rft.au=Gamarra%2C+Javier+G.+P.&amp;rft.au=Crowther%2C+Tom&amp;rft.date=2022-02-08&amp;rft.volume=119&amp;rft.pages=e2115329119&amp;rft.issn=0027-8424&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1073%2Fpnas.2115329119&amp;rft_id=info%3Apmid%2F35101981&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thomas2014"><span class="ouvrage" id="Peter_A._Thomas2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Peter A. Thomas, <cite class="italique" lang="en">Trees. Their Natural History</cite>, Cambridge University Press, <time>2014</time> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=gZxcAwAAQBAJ">lire en ligne</a>)</small>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;1<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Trees.+Their+Natural+History&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.aulast=Thomas&amp;rft.aufirst=Peter+A.&amp;rft.date=2014&amp;rft.pages=1&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Thomas2014"><span class="ouvrage" id="Peter_A._Thomas2014"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Peter A. Thomas, <cite class="italique" lang="en">Trees. Their Natural History</cite>, Cambridge University Press, <time>2014</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;13<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Trees.+Their+Natural+History&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.aulast=Thomas&amp;rft.aufirst=Peter+A.&amp;rft.date=2014&amp;rft.pages=13&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hallé2008"><span class="ouvrage" id="Francis_Hallé2008"><a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a>, <cite class="italique">Aux origines des plantes. Des plantes anciennes à la botanique du <abbr class="abbr" title="21ᵉ siècle"><span class="romain">XXI</span><sup style="font-size:72%">e</sup></abbr>&#160;siècle</cite>, Fayard, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;36<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Aux+origines+des+plantes.+Des+plantes+anciennes+%C3%A0+la+botanique+du+XXIe%26nbsp%3Bsi%C3%A8cle&amp;rft.pub=Fayard&amp;rft.aulast=Hall%C3%A9&amp;rft.aufirst=Francis&amp;rft.date=2008&amp;rft.pages=36&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a> </span><span class="reference-text">Le statut d'arbre est donné par le potentiel de l'<a href="/wiki/Esp%C3%A8ce" title="Espèce">espèce</a> et non par la dimension d'un individu à un moment ou à un endroit donné. Ainsi, un <a href="/wiki/Ch%C3%AAne" title="Chêne">chêne</a> de trois ans de 1,50&#160;<abbr class="abbr" title="mètre">m</abbr> seulement est un semis au stade de fourré. De même, un vieux <a href="/wiki/Pin_(plante)" title="Pin (plante)">pin</a> rabougri accroché au <a href="/wiki/Sol_(p%C3%A9dologie)" title="Sol (pédologie)">sol</a> squelettique d'une crête battue par les vents est un arbre nanifié, et non pas un arbuste.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a> </span><span class="reference-text">Matti Palo, «&#160;What is forest - concepts and etymology&#160;», in M. Palo &amp; J. Uusivuori, eds. World forests, society and environment. Volume I, 1999, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">12-13</span>.</span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2001"><cite class="italique">Les arbres hors forêt&#160;: vers une meilleure prise en compte</cite>, Food &amp; Agriculture Org., <time>2001</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;211<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+arbres+hors+for%C3%AAt+%3A+vers+une+meilleure+prise+en+compte&amp;rft.pub=Food+%26+Agriculture+Org.&amp;rft.date=2001&amp;rft.pages=211&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Damien2013"><span class="ouvrage" id="Alain_Damien2013">Alain Damien, <cite class="italique">La biomasse énergie</cite>, Dunod, <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;273<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+biomasse+%C3%A9nergie&amp;rft.pub=Dunod&amp;rft.aulast=Damien&amp;rft.aufirst=Alain&amp;rft.date=2013&amp;rft.pages=273&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://inventaire-forestier.ign.fr/spip.php?rubrique166"><cite style="font-style:normal;">Définition de «&#160;Arbre&#160;»</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">inventaire-forestier.ign.fr</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-02-19" data-sort-value="2024-02-19">19 février 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ramade2008"><span class="ouvrage" id="François_Ramade2008"><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Ramade" title="François Ramade">François Ramade</a>, <cite class="italique">Dictionnaire encyclopédique des sciences de la nature et de la biodiversité</cite>, Dunod, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;40<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Dictionnaire+encyclop%C3%A9dique+des+sciences+de+la+nature+et+de+la+biodiversit%C3%A9&amp;rft.pub=Dunod&amp;rft.aulast=Ramade&amp;rft.aufirst=Fran%C3%A7ois&amp;rft.date=2008&amp;rft.pages=40&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="King1990"><span class="ouvrage" id="David_A._King1990"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> David A. King, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">The Adaptive Significance of Tree Height</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">The American Naturalist</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;135, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;6,&#8206; <time class="nowrap" datetime="1990-06" data-sort-value="1990-06">juin 1990</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">809-828</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=The+Adaptive+Significance+of+Tree+Height&amp;rft.jtitle=The+American+Naturalist&amp;rft.issue=6&amp;rft.aulast=King&amp;rft.aufirst=David+A.&amp;rft.date=1990-06&amp;rft.volume=135&amp;rft.pages=809-828&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-16">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hallé2008"><span class="ouvrage" id="Francis_Hallé2008"><a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a>, <cite class="italique">Aux origines des plantes. Des plantes anciennes à la botanique du XXIe siècle</cite>, Fayard, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;37<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Aux+origines+des+plantes.+Des+plantes+anciennes+%C3%A0+la+botanique+du+XXIe+si%C3%A8cle&amp;rft.pub=Fayard&amp;rft.aulast=Hall%C3%A9&amp;rft.aufirst=Francis&amp;rft.date=2008&amp;rft.pages=37&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-17">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Groover2005"><span class="ouvrage" id="Andrew_T._Groover2005"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Andrew T. Groover, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">What genes make a tree a tree?</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Trends in Plant Science</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;10, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;5,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2005-05" data-sort-value="2005-05">mai 2005</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;213<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=What+genes+make+a+tree+a+tree%3F&amp;rft.jtitle=Trends+in+Plant+Science&amp;rft.issue=5&amp;rft.aulast=Groover&amp;rft.aufirst=Andrew+T.&amp;rft.date=2005-05&amp;rft.volume=10&amp;rft.pages=213&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a> </span><span class="reference-text">Il ne faut pas confondre <a href="/wiki/S%C3%A9nescence" title="Sénescence">sénescence</a> (phase irréversible qui conduit à la mort de l'arbre) avec le dépérissement (détérioration de la santé d'un arbre) ou la descente de cime, phases réversibles qui montrent que de nombreux individus ont une capacité de <a href="/wiki/R%C3%A9silience_%C3%A9cologique" class="mw-redirect" title="Résilience écologique">résilience écologique</a>.</span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Schnitzler-Lenoble1996"><span class="ouvrage" id="Annik_Schnitzler-Lenoble1996"><a href="/wiki/Annik_Schnitzler-Lenoble" title="Annik Schnitzler-Lenoble">Annik Schnitzler-Lenoble</a>, «&#160;<cite style="font-style:normal">En Europe, la forêt primaire</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/La_Recherche_(magazine)" title="La Recherche (magazine)">La Recherche</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;290,&#8206; <time class="nowrap" datetime="1996-09" data-sort-value="1996-09">septembre 1996</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;69<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=En+Europe%2C+la+for%C3%AAt+primaire&amp;rft.jtitle=La+Recherche&amp;rft.issue=290&amp;rft.aulast=Schnitzler-Lenoble&amp;rft.aufirst=Annik&amp;rft.date=1996-09&amp;rft.pages=69&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-20">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="de_Castro_e_Santos1980"><span class="ouvrage" id="Aline_de_Castro_e_Santos1980"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Aline de Castro e Santos, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Essai de classification des arbres tropicaux selon leur capacité de réitération</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Biotropica</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;12, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;3,&#8206; <time class="nowrap" datetime="1980-09" data-sort-value="1980-09">septembre 1980</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;190<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Essai+de+classification+des+arbres+tropicaux+selon+leur+capacit%C3%A9+de+r%C3%A9it%C3%A9ration&amp;rft.jtitle=Biotropica&amp;rft.issue=3&amp;rft.au=Aline+de+Castro+e+Santos&amp;rft.date=1980-09&amp;rft.volume=12&amp;rft.pages=190&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-21">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://tsspesvt.over-blog.com/article-16137696.html"><cite style="font-style:normal;">Structure de la feuille, stomates et circulation des sèves</cite></a>&#160;»</span></span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Edelin1991"><span class="ouvrage" id="Claude_Edelin1991">Claude Edelin, <cite class="italique">L'arbre, biologie et développement</cite>, Naturalia Monspeliensia, <time>1991</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;262<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=L%27arbre%2C+biologie+et+d%C3%A9veloppement&amp;rft.pub=Naturalia+Monspeliensia&amp;rft.aulast=Edelin&amp;rft.aufirst=Claude&amp;rft.date=1991&amp;rft.pages=262&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-23">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Hallé2013"><span class="ouvrage" id="Francis_Hallé2013"><a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a>, <cite class="italique">Un jardin après la pluie</cite>, Armand Colin, <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;67<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Un+jardin+apr%C3%A8s+la+pluie&amp;rft.pub=Armand+Colin&amp;rft.aulast=Hall%C3%A9&amp;rft.aufirst=Francis&amp;rft.date=2013&amp;rft.pages=67&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Veyrieras2018"><span class="ouvrage" id="Jean-Baptiste_Veyrieras2018">Jean-Baptiste Veyrieras, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.science-et-vie.com/nature-et-enviro/chaque-arbre-cache-une-foret-44712"><cite style="font-style:normal;">Chaque arbre cache une forêt&#160;!</cite></a>&#160;», sur <span class="italique"><a href="/wiki/Science-et-vie.com" class="mw-redirect" title="Science-et-vie.com">science-et-vie.com</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2018-10-12" data-sort-value="2018-10-12">12 octobre 2018</time></span></span></span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="CraigLoehle1988"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> CraigLoehle, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Tree life history strategies: the role of defense</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Canadian Journal of Forest Research</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;18, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2,&#8206; <time>1988</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">209-222</span> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://bigtree.cnre.vt.edu/documents/Loehle-1988-Can%20Journal%20For%20Res-18(2).pdf">lire en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Tree+life+history+strategies%3A+the+role+of+defense&amp;rft.jtitle=Canadian+Journal+of+Forest+Research&amp;rft.issue=2&amp;rft.au=CraigLoehle&amp;rft.date=1988&amp;rft.volume=18&amp;rft.pages=209-222&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Richardson2000"><span class="ouvrage" id="David_M._Richardson2000"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> David M. Richardson, <cite class="italique" lang="en">Ecology and Biogeography of Pinus</cite>, Cambridge University Press, <time>2000</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">384-384</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Ecology+and+Biogeography+of+Pinus&amp;rft.pub=Cambridge+University+Press&amp;rft.aulast=Richardson&amp;rft.aufirst=David+M.&amp;rft.date=2000&amp;rft.pages=384-384&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a> </span><span class="reference-text">Morandini, R. (1962), <i>Le traitement des graines forestières, équipement et méthodes</i>. I. Production, récolte et extraction des graines. Unasylva 15 (4), FAO, Rome.</span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Delmas2016"><span class="ouvrage" id="Marie-Charlotte_Delmas2016"><a href="/wiki/Marie-Charlotte_Delmas" title="Marie-Charlotte Delmas">Marie-Charlotte Delmas</a>, <cite class="italique">Dictionnaire de la France mystérieuse</cite>, Place des Éditeurs, <time>2016</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;78<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Dictionnaire+de+la+France+myst%C3%A9rieuse&amp;rft.pub=Place+des+%C3%89diteurs&amp;rft.aulast=Delmas&amp;rft.aufirst=Marie-Charlotte&amp;rft.date=2016&amp;rft.pages=78&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a> </span><span class="reference-text">Un individu stressé est reconnaissable à sa ramification appauvrie et en bas. Grâce à sa capacité de <a href="/wiki/R%C3%A9silience_%C3%A9cologique" class="mw-redirect" title="Résilience écologique">résilience écologique</a>, il peut édifier un nouvel <a href="/wiki/Houppier" title="Houppier">houppier</a> grâce aux <a href="/wiki/Gourmand_(botanique)" title="Gourmand (botanique)">gourmands</a> <a href="/wiki/Plagiotrope" class="mw-redirect" title="Plagiotrope">plagiotropes</a> produits par les branches maîtresses. Avec le temps, les branches sommitales mortes finissent pas tomber et l’arbre retourne à son état initial, mais avec une cime plus bas. Cf <span class="ouvrage" id="Drénou2013"><span class="ouvrage" id="Christophe_Drénou2013">Christophe Drénou, «&#160;<cite style="font-style:normal">Diagnostic sanitaire des arbres</cite>&#160;», <i>Forêt privée</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;331,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2013" data-sort-value="2013">mai-juin 2013</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;67<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Diagnostic+sanitaire+des+arbres&amp;rft.jtitle=For%C3%AAt+priv%C3%A9e&amp;rft.issue=331&amp;rft.aulast=Dr%C3%A9nou&amp;rft.aufirst=Christophe&amp;rft.date=2013&amp;rft.pages=67&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a> </span><span class="reference-text">2007, Université Blaise Pascal</span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://naturando.wordpress.com/la-lutte-des-arbres-et-des-plantes/">La lutte des arbres et des plantes</a>, WordPress.com</span> </li> <li id="cite_note-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-32">↑</a> </span><span class="reference-text">COLIN F., FONTAINE F., NINGRE F. [2007]. Gourmands et autres épicormiques du chêne et du hêtre. Partie I&#160;: un renouvellement des concepts pour une réactivation des recherches. Forêt Wallonne 87&#160;: 36-48 (13 p., 7 fig., 1 tab., 9 réf.)</span> </li> <li id="cite_note-33"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-33">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Seki,_H._Sasaki,_T.Suzuki_&amp;_H._Ohno1995"><span class="ouvrage" id="K._Seki,_H._Sasaki,_T.Suzuki_&amp;_H._Ohno1995"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> K. Seki, H. Sasaki, T.Suzuki &amp; H. Ohno, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">For the Landscape Design using Fractal of Nature</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">J. Center for Environmental Information Science</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;24, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2,&#8206; <time>1995</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">87-94</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=For+the+Landscape+Design+using+Fractal+of+Nature&amp;rft.jtitle=J.+Center+for+Environmental+Information+Science&amp;rft.issue=2&amp;rft.au=K.+Seki%2C+H.+Sasaki%2C+T.Suzuki+%26+H.+Ohno&amp;rft.date=1995&amp;rft.volume=24&amp;rft.pages=87-94&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Eloy,_Meriem_Fournier,_André_Lacointe_&amp;_Bruno_Moulia._Wind_loads_and_competition_for_light_sculpt_trees_into_self-similar_structures2017"><span class="ouvrage" id="Christophe_Eloy,_Meriem_Fournier,_André_Lacointe_&amp;_Bruno_Moulia._Wind_loads_and_competition_for_light_sculpt_trees_into_self-similar_structures2017"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Christophe Eloy, Meriem Fournier, André Lacointe &amp; Bruno Moulia. Wind loads and competition for light sculpt trees into self-similar structures, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">For the Landscape Design using Fractal of Nature</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Nature Communications</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;8, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;1014,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2017-10-18" data-sort-value="2017-10-18">18 octobre 2017</time> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" title="International Standard Serial Number">ISSN</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://portal.issn.org/resource/issn/2041-1723">2041-1723</a></span>, <a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038/s41467-017-00995-6">10.1038/s41467-017-00995-6</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=For+the+Landscape+Design+using+Fractal+of+Nature&amp;rft.jtitle=Nature+Communications&amp;rft.issue=1014&amp;rft.au=Christophe+Eloy%2C+Meriem+Fournier%2C+Andr%C3%A9+Lacointe+%26+Bruno+Moulia.+Wind+loads+and+competition+for+light+sculpt+trees+into+self-similar+structures&amp;rft.date=2017-10-18&amp;rft.volume=8&amp;rft.issn=2041-1723&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fs41467-017-00995-6&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Morphologie94-35"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Morphologie94_35-0">a</a> <a href="#cite_ref-Morphologie94_35-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Morphologie94_35-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">M Fournier, B Chanson, B Thibaut and D Guitard (1994), <i>Mesures des déformations résiduelles de croissance à la surface des arbres, en relation avec leur morphologie. Observations sur différentes espèces</i>&#160;; Ann. For. Sci. 51 249-266 DOI: 10.1051/forest:19940305</span> </li> <li id="cite_note-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-36">↑</a> </span><span class="reference-text">RUSSEL, T., <i>Trees of Britain and Europa</i>, page 10</span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Svenning,_Flemming_Skov2007"><span class="ouvrage" id="Jens-Christian_Svenning,_Flemming_Skov2007"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Jens-Christian Svenning, Flemming Skov, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Ice age legacies in the geographical distribution of tree species richness in Europe</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Global Ecology and Biogeography</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;16, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;2,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2007-03" data-sort-value="2007-03">mars 2007</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">234–245</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1111/j.1466-8238.2006.00280.x">10.1111/j.1466-8238.2006.00280.x</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Ice+age+legacies+in+the+geographical+distribution+of+tree+species+richness+in+Europe&amp;rft.jtitle=Global+Ecology+and+Biogeography&amp;rft.issue=2&amp;rft.au=Jens-Christian+Svenning%2C+Flemming+Skov&amp;rft.date=2007-03&amp;rft.volume=16&amp;rft.pages=234%E2%80%93245&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1111%2Fj.1466-8238.2006.00280.x&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a> </span><span class="reference-text">Expression employée depuis 1995. Cf. <span class="ouvrage" id="Bellefontaine_et_al2001"><span class="ouvrage" id="R._Bellefontaine_et_al2001">R. Bellefontaine et al, «&#160;<cite style="font-style:normal">Les arbres hors forêt, vers une meilleure prise en compte</cite>&#160;», <i>Cahiers FAO Conservation</i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;35,&#8206; <time>2001</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;231<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Les+arbres+hors+for%C3%AAt%2C+vers+une+meilleure+prise+en+compte&amp;rft.jtitle=Cahiers+FAO+Conservation&amp;rft.issue=35&amp;rft.au=R.+Bellefontaine+et+al&amp;rft.date=2001&amp;rft.pages=231&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="PointerauBazile1995"><span class="ouvrage" id="P._PointerauD._Bazile1995">P. Pointerau et D. Bazile, <cite class="italique">Arbres des champs, haies, alignements, prés-vergers ou l’art du bocage</cite>, <a href="/wiki/Solagro" title="Solagro">Solagro</a>, <time>1995</time>, 139&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Arbres+des+champs%2C+haies%2C+alignements%2C+pr%C3%A9s-vergers+ou+l%E2%80%99art+du+bocage&amp;rft.pub=Solagro&amp;rft.aulast=Pointerau&amp;rft.aufirst=P.&amp;rft.au=D.+Bazile&amp;rft.date=1995&amp;rft.tpages=139&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Louppe,_Gilles_Mille2015"><span class="ouvrage" id="Dominique_Louppe,_Gilles_Mille2015">Dominique Louppe, Gilles Mille, <cite class="italique">Mémento du forestier tropical</cite>, Quae, <time>2015</time>, <abbr class="abbr" title="page(s)">p.</abbr>&#160;359 et 596<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=M%C3%A9mento+du+forestier+tropical&amp;rft.pub=Quae&amp;rft.au=Dominique+Louppe%2C+Gilles+Mille&amp;rft.date=2015&amp;rft.pages=359+et+596&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-41">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Ramade2012"><span class="ouvrage" id="François_Ramade2012"><a href="/wiki/Fran%C3%A7ois_Ramade" title="François Ramade">François Ramade</a>, <cite class="italique">Éléments d'écologie</cite>, Dunod, <time>2012</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;533<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=%C3%89l%C3%A9ments+d%27%C3%A9cologie&amp;rft.pub=Dunod&amp;rft.aulast=Ramade&amp;rft.aufirst=Fran%C3%A7ois&amp;rft.date=2012&amp;rft.pages=533&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Purves,_Stephen_Pacala2008"><span class="ouvrage" id="Drew_Purves,_Stephen_Pacala2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Drew Purves, Stephen Pacala, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Predictive Models of Forest Dynamics</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Science</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;320, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;5882,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2008-06-13" data-sort-value="2008-06-13">13 juin 2008</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">1452-1453</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1126/science.1155359">10.1126/science.1155359</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Predictive+Models+of+Forest+Dynamics&amp;rft.jtitle=Science&amp;rft.issue=5882&amp;rft.au=Drew+Purves%2C+Stephen+Pacala&amp;rft.date=2008-06-13&amp;rft.volume=320&amp;rft.pages=1452-1453&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Oldfield,_C._Lusty_&amp;_A._MacKinven1998"><span class="ouvrage" id="S._Oldfield,_C._Lusty_&amp;_A._MacKinven1998"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> S. Oldfield, C. Lusty &amp; A. MacKinven, <cite class="italique" lang="en">The World List of Threatened Trees</cite>, World Conservation Press, <time>1998</time>, 638&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=The+World+List+of+Threatened+Trees&amp;rft.pub=World+Conservation+Press&amp;rft.au=S.+Oldfield%2C+C.+Lusty+%26+A.+MacKinven&amp;rft.date=1998&amp;rft.tpages=638&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="1999"><cite class="italique">Célébrations du 50e anniversaire de l'UICN</cite>, IUCN, <time>1999</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;69<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=C%C3%A9l%C3%A9brations+du+50e+anniversaire+de+l%27UICN&amp;rft.pub=IUCN&amp;rft.date=1999&amp;rft.pages=69&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Crowther_et_al.2015"><span class="ouvrage" id="T._W._Crowther_et_al.2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> T. W. Crowther et al., «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Mapping tree density at a global scale</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Nature</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;525,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2015-09" data-sort-value="2015-09">septembre 2015</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">201-205</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038/nature14967">10.1038/nature14967</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Mapping+tree+density+at+a+global+scale&amp;rft.jtitle=Nature&amp;rft.aulast=Crowther+et+al.&amp;rft.aufirst=T.+W.&amp;rft.date=2015-09&amp;rft.volume=525&amp;rft.pages=201-205&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature14967&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a> </span><span class="reference-text">Les chercheurs se sont basés sur la définition d'un arbre la plus fréquemment employée&#160;: une plante possédant un tronc en bois de plus de 10&#160;<abbr class="abbr" title="centimètre">cm</abbr> de diamètre.</span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Bailly2015"><span class="ouvrage" id="Sean_Bailly2015">Sean Bailly, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.pourlascience.fr/sd/environnement/forets-3000-milliards-darbres-sur-la-planete-12179.php"><cite style="font-style:normal;">3000 milliards d'arbres sur la planète</cite></a>&#160;», sur <span class="italique"><a href="/wiki/Pourlascience.fr" class="mw-redirect" title="Pourlascience.fr">pourlascience.fr</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2015-10-15" data-sort-value="2015-10-15">15 octobre 2015</time></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-48"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-48">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Testart2010"><span class="ouvrage" id="Alain_Testart2010"><a href="/wiki/Alain_Testart" title="Alain Testart">Alain Testart</a>, <cite class="italique">La déesse et le grain&#160;: trois essais sur les religions néolithiques</cite>, Errance, <time>2010</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;34<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+d%C3%A9esse+et+le+grain+%3A+trois+essais+sur+les+religions+n%C3%A9olithiques&amp;rft.pub=Errance&amp;rft.aulast=Testart&amp;rft.aufirst=Alain&amp;rft.date=2010&amp;rft.pages=34&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-49">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.rts.ch/info/monde/8521573-une-etude-inedite-recense-plus-de-60-000-arbres-differents-sur-la-planete.html">Une étude inédite recense plus de 60&#160;000&#160;arbres différents sur la planète</a>, <a href="/wiki/Radio_t%C3%A9l%C3%A9vision_suisse" title="Radio télévision suisse">Radio télévision suisse</a>, 5 avril 2017</span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Cazzolla_GattiReichP._GamarraCrowther2022"><span class="ouvrage" id="Roberto_Cazzolla_GattiPeter_B._ReichJavier_G._P._GamarraTom_Crowther2022"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Roberto Cazzolla Gatti, Peter B. Reich, Javier G. P. Gamarra, Tom Crowther et Cang Hui- et al.=oui, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">The number of tree species on Earth</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/PNAS" class="mw-redirect" title="PNAS">PNAS</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;119, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;6,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2022-02-08" data-sort-value="2022-02-08">8 février 2022</time>, article <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;e2115329119 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1073/pnas.2115329119">10.1073/pnas.2115329119</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=The+number+of+tree+species+on+Earth&amp;rft.jtitle=PNAS&amp;rft.issue=6&amp;rft.au=Roberto+Cazzolla+Gatti&amp;rft.au=Peter+B.+Reich&amp;rft.au=Javier+G.+P.+Gamarra&amp;rft.au=Tom+Crowther&amp;rft.au=Cang+Hui-+et+al.%3Doui&amp;rft.date=2022-02-08&amp;rft.volume=119&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1073%2Fpnas.2115329119&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-51"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-51">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="des_Sciences_et_Lettres_de_Montpellier"><span class="ouvrage" id="Académie_des_Sciences_et_Lettres_de_Montpellier">Académie des Sciences et Lettres de Montpellier, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.ac-sciences-lettres-montpellier.fr/academie/membres/biographie/4197_VERCHERE%20de%20REFFYE-Philippe"><cite style="font-style:normal;">Philippe VERCHERE de REFFYE - Academie des sciences et lettres de Montpellier</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Académie des Sciences et Lettres de Montpellier</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-12-16" data-sort-value="2024-12-16">16 décembre 2024</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-52"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-52">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="FournierChansonGuitardThibaut"><span class="ouvrage" id="M._FournierB._ChansonD._GuitardBernard_Thibaut">M. Fournier, B. Chanson, D. Guitard et Bernard Thibaut, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://hal.inrae.fr/hal-02703156"><cite style="font-style:normal;">Mécanique de l'arbre sur pied&#160;: modélisation d'une structure en croissance soumise à des chargements permanents et évolutifs. 1. Analyse des contraintes de support - INRAE - Institut national de recherche pour l’agriculture, l’alimentation et l’environnement</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Hal Inrae</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-12-16" data-sort-value="2024-12-16">16 décembre 2024</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-53">↑</a> </span><span class="reference-text">C.R. Acad. Sci. Paris, t. 311,série II, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">37-43</span>, 1990</span> </li> <li id="cite_note-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-54">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Schaeffer2007"><span class="ouvrage" id="Bernard_Schaeffer2007">Bernard Schaeffer, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://bernardschaeffer.canalblog.com/archives/2007/12/14/6890217.html"><cite style="font-style:normal;">Forme d'une branche - Bernard Schaeffer</cite></a>&#160;», sur <span class="italique"><a rel="nofollow" class="external free" href="http://bernardschaeffer.canalblog.com">http://bernardschaeffer.canalblog.com</a></span>, <time class="nowrap" datetime="2007-12-14" data-sort-value="2007-12-14">14 décembre 2007</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-12-16" data-sort-value="2024-12-16">16 décembre 2024</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Martin2019"><span class="ouvrage" id="Francis_Martin2019">Francis Martin, <cite class="italique">Sous la forêt. Pour survivre il faut des alliés</cite>, HumenSciences, <time>2019</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;17<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Sous+la+for%C3%AAt.+Pour+survivre+il+faut+des+alli%C3%A9s&amp;rft.pub=HumenSciences&amp;rft.aulast=Martin&amp;rft.aufirst=Francis&amp;rft.date=2019&amp;rft.pages=17&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-carbonTrade-56"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-carbonTrade_56-0">a</a> <a href="#cite_ref-carbonTrade_56-1">b</a> <a href="#cite_ref-carbonTrade_56-2">c</a> et <a href="#cite_ref-carbonTrade_56-3">d</a></sup> </span><span class="reference-text">Tamir Klein, Rolf T. W. Siegwolf, Christian Körner. (2016) <i>Belowground carbon trade among tall trees in a temperate forest</i>. Science, April 2016 DOI: 10.1126/science.aad6188, voir notamment <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;342 (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://science.sciencemag.org/content/352/6283/342">résumé</a>)</span> </li> <li id="cite_note-Heijden2016-57"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-Heijden2016_57-0">a</a> <a href="#cite_ref-Heijden2016_57-1">b</a> et <a href="#cite_ref-Heijden2016_57-2">c</a></sup> </span><span class="reference-text">van der Heijden M.G (2016) <i>Underground networking</i>. Science, 352(6283), 290-291 (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://science.sciencemag.org/content/352/6283/290.summary">résumé</a>)</span> </li> <li id="cite_note-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-58">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="WSL"><span class="ouvrage" id="Redaktion_waldwissen_net-_WSL">Redaktion waldwissen net- <span class="nom_auteur">WSL</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.waldwissen.net/wald/baeume_waldpflanzen/oekologie/wsl_mykorrhiza_lebensgemeinschaft/index_FR"><cite style="font-style:normal;">Les mycorhizes – une fascinante biocénose en forêt</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Waldwissen</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2019-03-08" data-sort-value="2019-03-08">8 mars 2019</time>)</small></span></span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a> </span><span class="reference-text">Ce CO<sub>2</sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub><sub></sub> était appauvri en 13C</span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a> </span><span class="reference-text">University of Basel. "Forest discovery: Trees trade carbon among each other." ScienceDaily. ScienceDaily, 14 April 2016. www.sciencedaily.com/releases/2016/04/160414144711.htm</span> </li> <li id="cite_note-61"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-61">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="2024">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bbc.com/afrique/articles/cmj2rjv387po"><cite style="font-style:normal;">La transition au Niger&#160;: une analyse de la situation actuelle</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">BBC Afrique</span>, <time class="nowrap" datetime="2024-08-16" data-sort-value="2024-08-16">16 août 2024</time> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2024-08-16" data-sort-value="2024-08-16">16 août 2024</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Carder1995"><span class="ouvrage" id="A._C._Carder1995"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> A. C. Carder, <cite class="italique" lang="en">Forest Giants of the World, Past and Present</cite>, Fitzhenry &amp; Whiteside, <time>1995</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;73<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Forest+Giants+of+the+World%2C+Past+and+Present&amp;rft.pub=Fitzhenry+%26+Whiteside&amp;rft.aulast=Carder&amp;rft.aufirst=A.+C.&amp;rft.date=1995&amp;rft.pages=73&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-63">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Carder1995"><span class="ouvrage" id="A._C._Carder1995"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> A. C. Carder, <cite class="italique" lang="en">Forest Giants of the World, Past and Present</cite>, Fitzhenry &amp; Whiteside, <time>1995</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;77<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Forest+Giants+of+the+World%2C+Past+and+Present&amp;rft.pub=Fitzhenry+%26+Whiteside&amp;rft.aulast=Carder&amp;rft.aufirst=A.+C.&amp;rft.date=1995&amp;rft.pages=77&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-64">↑</a> </span><span class="reference-text">L'ascension de l'eau s'explique par la capillarité due à la <a href="/wiki/Tension_superficielle" title="Tension superficielle">tension superficielle</a> et la cohésion entre les molécules d'eau due à l'évaporation foliaire. Pour empêcher la cavitation, les feuilles ferment partiellement leurs <a href="/wiki/Stomate" title="Stomate">stomates</a>, ce qui diminue la photosynthèse. Cf. <span class="ouvrage" id="Cochard,_Lluis_Coll,_Xavier_Le_Roux,_Thierry_Améglio2002"><span class="ouvrage" id="Hervé_Cochard,_Lluis_Coll,_Xavier_Le_Roux,_Thierry_Améglio2002"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Hervé Cochard, Lluis Coll, Xavier Le Roux, Thierry Améglio, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Unraveling the Effects of Plant Hydraulics on Stomatal Closure during Water Stress in Walnut</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en">Plant Physiology</span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;128,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2002-01" data-sort-value="2002-01">janvier 2002</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">282–290</span><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Unraveling+the+Effects+of+Plant+Hydraulics+on+Stomatal+Closure+during+Water+Stress+in+Walnut&amp;rft.jtitle=Plant+Physiology&amp;rft.au=Herv%C3%A9+Cochard%2C+Lluis+Coll%2C+Xavier+Le+Roux%2C+Thierry+Am%C3%A9glio&amp;rft.date=2002-01&amp;rft.volume=128&amp;rft.pages=282%E2%80%93290&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-65">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Koch,_Stephen_C._Sillett,_Gregory_M._Jennings_&amp;_Stephen_D._Davis2004"><span class="ouvrage" id="George_W._Koch,_Stephen_C._Sillett,_Gregory_M._Jennings_&amp;_Stephen_D._Davis2004"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> George W. Koch, Stephen C. Sillett, Gregory M. Jennings &amp; Stephen D. Davis, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">The limits to tree height</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Nature_(revue)" title="Nature (revue)">Nature</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;428,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2004-04-22" data-sort-value="2004-04-22">22 avril 2004</time>, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">851-854</span> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038/nature02417">10.1038/nature02417</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=The+limits+to+tree+height&amp;rft.jtitle=Nature&amp;rft.issue=428&amp;rft.aulast=Koch%2C+Stephen+C.+Sillett%2C+Gregory+M.+Jennings+%26+Stephen+D.+Davis&amp;rft.aufirst=George+W.&amp;rft.date=2004-04-22&amp;rft.pages=851-854&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature02417&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://news.nationalgeographic.com/news/2008/04/080414-oldest-tree.html">Oldest Living Tree Found in Sweden</a></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.nytimes.com/slideshow/2008/04/18/science/041808-Sciencepix_index.html">Article</a> du N.Y. Times (2008 04 18, Rubrique <i>Science</i>)</span> </li> <li id="cite_note-68"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-68">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.rmtrr.org/oldlist.htm"><cite style="font-style:normal;">OldList</cite></a>&#160;», sur <span class="italique">Rocky Mountain Tree-Ring Research</span> <small style="line-height:1em;">(consulté le <time class="nowrap" datetime="2016-07-04" data-sort-value="2016-07-04">4 juillet 2016</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-69"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-69">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Garbaye2013"><span class="ouvrage" id="Jean_Garbaye2013">Jean Garbaye, <cite class="italique">La symbiose mycorhizienne. Une association entre les plantes et les champignons</cite>, Quae, <time>2013</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;22<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+symbiose+mycorhizienne.+Une+association+entre+les+plantes+et+les+champignons&amp;rft.pub=Quae&amp;rft.aulast=Garbaye&amp;rft.aufirst=Jean&amp;rft.date=2013&amp;rft.pages=22&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-70"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-70">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fao.org/forestry/fra/fr/">Évaluation des ressources forestières mondiales</a>, site de la FAO</span> </li> <li id="cite_note-71"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-71">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Nadkarni2008"><span class="ouvrage" id="Nalini_Nadkarni2008"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> <a href="/wiki/Nalini_Nadkarni" title="Nalini Nadkarni">Nalini Nadkarni</a>, <cite class="italique" lang="en">Between Earth and Sky. Our Intimate Connections to Trees</cite>, University of California Press, <time>2008</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;42<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Between+Earth+and+Sky.+Our+Intimate+Connections+to+Trees&amp;rft.pub=University+of+California+Press&amp;rft.aulast=Nadkarni&amp;rft.aufirst=Nalini&amp;rft.date=2008&amp;rft.pages=42&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-72"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-72">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Crowther,_H._B._Glick,_K._R._Covey,_C._Bettigole,_D._S._Maynard,_S._M._Thomas,_J._R._Smith,_G._Hintler,_M._C._Duguid2015"><span class="ouvrage" id="T._W._Crowther,_H._B._Glick,_K._R._Covey,_C._Bettigole,_D._S._Maynard,_S._M._Thomas,_J._R._Smith,_G._Hintler,_M._C._Duguid2015"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> T. W. Crowther, H. B. Glick, K. R. Covey, C. Bettigole, D. S. Maynard, S. M. Thomas, J. R. Smith, G. Hintler, M. C. Duguid, «&#160;<cite style="font-style:normal" lang="en">Mapping tree density at a global scale</cite>&#160;», <i><span class="lang-en" lang="en"><a href="/wiki/Nature_(revue)" title="Nature (revue)">Nature</a></span></i>, <abbr class="abbr" title="volume">vol.</abbr>&#160;525, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;7568,&#8206; <time class="nowrap" datetime="2015-09-02" data-sort-value="2015-09-02">2 septembre 2015</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;201 <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/Digital_Object_Identifier" title="Digital Object Identifier">DOI</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1038/nature14967">10.1038/nature14967</a></span>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=Mapping+tree+density+at+a+global+scale&amp;rft.jtitle=Nature&amp;rft.issue=7568&amp;rft.aulast=Crowther%2C+H.+B.+Glick%2C+K.+R.+Covey%2C+C.+Bettigole%2C+D.+S.+Maynard%2C+S.+M.+Thomas%2C+J.+R.+Smith%2C+G.+Hintler%2C+M.+C.+Duguid&amp;rft.aufirst=T.+W.&amp;rft.date=2015-09-02&amp;rft.volume=525&amp;rft.pages=201&amp;rft_id=info%3Adoi%2F10.1038%2Fnature14967&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-73"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-73">↑</a> </span><span class="reference-text">Par l'<a href="/wiki/Effet_Venturi" title="Effet Venturi">effet Venturi</a>&#160;: les courants d'air s'accélèrent entre le <a href="/wiki/Houppier" title="Houppier">houppier</a> et le sol, ce qui augmente la <a href="/wiki/Transpiration_foliaire" class="mw-redirect" title="Transpiration foliaire">transpiration foliaire</a>, l'évaporation provoquant un effet rafraîchissant. Cf <span class="ouvrage" id="Simon_Moffat,_Marc_Schiler1981"><span class="ouvrage" id="Anne_Simon_Moffat,_Marc_Schiler1981"><abbr class="abbr indicateur-langue" title="Langue : anglais">(en)</abbr> Anne Simon Moffat, Marc Schiler, <cite class="italique" lang="en">Landscape design that saves energy</cite>, Morrow, <time>1981</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;43<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Landscape+design+that+saves+energy&amp;rft.pub=Morrow&amp;rft.au=Anne+Simon+Moffat%2C+Marc+Schiler&amp;rft.date=1981&amp;rft.pages=43&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-74"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-74">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Greiner,_Karin,_(19..-_...).,"><span class="nom_auteur">Greiner, Karin, (19..- ...).,</span>, «&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.worldcat.org/oclc/1138035937"><cite style="font-style:normal;">Les arbres nourriciers &amp; médicinaux&#160;: 260 recettes culinaires et médicinales avec les arbres de notre flore</cite></a>&#160;» <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-84138-992-6" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-84138-992-6"><span class="nowrap">978-2-84138-992-6</span></a>, consulté le <time class="nowrap" datetime="2020-11-21" data-sort-value="2020-11-21">21 novembre 2020</time>)</small></span></span> </li> <li id="cite_note-75"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-75">↑</a> </span><span class="reference-text">Couplan F (2009) <i>Le régal végétal: plantes sauvages comestibles (Vol. 1).</i> Editions Ellebore.</span> </li> <li id="cite_note-76"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-76">↑</a> </span><span class="reference-text">Ribot A (1990). <i>L’arbre nourricier en pays sahélien</i>. Les Editions de la MSH.</span> </li> <li id="cite_note-77"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-77">↑</a> </span><span class="reference-text">APA Latham, P. (2008). Les chenilles comestibles et leurs plantes nourricières dans la province du Bas-Congo. Paul Latham.</span> </li> <li id="cite_note-78"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-78">↑</a> </span><span class="reference-text">Lisingo, J., Wetsi, J. L., &amp; Ntahobavuka, H. (2010). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.researchgate.net/profile/Janvier_Lisingo/publication/295086294_Enquete_sur_les_chenilles_comestibles_et_les_divers_usages_de_leurs_plantes_hotes_dans_les_districts_de_Kisangani_et_de_la_Tshopo_RDCongo_Survey_on_the_edible_caterpillars_and_the_use_of_their_host_pl/links/56c74a3608aee3cee5394147/Enquete-sur-les-chenilles-comestibles-et-les-divers-usages-de-leurs-plantes-hotes-dans-les-districts-de-Kisangani-et-de-la-Tshopo-RDCongo-Survey-on-the-edible-caterpillars-and-the-use-of-their-host-pl.pdf">Enquête sur les chenilles comestibles et les divers usages de leurs plantes hôtes dans les districts de Kisangani et de la Tshopo</a> (RD Congo). Géol. Géogr. Écol. Trop, 34, 139-146.</span> </li> <li id="cite_note-79"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-79">↑</a> </span><span class="reference-text">Ducousso, M., Bâ, A. M., &amp; Thoen, D. (2003). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://agritrop.cirad.fr/511421/1/document_511421.pdf">Les champignons ectomycorhiziens des forêts naturelles et des plantations d'Afrique de l'Ouest: une source de champignons comestibles</a> CIRAD.</span> </li> <li id="cite_note-80"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-80">↑</a> </span><span class="reference-text">Murat, C. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.plantruffe.fr/Files/122919/59InraLaSymbioseEctomycorhizienne.pdf">De la croissance des arbres à la production de champignons comestibles: la symbiose ecto-mycorhizienne</a>&#160;; UMR1136 Inra Champenoux, Université de Lorraine «&#160;Interactions Arbres/Micro-organismes&#160;»</span> </li> <li id="cite_note-81"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-81">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Zürcher2016"><span class="ouvrage" id="Ernst_Zürcher2016"><a href="/wiki/Ernst_Z%C3%BCrcher" title="Ernst Zürcher">Ernst Zürcher</a>, <cite class="italique">Les arbres, entre visible et invisible: S'étonner, comprendre, agir</cite>, Actes Sud Nature, <time>2016</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;156<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Les+arbres%2C+entre+visible+et+invisible%3A+S%27%C3%A9tonner%2C+comprendre%2C+agir&amp;rft.pub=Actes+Sud+Nature&amp;rft.aulast=Z%C3%BCrcher&amp;rft.aufirst=Ernst&amp;rft.date=2016&amp;rft.pages=156&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-82"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-82">↑</a> </span><span class="reference-text">Les dossiers du Cetur, <i>Le bruit routier, acoustique et végétation, effets de la végétation sur la propagation du bruit routier et ferroviaire</i> dossier <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;17, février 1983, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;5</span> </li> <li id="cite_note-83"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-83">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Demaure1997"><span class="ouvrage" id="Jean-Claude_Demaure1997">Jean-Claude Demaure, «&#160;<cite style="font-style:normal">La nature dans la ville</cite>&#160;», <i><a href="/wiki/Penn_ar_Bed_(revue)" class="mw-redirect" title="Penn ar Bed (revue)">Penn ar Bed</a></i>, <abbr class="abbr" title="numéros">n<sup>os</sup></abbr>&#160;165-166,&#8206; <time class="nowrap" datetime="1997" data-sort-value="1997">juin-septembre 1997</time>, <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;9<span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&amp;rft.genre=article&amp;rft.atitle=La+nature+dans+la+ville&amp;rft.jtitle=Penn+ar+Bed&amp;rft.issue=165-166&amp;rft.aulast=Demaure&amp;rft.aufirst=Jean-Claude&amp;rft.date=1997&amp;rft.pages=9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-84"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-84">↑</a> </span><span class="reference-text">Nowak (David J.), <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.fs.fed.us/ne/newtown_square/publications/other_publishers/OCR/ne_2006_nowak002.pdf">Institutionalizing urban forestry as a "biotechnology" to improve environmental quality</a></i>, in Urban Forestry &amp; Urban Greening 5, 2006, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">93-100</span>.</span> </li> <li id="cite_note-85"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-85">↑</a> </span><span class="reference-text">Gillic (Charles-Materne), Bourgery (Corinne), Amann (Nicolas)&#160;; L'arbre et Lionel CHABBEY et Pascal BOIVIN (deux <a href="/wiki/P%C3%A9dologie_(g%C3%A9oscience)" title="Pédologie (géoscience)">pédologues</a>), <i>L'arbre en milieu urbain</i>, éditions Infolio, collection Arch. paysage, 28 novembre 2008, 216 pages.</span> </li> <li id="cite_note-86"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-86">↑</a> </span><span class="reference-text">La taille des arbres d'ornement, 1999, Christophe Drenou</span> </li> <li id="cite_note-87"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-87">↑</a> </span><span class="reference-text">V.I. Lohr, C.H. Pearson-Mims, 2004, <i>The relative influence of childhood activities and demographics on adult appreciations for the role of trees in human well-being, </i>ISHS Acta Horticulturae 639: XXVI International Horticultural Congress: Expanding Roles for Horticulture in Improving Human Well-Being and Life Quality (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.actahort.org/books/639/639_33.htm">Résumé</a>, en anglais)</span> </li> <li id="cite_note-CouleurArbre2004-88"><span class="mw-cite-backlink noprint">↑ <sup><a href="#cite_ref-CouleurArbre2004_88-0">a</a> et <a href="#cite_ref-CouleurArbre2004_88-1">b</a></sup> </span><span class="reference-text">A.J. Kaufman, V.I. Lohr V.I. (2004), <i>Does plant color affect emotional and physiological responses to landscapes&#160;?</i>&#160;; ISHS Acta Horticulturae 639: XXVI International Horticultural Congress: Expanding Roles for Horticulture in Improving Human Well-Being and Life Quality. (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.actahort.org/books/639/639_29.htm">Résumé</a>, en anglais)</span> </li> <li id="cite_note-89"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-89">↑</a> </span><span class="reference-text">F.A. Miyake, Y. Takaesu, H. Kweon (2004)&#160;; <i>Identifying the image of a healing landscape&#160;: A descriptive study. </i>&#160;; ISHS Acta Horticulturae 639: XXVI International Horticultural Congress: Expanding Roles for Horticulture in Improving Human Well-Being and Life Quality. (<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.actahort.org/books/639/639_28.htm">Résumé</a>, en anglais)</span> </li> <li id="cite_note-90"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-90">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage" id="Corbin2013"><span class="ouvrage" id="Alain_Corbin2013"><a href="/wiki/Alain_Corbin" title="Alain Corbin">Alain Corbin</a>, <cite class="italique">La douceur de l'ombre - L'arbre, source d'émotions, de l'Antiquité à nos jours</cite>, Fayard, <time>2013</time>, 347&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+douceur+de+l%27ombre+-+L%27arbre%2C+source+d%27%C3%A9motions%2C+de+l%27Antiquit%C3%A9+%C3%A0+nos+jours&amp;rft.pub=Fayard&amp;rft.aulast=Corbin&amp;rft.aufirst=Alain&amp;rft.date=2013&amp;rft.tpages=347&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></span> </li> <li id="cite_note-91"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-91">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.interbible.org/interBible/decouverte/comprendre/2003/clb_031219.htm">Interbible - Hervé Tremblay, l'arbre de la connaissance du bien et du mal (Gn 2, 9)</a></span> </li> <li id="cite_note-92"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-92">↑</a> </span><span class="reference-text"><span class="ouvrage">«&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cairn.info/revue-imaginaire-et-inconscient-2002-3-page-129"><cite style="font-style:normal;">Mythologie des arbres Jacques Brosse, Payot, 1993</cite></a>&#160;»</span></span> </li> <li id="cite_note-93"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-93">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.interbible.org/interBible/ecritures/symboles/2003/sym_030429.htm">Interbible - Hervé Tremblay, vie éternelle et immortalité</a></span> </li> <li id="cite_note-94"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-94">↑</a> </span><span class="reference-text">Par exemple dans certains écrits de <a href="/wiki/Ibn_Arab%C3%AE" class="mw-redirect" title="Ibn Arabî">Ibn Arabî</a></span> </li> <li id="cite_note-95"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-95">↑</a> </span><span class="reference-text">«&#160;Joaquin Jimenez&#160;», article par E. Thoumelin (2009)</span> </li> <li id="cite_note-96"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-96">↑</a> </span><span class="reference-text">Les droits de l'arbre en ville, brochure du Ministère de l'environnement</span> </li> <li id="cite_note-97"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-97">↑</a> </span><span class="reference-text">Colloque régional de l'arbre 2011-11-22 Hillion, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cg29.fr/content/download/57206/487607/file/conserverarbresamenagemeturbain.pdf">Conserver les arbres dans un aménagement urbain</a></i> (exposé de Pierre Bazin, bureau d'étude Aubépine à Rennes&#160;; pdf - 3,42&#160;<abbr class="abbr" title="mégaoctet">Mo</abbr>)</span> </li> <li id="cite_note-98"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-98">↑</a> </span><span class="reference-text">Hillion, P. Le Louarn Professeur de droit public à l'Université de Rennes II <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.cg29.fr/content/download/57205/487601/file/conference_arbres.pdf">L'arbre, de l'objet naturel à l'objet juridique</a>, Colloque régional de l'arbre 2011-11-22 (pdf - 157,58&#160;<abbr class="abbr" title="kilooctet">ko</abbr>)</span> </li> <li id="cite_note-99"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-99">↑</a> </span><span class="reference-text">Diraison A (2003) [Les droits de l’arbre aide-mémoire des textes juridiques], Ministère de l’Écologie et du Développement Durable, sous la direction d'I. Juillard et de JF Seguin, juin 2003, PDF, 64 p</span> </li> <li id="cite_note-100"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-100">↑</a> </span><span class="reference-text">Raymond Léost, “Droit pénal de l’urbanisme” Ed. Le moniteur. <abbr class="abbr" title="page">p.</abbr>&#160;56.</span> </li> <li id="cite_note-101"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-101">↑</a> </span><span class="reference-text">Dans le cadre du SRCE, 4 livrets thématiques ont été édités&#160;: <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.midi-pyrenees.developpement-durable.gouv.fr/IMG/pdf/arbre_TVB_livrets_reunis_interactif_cle2d4db8.pdf">L'arbre et la diversité des paysages - l'arbre utile à toutes les échelles du territoire - l'arbre pour accompagner les trames fixes du paysage - l'arbre, allié de l'agriculture</a></i>, afin d'aider les parties prenantes des TVB à mieux intégrer la question de l'arbre dans la cohérence écologique d'un territoire.</span> </li> <li id="cite_note-102"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-102">↑</a> </span><span class="reference-text">Art. L. 130-1 du code de l’urbanisme</span> </li> <li id="cite_note-103"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-103">↑</a> </span><span class="reference-text">Art. L. 130-1du code de l’urbanisme</span> </li> <li id="cite_note-104"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-104">↑</a> </span><span class="reference-text">Art. L. 123-13 du code de l’urbanisme, obligation de révision et non simple modification</span> </li> <li id="cite_note-105"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-105">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.bafu.admin.ch/bafu/fr/home/themes/forets/info-specialistes/strategies-et-mesures-federales/politique-forestiere-2020.html">Politique forestière 2020</a>, <a href="/wiki/Office_f%C3%A9d%C3%A9ral_de_l%27environnement" title="Office fédéral de l&#39;environnement">Office fédéral de l'environnement</a>, Suisse</span> </li> <li id="cite_note-106"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-106">↑</a> </span><span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.latele.ch/cestletealatele">C'est l'été à la télé à l'arboretum d'Aubonne</a>, <a href="/wiki/La_T%C3%A9l%C3%A9" title="La Télé">La Télé</a>, 4 août 2017</span> </li> </ol></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Voir_aussi">Voir aussi</h2></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r194021218">.mw-parser-output .autres-projets>.titre{text-align:center;margin:0.2em 0}.mw-parser-output .autres-projets>ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li{list-style:none;margin:0.2em 0;text-indent:0;padding-left:24px;min-height:20px;text-align:left;display:block}.mw-parser-output .autres-projets>ul>li>a{font-style:italic}@media(max-width:720px){.mw-parser-output .autres-projets{float:none}}</style><div class="autres-projets boite-grise boite-a-droite noprint js-interprojets"> <p class="titre">Sur les autres projets Wikimedia&#160;:</p> <ul class="noarchive plainlinks"> <li class="commons"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Tree?uselang=fr">Les arbres</a>, sur <span class="project">Wikimedia Commons</span></li><li class="wiktionary"><a href="https://fr.wiktionary.org/wiki/arbre" class="extiw" title="wikt:arbre">arbre</a>, <span class="nowrap">sur le <span class="project">Wiktionnaire</span></span></li><li class="wikiquote"><a href="https://fr.wikiquote.org/wiki/Arbre" class="extiw" title="q:Arbre">Arbre</a>, <span class="nowrap">sur <span class="project">Wikiquote</span></span></li> </ul> </div> <div class="noprint boite-grise boite-a-droite" style="text-align:left;"> <div style="float:left;"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/60px-Circle-icons-frames.svg.png" decoding="async" width="45" height="45" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f6/Circle-icons-frames.svg/120px-Circle-icons-frames.svg.png 1.5x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></span></span></div> <div style="margin-left:60px;">Une <a href="/wiki/Aide:Cat%C3%A9gorie" title="Aide:Catégorie">catégorie</a> est consacrée à ce sujet&#160;: <i><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Arbre" title="Catégorie:Arbre">Arbre</a></i>.</div> <div style="clear:left;"></div> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Bibliographie">Bibliographie</h3></div> <ul><li>Simone Gougeaud-Arnaudeau (2022), <i>L'arbre de la fable. Essai</i>, Editions l'Harmattan, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-14-026802-1" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-14-026802-1"><span class="nowrap">978-2-14-026802-1</span></a>)</small></li> <li>Lenne, Catherine (2021), <i> Dans la peau d'un arbre. Secrets et mystères des géants qui vous entourent</i>, Belin, <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-410-01818-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-410-01818-9"><span class="nowrap">978-2-410-01818-9</span></a>)</small></li> <li>Sirven, Bruno (2016), <i>Le Génie de l'arbre</i>, Actes Sud</li> <li><a href="/wiki/Jacques_Brosse" title="Jacques Brosse">Jacques Brosse</a>, (1997), <i>Mythologie des arbres</i>, Payot</li> <li>Christophe Drénou (2009) <i>Face aux arbres. Apprendre à les observer pour les comprendre</i>, photographies de Georges Feterman, Ulmer</li> <li>Guillerme, S., et al. (2014) «&#160;Interface. Dynamiques paysagères et perceptions des interfaces arborées&#160;: quels enjeux pour la mise en place de la trame verte et bleue&#160;?&#160;», <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.paysage-developpement-durable.fr/IMG/pdf/---guillerme_itf_rapport-final_v4-2.pdf."><i>rapport final</i></a>, MEDDE</li> <li>Guillerme, S., et al., «&#160;Dynamiques paysagères et perception de la trame arborée en milieu rural&#160;: quels enjeux pour la politique de la trame verte et bleue&#160;», dans Luginbühl, Y. (dir.), <i>Biodiversité, Paysage et Cadre de vie</i>, Paris, Victoires Éditions, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">17-34</span>, 2015.</li> <li><a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a> (2005), <i>Plaidoyer pour l'arbre</i>, Actes Sud</li> <li>Éric Maire, et al. (2012) «&#160;Télédétection de la trame verte arborée en haute résolution par morphologie mathématique&#160;» Revue internationale de géomatique/International Journal of Geomatics and Spatial Analysis, Cachan, Lavoisier, vol. 22, <abbr class="abbr" title="numéro">n<sup>o</sup></abbr>&#160;4, <abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr>&#160;<span class="nowrap">519-538</span>.</li> <li>Éric Maire, Philippe Béringuier, Gérard Briane, Bertrand Desailly, Sylvie Guillerme (2016) <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.projetsdepaysage.fr/fr/la_trame_arboree_un_element_pertinent_pour_articuler_paysage_et_biodiversite_dans_la_politique_de_la_trame_verte_et_bleue_aux_echelles_infraregionales_La">trame arborée&#160;: un élément pertinent pour articuler paysage et biodiversité dans la politique de la trame verte et bleue aux échelles infrarégionales</a></i>&#160;? publié dans Projets de paysage le 24/01/2016</li> <li><span class="ouvrage" id="collectif_avec_la_collaboration_de_Maurice_Dupérat_-_Jean-Marie_Polese2010"><span class="ouvrage" id="Ouvrage_collectif_avec_la_collaboration_de_Maurice_Dupérat_-_Jean-Marie_Polese2010">Ouvrage collectif avec la collaboration de Maurice Dupérat - Jean-Marie Polese, <cite class="italique">Encyclopédie visuelle des Arbres &amp; Arbustes</cite>, <span class="italique">(350 espèces d'arbres et d'arbustes français du Nord à la Méditerranée)</span>, Paris, Editions France Loisirs, <time>2010</time>, 240&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/9782-298-02985-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/9782-298-02985-7"><span class="nowrap">9782-298-02985-7</span></a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Encyclop%C3%A9die+visuelle+des+Arbres+%26+Arbustes&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Editions+France+Loisirs&amp;rft.au=Ouvrage+collectif+avec+la+collaboration+de+Maurice+Dup%C3%A9rat+-+Jean-Marie+Polese&amp;rft.date=2010&amp;rft.tpages=240&amp;rft.isbn=9782-298-02985-7&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></li> <li>Russell Tony &amp; al. (2008) <i>L'encyclopédie mondiale des arbres</i>, Hachette Pratique <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-01-235899-7" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-01-235899-7"><span class="nowrap">978-2-01-235899-7</span></a>)</small></li> <li><span class="ouvrage" id="Wohlleben2017"><span class="ouvrage" id="Peter_Wohlleben2017"><a href="/wiki/Peter_Wohlleben" title="Peter Wohlleben">Peter Wohlleben</a> (<abbr class="abbr" title="traduction">trad.</abbr>&#160;Corinne Tresca), <cite class="italique"><a href="/wiki/La_Vie_secr%C3%A8te_des_arbres" title="La Vie secrète des arbres">La Vie secrète des arbres</a>&#160;: ce qu'ils ressentent, comment ils communiquent</cite>, Paris, Les Arènes, <time>2017</time>, <abbr class="abbr" title="septième">7<sup>e</sup></abbr>&#160;<abbr class="abbr" title="édition">éd.</abbr>, 260&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a>&#160;<a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Ouvrages_de_r%C3%A9f%C3%A9rence/978-2-35204-593-9" title="Spécial:Ouvrages de référence/978-2-35204-593-9"><span class="nowrap">978-2-35204-593-9</span></a>, <a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>&#160;<span class="plainlinks noarchive nowrap"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb45230539j.public">45230539</a></span>, <a rel="nofollow" class="external text" href="//books.google.com/books?id=MXg0DgAAQBAJ">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=La+Vie+secr%C3%A8te+des+arbres&amp;rft.place=Paris&amp;rft.pub=Les+Ar%C3%A8nes&amp;rft.edition=7&amp;rft.stitle=ce+qu%27ils+ressentent%2C+comment+ils+communiquent&amp;rft.aulast=Wohlleben&amp;rft.aufirst=Peter&amp;rft.date=2017&amp;rft.tpages=260&amp;rft.isbn=978-2-35204-593-9&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></li> <li><span class="ouvrage" id="Christien2020"><span class="ouvrage" id="Marie-Josée_Christien2020">Marie-Josée Christien (<abbr class="abbr" title="photographies">photogr.</abbr>&#160;Yann Champeau), <cite class="italique">Constante de l'arbre&#160;: Anthologie personnelle et bonus inédit</cite>, Les Éditions Sauvages, <abbr class="abbr" title="collection">coll.</abbr>&#160;«&#160;Carré de création&#160;», <time>2020</time>, 76&#160;<abbr class="abbr" title="pages">p.</abbr> <small style="line-height:1em;">(<a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.babelio.com/livres/Christien-Constante-de-larbre/1263420">présentation en ligne</a>)</small><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&amp;rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&amp;rft.genre=book&amp;rft.btitle=Constante+de+l%27arbre&amp;rft.pub=Les+%C3%89ditions+Sauvages&amp;rft.stitle=Anthologie+personnelle+et+bonus+in%C3%A9dit&amp;rft.aulast=Christien&amp;rft.aufirst=Marie-Jos%C3%A9e&amp;rft.date=2020&amp;rft.tpages=76&amp;rfr_id=info%3Asid%2Ffr.wikipedia.org%3AArbre"></span></span></span></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Conférences"><span id="Conf.C3.A9rences"></span>Conférences</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/Francis_Hall%C3%A9" title="Francis Hallé">Francis Hallé</a>, <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.montpellier.fr/4100-agora-des-savoirs-2013-2014.htm">A comme Arbre</a></i>, Agora des savoirs, Montpellier, novembre 2013</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Articles_connexes">Articles connexes</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/Arboretum" title="Arboretum">Arboretum</a> | <a href="/wiki/For%C3%AAt" title="Forêt">Forêt</a> | <a href="/wiki/Plante_ligneuse" title="Plante ligneuse">Plante ligneuse</a> | <a href="/wiki/Bois" title="Bois">Bois</a></li></ul> <div style="column-count:4;column-gap:1em;" class="colonnes"> <ul><li><a href="/wiki/Arboriste" title="Arboriste">Arboriste</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_creux" title="Arbre creux">Arbre creux</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_fruitier" title="Arbre fruitier">Arbre fruitier</a></li> <li><a href="/wiki/Arbres_d%27Iran" class="mw-redirect" title="Arbres d&#39;Iran">Arbres d'Iran</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_remarquable" title="Arbre remarquable">Arbre remarquable</a></li> <li><a href="/wiki/Arbres_menac%C3%A9s" title="Arbres menacés">Arbres menacés</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_t%C3%AAtard" class="mw-redirect" title="Arbre têtard">Arbres têtards</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_urbain" title="Arbre urbain">Arbre urbain</a></li> <li><a href="/wiki/Arbuste" title="Arbuste">Arbuste</a></li> <li><a href="/wiki/Arbrisseau" title="Arbrisseau">Arbrisseau</a></li> <li><a href="/wiki/Bonsa%C3%AF" title="Bonsaï">Bonsaï</a></li> <li><a href="/wiki/Dendrom%C3%A9trie" title="Dendrométrie">Dendrométrie</a></li> <li><a href="/wiki/Arbrisseau" title="Arbrisseau">Buisson</a></li> <li><a href="/wiki/Essence_foresti%C3%A8re" title="Essence forestière">Essence forestière</a></li> <li><a href="/wiki/Grimpe_d%27arbres" title="Grimpe d&#39;arbres">Grimpe d'arbres</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_essences_foresti%C3%A8res_europ%C3%A9ennes" title="Liste des essences forestières européennes">Liste des essences forestières européennes</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_essences_foresti%C3%A8res_tropicales" class="mw-redirect" title="Liste des essences forestières tropicales">Liste des essences forestières tropicales</a></li> <li><a href="/wiki/Liste_des_plantes_appel%C3%A9es_arbres" title="Liste des plantes appelées arbres">Liste des plantes appelées arbres</a></li> <li><a href="/wiki/Parcours_aventure_en_for%C3%AAt" class="mw-redirect" title="Parcours aventure en forêt">Parcours aventure en forêt</a></li> <li><a href="/wiki/Arbre_%C3%A0_pain" title="Arbre à pain">Arbre à pain</a></li> <li><a href="/wiki/D%C3%A9forestation" title="Déforestation">Déforestation</a></li> <li><a href="/wiki/Sylviculture" title="Sylviculture">Sylviculture</a></li> <li><a href="/wiki/Surface_terri%C3%A8re" title="Surface terrière">Surface terrière</a></li> <li><a href="/wiki/Xyloth%C3%A8que" title="Xylothèque">Xylothèque</a></li></ul> </div> <ul><li><a href="/wiki/Liste_d%27arbres_par_continent" title="Liste d&#39;arbres par continent">Liste d'arbres par continent</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Liens_externes">Liens externes</h3></div> <ul><li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers"><a href="/wiki/Autorit%C3%A9_(sciences_de_l%27information)" title="Autorité (sciences de l&#39;information)">Notices d'autorité</a><span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q10884?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11934786x">BnF</a></span> (<span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11934786x">données</a></span>)</li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://id.loc.gov/authorities/sh85137241">LCCN</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://d-nb.info/gnd/4004845-7">GND</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00575101">Japon</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://catalogo.bne.es/uhtbin/authoritybrowse.cgi?action=display&amp;authority_id=XX4576358">Espagne</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://olduli.nli.org.il/F/?func=find-b&amp;local_base=NLX10&amp;find_code=UID&amp;request=987007548785505171">Israël</a></span></li> <li><span class="nowrap uid noarchive"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&amp;local_base=aut&amp;ccl_term=ica=ph116301">Tchéquie</a></span></li> </ul></div></li> <li><span class="liste-horizontale noarchive"><span class="wd_identifiers">Ressource relative à la santé<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q10884?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://meshb.nlm.nih.gov/record/ui?ui=D014197"><span class="lang-en" lang="en">Medical Subject Headings</span></a></li> </ul></span></li> <li><div class="liste-horizontale"><span class="wd_identifiers">Notices dans des dictionnaires ou encyclopédies généralistes<span class="noprint wikidata-linkback skin-invert"><span class="mw-valign-baseline noviewer" typeof="mw:File"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q10884?uselang=fr#identifiers" title="Voir et modifier les données sur Wikidata"><img alt="Voir et modifier les données sur Wikidata" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Blue_pencil.svg/20px-Blue_pencil.svg.png" decoding="async" width="10" height="10" class="mw-file-element" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span></span>&#160;: <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/plant/tree"><i>Britannica</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://encyclopediaofarkansas.net/entries/trees-2104/"><i>CALS Encyclopedia of Arkansas</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.encyclopedia.chicagohistory.org/pages/1271.html"><i>Encyclopedia of Chicago</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://philadelphiaencyclopedia.org/archive/trees-2"><i>Encyclopedia of Greater Philadelphia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.enciclopedia.cat/EC-GEC-0080171.xml"><i>Gran Enciclopèdia Catalana</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://tshaonline.org/handbook/online/articles/tpt02"><i>Handbook of Texas Online</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://mississippiencyclopedia.org/entries/trees/"><i>Mississippi Encyclopedia</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://snl.no/tre_-_plante"><i>Store norske leksikon</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.universalis.fr/encyclopedie/arbre/"><i>Universalis</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wvencyclopedia.org/articles/779"><i>The West Virginia Encyclopedia</i></a></li> </ul></div></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.monumentaltrees.com/fr/photos/">Photos des arbres remarquables</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://eloge-de-l-arbre.over-blog.com/">L'arbre en poésie</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sfa-asso.fr/">Société Française d’Arboriculture</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.bgci.org/global_tree_search.php?sec=globaltreesearch">BGCI &gt; GlobalTreeSearch (Search over 60,000 tree species names and their country distributions)</a></li></ul> <ul id="bandeau-portail" class="bandeau-portail"><li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Botanique" title="Portail de la botanique"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg/40px-Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg/60px-Fluent_Emoji_flat_1f33b.svg.png 2x" data-file-width="320" data-file-height="320" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Botanique" title="Portail:Botanique">Portail de la botanique</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Bois_et_for%C3%AAt" title="Portail du bois et de la forêt"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Portal_Wood_and_forest_icon.svg/24px-Portal_Wood_and_forest_icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Portal_Wood_and_forest_icon.svg/36px-Portal_Wood_and_forest_icon.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e9/Portal_Wood_and_forest_icon.svg/48px-Portal_Wood_and_forest_icon.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="512" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Bois_et_for%C3%AAt" title="Portail:Bois et forêt">Portail du bois et de la forêt</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer skin-invert-image" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:Biologie" title="Portail de la biologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/ADN_static_h.png/60px-ADN_static_h.png" decoding="async" width="47" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/ADN_static_h.png/120px-ADN_static_h.png 1.5x" data-file-width="285" data-file-height="148" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:Biologie" title="Portail:Biologie">Portail de la biologie</a></span> </span></li> <li><span class="bandeau-portail-element"><span class="bandeau-portail-icone"><span class="noviewer" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Portail:%C3%89cologie" title="Portail de l’écologie"><img alt="icône décorative" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Scientific_ecology_icon.svg/40px-Scientific_ecology_icon.svg.png" decoding="async" width="24" height="24" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/15/Scientific_ecology_icon.svg/60px-Scientific_ecology_icon.svg.png 2x" data-file-width="600" data-file-height="600" /></a></span></span> <span class="bandeau-portail-texte"><a href="/wiki/Portail:%C3%89cologie" title="Portail:Écologie">Portail de l’écologie</a></span> </span></li> </ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.codfw.main‐658b85fd8d‐vnfb8 Cached time: 20250411030848 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.594 seconds Real time usage: 0.780 seconds Preprocessor visited node count: 6444/1000000 Post‐expand include size: 143442/2097152 bytes Template argument size: 3811/2097152 bytes Highest expansion depth: 13/100 Expensive parser function count: 2/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 98222/5000000 bytes Lua time usage: 0.216/10.000 seconds Lua memory usage: 7141715/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 1/500 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 568.561 1 -total 29.97% 170.370 1 Modèle:Références 14.01% 79.671 1 Modèle:Bases 12.86% 73.131 30 Modèle:Ouvrage 5.76% 32.738 18 Modèle:Article 5.11% 29.074 28 Modèle:Nombre 4.41% 25.088 1 Modèle:Portail 4.23% 24.063 1 Modèle:Autres_projets 3.97% 22.544 4 Modèle:Langue 3.89% 22.123 1 Modèle:Latin --> <!-- Saved in parser cache with key frwiki:pcache:3141786:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250411030848 and revision id 224523412. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://auth.wikimedia.org/loginwiki/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Ce document provient de «&#160;<a dir="ltr" href="https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbre&amp;oldid=224523412">https://fr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbre&amp;oldid=224523412</a>&#160;».</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Accueil" title="Catégorie:Accueil">Catégories</a> : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Arbre" title="Catégorie:Arbre">Arbre</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Morphologie_v%C3%A9g%C3%A9tale" title="Catégorie:Morphologie végétale">Morphologie végétale</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Flore_(nom_vernaculaire)" title="Catégorie:Flore (nom vernaculaire)">Flore (nom vernaculaire)</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Catégories cachées : <ul><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_en_semi-protection_longue" title="Catégorie:Page en semi-protection longue">Page en semi-protection longue</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_contenant_un_appel_%C3%A0_traduction_en_anglais" title="Catégorie:Article contenant un appel à traduction en anglais">Article contenant un appel à traduction en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_%C3%A0_r%C3%A9f%C3%A9rence_n%C3%A9cessaire" title="Catégorie:Article à référence nécessaire">Article à référence nécessaire</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Cat%C3%A9gorie_Commons_avec_lien_local_diff%C3%A9rent_sur_Wikidata" title="Catégorie:Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata">Catégorie Commons avec lien local différent sur Wikidata</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_Wikip%C3%A9dia_avec_notice_d%27autorit%C3%A9" title="Catégorie:Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité">Article de Wikipédia avec notice d&#039;autorité</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P486" title="Catégorie:Page utilisant P486">Page utilisant P486</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_externes" title="Catégorie:Page pointant vers des bases externes">Page pointant vers des bases externes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_bases_relatives_%C3%A0_la_sant%C3%A9" title="Catégorie:Page pointant vers des bases relatives à la santé">Page pointant vers des bases relatives à la santé</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1417" title="Catégorie:Page utilisant P1417">Page utilisant P1417</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7685" title="Catégorie:Page utilisant P7685">Page utilisant P7685</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7901" title="Catégorie:Page utilisant P7901">Page utilisant P7901</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P9281" title="Catégorie:Page utilisant P9281">Page utilisant P9281</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P1296" title="Catégorie:Page utilisant P1296">Page utilisant P1296</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P6015" title="Catégorie:Page utilisant P6015">Page utilisant P6015</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7688" title="Catégorie:Page utilisant P7688">Page utilisant P7688</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P4342" title="Catégorie:Page utilisant P4342">Page utilisant P4342</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P3219" title="Catégorie:Page utilisant P3219">Page utilisant P3219</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_utilisant_P7695" title="Catégorie:Page utilisant P7695">Page utilisant P7695</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Page_pointant_vers_des_dictionnaires_ou_encyclop%C3%A9dies_g%C3%A9n%C3%A9ralistes" title="Catégorie:Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes">Page pointant vers des dictionnaires ou encyclopédies généralistes</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Botanique/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Botanique/Articles liés">Portail:Botanique/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Biologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Biologie/Articles liés">Portail:Biologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Projet:Biologie/Pages_li%C3%A9es" title="Catégorie:Projet:Biologie/Pages liées">Projet:Biologie/Pages liées</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Bois_et_for%C3%AAt/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Bois et forêt/Articles liés">Portail:Bois et forêt/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:%C3%89cologie/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Écologie/Articles liés">Portail:Écologie/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Portail:Environnement/Articles_li%C3%A9s" title="Catégorie:Portail:Environnement/Articles liés">Portail:Environnement/Articles liés</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_danois" title="Catégorie:Bon article en danois">Bon article en danois</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_bachkir" title="Catégorie:Bon article en bachkir">Bon article en bachkir</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Bon_article_en_anglais" title="Catégorie:Bon article en anglais">Bon article en anglais</a></li><li><a href="/wiki/Cat%C3%A9gorie:Article_de_qualit%C3%A9_en_croate" title="Catégorie:Article de qualité en croate">Article de qualité en croate</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> La dernière modification de cette page a été faite le 4 avril 2025 à 11:20.</li> <li id="footer-info-copyright"><span style="white-space: normal"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Citation_et_r%C3%A9utilisation_du_contenu_de_Wikip%C3%A9dia" title="Wikipédia:Citation et réutilisation du contenu de Wikipédia">Droit d'auteur</a>&#160;: les textes sont disponibles sous <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fr">licence Creative Commons attribution, partage dans les mêmes conditions</a>&#160;; d’autres conditions peuvent s’appliquer. Voyez les <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/fr">conditions d’utilisation</a> pour plus de détails, ainsi que les <a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Cr%C3%A9dits_graphiques" title="Wikipédia:Crédits graphiques">crédits graphiques</a>. En cas de réutilisation des textes de cette page, voyez <a href="/wiki/Sp%C3%A9cial:Citer/Arbre" title="Spécial:Citer/Arbre">comment citer les auteurs et mentionner la licence</a>.<br /> Wikipedia® est une marque déposée de la <a rel="nofollow" class="external text" href="https://wikimediafoundation.org/">Wikimedia Foundation, Inc.</a>, organisation de bienfaisance régie par le paragraphe <a href="/wiki/501c" title="501c">501(c)(3)</a> du code fiscal des États-Unis.</span><br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/fr">Politique de confidentialité</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:%C3%80_propos_de_Wikip%C3%A9dia">À propos de Wikipédia</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikip%C3%A9dia:Avertissements_g%C3%A9n%C3%A9raux">Avertissements</a></li> <li id="footer-places-contact"><a href="//fr.wikipedia.org/wiki/Wikipédia:Contact">Contact</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code de conduite</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Développeurs</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fr.wikipedia.org">Statistiques</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Déclaration sur les témoins (cookies)</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fr.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbre&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Version mobile</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Rechercher</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Rechercher sur Wikipédia"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Spécial:Recherche"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Rechercher</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Sommaire" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Basculer la table des matières" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Basculer la table des matières</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Arbre</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>218 langues</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Ajouter un sujet</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-658b85fd8d-kcdmp","wgBackendResponseTime":239,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.594","walltime":"0.780","ppvisitednodes":{"value":6444,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":143442,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":3811,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":13,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":98222,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":1,"limit":500},"timingprofile":["100.00% 568.561 1 -total"," 29.97% 170.370 1 Modèle:Références"," 14.01% 79.671 1 Modèle:Bases"," 12.86% 73.131 30 Modèle:Ouvrage"," 5.76% 32.738 18 Modèle:Article"," 5.11% 29.074 28 Modèle:Nombre"," 4.41% 25.088 1 Modèle:Portail"," 4.23% 24.063 1 Modèle:Autres_projets"," 3.97% 22.544 4 Modèle:Langue"," 3.89% 22.123 1 Modèle:Latin"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.216","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":7141715,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-658b85fd8d-vnfb8","timestamp":"20250411030848","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Arbre","url":"https:\/\/fr.wikipedia.org\/wiki\/Arbre","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q10884","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q10884","author":{"@type":"Organization","name":"Contributeurs aux projets Wikimedia"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Fondation Wikimedia, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2003-06-03T07:28:05Z","dateModified":"2025-04-04T09:20:04Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/8\/88\/Jacaranda_trees_in_Montagu_Ave%2C_Harare%2C_Zimbabwe_in_1975.jpg","headline":"plante lignifi\u00e9e terrestre"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10