CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="fa" dir="rtl"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>سده هفدهم میلادی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )fawikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[".\t,","٫\t٬"],"wgDigitTransformTable":[ "0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9\t%","۰\t۱\t۲\t۳\t۴\t۵\t۶\t۷\t۸\t۹\t٪"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","ژانویه","فوریه","مارس","آوریل","مه","ژوئن","ژوئیه","اوت","سپتامبر","اکتبر","نوامبر","دسامبر"],"wgRequestId":"088ed3e7-6f24-49d0-aac2-cff37a50087a","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"سده_هفدهم_میلادی","wgTitle":"سده هفدهم میلادی","wgCurRevisionId":39833983,"wgRevisionId":39833983,"wgArticleId":144497,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["تاریخ نوین","دوره نوین آغازین","سده ۱۷ (میلادی)","سده‌ها (میلادی)","هزاره ۲ (میلادی)"],"wgPageViewLanguage":"fa","wgPageContentLanguage":"fa","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"سده_هفدهم_میلادی","wgRelevantArticleId": 144497,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"fa","pageLanguageDir":"rtl","pageVariantFallbacks":"fa"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":90000,"wgRelatedArticlesCompat":[],"wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q7016","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"], "GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.Edittools","ext.gadget.EasyNewSection","ext.gadget.signit","ext.gadget.decodesummary", "ext.gadget.Watchlist","ext.gadget.switcher","ext.gadget.refToolbar","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession","wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=fa&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=fa&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="1642"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="1095"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="876"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="سده هفدهم میلادی - ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//fa.m.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="ویرایش" href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="ویکی‌پدیا (fa)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//fa.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.fa"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="خوراک اتم برای ویکی‌پدیا" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki rtl sitedir-rtl mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-سده_هفدهم_میلادی rootpage-سده_هفدهم_میلادی skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">پرش به محتوا</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="منوی اصلی" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">منوی اصلی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">منوی اصلی</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> بازدید محتوا </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" title="مشاهدهٔ صفحهٔ اصلی [z]" accesskey="z"><span>صفحهٔ اصلی</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%A7%D9%87:%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D9%86%D9%88%D9%86%DB%8C" title="یافتن اطلاعات پس‌زمینه پیرامون رویدادهای کنونی"><span>رویدادهای کنونی</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF%D9%81%DB%8C" title="آوردن یک صفحهٔ تصادفی [x]" accesskey="x"><span>مقالهٔ تصادفی</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-collaboration" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-collaboration" > <div class="vector-menu-heading"> همکاری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%AE%DB%8C%D8%B1" title="فهرستی از تغییرات اخیر ویکی [r]" accesskey="r"><span>تغییرات اخیر</span></a></li><li id="n-cooperateing" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%87%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C"><span>ویکی‌نویس شوید!</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%81%D9%87%D8%B1%D8%B3%D8%AA" title="مکانی برای دریافتن"><span>راهنما</span></a></li><li id="n-contact" class="mw-list-item"><a href="//fa.wikipedia.org/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%A7_%D9%85%D8%A7"><span>تماس با ویکی‌پدیا</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%D9%94_%D8%A7%D8%B5%D9%84%DB%8C" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="ویکی‌پدیا" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-fa.svg" style="width: 6em; height: 2em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="دانشنامهٔ آزاد" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-fa.svg" width="72" height="18" style="width: 4.5em; height: 1.125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%AC%D9%88" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>جستجو</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="جستجو در ویکی‌پدیا" aria-label="جستجو در ویکی‌پدیا" autocapitalize="sentences" title="جستجو در ویکی‌پدیا [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="ویژه:جستجو"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">جستجو</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="ابزارهای شخصی"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="تغییر ظاهر اندازهٔ قلم، عرض و رنگ صفحه" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ظاهر" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ظاهر</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa" class=""><span>کمک مالی</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است." class=""><span>ایجاد حساب</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o" class=""><span>ورود</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="گزینه‌های بیشتر" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارهای شخصی" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">ابزارهای شخصی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="منوی کاربری" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_fa.wikipedia.org&uselang=fa"><span>کمک مالی</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C&returnto=%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="از شما دعوت می‌شود که یک حساب ایجاد کنید و وارد شوید؛ هرچند که این کار اختیاری است."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>ایجاد حساب</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%87&returnto=%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="توصیه می‌شود که به سامانه وارد شوید، گرچه اجباری نیست [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>ورود</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> صفحه‌هایی برای ویرایشگرانی که از سامانه خارج شدند <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7:%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87" aria-label="دربارهٔ ویرایش‌کردن بیشتر بدانید"><span>بیشتر بدانید</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%85%D9%86" title="فهرست ویرایش‌ها انجام شده از این نشانی آی‌پی [y]" accesskey="y"><span>مشارکت‌ها</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D9%85%D9%86" title="بحث پیرامون ویرایش‌های این نشانی آی‌پی [n]" accesskey="n"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="وبگاه"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="فهرست" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">فهرست</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">نهفتن</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">بخش آغازین</div> </a> </li> <li id="toc-رویدادها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#رویدادها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱</span> <span>رویدادها</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-رویدادها-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های رویدادها</span> </button> <ul id="toc-رویدادها-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-دههٔ_۱۶۰۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۰۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۱</span> <span>دههٔ ۱۶۰۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۰۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۱۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۱۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۲</span> <span>دههٔ ۱۶۱۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۱۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۲۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۲۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۳</span> <span>دههٔ ۱۶۲۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۲۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۳۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۳۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۴</span> <span>دههٔ ۱۶۳۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۳۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۴۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۴۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۵</span> <span>دههٔ ۱۶۴۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۴۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۵۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۵۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۶</span> <span>دههٔ ۱۶۵۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۵۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۶۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۶۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۷</span> <span>دههٔ ۱۶۶۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۶۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۷۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۷۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۸</span> <span>دههٔ ۱۶۷۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۷۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۸۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۸۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۹</span> <span>دههٔ ۱۶۸۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۸۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دههٔ_۱۶۹۰" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#دههٔ_۱۶۹۰"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۱.۱۰</span> <span>دههٔ ۱۶۹۰</span> </div> </a> <ul id="toc-دههٔ_۱۶۹۰-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-شخصیت‌های_مهم" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#شخصیت‌های_مهم"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲</span> <span>شخصیت‌های مهم</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-شخصیت‌های_مهم-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>تغییر وضعیت زیربخش‌های شخصیت‌های مهم</span> </button> <ul id="toc-شخصیت‌های_مهم-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-رهبران،_سیاستمداران_و_نظامیان_جهان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#رهبران،_سیاستمداران_و_نظامیان_جهان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۱</span> <span>رهبران، سیاستمداران و نظامیان جهان</span> </div> </a> <ul id="toc-رهبران،_سیاستمداران_و_نظامیان_جهان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-موسیقی‌دانان_و_آهنگسازان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#موسیقی‌دانان_و_آهنگسازان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۲</span> <span>موسیقی‌دانان و آهنگسازان</span> </div> </a> <ul id="toc-موسیقی‌دانان_و_آهنگسازان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-خالقان_آثار_تجسمی" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#خالقان_آثار_تجسمی"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۳</span> <span>خالقان آثار تجسمی</span> </div> </a> <ul id="toc-خالقان_آثار_تجسمی-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-ادبا" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#ادبا"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۴</span> <span>ادبا</span> </div> </a> <ul id="toc-ادبا-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-آموزگاران" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#آموزگاران"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۵</span> <span>آموزگاران</span> </div> </a> <ul id="toc-آموزگاران-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-کاشفان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#کاشفان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۶</span> <span>کاشفان</span> </div> </a> <ul id="toc-کاشفان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-فیلسوفان_و_دانشمندان" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#فیلسوفان_و_دانشمندان"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۲.۷</span> <span>فیلسوفان و دانشمندان</span> </div> </a> <ul id="toc-فیلسوفان_و_دانشمندان-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-نوآوری‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#نوآوری‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۳</span> <span>نوآوری‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-نوآوری‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۴</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-دهه‌ها_و_سال‌ها" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#دهه‌ها_و_سال‌ها"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۵</span> <span>دهه‌ها و سال‌ها</span> </div> </a> <ul id="toc-دهه‌ها_و_سال‌ها-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-جستارهای_وابسته" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#جستارهای_وابسته"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۶</span> <span>جستارهای وابسته</span> </div> </a> <ul id="toc-جستارهای_وابسته-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-منابع_2" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1 vector-toc-list-item-expanded"> <a class="vector-toc-link" href="#منابع_2"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">۷</span> <span>منابع</span> </div> </a> <ul id="toc-منابع_2-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="فهرست" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر وضعیت فهرست محتویات" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">تغییر وضعیت فهرست محتویات</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">سده هفدهم میلادی</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="به مقاله‌ای به یک زبان دیگر بروید. به ۱۴۴ زبان در دسترس است." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-144" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">۱۴۴ زبان</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/17de_eeu" title="17de eeu–آفریکانس" lang="af" hreflang="af" data-title="17de eeu" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="آفریکانس" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/17._Jahrhundert" title="17. Jahrhundert–آلمانی سوئیسی" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="17. Jahrhundert" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="آلمانی سوئیسی" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/17%E1%8A%9B%E1%8B%8D_%E1%88%9D%E1%8B%95%E1%89%B0_%E1%8B%93%E1%88%98%E1%89%B5" title="17ኛው ምዕተ ዓመት–امهری" lang="am" hreflang="am" data-title="17ኛው ምዕተ ዓመት" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="امهری" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sieglo_XVII" title="Sieglo XVII–آراگونی" lang="an" hreflang="an" data-title="Sieglo XVII" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="آراگونی" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_17" title="القرن 17–عربی" lang="ar" hreflang="ar" data-title="القرن 17" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="عربی" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%B1%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A8%D8%B9%D8%AA%D8%A7%D8%B4%D8%B1" title="القرن السبعتاشر–عربی مصری" lang="arz" hreflang="arz" data-title="القرن السبعتاشر" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="عربی مصری" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Sieglu_XVII" title="Sieglu XVII–آستوری" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Sieglu XVII" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="آستوری" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-av mw-list-item"><a href="https://av.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B3%D3%80%D0%B0%D1%81%D1%80%D1%83" title="XVII гӀасру–آواری" lang="av" hreflang="av" data-title="XVII гӀасру" data-language-autonym="Авар" data-language-local-name="آواری" class="interlanguage-link-target"><span>Авар</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-avk mw-list-item"><a href="https://avk.wikipedia.org/wiki/17-eafa_decemda" title="17-eafa decemda–Kotava" lang="avk" hreflang="avk" data-title="17-eafa decemda" data-language-autonym="Kotava" data-language-local-name="Kotava" class="interlanguage-link-target"><span>Kotava</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/XVII_%C9%99sr" title="XVII əsr–ترکی آذربایجانی" lang="az" hreflang="az" data-title="XVII əsr" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="ترکی آذربایجانی" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%DB%B1%DB%B7._%DB%8C%D9%88%D8%B2_%D8%A7%DB%8C%D9%84" title="۱۷. یوز ایل–South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="۱۷. یوز ایل" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B1%D1%8B%D1%83%D0%B0%D1%82" title="XVII быуат–باشقیری" lang="ba" hreflang="ba" data-title="XVII быуат" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="باشقیری" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ban mw-list-item"><a href="https://ban.wikipedia.org/wiki/Abad_ka-17" title="Abad ka-17–بالیایی" lang="ban" hreflang="ban" data-title="Abad ka-17" data-language-autonym="Basa Bali" data-language-local-name="بالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Bali</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/XVII_om%C5%BEios" title="XVII omžios–ساموگیتی" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="XVII omžios" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="ساموگیتی" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/XVII_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="XVII стагоддзе–بلاروسی" lang="be" hreflang="be" data-title="XVII стагоддзе" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="بلاروسی" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/XVII_%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B3%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%8C%D0%B4%D0%B7%D0%B5" title="XVII стагодзьдзе–بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="XVII стагодзьдзе" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="بلاروسی (دستورخط کلاسیک)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/17_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="17 век–بلغاری" lang="bg" hreflang="bg" data-title="17 век" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="بلغاری" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/XVIIvet_kantved" title="XVIIvet kantved–برتون" lang="br" hreflang="br" data-title="XVIIvet kantved" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="برتون" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/17._vijek" title="17. vijek–بوسنیایی" lang="bs" hreflang="bs" data-title="17. vijek" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="بوسنیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Segle_XVII" title="Segle XVII–کاتالان" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Segle XVII" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="کاتالان" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cdo mw-list-item"><a href="https://cdo.wikipedia.org/wiki/17_si%C3%A9-g%C4%AB" title="17 sié-gī–چینی مین شرقی" lang="cdo" hreflang="cdo" data-title="17 sié-gī" data-language-autonym="閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄" data-language-local-name="چینی مین شرقی" class="interlanguage-link-target"><span>閩東語 / Mìng-dĕ̤ng-ngṳ̄</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B1%D3%80%D0%B5%D1%88%D0%BE" title="XVII бӀешо–چچنی" lang="ce" hreflang="ce" data-title="XVII бӀешо" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="چچنی" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%95%D8%AF%DB%95%DB%8C_%D9%A1%D9%A7%DB%8C%DB%95%D9%85" title="سەدەی ١٧یەم–کردی مرکزی" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سەدەی ١٧یەم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="کردی مرکزی" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/17._stolet%C3%AD" title="17. století–چکی" lang="cs" hreflang="cs" data-title="17. století" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="چکی" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/XVII_%C4%95%D0%BC%C4%95%D1%80" title="XVII ĕмĕр–چوواشی" lang="cv" hreflang="cv" data-title="XVII ĕмĕр" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="چوواشی" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/17eg_ganrif" title="17eg ganrif–ولزی" lang="cy" hreflang="cy" data-title="17eg ganrif" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ولزی" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/17._%C3%A5rhundrede" title="17. århundrede–دانمارکی" lang="da" hreflang="da" data-title="17. århundrede" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="دانمارکی" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/17._Jahrhundert" title="17. Jahrhundert–آلمانی" lang="de" hreflang="de" data-title="17. Jahrhundert" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="آلمانی" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Seserra_17%C4%B1ne" title="Seserra 17ıne–Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Seserra 17ıne" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/17%CE%BF%CF%82_%CE%B1%CE%B9%CF%8E%CE%BD%CE%B1%CF%82" title="17ος αιώνας–یونانی" lang="el" hreflang="el" data-title="17ος αιώνας" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="یونانی" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/XVII_s%C3%A9col" title="XVII sécol–امیلیانو-روما" lang="egl" hreflang="egl" data-title="XVII sécol" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="امیلیانو-روما" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/17th_century" title="17th century–انگلیسی" lang="en" hreflang="en" data-title="17th century" data-language-autonym="English" data-language-local-name="انگلیسی" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/17-a_jarcento" title="17-a jarcento–اسپرانتو" lang="eo" hreflang="eo" data-title="17-a jarcento" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="اسپرانتو" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Siglo_XVII" title="Siglo XVII–اسپانیایی" lang="es" hreflang="es" data-title="Siglo XVII" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="اسپانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/17._sajand" title="17. sajand–استونیایی" lang="et" hreflang="et" data-title="17. sajand" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="استونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/XVII._mendea" title="XVII. mendea–باسکی" lang="eu" hreflang="eu" data-title="XVII. mendea" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="باسکی" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Sigru_XVII" title="Sigru XVII–اکسترامادورایی" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Sigru XVII" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="اکسترامادورایی" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/1600-luku" title="1600-luku–فنلاندی" lang="fi" hreflang="fi" data-title="1600-luku" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="فنلاندی" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/17._aastagasada" title="17. aastagasada–Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="17. aastagasada" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/17._%C3%B8ld" title="17. øld–فارویی" lang="fo" hreflang="fo" data-title="17. øld" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="فارویی" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/XVIIe_si%C3%A8cle" title="XVIIe siècle–فرانسوی" lang="fr" hreflang="fr" data-title="XVIIe siècle" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="فرانسوی" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/XVII%C3%A9mo_si%C3%A8cllo" title="XVIIémo siècllo–آرپیتان" lang="frp" hreflang="frp" data-title="XVIIémo siècllo" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="آرپیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/17._juarhunert" title="17. juarhunert–فریزی شمالی" lang="frr" hreflang="frr" data-title="17. juarhunert" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="فریزی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/17e_iuw" title="17e iuw–فریسی غربی" lang="fy" hreflang="fy" data-title="17e iuw" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="فریسی غربی" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/17%C3%BA_haois" title="17ú haois–ایرلندی" lang="ga" hreflang="ga" data-title="17ú haois" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="ایرلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gan mw-list-item"><a href="https://gan.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%B4%80" title="17世紀–گن" lang="gan" hreflang="gan" data-title="17世紀" data-language-autonym="贛語" data-language-local-name="گن" class="interlanguage-link-target"><span>贛語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/17mh_Linn" title="17mh Linn–گیلی اسکاتلندی" lang="gd" hreflang="gd" data-title="17mh Linn" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="گیلی اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_XVII" title="Século XVII–گالیسیایی" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Século XVII" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="گالیسیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/17oo_eash" title="17oo eash–مانی" lang="gv" hreflang="gv" data-title="17oo eash" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="مانی" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%94%D7%9E%D7%90%D7%94_%D7%94-17" title="המאה ה-17–عبری" lang="he" hreflang="he" data-title="המאה ה-17" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="عبری" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%B9%E0%A4%B5%E0%A5%80%E0%A4%82_%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%8D%E0%A4%A6%E0%A5%80" title="सत्रहवीं शताब्दी–هندی" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सत्रहवीं शताब्दी" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="هندی" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/17th_century" title="17th century–هندی فیجیایی" lang="hif" hreflang="hif" data-title="17th century" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="هندی فیجیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/17._stolje%C4%87e" title="17. stoljeće–کروات" lang="hr" hreflang="hr" data-title="17. stoljeće" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="کروات" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/17._sz%C3%A1zad" title="17. század–مجاری" lang="hu" hreflang="hu" data-title="17. század" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="مجاری" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/17-%D6%80%D5%A4_%D5%A4%D5%A1%D6%80" title="17-րդ դար–ارمنی" lang="hy" hreflang="hy" data-title="17-րդ դար" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="ارمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Seculo_17" title="Seculo 17–اینترلینگوا" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Seculo 17" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="اینترلینگوا" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id badge-Q70893996 mw-list-item" title=""><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-17" title="Abad ke-17–اندونزیایی" lang="id" hreflang="id" data-title="Abad ke-17" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="اندونزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/17ma_yarcento" title="17ma yarcento–ایدو" lang="io" hreflang="io" data-title="17ma yarcento" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="ایدو" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/17._%C3%B6ldin" title="17. öldin–ایسلندی" lang="is" hreflang="is" data-title="17. öldin" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="ایسلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/XVII_secolo" title="XVII secolo–ایتالیایی" lang="it" hreflang="it" data-title="XVII secolo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ایتالیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%B4%80" title="17世紀–ژاپنی" lang="ja" hreflang="ja" data-title="17世紀" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="ژاپنی" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Abad_ping_17" title="Abad ping 17–جاوه‌ای" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Abad ping 17" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="جاوه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/XVII_%E1%83%A1%E1%83%90%E1%83%A3%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%9C%E1%83%94" title="XVII საუკუნე–گرجی" lang="ka" hreflang="ka" data-title="XVII საუკუნე" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="گرجی" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/XVII_%D2%93%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XVII ғасыр–قزاقی" lang="kk" hreflang="kk" data-title="XVII ғасыр" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="قزاقی" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B3%A7%E0%B3%AD%E0%B2%A8%E0%B3%87_%E0%B2%B6%E0%B2%A4%E0%B2%AE%E0%B2%BE%E0%B2%A8" title="೧೭ನೇ ಶತಮಾನ–کانارا" lang="kn" hreflang="kn" data-title="೧೭ನೇ ಶತಮಾನ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="کانارا" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/17%EC%84%B8%EA%B8%B0" title="17세기–کره‌ای" lang="ko" hreflang="ko" data-title="17세기" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="کره‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Sedsala_17an" title="Sedsala 17an–کردی" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Sedsala 17an" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="کردی" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/17ves_kansbledhen" title="17ves kansbledhen–کورنی" lang="kw" hreflang="kw" data-title="17ves kansbledhen" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="کورنی" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Saeculum_17" title="Saeculum 17–لاتین" lang="la" hreflang="la" data-title="Saeculum 17" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="لاتین" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lb mw-list-item"><a href="https://lb.wikipedia.org/wiki/17._Joerhonnert" title="17. Joerhonnert–لوگزامبورگی" lang="lb" hreflang="lb" data-title="17. Joerhonnert" data-language-autonym="Lëtzebuergesch" data-language-local-name="لوگزامبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Lëtzebuergesch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lez mw-list-item"><a href="https://lez.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B2%D0%B8%D1%88_%D0%B9%D0%B8%D1%81" title="XVII виш йис–لزگی" lang="lez" hreflang="lez" data-title="XVII виш йис" data-language-autonym="Лезги" data-language-local-name="لزگی" class="interlanguage-link-target"><span>Лезги</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sentenio_17" title="Sentenio 17–Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sentenio 17" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Zeventiende_iew" title="Zeventiende iew–لیمبورگی" lang="li" hreflang="li" data-title="Zeventiende iew" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="لیمبورگی" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lij mw-list-item"><a href="https://lij.wikipedia.org/wiki/XVII_secolo" title="XVII secolo–Ligurian" lang="lij" hreflang="lij" data-title="XVII secolo" data-language-autonym="Ligure" data-language-local-name="Ligurian" class="interlanguage-link-target"><span>Ligure</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9cul_XVII" title="Sécul XVII–لومبارد" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sécul XVII" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="لومبارد" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/XVII_am%C5%BEius" title="XVII amžius–لیتوانیایی" lang="lt" hreflang="lt" data-title="XVII amžius" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="لیتوانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/17._gadsimts" title="17. gadsimts–لتونیایی" lang="lv" hreflang="lv" data-title="17. gadsimts" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="لتونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-map-bms mw-list-item"><a href="https://map-bms.wikipedia.org/wiki/Abad_kaping-17" title="Abad kaping-17–Banyumasan" lang="jv-x-bms" hreflang="jv-x-bms" data-title="Abad kaping-17" data-language-autonym="Basa Banyumasan" data-language-local-name="Banyumasan" class="interlanguage-link-target"><span>Basa Banyumasan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mhr mw-list-item"><a href="https://mhr.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%BA%D1%83%D1%80%D1%8B%D0%BC" title="XVII курым–ماری" lang="mhr" hreflang="mhr" data-title="XVII курым" data-language-autonym="Олык марий" data-language-local-name="ماری" class="interlanguage-link-target"><span>Олык марий</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Rautau_17" title="Rautau 17–مائوری" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Rautau 17" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="مائوری" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/17_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="17 век–مقدونی" lang="mk" hreflang="mk" data-title="17 век" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="مقدونی" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/17-%D1%80_%D0%B7%D1%83%D1%83%D0%BD" title="17-р зуун–مغولی" lang="mn" hreflang="mn" data-title="17-р зуун" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="مغولی" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%87.%E0%A4%B8.%E0%A4%9A%E0%A5%87_%E0%A5%A7%E0%A5%AD_%E0%A4%B5%E0%A5%87_%E0%A4%B6%E0%A4%A4%E0%A4%95" title="इ.स.चे १७ वे शतक–مراتی" lang="mr" hreflang="mr" data-title="इ.स.चे १७ वे शतक" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="مراتی" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Abad_ke-17" title="Abad ke-17–مالایی" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Abad ke-17" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="مالایی" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Seklu_17" title="Seklu 17–مالتی" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Seklu 17" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="مالتی" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%81%81%E1%81%87_%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%85%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%85%E1%80%BA" title="၁၇ ရာစုနှစ်–برمه‌ای" lang="my" hreflang="my" data-title="၁၇ ရာစုနှစ်" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="برمه‌ای" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-myv mw-list-item"><a href="https://myv.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%BF%D0%B8%D0%BD%D0%B3%D0%B5" title="XVII пинге–ارزیایی" lang="myv" hreflang="myv" data-title="XVII пинге" data-language-autonym="Эрзянь" data-language-local-name="ارزیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Эрзянь</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nah mw-list-item"><a href="https://nah.wikipedia.org/wiki/Macuilpohualxihuitl_XVII" title="Macuilpohualxihuitl XVII–Nahuatl" lang="nah" hreflang="nah" data-title="Macuilpohualxihuitl XVII" data-language-autonym="Nāhuatl" data-language-local-name="Nahuatl" class="interlanguage-link-target"><span>Nāhuatl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nap mw-list-item"><a href="https://nap.wikipedia.org/wiki/XVII_seculo" title="XVII seculo–ناپلی" lang="nap" hreflang="nap" data-title="XVII seculo" data-language-autonym="Napulitano" data-language-local-name="ناپلی" class="interlanguage-link-target"><span>Napulitano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/17._Johrhunnert" title="17. Johrhunnert–آلمانی سفلی" lang="nds" hreflang="nds" data-title="17. Johrhunnert" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="آلمانی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw–ساکسونی سفلی" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="17e eeuw" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="ساکسونی سفلی" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/17e_eeuw" title="17e eeuw–هلندی" lang="nl" hreflang="nl" data-title="17e eeuw" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="هلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/1600-talet" title="1600-talet–نروژی نی‌نُشک" lang="nn" hreflang="nn" data-title="1600-talet" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="نروژی نی‌نُشک" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/17._%C3%A5rhundre" title="17. århundre–نروژی بوک‌مُل" lang="nb" hreflang="nb" data-title="17. århundre" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="نروژی بوک‌مُل" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nov mw-list-item"><a href="https://nov.wikipedia.org/wiki/17esmi_sekle" title="17esmi sekle–Novial" lang="nov" hreflang="nov" data-title="17esmi sekle" data-language-autonym="Novial" data-language-local-name="Novial" class="interlanguage-link-target"><span>Novial</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nrm mw-list-item"><a href="https://nrm.wikipedia.org/wiki/XVIIe_s." title="XVIIe s.–Norman" lang="nrf" hreflang="nrf" data-title="XVIIe s." data-language-autonym="Nouormand" data-language-local-name="Norman" class="interlanguage-link-target"><span>Nouormand</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nso mw-list-item"><a href="https://nso.wikipedia.org/wiki/Ngwagakgolo_17" title="Ngwagakgolo 17–سوتویی شمالی" lang="nso" hreflang="nso" data-title="Ngwagakgolo 17" data-language-autonym="Sesotho sa Leboa" data-language-local-name="سوتویی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Sesotho sa Leboa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8gle_XVII" title="Sègle XVII–اکسیتان" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sègle XVII" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="اکسیتان" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/XVII_%C3%A6%D0%BD%D1%83%D1%81" title="XVII æнус–آسی" lang="os" hreflang="os" data-title="XVII æнус" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="آسی" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/17%E0%A8%B5%E0%A9%80%E0%A8%82_%E0%A8%B8%E0%A8%A6%E0%A9%80" title="17ਵੀਂ ਸਦੀ–پنجابی" lang="pa" hreflang="pa" data-title="17ਵੀਂ ਸਦੀ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pap mw-list-item"><a href="https://pap.wikipedia.org/wiki/Siglo_17" title="Siglo 17–پاپیامنتو" lang="pap" hreflang="pap" data-title="Siglo 17" data-language-autonym="Papiamentu" data-language-local-name="پاپیامنتو" class="interlanguage-link-target"><span>Papiamentu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/XVII_wiek" title="XVII wiek–لهستانی" lang="pl" hreflang="pl" data-title="XVII wiek" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="لهستانی" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%81%D9%88%D9%8A%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="ستارہويں صدی–پنجابی" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="ستارہويں صدی" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="پنجابی" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/S%C3%A9culo_XVII" title="Século XVII–پرتغالی" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Século XVII" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="پرتغالی" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/17_%C3%B1iqin_pachakwata" title="17 ñiqin pachakwata–کچوایی" lang="qu" hreflang="qu" data-title="17 ñiqin pachakwata" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="کچوایی" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Secolul_al_XVII-lea" title="Secolul al XVII-lea–رومانیایی" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Secolul al XVII-lea" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="رومانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="XVII век–روسی" lang="ru" hreflang="ru" data-title="XVII век" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="روسی" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/XVII._%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%BE%D1%87%D0%B0" title="XVII. стороча–Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="XVII. стороча" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/XVII_%D2%AF%D0%B9%D1%8D" title="XVII үйэ–یاقوتی" lang="sah" hreflang="sah" data-title="XVII үйэ" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="یاقوتی" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/S%C3%A8culu_XVII" title="Sèculu XVII–سیسیلی" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Sèculu XVII" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="سیسیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/17t_century" title="17t century–اسکاتلندی" lang="sco" hreflang="sco" data-title="17t century" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="اسکاتلندی" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/1600-lohku_(jahke%C4%8Duohti)" title="1600-lohku (jahkečuohti)–سامی شمالی" lang="se" hreflang="se" data-title="1600-lohku (jahkečuohti)" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="سامی شمالی" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/17._vijek" title="17. vijek–صرب و کرواتی" lang="sh" hreflang="sh" data-title="17. vijek" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="صرب و کرواتی" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%AE%E1%82%81%E1%80%B0%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%95%E1%81%A2%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%87_17" title="ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17–شانی" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ပီႁူဝ်ပၢၵ်ႇ 17" data-language-autonym="ၽႃႇသႃႇတႆး " data-language-local-name="شانی" class="interlanguage-link-target"><span>ၽႃႇသႃႇတႆး </span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/17th_century" title="17th century–انگلیسی ساده" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="17th century" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="انگلیسی ساده" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/17._storo%C4%8Die" title="17. storočie–اسلواکی" lang="sk" hreflang="sk" data-title="17. storočie" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="اسلواکی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/17._stoletje" title="17. stoletje–اسلوونیایی" lang="sl" hreflang="sl" data-title="17. stoletje" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="اسلوونیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Shekulli_XVII" title="Shekulli XVII–آلبانیایی" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Shekulli XVII" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="آلبانیایی" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/17._%D0%B2%D0%B5%D0%BA" title="17. век–صربی" lang="sr" hreflang="sr" data-title="17. век" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="صربی" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/17._Jierhunnert" title="17. Jierhunnert–Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="17. Jierhunnert" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-su mw-list-item"><a href="https://su.wikipedia.org/wiki/Abad_ka-17" title="Abad ka-17–سوندایی" lang="su" hreflang="su" data-title="Abad ka-17" data-language-autonym="Sunda" data-language-local-name="سوندایی" class="interlanguage-link-target"><span>Sunda</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/1600-talet" title="1600-talet–سوئدی" lang="sv" hreflang="sv" data-title="1600-talet" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="سوئدی" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Karne_ya_17" title="Karne ya 17–سواحیلی" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Karne ya 17" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="سواحیلی" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/17-%E0%AE%86%E0%AE%AE%E0%AF%8D_%E0%AE%A8%E0%AF%82%E0%AE%B1%E0%AF%8D%E0%AE%B1%E0%AE%BE%E0%AE%A3%E0%AF%8D%E0%AE%9F%E0%AF%81" title="17-ஆம் நூற்றாண்டு–تامیلی" lang="ta" hreflang="ta" data-title="17-ஆம் நூற்றாண்டு" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="تامیلی" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/17_%E0%B0%B5_%E0%B0%B6%E0%B0%A4%E0%B0%BE%E0%B0%AC%E0%B1%8D%E0%B0%A6%E0%B0%82" title="17 వ శతాబ్దం–تلوگویی" lang="te" hreflang="te" data-title="17 వ శతాబ్దం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="تلوگویی" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B0%D0%B4%D0%B0%D0%B8_XVII" title="Садаи XVII–تاجیکی" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Садаи XVII" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="تاجیکی" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B9%8C%E0%B8%A8%E0%B8%95%E0%B8%A7%E0%B8%A3%E0%B8%A3%E0%B8%A9%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88_17" title="คริสต์ศตวรรษที่ 17–تایلندی" lang="th" hreflang="th" data-title="คริสต์ศตวรรษที่ 17" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="تایلندی" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tk mw-list-item"><a href="https://tk.wikipedia.org/wiki/17-nji_asyr" title="17-nji asyr–ترکمنی" lang="tk" hreflang="tk" data-title="17-nji asyr" data-language-autonym="Türkmençe" data-language-local-name="ترکمنی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkmençe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Ika-17_dantaon" title="Ika-17 dantaon–تاگالوگی" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Ika-17 dantaon" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="تاگالوگی" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/17._y%C3%BCzy%C4%B1l" title="17. yüzyıl–ترکی استانبولی" lang="tr" hreflang="tr" data-title="17. yüzyıl" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="ترکی استانبولی" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/XVII_%D0%B3%D0%B0%D1%81%D1%8B%D1%80" title="XVII гасыр–تاتاری" lang="tt" hreflang="tt" data-title="XVII гасыр" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="تاتاری" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/XVII_%D1%81%D1%82%D0%BE%D0%BB%D1%96%D1%82%D1%82%D1%8F" title="XVII століття–اوکراینی" lang="uk" hreflang="uk" data-title="XVII століття" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="اوکراینی" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%B1%DB%81%D9%88%DB%8C%DA%BA_%D8%B5%D8%AF%DB%8C" title="سترہویں صدی–اردو" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سترہویں صدی" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="اردو" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/XVII_asr" title="XVII asr–ازبکی" lang="uz" hreflang="uz" data-title="XVII asr" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="ازبکی" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/XVII_seco%C5%82o" title="XVII secoło–Venetian" lang="vec" hreflang="vec" data-title="XVII secoło" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="Venetian" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%BF_k%E1%BB%B7_17" title="Thế kỷ 17–ویتنامی" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Thế kỷ 17" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ویتنامی" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/17inme_sieke" title="17inme sieke–والونی" lang="wa" hreflang="wa" data-title="17inme sieke" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="والونی" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Ika-17_nga_gatostuig" title="Ika-17 nga gatostuig–وارایی" lang="war" hreflang="war" data-title="Ika-17 nga gatostuig" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="وارایی" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%BA%AA" title="17世纪–وو" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="17世纪" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="وو" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/XVII_%E1%83%9D%E1%83%A8%E1%83%AC%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%90" title="XVII ოშწანურა–Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="XVII ოშწანურა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/17%D7%98%D7%A2%D7%A8_%D7%99%22%D7%94" title="17טער י"ה–یدی" lang="yi" hreflang="yi" data-title="17טער י"ה" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="یدی" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%BA%AA" title="17世纪–چینی" lang="zh" hreflang="zh" data-title="17世纪" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="چینی" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/17_s%C3%A8-k%C3%AD" title="17 sè-kí–مین نان" lang="nan" hreflang="nan" data-title="17 sè-kí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="مین نان" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/17%E4%B8%96%E7%B4%80" title="17世紀–کانتونی" lang="yue" hreflang="yue" data-title="17世紀" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="کانتونی" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7016#sitelinks-wikipedia" title="ویرایش پیوندهای بین‌زبانی" class="wbc-editpage">ویرایش پیوندها</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="فضاهای نام"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="دیدن صفحهٔ محتویات [c]" accesskey="c"><span>مقاله</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB:%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" rel="discussion" title="گفتگو پیرامون محتوای صفحه [t]" accesskey="t"><span>بحث</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="تغییر گونهٔ زبان" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">فارسی</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="بازدیدها"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=history" title="نسخه‌های پیشین این صفحه [h]" accesskey="h"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ابزارها" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">ابزارها</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ابزارها</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">نهفتن</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="گزینه‌های بیشتر" > <div class="vector-menu-heading"> عمل‌ها </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C"><span>خواندن</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit" title="ویرایش کد مبدأ این صفحه [e]" accesskey="e"><span>ویرایش</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=history"><span>نمایش تاریخچه</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> عمومی </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%BE%DB%8C%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%A8%D9%87_%D8%A7%DB%8C%D9%86_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" title="فهرست همهٔ صفحه‌هایی که به این صفحه پیوند می‌دهند [j]" accesskey="j"><span>پیوندها به این صفحه</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%AA%D8%BA%DB%8C%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D9%85%D8%B1%D8%AA%D8%A8%D8%B7/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" rel="nofollow" title="تغییرات اخیر صفحه‌هایی که این صفحه به آن‌ها پیوند دارد [k]" accesskey="k"><span>تغییرات مرتبط</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="/wiki/ویکی‌پدیا:بارگذاری" title="بارگذاری تصاویر و پرونده‌های دیگر [u]" accesskey="u"><span>بارگذاری پرونده</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87" title="فهرستی از همهٔ صفحه‌های ویژه [q]" accesskey="q"><span>صفحه‌های ویژه</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&oldid=39833983" title="پیوند پایدار به این نسخه از این صفحه"><span>پیوند پایدار</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=info" title="اطلاعات بیشتر دربارهٔ این صفحه"><span>اطلاعات صفحه</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%DB%8C%D8%A7%D8%AF%DA%A9%D8%B1%D8%AF&page=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&id=39833983&wpFormIdentifier=titleform" title="اطلاعات در خصوص چگونگی یادکرد این صفحه"><span>یادکرد این صفحه</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B3%25D8%25AF%25D9%2587_%25D9%2587%25D9%2581%25D8%25AF%25D9%2587%25D9%2585_%25D9%2585%25DB%258C%25D9%2584%25D8%25A7%25D8%25AF%25DB%258C"><span>دریافت نشانی کوتاه‌شده</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:QrCode&url=https%3A%2F%2Ffa.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25D8%25B3%25D8%25AF%25D9%2587_%25D9%2587%25D9%2581%25D8%25AF%25D9%2587%25D9%2585_%25D9%2585%25DB%258C%25D9%2584%25D8%25A7%25D8%25AF%25DB%258C"><span>بارگیری کد QR</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> نسخه‌برداری </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:DownloadAsPdf&page=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=show-download-screen"><span>بارگیری به‌صورت PDF</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&printable=yes" title="نسخهٔ قابل چاپ این صفحه [p]" accesskey="p"><span>نسخهٔ قابل چاپ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> در پروژه‌های دیگر </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:17th_century" hreflang="en"><span>ویکی‌انبار</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q7016" title="پیوند به آیتم متصل‌شدۀ مخزن داده‌ها [g]" accesskey="g"><span>آیتم ویکی‌داده</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="ابزارهای صفحه"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="ظاهر"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">ظاهر</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">انتقال به نوار کناری</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">نهفتن</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-rtl mw-parser-output" lang="fa" dir="rtl"><table style="float: left; margin-left: 1em; margin-bottom: 2em"> <tbody><tr> <td> <div style="clear:both;"></div> <table class="infobox"> <tbody><tr style="background-color:#f8f9fa"> <td align="right"><small><b><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="سده‌ها">سده‌ها</a>:</b></small> </td> <td align="center"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۶ (میلادی)">سده ۱۶</a> - <b>سده ۱۷</b> - <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۸ (میلادی)">سده ۱۸</a> </td></tr> <tr> <td align="right"><small><b><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="دهه‌ها">دهه‌ها</a>:</b></small> </td> <td align="center"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۰۰ (میلادی)">۱۶۰۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۵۰ (میلادی)">۱۶۵۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۷۰ (میلادی)">۱۶۷۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۹۰ (میلادی)">۱۶۹۰</a> </td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table> <figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg/250px-Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg" decoding="async" width="250" height="342" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg/375px-Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg 2x" data-file-width="475" data-file-height="650" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی چهاردهم">لویی چهاردهم</a> در حال دیدار از <a href="/wiki/%D8%A2%DA%A9%D8%A7%D8%AF%D9%85%DB%8C_%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" class="mw-redirect" title="آکادمی علوم فرانسه">آکادمی علوم</a> به سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۱ (میلادی)">۱۶۷۱</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۰ (میلادی)">۱۰۵۰</a>). «بسیاری بر این باورند که (دانش مدرن) در اروپای سده ۱۷ متبلور شد و درک جدیدی از دنیای طبیعی را معرفی کرد.» - پیتر برت<sup id="cite_ref-Barrett_1-0" class="reference"><a href="#cite_note-Barrett-1"><span class="cite-bracket">[</span>۱<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Shakespeare.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Shakespeare.jpg/200px-Shakespeare.jpg" decoding="async" width="200" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Shakespeare.jpg/300px-Shakespeare.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a2/Shakespeare.jpg/400px-Shakespeare.jpg 2x" data-file-width="1943" data-file-height="2489" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="شکسپیر">شکسپیر</a>، نمایشنامه نویس شهیر انگلیسی </figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg/250px-GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg" decoding="async" width="250" height="171" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg/375px-GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg/500px-GezichtOpNieuwAmsterdam.jpg 2x" data-file-width="7276" data-file-height="4964" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88_%D8%A2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="نیو آمستردام">نیو آمستردام</a> در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۳ (میلادی)">۱۰۴۳</a>). تحت حکومت <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> نام این شهر به <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9" title="نیویورک">نیویورک</a> تغییر یافت.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Tokugawa_Ieyasu2.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Tokugawa_Ieyasu2.JPG/200px-Tokugawa_Ieyasu2.JPG" decoding="async" width="200" height="228" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Tokugawa_Ieyasu2.JPG/300px-Tokugawa_Ieyasu2.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/11/Tokugawa_Ieyasu2.JPG/400px-Tokugawa_Ieyasu2.JPG 2x" data-file-width="1841" data-file-height="2100" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="توکوگاوا ایه‌یاسو">توکوگاوا ایه‌یاسو</a> آخرین <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%DA%AF%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="شوگون‌سالاری توکوگاوا">نظام شوگونی</a> <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> را بنا نهاد که تا اوایل <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="سده ۱۹ میلادی">سده ۱۹ میلادی</a> ادامه پیدا کرد.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Albrecht_Wallenstein.jpeg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Albrecht_Wallenstein.jpeg/200px-Albrecht_Wallenstein.jpeg" decoding="async" width="200" height="255" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Albrecht_Wallenstein.jpeg/300px-Albrecht_Wallenstein.jpeg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/41/Albrecht_Wallenstein.jpeg/400px-Albrecht_Wallenstein.jpeg 2x" data-file-width="888" data-file-height="1133" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D8%AA_%D9%81%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="آلبرشت فون والنشتاین (صفحه وجود ندارد)">آلبرشت فون والنشتاین</a>، فرمانده کاتولیک</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Shah_abbas_I.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/0/09/Shah_abbas_I.jpg/200px-Shah_abbas_I.jpg" decoding="async" width="200" height="275" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/thumb/0/09/Shah_abbas_I.jpg/300px-Shah_abbas_I.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/fa/0/09/Shah_abbas_I.jpg 2x" data-file-width="385" data-file-height="530" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="شاه عباس اول">شاه عباس اول</a>، شاهنشاه <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">صفوی</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg/200px-Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg" decoding="async" width="200" height="245" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg/300px-Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg/400px-Frans_Hals_-_Portret_van_Ren%C3%A9_Descartes.jpg 2x" data-file-width="817" data-file-height="1000" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="رنه دکارت">رنه دکارت</a>، فیلسوف <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسوی</a> . دکارت را پدر <a href="/wiki/%D8%B9%D9%82%D9%84_%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="عقل گرایی">عقل گرایی</a> نوین می دانند . ایده های او در ریاضیات منجر به شکل گیری <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84" title="حساب دیفرانسیل">حساب دیفرانسیل</a> گردید و وی را پایه گذار <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D8%B3%D9%87_%D8%AA%D8%AD%D9%84%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="هندسه تحلیلی">هندسه تحلیلی</a> می دانند . <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B0%D9%87%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D8%AF%D9%86" title="دوگانه‌گرایی ذهن و بدن">دوگانه گرایی</a> ؛ <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9_%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA%DB%8C" title="شک دکارتی">شک دکارتی</a> (<a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%85_%D9%BE%D8%B3_%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%85" title="می‌اندیشم پس هستم">می اندیشم پس هستم</a>) ، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="رنه دکارت">جوهره های سه گانه</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعین‌گرایی">تعین گرایی</a> کلاسیک از جمله پایه های فلسفه دکارت هستند.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg/200px-Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg" decoding="async" width="200" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg/300px-Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2d/Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg/400px-Rolka_Mechti_Kuli_Beg.jpg 2x" data-file-width="786" data-file-height="666" /></a><figcaption>سفیر <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">ایران</a> در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a> (میلادی) (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۴ (میلادی)">۹۸۴</a>) برای شرکت در مراسم ازدواج شاه <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستانی</a> <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%DA%AF%DB%8C%D8%B3%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AF_%D8%B3%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیگیسموند سوم (صفحه وجود ندارد)">سیگیسموند سوم</a> وارد <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%81" title="کراکوف">کراکوف</a> می‌شود.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg/200px-1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg" decoding="async" width="200" height="169" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg/300px-1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c8/1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg/400px-1622_massacre_jamestown_de_Bry.jpg 2x" data-file-width="1400" data-file-height="1186" /></a><figcaption>کشتار مهاجران در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۲ (میلادی)">۱۶۲۲ (میلادی)</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۱ (میلادی)">۱۰۰۱</a>). این کشتار نقش کلیدی در دشمن انگاشتن همهٔ بومی‌های <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%AE%D9%BE%D9%88%D8%B3%D8%AA" class="mw-redirect" title="سرخپوست">سرخپوست</a> از جانب استعمارگران انگلیسی داشت.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg/200px-Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg" decoding="async" width="200" height="99" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg/300px-Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg/400px-Battle_of_Nordlingen_in_1634_by_Jacques_Courtois.jpg 2x" data-file-width="620" data-file-height="308" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد نوردلینگن (صفحه وجود ندارد)">نبرد نوردلینگن</a> <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۴ (میلادی)">۱۶۳۴ (میلادی)</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۳ (میلادی)">۱۰۱۳</a>). ارتش <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="کاتولیک">کاتولیک</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتوری روم مقدس">امپراتوری روم مقدس</a> که متکی به نیروهای حرفه‌ای <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="هابسبورگ اسپانیا">اسپانیایی</a> بود شکست سختی به ارتش <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="پروتستان">پروتستان</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="امپراتوری سوئد">سوئد</a> که به همراه متحدان <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمانی</a> خود می‌جنگیدند وارد آوردند.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Mehmed_IV.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1c/Mehmed_IV.jpg" decoding="async" width="131" height="192" class="mw-file-element" data-file-width="131" data-file-height="192" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="محمد چهارم">سلطان محمد چهارم</a>، پادشاه <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:AbelTasman.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f8/AbelTasman.jpg/200px-AbelTasman.jpg" decoding="async" width="200" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/f8/AbelTasman.jpg 1.5x" data-file-width="282" data-file-height="232" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آبل تاسمان">آبل جانسون تاسمان</a> اکتشافگر هلندی</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Map_of_Europe_1648_FA.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Map_of_Europe_1648_FA.png/200px-Map_of_Europe_1648_FA.png" decoding="async" width="200" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Map_of_Europe_1648_FA.png/300px-Map_of_Europe_1648_FA.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Map_of_Europe_1648_FA.png/400px-Map_of_Europe_1648_FA.png 2x" data-file-width="1280" data-file-height="924" /></a><figcaption>نقشه اروپا در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۷ (میلادی)">۱۰۲۷</a>) پس از <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله">جنگ سی‌ساله</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Lasalle_au_Mississippi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Lasalle_au_Mississippi.jpg/200px-Lasalle_au_Mississippi.jpg" decoding="async" width="200" height="212" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Lasalle_au_Mississippi.jpg/300px-Lasalle_au_Mississippi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b5/Lasalle_au_Mississippi.jpg/400px-Lasalle_au_Mississippi.jpg 2x" data-file-width="643" data-file-height="683" /></a><figcaption>ادعای تملک <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%A6%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" title="لوئیزیانا">لوئیزیانا</a> توسط <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg/200px-Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg" decoding="async" width="200" height="317" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg/300px-Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cf/Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg/400px-Portrait_of_the_Kangxi_Emperor_in_Court_Dress.jpg 2x" data-file-width="1136" data-file-height="1798" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B4%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراتور کانگشی (صفحه وجود ندارد)">امپراتور کانگشی</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Taniec_tatarski.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Taniec_tatarski.jpg/200px-Taniec_tatarski.jpg" decoding="async" width="200" height="136" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Taniec_tatarski.jpg/300px-Taniec_tatarski.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a1/Taniec_tatarski.jpg/400px-Taniec_tatarski.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="544" /></a><figcaption>یک سوارکار تاتار <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85%D9%87" class="mw-redirect" title="کریمه">کریمه</a> در حال جنگ با سربازی از <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مشترک‌المنافع لهستان و لیتوانی (صفحه وجود ندارد)">مشترک‌المنافع لهستان و لیتوانی</a>.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Battle_of_Vienna_1683_11.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Battle_of_Vienna_1683_11.PNG/200px-Battle_of_Vienna_1683_11.PNG" decoding="async" width="200" height="121" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Battle_of_Vienna_1683_11.PNG/300px-Battle_of_Vienna_1683_11.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a5/Battle_of_Vienna_1683_11.PNG/400px-Battle_of_Vienna_1683_11.PNG 2x" data-file-width="984" data-file-height="595" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%DB%8C%D9%86" title="نبرد وین">نبرد وین</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:King_William_III_of_England,_(1650-1702).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/King_William_III_of_England%2C_%281650-1702%29.jpg/200px-King_William_III_of_England%2C_%281650-1702%29.jpg" decoding="async" width="200" height="246" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/King_William_III_of_England%2C_%281650-1702%29.jpg/300px-King_William_III_of_England%2C_%281650-1702%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/78/King_William_III_of_England%2C_%281650-1702%29.jpg/400px-King_William_III_of_England%2C_%281650-1702%29.jpg 2x" data-file-width="1000" data-file-height="1229" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ویلیام سوم انگلستان">ویلیام سوم انگلستان</a></figcaption></figure> <p><b>سدهٔ ۱۷ میلادی</b> به فاصلهٔ بین سال‌های <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a> تا <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۰ (میلادی)">۱۷۰۰</a> در <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C" class="mw-redirect" title="گاهشماری گریگوری">گاهشماری گریگوری</a> گفته می‌شود. این دوره برابر با سال‌های بین <a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۹ (میلادی)">۹۷۹</a> تا <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۸ (میلادی)">۱۰۷۸</a> در <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%87%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D8%AC%D8%B1%DB%8C_%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%B4%DB%8C%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="گاهشماری هجری خورشیدی">گاهشماری هجری خورشیدی</a> است. قرن هفدهم را می‌توان مرحله ابتدایی ورود <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> به دوران جدید با گذر از <a href="/wiki/%D9%82%D8%B1%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%B7%DB%8C" title="قرون وسطی">قرون وسطی</a> دانست. این دوره را با شاخصه‌هایی چون <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="عصر طلایی هلند">عصر طلایی هلند</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنبش فرهنگی باروک (صفحه وجود ندارد)">جنبش فرهنگی باروک</a>، <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی چهاردهم">لویی چهاردهم</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="انقلاب علمی">انقلاب علمی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="بحران عمومی (صفحه وجود ندارد)">بحران عمومی</a> در اروپا می‌شناسند. اصطلاح بحران عمومی از این جهت برای این دوره در نظر گرفته شده که در اروپا <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله">جنگ سی‌ساله</a>،<sup id="cite_ref-TYW-WNEC_2-0" class="reference"><a href="#cite_note-TYW-WNEC-2"><span class="cite-bracket">[</span>۲<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جنگ بزرگ عثمانی">جنگ‌های عثمانی</a>، پایان <a href="/w/index.php?title=%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="قیام هلند (صفحه وجود ندارد)">قیام هلند</a>، تجزیه کشور <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%93%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مشترک‌المنافع لهستان–لیتوانی">همسود لهستان-لیتوانی</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ داخلی انگلستان">جنگ داخلی انگلستان</a> رخ دادند. </p><p>برخی مورخان گستره بحران عمومی در سده ۱۷ میلادی را به کل جهان تعمیم می‌دهند. <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> با سقوط <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="امپراتوری مینگ">امپراتوری مینگ</a> ۳۰٪ جمعیت خود را از دست داد. در همین سده بود که اروپا شروع به استعمار قاره آمریکا کرد. کشف ذخایر افسانه‌ای <a href="/wiki/%D9%86%D9%82%D8%B1%D9%87" title="نقره">نقره</a> در <a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B3%DB%8C" title="پوتوسی">پوتوسی</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88" title="پرو">پرو علیا</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9" title="مکزیک">مکزیک</a> باعث شد <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%85" title="تورم">تورم</a> در اروپا به شدت افزایش یابد زیرا ثروت انبوهی از سایر نقاط جهان وارد این قاره می‌شد.<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>۳<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>در میان این بحران عمومی در جهان، پیروزی‌هایی نیز به چشم می‌خورد: در <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%88%D8%B1_%D9%86%D8%B2%D8%AF%DB%8C%DA%A9" title="خاور نزدیک">خاور نزدیک</a> امپراتوری‌های <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a>، <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">صفوی</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%BA%D9%88%D9%84" title="مغول">مغول</a> قدرتمندتر می‌شدند و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="سیک">سیک‌ها</a> در <a href="/wiki/%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%A7%D8%A8" class="mw-disambig" title="پنجاب">پنجاب</a> به قدرت می‌رسیدند. کمی دورتر در <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="توکوگاوا ایه‌یاسو">توکوگاوا ایه‌یاسو</a> آغازگر <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%D9%88" class="mw-redirect" title="عصر ادو">عصر ادو</a> شد و سیاست انزواگرانه <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88" title="ساکوکو">ساکوکو</a> را که تا <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="سده ۱۹ میلادی">سده ۱۹ میلادی</a> ادامه یافت در پیش گرفت. در چین <a href="/wiki/%D8%B3%D9%84%D8%B3%D9%84%D9%87_%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="سلسله مینگ">سلسله مینگ</a> با پیروزی‌های سردار <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88" title="منچو">منچویی</a> به نام <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D9%88%D8%B1%D9%87%D8%A7%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نورهاسی (صفحه وجود ندارد)">نورهاسی</a> به چالش کشیده شد و پس از او توسط فرزندش <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%88%D9%86%DA%AF_%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D8%AC%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هونگ تایجی (صفحه وجود ندارد)">هونگ تایجی</a> ادامه یافت و سپس توسط نوه‌اش، <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%B2%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراتور شونزی (صفحه وجود ندارد)">امپراتور شونزی</a> مؤسس <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%DA%86%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دودمان چینگ">دودمان چینگ</a> به پایان رسید. </p><p>سیاست اروپا در طول بحران عمومی متأثر از <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> تحت فرمان <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی چهاردهم">لویی چهاردهم</a> بود. طی حکومت وی قدرت پادشاهی در طول <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF" title="شورش فروند">جنگ داخلی فروند</a> به واسطهٔ تضعیف طبقه نیمه فئودال نجیب‌زادگان فرانسه متمرکزتر شد و این طبقه منکوب قدرت مطلق سلطنت شدند. حکومت این کار را با تغییر کاربری <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AE_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%A7%DB%8C" title="کاخ ورسای">کاخ ورسای</a> از یک منزلگاه شکاری به یک زندان مطلا که در آن دادگاه پادشاهی گسترش‌یافته را بسیار ساده‌تر می‌شد تحت نظارت داشت انجام داد. لویی چهاردهم با اطمینان از آرامش در داخل کشور مرزهای کشور را گسترده‌تر کرد به شکلی که مناطق <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86" title="روسیون">روسیون</a>، <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%88%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="آرتوا (صفحه وجود ندارد)">آرتوا</a>، <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DA%A9%D8%B1%DA%A9" title="دانکرک">دانکرک</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4-%DA%A9%D9%86%D8%AA%D9%87" title="فرانش-کنته">فرانش-کنته</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" title="استراسبورگ">استراسبورگ</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D8%B2%D8%A7%D8%B3" title="آلزاس">آلزاس</a> و <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%86" class="mw-redirect" title="لورین">لورین</a> ضمیمه خاک فرانسه شدند. </p><p>در نیمه اول این سده قدرت در امپراطوری قدرتمند عثمانی عملاً در دست کوسم سلطان بود زنی که در پشت پرده پادشاهی هفت تن از سلاطین عثمانی عملاً قدرت و سپاه را در چنگ خود داشت و حتی دستور اعدام برخی از پادشاهان امپراطوری عثمانی را نیز صادر کرد. پس از مرگ کوسم سلطان نوبت به کوپولوزاده پاشاها رسید که نبض قدرت را در عثمانی به وسیله مقام صدارت در دست بگیرند و عملاً حکومت را اداره کنند. </p><p>با اتمام این سده، اروپایی‌ها به همت دانشمندانی نظیر <a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="آیزاک نیوتون">نیوتون</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتس">لایبنیتس</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A6%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87" title="گالیلئو گالیله">گالیله</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="رنه دکارت">دکارت</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%88_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7" class="mw-redirect" title="پییر دو فرما">فرما</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D9%87%D9%88%DA%A9" title="رابرت هوک">هوک</a>، <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%84" title="رابرت بویل">بویل</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%88%D9%86%D9%87%D9%88%DA%A9" title="آنتونی فان لیوونهوک">لیوونهوک</a>، <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%DA%AF%DB%8C%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%AA" title="ویلیام گیلبرت">گیلبرت</a> و دیگران با <a href="/wiki/%D9%84%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="لگاریتم">لگاریتم</a>، <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%D9%82" class="mw-redirect" title="برق">برق</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE" title="تلسکوپ">تلسکوپ</a> و <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE" title="میکروسکوپ">میکروسکوپ</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A8%D8%B1" title="جبر">جبر</a>، <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D8%B0%D8%A8%D9%87" class="mw-redirect" title="جاذبه">جاذبه</a>، <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B1%DA%A9%D8%AA_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="قوانین حرکت نیوتون">قوانین حرکت نیوتون</a>، <a href="/wiki/%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1_%D9%87%D9%88%D8%A7" class="mw-redirect" title="فشار هوا">فشار هوا</a> و <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8" title="ماشین حساب">ماشین‌های محاسبه‌گر</a> آشنا شدند. </p><p>سده هفدهم میلادی در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a> که در آن زمان با نام پرشیا در جهان شناخته می‌شد، مصادف با پایان کار <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">صفویان</a> و به قدرت رسیدن <a href="/wiki/%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="افشاریان">افشاریان</a> بود. شاهان صفوی و افشار قلمرو ایران را در این سده به ترتیب از سمت غرب و شرق گسترش دادند. </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="رویدادها"><span id=".D8.B1.D9.88.DB.8C.D8.AF.D8.A7.D8.AF.D9.87.D8.A7"></span>رویدادها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=1" title="ویرایش بخش: رویدادها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۰۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B0.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۰۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۰۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=2" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۰۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۰ (میلادی)">۹۸۰</a>): وقوع <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%DB%8C%D9%86%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد کینساله (صفحه وجود ندارد)">نبرد کینساله</a>، یکی از مهم‌ترین نبردها در طول تاریخ <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۰ (میلادی)">۹۸۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DB%8C%DA%A9%D9%84_%D8%B4%D8%AC%D8%A7%D8%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="مایکل شجاع (صفحه وجود ندارد)">مایکل شجاع</a> (نخستین متحدکننده <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="رومانی">رومانی</a>)، حاکم <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%A7%DA%86%DB%8C%D8%A7" title="والاچیا">والاچیا</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AF%D9%88%D9%88%D8%A7" title="مولدووا">مولدووا</a> و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ترانسیلوانی">ترانسیلوانی</a> به دستور ژنرال <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="هابسبورگ">هابسبورگ</a> به نام <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%AC%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جیورجو باستا (صفحه وجود ندارد)">جیورجو باستا</a> در شهر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%DB%8C%D8%A7_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%B2%DB%8C" title="کمپیا تورزی">کمپیا تورزی</a> ترور شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۰ (میلادی)">۹۸۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۲ (میلادی)">۹۸۲</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="قحطی در روسیه (صفحه وجود ندارد)">قحطی در روسیه</a> باعث مرگ یک سوم مردم شد.</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2_(%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3)" class="mw-redirect" title="فتح تبریز (۱۶۰۳)">فتح تبریز</a>: پس‌گیری تبریز از عثمانی‌ها در ۱۶۰۳ توسط شاه عباس یکم.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۲ (میلادی)">۱۶۰۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۱ (میلادی)">۹۸۱</a>): <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="کمپانی هند شرقی هلند">کمپانی هند شرقی هلند</a> تأسیس شد. موفقیت این شرکت به آغاز <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B7%D9%84%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="عصر طلایی هلند">عصر طلایی هلند</a> کمک کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۲ (میلادی)">۹۸۲</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="الیزابت اول">الیزابت اول</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> درگذشت و جای خود را به پسرعمویش <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%B4%D8%B4%D9%85_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="جیمز ششم اسکاتلند">جیمز ششم اسکاتلند</a> داد تا بدینوسیله پادشاهی‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%84%D9%86%D8%AF" title="اسکاتلند">اسکاتلند</a> و انگلستان متحد شوند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۲ (میلادی)">۹۸۲</a>): <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="توکوگاوا ایه‌یاسو">توکوگاوا ایه‌یاسو</a> کنترل <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> را به دست گرفت و <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%DA%AF%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="شوگون‌سالاری توکوگاوا">نظام شوگونی</a> را برقرار کرد که آغازگر <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%A7%D8%AF%D9%88" class="mw-redirect" title="عصر ادو">عصر ادو</a> بود. این دوره تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B8%DB%B6%DB%B9_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="۱۸۶۹ میلادی">۱۸۶۹ میلادی</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B2%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۲۴۸ (میلادی)">۱۲۴۸</a>) ادامه داشت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۳ (میلادی)">۱۶۲۳</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۲ (میلادی)">۹۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۲ (میلادی)">۱۰۰۲</a>): <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="شاه عباس اول">شاه عباس اول</a> پس از آن که ارتش خود را مجهز به سلاح‌های نوین کرد با تصرف سرزمین‌هایی از <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> و <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="پرتغال">پرتغال</a> قلمرو خود را گسترش داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۴ (میلادی)">۱۶۰۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۳ (میلادی)">۹۸۳</a>): <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%87" title="نبرد ارومیه">نبرد ارومیه</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۴ (میلادی)">۹۸۴</a>): <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%B7%D8%A6%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AA" title="توطئه باروت">توطئه باروت</a> برای قتل شاه در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> شکست خورد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>): دژهای <a href="/wiki/%D9%88%D8%B3%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%85" class="mw-redirect" title="وسپریم">وسپریم</a> و <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D8%AF" title="ویشگراد">ویشگراد</a> توسط <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="عثمانی‌ها">عثمانی‌ها</a> تسخیر شدند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>): جنگ طولانی بین امپراتوری عثمانی و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="اتریش">اتریش</a> با امضای پیمان صلح <a href="/w/index.php?title=%D8%B2%DB%8C%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%88%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="زیتفاتوروک (صفحه وجود ندارد)">زیتفاتوروک</a> به پایان رسید. اتریش متعهد شد خاک <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ترانسیلوانی">ترانسیلوانی</a> را ترک کند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D9%87%D8%AF%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87_%D9%88%DB%8C%D9%86_%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6&action=edit&redlink=1" class="new" title="عهدنامه وین ۱۶۰۶ (صفحه وجود ندارد)">عهدنامه وین</a> خیزش ضد هابسبورگ را در <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="پادشاهی مجارستان">پادشاهی مجارستان</a> پایان داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>): ترور <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%88%DA%A9%D8%B3%DA%A9%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="استفان بوکسکای (صفحه وجود ندارد)">استفان بوکسکای</a> ترانسیلوانی</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%86%D8%A7%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="عصر ناآرامی (صفحه وجود ندارد)">عصر ناآرامی</a>: <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="واسیلی چهارم">واسیلی چهارم</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="تزار">تزار</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>): ناخدا <a href="/w/index.php?title=%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%85_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ویلم جانسون (صفحه وجود ندارد)">ویلم جانسون</a> به همراه خدمه‌اش وارد کشتی <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%DB%8C%D9%81%DA%A9%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="دویفکن (صفحه وجود ندارد)">دویفکن</a> شدند و اولین اروپایی‌هایی نام گرفتند که توانستند <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" title="استرالیا">استرالیا</a> را ببینند و پا به خاک آن بگذارند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۷ (میلادی)">۱۶۰۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۶ (میلادی)">۹۸۶</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D9%88%D9%86" class="mw-disambig" title="جیمزتاون">جیمزتاون</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="ویرجینیا">ویرجینیا</a> مسکونی شد و نخستین مستعمرهٔ انگلیسی در شمال آمریکا نام گرفت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۷ (میلادی)">۱۶۰۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۶ (میلادی)">۹۸۶</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B1_%D8%A7%D8%B1%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرار ارل‌ها (صفحه وجود ندارد)">فرار ارل‌ها</a> (فرار اغلب <a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="آریستوکراسی">آریستوکرات‌های</a> <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="گالیک">گالیک</a>) از شهرستان <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="دونگال (صفحه وجود ندارد)">دونگال</a> در غرب استان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%B1" title="اولستر">اولستر</a> <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۸ (میلادی)">۱۶۰۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۷ (میلادی)">۹۸۷</a>): شهر <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A8%DA%A9_(%D8%B4%D9%87%D8%B1)" title="کبک (شهر)">کبک</a> توسط <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A6%D9%84_%D8%AF%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D9%85%D9%BE%D9%84%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="ساموئل دو شامپلین (صفحه وجود ندارد)">ساموئل دو شامپلین</a> در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%86%D9%88" title="فرانسه نو">فرانسه نو</a> (<a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="کانادا">کانادای امروزی</a>) ساخته شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۹ (میلادی)">۱۶۰۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۸ (میلادی)">۹۸۸</a>): <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلند</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="اسپانیا">اسپانیا</a> موافقت کردند تا به مدت دوازده سال در <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%87%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%AF_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ هشتاد ساله (صفحه وجود ندارد)">جنگ هشتاد ساله</a> ترک مخاصمه کنند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۹ (میلادی)">۱۶۰۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۸ (میلادی)">۹۸۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D8%AF%D9%88_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="پدرو دو پرالتا (صفحه وجود ندارد)">پدرو دو پرالتا</a> که بعدها فرماندار <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="نیومکزیکو">نیومکزیکو</a> شد مستعمرهٔ <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%A7%D9%81%D9%87" class="mw-redirect mw-disambig" title="سانتافه">سانتافه</a> را بنیان نهاد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۹ (میلادی)">۱۶۰۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۸ (میلادی)">۹۸۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="ماکیسمیلیان اول (صفحه وجود ندارد)">ماکیسمیلیان اول</a> باواریایی <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9&action=edit&redlink=1" class="new" title="اتحاد کاتولیک (صفحه وجود ندارد)">اتحاد کاتولیک</a> را ایجاد کرد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۱۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B1.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۱۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۱۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=3" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۱۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۹ (میلادی)">۹۸۹</a>): ارتش <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%93%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مشترک‌المنافع لهستان–لیتوانی">مشترک‌المنافع لهستان لیتوانی</a> نیروهای مرکب <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="سوئد">سوئد</a> را در <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%B4%DB%8C%D9%86%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد کلوشینو (صفحه وجود ندارد)">نبرد کلوشینو</a> شکست داده و <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="مسکو">مسکو</a> را تسخیر کردند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۳ (میلادی)">۱۶۱۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۲ (میلادی)">۹۹۲</a>): با تشکیل <a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خانه رومانوف‌ها (صفحه وجود ندارد)">خانه رومانوف‌ها</a> در روسیه <a href="/w/index.php?title=%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D9%86%D8%A7%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="عصر ناآرامی (صفحه وجود ندارد)">عصر ناآرامی</a> به پایان رسید. این خانه تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="۱۹۱۷ (میلادی)">۱۹۱۷</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B2%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۲۹۶ (میلادی)">۱۲۹۶</a>) بر روسیه حاکم بود.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۳ (میلادی)">۱۶۱۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۷ (میلادی)">۱۶۱۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۲ (میلادی)">۹۹۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۶ (میلادی)">۹۹۶</a>): مشترک‌المنافع لهستان لیتوانی بارها توسط <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%D8%A7" title="تاتارها">تاتارها</a> مورد حمله قرار گرفت.<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>۴<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>): آخرین <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%B3%DA%A9%D9%88" title="موریسکو">موریسکوهای</a> باقی‌مانده در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="اسپانیا">اسپانیا</a> (مورهایی که در ظاهر به <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%AD%DB%8C%D8%AA" title="مسیحیت">مسیحیت</a> گرویده بودند) از آنجا اخراج شدند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>): <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%B1" title="ویلیام شکسپیر">ویلیام شکسپیر</a> شاعر و نمایشنامه‌نویس انگلیسی درگذشت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>): <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%AA%D9%81%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%88_%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%AF%D9%88%DA%AF%D8%AC%D9%87" title="فتح تفلیس و نبرد گوگجه">فتح تفلیس و نبرد گوگجه</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۸ (میلادی)">۱۶۱۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۷ (میلادی)">۹۹۷</a>): <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2" class="mw-redirect" title="نبرد تبریز">نبرد تبریز</a>، دومین <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7_%D8%A7%D8%B2_%D9%BE%D9%86%D8%AC%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سقوط از پنجره در پراگ (صفحه وجود ندارد)">سقوط از پنجره در پراگ</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۸ (میلادی)">۱۶۱۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۷ (میلادی)">۹۹۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%82%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%A8%D9%88%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="قیام بوهمیایی (صفحه وجود ندارد)">قیام بوهمی</a> باعث شد <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله">جنگ سی‌ساله</a> که کل <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> را بین سال‌های <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۸ (میلادی)">۱۶۱۸</a> تا <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a> (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۷ (میلادی)">۹۹۷</a> تا <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۷ (میلادی)">۱۰۲۷</a>) دربر گرفت تسریع یابد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۸ (میلادی)">۱۶۱۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۷ (میلادی)">۹۹۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AA%D9%84%D9%86_%DA%AF%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بتلن گابور (صفحه وجود ندارد)">بتلن گابور</a>، شاهزادهٔ <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ترانسیلوانی">ترانسیلوانی</a> به شورشیان <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="پروتستان">پروتستان</a> پیوست.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۸ (میلادی)">۱۶۱۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۷ (میلادی)">۹۹۷</a>): حملات <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88" title="منچو">منچوها</a> به <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> آغاز شد. لشکرکشی آن‌ها در نهایت به سقوط <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دودمان مینگ">دودمان مینگ</a> انجامید.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۹ (میلادی)">۱۶۱۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۸ (میلادی)">۹۹۸</a>): بتلن گابور خارج از <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86" title="وین">وین</a> شکست خورد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۲۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B2.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۲۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۲۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=4" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۲۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۹ (میلادی)">۹۹۹</a>): امپراتور <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" class="mw-disambig" title="فردیناند دوم">فردیناند دوم</a> شورشی‌های بوهمی را در <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد کوهستان سفید (صفحه وجود ندارد)">نبرد کوهستان سفید</a> شکست داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۱ (میلادی)">۱۶۲۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۹ (میلادی)">۹۹۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۰ (میلادی)">۱۰۰۰</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-disambig" title="جنگ عثمانی و لهستان">جنگ عثمانی و لهستان</a> بر سر <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%D8%AF%D8%A7%D9%88%DB%8C" title="مولداوی">مولداوی</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۹ (میلادی)">۹۹۹</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A8%D8%AA%D9%84%D9%86_%DA%AF%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="بتلن گابور (صفحه وجود ندارد)">بتلن گابور</a> با <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="عثمانی‌ها">عثمانی‌ها</a> هم‌پیمان شده و حمله‌ای علیه مولداوی صورت می‌گیرد. <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستان</a> در <a href="/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%88%D8%B1%D8%A7" title="سکورا">سکورا</a> واقع در رود <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA" class="mw-redirect" title="پروت">پروت</a> متحمل فاجعه می‌شود.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۱ (میلادی)">۱۶۲۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۰ (میلادی)">۱۰۰۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ خوتین (صفحه وجود ندارد)">جنگ خوتین</a>: لهستانی‌ها و <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="قزاق‌ها">قزاق‌ها</a> تحت فرماندهی <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%84_%D8%AE%D8%A7%D8%AF%DA%A9%DB%8C%D9%88%DB%8C%DA%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="یان کارول خادکیویچ (صفحه وجود ندارد)">یان کارول خادکیویچ</a> عثمانی‌ها را شکست دادند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۲ (میلادی)">۱۶۲۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۱ (میلادی)">۱۰۰۱</a>): <a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B2_(%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B2)" class="mw-redirect" title="فتح هرمز (۱۶۲۲)">فتح هرمز</a>: تصرف و پس‌گیری <a href="/wiki/%D8%AC%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D9%87_%D9%87%D8%B1%D9%85%D8%B2" title="جزیره هرمز">جزیره هرمز</a> که به مدت ۱۱۶ سال در اشغال امپراتوری پرتغال بود در سال ۱۶۲۲ به وسیله <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D9%82%D9%84%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="امام قلی خان">امام قلی خان</a> سردار <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="شاه عباس یکم">شاه عباس یکم</a> و با کمک <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="کمپانی هند شرقی بریتانیا">کمپانی هند شرقی انگلستان</a> صورت گرفت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۲ (میلادی)">۱۶۲۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۱ (میلادی)">۱۰۰۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%B1_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2%D8%AA%D8%A7%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="کشتار جیمزتاون (صفحه وجود ندارد)">کشتار جیمزتاون</a>: بومیان <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%84%DA%AF%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="الگانکین (صفحه وجود ندارد)">الگانکین</a> ۳۴۷ مهاجر انگلیسی (یک سوم جمعیت این مستعمره) را خارج از جیمزتاون <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%AC%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="ویرجینیا">ویرجینیا</a> کشتند و مستعمرهٔ <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="هنریکوس (صفحه وجود ندارد)">هنریکوس</a> را به آتش کشیدند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۳ (میلادی)">۱۶۲۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۲ (میلادی)">۱۰۰۲</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D9%81%D8%A6%D9%88_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="مافئو باربرینی (صفحه وجود ندارد)">مافئو باربرینی</a> به عنوان پاپ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B4%D8%AA%D9%85" title="اوربان هشتم">اوربان هشتم</a> در <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D8%A7%D9%BE%DB%8C_%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="کنفرانس پاپی ۱۶۲۳ (صفحه وجود ندارد)">کنفرانس پاپی ۱۶۲۳</a> انتخاب شد.</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%AA%D8%AD_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3)" title="فتح بغداد (۱۶۲۳)">فتح بغداد (۱۶۲۳)</a> توسط <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="شاه عباس یکم">شاه عباس یکم</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۴ (میلادی)">۱۶۲۴</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۳ (میلادی)">۱۰۰۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>): <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%88" title="کاردینال ریشلیو">کاردینال ریشلیو</a> در مقام نخست‌وزیری، قدرت را در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> متمرکز کرد. <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۵ (میلادی)">۱۶۲۵</a>: <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D8%BA%D8%AF%D8%A7%D8%AF_(%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B5)" title="نبرد بغداد (۱۶۲۵)">نبرد بغداد (۱۶۲۵)</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۶ (میلادی)">۱۶۲۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۵ (میلادی)">۱۰۰۵</a>): ساخت <a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A7%DB%8C_%D8%B3%D9%86_%D9%BE%DB%8C%D8%B1" class="mw-redirect" title="کلیسای سن پیر">کلیسای سن پیر</a> در <a href="/wiki/%D9%88%D8%A7%D8%AA%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D9%86" title="واتیکان">واتیکان</a> به پایان رسید.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۷ (میلادی)">۱۶۲۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۶ (میلادی)">۱۰۰۶</a>): کاردینال ریشلیو شهر <a href="/wiki/%D9%84%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%84" class="mw-redirect" title="لروشل">لروشل</a> (با ساکنین پروتستانی) را محاصره کرد که در نتیجه این شهر تسلیم شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۷ (میلادی)">۱۶۲۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۶ (میلادی)">۱۰۰۶</a>): نسل <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D8%A7%D9%88_%D8%AF%D8%B4%D8%AA%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گاو دشتی (صفحه وجود ندارد)">گاوهای دشتی</a> (اراخ) منقرض شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۸ (میلادی)">۱۰۰۸</a>): <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="شاه عباس اول">شاه عباس اول</a>، شاهنشاه <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">صفوی</a> مرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۸ (میلادی)">۱۰۰۸</a>): کاردینال ریشلیو در جنگ سی‌ساله با نیروهای پروتستانی <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="سوئد">سوئد</a> هم‌پیمان شد تا با گسترش <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتوری روم مقدس">امپراتوری روم مقدس</a> توسط <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85" class="mw-disambig" title="فردیناند دوم">فردیناند دوم</a> مقابله کند.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۳۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B3.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۳۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۳۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=5" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۳۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۱ (میلادی)">۱۶۳۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۰ (میلادی)">۱۰۱۰</a>): <a href="/wiki/%DA%A9%D9%88%D9%87_%D9%88%D8%B2%D9%88%D9%88" class="mw-redirect" title="کوه وزوو">کوه وزوو</a> فوران کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۱ (میلادی)">۱۰۱۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%84%D9%88%D8%AA%D8%B2%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد لوتزن (صفحه وجود ندارد)">نبرد لوتزن</a> مرگ شاه <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="سوئد">سوئد</a>، <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%88_%D8%A2%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" class="mw-redirect" title="گوستاو آدولف دوم سوئد">گوستاو آدولف دوم</a> را در پی داشت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۱ (میلادی)">۱۰۱۱</a>): ساخت <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC_%D9%85%D8%AD%D9%84" title="تاج محل">تاج محل</a> در <a href="/wiki/%D8%A2%DA%AF%D8%B1%D9%87" title="آگره">آگره‌ی</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF" title="هند">هند</a> آغاز شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۳ (میلادی)">۱۶۳۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۲ (میلادی)">۱۰۱۲</a>): <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A6%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87" title="گالیلئو گالیله">گالیلئو گالیله</a> برای محاکمه وارد <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%85" title="روم">روم</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۹ (میلادی)">۱۶۳۹</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۳ (میلادی)">۱۶۳۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۲ (میلادی)">۱۰۱۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۸ (میلادی)">۱۰۱۸</a>): <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> تبدیل به یک <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88" title="ساکوکو">«کشور دربسته»</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۴ (میلادی)">۱۶۳۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۳ (میلادی)">۱۰۱۳</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%86%DA%AF%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد نوردلینگن (صفحه وجود ندارد)">نبرد نوردلینگن</a> منجر به پیروزی <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D9%84%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="کاتولیک">کاتولیک‌ها</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۴ (میلادی)">۱۶۳۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۳ (میلادی)">۱۰۱۳</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%81%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%AF%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراتور فاسیلیدس (صفحه وجود ندارد)">امپراتور فاسیلیدس</a> پدر <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%81%D9%88%D9%86%D8%B3%D9%88_%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="آفونسو مندس (صفحه وجود ندارد)">آفونسو مندس</a> و بسیاری از مبلغان <a href="/wiki/%DB%8C%D8%B3%D9%88%D8%B9%DB%8C" class="mw-redirect" title="یسوعی">یسوعی</a> را از <a href="/wiki/%D8%AD%D8%A8%D8%B4%D9%87" class="mw-redirect" title="حبشه">حبشه</a> اخراج کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۶ (میلادی)">۱۶۳۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۵ (میلادی)">۱۰۱۵</a>): امپراتور فاسیلیدس شهر <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1" class="mw-redirect" title="گوندار">گوندار</a> را که به مدت دو سده پایتخت حبشه ماند بنیان نهاد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۶ (میلادی)">۱۶۳۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۵ (میلادی)">۱۰۱۵</a>): <a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%AF" title="دانشگاه هاروارد">دانشگاه هاروارد</a> در شهر <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AC_(%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%88%D8%B3%D8%AA)" title="کمبریج (ماساچوست)">کمبریج</a> ایالت <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="ماساچوست">ماساچوست</a> ساخته شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۶ (میلادی)">۱۰۱۶</a>): <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%B4%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="شورش شیمابارا">شورش شیمابارا</a> توسط مسیحیان ژاپنی، <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%86" title="رونین">رونین‌ها</a> و فقرا علیه <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%AF%D9%88" title="دوره ادو">ادو</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۹ (میلادی)">۱۶۳۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۸ (میلادی)">۱۰۱۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%86%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد داونز (صفحه وجود ندارد)">نبرد داونز</a> - ناوگان <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="جمهوری هلند">جمهوری متحد هفت ایالتی هلند</a> با قاطعیت ناوگان <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="اسپانیا">اسپانیا</a> را در آب‌های انگلیس شکست داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۹ (میلادی)">۱۶۳۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۸ (میلادی)">۱۰۱۸</a>): اختلافات بین <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D9%86%DB%8C%D8%B2%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="فارنیزی‌ها (صفحه وجود ندارد)">فارنیزی‌ها</a> و <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%BE_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%87%D8%B4%D8%AA%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="پاپ باربرینی اربان هشتم (صفحه وجود ندارد)">پاپ باربرینی اربان هشتم</a> به حدی بالا گرفت که موجب <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ‌های کاسترو (صفحه وجود ندارد)">جنگ‌های کاسترو</a> تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۹ (میلادی)">۱۶۴۹ (میلادی)</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۸ (میلادی)">۱۰۲۸</a>) شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۱ (میلادی)">۱۶۵۱</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۹ (میلادی)">۱۶۳۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۸ (میلادی)">۱۰۱۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۰ (میلادی)">۱۰۳۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%D9%87_%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ سه پادشاهی (صفحه وجود ندارد)">جنگ سه پادشاهی</a>: جنگ‌های داخلی در <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="بریتانیا">بریتانیا</a> بین سه منطقه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3" class="mw-redirect" title="انگلیس">انگلیس</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%84%D9%86%D8%AF" title="اسکاتلند">اسکاتلند</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۴۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B4.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۴۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۴۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=6" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۴۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۹ (میلادی)">۱۰۱۹</a>): <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چارلز اول انگلستان">شاه چارلز</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> مجبور شد <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="پارلمان بریتانیا">پارلمان</a> را به دلیل قیام <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="اسکاتلندی">اسکات‌ها</a> فرا بخواند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۸ (میلادی)">۱۶۶۸</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۹ (میلادی)">۱۰۱۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۷ (میلادی)">۱۰۴۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ بازگشت پرتغال (صفحه وجود ندارد)">جنگ بازگشت پرتغال</a> منجر به <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF_%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="اتحاد ایبریایی (صفحه وجود ندارد)">اتحاد ایبریایی</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۹ (میلادی)">۱۰۱۹</a>): <a href="/wiki/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87" title="شکنجه">شکنجه</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> غیرقانونی شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۱ (میلادی)">۱۶۴۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۰ (میلادی)">۱۰۲۰</a>): <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%DA%AF%D9%88%D9%86%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7" title="شوگون‌سالاری توکوگاوا">نظام شوگونی توکوگاوا</a> وضعیت <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88" title="ساکوکو">ساکوکو</a> را اعلام کرد. در این وضعیت تمام خارجی‌ها از <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> اخراج و هیچ‌کس حق ورود یا خروج از کشور را نداشت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۱ (میلادی)">۱۶۴۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۰ (میلادی)">۱۰۲۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D8%A7%D9%84_%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش ایرلند در سال ۱۶۴۱ (صفحه وجود ندارد)">شورش ایرلند</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۱ (میلادی)">۱۶۴۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۰ (میلادی)">۱۰۲۰</a>): <a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="رنه دکارت">رنه دکارت</a> کتاب <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%AA_%D8%AF%D8%B1_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="تاملات در فلسفه اولی">تأملات در فلسفهٔ اولٰی</a> را منتشر کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>): <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آبل تاسمان">آبل تاسمان</a> اکتشافگر <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلندی</a> سرزمین <a href="/wiki/%D8%B2%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF_%D9%86%D9%88" class="mw-redirect" title="زلاند نو">زلاند نو</a> را به عنوان نخستین اروپایی مشاهده می‌کند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>): آغاز <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ داخلی انگلستان">جنگ داخلی در انگلستان</a> - این درگیری تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۱ (میلادی)">۱۶۵۱ (میلادی)</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۰ (میلادی)">۱۰۳۰</a>) ادامه یافت و تنها با اعدام <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چارلز اول انگلستان">شاه چارلز اول</a>، پایان سلطنت و برتری پارلمان بر شاه بود که آرام گرفت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۴ (میلادی)">۱۶۴۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۳ (میلادی)">۱۰۲۳</a>): جیووانی باتیستا <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D9%85%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پامفیلی (صفحه وجود ندارد)">پامفیلی</a> به عنوان <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B3%D9%86%D8%AA_%D8%AF%D9%87%D9%85" title="اینوسنت دهم">پاپ اینوسنت دهم</a> در <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%86%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%BE%D8%A7%D9%BE%DB%8C_%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="کنفرانس پاپی ۱۶۴۴ (صفحه وجود ندارد)">کنفرانس پاپی ۱۶۴۴</a> انتخاب شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۴ (میلادی)">۱۶۴۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۳ (میلادی)">۱۰۲۳</a>): <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%DA%86%D9%88" title="منچو">منچوها</a> <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> را تسخیر کردند و <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دودمان مینگ">دودمان مینگ</a> به پایان رسید. <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%85%D8%A7%D9%86_%DA%86%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="دودمان چینگ">دودمان چینگ</a> تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B9%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="۱۹۱۲ (میلادی)">۱۹۱۲ (میلادی)</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B2%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۲۹۱ (میلادی)">۱۲۹۱</a>) حکومت کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۴ (میلادی)">۱۶۷۴</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۴ (میلادی)">۱۶۴۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۳ (میلادی)">۱۰۲۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۳ (میلادی)">۱۰۵۳</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ سی‌ساله موریتانیا (صفحه وجود ندارد)">جنگ سی‌ساله موریتانیا</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۴ (میلادی)">۱۰۲۴</a>): مرگ <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88_%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="میاموتو موساشی">میاموتو موساشی</a>، جنگجوی <a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="سامورایی">سامورایی</a> ژاپنی بر اثر حوادث طبیعی.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۴ (میلادی)">۱۰۲۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۸ (میلادی)">۱۰۴۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%A8%D8%A7_%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ عثمانی با ونیز (صفحه وجود ندارد)">جنگ عثمانی با ونیز</a>. عثمانی‌ها به <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="کرت">کرت</a> حمله کردند و <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="خانیا">خانیا</a> را اشغال کردند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۷ (میلادی)">۱۶۴۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۶ (میلادی)">۱۰۲۶</a>): <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="محمد چهارم">محمد چهارم</a> در سن هفت سالگی به پادشاهی <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> رسید.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۲ (میلادی)">۱۶۵۲</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۷ (میلادی)">۱۶۴۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۶ (میلادی)">۱۰۲۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۱ (میلادی)">۱۰۳۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A7%D8%B9%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%AF%D8%B1_%D8%B3%D9%88%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="طاعون بزرگ در سویل (صفحه وجود ندارد)">طاعون بزرگ در سویل</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۷ (میلادی)">۱۰۲۷</a>): <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="پیمان وستفالیا">پیمان وستفالیا</a> به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله">جنگ سی‌ساله</a> و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%87%D8%B4%D8%AA%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ هشتادساله">جنگ هشتادساله</a> خاتمه داد و به اقتدار امپراتوری‌های <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری اسپانیا">اسپانیا</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتوری روم مقدس">روم مقدس</a> به عنوان قدرت‌های بزرگ اروپا پایان داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۳ (میلادی)">۱۶۵۳</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۷ (میلادی)">۱۰۲۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۲ (میلادی)">۱۰۳۲</a>): <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%81%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF" title="شورش فروند">جنگ داخلی فروند</a> در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۷ (میلادی)">۱۰۲۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۶ (میلادی)">۱۰۴۶</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D9%84%D9%88%D8%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ‌های دلوج (صفحه وجود ندارد)">جنگ‌های دلوج</a> کشور <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%E2%80%93%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="مشترک‌المنافع لهستان–لیتوانی">همسود لهستان لیتوانی</a> را ویران کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۷ (میلادی)">۱۰۲۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۸ (میلادی)">۱۰۴۸</a>): عثمانی‌ها <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="کرت">کرت</a> را پس از محاصره <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%A7" class="mw-disambig" title="کاندیا">کاندیا</a> از ونیزی‌ها گرفتند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۳ (میلادی)">۱۶۵۳</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۹ (میلادی)">۱۶۴۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۸ (میلادی)">۱۰۲۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۲ (میلادی)">۱۰۳۲</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%84%D8%A7%DB%8C_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%84_%D8%A8%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="استیلای کرامول بر ایرلند (صفحه وجود ندارد)">استیلای نیروهای کرامول بر ایرلند</a>.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۵۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B5.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۵۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۵۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=7" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۵۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۱ (میلادی)">۱۶۵۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۰ (میلادی)">۱۰۳۰</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جنگ داخلی انگلستان">جنگ داخلی انگلیس</a> با پیروزی پارلمانی‌ها در <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%D8%B1%D8%B3%D8%B3%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد ورسستر (صفحه وجود ندارد)">نبرد ورسستر</a> به پایان رسید.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۲ (میلادی)">۱۶۵۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۱ (میلادی)">۱۰۳۱</a>): <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="کمپانی هند شرقی هلند">کمپانی هند شرقی هلند</a> شهر <a href="/wiki/%DA%A9%DB%8C%D9%BE_%D8%AA%D8%A7%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="کیپ تاون">کیپ تاون</a> را در <a href="/wiki/%D8%A2%D9%81%D8%B1%DB%8C%D9%82%D8%A7%DB%8C_%D8%AC%D9%86%D9%88%D8%A8%DB%8C" title="آفریقای جنوبی">آفریقای جنوبی</a> ساخت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۲ (میلادی)">۱۶۵۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۱ (میلادی)">۱۰۳۱</a>): نخستین <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3_%D9%88_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ انگلیس و هلند (صفحه وجود ندارد)">جنگ انگلیس و هلند</a> آغاز شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۴ (میلادی)">۱۶۵۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۳ (میلادی)">۱۰۳۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۰ (میلادی)">۱۰۴۰</a>): کشته شدن کوسم سلطان آغاز عصر کوپولوزاده در حکومت عثمانی.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۵ (میلادی)">۱۶۵۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۴ (میلادی)">۱۰۳۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۰ (میلادی)">۱۰۴۰</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B4%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="جنگ‌های شمالی">جنگ‌های شمالی</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7" title="اروپا">اروپا</a> باعث شدند که جایگاه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="امپراتوری سوئد">سوئد</a> به عنوان یک قدرت بزرگ تثبیت شود.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۸ (میلادی)">۱۶۵۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۷ (میلادی)">۱۰۳۷</a>): پس از آن که بنای <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%E2%80%8C%D9%85%D8%AD%D9%84" class="mw-redirect" title="تاج‌محل">تاج‌محل</a> در <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هندوستان</a> به دستور <a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="شاه‌جهان">شاه‌جهان</a> به پایان رسید، پسرش <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%B1%D9%86%DA%AF%D8%B2%DB%8C%D8%A8" class="mw-redirect" title="اورنگزیب">اورنگزیب</a> او را از سلطنت پایین کشید.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۶۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B6.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۶۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۶۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=8" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۶۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۹ (میلادی)">۱۰۳۹</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DA%A9%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%81%D8%B9_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جمهوری مشترک‌المنافع انگلستان (صفحه وجود ندارد)">جمهوری مشترک‌المنافع انگلستان</a> به پایان رسید و <a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%B4%D8%AA_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="دوره بازگشت انگلستان (صفحه وجود ندارد)">سلطنت بار دیگر برقرار شد</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۹ (میلادی)">۱۰۳۹</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="انجمن سلطنتی">انجمن پادشاهی لندن برای پیشبرد دانش طبیعی</a> در انگلستان بنیان نهاده شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۰ (میلادی)">۱۰۴۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%84%D9%88_%D9%BE%D8%A7%D8%B4%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="محمد کوپرولو پاشا (صفحه وجود ندارد)">محمد کوپرولو</a> مرد و پسرش احمد، جای وی را به عنوان وزیر اعظم دولت عثمانی گرفت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۰ (میلادی)">۱۰۴۰</a>): دوره پادشاهی <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%DA%A9%D8%A7%D9%86%DA%AF%D8%B4%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراتور کانگشی (صفحه وجود ندارد)">امپراتور کانگشی</a> در <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> آغاز شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۲ (میلادی)">۱۶۶۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۱ (میلادی)">۱۰۴۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="کوکسینگا (صفحه وجود ندارد)">کوکسینگا</a> <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a> را از دست <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلندی‌ها</a> گرفت و <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادشاهی تونگنینگ (صفحه وجود ندارد)">پادشاهی تونگنینگ</a> را که تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۳ (میلادی)">۱۶۸۳</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۲ (میلادی)">۱۰۶۲</a>) ادامه داشت بنیان نهاد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۳ (میلادی)">۱۶۶۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۲ (میلادی)">۱۰۴۲</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ عثمانی و هابسبورگ مجارستان (صفحه وجود ندارد)">جنگ عثمانی با هابسبورگ مجارستان</a> آغاز شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۳ (میلادی)">۱۶۶۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۲ (میلادی)">۱۰۴۲</a>): <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> کنترل کامل سیاسی نظامی بر مایملک استعماری خود در <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%86%D9%88" title="فرانسه نو">فرانسه نو</a> را به دست گرفت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۳ (میلادی)">۱۶۶۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۲ (میلادی)">۱۰۴۲</a>): <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D8%AA_%D9%87%D9%88%DA%A9" title="رابرت هوک">رابرت هوک</a> با استفاده از <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE" title="میکروسکوپ">میکروسکوپ</a>، <a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%87" class="mw-redirect" title="یاخته">یاخته</a> را کشف کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۳ (میلادی)">۱۰۴۳</a>): <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%B3%D9%86%D8%AA%E2%80%8C%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF" title="نبرد سنت‌گوتهارد">نبرد سنت‌گوتهارد</a>: عثمانی از <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%DA%A9%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C" title="رایموندو مونتکوکولی">رایموندو مونتکوکولی</a> شکست خوردند. <a href="/wiki/%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D9%88%D8%A7%D8%B4%E2%80%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="صلح واش‌وار">صلح واش‌وار</a> به منظور حفظ آرامش تا ۲۰ سال بعد بسته شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۳ (میلادی)">۱۰۴۳</a>): نیروهای بریتانیایی شهر <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88_%D8%A2%D9%85%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%85" title="نیو آمستردام">نیو آمستردام</a> را را گرفته و نام آن را به <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%B1%DA%A9" title="نیویورک">نیویورک</a> تغییر دادند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۳ (میلادی)">۱۰۴۳</a>): کتاب جنگل‌داری <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="جان اولین (صفحه وجود ندارد)">جان اِوْلین</a> به نام <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7_(%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیلوا (کتاب) (صفحه وجود ندارد)">سیلوا</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> منتشر شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۴ (میلادی)">۱۰۴۴</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B7%D8%A7%D8%B9%D9%88%D9%86_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="طاعون بزرگ لندن (صفحه وجود ندارد)">طاعون بزرگ در لندن</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۴ (میلادی)">۱۰۴۴</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D9%86%DA%AF%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="امپراتوری کنگو (صفحه وجود ندارد)">امپراتوری کنگو</a> در <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A7%D9%85%D8%A8%DB%8C%D9%88%DB%8C%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ امبیویلا (صفحه وجود ندارد)">جنگ امبیویلا</a> از <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%BA%D8%A7%D9%84" title="امپراتوری پرتغال">پرتغال</a> شکست خورد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۴ (میلادی)">۱۰۴۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۶ (میلادی)">۱۰۴۶</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_%D9%88_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ دوم انگلستان و هلند (صفحه وجود ندارد)">دومین جنگ انگلیس و هلند</a> بین انگلستان و <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D9%87%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="جمهوری متحد هفت ایالتی هلند">جمهوری متحد هفت ایالتی هلند</a> انجام شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۶ (میلادی)">۱۶۶۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۵ (میلادی)">۱۰۴۵</a>): پایه گذاری و اعلام استقلال <a href="/wiki/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AA_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA" title="خانات کلات">حکومت خانات کلات</a> در <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بلوچستان">قلمرو بلوچستان</a> با سلطنت <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%B1_%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84" title="میر احمد اول">میر احمد خان ثالث کمبرانی</a> از <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="گورکانیان هند">گورکانیان هند</a> <sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>۵<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۶ (میلادی)">۱۶۶۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۵ (میلادی)">۱۰۴۵</a>): <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AA%D8%B4%E2%80%8C%D8%B3%D9%88%D8%B2%DB%8C_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D9%84%D9%86%D8%AF%D9%86" title="آتش‌سوزی بزرگ لندن">آتش‌سوزی بزرگ لندن</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۶ (میلادی)">۱۰۴۶</a>): عملیات <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D8%A8%D8%B1_%D9%85%D8%AF%D9%88%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یورش بر مدوی (صفحه وجود ندارد)">یورش بر مِدْوِی</a> در طول جنگ انگلیس و هلند</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۸ (میلادی)">۱۶۶۸</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۶ (میلادی)">۱۰۴۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۷ (میلادی)">۱۰۴۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%88%D8%A7%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ واگذاری (صفحه وجود ندارد)">جنگ واگذاری</a>: فرانسه به هلند حمله کرد. <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A2%D8%AE%D9%86_(%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان آخن (۱۶۶۸) (صفحه وجود ندارد)">پیمان آخن</a> در سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۸ (میلادی)">۱۶۶۸</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۷ (میلادی)">۱۰۴۷</a>) این جنگ را به پایان رساند</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۹ (میلادی)">۱۶۹۹</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۶ (میلادی)">۱۰۴۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۸ (میلادی)">۱۰۷۸</a>): جنگ بزرگ عثمانی گسترش این امپراتوری در اروپا را متوقف کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۸ (میلادی)">۱۶۶۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۷ (میلادی)">۱۰۴۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%87%D8%AF%D9%87_%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%A8%D9%88%D9%86_(%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8)&action=edit&redlink=1" class="new" title="معاهده لیسبون (۱۶۶۸) (صفحه وجود ندارد)">معاهدهٔ لیسبون</a> بین اسپانیا و پرتغال موجب شد که پرتغال به عنوان کشوری مستقل شناخته شود.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۸ (میلادی)">۱۰۴۸</a>): عثمانی‌ها <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%D8%AA" title="کرت">کرت</a> را گرفتند.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۷۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B7.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۷۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۷۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=9" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۷۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۰ (میلادی)">۱۶۷۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۹ (میلادی)">۱۰۴۹</a>): شرکت <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%B3%D9%88%D9%86_%D8%A8%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هادسون بی (صفحه وجود ندارد)">هادسون بی</a> در <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7" title="کانادا">کانادا</a> تأسیس شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۳ (میلادی)">۱۶۷۳</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۲ (میلادی)">۱۰۵۲</a>): اردوکشی عثمانی‌ها برای کمک به <a href="/wiki/%D9%82%D8%B2%D8%A7%D9%82" class="mw-redirect" title="قزاق">قزاق‌های</a> <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%DA%A9%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D9%86" title="اوکراین">اوکراین</a>. <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یان سوبیسکی (صفحه وجود ندارد)">یان سوبیسکی</a>، عثمانی‌ها را در <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%AE%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D9%88%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد خوتین دوم (صفحه وجود ندارد)">دومین نبرد خوتین</a> به سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۳ (میلادی)">۱۶۷۳</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۲ (میلادی)">۱۰۵۲</a>) شکست داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%88_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86_(%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2-%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ عثمانی و مجارستان (۱۶۷۲-۱۶۷۶) (صفحه وجود ندارد)">جنگ عثمانی و مجارستان</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%84_%D9%81%D8%A7%D8%AC%D8%B9%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سال فاجعه در هلند (صفحه وجود ندارد)">سال رامپیار (فاجعه) در هلند</a> - حملهٔ مرکب فرانسه، انگلستان و دو استان آلمانی علیه <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D9%87%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="جمهوری متحد هفت ایالتی هلند">جمهوری متحد هفت ایالتی هلند</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۸ (میلادی)">۱۶۷۸</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۷ (میلادی)">۱۰۵۷</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87_%D9%88_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="جنگ فرانسه و هلند">جنگ فرانسه و هلند</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۳ (میلادی)">۱۶۷۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۲ (میلادی)">۱۰۵۲</a>): <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%88%D9%86%D9%87%D9%88%DA%A9" title="آنتونی فان لیوونهوک">آنتونی فان لیوونهوک</a> توانست برای اولین بار در تاریخ <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A8" title="میکروب">میکروب</a> را ببیند. او با استفاده از <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE" title="میکروسکوپ">میکروسکوپی</a> که در خانه ساخته بود، بقایای دندان، قطرات باران و مدفوع خود را زیر دستگاه مشاهده کرد و نام موجودات ریزی را که دید انیمالکولس (جانور ریز) گذاشت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۴ (میلادی)">۱۶۷۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۳ (میلادی)">۱۰۵۳</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D9%88%D8%B3%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%B1_(%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B7)&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان صلح وستمینیستر (۱۶۴۷) (صفحه وجود ندارد)">پیمان صلح وست‌مینیستر</a> جنگ بین جمهوری متحد هفت ایالتی هلند و انگلستان را پایان داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۴ (میلادی)">۱۶۷۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۳ (میلادی)">۱۰۵۳</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7" title="امپراتوری مراتا">امپراتوری مراتا</a> توسط <a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%8C" title="شیواجی">شیواجی</a> در <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="هندوستان">هندوستان</a> به وجود آمد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D8%B2%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%86%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان صلح زوراونو (صفحه وجود ندارد)">پیمان صلح زوراونو</a> خصومت بین عثمانی و لهستان را پایان داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>): <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کارا مصطفی (صفحه وجود ندارد)">کارا مصطفی</a>، وزیر اعظم عثمانی شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۱ (میلادی)">۱۶۸۱</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۰ (میلادی)">۱۰۶۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87_%D9%88_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C_(%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B1-%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6)&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ روسیه و عثمانی (۱۶۸۱-۱۶۷۶) (صفحه وجود ندارد)">جنگ بین روسیه و عثمانی</a> درگرفت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۸ (میلادی)">۱۶۷۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۷ (میلادی)">۱۰۵۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%D9%86%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AE%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیمان صلح نیمیخن (صفحه وجود ندارد)">پیمان صلح نیمیخن</a> پایانی بر خشونت‌ها بین هلند و فرانسه شد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۸۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B8.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۸۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۸۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=10" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۸۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Powrot_z_Wiednia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Powrot_z_Wiednia.jpg/200px-Powrot_z_Wiednia.jpg" decoding="async" width="200" height="125" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Powrot_z_Wiednia.jpg/300px-Powrot_z_Wiednia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Powrot_z_Wiednia.jpg/400px-Powrot_z_Wiednia.jpg 2x" data-file-width="800" data-file-height="501" /></a><figcaption><i>بازگشت از وین</i> اثر <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B2%D9%81_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوزف براند (صفحه وجود ندارد)">یوزف براند</a>. ارتش <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستان</a> در حال بازگشت به وطن به همراه غنایم جنگی که از ارتش <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="عثمانی">عثمانی</a> در <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%DB%8C%D9%86" title="نبرد وین">نبرد وین</a> به دست آوردند.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Amurrivermap.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Amurrivermap.png/200px-Amurrivermap.png" decoding="async" width="200" height="158" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Amurrivermap.png/300px-Amurrivermap.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/Amurrivermap.png/400px-Amurrivermap.png 2x" data-file-width="989" data-file-height="779" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%86%D8%B3%DA%A9" title="پیمان نرچینسک">پیمان نرچینسک</a> مرزی بین <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">روسیه</a> برقرار ساخت.</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۹ (میلادی)">۱۰۵۹</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%BE%D9%88%D8%A6%D8%A8%D9%84%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش پوئبلو (صفحه وجود ندارد)">شورش پوئبلو</a>، اسپانیایی‌ها را تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۲ (میلادی)">۱۶۹۲</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۱ (میلادی)">۱۰۷۱</a>) از <a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85%DA%A9%D8%B2%DB%8C%DA%A9%D9%88" title="نیومکزیکو">نیومکزیکو</a> بیرون راند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۱ (میلادی)">۱۶۸۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۰ (میلادی)">۱۰۶۰</a>): پاشای شهر <a href="/wiki/%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7_(%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%BE%D8%B3%D8%AA)" title="بودا (بوداپست)">بودا</a> از شورش <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایمره توکولی (صفحه وجود ندارد)">ایمره توکولی</a> در <a href="/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="مجارستان">مجارستان</a> حمایت کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>): <a href="/wiki/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85" title="محمد چهارم">سلطان محمد چهارم عثمانی</a> تحت تأثیر <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7_%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="کارا مصطفی (صفحه وجود ندارد)">کارا مصطفی</a> تصمیم گرفت از آن جا که پیمان صلح با <a href="/wiki/%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%BE%D9%88%D9%84%D8%AF_%DB%8C%DA%A9%D9%85%D8%8C_%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D9%85" title="لئوپولد یکم، امپراتور مقدس روم">لئوپلد یکم</a> تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۴ (میلادی)">۱۶۸۴</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۳ (میلادی)">۱۰۶۳</a>) اعتبار داشت آن را نادیده بگیرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۳ (میلادی)">۱۶۸۳</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۲ (میلادی)">۱۰۶۲</a>): <a href="/wiki/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" class="mw-redirect" title="عثمانی‌ها">عثمانی‌ها</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%D8%AF%DB%8C%D8%B1%D9%86%D9%87" class="mw-redirect" title="ادیرنه">آدریانپول</a> اردو زدند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>): <a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="پتر کبیر">پتر کبیر</a> فرمانروای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">روسیه</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>): <a href="/wiki/%D9%84%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="لاسال">لاسال</a> طول رود <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%DB%8C" class="mw-redirect" title="می‌سی‌سی‌پی">می‌سی‌سی‌پی</a> را کاوش کرد و مدعی <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%A7" class="mw-redirect" title="لوییزیانا">لوییزیانا</a> برای <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۳ (میلادی)">۱۶۸۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۲ (میلادی)">۱۰۶۲</a>): <a href="/wiki/%DA%86%DB%8C%D9%86" title="چین">چین</a> بر <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D8%AA%D9%88%D9%86%DA%AF%D9%86%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="پادشاهی تونگنینگ (صفحه وجود ندارد)">پادشاهی تونگنینگ</a> غلبه کرد و <a href="/wiki/%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86" title="تایوان">تایوان</a> را ضمیمهٔ خود ساخت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۳ (میلادی)">۱۶۸۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۲ (میلادی)">۱۰۶۲</a>): شورای جنگ <a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%AF" class="mw-redirect" title="هابسبورگ">هابسبورگ</a> در <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%86" title="وین">وین</a> تشکیل جلسه داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۳ (میلادی)">۱۶۸۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۲ (میلادی)">۱۰۶۲</a>): <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D9%88%DB%8C%D9%86" title="نبرد وین">نبرد وین</a> باعث شد که استیلای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="امپراتوری عثمانی">امپراتوری عثمانی</a> بر جنوب شرق اروپا پایان یابد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۵ (میلادی)">۱۶۸۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۴ (میلادی)">۱۰۶۴</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%81%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%A8%D9%84%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرمان فوتینبلو (صفحه وجود ندارد)">فرمان فوتینبلو</a> <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AA%DB%8C%D8%B2%D9%85" class="mw-redirect" title="پروتستانتیزم">پروتستانتیزم</a> را در فرانسه ممنوع اعلام کرد. <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D9%85" title="چارلز دوم">شاه چارلز دوم</a> مرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۷ (میلادی)">۱۶۸۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۶ (میلادی)">۱۰۶۶</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="ایزاک نیوتون">ایزاک نیوتون</a> کتاب <i><a href="/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%88%D9%84_%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C_%D9%81%D9%84%D8%B3%D9%81%D9%87_%D8%B7%D8%A8%DB%8C%D8%B9%DB%8C" title="اصول ریاضی فلسفه طبیعی">اصول ریاضی فلسفه طبیعی</a></i> را منتشر کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۸ (میلادی)">۱۶۸۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۷ (میلادی)">۱۰۶۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B5%D8%B1%D9%87_%D8%AF%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="محاصره دری (صفحه وجود ندارد)">محاصرهٔ دِری</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۸ (میلادی)">۱۶۸۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۷ (میلادی)">۱۰۶۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="انقلاب سیام (صفحه وجود ندارد)">انقلاب سیام</a> نفوذ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> را محدود کرد و تقریباً تمام روابط با غرب را تا <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="سده ۱۹ میلادی">سده ۱۹ میلادی</a> به محاق برد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۸ (میلادی)">۱۶۸۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۷ (میلادی)">۱۰۶۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A8%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D9%88%D9%87" class="mw-redirect" title="انقلاب باشکوه">انقلاب باشکوه</a> با حملهٔ <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%AA%D8%AD%D8%AF_%D9%87%D9%81%D8%AA_%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AA%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" class="mw-redirect" title="جمهوری متحد هفت ایالتی هلند">جمهوری هلند</a> به <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> آغاز شد. نظام سیاسی انگلستان به <a href="/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C_%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87" title="پادشاهی مشروطه">پادشاهی مشروطه</a> تبدیل شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۱ (میلادی)">۱۶۹۱</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۸ (میلادی)">۱۶۸۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۷ (میلادی)">۱۰۶۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۰ (میلادی)">۱۰۷۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%AF%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="جنگ دو شاه (صفحه وجود ندارد)">جنگ دو شاه</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a>.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۷ (میلادی)">۱۶۹۷</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۶ (میلادی)">۱۰۷۶</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A6%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%81_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF" title="ائتلاف بزرگ">ائتلاف بزرگ</a> باعث جلوگیری از گسترش فرانسه در طول <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ نه‌ساله">جنگ نه‌ساله</a> شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>): <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ویلیام سوم انگلستان">ویلیام</a> بر تخت پادشاهی انگلستان، اسکاتلند و ایرلند تکیه زد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%DA%A9" title="جان لاک">جان لاک</a> نخستین <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D8%B3%D8%A7%D9%87%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="نامه‌ای درباره تساهل (صفحه وجود ندارد)">نامه دربارهٔ تساهل</a> را منتشر کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>): <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D9%86%D8%B1%DA%86%DB%8C%D9%86%D8%B3%DA%A9" title="پیمان نرچینسک">پیمان نرچینسک</a> مرزی بین چین و روسیه برقرار ساخت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="نبرد کیلیکرانکی (صفحه وجود ندارد)">نبرد کیلیکرانکی</a> بین جاکوبی‌ها و ویلیامی‌ها در <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%D8%B1%D8%AA%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="پرتشایر (صفحه وجود ندارد)">پرتشایر</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%88%D8%B4&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش کارپوش (صفحه وجود ندارد)">شورش کارپوش</a> در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="جمهوری مقدونیه">جمهوری مقدونیه</a> کنونی شکست خورد و <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE%DB%8C%D9%87" title="اسکوپیه">اسکوپیه</a> به دست ترکان عثمانی افتاد.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="دههٔ_۱۶۹۰"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.D9.94_.DB.B1.DB.B6.DB.B9.DB.B0"></span><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۹۰ (میلادی)">دههٔ ۱۶۹۰</a></h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=11" title="ویرایش بخش: دههٔ ۱۶۹۰"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:ThomasHosmerShepherdBankofEngpublished1816_edited.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/ThomasHosmerShepherdBankofEngpublished1816_edited.jpg/200px-ThomasHosmerShepherdBankofEngpublished1816_edited.jpg" decoding="async" width="200" height="138" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/ca/ThomasHosmerShepherdBankofEngpublished1816_edited.jpg/300px-ThomasHosmerShepherdBankofEngpublished1816_edited.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/ca/ThomasHosmerShepherdBankofEngpublished1816_edited.jpg 2x" data-file-width="387" data-file-height="267" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بانک انگلستان">بانک انگلستان</a></figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۰ (میلادی)">۱۶۹۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۹ (میلادی)">۱۰۶۹</a>): <a href="/wiki/%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%86" title="نبرد بوین">نبرد بوین</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۲ (میلادی)">۱۶۹۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۱ (میلادی)">۱۰۷۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87_%D8%AC%D8%A7%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1_%D8%AF%D9%87%DA%A9%D8%AF%D9%87_%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="محاکمه جادوگران در دهکده سالم (صفحه وجود ندارد)">محاکمهٔ جادوگران در دهکده سالم</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B3%D8%A7%DA%86%D9%88%D8%B3%D8%AA" title="ماساچوست">ماساچوست</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۴ (میلادی)">۱۶۹۴</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۲ (میلادی)">۱۶۹۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۱ (میلادی)">۱۰۷۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۳ (میلادی)">۱۰۷۳</a>): ۲ میلیون نفر در فرانسه بر اثر <a href="/wiki/%D9%82%D8%AD%D8%B7%DB%8C" title="قحطی">قحطی</a> مردند.<sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>۶<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۴ (میلادی)">۱۶۹۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۳ (میلادی)">۱۰۷۳</a>): <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="بانک انگلستان">بانک انگلستان</a> تشکیل شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۴ (میلادی)">۱۶۹۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۳ (میلادی)">۱۰۷۳</a>): <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ماری دوم انگلستان">ماری دوم انگلستان</a> مرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۵ (میلادی)">۱۶۹۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۴ (میلادی)">۱۰۷۴</a>): <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="گورکانیان">امپراتوری گورکانیان</a> فعالیت <a href="/wiki/%DA%A9%D9%85%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D9%87%D9%86%D8%AF_%D8%B4%D8%B1%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="کمپانی هند شرقی بریتانیا">شرکت هند شرقی</a> را به دلیل دزدیدن <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%86%D8%AC_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گنج ساوای (صفحه وجود ندارد)">گنج ساوای</a> توسط یک <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B2%D8%AF_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دزد دریایی">دزد دریایی</a> به نام <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D8%A2%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هنری آوری (صفحه وجود ندارد)">هنری آوری</a> تقریباً ممنوع اعلام کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۷ (میلادی)">۱۶۹۷</a> - <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۶ (میلادی)">۱۶۹۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۵ (میلادی)">۱۰۷۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۶ (میلادی)">۱۰۷۶</a>): تقریباً یک سوم جمعیت <a href="/wiki/%D9%81%D9%86%D9%84%D8%A7%D9%86%D8%AF" title="فنلاند">فنلاند</a> بر اثر قحطی، جان خود را از دست دادند.<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>۷<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۹ (میلادی)">۱۶۹۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۸ (میلادی)">۱۰۷۸</a>): <a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%B5%D9%84%D8%AD_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%88%D9%88%DB%8C%D8%AA%D8%B2" class="mw-redirect" title="پیمان صلح کارلوویتز">پیمان صلح کارلوویتز</a> به <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF_%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="جنگ بزرگ عثمانی">جنگ بزرگ عثمانی</a> پایان داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۹ (میلادی)">۱۶۹۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۸ (میلادی)">۱۰۷۸</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%B3%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="توماس ساوری (صفحه وجود ندارد)">توماس ساوری</a> نخستین نمونه از <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88%D8%B1_%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D8%B1" title="موتور بخار">موتور بخار</a> خود را در <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86_%D8%B3%D9%84%D8%B7%D9%86%D8%AA%DB%8C" title="انجمن سلطنتی">انجمن سلطنتی انگلستان</a> به نمایش گذاشت.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="شخصیت‌های_مهم"><span id=".D8.B4.D8.AE.D8.B5.DB.8C.D8.AA.E2.80.8C.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.85.D9.87.D9.85"></span>شخصیت‌های مهم</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=12" title="ویرایش بخش: شخصیت‌های مهم"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="رهبران،_سیاستمداران_و_نظامیان_جهان"><span id=".D8.B1.D9.87.D8.A8.D8.B1.D8.A7.D9.86.D8.8C_.D8.B3.DB.8C.D8.A7.D8.B3.D8.AA.D9.85.D8.AF.D8.A7.D8.B1.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D9.86.D8.B8.D8.A7.D9.85.DB.8C.D8.A7.D9.86_.D8.AC.D9.87.D8.A7.D9.86"></span>رهبران، سیاستمداران و نظامیان جهان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=13" title="ویرایش بخش: رهبران، سیاستمداران و نظامیان جهان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Cardinal_Richelieu_(Champaigne).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cardinal_Richelieu_%28Champaigne%29.jpg/200px-Cardinal_Richelieu_%28Champaigne%29.jpg" decoding="async" width="200" height="290" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cardinal_Richelieu_%28Champaigne%29.jpg/300px-Cardinal_Richelieu_%28Champaigne%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1a/Cardinal_Richelieu_%28Champaigne%29.jpg/400px-Cardinal_Richelieu_%28Champaigne%29.jpg 2x" data-file-width="766" data-file-height="1110" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%88" title="کاردینال ریشلیو">کاردینال ریشلیو</a>، صدراعظم <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی سیزدهم">لویی سیزدهم</a> و مشهور به عالیجناب سرخپوش</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_(anglicis%C3%A9_comme,_Hugh_The_Great_O%27Neill).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_%28anglicis%C3%A9_comme%2C_Hugh_The_Great_O%27Neill%29.jpg/200px-Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_%28anglicis%C3%A9_comme%2C_Hugh_The_Great_O%27Neill%29.jpg" decoding="async" width="200" height="270" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_%28anglicis%C3%A9_comme%2C_Hugh_The_Great_O%27Neill%29.jpg/300px-Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_%28anglicis%C3%A9_comme%2C_Hugh_The_Great_O%27Neill%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6b/Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_%28anglicis%C3%A9_comme%2C_Hugh_The_Great_O%27Neill%29.jpg/400px-Aodh_M%C3%B3r_U%C3%AE_N%C3%A9ill_%28anglicis%C3%A9_comme%2C_Hugh_The_Great_O%27Neill%29.jpg 2x" data-file-width="437" data-file-height="591" /></a><figcaption><a href="/w/index.php?title=%D9%87%DB%8C%D9%88_%D8%A7%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="هیو اونیل (صفحه وجود ندارد)">هیو اونیل</a>، مشهور به ارل کبیر، از بزرگ‌ترین مقاومان ایرلندی ضد قدرت <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a></figcaption></figure> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84%D8%A8%D8%B1%D8%B4%D8%AA_%D9%81%D9%88%D9%86_%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%B4%D8%AA%D8%A7%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="آلبرشت فون والنشتاین (صفحه وجود ندارد)">آلبرشت فون والنشتاین</a>، فرمانده کاتولیک آلمانی در <a href="/wiki/%D8%AC%D9%86%DA%AF_%D8%B3%DB%8C%E2%80%8C%D8%B3%D8%A7%D9%84%D9%87" title="جنگ سی‌ساله">جنگ سی‌ساله</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۴ (میلادی)">۱۶۳۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۳ (میلادی)">۱۵۸۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۳ (میلادی)">۱۰۱۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۶۲ (میلادی)">۹۶۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86_%D8%A7%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D8%B4" title="آن اتریش">آن اتریش</a>، ملکه و نایب‌السلطنهٔ <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۶ (میلادی)">۱۶۶۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۵ (میلادی)">۱۰۴۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۰ (میلادی)">۹۸۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%87_%D9%84%D9%88%D9%86%D9%88%D8%AA%D8%B1" title="آندره لونوتر">آندره لونوتر</a>، طراح منظره فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۰ (میلادی)">۱۷۰۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۳ (میلادی)">۱۶۱۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۹ (میلادی)">۱۰۷۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۲ (میلادی)">۹۹۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%A9%D8%B3%DB%8C%D8%B3_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="الکسیس روسیه">الکسیس روسیه</a>، تزار <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتوری روسیه</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۸ (میلادی)">۱۰۰۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="الیزابت اول انگلستان">الیزابت اول انگلستان</a>، ملکهٔ حاکم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> و <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلند</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۳۳ (میلادی)">۱۵۳۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۲ (میلادی)">۹۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۱۲ (میلادی)">۹۱۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B1_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%84" title="الیور کرامول">الیور کرامول</a>، فرمانروای نگهبان انگلستان، <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%84%D9%86%D8%AF" title="اسکاتلند">اسکاتلند</a> و ایرلند (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۸ (میلادی)">۱۶۵۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۹ (میلادی)">۱۵۹۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۷ (میلادی)">۱۰۳۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۸ (میلادی)">۹۷۸</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%B1%D9%87_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ایمره توکولی (صفحه وجود ندارد)">ایمره توکولی</a>، شاهزاده <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C" title="ترانسیلوانی">ترانسیلوانی</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۵ (میلادی)">۱۷۰۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۷ (میلادی)">۱۶۵۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۴ (میلادی)">۱۰۸۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۶ (میلادی)">۱۰۳۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D8%A8%DB%8C%D8%B1" title="پتر کبیر">پتر کبیر</a>، <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B2%D8%A7%D8%B1" title="تزار">تزار</a> <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="روسیه">روسیه</a>، نخستین <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%87" title="امپراتوری روسیه">امپراتور روسیه</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۲۵ (میلادی)">۱۷۲۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B1%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۱۰۴ (میلادی)">۱۱۰۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D9%88%D9%BE%DB%8C" title="پوپی">پوپِی</a>، رهبر مذهبی <a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D8%A7" title="توا">تِوا</a> و رهبر <a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%B4_%D9%BE%D9%88%D8%A6%D8%A8%D9%84%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="شورش پوئبلو (صفحه وجود ندارد)">شورش پوئبلو</a> (حدوداً <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۸ (میلادی)">۱۶۸۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۷ (میلادی)">۱۰۶۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۹ (میلادی)">۱۰۰۹</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AA%D8%B3%D9%88%D8%A2%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="تسوآت (صفحه وجود ندارد)">تسوآت</a>، رهبر قبیلهٔ <a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%84%DA%AF%D9%88%D9%86%DA%A9%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="آلگونکین (صفحه وجود ندارد)">آلگونکین</a></li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%DA%A9%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%88%D8%A7_%D8%A7%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D9%88" title="توکوگاوا ایه‌یاسو">توکوگاوا ایه‌یاسو</a>، بنیان‌گذار نخستین <a href="/wiki/%D8%B4%D9%88%DA%AF%D9%88%D9%86" title="شوگون">شوگون</a> <a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86" title="ژاپن">ژاپن</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۴۳ (میلادی)">۱۵۴۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۲۲ (میلادی)">۹۲۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جیمز اول انگلستان">جیمز اول انگلستان</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۵ (میلادی)">۱۶۲۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۶ (میلادی)">۱۵۶۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۴ (میلادی)">۱۰۰۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۴۵ (میلادی)">۹۴۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جیمز دوم انگلستان">جیمز دوم انگلستان</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۱ (میلادی)">۱۷۰۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۳ (میلادی)">۱۶۳۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۰ (میلادی)">۱۰۸۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۲ (میلادی)">۱۰۱۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چارلز اول انگلستان">چارلز اول انگلستان</a>، شاه انگلستان، اسکاتلند و ایرلند (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۹ (میلادی)">۱۶۴۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۰ (میلادی)">۱۶۰۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۸ (میلادی)">۱۰۲۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۹ (میلادی)">۹۷۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="چارلز دوم انگلستان">چارلز دوم انگلستان</a>، شاه انگلستان، اسکاتلند و ایرلند (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۵ (میلادی)">۱۶۸۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۴ (میلادی)">۱۰۶۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۹ (میلادی)">۱۰۰۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%AA%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D9%88%DA%98%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="دیمیتری پوژارسکی">دیمیتری پوژارسکی</a>، شاهزادهٔ روسی و رهبر شورش ضدلهستانی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۷ (میلادی)">۱۵۷۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۶ (میلادی)">۹۵۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%DA%86%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D9%84" title="ریچارد کرامول">ریچارد کرامول</a>، فرمانروای نگهبان انگلستان، اسکاتلند و ایرلند (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۲ (میلادی)">۱۷۱۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۶ (میلادی)">۱۶۲۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۹۱ (میلادی)">۱۰۹۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۵ (میلادی)">۱۰۰۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D9%88%D9%84_%D9%85%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%86" title="ژول مازارن">کاردینال مازارین</a>، سیاستمدار و <a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84" title="کاردینال">کاردینال</a> فرانسوی ایتالیایی‌الاصل (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۲ (میلادی)">۱۶۰۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۰ (میلادی)">۱۰۴۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۱ (میلادی)">۹۸۱</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%AB_%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سامارث راماداس (صفحه وجود ندارد)">سامارث راماداس</a>، قدیس <a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88" title="هندو">هندو</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۱ (میلادی)">۱۶۸۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۸ (میلادی)">۱۶۰۸</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۰ (میلادی)">۱۰۶۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۷ (میلادی)">۹۸۷</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AA_%D8%AA%D9%88%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="سانت توکارام (صفحه وجود ندارد)">سانت توکارام</a>، قدیس هندو (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۰ (میلادی)">۱۶۵۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۰ (میلادی)">۱۶۰۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۹ (میلادی)">۱۰۲۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۹ (میلادی)">۹۷۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3_%DB%8C%DA%A9%D9%85" class="mw-redirect" title="شاه عباس یکم">عباس یکم</a>، شاه دودمان <a href="/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="صفویان">صفویان</a> در <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86" title="ایران">ایران</a>، (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۷ (میلادی)">۱۵۸۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۸ (میلادی)">۱۰۰۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۶۶ (میلادی)">۹۶۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B4%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%AC%DB%8C" title="شیواجی">شیواجی بوسله</a>، شاه هندو، نخستین حاکم <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D8%A7" title="امپراتوری مراتا">مراتا</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۹ (میلادی)">۱۰۵۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۹ (میلادی)">۱۰۰۹</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D8%A2%D8%AA%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرانسواز آتنایس (صفحه وجود ندارد)">فرانسواز آتنایس</a>، معشوقهٔ <a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی چهاردهم">لویی چهاردهم</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۷ (میلادی)">۱۷۰۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۱ (میلادی)">۱۶۴۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۶ (میلادی)">۱۰۸۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۰ (میلادی)">۱۰۲۰</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%88%D8%A7%D8%B2_%D8%AF%D9%88%D8%A8%DB%8C%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرانسواز دوبین (صفحه وجود ندارد)">فرانسواز دوبین</a>، همسر دوم لویی چهاردهم (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۹ (میلادی)">۱۷۱۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۵ (میلادی)">۱۶۳۵</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B9%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۹۸ (میلادی)">۱۰۹۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۴ (میلادی)">۱۰۱۴</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%BE_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%85_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" class="mw-redirect" title="فیلیپ چهارم اسپانیا">فیلیپ چهارم اسپانیا</a>، شاه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7" title="امپراتوری اسپانیا">اسپانیا</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۴ (میلادی)">۱۰۴۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۴ (میلادی)">۹۸۴</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%84_%D8%B1%DB%8C%D8%B4%D9%84%DB%8C%D9%88" title="کاردینال ریشلیو">کاردینال ریشلیو</a>، کاردینال، <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%A9" class="mw-disambig" title="دوک">دوک</a> و سیاستمدار فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۵ (میلادی)">۱۵۸۵</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۶۴ (میلادی)">۹۶۴</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%A7_%D9%85%D9%84%DA%A9%D9%87_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" class="mw-redirect" title="کریستینا ملکه سوئد">کریستینا</a>، ملکه سوئد (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۶ (میلادی)">۱۶۲۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۸ (میلادی)">۱۰۶۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۵ (میلادی)">۱۰۰۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%88_%D8%AA%DB%8C%D8%BA_%D8%A8%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%B1" title="گورو تیغ بهادر">گورو تیغ بهادر</a>، نهمین <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%B1%D9%88" title="گورو">گورو</a> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%A6%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DB%8C%DA%A9" class="mw-redirect" title="آئین سیک">آئین سیک</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۵ (میلادی)">۱۶۷۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۱ (میلادی)">۱۶۲۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۴ (میلادی)">۱۰۵۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۰ (میلادی)">۱۰۰۰</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%81%D9%88%D8%B3_%D8%A2%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%81%D9%88%D8%B3_%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="گوستافوس آدولفوس سوئد (صفحه وجود ندارد)">گوستافوس آدولفوس سوئد</a>، شاه <a href="/wiki/%D8%B3%D9%88%D8%A6%D8%AF" title="سوئد">سوئد</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۴ (میلادی)">۱۵۹۴</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۱ (میلادی)">۱۰۱۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۳ (میلادی)">۹۷۳</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%84%D8%A6%D9%88%D9%BE%D9%84%D8%AF_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="لئوپلد اول (صفحه وجود ندارد)">لئوپلد اول</a>، <a href="/wiki/%D8%A7%D9%85%D9%BE%D8%B1%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D8%B1%D9%88%D9%85_%D9%85%D9%82%D8%AF%D8%B3" class="mw-redirect" title="امپراتوری روم مقدس">امپراتور روم مقدس</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۵ (میلادی)">۱۷۰۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۴ (میلادی)">۱۰۸۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۹ (میلادی)">۱۰۱۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%DA%86%D9%87%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی چهاردهم">لویی چهاردهم</a>، شاه فرانسه و نابارا (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۵ (میلادی)">۱۷۱۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۸ (میلادی)">۱۶۳۸</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۹۴ (میلادی)">۱۰۹۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۷ (میلادی)">۱۰۱۷</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C_%D8%B3%DB%8C%D8%B2%D8%AF%D9%87%D9%85" class="mw-redirect" title="لویی سیزدهم">لویی سیزدهم</a>، شاه <a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87" title="فرانسه">فرانسه</a> و <a href="/wiki/%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7" title="نابارا">نابارا</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۳ (میلادی)">۱۶۴۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۲ (میلادی)">۱۰۲۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۰ (میلادی)">۹۸۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C_%D8%AF%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ماری دوم انگلستان">ماری دوم انگلستان</a>، (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۴ (میلادی)">۱۶۹۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۲ (میلادی)">۱۶۶۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۳ (میلادی)">۱۰۷۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۱ (میلادی)">۱۰۴۱</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AE%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84_%D8%B1%D9%88%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="میخائیل رومانوف (صفحه وجود ندارد)">میخائیل رومانوف</a>، تزار امپراتوری روسیه (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۶ (میلادی)">۱۵۹۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۴ (میلادی)">۱۰۲۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۵ (میلادی)">۹۷۵</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C%D9%84_%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%AA%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="میخیل دورویتر (صفحه وجود ندارد)">میخیل دورویتر</a>، <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="آدمیرال">آدمیرال</a> <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلندی</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۷ (میلادی)">۱۶۰۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۶ (میلادی)">۹۸۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%B3%D9%88%D9%85_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="ویلیام سوم انگلستان">ویلیام سوم انگلستان</a>، حاکم استان‌های اصلی <a href="/wiki/%D8%AC%D9%85%D9%87%D9%88%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="جمهوری هلند">جمهوری هلند</a> و شاه <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلستان</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۲ (میلادی)">۱۷۰۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۰ (میلادی)">۱۶۵۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۱ (میلادی)">۱۰۸۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۹ (میلادی)">۱۰۲۹</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%87%DB%8C%D9%88_%D8%A7%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="هیو اونیل (صفحه وجود ندارد)">هیو اونیل</a>، شاهزادهٔ <a href="/wiki/%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%84%D9%86%D8%AF" title="ایرلند">ایرلندی</a> که با نیروهای <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%A8%D8%AA_%D8%A7%D9%88%D9%84" class="mw-redirect" title="الیزابت اول">الیزابت اول</a> جنگید. (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۵۰ (میلادی)">۱۵۵۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۲۹ (میلادی)">۹۲۹</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D9%88%D8%A8%DB%8C%D8%B3%DA%A9%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="یان سوبیسکی (صفحه وجود ندارد)">یان سوبیسکی</a>، شاه <a href="/wiki/%D9%84%D9%87%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="لهستان">لهستان</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۶ (میلادی)">۱۶۹۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۵ (میلادی)">۱۰۷۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۸ (میلادی)">۱۰۰۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%AF_%D9%88%DB%8C%D8%AA" title="یوهان د ویت">یوهان د ویت</a>، سیاست‌مدار هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۵ (میلادی)">۱۶۲۵</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۴ (میلادی)">۱۰۰۴</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="موسیقی‌دانان_و_آهنگسازان"><span id=".D9.85.D9.88.D8.B3.DB.8C.D9.82.DB.8C.E2.80.8C.D8.AF.D8.A7.D9.86.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.A2.D9.87.D9.86.DA.AF.D8.B3.D8.A7.D8.B2.D8.A7.D9.86"></span>موسیقی‌دانان و آهنگسازان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=14" title="ویرایش بخش: موسیقی‌دانان و آهنگسازان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Claudio_Monteverdi.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Claudio_Monteverdi.jpg/200px-Claudio_Monteverdi.jpg" decoding="async" width="200" height="247" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Claudio_Monteverdi.jpg/300px-Claudio_Monteverdi.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/44/Claudio_Monteverdi.jpg/400px-Claudio_Monteverdi.jpg 2x" data-file-width="514" data-file-height="636" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87_%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="کلودیو مونته وردی">کلودیو مونته وردی</a>، آهنگ‌ساز ایتالیایی <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="موسیقی باروک">موسیقی باروک</a> و رنسانس</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%84%D9%88_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%84%DB%8C" title="آرکانجلو کورلی">آرکانجلو کورلی</a>، آهنگ‌ساز ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۳ (میلادی)">۱۷۱۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۳ (میلادی)">۱۶۵۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۹۲ (میلادی)">۱۰۹۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۲ (میلادی)">۱۰۳۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%88_%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D8%A7%D8%AA%DB%8C" title="الساندرو اسکارلاتی">الساندرو اسکارلاتی</a>، آهنگ‌ساز اپرای ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۲۵ (میلادی)">۱۷۲۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B1%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۱۰۴ (میلادی)">۱۱۰۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۹ (میلادی)">۱۰۳۹</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%84%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="جان بلو (صفحه وجود ندارد)">جان بلو</a>، آهنگ‌ساز انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۸ (میلادی)">۱۷۰۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۹ (میلادی)">۱۶۴۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۷ (میلادی)">۱۰۸۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۸ (میلادی)">۱۰۲۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D9%BE%D8%AA%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D9%84%D9%88%D9%84%DB%8C" class="mw-redirect" title="ژان باپتیست لولی">ژان باپتیست لولی</a>، آهنگ‌ساز ایتالیایی که او را پدر اپرای فرانسوی می‌دانند. (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۷ (میلادی)">۱۶۸۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۶ (میلادی)">۱۰۶۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۱ (میلادی)">۱۰۱۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C%D9%88_%D9%88%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AF%DB%8C" title="آنتونیو ویوالدی">آنتونیو ویوالدی</a>، آهنگ‌ساز ایتالیایی (۱۶۷۸ – ۱۷۴۱)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%86%D8%B3%DA%A9%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%84%DB%8C" title="فرانچسکو کاوالی">فرانچسکو کاوالی</a>، آهنگ‌ساز ونیزی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۲ (میلادی)">۱۶۰۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۱ (میلادی)">۹۸۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AF%DB%8C%D9%88_%D9%85%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%87_%D9%88%D8%B1%D8%AF%DB%8C" class="mw-redirect" title="کلودیو مونته وردی">کلودیو مونته وردی</a>، آهنگ‌ساز ایتالیایی <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%DA%A9" title="موسیقی باروک">موسیقی باروک</a> و رنسانس (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۳ (میلادی)">۱۶۴۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۷ (میلادی)">۱۵۶۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۲ (میلادی)">۱۰۲۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۴۶ (میلادی)">۹۴۶</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D8%A7%D8%B1%DA%A9_%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B4%D8%A7%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="مارک آنتوان شارپنتیه (صفحه وجود ندارد)">مارک آنتوان شارپنتیه</a>، آهنگ‌ساز فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۴ (میلادی)">۱۷۰۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۳ (میلادی)">۱۶۴۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۳ (میلادی)">۱۰۸۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۲ (میلادی)">۱۰۲۲</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%88_%D8%AF%D9%88_%D8%B3%D9%86_%DA%A9%D9%84%D9%85%D8%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="موسیو دو سن کلمب (صفحه وجود ندارد)">موسیو دو سن کلمب</a>، آهنگ‌ساز فرانسوی موسیقی سالنی (حدوداً <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۰ (میلادی)">۱۷۰۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۹ (میلادی)">۱۰۷۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۹ (میلادی)">۱۰۱۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%B1%DB%8C%D8%B4_%D8%B4%D9%88%D8%AA%D8%B2" class="mw-redirect" title="هاینریش شوتز">هاینریش شوتز</a>، آهنگساز آلمانی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۵ (میلادی)">۱۵۸۵</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۱ (میلادی)">۱۰۵۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۶۴ (میلادی)">۹۶۴</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D9%84" title="هنری پرسل">هنری پرسل</a>، آهنگ‌ساز انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۵ (میلادی)">۱۶۹۵</a>–<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۹ (میلادی)">۱۶۵۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۴ (میلادی)">۱۰۷۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۸ (میلادی)">۱۰۳۸</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86_%D9%BE%D8%A7%DA%A9%D9%84%D8%A8%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوهان پاکلبل (صفحه وجود ندارد)">یوهان پاکلبل</a>، آهنگ‌ساز آلمانی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۶ (میلادی)">۱۷۰۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۳ (میلادی)">۱۶۵۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۵ (میلادی)">۱۰۸۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۲ (میلادی)">۱۰۳۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86_%D8%B3%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%AE" class="mw-redirect" title="یوهان سباستین باخ">یوهان سباستین باخ</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۵۰ (میلادی)">۱۷۵۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۵ (میلادی)">۱۶۸۵</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B1%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۱۲۹ (میلادی)">۱۱۲۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۴ (میلادی)">۱۰۶۴</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%81_%D8%A8%D8%A7%D8%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوهان کریستوف باخ (صفحه وجود ندارد)">یوهان کریستوف باخ</a>، آهنگ‌ساز و عموی بزرگ نابغهٔ بلندآوازه (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۳ (میلادی)">۱۷۰۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۲ (میلادی)">۱۰۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="خالقان_آثار_تجسمی"><span id=".D8.AE.D8.A7.D9.84.D9.82.D8.A7.D9.86_.D8.A2.D8.AB.D8.A7.D8.B1_.D8.AA.D8.AC.D8.B3.D9.85.DB.8C"></span>خالقان آثار تجسمی</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=15" title="ویرایش بخش: خالقان آثار تجسمی"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Bild-Ottavio_Leoni,_Caravaggio.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Bild-Ottavio_Leoni%2C_Caravaggio.jpg/200px-Bild-Ottavio_Leoni%2C_Caravaggio.jpg" decoding="async" width="200" height="280" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Bild-Ottavio_Leoni%2C_Caravaggio.jpg/300px-Bild-Ottavio_Leoni%2C_Caravaggio.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Bild-Ottavio_Leoni%2C_Caravaggio.jpg/400px-Bild-Ottavio_Leoni%2C_Caravaggio.jpg 2x" data-file-width="1132" data-file-height="1582" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%88" title="کاراواجو">کاراواجو</a></figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%B1%D8%AA%D9%85%DB%8C%D8%B2%DB%8C%D8%A7_%D8%AC%D9%86%D8%AA%DB%8C%D9%84%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="آرتمیزیا جنتیلسکی">آرتمیزیا جنتیلسکی</a>، نقاش ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۳ (میلادی)">۱۶۲۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۳۴ (میلادی)">۱۵۳۴</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۲ (میلادی)">۱۰۰۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۱۳ (میلادی)">۹۱۳</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%84%D9%88%D9%85%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D9%84%D9%88" title="بارتولومه استبان موریلو">بارتولومه استبان موریلو</a>، نقاش اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۷ (میلادی)">۱۶۱۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۶ (میلادی)">۹۹۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AA%D8%B1_%D9%BE%D9%84_%D8%B1%D9%88%D8%A8%D9%86%D8%B3" class="mw-redirect" title="پتر پل روبنس">پتر پل روبنس</a>، نقاش فلاندری (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۷ (میلادی)">۱۵۷۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۹ (میلادی)">۱۰۱۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۶ (میلادی)">۹۵۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%84%D9%88%D8%B1%D9%86%D8%B2%D9%88_%D8%A8%D8%B1%D9%86%DB%8C%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="جیان لورنزو برنینی">جیان لورنزو برنینی</a>، پیکرتراش و معمار ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۸ (میلادی)">۱۵۹۸</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۹ (میلادی)">۱۰۵۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۷ (میلادی)">۹۷۷</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%DB%8C%D8%A7%D9%86%DA%AF_%D8%AA%DB%8C%D9%86%DA%AF%D8%B3%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جیانگ تینگسی (صفحه وجود ندارد)">جیانگ تینگسی</a>، نقاش، خوشنویس، دانشنامه‌نویس چینی که نمایندهٔ کشورش در ژاپن شد. (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۳۲ (میلادی)">۱۷۳۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B1%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۱۱۱ (میلادی)">۱۱۱۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۸ (میلادی)">۱۰۴۸</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AE%D9%88%D8%B2%D9%87_%D8%AF%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="خوزه دی ریبرا (صفحه وجود ندارد)">خوزه دی ریبرا</a>، نقاش اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۲ (میلادی)">۱۶۵۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۱ (میلادی)">۱۵۹۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۱ (میلادی)">۱۰۳۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۰ (میلادی)">۹۷۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%DB%8C%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D9%88_%D9%88%D9%84%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%B2" class="mw-redirect" title="دیه‌گو ولاسکز">دیه‌گو رودریگز سیلوا ولاسکز</a>، نقاش اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۹ (میلادی)">۱۵۹۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۹ (میلادی)">۱۰۳۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۸ (میلادی)">۹۷۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA" title="رامبرانت">رمبراند هارمنزون وان راین</a>، نقاش هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۸ (میلادی)">۱۰۴۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DA%98%D8%B1%DA%98_%D8%AF%D9%84%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B1&action=edit&redlink=1" class="new" title="ژرژ دلاتور (صفحه وجود ندارد)">ژرژ دلاتور</a>، نقاش فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۲ (میلادی)">۱۶۵۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۳ (میلادی)">۱۵۹۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۱ (میلادی)">۱۰۳۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۲ (میلادی)">۹۷۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%DA%86%D8%B3%DA%A9%D9%88_%D8%A8%D9%88%D8%B1%D9%88%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C" title="فرانچسکو بورومینی">فرانچسکو بورومینی</a>، پیکرتراش و معمار ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۹ (میلادی)">۱۵۹۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۶ (میلادی)">۱۰۴۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۸ (میلادی)">۹۷۸</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DA%A9%D9%88_%D8%B2%D9%88%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرانسیسکو زورباران (صفحه وجود ندارد)">فرانسیسکو زورباران</a>، نقاش اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۸ (میلادی)">۱۵۹۸</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۳ (میلادی)">۱۰۴۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۷ (میلادی)">۹۷۷</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%AC%D9%88" title="کاراواجو">میکل‌آنجلو مریسی دا کاراواجو</a>، نقاش ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۱ (میلادی)">۱۵۷۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۹ (میلادی)">۹۸۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۰ (میلادی)">۹۵۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7_%D9%BE%D9%88%D8%B3%D9%86" title="نیکولا پوسن">نیکولا پوسن</a>، نقاش کلاسیک فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۴ (میلادی)">۱۵۹۴</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۴ (میلادی)">۱۰۴۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۳ (میلادی)">۹۷۳</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A8_%D9%88%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D9%88%DB%8C%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یاکوب وان رویسدال (صفحه وجود ندارد)">یاکوب وان رویسدال</a>، نقاش هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۸ (میلادی)">۱۶۲۸</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۷ (میلادی)">۱۰۰۷</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D8%A8_%DB%8C%D9%88%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="یاکوب یوردانس (صفحه وجود ندارد)">یاکوب یوردانس</a>، نقاش فلاندری (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۸ (میلادی)">۱۶۷۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۳ (میلادی)">۱۵۹۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۷ (میلادی)">۱۰۵۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۲ (میلادی)">۹۷۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D9%86" title="یان استین">یان استین</a>، نقاش هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۹ (میلادی)">۱۶۷۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۶ (میلادی)">۱۶۲۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۸ (میلادی)">۱۰۵۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۵ (میلادی)">۱۰۰۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%88%D8%B1%D9%85%D8%B1" class="mw-redirect" title="یوهانس ورمر">یوهانس ورمر</a>، نقاش هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۵ (میلادی)">۱۶۷۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۴ (میلادی)">۱۰۵۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۱ (میلادی)">۱۰۱۱</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="ادبا"><span id=".D8.A7.D8.AF.D8.A8.D8.A7"></span>ادبا</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=16" title="ویرایش بخش: ادبا"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Jean_de_La_Fontaine.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Jean_de_La_Fontaine.PNG/200px-Jean_de_La_Fontaine.PNG" decoding="async" width="200" height="256" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Jean_de_La_Fontaine.PNG/300px-Jean_de_La_Fontaine.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Jean_de_La_Fontaine.PNG/400px-Jean_de_La_Fontaine.PNG 2x" data-file-width="561" data-file-height="718" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88_%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="ژان دو له فونتن">فونتن</a>، شاعر و حکایت‌نویس فرانسوی</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_(1622-1673)_-_Google_Art_Project_(cropped).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_%281622-1673%29_-_Google_Art_Project_%28cropped%29.jpg/200px-Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_%281622-1673%29_-_Google_Art_Project_%28cropped%29.jpg" decoding="async" width="200" height="227" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_%281622-1673%29_-_Google_Art_Project_%28cropped%29.jpg/300px-Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_%281622-1673%29_-_Google_Art_Project_%28cropped%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d1/Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_%281622-1673%29_-_Google_Art_Project_%28cropped%29.jpg/400px-Pierre_Mignard_-_Portrait_de_Jean-Baptiste_Poquelin_dit_Moli%C3%A8re_%281622-1673%29_-_Google_Art_Project_%28cropped%29.jpg 2x" data-file-width="3716" data-file-height="4214" /></a><figcaption>ژان باپتیست پوکلن مشهور به <a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B1" title="مولیر">مولیر</a> از برجسته‌ترین درام‌نویسان سده ۱۷ فرانسه</figcaption></figure> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%A2%D8%B3_%DA%AF%D8%B1%DB%8C%D9%81%DB%8C%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="آندره‌آس گریفیوس (صفحه وجود ندارد)">آندره‌آس گریفیوس</a>، شاعر و نمایشنامه‌نویس آلمانی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۳ (میلادی)">۱۰۴۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%85_%D9%BE%D8%AA%D8%B1%D9%88%D9%81" class="mw-redirect" title="آواکوم پتروف">آواکوم پتروف</a>، نویسنده و کشیش روسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۱ (میلادی)">۱۶۲۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۱ (میلادی)">۱۰۶۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۰ (میلادی)">۱۰۰۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%86_%D8%AC%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%86" title="بن جانسن">بن جانسن</a>، نمایشنامه‌نویس انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۲ (میلادی)">۱۵۷۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۶ (میلادی)">۱۰۱۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۱ (میلادی)">۹۵۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%D8%AF%D8%B1%D9%88_%DA%A9%D8%A7%D9%84%D8%AF%D8%B1%D9%88%D9%86" title="پدرو کالدرون">پدرو کالدرون د لا بارکا</a>، نمایشنامه‌نویس اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۱ (میلادی)">۱۶۸۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۰ (میلادی)">۱۶۰۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۰ (میلادی)">۱۰۶۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۷۹ (میلادی)">۹۷۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="پییر کورنی">پییر کورنی</a>، نمایشنامه‌نویس فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۴ (میلادی)">۱۶۸۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۳ (میلادی)">۱۰۶۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۵ (میلادی)">۹۸۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="جان دان">جان دان</a>، شاعر ماوراءالطبیعه‌گرای انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۱ (میلادی)">۱۶۳۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۲ (میلادی)">۱۵۷۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۰ (میلادی)">۱۰۱۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۱ (میلادی)">۹۵۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%86" title="جان درایدن">جان درایدن</a>، شاعر، منتقد، مترجم و نمایشنامه‌نویس انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۰ (میلادی)">۱۷۰۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۱ (میلادی)">۱۶۳۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۹ (میلادی)">۱۰۷۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۰ (میلادی)">۱۰۱۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%AA%D9%88%D9%86" title="جان میلتون">جان میلتون</a>، نویسنده و شاعر انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۴ (میلادی)">۱۶۷۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۸ (میلادی)">۱۶۰۸</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۳ (میلادی)">۱۰۵۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۷ (میلادی)">۹۸۷</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%85%D9%88%D8%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="جان ویلموت (صفحه وجود ندارد)">جان ویلموت</a>، شاعر انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۷ (میلادی)">۱۶۴۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۹ (میلادی)">۱۰۵۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۶ (میلادی)">۱۰۲۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%84_%D8%AF%D9%81%D9%88" title="دانیل دفو">دانیل دفو</a>، نویسنده، رمان‌نویس انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۳۱ (میلادی)">۱۷۳۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a> یا <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۹ (میلادی)">۱۶۵۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B1%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۱۱۰ (میلادی)">۱۱۱۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۰ (میلادی)">۱۰۴۰</a> یا <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۸ (میلادی)">۱۰۳۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%88_%D9%84%D9%87_%D9%81%D9%88%D9%86%D8%AA%D9%86" class="mw-redirect" title="ژان دو له فونتن">ژان دو له فونتن</a>، شاعر فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۵ (میلادی)">۱۶۹۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۱ (میلادی)">۱۶۲۱</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۴ (میلادی)">۱۰۷۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۰ (میلادی)">۱۰۰۰</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%98%D8%A7%D9%86_%D8%B1%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D9%86" title="ژان راسین">ژان راسین</a>، نمایشنامه‌نویس فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۹ (میلادی)">۱۶۹۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۹ (میلادی)">۱۶۳۹</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۷۸ (میلادی)">۱۰۷۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۸ (میلادی)">۱۰۱۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A6%D9%84_%D9%BE%DB%8C%D9%BE%D8%B3" title="ساموئل پیپس">ساموئل پیپس</a>، کارمند دولتی و وقایع‌نگار انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۳ (میلادی)">۱۷۰۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۳ (میلادی)">۱۶۳۳</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۸۲ (میلادی)">۱۰۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۲ (میلادی)">۱۰۱۲</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DA%A9%D9%88_%D8%AF_%DA%A9%D9%88%D8%AF%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="فرانسیسکو د کودو (صفحه وجود ندارد)">فرانسیسکو د کودو</a>، نویسنده اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۰ (میلادی)">۱۵۸۰</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۴ (میلادی)">۱۰۲۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۹ (میلادی)">۹۵۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%D9%BE%D9%87_%D8%AF_%D9%88%DA%AF%D8%A7" title="لوپه د وگا">لوپه د وگا</a>، شاعر و نمایشنامه‌نویس اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۵ (میلادی)">۱۶۳۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۲ (میلادی)">۱۵۶۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۴ (میلادی)">۱۰۱۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۴۱ (میلادی)">۹۴۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%B1" title="مولیر">مولیر</a>، نمایشنامه‌نویس، بازیگر و کارگردان فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۳ (میلادی)">۱۶۷۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۲ (میلادی)">۱۶۲۲</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۲ (میلادی)">۱۰۵۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۱ (میلادی)">۱۰۰۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%AA%D9%88_%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B4%DB%8C" title="میاموتو موساشی">میاموتو موساشی</a>، شاعر و نقاش سامورایی ژاپنی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۷ (میلادی)">۱۵۸۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۴ (میلادی)">۱۰۲۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۶۶ (میلادی)">۹۶۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%84_%D8%AF_%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B3" title="میگل د سروانتس">میگل د سِروانتِس ساآودرا</a>، نویسنده اسپانیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۴ (میلادی)">۱۵۷۴</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۵۳ (میلادی)">۹۵۳</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%84%D8%A7_%D8%A8%D9%88%DB%8C%D9%84%D9%88_%D8%AF%D9%BE%D8%B1%DB%8C%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="نیکلا بویلو دپریو (صفحه وجود ندارد)">نیکلا بویلو دپریو</a>، شاعر و منتقد فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۱ (میلادی)">۱۷۱۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۶ (میلادی)">۱۶۳۶</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۹۰ (میلادی)">۱۰۹۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۵ (میلادی)">۱۰۱۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D8%B1" title="ویلیام شکسپیر">ویلیام شکسپیر</a>، شاعر و نویسنده انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۴ (میلادی)">۱۵۶۴</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۵ (میلادی)">۹۹۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۴۳ (میلادی)">۹۴۳</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D8%B3%D8%AA_%D9%81%D8%A7%D9%86_%D8%AF%D9%86_%D9%81%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوست فان دن فوندل (صفحه وجود ندارد)">یوست فان دن فوندل</a>، نویسنده و نمایشنامه‌نویس هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۹ (میلادی)">۱۶۷۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۷ (میلادی)">۱۵۸۷</a>) - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۸ (میلادی)">۱۰۵۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۶۶ (میلادی)">۹۶۶</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="آموزگاران"><span id=".D8.A2.D9.85.D9.88.D8.B2.DA.AF.D8.A7.D8.B1.D8.A7.D9.86"></span>آموزگاران</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=17" title="ویرایش بخش: آموزگاران"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%81%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%DB%8C%D8%AA%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جفری کیتینگ (صفحه وجود ندارد)">جفری کیتینگ</a>، مورخ ایرلندی (حدوداً <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۴ (میلادی)">۱۶۴۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۹ (میلادی)">۱۵۶۹</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%AF%D9%88%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%A7%D8%AE_%D9%85%D8%A7%DA%A9_%D8%A7%DB%8C%DA%98%D9%88%DB%8C%D8%B4%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="دووالتاخ ماک ایژویشی (صفحه وجود ندارد)">دووالتاخ ماک ایژویشی</a>، مورخ و شجره‌شناس ایرلندی (درگذشت <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۱ (میلادی)">۱۶۷۱</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF_%DB%8C%DB%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سونگ یینشینگ (صفحه وجود ندارد)">سونگ یینشینگ</a>، دانشنامه‌نویس چینی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۶ (میلادی)">۱۶۶۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۷ (میلادی)">۱۵۸۷</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%B4%D9%88_%D8%B4%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88&action=edit&redlink=1" class="new" title="شو شیاکو (صفحه وجود ندارد)">شو شیاکو</a>، جغرافیدان چینی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۱ (میلادی)">۱۶۴۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۷ (میلادی)">۱۵۸۷</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="کاشفان"><span id=".DA.A9.D8.A7.D8.B4.D9.81.D8.A7.D9.86"></span>کاشفان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=18" title="ویرایش بخش: کاشفان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%D8%A2%D8%A8%D9%84_%D8%AA%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آبل تاسمان">آبل جانسون تاسمان</a>، کاشف و دریانورد هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۹ (میلادی)">۱۶۵۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7_%DA%86%D9%84%D8%A8%DB%8C" title="اولیا چلبی">اولیا چلبی</a>، کاشف عثمانی</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%A6%D9%84_%D8%AF%D9%88_%D8%B4%D8%A7%D9%BE%D9%84%D9%86" class="mw-redirect" title="ساموئل دو شاپلن">ساموئل دو شاپلن</a>، کاشف فرانسوی</li> <li><a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D9%85%DB%8C%D9%88%D9%86_%D8%AF%DA%98%D9%86%DB%8C%D9%81" title="سیمیون دژنیف">سیمیون دژنیف</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a>)، کاشف روسی <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A8%D8%B1%DB%8C" title="سیبری">سیبری</a> و نخستین اروپایی که از <a href="/wiki/%D8%AA%D9%86%DA%AF%D9%87_%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D9%86%DA%AF" title="تنگه برینگ">تنگه برینگ</a> گذر کرد.</li> <li><a href="/wiki/%D9%84%D9%88%DB%8C%DB%8C%D8%B2_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%B3" title="لوییز تورس">لوییز تورس</a>، (حدوداً <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۷ (میلادی)">۱۶۰۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۵ (میلادی)">۱۵۶۵</a>)، کاشف پرتغالی یا اسپانیایی.</li> <li><a href="/wiki/%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C_%D9%87%D9%88%D8%AF%D8%B3%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="هنری هودسون">هنری هودسون</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۱ (میلادی)">۱۶۱۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۰ (میلادی)">۱۵۷۰</a>) کاشف انگلیسی</li> <li><a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D8%B1%D9%88%D9%81%DB%8C_%D8%AE%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="یروفی خاباروف (صفحه وجود ندارد)">یروفی خاباروف</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۱ (میلادی)">۱۶۷۱</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a>)، کارآفرین روسی که به خاطر کشف منطقه <a href="/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%AF_%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B1" title="رود آمور">رود آمور</a> شهرت یافت.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="فیلسوفان_و_دانشمندان"><span id=".D9.81.DB.8C.D9.84.D8.B3.D9.88.D9.81.D8.A7.D9.86_.D9.88_.D8.AF.D8.A7.D9.86.D8.B4.D9.85.D9.86.D8.AF.D8.A7.D9.86"></span>فیلسوفان و دانشمندان</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=19" title="ویرایش بخش: فیلسوفان و دانشمندان"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg/200px-Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg" decoding="async" width="200" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg/300px-Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg/400px-Jan_Verkolje_-_Antonie_van_Leeuwenhoek.jpg 2x" data-file-width="2662" data-file-height="3156" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%88%D9%86%D9%87%D9%88%DA%A9" title="آنتونی فان لیوونهوک">آنتونی فیلیپس فان لیوونهوک</a>، پدر <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D9%88%D8%A8%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="میکروب‌شناسی">میکروب‌شناسی</a></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:John_Locke.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/John_Locke.jpg/200px-John_Locke.jpg" decoding="async" width="200" height="281" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/John_Locke.jpg/300px-John_Locke.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/John_Locke.jpg/400px-John_Locke.jpg 2x" data-file-width="727" data-file-height="1020" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%DA%A9" title="جان لاک">جان لاک</a>، از بزرگ‌ترین اندیشمندان <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="عصر روشنگری">عصر روشنگری</a> . وی یکی از پدران <a href="/wiki/%D8%AA%D8%AC%D8%B1%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تجربه‌گرایی">تجربه گرایی نوین</a> و <a href="/wiki/%D9%84%DB%8C%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D8%B3%D9%85_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="لیبرالیسم کلاسیک">لیبرالیسم کلاسیک</a> به شمار می آید . بعد ها ایده های وی در تجربه گرایی منجر به مبنای عمیق فلسفی برای دستاورد های علمی زمانه خود همچون <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C" class="mw-redirect" title="مکانیک نیوتونی">مکانیک نیوتونی</a> شد و نظریات سیاسی وی بارور بسیاری از تحولات دیگر بود.</figcaption></figure> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%D8%A2%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%87%D8%A7%D9%85_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%DB%8C_%D8%A7%D9%88%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="آبراهام دربی اول (صفحه وجود ندارد)">آبراهام دربی اول</a>، آهن‌ساز انگلیسی که برای نخستین بار کورهٔ ذوب آهن با سوخت <a href="/wiki/%D8%B2%D8%BA%D8%A7%D9%84_%D8%B3%D9%86%DA%AF" class="mw-redirect" title="زغال سنگ">زغال سنگ</a> را ساخت. (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۷ (میلادی)">۱۷۱۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۸ (میلادی)">۱۶۷۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D9%81%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%88%D9%86%D9%87%D9%88%DA%A9" title="آنتونی فان لیوونهوک">آنتونی فان لیوونهوک</a>، دانشمند هلندی که برای اولین بار توانست با استفاده از میکروسکوپ <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="باکتری">باکتری‌ها</a> را ببیند. (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۲۳ (میلادی)">۱۷۲۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%86" title="آیزاک نیوتن">آیزاک نیوتن</a>، فیزیک‌دان و ریاضی‌دان انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۲۷ (میلادی)">۱۷۲۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۳ (میلادی)">۱۶۴۳</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D8%B3%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%D9%84_%D8%A8%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="اسماعیل بولیالدوس (صفحه وجود ندارد)">اسماعیل بولیالدوس</a>، <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%87%E2%80%8C%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3" class="mw-redirect" title="ستاره‌شناس">ستاره‌شناس</a> فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۴ (میلادی)">۱۶۹۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="باروخ اسپینوزا">باروخ اسپینوزا</a>، فیلسوف هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۳ (میلادی)">۱۵۸۳</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B2_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="بلز پاسکال">بلز پاسکال</a>، متخصص <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="الهیات">الهیات</a>، ریاضی‌دان و فیزیکدان فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۲ (میلادی)">۱۶۶۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۳ (میلادی)">۱۶۲۳</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%BE%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%D9%88_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7" class="mw-redirect" title="پییر دو فرما">پییر دو فرما</a>، <a href="/wiki/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="حقوق‌دان">حقوق‌دان</a> و ریاضی‌دان فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a>)</li> <li><a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%DB%8C%D8%B1_%DA%AF%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AF%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="پییر گاسندی (صفحه وجود ندارد)">پییر گاسندی</a>، فیلسوف، <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B4%DB%8C%D8%B4" title="کشیش">کشیش</a>، دانشمند، ستاره‌شناس و ریاضی‌دان فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۵ (میلادی)">۱۶۵۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۸ (میلادی)">۱۵۷۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%88%D9%86" title="توماس براون">توماس براون</a>، نویسنده، فیلسوف و دانشمند انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۲ (میلادی)">۱۶۰۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B2" title="توماس هابز">توماس هابز</a>، فیلسوف و ریاضی‌دان انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۹ (میلادی)">۱۶۷۹</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۸ (میلادی)">۱۵۸۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7%DA%A9" title="جان لاک">جان لاک</a>، فیلسوف انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۴ (میلادی)">۱۷۰۴</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D8%B1%D9%86%D9%87_%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%AA" title="رنه دکارت">رنه دکارت</a>، فیلسوف و <a href="/wiki/%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%B6%DB%8C%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86" title="ریاضی‌دان">ریاضی‌دان</a> فرانسوی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۰ (میلادی)">۱۶۵۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۶ (میلادی)">۱۵۹۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3_%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D9%86" title="فرانسیس بیکن">فرانسیس بیکن</a>، <a href="/wiki/%D9%81%DB%8C%D9%84%D8%B3%D9%88%D9%81" title="فیلسوف">فیلسوف</a> و <a href="/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1" title="سیاستمدار">سیاستمدار</a> انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۶ (میلادی)">۱۶۲۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۶۱ (میلادی)">۱۵۶۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D9%88%D9%81%D8%B1_%D8%B1%D9%86" title="کریستوفر رن">کریستوفر رن</a>، <a href="/wiki/%D9%85%D8%B9%D9%85%D8%A7%D8%B1" title="معمار">معمار</a> و دانشمند انگلیسی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۲۳ (میلادی)">۱۷۲۳</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a>)</li> <li><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_(2).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_%282%29.jpg/200px-Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_%282%29.jpg" decoding="async" width="200" height="242" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_%282%29.jpg/300px-Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_%282%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_%282%29.jpg/400px-Thomas_Hobbes_by_John_Michael_Wright_%282%29.jpg 2x" data-file-width="2400" data-file-height="2900" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%AA%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%B3_%D9%87%D8%A7%D8%A8%D8%B2" title="توماس هابز">توماس هابز</a> فیلسوف و حقوق دان بزرگ <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" title="انگلستان">انگلیسی</a> ، از بزرگترین اندیشمندان <a href="/wiki/%D8%B9%D8%B5%D8%B1_%D8%B1%D9%88%D8%B4%D9%86%DA%AF%D8%B1%DB%8C" title="عصر روشنگری">عصر روشنگری</a> . مبدع فلسفه <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D8%A8%D8%A7%D9%88%D8%B1%DB%8C" title="ماده‌باوری">ماده باوری ساختاری</a> و بسیاری از ایده های سازنده حقوقی که تحولاتی شگرفی را در <a href="/wiki/%D8%B9%D9%84%D9%88%D9%85_%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C" title="علوم سیاسی">علوم سیاست</a> به وجود آورد . </figcaption></figure><a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%DB%8C%DA%AF%D9%86%D8%B3" title="کریستیان هویگنس">کریستیان هویگنس</a>، ریاضی‌دان، فیزیک‌دان و ستاره‌شناس هلندی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۵ (میلادی)">۱۶۹۵</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A6%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87" title="گالیلئو گالیله">گالیلئو گالیله</a>، دانشمند و فیلسوف طبیعت‌گرای ایتالیایی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتس">گوتفرید لایبنیتس</a>، فیلسوف و ریاضی‌دان آلمانی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۱۶ (میلادی)">۱۷۱۶</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۶ (میلادی)">۱۶۴۶</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D9%85%D8%B1%D8%B3%D9%86" title="مارین مرسن">مارین مرسن</a>، متخصص <a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%87%DB%8C%D8%A7%D8%AA" title="الهیات">الهیات</a>، فیلسوف، ریاضی‌دان و <a href="/wiki/%D9%86%D8%B8%D8%B1%DB%8C%D9%87_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C" class="mw-redirect" title="نظریه موسیقی">نظریه‌پرداز موسیقی</a> که با عنوان پدر <a href="/wiki/%D8%B5%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C" class="mw-redirect" title="صداشناسی">علم آکوستیک</a> (صداشناسی) شناخته می‌شود. (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۸۸ (میلادی)">۱۵۸۸</a>)</li> <li><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="ویلیام هاروی">ویلیام هاروی</a>، <a href="/wiki/%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9" title="پزشک">پزشک</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۷ (میلادی)">۱۶۵۷</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۲ (میلادی)">۱۵۹۲</a>)</li> <li><a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D9%BE%D9%84%D8%B1" class="mw-redirect" title="یوهان کپلر">یوهان کپلر</a>، ستاره‌شناس آلمانی (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a>-<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۷۱ (میلادی)">۱۵۷۱</a>)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="نوآوری‌ها"><span id=".D9.86.D9.88.D8.A2.D9.88.D8.B1.DB.8C.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>نوآوری‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=20" title="ویرایش بخش: نوآوری‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:SS-harvey.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/SS-harvey.jpg/200px-SS-harvey.jpg" decoding="async" width="200" height="309" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/SS-harvey.jpg/300px-SS-harvey.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a3/SS-harvey.jpg/400px-SS-harvey.jpg 2x" data-file-width="687" data-file-height="1062" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="ویلیام هاروی">ویلیام هاروی</a>، طبیب و زیست‌شناس انگلیسی که مبدع <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AE%D9%88%D9%86" title="دستگاه گردش خون">دستگاه گردش خون</a> میباشد . کتاب وی تحت عنوان (<a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="ویلیام هاروی">رساله ای تشریحی درباره حرکت قلب و خون در حیوانات</a>) فضای جامعه علمی را دچار تحولی شگرف گردانید.</figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg/200px-Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg" decoding="async" width="200" height="253" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6a/Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg/300px-Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6a/Gottfried_Wilhelm_von_Leibniz.jpg 2x" data-file-width="316" data-file-height="400" /></a><figcaption><a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتس">گوتفرید ویلهلم فون لایبنیتس</a>، فیلسوف، ریاضیدان و فیزیک‌دان <a href="/wiki/%D8%A2%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86" title="آلمان">آلمانی</a> . وی به همراه <a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%86" title="آیزاک نیوتن">آیزاک نیوتون</a> از پدران <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D8%AF%DB%8C%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D9%84_%D9%88_%D8%A7%D9%86%D8%AA%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%84" class="mw-redirect" title="حساب دیفرانسیل و انتگرال">حساب دیفرانسیل و انتگرال</a> به شمار می آید . در زمینه فلسفی میتوان به <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتس">ضرورت مطلق و مشروط</a> و <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتس">ضرورت های متافیزیکی یا اخلاقی</a> ؛ <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B3" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتس">حقیقت عقل و واقع</a> ؛ <a href="/wiki/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%AF%D9%88%D9%84%D9%88%DA%98%DB%8C" title="منادولوژی">منادولوژی</a> و ... اشاره نمود.</figcaption></figure> <p>در این سده تغییرات عظیمی در دانش و فلسفه رخ داد که از آن با عنوان <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B9%D9%84%D9%85%DB%8C" title="انقلاب علمی">انقلاب علمی</a> یاد می‌شود. </p> <ul><li><figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Spinoza.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Spinoza.jpg/200px-Spinoza.jpg" decoding="async" width="200" height="233" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Spinoza.jpg/301px-Spinoza.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Spinoza.jpg/401px-Spinoza.jpg 2x" data-file-width="1377" data-file-height="1600" /></a><figcaption><a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%88%D8%AE_%D8%A7%D8%B3%D9%BE%DB%8C%D9%86%D9%88%D8%B2%D8%A7" title="باروخ اسپینوزا">باروخ اسپینوزا</a> فیلسوف <a href="/wiki/%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF" title="هلند">هلندی</a>، از بزرگترین اندیشمندان <a href="/wiki/%D8%AE%D8%B1%D8%AF%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="خردگرایی">عقل گرای</a> عصر روشنگری ، نگرش فلسفی <a href="/wiki/%D8%AA%D8%B9%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="تعین‌گرایی">جبرگرایانه</a> در صدد این بود که از <a href="/wiki/%D8%AF%D9%88%DA%AF%D8%A7%D9%86%D9%87%E2%80%8C%DA%AF%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B0%D9%87%D9%86_%D9%88_%D8%A8%D8%AF%D9%86" title="دوگانه‌گرایی ذهن و بدن">دوگانه گرایی</a> دکارتی گذر کند و این دوگانه گرایی را به <a href="/wiki/%D9%88%D8%AD%D8%AF%D8%AA_%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF" title="وحدت وجود">وحدانیت جوهری</a> برساند و این روند اندیشه او منجر به ایده <a href="/wiki/%D9%87%D9%85%D9%87%E2%80%8C%D8%AE%D8%AF%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="همه‌خدایی">همه خدایی</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D9%88%D9%87%D8%B1_%D9%85%D9%85%D8%AA%D8%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="جوهر ممتد (صفحه وجود ندارد)">جوهر ممتد</a> شد. عقاید او نقش موثری در مبارزه با سیطره کلیسا داشت . </figcaption></figure>رواج مجدد <a href="/wiki/%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%86%D8%A7%D8%B3" title="اسکناس">اسکناس</a> در اروپا</li> <li>اختراع <a href="/wiki/%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D9%86%DB%8C" title="بستنی">بستنی</a></li> <li>رواج <a href="/wiki/%D9%82%D9%87%D9%88%D9%87" title="قهوه">قهوه</a> و <a href="/wiki/%DA%86%D8%A7%DB%8C" title="چای">چای</a> در اروپا</li> <li>ایجاد <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%D9%86%DA%A9_%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2%DB%8C" title="بانک مرکزی">بانک مرکزی</a> در فرانسه و ایجاد <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%87" class="mw-redirect" title="مالیه">مالیه نوین</a> توسط <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%84%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="جان لا (صفحه وجود ندارد)">جان لا</a>، اقتصاددان اسکاتلندی</li> <li>ساخت <a href="/wiki/%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF_%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9_%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86" title="مسجد جامع اصفهان">مسجد جامع اصفهان</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۴ (میلادی)">۱۶۰۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۳ (میلادی)">۹۸۳</a>): ابرنواختر اس‌ان ۱۶۰۴ یا <a href="/wiki/%D8%A7%D8%A8%D8%B1%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B1_%DA%A9%D9%BE%D9%84%D8%B1" title="ابرنواختر کپلر">ابرنواختر کپلر</a> در کهکشان <a href="/wiki/%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%DB%8C" title="راه شیری">راه شیری</a> دیده شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۴ (میلادی)">۹۸۴</a>): <a href="/wiki/%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%DA%A9%D9%BE%D9%84%D8%B1" title="یوهانس کپلر">یوهانس کپلر</a> آغاز به مشاهدهٔ <a href="/wiki/%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%86_%DA%A9%D9%BE%D9%84%D8%B1" title="قوانین کپلر">مدارهای بیضی شکل</a> سیاره‌ها کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۴ (میلادی)">۹۸۴</a>): <a href="/w/index.php?title=%DB%8C%D9%88%D9%87%D8%A7%D9%86_%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="یوهان کارلوس (صفحه وجود ندارد)">یوهان کارلوس</a> آلمانی نخستین روزنامه جهان به نام Relation (ارتباط) را منتشر کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۸ (میلادی)">۱۶۰۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۷ (میلادی)">۹۸۷</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%B3_%D9%84%DB%8C%D9%BE%D8%B1%D8%B3%D9%87%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هانس لیپرسهی (صفحه وجود ندارد)">هانس لیپرسهی</a> نخستین <a href="/wiki/%D8%AA%D9%84%D8%B3%DA%A9%D9%88%D9%BE_%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA%DB%8C" title="تلسکوپ شکستی">تلسکوپ شکستی</a> را ساخت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۹ (میلادی)">۹۸۹</a>): <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AD%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DA%86%DB%8C" title="سحابی شکارچی">سحابی شکارچی</a> توسط <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%84%D9%88%D8%AF_%D9%86%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D8%A7_%D9%81%D8%A7%D8%A8%D8%B1%DB%8C_%D8%AF_%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="کلود نیکولا فابری د پیرس (صفحه وجود ندارد)">کلود نیکولا فابری د پیرس</a> فرانسوی کشف شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۸۹ (میلادی)">۹۸۹</a>): <a href="/wiki/%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D8%A6%D9%88_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87" title="گالیلئو گالیله">گالیلئو گالیله</a> و <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%DB%8C%D9%85%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B3&action=edit&redlink=1" class="new" title="سیمون ماریوس (صفحه وجود ندارد)">سیمون ماریوس</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%DA%AF%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%84%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C" class="mw-redirect" title="ماه‌های گالیله‌ای">ماه‌های گالیله‌ای</a> سیارهٔ <a href="/wiki/%D9%85%D8%B4%D8%AA%D8%B1%DB%8C_(%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D9%87)" title="مشتری (سیاره)">مشتری</a> را مشاهده کردند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۲ (میلادی)">۱۶۱۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۱ (میلادی)">۹۹۱</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84_%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="انجیل شاه جیمز (صفحه وجود ندارد)">انجیل شاه جیمز</a> یا «نسخهٔ مجاز» برای نخستین بار منتشر شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۴ (میلادی)">۱۶۱۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۳ (میلادی)">۹۹۳</a>): <a href="/wiki/%D8%AC%D8%A7%D9%86_%D9%86%D9%BE%D8%B1" title="جان نپر">جان نپر</a> <a href="/wiki/%D9%84%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AA%D9%85" title="لگاریتم">لگاریتم</a> را برای سهولت محاسبات معرفی کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a> - (<a href="/wiki/%DB%B9%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۹۹۹ (میلادی)">۹۹۹</a>): <a href="/w/index.php?title=%DA%A9%D9%88%D8%B1%D9%86%D9%84%DB%8C%D9%88%D8%B3_%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D9%84&action=edit&redlink=1" class="new" title="کورنلیوس دربل (صفحه وجود ندارد)">کورنلیوس دربل</a> توانست با سرمایه‌گذاری <a href="/wiki/%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%D8%A7%D9%88%D9%84_%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86" class="mw-redirect" title="جیمز اول انگلستان">جیمز اول انگلستان</a>، نخستین <a href="/wiki/%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="زیردریایی">زیردریایی</a> جهان را با استفاده از چوب و چرم چرب بسازد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۳ (میلادی)">۱۶۲۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۲ (میلادی)">۱۰۰۲</a>): نخستین فرهنگ زبان انگلیسی به نام English Dictionarie توسط <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C_%DA%A9%D8%A7%DA%A9%D8%B1%D8%A7%D9%85&action=edit&redlink=1" class="new" title="هنری کاکرام (صفحه وجود ندارد)">هنری کاکرام</a> منتشر شد. در این فرهنگ واژگان سخت به همراه معنی فهرست شده بودند.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۸ (میلادی)">۱۶۲۸</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۰۷ (میلادی)">۱۰۰۷</a>): <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%85_%D9%87%D8%A7%D8%B1%D9%88%DB%8C" title="ویلیام هاروی">ویلیام هاروی</a> اکتشافاتش را در مورد <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4_%D8%AE%D9%88%D9%86" title="دستگاه گردش خون">دستگاه گردش خون</a> منتشر ساخت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۶ (میلادی)">۱۰۱۶</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D9%86%D8%AC%DB%8C%D9%84" title="انجیل">انجیل</a> به <a href="/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%84%D9%86%D8%AF%DB%8C" title="زبان هلندی">زبان هلندی</a> منتشر شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۶ (میلادی)">۱۰۱۶</a>): نخستین سالن اپرای عمومی به نام <i>تئاترو سن کاسیانو</i> در <a href="/wiki/%D9%88%D9%86%DB%8C%D8%B2" title="ونیز">ونیز</a> گشایش یافت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۶ (میلادی)">۱۰۱۶</a>): <a href="/w/index.php?title=%D9%BE%DB%8C%D8%B1_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7&action=edit&redlink=1" class="new" title="پیر فرما (صفحه وجود ندارد)">پیر فرما</a> <a href="/wiki/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86_%D9%82%D8%B6%DB%8C%D9%87_%D9%81%D8%B1%D9%85%D8%A7" class="mw-redirect" title="آخرین قضیه فرما">آخرین قضیه‌اش</a> را که تا سال <a href="/wiki/%DB%B1%DB%B9%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="۱۹۹۵ (میلادی)">۱۹۹۵ (میلادی)</a> (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B3%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۳۷۴ (میلادی)">۱۳۷۴</a>) حل‌نشده باقی ماند را مطرح کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۱۶ (میلادی)">۱۰۱۶</a>): هرچند <a href="/wiki/%D9%85%DB%8C%D9%86_%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C" title="مین دریایی">مین‌های دریایی</a> چینی پیش از این در <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۴ (میلادی)">سده ۱۴ میلادی</a> در کتاب <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%88%D9%84%D9%88%D9%86%DA%AF%D8%AC%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="هولونگجینگ (صفحه وجود ندارد)">هولونگجینگ</a> توضیح داده شده بودند، کتاب <i>تیان گونگ کای وو</i> نوشتهٔ <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D9%88%D9%86%DA%AF_%DB%8C%DB%8C%D9%86%D8%B4%DB%8C%D9%86%DA%AF&action=edit&redlink=1" class="new" title="سونگ یینشینگ (صفحه وجود ندارد)">سونگ یینشینگ</a> تعریف جدیدی از این نوع مین‌ها را ارائه داد. مین جدید در یک کیسهٔ لعابی پیچیده می‌شود. سپس یک سرباز در ساحل با کشیدن یک رشته باعث چکاندن یک ماشه چخماقی با چرخ فلزی می‌شود.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>): <a href="/wiki/%D8%A8%D9%84%D8%B2_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="بلز پاسکال">بلز پاسکال</a> <a href="/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%B4%DB%8C%D9%86_%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8_%D9%BE%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D8%A7%D9%84" title="ماشین حساب پاسکال">ماشین حساب مکانیکی</a> را اختراع کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۱ (میلادی)">۱۰۲۱</a>): گراور <a href="/wiki/%D9%85%D8%B2%D9%88%D8%AA%DB%8C%D9%86%D8%AA" title="مزوتینت">مزوتینت</a> سایه‌روشن‌های خاکستری را برای چاپ تصاویر معرفی کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۳ (میلادی)">۱۶۴۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۲ (میلادی)">۱۰۲۲</a>): <a href="/wiki/%D8%A7%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%84%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%A7_%D8%AA%D9%88%D8%B1%DB%8C%DA%86%D9%84%DB%8C" title="اوانجلیستا توریچلی">اوانجلیستا توریچلی</a> ایتالیایی نخستین <a href="/w/index.php?title=%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B3%D9%86%D8%AC_%D8%AC%DB%8C%D9%88%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="هواسنج جیوه‌ای (صفحه وجود ندارد)">هواسنج جیوه‌ای</a> را اختراع کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۲۴ (میلادی)">۱۰۲۴</a>): <a href="/w/index.php?title=%DA%AF%DB%8C%D8%A7%DA%A9%D9%88%D9%85%D9%88_%D8%AA%D9%88%D8%B1%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="گیاکومو تورلی (صفحه وجود ندارد)">گیاکومو تورلی</a> ونیزی برای نخستین بار صحنهٔ تئاتر گردان را ابداع کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۱ (میلادی)">۱۶۵۱</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۰ (میلادی)">۱۰۳۰</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%DB%8C%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C_%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D9%88%DB%8C%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جیوانی ریکویلی (صفحه وجود ندارد)">جیوانی ریکویلی</a> <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%A7%D8%B1" title="دریاوار">دریاوارهای ماه</a> را تغییر نام داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۶ (میلادی)">۱۶۵۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۵ (میلادی)">۱۰۳۵</a>): <a href="/wiki/%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D9%86_%D9%87%D9%88%DB%8C%DA%AF%D9%86%D8%B3" title="کریستیان هویگنس">کریستیان هویگنس</a> شکل درست <a href="/wiki/%D8%AD%D9%84%D9%82%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C_%D8%B2%D8%AD%D9%84" title="حلقه‌های زحل">حلقه‌های کیوان</a> را توصیف کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۷ (میلادی)">۱۶۵۷</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۶ (میلادی)">۱۰۳۶</a>): کریستیان هویگنس نخستین نمونهٔ کاربردی <a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%A7%D8%B9%D8%AA_%D9%BE%D8%A7%D9%86%D8%AF%D9%88%D9%84%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="ساعت پاندولی (صفحه وجود ندارد)">ساعت پاندولی</a> را بر اساس آموزه‌های گالیله گسترش داد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۹ (میلادی)">۱۶۵۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B3%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۳۸ (میلادی)">۱۰۳۸</a>): کریستیان هویگنس برای نخستین بار جزئیات سطح <a href="/wiki/%D8%A8%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%85" title="بهرام">بهرام</a> را مشاهده کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۳ (میلادی)">۱۶۶۳</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۲ (میلادی)">۱۰۴۲</a>): <a href="/w/index.php?title=%D8%AC%DB%8C%D9%85%D8%B2_%DA%AF%D8%B1%DA%AF%D9%88%D8%B1%DB%8C&action=edit&redlink=1" class="new" title="جیمز گرگوری (صفحه وجود ندارد)">جیمز گرگوری</a> طرح‌هایی از تلسکوپ شکستی را منتشر کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۴۸ (میلادی)">۱۰۴۸</a>): نخستین تلسکوپ انعکاسی شناخته‌شدهٔ جهان توسط <a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="آیزاک نیوتون">آیزاک نیوتون</a> ساخته شد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>): <a href="/wiki/%D8%A2%D9%86%D8%AA%D9%88%D9%86%DB%8C_%D9%88%D8%A7%D9%86_%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%88%D9%86_%D9%87%D9%88%DA%A9" class="mw-redirect" title="آنتونی وان لیوون هوک">آنتونی وان لیوون هوک</a> <a href="/wiki/%D8%A8%D8%A7%DA%A9%D8%AA%D8%B1%DB%8C" title="باکتری">باکتری</a> را کشف کرد.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۵ (میلادی)">۱۰۵۵</a>): نخستین اندازه‌گیری <a href="/wiki/%D8%B3%D8%B1%D8%B9%D8%AA_%D9%86%D9%88%D8%B1" title="سرعت نور">سرعت نور</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۹ (میلادی)">۱۶۷۹</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B5%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۵۸ (میلادی)">۱۰۵۸</a>): <a href="/wiki/%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D8%AF_%D8%AF%D9%88%D8%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C" class="mw-redirect" title="دستگاه اعداد دودویی">دستگاه اعداد دودویی</a> توسط <a href="/wiki/%DA%AF%D9%88%D8%AA%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%AF_%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%D8%AA%D8%B2" class="mw-redirect" title="گوتفرید لایبنیتز">گوتفرید لایبنیتز</a> توسعه یافت.</li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۴ (میلادی)">۱۶۸۴</a> - (<a href="/wiki/%DB%B1%DB%B0%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۰۶۳ (میلادی)">۱۰۶۳</a>): <a href="/wiki/%D8%AD%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="حسابان">حسابان</a> به‌طور جداگانه توسط گوتفرید لایبنیتز و <a href="/wiki/%D8%A2%DB%8C%D8%B2%D8%A7%DA%A9_%D9%86%DB%8C%D9%88%D8%AA%D9%88%D9%86" class="mw-redirect" title="آیزاک نیوتون">آیزاک نیوتون</a> توسعه یافت و برای ایجاد <a href="/wiki/%D9%85%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9_%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="مکانیک کلاسیک">مکانیک کلاسیک</a> به کار رفت.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=21" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r37199623">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2 mw-content-ltr" dir="ltr"> <ol class="references"> <li id="cite_note-Barrett-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Barrett_1-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Peter Barrett (2004), <i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=fwxViwX6KuMC&pg=PA14&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false">Science and Theology Since Copernicus: The Search for Understanding</a></i>, p. 14, Continuum International Publishing Group, <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-567-08969-X" title="ویژه:منابع کتاب/0-567-08969-X">0-567-08969-X</a></span> </li> <li id="cite_note-TYW-WNEC-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-TYW-WNEC_2-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39868036">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit;word-wrap:break-word}.mw-parser-output .citation q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output .citation:target{background-color:rgba(0,127,255,0.133)}.mw-parser-output .id-lock-free a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-free a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/65/Lock-green.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-limited a,.mw-parser-output .id-lock-registration a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-registration a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .id-lock-subscription a,.mw-parser-output .citation .cs1-lock-subscription a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Lock-red-alt-2.svg")right 0.1em center/9px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-ws-icon a{background:linear-gradient(transparent,transparent),url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/4c/Wikisource-logo.svg")right 0.1em center/12px no-repeat}.mw-parser-output .cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:none;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-visible-error{color:var(--color-error,#d33)}.mw-parser-output .cs1-maint{display:none;color:#3a3;margin-left:0.3em}.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right{padding-right:0.2em}.mw-parser-output .citation .mw-selflink{font-weight:inherit}</style><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/19991009072232/http://mars.wnec.edu/~grempel/courses/wc2/lectures/30yearswar.html">"The Thirty-Years-War"</a>. Western New England College. Archived from <a rel="nofollow" class="external text" href="http://mars.wnec.edu/~grempel/courses/wc2/lectures/30yearswar.html">the original</a> on 9 October 1999<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2008-05-24</span></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Thirty-Years-War&rft.pub=Western+New+England+College&rft_id=http%3A%2F%2Fmars.wnec.edu%2F~grempel%2Fcourses%2Fwc2%2Flectures%2F30yearswar.html&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r39868036"><cite class="citation web cs1"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://libro.uca.edu/payne1/payne15.htm">"The Seventeenth-Century Decline"</a>. The Library of Iberian resources online<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 August</span> 2008</span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Seventeenth-Century+Decline&rft.pub=The+Library+of+Iberian+resources+online&rft_id=http%3A%2F%2Flibro.uca.edu%2Fpayne1%2Fpayne15.htm&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="Z3988"></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20160323101012/http://www.allempires.com/article/index.php?q=The_Crimean_Khanate">«The Tatar Khanate of Crimea»</a>. بایگانی‌شده از <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.allempires.com/article/index.php?q=The_Crimean_Khanate">اصلی</a> در ۲۳ مارس ۲۰۱۶<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۱۵ ژوئیه ۲۰۱۲</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=The+Tatar+Khanate+of+Crimea&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.allempires.com%2Farticle%2Findex.php%3Fq%3DThe_Crimean_Khanate&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="Z3988"></span><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r28290294">.mw-parser-output cite.citation{font-style:inherit}.mw-parser-output q{quotes:"\"""\"""'""'"}.mw-parser-output code.cs1-code{color:inherit;background:inherit;border:inherit;padding:inherit}.mw-parser-output .cs1-lock-free a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/65/Lock-green.svg/9px-Lock-green.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output .cs1-lock-registration a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Lock-gray-alt-2.svg/9px-Lock-gray-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output .cs1-lock-subscription a{background:url("//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Lock-red-alt-2.svg/9px-Lock-red-alt-2.svg.png")no-repeat;background-position:right .1em center;padding-right:1em;padding-left:0}.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-free a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-subscription a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-limited a,.mw-parser-output div[dir=ltr] .cs1-lock-registration a{background-position:left .1em center;padding-left:1em;padding-right:0}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration{color:#555}.mw-parser-output .cs1-subscription span,.mw-parser-output .cs1-registration span{border-bottom:1px dotted;cursor:help}.mw-parser-output .cs1-hidden-error{display:none;font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-visible-error{font-size:100%}.mw-parser-output .cs1-subscription,.mw-parser-output .cs1-registration,.mw-parser-output .cs1-format{font-size:95%}.mw-parser-output .cs1-kern-left,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-left{padding-left:0.2em}.mw-parser-output .cs1-kern-right,.mw-parser-output .cs1-kern-wl-right{padding-right:0.2em}</style></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite id="ذکر_سلطنت_احمد_خان_قنبرانی" class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://iranicaonline.org/articles/baluchistan-i">«جغرافیا، تاریخ و قوم نگاری بلوچستان»</a>. دانشنامه ایرانیکا<span class="reference-accessdate">. دریافت‌شده در <bdi>۲۳ مارس ۲۰۲۳</bdi></span>.</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%D8%8C+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE+%D9%88+%D9%82%D9%88%D9%85+%D9%86%DA%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C+%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&rft.pub=%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87+%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7&rft_id=https%3A%2F%2Firanicaonline.org%2Farticles%2Fbaluchistan-i&rfr_id=info%3Asid%2Ffa.wikipedia.org%3A%D8%B3%D8%AF%D9%87+%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85+%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C" class="Z3988"></span><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r28290294"></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text">Alan Macfarlane (1997). "<i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=eGsCGAdH4YQC&pg=PA64&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false">The savage wars of peace: England, Japan and the Malthusian trap</a></i>". p.64. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-631-18117-2" title="ویژه:منابع کتاب/0-631-18117-2">0-631-18117-2</a></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text">Karen Cullen,Karen J. Cullen (2010). "<i><a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=RiLjHZdt-sMC&pg=PA20&dq&hl=en#v=onepage&q=&f=false">Famine in Scotland: The 'Ill Years' of the 1690s</a></i>". Edinburgh University Press. p.20. <a href="/wiki/%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%87_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%AF_%D8%A8%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%DB%8C_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8" title="شماره استاندارد بین‌المللی کتاب">ISBN</a> <a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/0-7486-3887-3" title="ویژه:منابع کتاب/0-7486-3887-3">0-7486-3887-3</a></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="دهه‌ها_و_سال‌ها"><span id=".D8.AF.D9.87.D9.87.E2.80.8C.D9.87.D8.A7_.D9.88_.D8.B3.D8.A7.D9.84.E2.80.8C.D9.87.D8.A7"></span>دهه‌ها و سال‌ها</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=22" title="ویرایش بخش: دهه‌ها و سال‌ها"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div><p> ‎</p><div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40355799">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r39648996">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:right;border-left-width:2px;border-right-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#b3ccff}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#dbe7ff}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e5edff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f8f9fa}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:right;text-align:right;margin-left:0.5em}.mw-parser-output .navbox-list li{unicode-bidi:isolate}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="دهه‌ها_و_سال‌ها" style="width:600px;;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r40355799"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r40261389">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:right;text-align:right}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-left:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-right:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar a>span,.mw-parser-output .navbar a>abbr{text-decoration:inherit}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}@media(prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .navbar li a abbr{color:var(--color-base)!important}}@media print{.mw-parser-output .navbar{display:none!important}}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-نمایش"><a href="/wiki/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D9%87%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="الگو:دهه‌ها و سال‌ها"><abbr title="مشاهدهٔ این الگو">ن</abbr></a></li><li class="nv-بحث"><a href="/wiki/%D8%A8%D8%AD%D8%AB_%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D9%87%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="بحث الگو:دهه‌ها و سال‌ها"><abbr title="بحث پیرامون این الگو">ب</abbr></a></li><li class="nv-ویرایش"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D9%88%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DB%8C%D8%B4_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%87/%D8%A7%D9%84%DA%AF%D9%88:%D8%AF%D9%87%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_%D9%88_%D8%B3%D8%A7%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:ویرایش صفحه/الگو:دهه‌ها و سال‌ها"><abbr title="ویرایش کردن این الگو">و</abbr></a></li></ul></div><div id="دهه‌ها_و_سال‌ها" style="font-size:114%;margin:0 4em">دهه‌ها و سال‌ها</div></th></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۵۹۰ (میلادی)">۱۵۹۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۹ (میلادی)">۱۵۹۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۸ (میلادی)">۱۵۹۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۷ (میلادی)">۱۵۹۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۶ (میلادی)">۱۵۹۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۵ (میلادی)">۱۵۹۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۴ (میلادی)">۱۵۹۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۳ (میلادی)">۱۵۹۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۲ (میلادی)">۱۵۹۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۱ (میلادی)">۱۵۹۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B5%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۵۹۰ (میلادی)">۱۵۹۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۰۰ (میلادی)">۱۶۰۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۹ (میلادی)">۱۶۰۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۸ (میلادی)">۱۶۰۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۷ (میلادی)">۱۶۰۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۶ (میلادی)">۱۶۰۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۵ (میلادی)">۱۶۰۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۴ (میلادی)">۱۶۰۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۳ (میلادی)">۱۶۰۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۲ (میلادی)">۱۶۰۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۱ (میلادی)">۱۶۰۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۰۰ (میلادی)">۱۶۰۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۹ (میلادی)">۱۶۱۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۸ (میلادی)">۱۶۱۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۷ (میلادی)">۱۶۱۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۶ (میلادی)">۱۶۱۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۵ (میلادی)">۱۶۱۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۴ (میلادی)">۱۶۱۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۳ (میلادی)">۱۶۱۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۲ (میلادی)">۱۶۱۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۱ (میلادی)">۱۶۱۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۱۰ (میلادی)">۱۶۱۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۹ (میلادی)">۱۶۲۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۸ (میلادی)">۱۶۲۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۷ (میلادی)">۱۶۲۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۶ (میلادی)">۱۶۲۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۵ (میلادی)">۱۶۲۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۴ (میلادی)">۱۶۲۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۳ (میلادی)">۱۶۲۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۲ (میلادی)">۱۶۲۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۱ (میلادی)">۱۶۲۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۲۰ (میلادی)">۱۶۲۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۹ (میلادی)">۱۶۳۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۸ (میلادی)">۱۶۳۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۷ (میلادی)">۱۶۳۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۶ (میلادی)">۱۶۳۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۵ (میلادی)">۱۶۳۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۴ (میلادی)">۱۶۳۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۳ (میلادی)">۱۶۳۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۲ (میلادی)">۱۶۳۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۱ (میلادی)">۱۶۳۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۳۰ (میلادی)">۱۶۳۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۹ (میلادی)">۱۶۴۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۸ (میلادی)">۱۶۴۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۷ (میلادی)">۱۶۴۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۶ (میلادی)">۱۶۴۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۵ (میلادی)">۱۶۴۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۴ (میلادی)">۱۶۴۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۳ (میلادی)">۱۶۴۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۲ (میلادی)">۱۶۴۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۱ (میلادی)">۱۶۴۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۴۰ (میلادی)">۱۶۴۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۵۰ (میلادی)">۱۶۵۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۹ (میلادی)">۱۶۵۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۸ (میلادی)">۱۶۵۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۷ (میلادی)">۱۶۵۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۶ (میلادی)">۱۶۵۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۵ (میلادی)">۱۶۵۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۴ (میلادی)">۱۶۵۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۳ (میلادی)">۱۶۵۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۲ (میلادی)">۱۶۵۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۱ (میلادی)">۱۶۵۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B5%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۵۰ (میلادی)">۱۶۵۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۹ (میلادی)">۱۶۶۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۸ (میلادی)">۱۶۶۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۷ (میلادی)">۱۶۶۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۶ (میلادی)">۱۶۶۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۵ (میلادی)">۱۶۶۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۴ (میلادی)">۱۶۶۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۳ (میلادی)">۱۶۶۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۲ (میلادی)">۱۶۶۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۱ (میلادی)">۱۶۶۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B6%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۶۰ (میلادی)">۱۶۶۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۷۰ (میلادی)">۱۶۷۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۹ (میلادی)">۱۶۷۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۸ (میلادی)">۱۶۷۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۷ (میلادی)">۱۶۷۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۶ (میلادی)">۱۶۷۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۵ (میلادی)">۱۶۷۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۴ (میلادی)">۱۶۷۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۳ (میلادی)">۱۶۷۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۲ (میلادی)">۱۶۷۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۱ (میلادی)">۱۶۷۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B7%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۷۰ (میلادی)">۱۶۷۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۹ (میلادی)">۱۶۸۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۸ (میلادی)">۱۶۸۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۷ (میلادی)">۱۶۸۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۶ (میلادی)">۱۶۸۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۵ (میلادی)">۱۶۸۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۴ (میلادی)">۱۶۸۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۳ (میلادی)">۱۶۸۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۲ (میلادی)">۱۶۸۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۱ (میلادی)">۱۶۸۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B8%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۸۰ (میلادی)">۱۶۸۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۶۹۰ (میلادی)">۱۶۹۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۹ (میلادی)">۱۶۹۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۸ (میلادی)">۱۶۹۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۷ (میلادی)">۱۶۹۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۶ (میلادی)">۱۶۹۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۵ (میلادی)">۱۶۹۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۴ (میلادی)">۱۶۹۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۳ (میلادی)">۱۶۹۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۲ (میلادی)">۱۶۹۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۱ (میلادی)">۱۶۹۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B6%DB%B9%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۶۹۰ (میلادی)">۱۶۹۰</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="width:1%"><a href="/wiki/%D8%AF%D9%87%D9%87_%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="دهه ۱۷۰۰ (میلادی)">۱۷۰۰</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۹ (میلادی)">۱۷۰۹</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۸ (میلادی)">۱۷۰۸</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۷ (میلادی)">۱۷۰۷</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۶ (میلادی)">۱۷۰۶</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۵ (میلادی)">۱۷۰۵</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۴ (میلادی)">۱۷۰۴</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۳ (میلادی)">۱۷۰۳</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۲ (میلادی)">۱۷۰۲</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۱ (میلادی)">۱۷۰۱</a></li> <li><a href="/wiki/%DB%B1%DB%B7%DB%B0%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="۱۷۰۰ (میلادی)">۱۷۰۰</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="جستارهای_وابسته"><span id=".D8.AC.D8.B3.D8.AA.D8.A7.D8.B1.D9.87.D8.A7.DB.8C_.D9.88.D8.A7.D8.A8.D8.B3.D8.AA.D9.87"></span>جستارهای وابسته</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=23" title="ویرایش بخش: جستارهای وابسته"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="منابع_2"><span id=".D9.85.D9.86.D8.A7.D8.A8.D8.B9_2"></span>منابع</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&action=edit&section=24" title="ویرایش بخش: منابع"><span>ویرایش</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>برگرفته از ویکی‌پدیای انگلیسی، </p> <table class="wikitable"> <tbody><tr> <th style="background-color:#efefef;">هزاره</th> <th align="center" colspan="10">سده </th></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۹ (پیش از میلاد)"> ۹ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B9%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۹۰ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۹۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۹ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۸ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۷ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۶ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۵ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۴ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۳ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۲ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۱ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۸ (پیش از میلاد)"> ۸ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۸۰ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۸۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۹ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۸ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۷ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۶ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۵ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۴ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۳ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۲ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۱ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۷ (پیش از میلاد)"> ۷ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۷۰ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۷۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۹ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۸ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۷ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۶ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۵ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۴ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۳ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۲ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۱ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۶ (پیش از میلاد)"> ۶ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۶۰ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۶۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۹ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۸ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۷ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۶ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۵ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۴ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۳ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۲ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۱ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۵ (پیش از میلاد)"> ۵ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۵۰ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۵۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۹ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۴۸ (پیش از میلاد)">۴۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۷ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۶ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۵ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۴ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۳ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۲ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۱ (پیش از میلاد) (صفحه وجود ندارد)">۴۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۴ (پیش از میلاد)"> ۴ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۴۰ (پیش از میلاد)">۴۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۹ (پیش از میلاد)">۳۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۸ (پیش از میلاد)">۳۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۷ (پیش از میلاد)">۳۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۶ (پیش از میلاد)">۳۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۵ (پیش از میلاد)">۳۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۴ (پیش از میلاد)">۳۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۳ (پیش از میلاد)">۳۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۲ (پیش از میلاد)">۳۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۱ (پیش از میلاد)">۳۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۳ (پیش از میلاد)"> ۳ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳۰ (پیش از میلاد)">۳۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۹ (پیش از میلاد)">۲۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۸ (پیش از میلاد)">۲۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۷ (پیش از میلاد)">۲۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۶ (پیش از میلاد)">۲۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۵ (پیش از میلاد)">۲۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۴ (پیش از میلاد)">۲۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D8%A8%DB%8C%D8%B3%D8%AA_%D9%88_%D8%B3%D9%88%D9%85_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="سده بیست و سوم (پیش از میلاد)">۲۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۲ (پیش از میلاد)">۲۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۱ (پیش از میلاد)">۲۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۲ (پیش از میلاد)"> ۲ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲۰ (پیش از میلاد)">۲۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۹ (پیش از میلاد)">۱۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۸ (پیش از میلاد)">۱۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۷ (پیش از میلاد)">۱۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۶ (پیش از میلاد)">۱۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۵ (پیش از میلاد)">۱۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۴ (پیش از میلاد)">۱۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۳ (پیش از میلاد)">۱۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۲ (پیش از میلاد)">۱۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۱ (پیش از میلاد)">۱۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" class="mw-redirect" title="هزاره ۱ (پیش از میلاد)"> ۱ پ‌م</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B0_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱۰ (پیش از میلاد)">۱۰ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B9_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۹ (پیش از میلاد)">۹ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۸ (پیش از میلاد)">۸ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۷ (پیش از میلاد)">۷ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۶ (پیش از میلاد)">۶ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۵ (پیش از میلاد)">۵ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۴ (پیش از میلاد)">۴ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۳ (پیش از میلاد)">۳ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۲ (پیش از میلاد)">۲ پ‌م</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1_(%D9%BE%DB%8C%D8%B4_%D8%A7%D8%B2_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF)" title="سده ۱ (پیش از میلاد)">۱ پ‌م</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="هزاره ۱ (میلادی)">۱</a></b>: </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۱ (میلادی)">۱</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۲ (میلادی)">۲</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۳ (میلادی)">۳</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۴ (میلادی)">۴</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۵ (میلادی)">۵</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۶ (میلادی)">۶</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۷ (میلادی)">۷</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۸ (میلادی)">۸</a> </td> <td align="right">  <a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۹ (میلادی)">۹</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۰ (میلادی)">۱۰</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="هزاره ۲ (میلادی)">۲</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۱ (میلادی)">۱۱</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۲ (میلادی)">۱۲</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۱۳ (میلادی)">۱۳</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۴ (میلادی)">۱۴</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۵ (میلادی)">۱۵</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۶ (میلادی)">۱۶</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۷ (میلادی)">۱۷</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۸ (میلادی)">۱۸</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۱۹ (میلادی)">۱۹</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۲۰ (میلادی)">۲۰</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/wiki/%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="هزاره ۳ (میلادی)">۳</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۲۱ (میلادی)">۲۱</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۲۲ (میلادی)">۲۲</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۲۳ (میلادی)">۲۳</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۲۴ (میلادی)">۲۴</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۲۵ (میلادی)">۲۵</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="سده ۲۶ (میلادی)">۲۶</a> </td> <td align="right"><a href="/wiki/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" class="mw-redirect" title="سده ۲۷ (میلادی)">۲۷</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۲۸ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۲۸</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۲۹ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۲۹</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۰ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۰</a> </td></tr> <tr> <td style="background-color:#efefef;"><b><a href="/w/index.php?title=%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="هزاره ۴ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۴</a></b>: </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B1_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۱ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۱</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۲ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۲</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B3_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۳ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۳</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B4_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۴ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۴</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B5_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۵ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۵</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B6_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۶ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۶</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۷ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۷</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B8_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۸ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۸</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B3%DB%B9_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۳۹ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۳۹</a> </td> <td align="right"><a href="/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B4%DB%B0_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)&action=edit&redlink=1" class="new" title="سده ۴۰ (میلادی) (صفحه وجود ندارد)">۴۰</a> </td></tr> </tbody></table>    </div><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">برگرفته از «<a dir="ltr" href="https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سده_هفدهم_میلادی&oldid=39833983">https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=سده_هفدهم_میلادی&oldid=39833983</a>»</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87:%D8%B1%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7" title="ویژه:رده‌ها">رده‌ها</a>: <ul><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86" title="رده:تاریخ نوین">تاریخ نوین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87_%D9%86%D9%88%DB%8C%D9%86_%D8%A2%D8%BA%D8%A7%D8%B2%DB%8C%D9%86" title="رده:دوره نوین آغازین">دوره نوین آغازین</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%AF%D9%87_%DB%B1%DB%B7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:سده ۱۷ (میلادی)">سده ۱۷ (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D8%B3%D8%AF%D9%87%E2%80%8C%D9%87%D8%A7_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:سده‌ها (میلادی)">سده‌ها (میلادی)</a></li><li><a href="/wiki/%D8%B1%D8%AF%D9%87:%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87_%DB%B2_(%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C)" title="رده:هزاره ۲ (میلادی)">هزاره ۲ (میلادی)</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> این صفحه آخرین‌بار در ۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴ ساعت ۱۳:۳۵ ویرایش شده است.</li> <li id="footer-info-copyright">همهٔ نوشته‌ها تحت <a rel="nofollow" class="external text" href="//creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.ar">مجوز Creative Commons Attribution/Share-Alike</a> در دسترس است؛ برای جزئیات بیشتر <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">شرایط استفاده</a> را بخوانید.<br /> ویکی‌پدیا® علامتی تجاری متعلق به سازمان غیرانتفاعی <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">بنیاد ویکی‌مدیا</a> است.<br /></li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">سیاست حفظ حریم خصوصی</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87">دربارهٔ ویکی‌پدیا</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%D9%88%DB%8C%DA%A9%DB%8C%E2%80%8C%D9%BE%D8%AF%DB%8C%D8%A7:%D8%AA%DA%A9%D8%B0%DB%8C%D8%A8%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87%D9%94_%D8%B9%D9%85%D9%88%D9%85%DB%8C">تکذیب‌نامه‌ها</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">آیین‌نامه رفتاری</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://www.mediawiki.org/wiki/How_to_contribute/fa?uselang=fa">توسعه‌دهندگان</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/fa.wikipedia.org">آمار</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">بیانیهٔ کوکی</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//fa.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">نمای موبایل</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-6b8d669998-s58hp","wgBackendResponseTime":174,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.529","walltime":"0.969","ppvisitednodes":{"value":2537,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":46612,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":1637,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":8,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":0,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":23885,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 323.758 1 -total"," 64.49% 208.803 1 الگو:پانویس"," 35.67% 115.480 2 الگو:Cite_web"," 25.66% 83.090 1 الگو:دهه‌ها_و_سال‌ها"," 24.71% 79.996 1 الگو:Navbox"," 19.41% 62.838 2 الگو:یادکرد_وب"," 6.67% 21.600 1 الگو:جعبه_اطلاعات_سده"," 1.48% 4.799 1 الگو:سده‌های_میلادی"," 1.46% 4.723 3 الگو:ISBN"," 0.68% 2.212 2 الگو:Yesno"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.185","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":3620357,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-7c479b968-6dpc8","timestamp":"20241115102756","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u0633\u062f\u0647 \u0647\u0641\u062f\u0647\u0645 \u0645\u06cc\u0644\u0627\u062f\u06cc","url":"https:\/\/fa.wikipedia.org\/wiki\/%D8%B3%D8%AF%D9%87_%D9%87%D9%81%D8%AF%D9%87%D9%85_%D9%85%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AF%DB%8C","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7016","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q7016","author":{"@type":"Organization","name":"\u0645\u0634\u0627\u0631\u06a9\u062a\u200c\u06a9\u0646\u0646\u062f\u06af\u0627\u0646 \u067e\u0631\u0648\u0698\u0647\u0654 \u0648\u06cc\u06a9\u06cc\u200c\u0645\u062f\u06cc\u0627"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2007-07-13T07:30:13Z","dateModified":"2024-07-05T13:35:05Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/7\/78\/Acad%C3%A9mie_des_Sciences_1671.jpg"}</script> </body> </html>