CINXE.COM

Масса — Википедия

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="krc" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Масса — Википедия</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-disabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )krcwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t."," \t,"],"wgDigitTransformTable":["",""],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","январь","февраль","март","апрель","май","июнь","июль","август","сентябрь","октябрь","ноябрь","декабрь"],"wgRequestId":"cdc25f79-52c2-4416-ab19-cc024006f9d3","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Масса","wgTitle":"Масса","wgCurRevisionId":113415,"wgRevisionId":113415,"wgArticleId":16652,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Санлы болмагъан formatnum аргументлери болгъан бетле","ISBN тамаша джибериуню хайырланнган бетле","Математика","Физика","Физикалыкъ уллулукъла"],"wgPageViewLanguage":"krc","wgPageContentLanguage":"krc","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Масса","wgRelevantArticleId":16652,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"krc","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"krc"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":40000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q11423","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false}; RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.math.styles":"ready","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=krc&amp;modules=ext.cite.styles%7Cext.math.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=krc&amp;modules=startup&amp;only=scripts&amp;raw=1&amp;skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=krc&amp;modules=site.styles&amp;only=styles&amp;skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.22"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/CGKilogram.jpg/1200px-CGKilogram.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="878"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/CGKilogram.jpg/800px-CGKilogram.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="585"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/CGKilogram.jpg/640px-CGKilogram.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="468"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Масса — Википедия"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//krc.m.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="Тюзет" href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Википедия (krc)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//krc.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://krc.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.krc"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Википедия — Atom лентасы" href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%90%D1%85%D1%8B%D1%80_%D1%82%D1%8E%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%83%D0%BB%D0%B5&amp;feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-Масса rootpage-Масса skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Контентге кёч</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="Баш меню" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Баш меню" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Баш меню</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Баш меню</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">къабыргъа панелге ташы</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">джашыр</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Навигация </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Баш бетге кёчюу [z]" accesskey="z"><span>Баш бет</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%94%D0%B6%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D1%82_%D0%BF%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%B0%D0%BB" title="Проектни юсюнден, сизни не этерге боллугъугъузню юсюнден, хар не къайда болгъаныны юсюнден"><span>Джамагъат портал</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%90%D1%85%D1%8B%D1%80_%D1%82%D1%8E%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%83%D0%BB%D0%B5" title="Ахыр тюрлениулени тизмеси [r]" accesskey="r"><span>Ахыр тюрлениуле</span></a></li><li id="n-index" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%90%D0%BB%D1%84%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82_%D0%BA%D1%91%D1%80%D0%B3%D1%8E%D0%B7%D1%82%D1%8E%D1%83"><span>А—Я индекс</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%AD%D1%81%D0%B4%D0%B5_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Эсде болмагъан бир бетге къара [x]" accesskey="x"><span>Эсде болмагъан бет</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/Special:MyLanguage/Help:Contents" title="«Википедия» проектге джардам этиу"><span>Болушлукъ</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%AD%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BB%D0%B5"><span>Къуллукъ бетле</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B5%D1%82" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Википедия" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-ru.svg" style="width: 7.5em; height: 1.25em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-krc.svg" width="120" height="12" style="width: 7.5em; height: 0.75em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%98%D0%B7%D0%BB%D0%B5%D1%83" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Бу сёзню изле [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Изле</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википедия изле" aria-label="Википедия изле" autocapitalize="sentences" title="Бу сёзню изле [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Къуллукъ:Излеу"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Изле</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Энчи адырла"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Кёрюнюую"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Бетни шрифт ёлчемини, кенглигини эмда бояууну кёрюнюмюн тюрлендир" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Кёрюнюую" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Кёрюнюую</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=krc.wikipedia.org&amp;uselang=krc" class=""><span>Багъышла</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%83_%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D1%83%D0%BD%D1%83_%D0%BA%D1%8A%D1%83%D1%80%D0%B0&amp;returnto=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Ажымсыз керек болмагъанлыкъгъа, тергеу джазыу (аккаунт) къураб системагъа кирирге теджейбиз." class=""><span>Хыйсаб къура</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%92%D1%85%D0%BE%D0%B4&amp;returnto=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Былайда системада регистрация этерге боллукъду, алай а ол ажымсыз керекли тюйюлдю [o]" accesskey="o" class=""><span>Кир</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Аслам сайлам" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Энчи адырла" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Энчи адырла</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="Хайырланыучу меню" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&amp;wmf_medium=sidebar&amp;wmf_campaign=krc.wikipedia.org&amp;uselang=krc"><span>Багъышла</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%83_%D0%B4%D0%B6%D0%B0%D0%B7%D1%8B%D1%83%D0%BD%D1%83_%D0%BA%D1%8A%D1%83%D1%80%D0%B0&amp;returnto=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Ажымсыз керек болмагъанлыкъгъа, тергеу джазыу (аккаунт) къураб системагъа кирирге теджейбиз."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Хыйсаб къура</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%92%D1%85%D0%BE%D0%B4&amp;returnto=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Былайда системада регистрация этерге боллукъду, алай а ол ажымсыз керекли тюйюлдю [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Кир</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Чыгъыу этген редакторла ючюн бетле <a href="/wiki/%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%83%D1%88%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%80%D0%B8%D1%83" aria-label="Тюзетиуню юсюнден аслам юрен"><span>аслам бил</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%BA%D1%8A%D0%BE%D1%88%D1%83%D0%BC%D1%83%D0%BC" title="Бу IP-адреден этилген тюзетиулени тизмеси [y]" accesskey="y"><span>Къошумла</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%81%D1%8E%D0%B7%D1%8E%D1%83%D1%8E%D0%BC" title="Бу IP-адресден этилген тюрлендириулени сюзюу бет [n]" accesskey="n"><span>Сюзюу</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Сайт"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Ичиндегиле" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Ичиндегиле</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">къабыргъа панелге ташы</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">джашыр</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">Башланыу</div> </a> </li> <li id="toc-Классика_механикада_масса" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Классика_механикада_масса"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Классика механикада масса</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Классика_механикада_масса-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Классика механикада масса тюб бёлюмню ач/джаб</span> </button> <ul id="toc-Классика_механикада_масса-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Инерт_массаны_бош_айгъакълауу" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Инерт_массаны_бош_айгъакълауу"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Инерт массаны бош айгъакълауу</span> </div> </a> <ul id="toc-Инерт_массаны_бош_айгъакълауу-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Гравитациялыкъ_масса._Эквивалентлик_принцип" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Гравитациялыкъ_масса._Эквивалентлик_принцип"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Гравитациялыкъ масса. Эквивалентлик принцип</span> </div> </a> <ul id="toc-Гравитациялыкъ_масса._Эквивалентлик_принцип-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Массаны_ёлчелеую_биримлери" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Массаны_ёлчелеую_биримлери"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.3</span> <span>Массаны ёлчелеую биримлери</span> </div> </a> <ul id="toc-Массаны_ёлчелеую_биримлери-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Массаны_уллулукъ_халыны_баш_энчиликлери" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Массаны_уллулукъ_халыны_баш_энчиликлери"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.4</span> <span>Массаны уллулукъ халыны баш энчиликлери</span> </div> </a> <ul id="toc-Массаны_уллулукъ_халыны_баш_энчиликлери-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Релативист_механикадагъы_масса" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Релативист_механикадагъы_масса"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Релативист механикадагъы масса</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Релативист_механикадагъы_масса-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Релативист механикадагъы масса тюб бёлюмню ач/джаб</span> </button> <ul id="toc-Релативист_механикадагъы_масса-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Массаны_къаты_ачыкълауу" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Массаны_къаты_ачыкълауу"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.1</span> <span>Массаны къаты ачыкълауу</span> </div> </a> <ul id="toc-Массаны_къаты_ачыкълауу-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Къош_эмда_стабиль_болмагъан_системалада_масса" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Къош_эмда_стабиль_болмагъан_системалада_масса"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2.2</span> <span>Къош эмда стабиль болмагъан системалада масса</span> </div> </a> <ul id="toc-Къош_эмда_стабиль_болмагъан_системалада_масса-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Массаны_ёлчелеу" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Массаны_ёлчелеу"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Массаны ёлчелеу</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Массаны_ёлчелеу-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Массаны ёлчелеу тюб бёлюмню ач/джаб</span> </button> <ul id="toc-Массаны_ёлчелеу-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ёлчелеу_ючюн_амалла_эмда_адырла" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ёлчелеу_ючюн_амалла_эмда_адырла"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Ёлчелеу ючюн амалла эмда адырла</span> </div> </a> <ul id="toc-Ёлчелеу_ючюн_амалла_эмда_адырла-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Тюрлю-тюрлю_объектлени_массаларыны_магъаналары" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Тюрлю-тюрлю_объектлени_массаларыны_магъаналары"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Тюрлю-тюрлю объектлени массаларыны магъаналары</span> </div> </a> <ul id="toc-Тюрлю-тюрлю_объектлени_массаларыны_магъаналары-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ангыламны_этимологиясы_эмда_тарихи" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Ангыламны_этимологиясы_эмда_тарихи"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Ангыламны этимологиясы эмда тарихи</span> </div> </a> <ul id="toc-Ангыламны_этимологиясы_эмда_тарихи-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Белгиле" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Белгиле"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Белгиле</span> </div> </a> <ul id="toc-Белгиле-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Литература" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#Литература"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Литература</span> </div> </a> <ul id="toc-Литература-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Ичиндегиле" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="Ичиндегилени Таблицасы" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ичиндегисини таблицасын ач/джаб" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ичиндегисини таблицасын ач/джаб</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Масса</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Башха тилдеги статьягъа бар. 165 тилде барды" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-165" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">165 тил</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – африкаанс" lang="af" hreflang="af" data-title="Massa" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="африкаанс" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Masse_(Physik)" title="Masse (Physik) – швейцарский немецкий" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Masse (Physik)" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="швейцарский немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%8C%8D%E1%8B%9D%E1%8D%88%E1%89%B5" title="ግዝፈት – амхарский" lang="am" hreflang="am" data-title="ግዝፈት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="амхарский" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – арагонский" lang="an" hreflang="an" data-title="Masa" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="арагонский" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B9%E0%A4%A4%E0%A4%BF" title="संहति – ангика" lang="anp" hreflang="anp" data-title="संहति" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="ангика" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%AA%D9%84%D8%A9" title="كتلة – арабский" lang="ar" hreflang="ar" data-title="كتلة" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="арабский" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%AA%D9%84%D8%A9" title="كتلة – Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="كتلة" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D9%83%D8%AA%D9%84%D9%87" title="كتله – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="كتله" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AD%E0%A7%B0" title="ভৰ – ассамский" lang="as" hreflang="as" data-title="ভৰ" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="ассамский" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланнган статьяла"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – астурийский" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Masa" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="астурийский" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtl%C9%99_(fiziki_k%C9%99miyy%C9%99t)" title="Kütlə (fiziki kəmiyyət) – азербайджанский" lang="az" hreflang="az" data-title="Kütlə (fiziki kəmiyyət)" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="азербайджанский" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%88%D8%AA%D9%84%D9%87" title="کوتله – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="کوتله" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – башкирский" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Масса" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="башкирский" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Massn" title="Massn – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Massn" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Mas%C4%97" title="Masė – Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Masė" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Masa" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – белорусский" lang="be" hreflang="be" data-title="Маса" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="белорусский" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – белорусский (тарашкевица)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Маса" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="белорусский (тарашкевица)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Ombolan_(%C3%A8lmu_tab%C3%A8at)" title="Ombolan (èlmu tabèat) – батавский" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Ombolan (èlmu tabèat)" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="батавский" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – болгарский" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Маса" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="болгарский" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B0" title="भार – Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="भार" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%B0" title="ভর – бенгальский" lang="bn" hreflang="bn" data-title="ভর" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="бенгальский" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Mas" title="Mas – бретонский" lang="br" hreflang="br" data-title="Mas" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="бретонский" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – боснийский" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Masa" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="боснийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – бурятский" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Масса" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="бурятский" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – каталанский" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Massa" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="каталанский" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9k-li%C3%B4ng" title="Cék-liông – Mindong" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="Cék-liông" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="Mindong" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8E%A6%E1%8F%9F%E1%8F%8C%E1%8F%85_%E1%8E%A4%E1%8E%AA%E1%8F%97%E1%8F%97" title="ᎦᏟᏌᏅ ᎤᎪᏗᏗ – чероки" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᎦᏟᏌᏅ ᎤᎪᏗᏗ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="чероки" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DB%95" title="بارستە – центральнокурдский" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="بارستە" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="центральнокурдский" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Hmotnost" title="Hmotnost – чешский" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Hmotnost" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="чешский" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – чувашский" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Масса" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="чувашский" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/M%C3%A0s" title="Màs – валлийский" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Màs" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="валлийский" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Masse_(fysik)" title="Masse (fysik) – датский" lang="da" hreflang="da" data-title="Masse (fysik)" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="датский" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Masse_(Physik)" title="Masse (Physik) – немецкий" lang="de" hreflang="de" data-title="Masse (Physik)" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="немецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%AC%CE%B6%CE%B1" title="Μάζα – греческий" lang="el" hreflang="el" data-title="Μάζα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="греческий" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Mass" title="Mass – английский" lang="en" hreflang="en" data-title="Mass" data-language-autonym="English" data-language-local-name="английский" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Maso" title="Maso – эсперанто" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Maso" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="эсперанто" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – испанский" lang="es" hreflang="es" data-title="Masa" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="испанский" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Mass" title="Mass – эстонский" lang="et" hreflang="et" data-title="Mass" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="эстонский" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – баскский" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Masa" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="баскский" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Massa" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AC%D8%B1%D9%85_(%D9%81%DB%8C%D8%B2%DB%8C%DA%A9)" title="جرم (فیزیک) – персидский" lang="fa" hreflang="fa" data-title="جرم (فیزیک)" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="персидский" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – финский" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Massa" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="финский" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Mass_(f%C3%BC%C3%BCsiga)" title="Mass (füüsiga) – выруский" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Mass (füüsiga)" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="выруский" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fj mw-list-item"><a href="https://fj.wikipedia.org/wiki/Levu" title="Levu – фиджи" lang="fj" hreflang="fj" data-title="Levu" data-language-autonym="Na Vosa Vakaviti" data-language-local-name="фиджи" class="interlanguage-link-target"><span>Na Vosa Vakaviti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Masse" title="Masse – французский" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Masse" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="французский" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Mase" title="Mase – северный фризский" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Mase" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="северный фризский" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Massa_(natuerkunde)" title="Massa (natuerkunde) – западнофризский" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Massa (natuerkunde)" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="западнофризский" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Mais" title="Mais – ирландский" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Mais" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ирландский" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/%E8%B3%AA%E9%87%8F" title="質量 – гань" lang="gan" hreflang="gan" data-title="質量" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="гань" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Mas" title="Mas – Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Mas" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Tomad" title="Tomad – гэльский" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Tomad" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="гэльский" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – галисийский" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Masa" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="галисийский" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/M%C3%A1sa" title="Mása – гуарани" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Mása" data-language-autonym="Avañe&#039;ẽ" data-language-local-name="гуарани" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe&#039;ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gu mw-list-item"><a href="https://gu.wikipedia.org/wiki/%E0%AA%A6%E0%AB%8D%E0%AA%B0%E0%AA%B5%E0%AB%8D%E0%AA%AF%E0%AA%AE%E0%AA%BE%E0%AA%A8" title="દ્રવ્યમાન – гуджарати" lang="gu" hreflang="gu" data-title="દ્રવ્યમાન" data-language-autonym="ગુજરાતી" data-language-local-name="гуджарати" class="interlanguage-link-target"><span>ગુજરાતી</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Glout" title="Glout – мэнский" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Glout" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="мэнский" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%B9%B3t-li%C3%B4ng" title="Chṳt-liông – хакка" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Chṳt-liông" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="хакка" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%A1%D7%94" title="מסה – иврит" lang="he" hreflang="he" data-title="מסה" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="иврит" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%A6%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B5%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="द्रव्यमान – хинди" lang="hi" hreflang="hi" data-title="द्रव्यमान" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="хинди" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Mass" title="Mass – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Mass" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – хорватский" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Masa" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="хорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ht mw-list-item"><a href="https://ht.wikipedia.org/wiki/Mas_in%C3%A8si" title="Mas inèsi – гаитянский" lang="ht" hreflang="ht" data-title="Mas inèsi" data-language-autonym="Kreyòl ayisyen" data-language-local-name="гаитянский" class="interlanguage-link-target"><span>Kreyòl ayisyen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/T%C3%B6meg" title="Tömeg – венгерский" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Tömeg" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="венгерский" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B6%D5%A1%D5%B6%D5%A3%D5%BE%D5%A1%D5%AE" title="Զանգված – армянский" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Զանգված" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="армянский" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Massa_(quantitate_physic)" title="Massa (quantitate physic) – интерлингва" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Massa (quantitate physic)" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="интерлингва" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – индонезийский" lang="id" hreflang="id" data-title="Massa" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="индонезийский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Masse" title="Masse – интерлингве" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Masse" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="интерлингве" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – илоко" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Masa" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="илоко" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Maso" title="Maso – идо" lang="io" hreflang="io" data-title="Maso" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="идо" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="иги статьяла"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Massi" title="Massi – исландский" lang="is" hreflang="is" data-title="Massi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="исландский" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="сайланнган статьяла"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Massa_(fisica)" title="Massa (fisica) – итальянский" lang="it" hreflang="it" data-title="Massa (fisica)" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="итальянский" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E8%B3%AA%E9%87%8F" title="質量 – японский" lang="ja" hreflang="ja" data-title="質量" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="японский" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Mas" title="Mas – Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Mas" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – яванский" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Massa" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="яванский" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%90" title="მასა – грузинский" lang="ka" hreflang="ka" data-title="მასა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="грузинский" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Takura" title="Takura – кабильский" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Takura" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="кабильский" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/H%C9%A9l%C9%A9m%C9%A9y%C9%9B" title="Hɩlɩmɩyɛ – Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Hɩlɩmɩyɛ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – казахский" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Масса" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="казахский" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-km mw-list-item"><a href="https://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9F" title="ម៉ាស – кхмерский" lang="km" hreflang="km" data-title="ម៉ាស" data-language-autonym="ភាសាខ្មែរ" data-language-local-name="кхмерский" class="interlanguage-link-target"><span>ភាសាខ្មែរ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%A6%E0%B3%8D%E0%B2%B0%E0%B2%B5%E0%B3%8D%E0%B2%AF%E0%B2%B0%E0%B2%BE%E0%B2%B6%E0%B2%BF" title="ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ – каннада" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ದ್ರವ್ಯರಾಶಿ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="каннада" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%A7%88%EB%9F%89" title="질량 – корейский" lang="ko" hreflang="ko" data-title="질량" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="корейский" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ksh mw-list-item"><a href="https://ksh.wikipedia.org/wiki/Masse" title="Masse – кёльнский" lang="ksh" hreflang="ksh" data-title="Masse" data-language-autonym="Ripoarisch" data-language-local-name="кёльнский" class="interlanguage-link-target"><span>Ripoarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Bariste" title="Bariste – курдский" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Bariste" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="курдский" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ky mw-list-item"><a href="https://ky.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – киргизский" lang="ky" hreflang="ky" data-title="Масса" data-language-autonym="Кыргызча" data-language-local-name="киргизский" class="interlanguage-link-target"><span>Кыргызча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – латинский" lang="la" hreflang="la" data-title="Massa" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="латинский" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/Mass_(Physik)" title="Mass (Physik) – люксембургский" lang="lb" hreflang="lb" data-title="Mass (Physik)" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="люксембургский" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Masa" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – лимбургский" lang="li" hreflang="li" data-title="Massa" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="лимбургский" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – ломбардский" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Massa" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="ломбардский" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ln mw-list-item"><a href="https://ln.wikipedia.org/wiki/Lib%C3%B3nd%C3%B3" title="Libóndó – лингала" lang="ln" hreflang="ln" data-title="Libóndó" data-language-autonym="Lingála" data-language-local-name="лингала" class="interlanguage-link-target"><span>Lingála</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%A1%E0%BA%B0%E0%BA%AB%E0%BA%B2%E0%BA%8A%E0%BA%BB%E0%BA%99" title="ມະຫາຊົນ – лаосский" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ມະຫາຊົນ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="лаосский" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Mas%C4%97" title="Masė – литовский" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Masė" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="литовский" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – латышский" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Masa" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="латышский" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%BE%D1%81%D1%8C" title="Сталмось – мокшанский" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Сталмось" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="мокшанский" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Lanja" title="Lanja – малагасийский" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Lanja" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="малагасийский" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-min mw-list-item"><a href="https://min.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – минангкабау" lang="min" hreflang="min" data-title="Massa" data-language-autonym="Minangkabau" data-language-local-name="минангкабау" class="interlanguage-link-target"><span>Minangkabau</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0_(%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0)" title="Маса (физика) – македонский" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Маса (физика)" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="македонский" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%AA%E0%B4%BF%E0%B4%A3%E0%B5%8D%E0%B4%A1%E0%B4%82" title="പിണ്ഡം – малаялам" lang="ml" hreflang="ml" data-title="പിണ്ഡം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="малаялам" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81" title="Масс – монгольский" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Масс" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="монгольский" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%A4%E0%A5%81%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A8" title="वस्तुमान – маратхи" lang="mr" hreflang="mr" data-title="वस्तुमान" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="маратхи" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Jisim" title="Jisim – малайский" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Jisim" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="малайский" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%92%E1%80%BC%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%91%E1%80%AF" title="ဒြပ်ထု – бирманский" lang="my" hreflang="my" data-title="ဒြပ်ထု" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="бирманский" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Masse_(Physik)" title="Masse (Physik) – нижненемецкий" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Masse (Physik)" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="нижненемецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AA%E0%A4%BF%E0%A4%A3%E0%A5%8D%E0%A4%A1" title="पिण्ड – непальский" lang="ne" hreflang="ne" data-title="पिण्ड" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="непальский" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Massa_(natuurkunde)" title="Massa (natuurkunde) – нидерландский" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Massa (natuurkunde)" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="нидерландский" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Masse" title="Masse – нюнорск" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Masse" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="нюнорск" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Masse" title="Masse – норвежский букмол" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Masse" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="норвежский букмол" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/Mase" title="Mase – Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="Mase" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – окситанский" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Massa" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="окситанский" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-om mw-list-item"><a href="https://om.wikipedia.org/wiki/Hanga" title="Hanga – оромо" lang="om" hreflang="om" data-title="Hanga" data-language-autonym="Oromoo" data-language-local-name="оромо" class="interlanguage-link-target"><span>Oromoo</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AA%E0%A9%81%E0%A9%B0%E0%A8%9C" title="ਪੁੰਜ – панджаби" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਪੁੰਜ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="панджаби" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Masa_(fizyka)" title="Masa (fizyka) – польский" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Masa (fizyka)" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="польский" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Massa_(f%C3%ACsica)" title="Massa (fìsica) – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Massa (fìsica)" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="کمیت – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="کمیت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%AA%D9%84%D9%87" title="کتله – пушту" lang="ps" hreflang="ps" data-title="کتله" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="пушту" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – португальский" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Massa" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="португальский" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Wisnu" title="Wisnu – кечуа" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Wisnu" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="кечуа" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Mas%C4%83" title="Masă – румынский" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Masă" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="румынский" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rsk mw-list-item"><a href="https://rsk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – южнорусинский" lang="rsk" hreflang="rsk" data-title="Маса" data-language-autonym="Руски" data-language-local-name="южнорусинский" class="interlanguage-link-target"><span>Руски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – русский" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Масса" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="русский" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – русинский" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Маса" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="русинский" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%82%E0%A4%B9%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%83_(%E0%A4%AD%E0%A5%8C%E0%A4%A4%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A4%AE%E0%A5%8D)" title="संहतिः (भौतविज्ञानम्) – санскрит" lang="sa" hreflang="sa" data-title="संहतिः (भौतविज्ञानम्)" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="санскрит" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Маасса – саха" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Маасса" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="саха" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – сицилийский" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Massa" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="сицилийский" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Mass" title="Mass – шотландский" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Mass" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="шотландский" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%DA%AA%D9%85%D9%8A%D8%AA" title="ڪميت – синдхи" lang="sd" hreflang="sd" data-title="ڪميت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="синдхи" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – сербскохорватский" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Masa" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="сербскохорватский" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%8A%E0%B6%9A%E0%B6%B1%E0%B7%8A%E0%B6%B0%E0%B6%BA" title="ස්කන්ධය – сингальский" lang="si" hreflang="si" data-title="ස්කන්ධය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="сингальский" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Mass" title="Mass – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Mass" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Hmotnos%C5%A5" title="Hmotnosť – словацкий" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Hmotnosť" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="словацкий" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – словенский" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Masa" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="словенский" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Huremu" title="Huremu – шона" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Huremu" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="шона" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Cuf" title="Cuf – сомали" lang="so" hreflang="so" data-title="Cuf" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="сомали" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – албанский" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Masa" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="албанский" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – сербский" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Маса" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="сербский" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Masse" title="Masse – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Masse" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – сунданский" lang="su" hreflang="su" data-title="Massa" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="сунданский" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – шведский" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Massa" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="шведский" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Tungamo" title="Tungamo – суахили" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Tungamo" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="суахили" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – силезский" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Masa" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="силезский" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AF%8A%E0%AE%B0%E0%AF%81%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%AE%E0%AF%88" title="பொருண்மை – тамильский" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பொருண்மை" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="тамильский" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%A6%E0%B1%8D%E0%B0%B0%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%B0%E0%B0%BE%E0%B0%B6%E0%B0%BF" title="ద్రవ్యరాశి – телугу" lang="te" hreflang="te" data-title="ద్రవ్యరాశి" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="телугу" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Масса – таджикский" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Масса" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="таджикский" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A1%E0%B8%A7%E0%B8%A5" title="มวล – тайский" lang="th" hreflang="th" data-title="มวล" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="тайский" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – тагалог" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Masa" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="тагалог" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/K%C3%BCtle" title="Kütle – турецкий" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Kütle" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="турецкий" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ts mw-list-item"><a href="https://ts.wikipedia.org/wiki/Vunyingi-swilo" title="Vunyingi-swilo – тсонга" lang="ts" hreflang="ts" data-title="Vunyingi-swilo" data-language-autonym="Xitsonga" data-language-local-name="тсонга" class="interlanguage-link-target"><span>Xitsonga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – татарский" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Massa" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="татарский" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%DB%8B%DB%95%D8%B2%D9%89%D9%86" title="ۋەزىن – уйгурский" lang="ug" hreflang="ug" data-title="ۋەزىن" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="уйгурский" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D0%B0" title="Маса – украинский" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Маса" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="украинский" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA" title="کمیت – урду" lang="ur" hreflang="ur" data-title="کمیت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="урду" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – узбекский" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Massa" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="узбекский" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – венецианский" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Masa" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="венецианский" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Mass" title="Mass – вепсский" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Mass" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="вепсский" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Kh%E1%BB%91i_l%C6%B0%E1%BB%A3ng" title="Khối lượng – вьетнамский" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Khối lượng" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="вьетнамский" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Massa" title="Massa – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Massa" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Masa" title="Masa – варай" lang="war" hreflang="war" data-title="Masa" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="варай" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E8%B3%AA%E9%87%8F" title="質量 – у" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="質量" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="у" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%9E%D7%90%D7%A1%D7%A2" title="מאסע – идиш" lang="yi" hreflang="yi" data-title="מאסע" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="идиш" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yo mw-list-item"><a href="https://yo.wikipedia.org/wiki/%C3%80k%C3%B3j%E1%BB%8D_(f%C3%ADs%C3%ADks%C3%AC)" title="Àkójọ (físíksì) – йоруба" lang="yo" hreflang="yo" data-title="Àkójọ (físíksì)" data-language-autonym="Yorùbá" data-language-local-name="йоруба" class="interlanguage-link-target"><span>Yorùbá</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E8%B4%A8%E9%87%8F" title="质量 – китайский" lang="zh" hreflang="zh" data-title="质量" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="китайский" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E8%B3%AA%E9%87%8F" title="質量 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="質量" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Chit-li%C5%8Dng" title="Chit-liōng – миньнань" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Chit-liōng" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="миньнань" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E8%B3%AA%E9%87%8F" title="質量 – кантонский" lang="yue" hreflang="yue" data-title="質量" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="кантонский" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zu mw-list-item"><a href="https://zu.wikipedia.org/wiki/Isisindo" title="Isisindo – зулу" lang="zu" hreflang="zu" data-title="Isisindo" data-language-autonym="IsiZulu" data-language-local-name="зулу" class="interlanguage-link-target"><span>IsiZulu</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11423#sitelinks-wikipedia" title="Тилле арасы джибериулени тюрлендириу" class="wbc-editpage">Интервикилени тюрлендир</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Ат аламла"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Статьяны ичиндеги [c]" accesskey="c"><span>Бет</span></a></li><li id="ca-talk" class="new vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D1%8E%D0%B7%D1%8E%D1%83:%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" rel="discussion" class="new" title="Бетни ичиндегин сюзюу (быллай бет джокъду) [t]" accesskey="t"><span>Сюзюу</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Тил вариантны тюрлендир" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">къарачай-малкъар</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Къараула"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0"><span>Окъу</span></a></li><li id="ca-ve-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit" title="Бу бетни тюзет [v]" accesskey="v"><span>Тюзет</span></a></li><li id="ca-edit" class="collapsible vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit" title="Бетни чыкъгъан кодун тюрлендир [e]" accesskey="e"><span>Къайнакъны тюзет</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=history" title="Бетни алгъын версиялары [h]" accesskey="h"><span>Тарихи</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Бет адырла"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Адырла" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Адырла</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Адырла</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">къабыргъа панелге ташы</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">джашыр</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="Аслам сайлам" > <div class="vector-menu-heading"> Этиуле </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0"><span>Окъу</span></a></li><li id="ca-more-ve-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit" title="Бу бетни тюзет [v]" accesskey="v"><span>Тюзет</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="collapsible vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit" title="Бетни чыкъгъан кодун тюрлендир [e]" accesskey="e"><span>Къайнакъны тюзет</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=history"><span>Тарихи</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Баш </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%A1%D1%81%D1%8B%D0%BB%D0%BA%D0%B8_%D1%81%D1%8E%D0%B4%D0%B0/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" title="Бу бетге джибериу берген бютеу бетлени тизмеси [j]" accesskey="j"><span>Бетге джибериуле</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BB%D1%8B_%D1%82%D1%8E%D1%80%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%83%D0%BB%D0%B5/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0" rel="nofollow" title="Бу бет джибериуле берген бетледе ахыр тюрлениуле [k]" accesskey="k"><span>Байламлы тюрлениуле</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=krc" title="Файлланы джюклеу [u]" accesskey="u"><span>Файл джюкле</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;oldid=113415" title="Бетни бу версиясына дайым джибериу"><span>Дайым джибериу</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=info" title="Бу бетни юсюнден аслам информация"><span>Бетни информациясы</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%A6%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0&amp;page=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;id=113415&amp;wpFormIdentifier=titleform" title="Бу бетни къалай цитата этерге керек болгъаныны юсюнден информация"><span>Бетни цитата эт</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:UrlShortener&amp;url=https%3A%2F%2Fkrc.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%259C%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0"><span>Къысхартылгъан URL-адрес ал</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:QrCode&amp;url=https%3A%2F%2Fkrc.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D0%259C%25D0%25B0%25D1%2581%25D1%2581%25D0%25B0"><span>QR-кодну эндир</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Басма/экспорт </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%BE%D0%BB%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D0%BD%D0%B8%D0%B3&amp;bookcmd=book_creator&amp;referer=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0"><span>Китаб къура</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:DownloadAsPdf&amp;page=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=show-download-screen"><span>PDF кибик эндир</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;printable=yes" title="Бу бетни басмагъа версиясы [p]" accesskey="p"><span>Басмагъа версия</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Башха проектледе </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Mass_(physical_property)" hreflang="en"><span>Викигёзен</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q11423" title="Билгилени репозиторийини байламлы элементине джибериу [g]" accesskey="g"><span>Викибилгиле элементи</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Бет адырла"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Кёрюнюую"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Кёрюнюую</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">къабыргъа панелге ташы</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">джашыр</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Википедия — эркин энциклопедияны статьясы.</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="krc" dir="ltr"><div class="homonymie"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Disambig_colour.svg/20px-Disambig_colour.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Disambig_colour.svg/30px-Disambig_colour.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Disambig_colour.svg/40px-Disambig_colour.svg.png 2x" data-file-width="272" data-file-height="200" /></span></span>&#160;&#160;&#160;&#160;<i>Бу атны (неда терминни) башха магъаналары да барды, къарагъыз: <a href="/wiki/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0_(%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B)" title="Масса (магъаналары)">Масса (магъаналары)</a></i>.</div> <div class="homonymie"><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Disambig_colour.svg/20px-Disambig_colour.svg.png" decoding="async" width="20" height="15" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Disambig_colour.svg/30px-Disambig_colour.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Disambig_colour.svg/40px-Disambig_colour.svg.png 2x" data-file-width="272" data-file-height="200" /></span></span>&#160;&#160;&#160;&#160;<i>Бу термин бла аджашдырма: <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ауурлукъ (быллай бет джокъду)">Ауурлукъ</a></i>.</div> <p><br /> </p> <table class="infobox_v2" align="center" style="font-size:90%; vertical-align:top; text-align:center; empty-cells:collapse; min-width:190px; max-width:260px; width:30%;" cellspacing="1px"> <tbody><tr style="font-size:110%; text-align:center;"> <th colspan="2" style="background-color: #b3b7ff;">&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;&#160;Масса </th></tr> <tr> <th>Символ </th> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle M,m}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>M</mi> <mo>,</mo> <mi>m</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle M,m}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/185f459c72fd95d34b01b9e57fdae719fe3d7545" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:5.517ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle M,m}" /></span> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%BD%D1%83_%D1%91%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BC%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8" title="Физикалыкъ уллулукъну ёлчемлиги">Ёлчемлик</a> </th> <td>М </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="text-align:center;"><a href="/wiki/%D0%81%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%83_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC" title="Ёлчелеу бирим">Ёлчелеу бирим</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/%D0%81%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B" class="mw-redirect" title="Ёлчелеулени халкъла арасы системасы">ЁС</a> </th> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B3&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кг (быллай бет джокъду)">кг</a> </td></tr> <tr> <th><a href="/wiki/%D0%A1%D0%93%D0%A1" title="СГС">СГС</a> </th> <td><a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC" title="Грамм">г</a> </td></tr></tbody></table> <p><b>Ма́сса</b>&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8F%D1%80_%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Скаляр уллулукъ (быллай бет джокъду)">скаляр</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Физикалыкъ уллулукъ (быллай бет джокъду)">физикалыкъ уллулукъду</a>, затны терклиги <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джарыкълыкъны терклиги (быллай бет джокъду)">джарыкълыкъны терклигинден</a> иги таннга аз болса, аны <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Инертлик (быллай бет джокъду)">инерт</a> эмда <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитация (быллай бет джокъду)">гравитациялыкъ</a> энчиликлерин айгъакълайды<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">&#91;</span>1<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Тюз джашауда эмда XIX ёмюрню физикасында масса бла <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ауурлукъ (быллай бет джокъду)">ауурлукъ</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%BD%D0%B8%D0%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Синоним (быллай бет джокъду)">синонимледиле</a><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">&#91;</span>2<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Механиканы «<a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Энергия (быллай бет джокъду)">энергия</a>» эмда «<a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Импульс (быллай бет джокъду)">импульс</a>» кибик ангыламлары бла къысха байламлы болгъаны себебли, масса табигъатда эки тюрлю мадар бла белгиленеди, ол аны эки тюрлю ангыламгъа бёлюрге амал береди: </p> <ul><li><i>инерт масса</i> затланы <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Инерция (быллай бет джокъду)">инертликлерин</a> белгилейди эмда <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%83_%D1%8D%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ньютонну экинчи закону (быллай бет джокъду)">Ньютонну экинчи законунда</a> белгилеуде орун алады: белгиленнген кюч <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B5%D1%83%D0%BD%D1%8E_%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Тергеуню инерциялыкъ системасы (быллай бет джокъду)">тергеуню инерциялыкъ системасында</a> тюрлю-тюрлю затланы бирча терклендире эсе, аланы бирча инерт массалары барды дерге боллукъду;</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитация (быллай бет джокъду)">гравитациялыкъ</a> масса</i> (пассив эмда актив) затны къаллай кюч бла тыш <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D0%BA%D1%8A%D1%8B%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитациялыкъ къыр (быллай бет джокъду)">тартылыу къырла</a> бла къалай иш бирлик этгенин<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">&#91;</span>3<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> эмда затны кесини къаллай гравитациялыкъ къыр болдургъанын кёргюзеди<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">&#91;</span>4<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, ол <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%8E%D1%82%D0%B5%D1%83%D0%B4%D1%83%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83%D0%BD%D1%83_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Бютеудуния тартылыуну закону (быллай бет джокъду)">бютеудуния тартылыуну законуна</a> киреди эмда массаны ёлчелеуюн <a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Чегиу (быллай бет джокъду)">чегиу</a> бла этилиуюню тамалында салыннганды.</li></ul> <p>Алай болса да эксперимент халда, уллу кескинлик бла гравитациялыкъ эмда инерт массаланы перпендикулярлыкълары бегитилгенди<sup id="cite_ref-autogenerated1_5-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-autogenerated2_6-0" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>, эмда биримлери келишдирилсе теорияда ала бири-бирине тенгдиле. Ол себебден «джангы физиканы» юсюнден сёз бармаса, «масса» термин хайырландырылады эмда <i>m</i> белгилеу ангылатылмагъанлай джюрютюледи. </p><p>Бютеу макроскопик объектлени, турмуш затланы, эмда <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B0%D1%80_%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%83%D0%BB%D0%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Элементар миндеуле (быллай бет джокъду)">элементар миндеулени</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электрон (быллай бет джокъду)">электронла</a>, <a href="/wiki/%D0%9D%D0%B5%D0%B9%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD" title="Нейтрон">нейтронла</a> э.б.) асламысыны массасы болады, алай а ахыр айтылгъанны ичинде массасызла да тюбейдиле (юлгюге, <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Фотон (быллай бет джокъду)">фотонла</a>). Миндеуледе масса болууун, аланы <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B8%D0%B3%D0%B3%D1%81%D0%BD%D0%B8_%D0%B1%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Хиггсни бозону (быллай бет джокъду)">Хиггсни къыры</a> бла иш бирлик этиую бла ангылатылады. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:CGKilogram.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/CGKilogram.jpg/270px-CGKilogram.jpg" decoding="async" width="270" height="197" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/CGKilogram.jpg/405px-CGKilogram.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/CGKilogram.jpg/540px-CGKilogram.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="1024" /></a><figcaption>2019-чу джылгъа дери орун алгъан, <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC" title="Килограмм">килограммны</a> халкъла арасы эталону. <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B8%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Цилиндр (быллай бет джокъду)">Цилиндр</a> шекелде этилгенди, диаметри бла мийиклиги 39,17&#160;мм.<br />Материалы&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%BC%D0%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Эритме (быллай бет джокъду)">эритмеди</a>, 90&#160;% <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Платина (быллай бет джокъду)">платина</a> эмда 10&#160;% <a href="/w/index.php?title=%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%B4%D0%B8%D0%B9&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Иридий (быллай бет джокъду)">иридийди</a>.<br /><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%82%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Эталон (быллай бет джокъду)">Эталон</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%80%D0%B4%D0%B0%D0%BB%D0%B0_%D0%B1%D0%BB%D0%B0_%D0%B0%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D0%B1%D1%8E%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Мардала бла ауурлукъланы халкъла арасы бюросу (быллай бет джокъду)">Мардала бла ауурлукъланы халкъла арасы бюросуну</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B5%D0%B2%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Севр (быллай бет джокъду)">Севрдеги</a> штаб-фатарында сакъланады</figcaption></figure> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Классика_механикада_масса"><span id=".D0.9A.D0.BB.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B8.D0.BA.D0.B0_.D0.BC.D0.B5.D1.85.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D0.B4.D0.B0_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0"></span>Классика механикада масса</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=1" title="Классика механикада масса бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=1" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Классика механикада масса"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Инерт_массаны_бош_айгъакълауу"><span id=".D0.98.D0.BD.D0.B5.D1.80.D1.82_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D0.B1.D0.BE.D1.88_.D0.B0.D0.B9.D0.B3.D1.8A.D0.B0.D0.BA.D1.8A.D0.BB.D0.B0.D1.83.D1.83"></span>Инерт массаны бош айгъакълауу</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=2" title="Инерт массаны бош айгъакълауу бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=2" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Инерт массаны бош айгъакълауу"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Массаны уллулугъу релятивист болмагъан <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%83_%D1%8D%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ньютонну экинчи закону (быллай бет джокъду)">Ньютонну экинчи законуну</a> ачыкълауна киреди <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r111934">.mw-parser-output .ts-math{white-space:nowrap;font-family:times,serif,palatino linotype,new athena unicode,athena,gentium,code2000;font-size:120%}</style><span class="ts-math"><i>F = ma</i></span>, ол кюч бла, аны чакъыргъан <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%83" title="Терклениу">терклениу</a> арасында байлам береди. Белгиленнген закон, бир заманда «кюч-терклениу» келишиуню сызлы болгъанын бегитиу бла бирге инерт массаны айгъакълауун да чыгъарады. Ол заманда <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюч (быллай бет джокъду)">кюч</a> логикалыкъ не Ньютонну законуна неда «терклениу» ангыламгъа байламлы болмай айгъакъланады<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">&#91;</span>7<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>: энчи тест пружинни деформациясына тенг болады (калибр этиучю керелеучюге дери кескинлик бла). </p><p>Масса килограммла бла ёлчеленирге боллукъду. Официал <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC" title="Килограмм">«1 кг» массаны эталону</a> болуб 2018-чи джылгъа дери белгили объект болгъанды (башыракъда суратха къара); келишиу бла, эталоннга салыннган кюч 1 м/с<sup>2</sup> терклениуню баджарала эсе, быллай кючню 1 Н уллулугъу барды. Бу келишиу бла бирли кюч бериледи&#160;— аны, аллында белгиленнген пружиннге салыб, пружинни калибровка этиб, ёлчелеуледе хайырланыргъа боллукъду. Къаллай да болсун тинтилген затны инерт массасы <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>F / a</i></span> халда табылады: кючню къайсы болса да бир магъанасында терклениуню билиу джетеди. </p><p>2018-чи джылда алимле килограммны Франциядагъы <a href="/w/index.php?title=%D0%81%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5_%D1%8D%D0%BC%D0%B4%D0%B0_%D0%B0%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0_%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8B_%D0%B1%D1%8E%D1%80%D0%BE%D1%81%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ёлчеле эмда ауурлукъланы халкъла арасы бюросу (быллай бет джокъду)">Ёлчеле эмда ауурлукъланы халкъла арасы бюросунда</a> 1889-чу джылдан бери сакъланнган эталонун ауушдургъандыла. Энди массаны бирими <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D0%BC%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Планкны дайымы (быллай бет джокъду)">Планкны дайымыны</a> болушлугъу бла чыгъарылады. Массаны джангы эталонун болдурур ючюн <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D0%B1%D0%B1%D0%BB%D0%BD%D1%8B_%D0%B1%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кибблны базманы (быллай бет джокъду)">Кибблны базманы</a> хайырландырылады&#160;— ол тест этилген элемент бла табакъны тенг этер ючюн къаллай <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D0%BD%D0%B8%D1%82_%D0%BA%D1%8A%D1%8B%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электромагнит къыр (быллай бет джокъду)">электромагнит къыр</a> керек болгъанын кёргюзтген адырды<sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">&#91;</span>8<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Эски эталон энди бек кескин кёргюзген гирден башха тюлдю. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Гравитациялыкъ_масса._Эквивалентлик_принцип"><span id=".D0.93.D1.80.D0.B0.D0.B2.D0.B8.D1.82.D0.B0.D1.86.D0.B8.D1.8F.D0.BB.D1.8B.D0.BA.D1.8A_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0._.D0.AD.D0.BA.D0.B2.D0.B8.D0.B2.D0.B0.D0.BB.D0.B5.D0.BD.D1.82.D0.BB.D0.B8.D0.BA_.D0.BF.D1.80.D0.B8.D0.BD.D1.86.D0.B8.D0.BF"></span>Гравитациялыкъ масса. Эквивалентлик принцип</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=3" title="Гравитациялыкъ масса. Эквивалентлик принцип бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=3" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Гравитациялыкъ масса. Эквивалентлик принцип"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe"><i><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Баш бет">Википедияда</a> бу теманы юсюнден энчи статья барды: <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D1%8D%D0%BC%D0%B4%D0%B0_%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D1%8E%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%8D%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитация эмда инерция кючлени эквивалентликлерини принципи (быллай бет джокъду)">Гравитация эмда инерция кючлени эквивалентликлерини принципи</a>.</i></div> <p>Кесини магъанасы бла гравитациялыкъ масса - классика механикада затланы ышанларыды, ол аланы бир-бирлери бла гравитациялыкъ иш бирликлерини ёлчесиди </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle F_{gr}=G{\frac {m_{1}m_{2}}{r^{2}}},}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>F</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>g</mi> <mi>r</mi> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <mi>G</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mrow> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mrow> <msup> <mi>r</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> <mo>,</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle F_{gr}=G{\frac {m_{1}m_{2}}{r^{2}}},}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/35813360e4864b33f840b90be9821e7fd9dc021a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.171ex; width:15.855ex; height:5.009ex;" alt="{\displaystyle F_{gr}=G{\frac {m_{1}m_{2}}{r^{2}}},}" /></span></dd></dl> <p>мында <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>G</i></span>&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D0%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитациялыкъ дайым (быллай бет джокъду)">гравитациялыкъ дайым</a> (Ньютонну константасы), <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>r</i></span>&#160;— <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m_{1}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>1</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m_{1}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/31aafa60e48d39ccce922404c0b80340b2cc777a" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:3.095ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle m_{1}}" /></span> эмда <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m_{2}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m_{2}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0ecebe334d5cadc3ffcf245eb02919034d7a2ec8" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:3.095ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle m_{2}}" /></span> гравитациялыкъ массалары болгъан материал нохталаны аралыгъыды. </p><p>Гравитациялыкъ эмда инерт массаны пропорциялыкъ болгъанларыны биринчи сынамын <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%B9,_%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D0%BB%D0%B5%D0%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Галилей, Галилео (быллай бет джокъду)">Галилей</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D1%80%D0%BA%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D1%8E%D1%88%D1%8E%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Эркин тюшюу (быллай бет джокъду)">эркин тюшюуню</a> тинтген заманында этгенди. Галилейни сынамларына кёре, бютеу затла массасыны эмда материалларына байламлы болмай, бирча <a href="/wiki/%D0%A2%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%83" title="Терклениу">терклениу</a> бла тюшедиле. Бусагъатда бу сынамланы Джерни гравитациялыкъ къырыны джанындан уллу затха этки этген <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D1%87_(%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюч (физикалыкъ уллулукъ) (быллай бет джокъду)">кючню</a> уллайыуу, аны инерциялыкъ ышанларыны ёсюую бла компенсация болгъанды деб белгилерге боллукъду. Кечирек массаны эки тюрлюсюню эквивалентлигине эсин <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ньютон, Исаак (быллай бет джокъду)">Ньютон</a> да бёлгенди, ол пропорциялыкъ 0,1&#160;% кескинлик бла тындырылгъанын биринчи болуб ачханды&#160;%<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">&#91;</span>9<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Бютеу башында айтылгъанны эсге алыб, гравитациялыкъ эмда инерт массалагъа айры биримле киргизилмегендиле, аланы пропорциялыкъларыны коэффициенти уа <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>G</i></span> константа алынса 1-ге тенг болуб бегитилгенди. Бюгюнлюкде пропорациялыкъ (массаланы тенгликлери) бек уллу кескинлик бла эксперимент халда бегитилгенди<sup id="cite_ref-autogenerated1_5-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated1-5"><span class="cite-bracket">&#91;</span>5<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-autogenerated2_6-1" class="reference"><a href="#cite_note-autogenerated2-6"><span class="cite-bracket">&#91;</span>6<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> имеет порядок 10<sup>−13</sup>. </p><p>Быллай экспериментле <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D1%8D%D0%BC%D0%B4%D0%B0_%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%BA%D1%8E%D1%87%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%8D%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитация эмда инерция кючлени эквивалентликлерини принципи (быллай бет джокъду)">эквивалентликни принципини</a> къуралыууна келтиредиле: </p> <blockquote><p>Гравитациялыкъ къырда бютеу болуула, къырланы кючениулери бирча эсе эмда системаны затларыны тамал шартлары бирча эсе, инерцияны кючлерини къырындача боладыла.</p></blockquote> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Массаны_ёлчелеую_биримлери"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D1.91.D0.BB.D1.87.D0.B5.D0.BB.D0.B5.D1.83.D1.8E_.D0.B1.D0.B8.D1.80.D0.B8.D0.BC.D0.BB.D0.B5.D1.80.D0.B8"></span>Массаны ёлчелеую биримлери</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=4" title="Массаны ёлчелеую биримлери бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=4" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Массаны ёлчелеую биримлери"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:1_oz_of_fine_gold.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/1_oz_of_fine_gold.jpg/150px-1_oz_of_fine_gold.jpg" decoding="async" width="150" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/1_oz_of_fine_gold.jpg/225px-1_oz_of_fine_gold.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/84/1_oz_of_fine_gold.jpg/300px-1_oz_of_fine_gold.jpg 2x" data-file-width="463" data-file-height="617" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%80%D0%BE%D0%B9%D1%8F%D1%87%D1%8B_%D1%83%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Тройячы унция (быллай бет джокъду)">Тройячы унция</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%BB%D1%82%D1%8B%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Алтын (быллай бет джокъду)">алтын</a></figcaption></figure> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg/200px-Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg.png" decoding="async" width="200" height="202" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg/300px-Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2e/Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg/400px-Unit-constant_relations_in_the_new_SI_ru.svg.png 2x" data-file-width="653" data-file-height="658" /></a><figcaption>Килограмм <a href="/w/index.php?title=%D0%81%D0%A1-%D0%BD%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="ЁС-ни баш биримлери (быллай бет джокъду)">ЁС-ни баш биримлери</a> болгъан джети биримни бириди. Бусагъатдагъы ачыкълаугъа кёре, аны уллулугъу юч физикалыкъ дайымны уллулукълары бла чыгъарылады: Планкны дайымы, джарыкъны терклиги эмда белгиленнген электрон кёчюрюлюуню фрекансы бла.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%D0%81%D0%A1" title="ЁС">Биримлени халкъла арасы системасында (ЁС)</a> масса <a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC" title="Килограмм">килограммла</a> бла ёлчеленеди. <a href="/wiki/%D0%A1%D0%93%D0%A1" title="СГС">СГС</a> системада массаны ёлчелеу бирим <a href="/wiki/%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC" title="Грамм">граммды</a> (<style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r113394">.mw-parser-output .ts-Дробь.frac{white-space:nowrap}.mw-parser-output .ts-Дробь.frac .num,.mw-parser-output .ts-Дробь.frac .den{font-size:80%;line-height:0;vertical-align:super}.mw-parser-output .ts-Дробь.frac .den{vertical-align:sub}</style><span class="ts-Дробь frac" role="math"><span class="num">1</span>&#8260;<span class="den">1000</span></span> килограмм). Ёлчелеу системалада тамал (баш) уллулукъланы, аланы ёлчелеу биримлерини эмда аланы санлары сайлау рандомлуду&#160;— алыннган келишиу бла байламлыды, эмда баш биримлени санына кирмезге болады, сёзге <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%9A%D0%93%D0%A1%D0%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="МКГСС (быллай бет джокъду)">МКГСС</a> системада массаны бирими <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC-%D0%BA%D1%8E%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Килограмм-кюч (быллай бет джокъду)">кГс</a>·с²/м бла ёлчеленнгенди (аты да «массаны техникалыкъ бирими» неда «<a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%82%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Инерта (быллай бет джокъду)">инерта</a>» атны джюрютгенди). <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Атомлукъ физика (быллай бет джокъду)">Атом физика</a> бла <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B8%D0%BC%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Химия (быллай бет джокъду)">химияда</a> массаны <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%88%D0%B4%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Салышдыргъан атомлукъ масса (быллай бет джокъду)">салышдыргъан атомлукъ масса</a> бла тенглешдиредиле (<i><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Массаны атолукъ бирими (быллай бет джокъду)">массаны атолукъ бирими</a></i>), <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D1%82%D1%8B_%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%BD%D1%8B_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Къаты халны физикасы (быллай бет джокъду)">къаты халны физикасында</a>&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электрон (быллай бет джокъду)">электронну</a> массасы бла (<i><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%B0%D1%82%D0%BE%D0%BC%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Биримлени атомлукъ системасы (быллай бет джокъду)">Биримлени атомлукъ системасы</a></i>), <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B3%D1%8B%D1%87_%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Башланнгыч миндеулени физикасы (быллай бет джокъду)">башланнгыч миндеулени физикасында</a> массаны <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электронвольт (быллай бет джокъду)">электронвольтла</a> бла ёлчелейдиле. Илмуда хайырландырылгъан бу биримлени тышында, тюрлю-тюрлю тарих <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%91%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%83_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Массаны ёлчелеу биримлери (быллай бет джокъду)">массаны ёлчелеу биримлери</a> да бардыла, аланы бир къаууму бусагъатха дери бир-бир сфералада хайырландырыладыла: <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%83%D0%BD%D1%82_(%D1%91%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%83_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Фунт (ёлчелеу бирим) (быллай бет джокъду)">фунт</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D0%BD%D1%86%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Унция (быллай бет джокъду)">унция</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Карат (быллай бет джокъду)">карат</a>, <a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0" title="Тонна">тонна</a> э. б. <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Астрофизика (быллай бет джокъду)">Астрофизикада</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%81%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Астрономиялыкъ объект (быллай бет джокъду)">кёкдеги объектлени</a> массаларыны тенглешдирир ючюн <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D0%BD%D0%BD%D1%8E_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюнню массасы (быллай бет джокъду)">Кюнню массасы</a> хайырландырылады. </p><p>Бир къауум <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D1%82_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Табигъат бирим системала (быллай бет джокъду)">табигъат бирим системалада</a> массаны бирими болуб башланнгын миндеулени массаларын хайырландырадыла: электроннукъун неда протоннукъун <sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">&#91;</span>10<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Табигъат системалагъа кирген биримлени <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D0%B5&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Планк биримле (быллай бет джокъду)">Планкны системасында</a> массаны бирими <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Планк масса (быллай бет джокъду)">планк массады</a>. </p><p>Асыры ууакъ миндеулени массаларыны <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%BE%D0%BB%D0%BA%D1%8A%D1%83%D0%BD%D0%BD%D1%83_%D0%BA%D0%BE%D0%BC%D0%BF%D1%82%D0%BE%D0%BD_%D1%83%D0%B7%D1%83%D0%BD%D0%BB%D1%83%D0%B3%D1%8A%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Толкъунну комптон узунлугъу (быллай бет джокъду)">толкъунну комптон узунлугъуна</a> терс баргъан уллулукъну болушлугъу бла белгилерге болады: <span style="white-space: nowrap;">1 см<sup>-1</sup> ≈ <span style="white-space: nowrap;">3,52⋅10<sup>−41</sup>&#160;кг</span></span>. Бек уллуд джулдузну неда <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D1%82%D0%B5%D1%88%D0%B8%D0%BA" title="Къара тешик">къара тешикни</a> массасы аны <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%80%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D1%83%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитациялыкъ радиус (быллай бет джокъду)">гравитациялыкъ радиусу</a> бла бирчагъа саналады: <span style="white-space: nowrap;">1 см ≈ <span style="white-space: nowrap;">6,73⋅10<sup>24</sup>&#160;кг</span></span>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Массаны_уллулукъ_халыны_баш_энчиликлери"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D1.83.D0.BB.D0.BB.D1.83.D0.BB.D1.83.D0.BA.D1.8A_.D1.85.D0.B0.D0.BB.D1.8B.D0.BD.D1.8B_.D0.B1.D0.B0.D1.88_.D1.8D.D0.BD.D1.87.D0.B8.D0.BB.D0.B8.D0.BA.D0.BB.D0.B5.D1.80.D0.B8"></span>Массаны уллулукъ халыны баш энчиликлери</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=5" title="Массаны уллулукъ халыны баш энчиликлери бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=5" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Массаны уллулукъ халыны баш энчиликлери"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>Масса&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Физика (быллай бет джокъду)">физикада</a> эм баш уллулукъланы бириди. Бу скаляр позитив<a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%BE%D1%80%D0%B5%D0%BD%D1%86-%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BD%D1%82%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Лоренц-ковариантлыкъ (быллай бет джокъду)">релятивистлик инвариантлы</a> уллулукъду. Бусагъатдагъы къарамла бла, масса <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0_%D0%B1%D0%BB%D0%B0_%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Масса бла энергияны эквивалентлиги (быллай бет джокъду)">рахатлыкъны энергиясына эквивалентлиди</a> (<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>mc</i><sup>2</sup></span>, мында <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>c</i></span>&#160;— джарыкъны вакуумда терклигиди). Масса <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кинетикалыкъ энергия (быллай бет джокъду)">кинетика энергияны</a> (<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>mv</i><sup>2</sup>/2</span>, мында <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>v</i></span>&#160;— теркликди) материал нохтаны импульсуну (<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>mv</i></span>) чыгъарыууна киреди. </p><p>Килограммлада кёргюзюлген затны массасы аны <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC-%D0%BA%D1%8E%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Килограмм-кюч (быллай бет джокъду)">кгк</a> бла кёргюзюлген <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ауурлукъ (быллай бет джокъду)">ауурлугъуна</a> тенгиширекди (<span style="white-space: nowrap;">1 кгс ≈ 10 Н</span>) баш шарты Джерни юсюнден узакъ болмай рахатлыкъда турууу. Ол себебден тюз джашауда «ауурлукъ» бла «масса» сёзле бир магъанада джюрютюлюучендиле. Алай а была айры ангыламладыла, эмда кёбюсюне масса бла ауурлукъну санлы магъаналары бир-бирлерине келишмейдиле. Сёз ючюн, зат тюз тюкен базманнга салынса, талай секунду базманны кёргюзюмлери къымылдагъан этедиле: ол заманны ичинде ауурлукъ тюрленнген этеди, масса эсе уа дайымды. Бир затны ноль ауурлугъу бла ноль болмагъан массасы бла халла да боладыла: <a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%B8%D0%B7%D0%BB%D0%B8%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Чегимсизлик (быллай бет джокъду)">чегимсизликде</a> бютеу затланы ауурлукълары ноль болады, хар затны массасы уа кесиникиди эмда тюрленмейди. </p><p>Классикалыкъ механикада масса тергеу системаны алмашдырыууна кёре инвариантлыды эмда аддитивлиди, ол деген затланы системасыны массасы къурамыдагъы затланы массасыны къошумуна тенгди. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Релативист_механикадагъы_масса"><span id=".D0.A0.D0.B5.D0.BB.D0.B0.D1.82.D0.B8.D0.B2.D0.B8.D1.81.D1.82_.D0.BC.D0.B5.D1.85.D0.B0.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.B0.D0.B4.D0.B0.D0.B3.D1.8A.D1.8B_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0"></span>Релативист механикадагъы масса</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=6" title="Релативист механикадагъы масса бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=6" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Релативист механикадагъы масса"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Массаны_къаты_ачыкълауу"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D0.BA.D1.8A.D0.B0.D1.82.D1.8B_.D0.B0.D1.87.D1.8B.D0.BA.D1.8A.D0.BB.D0.B0.D1.83.D1.83"></span>Массаны къаты ачыкълауу</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=7" title="Массаны къаты ачыкълауу бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=7" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Массаны къаты ачыкълауу"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Rest_mass_0_and_1.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Rest_mass_0_and_1.svg/260px-Rest_mass_0_and_1.svg.png" decoding="async" width="260" height="260" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Rest_mass_0_and_1.svg/390px-Rest_mass_0_and_1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5c/Rest_mass_0_and_1.svg/520px-Rest_mass_0_and_1.svg.png 2x" data-file-width="200" data-file-height="200" /></a><figcaption>Болургъа боллукъ рахатлыкъда ноллу эмда позитив массалары бла затланы <a href="/w/index.php?title=4-%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="4-импульс (быллай бет джокъду)">4-импульслары</a>. Кёчер сызланы бир-бири юслери бла ётген нохтадан джашил гиперболадагъы къайсы болса да нохтагъа дери къурулгъан 4-импульсну векторланы бирча (позитив) узунлукълары барды, ол демеклик, бу тёртимпульсну джюрютген миндеуню массасы болады эмда миндеуню энергиясы эм <a href="/w/index.php?title=4-%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="4-терклик (быллай бет джокъду)">4-терклиги</a> бла айры болады. Миндеуню терклениую 4-импульсну аягъыны гипербола бла джюрюую болады. Кёчер сызланы бир-бири юсю бла баргъан нохтадад кёк джарым тюз сызланы къалайында болса да нохтагъа дери къурулгъан тёртимпульсну векторларында ноль узунлукъ барды эмда бу къуру ноль массалы миндеуледе (сёз ючюн, фотонлада) болады; бу миндеулени энергиялары (<link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>c</i></span> коэффициентге дери кескинлик бла) 3-импульсну модулуна тенгди</figcaption></figure> <p>Массаны эм къаты ачыкълауу <a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D1%88%D0%B4%D1%8B%D1%80%D1%8B%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%BD%D1%83_%D1%8D%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Салышдырыулукъну энчи теориясы (быллай бет джокъду)">салышдырыулукъну энчи теориясында</a> (СЭТ-да) бериледи: масса&#160;— <a href="/w/index.php?title=4-%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="4-импульс (быллай бет джокъду)">энергия-импульсну 4-векторуну</a> абсолют уллулугъуду <sup id="cite_ref-11" class="reference"><a href="#cite_note-11"><span class="cite-bracket">&#91;</span>11<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m^{2}={\frac {E^{2}}{c^{4}}}-{\frac {\mathbf {p} ^{2}}{c^{2}}},}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <msup> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>4</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> <mo>&#x2212;<!-- − --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi mathvariant="bold">p</mi> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> <mo>,</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m^{2}={\frac {E^{2}}{c^{4}}}-{\frac {\mathbf {p} ^{2}}{c^{2}}},}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/4296f2a45806f1afd6a6d270eaca936003371cbc" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.171ex; width:16.74ex; height:6.009ex;" alt="{\displaystyle m^{2}={\frac {E^{2}}{c^{4}}}-{\frac {\mathbf {p} ^{2}}{c^{2}}},}" /></span></dd></dl> <p>мында <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>E</i></span>&#160;— эркин затны толу энергиясыды, <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>p</i></span>&#160;— аны 3-<a href="/w/index.php?title=%D0%98%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Импульс (быллай бет джокъду)">импульсуду</a>, <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>c</i></span>&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%8A%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джарыкъны терклиги (быллай бет джокъду)">джарыкъны терклигиди</a>. Салышдырыулукъну энчи теориясында масса аддитив тюлдю, алай а <a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BB%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%BA%D0%B0_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Классика физика (быллай бет джокъду)">классика физикада</a> кибик инвариант уллулукъду. Алам-заманны кеси аллына болгъан <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B7%D0%BE%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Метрлик тензор (быллай бет джокъду)">метрикасында</a> бу ачыкълау бир къауум джорукълау излейди: </p> <dl><dd><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m^{2}={1 \over c^{2}}g_{ik}p^{i}p^{k}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mfrac> <mn>1</mn> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mrow> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> <mi>k</mi> </mrow> </msub> <msup> <mi>p</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> </msup> <msup> <mi>p</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>k</mi> </mrow> </msup> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m^{2}={1 \over c^{2}}g_{ik}p^{i}p^{k}.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/66a273451914ade809117fd82384ceccd18112d5" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -2.171ex; width:16.73ex; height:5.509ex;" alt="{\displaystyle m^{2}={1 \over c^{2}}g_{ik}p^{i}p^{k}.}" /></span></dd></dl> <p>Мында <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle g_{ik}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> <mi>k</mi> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle g_{ik}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/f9565b09abbe39ff7983a3c925236fd4606e097f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.765ex; height:2.009ex;" alt="{\displaystyle g_{ik}}" /></span>&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BB%D0%B8%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BD%D0%B7%D0%BE%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Метрлик тензор (быллай бет джокъду)">метрлик тензорду</a>, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle p^{i}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msup> <mi>p</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> </msup> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle p^{i}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/50d2dcda89c13ddb803fc87a2bf3db00ffbdacf1" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; margin-left: -0.089ex; width:2.059ex; height:3.009ex;" alt="{\displaystyle p^{i}}" /></span>&#160;— <a href="/w/index.php?title=4-%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="4-импульс (быллай бет джокъду)">4-импульсду</a>. </p><p>Башында белгиленнген масса релятивист инвариантды, ол деген, бютеу санау системалада да бирди. Зат рахатлыкъда болгъан санау системагъа кёчюлсе, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m={\tfrac {E_{0}}{c^{2}}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>m</mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="false" scriptlevel="0"> <mfrac> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>0</mn> </mrow> </msub> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </mfrac> </mstyle> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m={\tfrac {E_{0}}{c^{2}}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/d149503e19fade3665fe550ed3469e1991073854" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -1.505ex; width:8.019ex; height:4.343ex;" alt="{\displaystyle m={\tfrac {E_{0}}{c^{2}}}}" /></span>&#160;— масса рахатлыкъны энергиясы бла белгиленеди (<i><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0_%D0%B1%D0%BB%D0%B0_%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Масса бла энергияны эквивалентлиги (быллай бет джокъду)">Масса бла энергияны эквивалентлиги</a></i>). </p><p>Бу ачыкълаула артыкъ да теркликни ёлчелеу биримине <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%8A%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джарыкъны терклиги (быллай бет джокъду)">джарыкъны терклиги</a> алыннган системалада бош кёрюнедиле (юлгюге, <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D0%BF%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Биримлени планк системасы (быллай бет джокъду)">планк</a> системада): </p> <dl><dd>В СТО: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m={\sqrt {p_{i}^{2}}}={\sqrt {E^{2}-\mathbf {p} ^{2}}}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>m</mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msqrt> <msubsup> <mi>p</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msubsup> </msqrt> </mrow> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msqrt> <msup> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>&#x2212;<!-- − --></mo> <msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi mathvariant="bold">p</mi> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </msqrt> </mrow> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m={\sqrt {p_{i}^{2}}}={\sqrt {E^{2}-\mathbf {p} ^{2}}}.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/bd38399b4916abb4cf4d4bd4e8620c0f4b0ff45f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -1.838ex; width:23.983ex; height:5.009ex;" alt="{\displaystyle m={\sqrt {p_{i}^{2}}}={\sqrt {E^{2}-\mathbf {p} ^{2}}}.}" /></span></dd> <dd>В ОТО: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle m={\sqrt {g_{ik}p^{i}p^{k}}}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>m</mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msqrt> <msub> <mi>g</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> <mi>k</mi> </mrow> </msub> <msup> <mi>p</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>i</mi> </mrow> </msup> <msup> <mi>p</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>k</mi> </mrow> </msup> </msqrt> </mrow> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle m={\sqrt {g_{ik}p^{i}p^{k}}}.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/a796961f805baf7ecb08a4167d5154241222642e" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -1.671ex; width:15.102ex; height:4.843ex;" alt="{\displaystyle m={\sqrt {g_{ik}p^{i}p^{k}}}.}" /></span></dd></dl> <p>Ноль массалы миндеуле (<a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Фотон (быллай бет джокъду)">фотон</a> эмда гипотетик <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитон (быллай бет джокъду)">гравитон</a>) вакуумда <a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B0%D1%80%D1%8B%D0%BA%D1%8A%D0%BD%D1%8B_%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%BA%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джарыкъны терклиги (быллай бет джокъду)">джарыкъны терклиги</a> бла джюрюйдюле (<span style="white-space: nowrap;"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>c</i></span> ≈ 300 000 км/с</span>), эмда аны ючюн, ала рахатлыкъда болгъан санау система джокъду. Тамам терсине, ноль массасы болмагъан миндеуле хаман да джарыкъны терклигинден акъыртын джюрюйдюле. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Къош_эмда_стабиль_болмагъан_системалада_масса"><span id=".D0.9A.D1.8A.D0.BE.D1.88_.D1.8D.D0.BC.D0.B4.D0.B0_.D1.81.D1.82.D0.B0.D0.B1.D0.B8.D0.BB.D1.8C_.D0.B1.D0.BE.D0.BB.D0.BC.D0.B0.D0.B3.D1.8A.D0.B0.D0.BD_.D1.81.D0.B8.D1.81.D1.82.D0.B5.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D0.B4.D0.B0_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0"></span>Къош эмда стабиль болмагъан системалада масса</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=8" title="Къош эмда стабиль болмагъан системалада масса бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=8" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Къош эмда стабиль болмагъан системалада масса"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%81%D1%82_%D0%BC%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Релятивист механика (быллай бет джокъду)">Релятивист механикада</a>, классика механикадача болмай, масса аддитив физикалыкъ уллулукъ тюлдю, ол деген, системаны массасы компонентлерини массасыны къошумуна тенг болмайды. Системаны массасы миндеулени бир-бирлерине кёре къалай къымылдагъанларына бойсунады эмда иш бирлик этген миндеуле болса аннга <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%B0%D0%BC%D0%BD%D1%8B_%D1%8D%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Байламны энергиясы (быллай бет джокъду)">байламны энергиясы</a> да къошулады. Сёз ючюн, эки эркин миндеуню къошум массасы аланы импульсларыны <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D1%8E%D0%B9%D1%8E%D1%88&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Мюйюш (быллай бет джокъду)">мюйюшю</a> къалай болгъанына бойсунады. Сёзге, эки фотонодан къуралгъан эмда хар биринде <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>Е</i></span> энергия болгъан системаны массасы нолгъа тенгди, фотонланы импульсларыны сюрюемлери бир джанына болса эмда <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math">2<i>E/c</i><sup>2</sup></span> тенг болса, системаны массасы нолгъа тенг болады, импульсла бир-бирленринде къаршчы сюремге къымылдай эселе<sup id="cite_ref-Окунь-Храпко_12-0" class="reference"><a href="#cite_note-Окунь-Храпко-12"><span class="cite-bracket">&#91;</span>12<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Финит къымылдау этген, иш бирлик этген миндеулени тюрленмеучю системаларыны массас (юлгюге, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%82%D0%BE%D0%BC_%D1%91%D0%B7%D0%B5%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Атом ёзек (быллай бет джокъду)">атомном ёзекде</a> нуклонла), бу системаны ич <a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B0%D0%BB_(%D0%BA%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D1%82_%D0%BC%D0%B5%D1%85%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B0)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Хал (квант механика) (быллай бет джокъду)">халына</a> бойсунургъа боллукъду. Ол миндеулени массаларыны къошумундан <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D0%B5%D1%84%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Массаны дефекти (быллай бет джокъду)">массаны дефекти</a> атны джюрютген <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{b}/c^{2},}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>b</mi> </mrow> </msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>,</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{b}/c^{2},}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/62dc1656d4941d7b330e29978c4b72e988bde205" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:6.523ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle E_{b}/c^{2},}" /></span> уллулукъгъа гитчеди, былайда <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle E_{b}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>b</mi> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle E_{b}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/69d2e3ccd9bce33b1ae1562c2e7e831eb8f55bf3" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; width:2.653ex; height:2.509ex;" alt="{\displaystyle E_{b}}" /></span>&#160;— системаны байламыны энергиясыды, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle c}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>c</mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle c}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/86a67b81c2de995bd608d5b2df50cd8cd7d92455" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.007ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle c}" /></span>&#160;— джарыкъны терклигиди<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">&#91;</span>13<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Иш бирлик этмеген <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B5%D0%BB%D1%8F%D1%82%D0%B8%D0%B2%D0%B8%D1%81%D1%82_%D0%BC%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Релятивист миндеу (быллай бет джокъду)">релятивист миндеулени</a> системаларыны массасы аланы массаларыны къошумундан аз болмайды, эмда къуру бир-бирлерине кёре рахат болсала, бу къошумгъа тенгди<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">&#91;</span>14<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Бу бегитиу, релятивист механикада <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B8%D0%BD%D0%B4%D0%B5%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8_%D1%81%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Миндеулени системасы (быллай бет джокъду)">миндеулени системасыны</a> массасы деб аны <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%91%D1%80%D1%82%D0%B8%D0%BC%D0%BF%D1%83%D0%BB%D1%8C%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Тёртимпульс (быллай бет джокъду)">тёртимпульсуна</a> айтылады<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">&#91;</span>15<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle M={\sqrt {E^{2}-{\vec {p}}^{2}}}.}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>M</mi> <mo>=</mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msqrt> <msup> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>&#x2212;<!-- − --></mo> <msup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>p</mi> <mo stretchy="false">&#x2192;<!-- → --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> </msqrt> </mrow> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle M={\sqrt {E^{2}-{\vec {p}}^{2}}}.}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/5c48dbeda0dbe07907ca06d911402b0e24bb831f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -1.505ex; width:16.579ex; height:4.843ex;" alt="{\displaystyle M={\sqrt {E^{2}-{\vec {p}}^{2}}}.}" /></span> Системаны толу алам импульсу нолгъа тенг болгъан санау системада <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\vec {p}}=0,}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>p</mi> <mo stretchy="false">&#x2192;<!-- → --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mo>=</mo> <mn>0</mn> <mo>,</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\vec {p}}=0,}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/cc93408772bbe4cf26202120df66e85cceb3603c" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.671ex; margin-left: -0.089ex; width:6.322ex; height:2.676ex;" alt="{\displaystyle {\vec {p}}=0,}" /></span> бир-бири бла иш бирилк этмеген миндеулени системасы ючюн, энергияны аддитлиги себебли былай чыгъарабыз: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle M=E=\sum _{\alpha }E_{\alpha }=\sum _{\alpha }{\sqrt {m_{\alpha }^{2}+{\vec {p}}_{\alpha }^{2}}}}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>M</mi> <mo>=</mo> <mi>E</mi> <mo>=</mo> <munder> <mo>&#x2211;<!-- ∑ --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> </munder> <msub> <mi>E</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> </msub> <mo>=</mo> <munder> <mo>&#x2211;<!-- ∑ --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> </munder> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <msqrt> <msubsup> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msubsup> <mo>+</mo> <msubsup> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>p</mi> <mo stretchy="false">&#x2192;<!-- → --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msubsup> </msqrt> </mrow> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle M=E=\sum _{\alpha }E_{\alpha }=\sum _{\alpha }{\sqrt {m_{\alpha }^{2}+{\vec {p}}_{\alpha }^{2}}}}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/e4a97df5784b07122c624482fab4b9f2388bd22f" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -3.005ex; width:35.095ex; height:6.176ex;" alt="{\displaystyle M=E=\sum _{\alpha }E_{\alpha }=\sum _{\alpha }{\sqrt {m_{\alpha }^{2}+{\vec {p}}_{\alpha }^{2}}}}" /></span> (<span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \alpha }"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \alpha }</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/b79333175c8b3f0840bfb4ec41b8072c83ea88d3" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.488ex; height:1.676ex;" alt="{\displaystyle \alpha }" /></span> индекс миндеулеге номер салады). Башхасыча, <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle M\geqslant \sum _{\alpha }m_{\alpha },}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi>M</mi> <mo>&#x2a7e;<!-- ⩾ --></mo> <munder> <mo>&#x2211;<!-- ∑ --></mo> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> </munder> <msub> <mi>m</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> </msub> <mo>,</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle M\geqslant \sum _{\alpha }m_{\alpha },}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/2ed37c0db0ae004d2c890c14b4229a7d34b86ae7" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -3.005ex; width:13.254ex; height:5.509ex;" alt="{\displaystyle M\geqslant \sum _{\alpha }m_{\alpha },}" /></span> аны бла бирге сол джаны бла онг джаныны тенглиги джангыз бютеу <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle {\vec {p}}_{\alpha }}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <msub> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mover> <mi>p</mi> <mo stretchy="false">&#x2192;<!-- → --></mo> </mover> </mrow> </mrow> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mi>&#x3b1;<!-- α --></mi> </mrow> </msub> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle {\vec {p}}_{\alpha }}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/0cc3dec25452dc59aec9e3a79d5d5be825dcffce" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; margin-left: -0.089ex; width:2.699ex; height:2.843ex;" alt="{\displaystyle {\vec {p}}_{\alpha }}" /></span> нолгъа тенг болса баджарылады. </p><p>Чачылыргъа ёч системагъа (юлгюге, <a href="/w/index.php?title=%D0%A0%D0%B0%D0%B4%D0%B8%D0%BE%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%B2_%D1%87%D0%B0%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Радиоактив чачылыу (быллай бет джокъду)">радиоактив чачылыу</a>), рахатлыкъны энергиясыны уллулугъу къуру <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BA%D0%BD%D1%8B_%D0%B4%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D0%BC%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Планкны дайымы (быллай бет джокъду)">Планкны дайымы</a> джашау заманына юлешиннгеннге дери кескин болургъа болады: <span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle \Delta mc^{2}\approx \hbar /\tau .}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mi mathvariant="normal">&#x394;<!-- Δ --></mi> <mi>m</mi> <msup> <mi>c</mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mn>2</mn> </mrow> </msup> <mo>&#x2248;<!-- ≈ --></mo> <mi class="MJX-variant">&#x210f;<!-- ℏ --></mi> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mo>/</mo> </mrow> <mi>&#x3c4;<!-- τ --></mi> <mo>.</mo> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle \Delta mc^{2}\approx \hbar /\tau .}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/7860c4abecc8588bddad7ff4bcda5cc9524cd542" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.838ex; width:13.454ex; height:3.176ex;" alt="{\displaystyle \Delta mc^{2}\approx \hbar /\tau .}" /></span>. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Массаны_ёлчелеу"><span id=".D0.9C.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BD.D1.8B_.D1.91.D0.BB.D1.87.D0.B5.D0.BB.D0.B5.D1.83"></span>Массаны ёлчелеу</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=9" title="Массаны ёлчелеу бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=9" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Массаны ёлчелеу"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ёлчелеу_ючюн_амалла_эмда_адырла"><span id=".D0.81.D0.BB.D1.87.D0.B5.D0.BB.D0.B5.D1.83_.D1.8E.D1.87.D1.8E.D0.BD_.D0.B0.D0.BC.D0.B0.D0.BB.D0.BB.D0.B0_.D1.8D.D0.BC.D0.B4.D0.B0_.D0.B0.D0.B4.D1.8B.D1.80.D0.BB.D0.B0"></span>Ёлчелеу ючюн амалла эмда адырла</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=10" title="Ёлчелеу ючюн амалла эмда адырла бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=10" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Ёлчелеу ючюн амалла эмда адырла"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Waga_elektroniczna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Waga_elektroniczna.jpg/230px-Waga_elektroniczna.jpg" decoding="async" width="230" height="178" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Waga_elektroniczna.jpg/345px-Waga_elektroniczna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1f/Waga_elektroniczna.jpg/460px-Waga_elektroniczna.jpg 2x" data-file-width="1847" data-file-height="1428" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Базман (быллай бет джокъду)">Базман</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Massmeter.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Massmeter.jpg/200px-Massmeter.jpg" decoding="async" width="200" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Massmeter.jpg/300px-Massmeter.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2a/Massmeter.jpg/400px-Massmeter.jpg 2x" data-file-width="1125" data-file-height="1500" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%B8%D0%B7%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B4%D0%B5_%D0%B7%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D1%81%D1%8B%D0%BD_%D1%91%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%83%D1%87%D1%8E&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Чегимсизликде затны массасын ёлчелеучю (быллай бет джокъду)">Чегимсизликде инерт массаны ёлчелер ючюн джораланнган адыр (массметр)</a></figcaption></figure> <div class="bandeau-section bandeau-niveau-detail loupe"><i><a href="/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B5%D1%82" title="Баш бет">Википедияда</a> бу теманы юсюнден энчи статья барды: <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Базман (быллай бет джокъду)">Базман</a>.</i></div> <p>Массаны ёлчелерге джораланнган адырланы асламысы <a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B0%D1%86%D0%B8%D1%8F_%D0%B1%D0%BB%D0%B0_%D0%B8%D0%BD%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8E%D1%87%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D1%8D%D0%BA%D0%B2%D0%B8%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B8%D0%B3%D0%B8%D0%BD%D0%B8_%D0%BF%D1%80%D0%B8%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BF%D0%B8&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гравитация бла инерцияны кючлерини эквивалентлигини принципи (быллай бет джокъду)">гравитация бла инерцияны кючлерини эквивалентлигини принципини</a> хайырланыуда къурулгъанды. <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%B0%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Базман (быллай бет джокъду)">Базман</a> атны джюрютген бу адырланы болушлугъу бла, затланы массасын аланы <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ауурлукъ (быллай бет джокъду)">ауурлукъларыны</a> тамалында чыгъарадыла. Пружинли базманда ауурлукъ бюгюлюучю пружинни деформациясыны дараджасы бла чыгъарылады. Ылыхтын базманда ауурлукъ чегилген затны белгили ауурлугъу болгъан эталон бла (гир) тенглешдириб тергеу этиледи. </p><p>Алай а <a href="/w/index.php?title=%D0%A7%D0%B5%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D1%81%D0%B8%D0%B7%D0%BB%D0%B8%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Чегимсизлик (быллай бет джокъду)">чегимсизлик</a> халда (сёз ючюн, космос станциялада) базман хайырланырча тюлдю, эмда башха адырла хайырландырыладыла&#160;— [Чегимсизликде затны массасын ёлчелеучю|массметрле]], аланы ишлеулери джюкню пружинде эркин чайкъалыууну кёзюуюню ёлчелеуде тамал алгъанды; бу кёзюу затны массасы бла байламлы болгъаны белгилиди. </p><p>Джерлегеннген элементар миндеулени массасы аланы <a href="/w/index.php?title=%D0%92%D0%B8%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%83_%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B5%D1%80%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Вильсонну камерасы (быллай бет джокъду)">Вильсонну камерасында</a> къойгъан ызларына кёре белгилейдиле<sup id="cite_ref-Завельский—1970——119_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Завельский—1970——119-16"><span class="cite-bracket">&#91;</span>16<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Къысха джашаулу элементар миндеулени, Вильсонну камерасында ыз къоймасала, чачылыуларыны продуктларыны къошум энергиясын тергеб биледиле<sup id="cite_ref-Завельский—1970——123_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Завельский—1970——123-17"><span class="cite-bracket">&#91;</span>17<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">&#91;</span>18<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Джерни массасы Ньютонну бютеудуния тартылыуну законуна кёре, Джерни радиусуну эмда гравитациялыкъ дайымны белгили болгъанын эсге ала тергейдиле<sup id="cite_ref-Завельский—1970——136_19-0" class="reference"><a href="#cite_note-Завельский—1970——136-19"><span class="cite-bracket">&#91;</span>19<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Кюнню массасы да бютеудуния тартылыу законну тамалында, гравитациялыкъ дайымны, Джер бла Кюнню арасында аралыкъны эмда Джерни Кюнну тёгерегине айланыууну кёзюую белгилиги болгъанын эсге алыб тергейдиле<sup id="cite_ref-Завельский—1970——150_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Завельский—1970——150-20"><span class="cite-bracket">&#91;</span>20<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Галактикабызны массасы Кюнню тёгереги Галактиканы аралыгъыны тёгерегине айланыу кёзюуюн эмда Галактиканы аралыгъына узакълыкъны тамалгъа алыб тергейдиле<sup id="cite_ref-Завельский—1970——161_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Завельский—1970——161-21"><span class="cite-bracket">&#91;</span>21<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p><p>Эм джууукъ экили джулдузланы массасы аланы арасында узакълыкъны эмда айланыу кёзюулерини эсге алыб тергеу этиледи. Джулдузну джёнгери болмаса эмда ол джулдуз баш тамаллылыкъныкъы эсе, аны массасын джарыкълыгъына кёре, неда юсюню температурасына кёре тергерге боллукъду<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">&#91;</span>22<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Тюрлю-тюрлю_объектлени_массаларыны_магъаналары"><span id=".D0.A2.D1.8E.D1.80.D0.BB.D1.8E-.D1.82.D1.8E.D1.80.D0.BB.D1.8E_.D0.BE.D0.B1.D1.8A.D0.B5.D0.BA.D1.82.D0.BB.D0.B5.D0.BD.D0.B8_.D0.BC.D0.B0.D1.81.D1.81.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B.D0.BD.D1.8B_.D0.BC.D0.B0.D0.B3.D1.8A.D0.B0.D0.BD.D0.B0.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B"></span>Тюрлю-тюрлю объектлени массаларыны магъаналары</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=11" title="Тюрлю-тюрлю объектлени массаларыны магъаналары бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=11" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Тюрлю-тюрлю объектлени массаларыны магъаналары"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th>Объект</th> <th>Масса (кг)</th> <th colspan="2">Башха биримлеледе </th></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B5%D0%B9%D1%82%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%BE&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Нейтрино (быллай бет джокъду)">Нейтрино</a></td> <td>&lt; 1,5<sup class="exposant">e</sup></td> <td>&lt; 0,12</td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электронвольт (быллай бет джокъду)">эВ</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электрон (быллай бет джокъду)">Электрон</a></td> <td>9,1<sup class="exposant">e</sup></td> <td>5,1<sup class="exposant">e</sup></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электронвольт (быллай бет джокъду)">эВ</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BD&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Протон (быллай бет джокъду)">Протон</a></td> <td>1,7<sup class="exposant">e</sup></td> <td>9,4<sup class="exposant">e</sup></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электронвольт (быллай бет джокъду)">эВ</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B8%D0%B3%D0%B3%D1%81%D0%BD%D0%B8_%D0%B1%D0%BE%D0%B7%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Хиггсни бозону (быллай бет джокъду)">Хиггсни бозону</a></td> <td>2,4<sup class="exposant">e</sup></td> <td>1,3<sup class="exposant">e</sup></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%B2%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Электронвольт (быллай бет джокъду)">эВ</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%93%D1%80%D0%B8%D0%BF%D0%BF%D0%BD%D0%B8_%D0%B2%D0%B8%D1%80%D1%83%D1%81%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Гриппни вирусу (быллай бет джокъду)">Гриппни вирусу</a></td> <td>6<sup class="exposant">e</sup></td> <td>4<sup class="exposant">e</sup></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9C._%D0%B0._%D0%B1.&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="М. а. б. (быллай бет джокъду)">м. а. б.</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D0%B0%D1%80%D1%87%D1%8B%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Къарчыкъ (быллай бет джокъду)">Къарчыкъ</a></td> <td>1<sup class="exposant">e</sup></td> <td>0,1</td> <td><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%BC" title="Килограмм">мг</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%90%D0%B4%D0%B0%D0%BC&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Адам (быллай бет джокъду)">Адам</a></td> <td>80</td> <td>176</td> <td> <p><a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D1%83%D0%BD%D1%82_(%D1%91%D0%BB%D1%87%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%83_%D0%B1%D0%B8%D1%80%D0%B8%D0%BC)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Фунт (ёлчелеу бирим) (быллай бет джокъду)">фунт</a> </p> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D0%B8%D0%BB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Пил (быллай бет джокъду)">Пил</a></td> <td>4,5<sup class="exposant">e</sup></td> <td>4,5</td> <td><a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0" title="Тонна">тонна</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кит (быллай бет джокъду)">Кит</a></td> <td>1,5<sup class="exposant">e</sup></td> <td>150</td> <td><a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0" title="Тонна">тонна</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%A5%D0%B5%D0%BE%D0%BF%D1%81%D0%B0_%D0%BF%D0%B8%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B8%D0%B4%D0%B0%D1%81%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Хеопса пирамидасы (быллай бет джокъду)">Хеопса пирамидасы</a></td> <td>6,0<sup class="exposant">e</sup></td> <td>6,0<sup class="exposant">e</sup></td> <td><a href="/wiki/%D0%A2%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D0%B0" title="Тонна">тонна</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D0%B5%D1%80" title="Джер">Джер</a></td> <td>6,0<sup class="exposant">e</sup></td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 1}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mn>1</mn> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 1}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/92d98b82a3778f043108d4e20960a9193df57cbf" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.162ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle 1}" /></span></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B5%D1%80_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джер масса (быллай бет джокъду)">Джер масса</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%AE%D0%BF%D0%B8%D1%82%D0%B5%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Юпитер (быллай бет джокъду)">Юпитер</a></td> <td>1,9<sup class="exposant">e</sup></td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 314}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mn>314</mn> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 314}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/f59e3c4a7e04d3915658c508d6570894e4f2a32b" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:3.487ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle 314}" /></span></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B5%D1%80_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джер масса (быллай бет джокъду)">Джер масса</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8E%D0%BD" title="Кюн">Кюн</a></td> <td>2,0<sup class="exposant">e</sup></td> <td><span class="mwe-math-element"><span class="mwe-math-mathml-inline mwe-math-mathml-a11y" style="display: none;"><math xmlns="http://www.w3.org/1998/Math/MathML" alttext="{\displaystyle 1}"> <semantics> <mrow class="MJX-TeXAtom-ORD"> <mstyle displaystyle="true" scriptlevel="0"> <mn>1</mn> </mstyle> </mrow> <annotation encoding="application/x-tex">{\displaystyle 1}</annotation> </semantics> </math></span><img src="https://wikimedia.org/api/rest_v1/media/math/render/svg/92d98b82a3778f043108d4e20960a9193df57cbf" class="mwe-math-fallback-image-inline mw-invert skin-invert" aria-hidden="true" style="vertical-align: -0.338ex; width:1.162ex; height:2.176ex;" alt="{\displaystyle 1}" /></span></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюн масса (быллай бет джокъду)">Кюн масса</a> </td></tr> <tr> <td>Башха <a href="/wiki/%D0%94%D0%B6%D1%83%D0%BB%D0%B4%D1%83%D0%B7%D0%BB%D0%B0" class="mw-redirect" title="Джулдузла">джулдузла</a></td> <td>4,0<sup class="exposant">e</sup>—1,8<sup class="exposant">e</sup></td> <td>0,02—90</td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюн масса (быллай бет джокъду)">Кюн масса</a> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D0%BE%D0%B9_%D0%94%D0%B6%D0%BE%D0%BB" class="mw-redirect" title="Къой Джол">Бизни Галактика</a></td> <td>2,6<sup class="exposant">e</sup></td> <td>1,3<sup class="exposant">e</sup></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюн масса (быллай бет джокъду)">Кюн масса</a> </td></tr> <tr> <td>Башха <a href="/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BA%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" class="mw-redirect" title="Галактика">галактикала</a></td> <td>2,0<sup class="exposant">e</sup>—2,0<sup class="exposant">e</sup></td> <td>10<sup>6</sup>—10<sup>13</sup></td> <td><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8E%D0%BD_%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Кюн масса (быллай бет джокъду)">Кюн масса</a> </td></tr></tbody></table> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ангыламны_этимологиясы_эмда_тарихи"><span id=".D0.90.D0.BD.D0.B3.D1.8B.D0.BB.D0.B0.D0.BC.D0.BD.D1.8B_.D1.8D.D1.82.D0.B8.D0.BC.D0.BE.D0.BB.D0.BE.D0.B3.D0.B8.D1.8F.D1.81.D1.8B_.D1.8D.D0.BC.D0.B4.D0.B0_.D1.82.D0.B0.D1.80.D0.B8.D1.85.D0.B8"></span>Ангыламны этимологиясы эмда тарихи</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=12" title="Ангыламны этимологиясы эмда тарихи бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=12" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Ангыламны этимологиясы эмда тарихи"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><i>Масса</i> сёз (<a href="/wiki/%D0%9B%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BD_%D1%82%D0%B8%D0%BB" title="Латин тил">лат.</a>&#160;<i><span lang="la">massa</span></i>, тамалы <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%BD%D0%B3%D1%83_%D1%83%D1%80%D1%83%D0%BC_%D1%82%D0%B8%D0%BB&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Буруннгу урум тил (быллай бет джокъду)">бур.-урум.</a> <span lang="grc"><span style="font-family: palatino linotype, new athena unicode, athena, gentium, code2000, serif; font-size: 105%;">μαζα</span></span>) буруннгу заманлада тылы кесек деген магъанагъа келгенди. Кечирек сёзню магъанасы кенгериб, толу, джарашдырылмагъан зат деген магъана болады; бу магъана бла, сёз ючюн, Овидий бла Плиний хайырланадыла<sup id="cite_ref-J1_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-J1-23"><span class="cite-bracket">&#91;</span>23<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Илмуну эмда техниканы бир къауум санагъатларында бу сёз (кёбюсюне кёблюк санда) бирча болгъан субстанцияны ангыламына келеди (<i>хауа массала, пластмасса, къагъыт масса, халкъ массала</i>). </p><p>Затны ёлчесине джораланнган илму термин болуб массаны джюрютюуге <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ньютон, Исаак (быллай бет джокъду)">Ньютон</a> киргизгенди, аннга дери табигъат тинтиучюле <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ауурлукъ (быллай бет джокъду)">ауурлукъ</a> ангылам бла хайырланнгандыла. «<a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D1%82_%D1%84%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D1%81%D0%BE%D1%84%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%8B_%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Табигъат философияны математикалыкъ тамаллары (быллай бет джокъду)">Табигъат философияны математикалыкъ тамаллары</a>» китабында (1687) Ньютон аллында физикалыкъ затда «<a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%8F_(%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Материя (физика) (быллай бет джокъду)">материяны</a> санын» <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8B%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Тыкълыкъ (быллай бет джокъду)">тыкълыгъын</a> <a href="/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%B9%D1%8B%D0%BC" title="Сыйым">сыйымына</a> керелениу бла чыгъаргъанды. Аны ызындан ол магъанада <i>масса</i> терминни хайырландырлыгъын белгилегенди. Ахырында, Ньютон масса терминни физиканы законларына киргизтгенди: аллында <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD%D0%BD%D1%83_%D1%8D%D0%BA%D0%B8%D0%BD%D1%87%D0%B8_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ньютонну экинчи закону (быллай бет джокъду)">Ньютонну экинчи законуна</a> (<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%8A%D1%8B%D0%BC%D1%8B%D0%BB%D0%B4%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%83_%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Къымылдауну саны (быллай бет джокъду)">къымылдауну саныны</a> юсю бла), артдан а уа&#160;— <a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D0%B0%D1%80%D1%82%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D1%83%D0%BD%D1%83_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Тартылыуну закону (быллай бет джокъду)">тартылыуну законуна</a>, андан эрлай, <a href="/w/index.php?title=%D0%90%D1%83%D1%83%D1%80%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ауурлукъ (быллай бет джокъду)">ауурлукъ</a> массагъа пропорциялы болгъаны ачыкъланнганды<sup id="cite_ref-24" class="reference"><a href="#cite_note-24"><span class="cite-bracket">&#91;</span>24<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Ньютон ачыкъдан бу пропорциялыкъны белгилегенди эмда ол заманлада болургъа боллукъ кескинлик бла сынамла бла айгъакълагъанды: «Масса затны ауурлугъу бла белгилененди, чуруму аны ауурлукъгъа пропорциалы болгъаныды, аны мен бек кескин бардырылгъан маятникле бла сынамлада табханма»<sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">&#91;</span>25<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup> (бу сынамланы Ньютон толусу бла кесини "Башланнгычларыны" III суратлагъанды). </p><p>Кертиликде Ньютон массаны къуру эки ангыламаын хайырландырады: инерцияны ёлчеси бла тартылыуну къайнагъын<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">&#91;</span>26<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Аны «материяны саныны» ёлчеси кибик ангылатыу&#160;— кёз кёрюрча кёргюзюуден артыкъ магъанасы болмагъанды, ол <a href="/w/index.php?title=XVII_%D1%91%D0%BC%D1%8E%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="XVII ёмюр (быллай бет джокъду)">XVII</a>—<a href="/w/index.php?title=XIX_%D1%91%D0%BC%D1%8E%D1%80&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="XIX ёмюр (быллай бет джокъду)">XIX ёмюрледе</a> джюрютгенди, алай а артдан физика магъанасы эмда илму багъасы болмагъан ангыламча хыртха урулгъанды<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">&#91;</span>27<span class="cite-bracket">&#93;</span></a></sup>. Бусагъатда «материяны саны» ангылам хайырландырылады, алай а <a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D1%82%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%8B&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Затны саны (быллай бет джокъду)">башха магъана</a> джюрютеди. </p><p>Кёб джылланы табигъатны тамал законларыны бирине <a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%83_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Массаны сакълауну закону (быллай бет джокъду)">массаны сакълауну закону</a> саналгъанды. Алай а XX ёмюрдю бу закон <a href="/w/index.php?title=%D0%AD%D0%BD%D0%B5%D1%80%D0%B3%D0%B8%D1%8F%D0%BD%D1%8B_%D1%81%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%83%D0%BD%D1%83_%D0%B7%D0%B0%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Энергияны сакълауну закону (быллай бет джокъду)">энергияны сакълауну законуну</a> чекленнген варианты болгъаны ачыкъланнганды эмда кёб ситуацияда тутулмайды. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Белгиле"><span id=".D0.91.D0.B5.D0.BB.D0.B3.D0.B8.D0.BB.D0.B5"></span>Белгиле</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=13" title="Белгиле бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=13" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Белгиле"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="references-small" style="font-size:90%;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%8C,_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Окунь, Лев Борисович (быллай бет джокъду)">Окунь Л. Б.</a></i>&#32;<span data-wikidata-qualifier-id="P248"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.femto.com.ua/articles/part_1/2157.html">Масса</a></span>&#32;&#47;&#47;&#32;<a href="/w/index.php?title=%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Физическая энциклопедия (быллай бет джокъду)">Физическая энциклопедия</a>&#32;&#47;&#32;Гл. ред. <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%85%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B2,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Прохоров, Александр Михайлович (быллай бет джокъду)">А. М. Прохоров</a>.&#160;— <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Москва">М</span>.: <a href="/w/index.php?title=%D0%91%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D0%A0%D0%BE%D1%81%D1%81%D0%B8%D0%B9%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Большая Российская энциклопедия (издательство) (быллай бет джокъду)">Большая Российская энциклопедия</a>, 1992.&#160;— Т.&#160;3.&#160;— Б.&#160;50—52.&#160;— 672&#160;б.&#160;— <span style="white-space: nowrap;">48&#160;000 экз.</span>&#160;— <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5852700193" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-85270-019-3</a>.</span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text">Дмитрий Иванович Сахаров, Михаил Иванович Блюдов. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=YTg6AQAAIAAJ&amp;q=в+обыденной+жизни+не+различают">Физика для техникумов</a> «Наука», 1969. С. 28.</span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mathnet.ru/php/archive.phtml?wshow=paper&amp;jrnid=tmf&amp;paperid=4590&amp;option_lang=rus">Неравенство пассивной гравитационной и инертной масс протяженного тела</a>.</span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://lib.mexmat.ru/books/7253">Вебер Дж.&#160;— Общая теория относительности и гравитационные волны</a>.</span> </li> <li id="cite_note-autogenerated1-5"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated1_5-0">5,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated1_5-1">5,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://link.aps.org/doi/10.1103/PhysRevLett.100.041101">Phys. Rev. Lett. 100, 041101 (2008): Test of the Equivalence Principle Using a Rotating Torsion Balance</a></span> </li> <li id="cite_note-autogenerated2-6"><span class="mw-cite-backlink">↑ <sup><a href="#cite_ref-autogenerated2_6-0">6,0</a></sup> <sup><a href="#cite_ref-autogenerated2_6-1">6,1</a></sup></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external autonumber" href="http://arxiv.org/abs/0712.0607">[1]</a><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20161021053130/http://arxiv.org/abs/0712.0607">Архивная копия</a> от 21 октябрь 2016 на <a href="/wiki/Wayback_Machine" title="Wayback Machine">Wayback Machine</a><span> [0712.0607</span>&#x5d;<span> Test of the Equivalence Principle Using a Rotating Torsion Balance</span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%B5%D0%B2,_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B5%D0%B9_%D0%9D%D0%B8%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Матвеев, Алексей Николаевич (быллай бет джокъду)">Матвеев А. Н.</a></i> Механика и теория относительности.&#160;— М.: ОНИКС, 2003.&#160;— 432 с.&#160;— <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5329007429" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-329-00742-9</a> [гл. 5, §§&#160;19—20].</span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://lenta.ru/news/2018/11/16/etalon/">Мировой эталон килограмма заменили</a>.&#32; lenta.ru.&#32;<small>Тинтилгенди: 13 декабрь 2018.</small></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://alexandr4784.narod.ru/kps019.htm">Кудрявцев П.&#160;С.&#160;Курс истории физики.&#160;— 2 изд., испр. и доп. М.: Просвещение, 1982.&#160;— 448 с.&#160;— Ч. 1, гл. 5.</a>.</span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Tomilin K. A.</i>&#32;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ihst.ru/personal/tomilin/papers/tomil.pdf#page=7">Natural Systems of Units: To the Centenary Anniversary of the Planck System</a>&#32;<span class="ref-info" title="ингилизча" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингил.)</span>.&#32;<i>Proc. of the XXII Internat. Workshop on high energy physics and field theory</i>&#32;(1999-06).&#32;<small>Тинтилгенди: 22 декабрь 2016.</small></span> </li> <li id="cite_note-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-11">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343" id="CITEREFЛандау_Л._Д.,_Лифшиц_Е._М._Теория_поля1988"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%83,_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%94%D0%B0%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ландау, Лев Давидович (быллай бет джокъду)">Ландау&#160;Л.&#160;Д.</a>, <a href="/w/index.php?title=%D0%9B%D0%B8%D1%84%D1%88%D0%B8%D1%86,_%D0%95%D0%B2%D0%B3%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B9_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Лифшиц, Евгений Михайлович (быллай бет джокъду)">Лифшиц&#160;Е.&#160;М.</a></i>&#32;Теория поля.&#160;— Издание 7-е, исправленное.&#160;— <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Москва">М</span>.: <a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D0%B0%D1%83%D0%BA%D0%B0_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Наука (издательство) (быллай бет джокъду)">Наука</a>, 1988.&#160;— 512&#160;б.&#160;— («<a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D1%83%D1%80%D1%81_%D1%82%D0%B5%D0%BE%D1%80%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B9_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%9B%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D0%B0%D1%83_%D0%B8_%D0%9B%D0%B8%D1%84%D1%88%D0%B8%D1%86%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Курс теоретической физики Ландау и Лифшица (быллай бет джокъду)">Теоретическая физика</a>», том&#160;II).&#160;— <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5020144207" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-02-014420-7</a>.</span>, §&#160;9. Энергия и импульс.</span> </li> <li id="cite_note-Окунь-Храпко-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Окунь-Храпко_12-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%8C,_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Окунь, Лев Борисович (быллай бет джокъду)">Окунь Л. Б.</a></i>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://ufn.ru/ru/articles/2000/12/j">О письме Р. И. Храпко «Что есть масса?»</a> // <i><a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%B8_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Успехи физических наук (быллай бет джокъду)">Успехи физических наук</a></i>. — 2000. — Т.&#160;170. — №&#160;12. — С.&#160;1366—1371. — <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B8%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BD%D0%B8_%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Цифралы объектни идентификатору (быллай бет джокъду)">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.3367%2FUFNr.0170.200012j.1366">10.3367/UFNr.0170.200012j.1366</a></span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%A8%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%BA%D0%BE%D0%B2,_%D0%AE%D1%80%D0%B8%D0%B9_%D0%9C%D0%B8%D1%85%D0%B0%D0%B9%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Широков, Юрий Михайлович (быллай бет джокъду)">Широков Ю. М.</a></i> Ядерная физика.&#160;— М., Наука,1980.&#160;— С. 37.</span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Наумов А. И.</i> Физика атомного ядра и элементарных частиц.&#160;— М., <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D1%81%D0%B2%D0%B5%D1%89%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Просвещение (издательство) (быллай бет джокъду)">Просвещение</a>, 1984.&#160;— С. 25.</span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text">Бу абзацда ангылаугъа тынч болур ючюн башында къаралгъан бирим системагъа къаралады <link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r111934" /><span class="ts-math"><i>с</i></span> = 1.</span> </li> <li id="cite_note-Завельский—1970——119-16"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Завельский—1970——119_16-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFЗавельский1970">Завельский, 1970</a>, с. 119</span> </li> <li id="cite_note-Завельский—1970——123-17"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Завельский—1970——123_17-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFЗавельский1970">Завельский, 1970</a>, с. 123</span> </li> <li id="cite_note-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-18">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343" id="CITEREFКопылов1968"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%BE%D0%BF%D1%8B%D0%BB%D0%BE%D0%B2,_%D0%93%D0%B5%D1%80%D1%86%D0%B5%D0%BD_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B5%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Копылов, Герцен Исаевич (быллай бет джокъду)">Копылов Г. И.</a></i>&#32;Всего лишь кинематика.&#160;— <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Москва">М</span>.: Атомиздат, 1968.&#160;— 176&#160;б.</span></span> </li> <li id="cite_note-Завельский—1970——136-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Завельский—1970——136_19-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFЗавельский1970">Завельский, 1970</a>, с. 136</span> </li> <li id="cite_note-Завельский—1970——150-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Завельский—1970——150_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFЗавельский1970">Завельский, 1970</a>, с. 150</span> </li> <li id="cite_note-Завельский—1970——161-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Завельский—1970——161_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFЗавельский1970">Завельский, 1970</a>, с. 161</span> </li> <li id="cite_note-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-22">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="/w/index.php?title=%D0%9A%D0%B8%D0%BF%D0%BF%D0%B5%D0%BD%D1%85%D0%B0%D0%BD,_%D0%A0%D1%83%D0%B4%D0%BE%D0%BB%D1%8C%D1%84&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Киппенхан, Рудольф (быллай бет джокъду)">Киппенхан Р.</a> 100 миллиардов солнц. Рождение, жизнь и смерть звезд.&#160;— М.: Мир, 1990.&#160;— С. 281—284&#160;— <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5030011951" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-03-001195-1</a>.</span> </li> <li id="cite_note-J1-23"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-J1_23-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><a href="#CITEREFДжеммер,_М.1967">Джеммер, М., 1967</a>, Глава I</span> </li> <li id="cite_note-24"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-24">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Спасский, Борис Иванович (быллай бет джокъду)">Спасский Б. И.</a></i> История физики. М., «Высшая школа», 1977, том I, с. 135—137.</span> </li> <li id="cite_note-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-25">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9D%D1%8C%D1%8E%D1%82%D0%BE%D0%BD,_%D0%98%D1%81%D0%B0%D0%B0%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Ньютон, Исаак (быллай бет джокъду)">Ньютон И.</a></i> Математические начала натуральной философии, том I, определение 1.</span> </li> <li id="cite_note-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-26">↑</a></span> <span class="reference-text"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%A2%D1%8E%D0%BB%D0%B8%D0%BD%D0%B0,_%D0%98%D1%80%D0%B8%D0%BD%D0%B0_%D0%90%D0%BB%D0%B5%D0%BA%D1%81%D0%B0%D0%BD%D0%B4%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%BD%D0%B0&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Тюлина, Ирина Александровна (быллай бет джокъду)">Тюлина И. А.</a>&#160;</i>&#160;Об основах ньютоновой механики (к трёхсотлетию «Начал» Ньютона) // <i>История и методология естественных наук</i>. — М.: Изд-во Моск. ун-та, 1989. — В.&#160;36. — С.&#160;184—196..</span> </li> <li id="cite_note-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-27">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%85,_%D0%AD%D1%80%D0%BD%D1%81%D1%82&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Мах, Эрнст (быллай бет джокъду)">Мах Э.</a></i>&#32;Механика. Историко-критический очерк её развития<span class="hidden-ref" style="display:none"><span class="ref-info" title="орусча" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(орус.)</span></span>.&#160;— Ижевск: НИЦ РХД, 2000.&#160;— 456&#160;б.&#160;— <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5898060235" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-89806-023-5</a>.</span></span> </li> </ol> </div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Литература"><span id=".D0.9B.D0.B8.D1.82.D0.B5.D1.80.D0.B0.D1.82.D1.83.D1.80.D0.B0"></span>Литература</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;veaction=edit&amp;section=14" title="Литература бёлюмню тюрлендир" class="mw-editsection-visualeditor"><span>тюзет</span></a><span class="mw-editsection-divider"> | </span><a href="/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;action=edit&amp;section=14" title="Бёлюмню къайнакъ кодун тюзет: Литература"><span>къайнакъны тюзет</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343" id="CITEREFДжеммер,_М.1967"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%94%D0%B6%D0%B5%D0%BC%D0%BC%D0%B5%D1%80,_%D0%9C%D0%B0%D0%BA%D1%81&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Джеммер, Макс (быллай бет джокъду)">Джеммер, Макс</a>.</i>&#32;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://eqworld.ipmnet.ru/ru/library/books/Jammer1967ru.djvu">Понятие массы в классической и современной физике</a>.&#160;— <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Москва">М</span>.: <a href="/w/index.php?title=%D0%9F%D1%80%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B5%D1%81%D1%81_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Прогресс (издательство) (быллай бет джокъду)">Прогресс</a>, 1967.</span> <ul><li>Переиздание: <a href="/w/index.php?title=%D0%95%D0%B4%D0%B8%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B0%D0%BB_%D0%A3%D0%A0%D0%A1%D0%A1&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Едиториал УРСС (быллай бет джокъду)">Едиториал УРСС</a>, 2003, <a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B8%D1%82%D0%B0%D0%B1%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D1%8B_%D0%BA%D1%8A%D0%B0%D0%B9%D0%BD%D0%B0%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%8B/5354003636" class="internal mw-magiclink-isbn">ISBN 5-354-00363-6</a>.</li></ul></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%8C,_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Окунь, Лев Борисович (быллай бет джокъду)">Окунь Л. Б.</a></i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ufn.ru/ufn89/ufn89_7/Russian/r897f.pdf">Понятие массы (Масса, энергия, относительность)</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%B8_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Успехи физических наук (быллай бет джокъду)">Успехи физических наук</a>, №&#160;158 (1989)</li> <li><i>Окунь Л. Б.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://ufn.ru/ru/articles/2000/12/j">О письме Р.&#160;И.&#160;Храпко «Что есть масса?».</a> <a href="/w/index.php?title=%D0%A3%D1%81%D0%BF%D0%B5%D1%85%D0%B8_%D1%84%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85_%D0%BD%D0%B0%D1%83%D0%BA&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Успехи физических наук (быллай бет джокъду)">Успехи физических наук</a>, №&#160;170, с.1366 (2000)</li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%9E%D0%BA%D1%83%D0%BD%D1%8C,_%D0%9B%D0%B5%D0%B2_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Окунь, Лев Борисович (быллай бет джокъду)">L. B. Okun</a></i>&#160;<a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.worldscientific.com/doi/abs/10.1142/S0217732312300418">On the concepts of vacuum and mass and the search for higgs</a>&#32;<span class="ref-info" title="ингилизча" style="font-size:85%; cursor:help; margin-left:0.2em; color:#888;">(ингил.)</span> // <i><a href="/w/index.php?title=Modern_Physics_Letters_A&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Modern Physics Letters A (быллай бет джокъду)">Modern Physics Letters A</a></i>. — 2012. — Vol.&#160;27. — P.&#160;1230041. — <a href="/w/index.php?title=%D0%A6%D0%B8%D1%84%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8B_%D0%BE%D0%B1%D1%8A%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%BD%D0%B8_%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%B8%D1%84%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80%D1%83&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Цифралы объектни идентификатору (быллай бет джокъду)">DOI</a>:<a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1142%2FS0217732312300418">10.1142/S0217732312300418</a></li> <li><i><a href="/w/index.php?title=%D0%A1%D0%BF%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%81_%D0%98%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Спасский, Борис Иванович (быллай бет джокъду)">Спасский Б. И.</a></i>. История физики. М., «<a href="/w/index.php?title=%D0%92%D1%8B%D1%81%D1%88%D0%B0%D1%8F_%D1%88%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D0%B0_(%D0%B8%D0%B7%D0%B4%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE)&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Высшая школа (издательство) (быллай бет джокъду)">Высшая школа</a>», 1977. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://osnovanija.narod.ru/History/Spas/T1_1.djvu">Том 1, часть 1-я</a>.</li> <li><i>Gordon Kane.</i> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20110728020641/http://www.hep.yorku.ca/what_is_higgs.html">The Mysteries of Mass</a>. // <a href="/w/index.php?title=Scientific_American&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Scientific American (быллай бет джокъду)">Scientific American</a>. June 27, 2005.</li> <li><span class="citation no-wikidata" data-wikidata-property-id="P1343" id="CITEREFЗавельский1970"><i><a href="/w/index.php?title=%D0%97%D0%B0%D0%B2%D0%B5%D0%BB%D1%8C%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%A4%D1%80%D0%B8%D0%B4%D1%80%D0%B8%D1%85_%D0%A1%D0%B0%D0%BC%D1%83%D0%B8%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87&amp;action=edit&amp;redlink=1" class="new" title="Завельский, Фридрих Самуилович (быллай бет джокъду)">Завельский Ф. С.</a></i>&#32;Взвешивание миров, атомов и элементарных частиц.&#160;— <span style="border-bottom:1px dotted gray; cursor:default" title="Москва">М</span>.: Атомиздат, 1970.&#160;— 176&#160;б.</span></li></ul> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐75687f9f4b‐z4f42 Cached time: 20250323092437 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.226 seconds Real time usage: 0.419 seconds Preprocessor visited node count: 4839/1000000 Post‐expand include size: 35801/2097152 bytes Template argument size: 13013/2097152 bytes Highest expansion depth: 14/100 Expensive parser function count: 1/500 Unstrip recursion depth: 1/20 Unstrip post‐expand size: 23438/5000000 bytes Lua time usage: 0.012/10.000 seconds Lua memory usage: 1030493/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 219.724 1 -total 34.17% 75.075 1 Шаблон:Белгиле 19.33% 42.463 6 Шаблон:Книга 16.18% 35.547 1 Шаблон:Frac 10.30% 22.636 1 Шаблон:Физикалыкъ_уллулукъ 9.25% 20.321 1 Шаблон:Infobox 7.65% 16.819 18 Шаблон:Math 6.62% 14.550 2 Шаблон:Safeformatnum 5.75% 12.628 3 Шаблон:Статья 4.24% 9.316 5 Шаблон:Cite_web --> <!-- Saved in parser cache with key krcwiki:pcache:16652:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250323092437 and revision id 113415. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&amp;type=1x1&amp;usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">Чыкъгъаны — «<a dir="ltr" href="https://krc.wikipedia.org/w/index.php?title=Масса&amp;oldid=113415">https://krc.wikipedia.org/w/index.php?title=Масса&amp;oldid=113415</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D0%9A%D1%8A%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A:%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F%D0%BB%D0%B0" title="Къуллукъ:Категорияла">Категорияла</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D0%B0%D0%BD%D0%BB%D1%8B_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD_formatnum_%D0%B0%D1%80%D0%B3%D1%83%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D1%82%D0%BB%D0%B5%D1%80%D0%B8_%D0%B1%D0%BE%D0%BB%D0%B3%D1%8A%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BB%D0%B5" title="Категория:Санлы болмагъан formatnum аргументлери болгъан бетле">Санлы болмагъан formatnum аргументлери болгъан бетле</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:ISBN_%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D1%88%D0%B0_%D0%B4%D0%B6%D0%B8%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%B8%D1%83%D0%BD%D1%8E_%D1%85%D0%B0%D0%B9%D1%8B%D1%80%D0%BB%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D0%B3%D0%B0%D0%BD_%D0%B1%D0%B5%D1%82%D0%BB%D0%B5" title="Категория:ISBN тамаша джибериуню хайырланнган бетле">ISBN тамаша джибериуню хайырланнган бетле</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%9C%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BC%D0%B0%D1%82%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Категория:Математика">Математика</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0" title="Категория:Физика">Физика</a></li><li><a href="/wiki/%D0%9A%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F:%D0%A4%D0%B8%D0%B7%D0%B8%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D1%8B%D0%BA%D1%8A_%D1%83%D0%BB%D0%BB%D1%83%D0%BB%D1%83%D0%BA%D1%8A%D0%BB%D0%B0" title="Категория:Физикалыкъ уллулукъла">Физикалыкъ уллулукъла</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Бу бетни ахыр тюрленнгени: 17:52, 4 январь 2025.</li> <li id="footer-info-copyright">Текст <a rel="nofollow" class="external text" href="http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/">Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> лицензияны шартларында ачылады, бир-бирде къошакъ шартла да болургъа боллукъдула. Толуракъ къара: <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use/ru">Хайырланыуну шартлары</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy/ru">Ташалыкъ политика</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D0%92%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F:%D0%A1%D1%83%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BB%D0%B0%D1%83">Википедия сайтны юсюнден</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/Project:%D0%9E%D1%82%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BE%D1%82_%D0%BE%D1%82%D0%B2%D0%B5%D1%82%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8">Джууаблылыкъны унамау</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Кодекс поведения</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Джарашдырыучула</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/krc.wikipedia.org">Статистика</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Кукинини юсюнден политика</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//krc.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0&amp;mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Мобил версия</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://www.wikimedia.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" lang="en" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Изле</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Википедия изле"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Къуллукъ:Излеу"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Изле</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="Ичиндегиле" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Ичиндегисини таблицасын ач/джаб" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Ичиндегисини таблицасын ач/джаб</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">Масса</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>165 тил</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>Тема къош</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="mw-portlet mw-portlet-dock-bottom emptyPortlet" id="p-dock-bottom"> <ul> </ul> </div> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-5c6f46dcf-xtmvb","wgBackendResponseTime":171,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.226","walltime":"0.419","ppvisitednodes":{"value":4839,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":35801,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":13013,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":1,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":23438,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 219.724 1 -total"," 34.17% 75.075 1 Шаблон:Белгиле"," 19.33% 42.463 6 Шаблон:Книга"," 16.18% 35.547 1 Шаблон:Frac"," 10.30% 22.636 1 Шаблон:Физикалыкъ_уллулукъ"," 9.25% 20.321 1 Шаблон:Infobox"," 7.65% 16.819 18 Шаблон:Math"," 6.62% 14.550 2 Шаблон:Safeformatnum"," 5.75% 12.628 3 Шаблон:Статья"," 4.24% 9.316 5 Шаблон:Cite_web"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.012","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":1030493,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-75687f9f4b-z4f42","timestamp":"20250323092437","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u041c\u0430\u0441\u0441\u0430","url":"https:\/\/krc.wikipedia.org\/wiki\/%D0%9C%D0%B0%D1%81%D1%81%D0%B0","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11423","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q11423","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0424\u043e\u043d\u0434 \u0412\u0438\u043a\u0438\u043c\u0435\u0434\u0438\u0430","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2024-12-19T17:13:15Z","dateModified":"2025-01-04T17:52:31Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/b\/b5\/CGKilogram.jpg","headline":"\u0437\u0430\u0442\u043d\u044b \u0438\u043d\u0435\u0440\u0442\u043b\u0438\u0433\u0438\u043d\u0438 \u0451\u043b\u0447\u0435\u0441\u0438"}</script> </body> </html>

Pages: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10