CINXE.COM
শিখধর্ম - উইকিপিডিয়া
<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available" lang="bn" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>শিখধর্ম - উইকিপিডিয়া</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-sticky-header-enabled vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )bnwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":["",""],"wgDigitTransformTable":["0\t1\t2\t3\t4\t5\t6\t7\t8\t9", "০\t১\t২\t৩\t৪\t৫\t৬\t৭\t৮\t৯"],"wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","জানুয়ারি","ফেব্রুয়ারি","মার্চ","এপ্রিল","মে","জুন","জুলাই","আগস্ট","সেপ্টেম্বর","অক্টোবর","নভেম্বর","ডিসেম্বর"],"wgRequestId":"6e413f65-0be6-45b2-b575-ccb45e750494","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"শিখধর্ম","wgTitle":"শিখধর্ম","wgCurRevisionId":7827417,"wgRevisionId":7827417,"wgArticleId":9989,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["পাঞ্জাবি ভাষার বহিঃসংযোগ থাকা নিবন্ধ","উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: অচেনা ভাষা", "উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা","বাংলা-নয় ভাষার লেখা থাকা নিবন্ধ","লাল সংযোগযুক্ত প্রবেশদ্বারসহ প্রবেশদ্বার টেমপ্লেট","খালি প্রবেশদ্বার টেমপ্লেটসহ পাতা","ওয়েব আর্কাইভ টেমপ্লেটে ওয়েব্যাক সংযোগ","ধর্ম","১৫শ শতাব্দীতে ভারতে প্রতিষ্ঠিত","শিখধর্ম","নির্গুণ পূজার ঐতিহ্য","ভারতীয় ধর্ম","পাঞ্জাব","একেশ্বরবাদ","মোক্ষ-কেন্দ্রিক ধর্ম"],"wgPageViewLanguage":"bn","wgPageContentLanguage":"bn","wgPageContentModel": "wikitext","wgRelevantPageName":"শিখধর্ম","wgRelevantArticleId":9989,"wgIsProbablyEditable":true,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":true,"wgRestrictionEdit":[],"wgRestrictionMove":[],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":true,"wgFlaggedRevsParams":{"tags":{"status":{"levels":1}}},"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"bn","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"bn"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":80000,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q9316","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform", "platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":true,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","jquery.makeCollapsible.styles":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.media","ext.scribunto.logs","site","mediawiki.page.ready","jquery.makeCollapsible","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.sompadonasarangsho","ext.gadget.switcher", "ext.gadget.ShortUrl","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.shortUrl","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=bn&modules=ext.cite.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cjquery.makeCollapsible.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=bn&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=bn&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.17"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg/1200px-Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="800"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg/800px-Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="533"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg/640px-Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="427"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="শিখধর্ম - উইকিপিডিয়া"> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//bn.m.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE"> <link rel="alternate" type="application/x-wiki" title="সম্পাদনা" href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="উইকিপিডিয়া (bn)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//bn.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.bn"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="উইকিপিডিয়া অ্যাটম ফিড" href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject mw-editable page-শিখধর্ম rootpage-শিখধর্ম skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">বিষয়বস্তুতে চলুন</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="সাইট"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" title="প্রধান মেনু" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="প্রধান মেনু" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">প্রধান মেনু</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">প্রধান মেনু</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">লুকান</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> পরিভ্রমণ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage-description" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="প্রধান পাতা পরিদর্শন করুন [z]" accesskey="z"><span>প্রধান পাতা</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="প্রকল্পের বৃত্তান্ত, আপনার করণীয়, কোথায় অনুসন্ধান করবেন"><span>সম্প্রদায়ের প্রবেশদ্বার</span></a></li><li id="n-currentevents" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AD%E0%A6%BE" title="যে কোন সমস্যা সমাধানে আলোচনা করার স্থান"><span>সম্প্রদায়ের আলোচনাসভা</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9" title="উইকিতে সাম্প্রতিক পরিবর্তগুলির তালিকা [r]" accesskey="r"><span>সাম্প্রতিক পরিবর্তন</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="অনির্ধারিত যেকোনো পাতা খুলুন [x]" accesskey="x"><span>অজানা যেকোনো পাতা</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%B8%E0%A7%82%E0%A6%9A%E0%A7%80" title="সাহায্য খুঁজে নিন"><span>সাহায্য</span></a></li><li id="n-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE"><span>বিশেষ পাতাসমূহ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="উইকিপিডিয়া" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-bn.svg" style="width: 7.5em; height: 1.6875em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="একটি মুক্ত বিশ্বকোষ" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-bn.svg" width="120" height="17" style="width: 7.5em; height: 1.0625em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>অনুসন্ধান</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান" aria-label="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান" autocapitalize="sentences" title="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="বিশেষ:অনুসন্ধান"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">অনুসন্ধান</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="নিজস্ব সরঞ্জামসমূহ"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="অবয়ব"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="পাতার ফন্টের আকার, প্রস্থ, ও রঙ পরিবর্তন করে" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="অবয়ব" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">অবয়ব</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=bn.wikipedia.org&uselang=bn" class=""><span>দান করুন</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%A4%E0%A7%88%E0%A6%B0%E0%A6%BF&returnto=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="আপনাকে একটি অ্যাকাউন্ট তৈরি করে প্রবেশ করার পরামর্শ দেওয়া হচ্ছে; তবে এটা বাধ্যতামূলক নয়" class=""><span>অ্যাকাউন্ট তৈরি করুন</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6&returnto=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="আপনার প্রবেশ করাটা বাঞ্চনীয়, কিন্তু তা বাধ্যতামূলক নয়। [o]" accesskey="o" class=""><span>প্রবেশ করুন</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="আরও বিকল্প" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="নিজস্ব সরঞ্জামসমূহ" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">নিজস্ব সরঞ্জামসমূহ</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal" title="ব্যবহারকারী মেনু" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="https://donate.wikimedia.org/?wmf_source=donate&wmf_medium=sidebar&wmf_campaign=bn.wikipedia.org&uselang=bn"><span>দান করুন</span></a></li><li id="pt-contribute" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:Contribute"><span class="vector-icon mw-ui-icon-edit mw-ui-icon-wikimedia-edit"></span> <span>অবদান রাখুন</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%85%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%89%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%9F_%E0%A6%A4%E0%A7%88%E0%A6%B0%E0%A6%BF&returnto=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="আপনাকে একটি অ্যাকাউন্ট তৈরি করে প্রবেশ করার পরামর্শ দেওয়া হচ্ছে; তবে এটা বাধ্যতামূলক নয়"><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>অ্যাকাউন্ট তৈরি করুন</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6&returnto=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="আপনার প্রবেশ করাটা বাঞ্চনীয়, কিন্তু তা বাধ্যতামূলক নয়। [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>প্রবেশ করুন</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> অনিবন্ধিত সম্পাদকের জন্য পাতা <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%AD%E0%A7%82%E0%A6%AE%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" aria-label="সম্পাদনা করা সম্পর্কে আরও জানুন"><span>আরও জানুন</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%86%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA" title="এই আইপি ঠিকানা থেকে করা সম্পাদনার উপর আলোচনা [n]" accesskey="n"><span>আলাপ</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"><!-- CentralNotice --></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="সাইট"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="পরিচ্ছেদসমূহ" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">পরিচ্ছেদসমূহ</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">লুকান</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">সূচনা</div> </a> </li> <li id="toc-দর্শন_ও_শিক্ষা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#দর্শন_ও_শিক্ষা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১</span> <span>দর্শন ও শিক্ষা</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-দর্শন_ও_শিক্ষা-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>দর্শন ও শিক্ষা উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-দর্শন_ও_শিক্ষা-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-সর্বব্যাপী_সত্ত্বা_-_শিখধর্মে_‘ঈশ্বর’_ধারণা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#সর্বব্যাপী_সত্ত্বা_-_শিখধর্মে_‘ঈশ্বর’_ধারণা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.১</span> <span>সর্বব্যাপী সত্ত্বা - শিখধর্মে ‘ঈশ্বর’ ধারণা</span> </div> </a> <ul id="toc-সর্বব্যাপী_সত্ত্বা_-_শিখধর্মে_‘ঈশ্বর’_ধারণা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-মুক্তি" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#মুক্তি"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.২</span> <span>মুক্তি</span> </div> </a> <ul id="toc-মুক্তি-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-জাগতিক_মায়া" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#জাগতিক_মায়া"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৩</span> <span>জাগতিক মায়া</span> </div> </a> <ul id="toc-জাগতিক_মায়া-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-সময়াতীত_সত্য" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#সময়াতীত_সত্য"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৪</span> <span>সময়াতীত সত্য</span> </div> </a> <ul id="toc-সময়াতীত_সত্য-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-সংগীত" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#সংগীত"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৫</span> <span>সংগীত</span> </div> </a> <ul id="toc-সংগীত-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-স্মরণ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#স্মরণ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৬</span> <span>স্মরণ</span> </div> </a> <ul id="toc-স্মরণ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-সেবা_ও_কার্য" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#সেবা_ও_কার্য"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৭</span> <span>সেবা ও কার্য</span> </div> </a> <ul id="toc-সেবা_ও_কার্য-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-বিচার_ও_ন্যায়" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#বিচার_ও_ন্যায়"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৮</span> <span>বিচার ও ন্যায়</span> </div> </a> <ul id="toc-বিচার_ও_ন্যায়-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-শিখ_গুরু_ও_কর্তৃপক্ষ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখ_গুরু_ও_কর্তৃপক্ষ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১.৯</span> <span>শিখ গুরু ও কর্তৃপক্ষ</span> </div> </a> <ul id="toc-শিখ_গুরু_ও_কর্তৃপক্ষ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ইতিহাস" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ইতিহাস"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২</span> <span>ইতিহাস</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ইতিহাস-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ইতিহাস উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-ইতিহাস-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-শিখধর্মের_বিকাশ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখধর্মের_বিকাশ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.১</span> <span>শিখধর্মের বিকাশ</span> </div> </a> <ul id="toc-শিখধর্মের_বিকাশ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-রাজনৈতিক_অগ্রগতি" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#রাজনৈতিক_অগ্রগতি"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.২</span> <span>রাজনৈতিক অগ্রগতি</span> </div> </a> <ul id="toc-রাজনৈতিক_অগ্রগতি-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-শিখ_সংঘ_ও_খালসার_উৎপত্তি" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখ_সংঘ_ও_খালসার_উৎপত্তি"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৩</span> <span>শিখ সংঘ ও খালসার উৎপত্তি</span> </div> </a> <ul id="toc-শিখ_সংঘ_ও_খালসার_উৎপত্তি-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-বিভাজন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#বিভাজন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">২.৪</span> <span>বিভাজন</span> </div> </a> <ul id="toc-বিভাজন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-ধর্মগ্রন্থ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#ধর্মগ্রন্থ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৩</span> <span>ধর্মগ্রন্থ</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-ধর্মগ্রন্থ-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>ধর্মগ্রন্থ উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-ধর্মগ্রন্থ-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-গুরু_গ্রন্থ_সাহিব" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#গুরু_গ্রন্থ_সাহিব"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৩.১</span> <span>গুরু গ্রন্থ সাহিব</span> </div> </a> <ul id="toc-গুরু_গ্রন্থ_সাহিব-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-দশম_গ্রন্থ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#দশম_গ্রন্থ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৩.২</span> <span>দশম গ্রন্থ</span> </div> </a> <ul id="toc-দশম_গ্রন্থ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-উৎসব" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#উৎসব"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৪</span> <span>উৎসব</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-উৎসব-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>উৎসব উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-উৎসব-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-শিখ_উৎসব/অনুষ্ঠান" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখ_উৎসব/অনুষ্ঠান"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৪.১</span> <span>শিখ উৎসব/অনুষ্ঠান</span> </div> </a> <ul id="toc-শিখ_উৎসব/অনুষ্ঠান-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-প্রথা_ও_রীতিনীতি" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#প্রথা_ও_রীতিনীতি"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৪.২</span> <span>প্রথা ও রীতিনীতি</span> </div> </a> <ul id="toc-প্রথা_ও_রীতিনীতি-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-দীক্ষা_ও_খালসা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#দীক্ষা_ও_খালসা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৪.৩</span> <span>দীক্ষা ও খালসা</span> </div> </a> <ul id="toc-দীক্ষা_ও_খালসা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-শিখ_জাতি" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখ_জাতি"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৫</span> <span>শিখ জাতি</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-শিখ_জাতি-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>শিখ জাতি উপঅনুচ্ছেদ টগল করুন</span> </button> <ul id="toc-শিখ_জাতি-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-শিখ_বর্ণব্যবস্থা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখ_বর্ণব্যবস্থা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৫.১</span> <span>শিখ বর্ণব্যবস্থা</span> </div> </a> <ul id="toc-শিখ_বর্ণব্যবস্থা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-প্রবাসী_শিখ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#প্রবাসী_শিখ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৬</span> <span>প্রবাসী শিখ</span> </div> </a> <ul id="toc-প্রবাসী_শিখ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-শিখধর্মে_নিষেধসমূহ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#শিখধর্মে_নিষেধসমূহ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৭</span> <span>শিখধর্মে নিষেধসমূহ</span> </div> </a> <ul id="toc-শিখধর্মে_নিষেধসমূহ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-আরও_দেখুন" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#আরও_দেখুন"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৮</span> <span>আরও দেখুন</span> </div> </a> <ul id="toc-আরও_দেখুন-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-পাদটীকা" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#পাদটীকা"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">৯</span> <span>পাদটীকা</span> </div> </a> <ul id="toc-পাদটীকা-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-বহিঃসংযোগ" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#বহিঃসংযোগ"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">১০</span> <span>বহিঃসংযোগ</span> </div> </a> <ul id="toc-বহিঃসংযোগ-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="পরিচ্ছেদসমূহ" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" title="সূচিপত্র" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="সূচিপত্র টগল করুন" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">সূচিপত্র টগল করুন</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">শিখধর্ম</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="অন্য ভাষার একটি নিবন্ধে যান। ১৫৫টি ভাষায় উপলব্ধ রয়েছে।" > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-155" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">১৫৫টি ভাষা</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - আফ্রিকান" lang="af" hreflang="af" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="আফ্রিকান" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Sikhismus" title="Sikhismus - সুইস জার্মান" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Sikhismus" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="সুইস জার্মান" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - আর্গোনিজ" lang="an" hreflang="an" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="আর্গোনিজ" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सिख धर्म - আঙ্গিকা" lang="anp" hreflang="anp" data-title="सिख धर्म" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="আঙ্গিকা" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9" title="السيخية - আরবি" lang="ar" hreflang="ar" data-title="السيخية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="আরবি" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ary mw-list-item"><a href="https://ary.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%AE%D9%8A%D8%A9" title="سيخية - Moroccan Arabic" lang="ary" hreflang="ary" data-title="سيخية" data-language-autonym="الدارجة" data-language-local-name="Moroccan Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>الدارجة</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%8A%D8%AE" title="سيخ - Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="سيخ" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-as mw-list-item"><a href="https://as.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A7%E0%A7%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="শিখ ধৰ্ম - অসমীয়া" lang="as" hreflang="as" data-title="শিখ ধৰ্ম" data-language-autonym="অসমীয়া" data-language-local-name="অসমীয়া" class="interlanguage-link-target"><span>অসমীয়া</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Sikhismu" title="Sikhismu - আস্তুরিয়" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Sikhismu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="আস্তুরিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-awa mw-list-item"><a href="https://awa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96" title="सिख - আওয়াধি" lang="awa" hreflang="awa" data-title="सिख" data-language-autonym="अवधी" data-language-local-name="আওয়াধি" class="interlanguage-link-target"><span>अवधी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Siqhizm" title="Siqhizm - আজারবাইজানী" lang="az" hreflang="az" data-title="Siqhizm" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="আজারবাইজানী" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%D8%AE%DB%8C%D8%B3%D9%85" title="سیخیسم - South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="سیخیسم" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ba mw-list-item"><a href="https://ba.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Сикхизм - বাশকির" lang="ba" hreflang="ba" data-title="Сикхизм" data-language-autonym="Башҡортса" data-language-local-name="বাশকির" class="interlanguage-link-target"><span>Башҡортса</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bat-smg mw-list-item"><a href="https://bat-smg.wikipedia.org/wiki/Sik%C4%97zmos" title="Sikėzmos - Samogitian" lang="sgs" hreflang="sgs" data-title="Sikėzmos" data-language-autonym="Žemaitėška" data-language-local-name="Samogitian" class="interlanguage-link-target"><span>Žemaitėška</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BA%D1%85%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Сікхізм - বেলারুশিয়" lang="be" hreflang="be" data-title="Сікхізм" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="বেলারুশিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%8B%D0%BA%D1%85%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Сыкхізм - Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Сыкхізм" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bew mw-list-item"><a href="https://bew.wikipedia.org/wiki/Sik" title="Sik - Betawi" lang="bew" hreflang="bew" data-title="Sik" data-language-autonym="Betawi" data-language-local-name="Betawi" class="interlanguage-link-target"><span>Betawi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B8%D0%B7%D1%8A%D0%BC" title="Сикхизъм - বুলগেরিয়" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Сикхизъм" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="বুলগেরিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bh mw-list-item"><a href="https://bh.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सिख धर्म - Bhojpuri" lang="bh" hreflang="bh" data-title="सिख धर्म" data-language-autonym="भोजपुरी" data-language-local-name="Bhojpuri" class="interlanguage-link-target"><span>भोजपुरी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-blk mw-list-item"><a href="https://blk.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%82%8F%E1%80%9E%E1%80%AC%E1%82%8F" title="သစ်ခ်ဘာႏသာႏ - Pa'O" lang="blk" hreflang="blk" data-title="သစ်ခ်ဘာႏသာႏ" data-language-autonym="ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ" data-language-local-name="Pa'O" class="interlanguage-link-target"><span>ပအိုဝ်ႏဘာႏသာႏ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bo mw-list-item"><a href="https://bo.wikipedia.org/wiki/%E0%BD%A6%E0%BD%B2%E0%BD%82%E0%BC%8B%E0%BD%82%E0%BD%B2%E0%BC%8B%E0%BD%86%E0%BD%BC%E0%BD%A6%E0%BC%8B%E0%BD%A3%E0%BD%B4%E0%BD%82%E0%BD%A6%E0%BC%8D" title="སིག་གི་ཆོས་ལུགས། - তিব্বতি" lang="bo" hreflang="bo" data-title="སིག་གི་ཆོས་ལུགས།" data-language-autonym="བོད་ཡིག" data-language-local-name="তিব্বতি" class="interlanguage-link-target"><span>བོད་ཡིག</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bpy mw-list-item"><a href="https://bpy.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%A4" title="শিখ লিচেত - Bishnupriya" lang="bpy" hreflang="bpy" data-title="শিখ লিচেত" data-language-autonym="বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী" data-language-local-name="Bishnupriya" class="interlanguage-link-target"><span>বিষ্ণুপ্রিয়া মণিপুরী</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Sikhegezh" title="Sikhegezh - ব্রেটন" lang="br" hreflang="br" data-title="Sikhegezh" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="ব্রেটন" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Sikizam" title="Sikizam - বসনীয়" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Sikizam" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="বসনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-btm mw-list-item"><a href="https://btm.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - Batak Mandailing" lang="btm" hreflang="btm" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Batak Mandailing" data-language-local-name="Batak Mandailing" class="interlanguage-link-target"><span>Batak Mandailing</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bxr mw-list-item"><a href="https://bxr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85_%D1%88%D0%B0%D0%B6%D0%B0%D0%BD" title="Сикх шажан - Russia Buriat" lang="bxr" hreflang="bxr" data-title="Сикх шажан" data-language-autonym="Буряад" data-language-local-name="Russia Buriat" class="interlanguage-link-target"><span>Буряад</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - কাতালান" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="কাতালান" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ce mw-list-item"><a href="https://ce.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Сикхизм - চেচেন" lang="ce" hreflang="ce" data-title="Сикхизм" data-language-autonym="Нохчийн" data-language-local-name="চেচেন" class="interlanguage-link-target"><span>Нохчийн</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Sihismo" title="Sihismo - চেবুয়ানো" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Sihismo" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="চেবুয়ানো" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ckb mw-list-item"><a href="https://ckb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%DA%A9%DB%8C%D8%B2%D9%85" title="سیکیزم - মধ্য কুর্দিশ" lang="ckb" hreflang="ckb" data-title="سیکیزم" data-language-autonym="کوردی" data-language-local-name="মধ্য কুর্দিশ" class="interlanguage-link-target"><span>کوردی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Sikhismus" title="Sikhismus - চেক" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Sikhismus" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="চেক" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Siciaeth" title="Siciaeth - ওয়েলশ" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Siciaeth" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="ওয়েলশ" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - ডেনিশ" lang="da" hreflang="da" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="ডেনিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de mw-list-item"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Sikhismus" title="Sikhismus - জার্মান" lang="de" hreflang="de" data-title="Sikhismus" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="জার্মান" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dv mw-list-item"><a href="https://dv.wikipedia.org/wiki/%DE%90%DE%A8%DE%86%DE%AA%DE%82%DE%B0%DE%8E%DE%AC%DE%8B%DE%A9%DE%82%DE%B0" title="ސިކުންގެދީން - দিবেহি" lang="dv" hreflang="dv" data-title="ސިކުންގެދީން" data-language-autonym="ދިވެހިބަސް" data-language-local-name="দিবেহি" class="interlanguage-link-target"><span>ދިވެހިބަސް</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%B9%CF%87%CE%B9%CF%83%CE%BC%CF%8C%CF%82" title="Σιχισμός - গ্রিক" lang="el" hreflang="el" data-title="Σιχισμός" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="গ্রিক" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eml mw-list-item"><a href="https://eml.wikipedia.org/wiki/Sikh%C3%AEsum" title="Sikhîsum - Emiliano-Romagnolo" lang="egl" hreflang="egl" data-title="Sikhîsum" data-language-autonym="Emiliàn e rumagnòl" data-language-local-name="Emiliano-Romagnolo" class="interlanguage-link-target"><span>Emiliàn e rumagnòl</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - ইংরেজি" lang="en" hreflang="en" data-title="Sikhism" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ইংরেজি" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo mw-list-item"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/Sikismo" title="Sikismo - এস্পেরান্তো" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Sikismo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="এস্পেরান্তো" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Sijismo" title="Sijismo - স্প্যানিশ" lang="es" hreflang="es" data-title="Sijismo" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="স্প্যানিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - এস্তোনীয়" lang="et" hreflang="et" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="এস্তোনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eu mw-list-item"><a href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - বাস্ক" lang="eu" hreflang="eu" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Euskara" data-language-local-name="বাস্ক" class="interlanguage-link-target"><span>Euskara</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Sijismu" title="Sijismu - Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Sijismu" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A2%DB%8C%DB%8C%D9%86_%D8%B3%DB%8C%DA%A9" title="آیین سیک - ফার্সি" lang="fa" hreflang="fa" data-title="آیین سیک" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="ফার্সি" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Sikhil%C3%A4isyys" title="Sikhiläisyys - ফিনিশ" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Sikhiläisyys" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="ফিনিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Sikhisma" title="Sikhisma - ফেরোইস" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Sikhisma" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="ফেরোইস" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - ফরাসি" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="ফরাসি" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frp mw-list-item"><a href="https://frp.wikipedia.org/wiki/Siquismo" title="Siquismo - Arpitan" lang="frp" hreflang="frp" data-title="Siquismo" data-language-autonym="Arpetan" data-language-local-name="Arpitan" class="interlanguage-link-target"><span>Arpetan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Sikhisim" title="Sikhisim - ফ্রিউলিও" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Sikhisim" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="ফ্রিউলিও" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - পশ্চিম ফ্রিসিয়ান" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="পশ্চিম ফ্রিসিয়ান" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/Su%C3%ADceachas_(reiligi%C3%BAn)" title="Suíceachas (reiligiún) - আইরিশ" lang="ga" hreflang="ga" data-title="Suíceachas (reiligiún)" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="আইরিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gcr mw-list-item"><a href="https://gcr.wikipedia.org/wiki/Sikism" title="Sikism - Guianan Creole" lang="gcr" hreflang="gcr" data-title="Sikism" data-language-autonym="Kriyòl gwiyannen" data-language-local-name="Guianan Creole" class="interlanguage-link-target"><span>Kriyòl gwiyannen</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - গ্যালিশিয়" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="গ্যালিশিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/S%C3%ADki_jerovia" title="Síki jerovia - গুয়ারানি" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Síki jerovia" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="গুয়ারানি" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ha mw-list-item"><a href="https://ha.wikipedia.org/wiki/Sikh" title="Sikh - হাউসা" lang="ha" hreflang="ha" data-title="Sikh" data-language-autonym="Hausa" data-language-local-name="হাউসা" class="interlanguage-link-target"><span>Hausa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Sikh-kau" title="Sikh-kau - Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Sikh-kau" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%99%D7%A7%D7%99%D7%96%D7%9D" title="סיקיזם - হিব্রু" lang="he" hreflang="he" data-title="סיקיזם" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="হিব্রু" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सिख धर्म - হিন্দি" lang="hi" hreflang="hi" data-title="सिख धर्म" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="হিন্দি" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Sikhizam" title="Sikhizam - ক্রোয়েশীয়" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Sikhizam" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="ক্রোয়েশীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu mw-list-item"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Szikhizmus" title="Szikhizmus - হাঙ্গেরীয়" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Szikhizmus" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="হাঙ্গেরীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%AF%D5%B0%D5%A1%D5%AF%D5%A1%D5%B6%D5%B8%D6%82%D5%A9%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%B6" title="Սիկհականություն - আর্মেনিয়" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Սիկհականություն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="আর্মেনিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hyw mw-list-item"><a href="https://hyw.wikipedia.org/wiki/%D5%8D%D5%AB%D5%AD_%D5%A5%D6%82_%D5%8D%D5%AB%D5%AD%D5%AB%D5%A6%D5%B4" title="Սիխ եւ Սիխիզմ - Western Armenian" lang="hyw" hreflang="hyw" data-title="Սիխ եւ Սիխիզմ" data-language-autonym="Արեւմտահայերէն" data-language-local-name="Western Armenian" class="interlanguage-link-target"><span>Արեւմտահայերէն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - ইন্টারলিঙ্গুয়া" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="ইন্টারলিঙ্গুয়া" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - ইন্দোনেশীয়" lang="id" hreflang="id" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="ইন্দোনেশীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - ইলোকো" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ইলোকো" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/S%C3%ADkismi" title="Síkismi - আইসল্যান্ডীয়" lang="is" hreflang="is" data-title="Síkismi" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="আইসল্যান্ডীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - ইতালিয়" lang="it" hreflang="it" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="ইতালিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%B7%E3%82%AF%E6%95%99" title="シク教 - জাপানি" lang="ja" hreflang="ja" data-title="シク教" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="জাপানি" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jam mw-list-item"><a href="https://jam.wikipedia.org/wiki/Siikizim" title="Siikizim - Jamaican Creole English" lang="jam" hreflang="jam" data-title="Siikizim" data-language-autonym="Patois" data-language-local-name="Jamaican Creole English" class="interlanguage-link-target"><span>Patois</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - জাভানিজ" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="জাভানিজ" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="სიქიზმი - জর্জিয়ান" lang="ka" hreflang="ka" data-title="სიქიზმი" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="জর্জিয়ান" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kbp mw-list-item"><a href="https://kbp.wikipedia.org/wiki/S%C9%A9k%C9%A9sm%C9%A9" title="Sɩkɩsmɩ - Kabiye" lang="kbp" hreflang="kbp" data-title="Sɩkɩsmɩ" data-language-autonym="Kabɩyɛ" data-language-local-name="Kabiye" class="interlanguage-link-target"><span>Kabɩyɛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80" title="Сикхалар - কাজাখ" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Сикхалар" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="কাজাখ" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kn mw-list-item"><a href="https://kn.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%B8%E0%B2%BF%E0%B2%96%E0%B3%8D_%E0%B2%A7%E0%B2%B0%E0%B3%8D%E0%B2%AE" title="ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ - কন্নড়" lang="kn" hreflang="kn" data-title="ಸಿಖ್ ಧರ್ಮ" data-language-autonym="ಕನ್ನಡ" data-language-local-name="কন্নড়" class="interlanguage-link-target"><span>ಕನ್ನಡ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-knc mw-list-item"><a href="https://knc.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - Central Kanuri" lang="knc" hreflang="knc" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Yerwa Kanuri" data-language-local-name="Central Kanuri" class="interlanguage-link-target"><span>Yerwa Kanuri</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EC%8B%9C%ED%81%AC%EA%B5%90" title="시크교 - কোরিয়ান" lang="ko" hreflang="ko" data-title="시크교" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="কোরিয়ান" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ks mw-list-item"><a href="https://ks.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%90%DA%A9%DA%BE_%D9%85%D9%8E%D8%AA" title="سِکھ مَت - কাশ্মীরি" lang="ks" hreflang="ks" data-title="سِکھ مَت" data-language-autonym="कॉशुर / کٲشُر" data-language-local-name="কাশ্মীরি" class="interlanguage-link-target"><span>कॉशुर / کٲشُر</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/S%C3%AEkh%C3%AEzm" title="Sîkhîzm - কুর্দিশ" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Sîkhîzm" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="কুর্দিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Sichismus" title="Sichismus - লাতিন" lang="la" hreflang="la" data-title="Sichismus" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="লাতিন" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Sihizmo" title="Sihizmo - লাদিনো" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Sihizmo" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="লাদিনো" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Sicisme" title="Sicisme - Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Sicisme" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - লিম্বুর্গিশ" lang="li" hreflang="li" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="লিম্বুর্গিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - লম্বার্ড" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="লম্বার্ড" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lo mw-list-item"><a href="https://lo.wikipedia.org/wiki/%E0%BA%AA%E0%BA%B2%E0%BA%AA%E0%BA%B0%E0%BB%9C%E0%BA%B2%E0%BA%8A%E0%BA%B4%E0%BA%81" title="ສາສະໜາຊິກ - লাও" lang="lo" hreflang="lo" data-title="ສາສະໜາຊິກ" data-language-autonym="ລາວ" data-language-local-name="লাও" class="interlanguage-link-target"><span>ລາວ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Sikhizmas" title="Sikhizmas - লিথুয়েনীয়" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Sikhizmas" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="লিথুয়েনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Sikhisms" title="Sikhisms - লাত্ভীয়" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Sikhisms" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="লাত্ভীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mai mw-list-item"><a href="https://mai.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सिख धर्म - মৈথিলি" lang="mai" hreflang="mai" data-title="सिख धर्म" data-language-autonym="मैथिली" data-language-local-name="মৈথিলি" class="interlanguage-link-target"><span>मैथिली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mdf mw-list-item"><a href="https://mdf.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B0%D1%81%D1%8C" title="Сикхизмась - মোকশা" lang="mdf" hreflang="mdf" data-title="Сикхизмась" data-language-autonym="Мокшень" data-language-local-name="মোকশা" class="interlanguage-link-target"><span>Мокшень</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Sikisma" title="Sikisma - মালাগাসি" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Sikisma" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="মালাগাসি" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Сикизам - ম্যাসিডোনীয়" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Сикизам" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="ম্যাসিডোনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ml mw-list-item"><a href="https://ml.wikipedia.org/wiki/%E0%B4%B8%E0%B4%BF%E0%B4%96%E0%B5%8D_%E0%B4%AE%E0%B4%A4%E0%B4%82" title="സിഖ് മതം - মালায়ালাম" lang="ml" hreflang="ml" data-title="സിഖ് മതം" data-language-autonym="മലയാളം" data-language-local-name="মালায়ালাম" class="interlanguage-link-target"><span>മലയാളം</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mnw mw-list-item"><a href="https://mnw.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%81%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="သိခဘာသာ - Mon" lang="mnw" hreflang="mnw" data-title="သိခဘာသာ" data-language-autonym="ဘာသာမန်" data-language-local-name="Mon" class="interlanguage-link-target"><span>ဘာသာမန်</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B6%E0%A5%80%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="शीख धर्म - মারাঠি" lang="mr" hreflang="mr" data-title="शीख धर्म" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="মারাঠি" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - মালয়" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="মালয়" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - মিরান্ডিজ" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="মিরান্ডিজ" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-my mw-list-item"><a href="https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%9E%E1%80%AC" title="ဆစ်ခ်ဘာသာ - বর্মি" lang="my" hreflang="my" data-title="ဆစ်ခ်ဘာသာ" data-language-autonym="မြန်မာဘာသာ" data-language-local-name="বর্মি" class="interlanguage-link-target"><span>မြန်မာဘာသာ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DB%8C%DA%A9_%D8%AF%DB%8C%D9%86" title="سیک دین - মাজানদেরানি" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="سیک دین" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="মাজানদেরানি" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds mw-list-item"><a href="https://nds.wikipedia.org/wiki/Sikhismus" title="Sikhismus - নিম্ন জার্মানি" lang="nds" hreflang="nds" data-title="Sikhismus" data-language-autonym="Plattdüütsch" data-language-local-name="নিম্ন জার্মানি" class="interlanguage-link-target"><span>Plattdüütsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ne mw-list-item"><a href="https://ne.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सिख धर्म - নেপালী" lang="ne" hreflang="ne" data-title="सिख धर्म" data-language-autonym="नेपाली" data-language-local-name="নেপালী" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाली</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-new mw-list-item"><a href="https://new.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96_%E0%A4%A7%E0%A4%B0%E0%A5%8D%E0%A4%AE" title="सिख धर्म - নেওয়ারি" lang="new" hreflang="new" data-title="सिख धर्म" data-language-autonym="नेपाल भाषा" data-language-local-name="নেওয়ারি" class="interlanguage-link-target"><span>नेपाल भाषा</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - ওলন্দাজ" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="ওলন্দাজ" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Sikhismen" title="Sikhismen - নরওয়েজিয়ান নিনর্স্ক" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Sikhismen" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="নরওয়েজিয়ান নিনর্স্ক" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no mw-list-item"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - নরওয়েজিয়ান বোকমাল" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="নরওয়েজিয়ান বোকমাল" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Sikhisme" title="Sikhisme - অক্সিটান" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Sikhisme" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="অক্সিটান" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pa mw-list-item"><a href="https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%A7%E0%A8%B0%E0%A8%AE" title="ਸਿੱਖ ਧਰਮ - পাঞ্জাবী" lang="pa" hreflang="pa" data-title="ਸਿੱਖ ਧਰਮ" data-language-autonym="ਪੰਜਾਬੀ" data-language-local-name="পাঞ্জাবী" class="interlanguage-link-target"><span>ਪੰਜਾਬੀ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pcd mw-list-item"><a href="https://pcd.wikipedia.org/wiki/Sikime" title="Sikime - Picard" lang="pcd" hreflang="pcd" data-title="Sikime" data-language-autonym="Picard" data-language-local-name="Picard" class="interlanguage-link-target"><span>Picard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pih mw-list-item"><a href="https://pih.wikipedia.org/wiki/Siikism" title="Siikism - Pitcairn-Norfolk" lang="pih" hreflang="pih" data-title="Siikism" data-language-autonym="Norfuk / Pitkern" data-language-local-name="Pitcairn-Norfolk" class="interlanguage-link-target"><span>Norfuk / Pitkern</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/Sikhizm" title="Sikhizm - পোলিশ" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Sikhizm" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="পোলিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D9%85%D8%AA" title="سکھ مت - Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="سکھ مت" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%D9%8A%D8%B2%D9%85" title="سکيزم - পাশতু" lang="ps" hreflang="ps" data-title="سکيزم" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="পাশতু" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/Siquismo" title="Siquismo - পর্তুগীজ" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Siquismo" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="পর্তুগীজ" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rmy mw-list-item"><a href="https://rmy.wikipedia.org/wiki/Sihk%C3%A2pen" title="Sihkâpen - Vlax Romani" lang="rmy" hreflang="rmy" data-title="Sihkâpen" data-language-autonym="Romani čhib" data-language-local-name="Vlax Romani" class="interlanguage-link-target"><span>Romani čhib</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - রোমানীয়" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="রোমানীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Сикхизм - রুশ" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Сикхизм" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="রুশ" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-rue mw-list-item"><a href="https://rue.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D1%96%D0%BA%D0%B3%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Сікгізм - Rusyn" lang="rue" hreflang="rue" data-title="Сікгізм" data-language-autonym="Русиньскый" data-language-local-name="Rusyn" class="interlanguage-link-target"><span>Русиньскый</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sa mw-list-item"><a href="https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%B8%E0%A4%BF%E0%A4%96%E0%A4%AE%E0%A4%A4%E0%A4%AE%E0%A5%8D" title="सिखमतम् - সংস্কৃত" lang="sa" hreflang="sa" data-title="सिखमतम्" data-language-autonym="संस्कृतम्" data-language-local-name="সংস্কৃত" class="interlanguage-link-target"><span>संस्कृतम्</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D0%B8%D0%B7%D0%BC" title="Сикхизм - শাখা" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Сикхизм" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="শাখা" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - স্কটস" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="স্কটস" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sd mw-list-item"><a href="https://sd.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9_%D9%85%D8%AA" title="سک مت - সিন্ধি" lang="sd" hreflang="sd" data-title="سک مت" data-language-autonym="سنڌي" data-language-local-name="সিন্ধি" class="interlanguage-link-target"><span>سنڌي</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Sikizam" title="Sikizam - সার্বো-ক্রোয়েশিয়" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Sikizam" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="সার্বো-ক্রোয়েশিয়" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-shn mw-list-item"><a href="https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%81%B8%E1%81%A2%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%89%E1%81%B6%E1%80%BA" title="ၸၢဝ်းသိၵ်ႉၶ် - শান" lang="shn" hreflang="shn" data-title="ၸၢဝ်းသိၵ်ႉၶ်" data-language-autonym="တႆး" data-language-local-name="শান" class="interlanguage-link-target"><span>တႆး</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-si mw-list-item"><a href="https://si.wikipedia.org/wiki/%E0%B7%83%E0%B7%92%E0%B6%9A%E0%B7%8A_%E0%B6%B0%E0%B6%BB%E0%B7%8A%E0%B6%B8%E0%B6%BA" title="සික් ධර්මය - সিংহলী" lang="si" hreflang="si" data-title="සික් ධර්මය" data-language-autonym="සිංහල" data-language-local-name="সিংহলী" class="interlanguage-link-target"><span>සිංහල</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Sikhizmus" title="Sikhizmus - স্লোভাক" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Sikhizmus" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="স্লোভাক" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-skr mw-list-item"><a href="https://skr.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D9%85%D8%AA" title="سکھ مت - Saraiki" lang="skr" hreflang="skr" data-title="سکھ مت" data-language-autonym="سرائیکی" data-language-local-name="Saraiki" class="interlanguage-link-target"><span>سرائیکی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Sikhizem" title="Sikhizem - স্লোভেনীয়" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Sikhizem" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="স্লোভেনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sn mw-list-item"><a href="https://sn.wikipedia.org/wiki/Usikhi" title="Usikhi - শোনা" lang="sn" hreflang="sn" data-title="Usikhi" data-language-autonym="ChiShona" data-language-local-name="শোনা" class="interlanguage-link-target"><span>ChiShona</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-so mw-list-item"><a href="https://so.wikipedia.org/wiki/Siikhismi" title="Siikhismi - সোমালি" lang="so" hreflang="so" data-title="Siikhismi" data-language-autonym="Soomaaliga" data-language-local-name="সোমালি" class="interlanguage-link-target"><span>Soomaaliga</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Sikizmi" title="Sikizmi - আলবেনীয়" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Sikizmi" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="আলবেনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D0%BC" title="Сикизам - সার্বীয়" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Сикизам" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="সার্বীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv mw-list-item"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Sikhism" title="Sikhism - সুইডিশ" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Sikhism" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="সুইডিশ" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kalasinga" title="Kalasinga - সোয়াহিলি" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kalasinga" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="সোয়াহিলি" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%9A%E0%AF%80%E0%AE%95%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AE%BF%E0%AE%AF%E0%AE%AE%E0%AF%8D" title="சீக்கியம் - তামিল" lang="ta" hreflang="ta" data-title="சீக்கியம்" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="তামিল" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-te mw-list-item"><a href="https://te.wikipedia.org/wiki/%E0%B0%B8%E0%B0%BF%E0%B0%95%E0%B1%8D%E0%B0%95%E0%B1%81%E0%B0%AE%E0%B0%A4%E0%B0%82" title="సిక్కుమతం - তেলুগু" lang="te" hreflang="te" data-title="సిక్కుమతం" data-language-autonym="తెలుగు" data-language-local-name="তেলুগু" class="interlanguage-link-target"><span>తెలుగు</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%99%E0%B8%B2%E0%B8%8B%E0%B8%B4%E0%B8%81%E0%B8%82%E0%B9%8C" title="ศาสนาซิกข์ - থাই" lang="th" hreflang="th" data-title="ศาสนาซิกข์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="থাই" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tl mw-list-item"><a href="https://tl.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - তাগালগ" lang="tl" hreflang="tl" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Tagalog" data-language-local-name="তাগালগ" class="interlanguage-link-target"><span>Tagalog</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tly mw-list-item"><a href="https://tly.wikipedia.org/wiki/Sikxizm" title="Sikxizm - Talysh" lang="tly" hreflang="tly" data-title="Sikxizm" data-language-autonym="Tolışi" data-language-local-name="Talysh" class="interlanguage-link-target"><span>Tolışi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Sihizm" title="Sihizm - তুর্কী" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Sihizm" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="তুর্কী" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D1%87%D1%8B%D0%BB%D1%8B%D0%BA" title="Сикхчылык - তাতার" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Сикхчылык" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="তাতার" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D0%B8%D0%BA%D1%85%D1%96%D0%B7%D0%BC" title="Сикхізм - ইউক্রেনীয়" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Сикхізм" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ইউক্রেনীয়" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%DA%BE_%D9%85%D8%AA" title="سکھ مت - উর্দু" lang="ur" hreflang="ur" data-title="سکھ مت" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="উর্দু" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Sikhizm" title="Sikhizm - উজবেক" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Sikhizm" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="উজবেক" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Sikhizm" title="Sikhizm - Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Sikhizm" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Sikh_gi%C3%A1o" title="Sikh giáo - ভিয়েতনামী" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Sikh giáo" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="ভিয়েতনামী" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Sjiisme" title="Sjiisme - West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Sjiisme" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-war mw-list-item"><a href="https://war.wikipedia.org/wiki/Sikhismo" title="Sikhismo - ওয়ারে" lang="war" hreflang="war" data-title="Sikhismo" data-language-autonym="Winaray" data-language-local-name="ওয়ারে" class="interlanguage-link-target"><span>Winaray</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E9%94%A1%E5%85%8B%E6%95%99" title="锡克教 - উ চীনা" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="锡克教" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="উ চীনা" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%A5%E1%83%98%E1%83%96%E1%83%9B%E1%83%98" title="სიქიზმი - Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="სიქიზმი" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%A1%D7%99%D7%A7%D7%94%D7%99%D7%96%D7%9D" title="סיקהיזם - ইদ্দিশ" lang="yi" hreflang="yi" data-title="סיקהיזם" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="ইদ্দিশ" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E9%94%A1%E5%85%8B%E6%95%99" title="锡克教 - চীনা" lang="zh" hreflang="zh" data-title="锡克教" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="চীনা" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Sikh-k%C3%A0u" title="Sikh-kàu - Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Sikh-kàu" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E9%8C%AB%E5%85%8B%E6%95%99" title="錫克教 - ক্যান্টোনিজ" lang="yue" hreflang="yue" data-title="錫克教" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="ক্যান্টোনিজ" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9316#sitelinks-wikipedia" title="আন্তঃভাষার সংযোগ সম্পাদনা করুন" class="wbc-editpage">আন্তঃউইকি সংযোগ সম্পাদনা</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="নামস্থানসমূহ"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়বস্তু পাতাটি দেখুন [c]" accesskey="c"><span>নিবন্ধ</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AA:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" rel="discussion" title="বিষয়বস্তু পাতা সম্পর্কে আলোচনা [t]" accesskey="t"><span>আলোচনা</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="ভাষার রূপভেদ পরিবর্তন করুন" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">বাংলা</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="দৃষ্টিকোণ"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE"><span>পড়ুন</span></a></li><li id="ca-edit" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit" title="এই পাতার উৎস কোড সম্পাদনা করুন [e]" accesskey="e"><span>সম্পাদনা</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=history" title="এই পাতার পুরনো সংস্করণগুলি [h]" accesskey="h"><span>ইতিহাস দেখুন</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="পাতার সরঞ্জাম"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="সরঞ্জাম" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">সরঞ্জাম</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">সরঞ্জাম</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">লুকান</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="আরও বিকল্প" > <div class="vector-menu-heading"> কার্য </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE"><span>পড়ুন</span></a></li><li id="ca-more-edit" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit" title="এই পাতার উৎস কোড সম্পাদনা করুন [e]" accesskey="e"><span>সম্পাদনা</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=history"><span>ইতিহাস দেখুন</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> সাধারণ </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B9/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="যে সব উইকি পাতা থেকে এখানে সংযোগ আছে [j]" accesskey="j"><span>সংযোগকারী পৃষ্ঠাসমূহ</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" rel="nofollow" title="এই পাতা থেকে সংযোগ আছে, এমন পাতাগুলিতে সাম্প্রতিক পরিবর্তন [k]" accesskey="k"><span>সম্পর্কিত পরিবর্তন</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//bn.wikipedia.org/wiki/উইকিপিডিয়া:আপলোড" title="ফাইল আপলোড করুন [u]" accesskey="u"><span>আপলোড করুন</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&oldid=7827417" title="পাতাটির এই সংস্করণের স্থায়ী সংযোগ"><span>স্থায়ী সংযোগ</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=info" title="এই পাতা সম্পর্কে আরও তথ্য"><span>পাতার তথ্য</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A8&page=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&id=7827417&wpFormIdentifier=titleform" title="এই পাতাটি কিভাবে উদ্ধৃত করবেন তার তথ্য"><span>এই নিবন্ধটি উদ্ধৃত করুন</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Fbn.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A6%25B6%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%2596%25E0%25A6%25A7%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AE"><span>সংক্ষিপ্ত ইউআরএল নিন</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:QrCode&url=https%3A%2F%2Fbn.wikipedia.org%2Fwiki%2F%25E0%25A6%25B6%25E0%25A6%25BF%25E0%25A6%2596%25E0%25A6%25A7%25E0%25A6%25B0%25E0%25A7%258D%25E0%25A6%25AE"><span>কিউআর কোড ডাউনলোড করুন</span></a></li><li id="t-shorturl" class="mw-list-item"><a href="//bn.wikipedia.org/s/102d" title="বন্টনের জন্য এই সংক্ষিপ্ত ইউআরএল অনুলিপি করুন"><span>সংক্ষিপ্ত ইউআরএল</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> মুদ্রণ/রপ্তানি </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87&bookcmd=book_creator&referer=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE"><span>বই তৈরি করুন</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:DownloadAsPdf&page=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=show-download-screen"><span>PDF ডাউনলোড</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&printable=yes" title="এ পাতার ছাপানোর উপযোগী সংস্করণ [p]" accesskey="p"><span>মুদ্রণযোগ্য সংস্করণ</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> অন্যান্য প্রকল্পে </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Sikhism" hreflang="en"><span>উইকিমিডিয়া কমন্স</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q9316" title="আইটেম উপাত্ত ভান্ডারে সংযুক্ত করা লিঙ্ক [g]" accesskey="g"><span>উইকিউপাত্ত আইটেম</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="পাতার সরঞ্জাম"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="অবয়ব"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">অবয়ব</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">পার্শ্বদণ্ডে নিন</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">লুকান</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> </div> <div id="siteSub" class="noprint">উইকিপিডিয়া, মুক্ত বিশ্বকোষ থেকে</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="bn" dir="ltr"><table class="infobox" style="width: 24em;"><tbody><tr><th colspan="2" class="infobox-above">শিখধর্ম</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-subheader"><span class="nickname"><b><span lang="pa">ਸਿੱਖੀ</span></b></span></td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Hamandir_Sahib_(Golden_Temple).jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg/250px-Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg" decoding="async" width="250" height="167" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg/375px-Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4d/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg/500px-Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg 2x" data-file-width="5184" data-file-height="3456" /></a></span><div class="infobox-caption"><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="হরমন্দির সাহিব">স্বর্ণ মন্দির, অমৃতসর</a>, পাঞ্জাব</div></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">ধরন</th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A8_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="সার্বজনীন ধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সার্বজনীন ধর্ম</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">প্রকারভেদ</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ভারতীয় ধর্ম">ভারতীয় ধর্ম</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;"><a href="/wiki/%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="ধর্মগ্রন্থ">ধর্মগ্রন্থ</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a><br /><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A6%E0%A6%B8%E0%A6%AE_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="দসম গ্রন্থ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দসম গ্রন্থ</a> (বিতর্কিত) <br /><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%B9_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5&action=edit&redlink=1" class="new" title="সর্বলোহ গ্রন্থ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সর্বলোহ গ্রন্থ</a> (বিতর্কিত)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">ধর্মতত্ত্ব</th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%8F%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6&action=edit&redlink=1" class="new" title="এশ্বরবাদ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">এশ্বরবাদ</a> <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%80%E0%A6%A8%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সর্বজনীনতাবাদ">সর্বজনীনতাবাদ</a><sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;"><a href="/w/index.php?title=Ecclesiastical_polity&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ecclesiastical polity (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Governance</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="পঞ্চ তখত">পঞ্চ তখত</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">অঞ্চল</th><td class="infobox-data">প্রধান ধর্ম পাঞ্জাব, ভারত (৫৮%), এবং বিশ্বব্যাপী ব্যাপক সংখ্যালঘু হিসেবে (শিখ প্রবাসী)</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">ভাষা</th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="সান্ত ভাষা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সান্ত ভাষা</a><sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><br /><a href="/wiki/Punjabi_language" class="mw-redirect" title="Punjabi language">পাঞ্জাবি</a> (<a href="/wiki/Gurmukhi" class="mw-redirect" title="Gurmukhi">Gurmukhi</a>)<br /><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE_%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="খালসা বোলে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">খালসা বোলে</a><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">সদর দপ্তর</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="অকাল তখত">অকাল তখত</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">প্রবর্তক</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95" title="গুরু নানক">গুরু নানক</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">উৎপত্তি</th><td class="infobox-data">১৫-১৬ শতক <br /><a href="/wiki/Punjab" class="mw-redirect" title="Punjab">পাঞ্জাব অঞ্চল</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;"><a href="/w/index.php?title=Schism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Schism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Separated from</a></th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="হিন্দুধর্ম">হিন্দুধর্ম</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">অনুসারীর সংখ্যা</th><td class="infobox-data">২.৫ - ৩ কোটি (যাকে "<a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="শিখ">শিখ</a>" বা "শিখ পন্থ" হিসাবে উল্লেখ করা হয়)<sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="white-space: nowrap;">স্লোগান</th><td class="infobox-data">"<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A7%87_%E0%A6%B8%E0%A7%8B_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="বোলে সো নিহাল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বোলে সো নিহাল</a>… <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%86%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="সত শ্রী আকাল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সত শ্রী আকাল</a>"</td></tr></tbody></table><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r6682028">.mw-parser-output .hlist dl,.mw-parser-output .hlist ol,.mw-parser-output .hlist ul{margin:0;padding:0}.mw-parser-output .hlist dd,.mw-parser-output .hlist dt,.mw-parser-output .hlist li{margin:0;display:inline}.mw-parser-output .hlist.inline,.mw-parser-output .hlist.inline dl,.mw-parser-output .hlist.inline ol,.mw-parser-output .hlist.inline ul,.mw-parser-output .hlist dl dl,.mw-parser-output .hlist dl ol,.mw-parser-output .hlist dl ul,.mw-parser-output .hlist ol dl,.mw-parser-output .hlist ol ol,.mw-parser-output .hlist ol ul,.mw-parser-output .hlist ul dl,.mw-parser-output .hlist ul ol,.mw-parser-output .hlist ul ul{display:inline}.mw-parser-output .hlist .mw-empty-li{display:none}.mw-parser-output .hlist dt::after{content:": "}.mw-parser-output .hlist dd::after,.mw-parser-output .hlist li::after{content:" · ";font-weight:bold}.mw-parser-output .hlist dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li:last-child::after{content:none}.mw-parser-output .hlist dd dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dd li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dd:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li dt:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li li:first-child::before{content:" (";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist dd dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dd li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist dt li:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dd:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li dt:last-child::after,.mw-parser-output .hlist li li:last-child::after{content:")";font-weight:normal}.mw-parser-output .hlist ol{counter-reset:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li{counter-increment:listitem}.mw-parser-output .hlist ol>li::before{content:" "counter(listitem)"\a0 "}.mw-parser-output .hlist dd ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist dt ol>li:first-child::before,.mw-parser-output .hlist li ol>li:first-child::before{content:" ("counter(listitem)"\a0 "}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7631903">.mw-parser-output .sidebar{width:22em;float:right;clear:right;margin:0.5em 0 1em 1em;background:var(--background-color-neutral-subtle,#f8f9fa);border:1px solid var(--border-color-base,#a2a9b1);padding:0.2em;text-align:center;line-height:1.4em;font-size:88%;border-collapse:collapse;display:table}body.skin-minerva .mw-parser-output .sidebar{display:table!important;float:right!important;margin:0.5em 0 1em 1em!important}.mw-parser-output .sidebar-subgroup{width:100%;margin:0;border-spacing:0}.mw-parser-output .sidebar-left{float:left;clear:left;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-none{float:none;clear:both;margin:0.5em 1em 1em 0}.mw-parser-output .sidebar-outer-title{padding:0 0.4em 0.2em;font-size:125%;line-height:1.2em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-top-image{padding:0.4em}.mw-parser-output .sidebar-top-caption,.mw-parser-output .sidebar-pretitle-with-top-image,.mw-parser-output .sidebar-caption{padding:0.2em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-pretitle{padding:0.4em 0.4em 0;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title,.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.2em 0.8em;font-size:145%;line-height:1.2em}.mw-parser-output .sidebar-title-with-pretitle{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-image{padding:0.2em 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-heading{padding:0.1em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content{padding:0 0.5em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-content-with-subgroup{padding:0.1em 0.4em 0.2em}.mw-parser-output .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-below{padding:0.3em 0.8em;font-weight:bold}.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-above,.mw-parser-output .sidebar-collapse .sidebar-below{border-top:1px solid #aaa;border-bottom:1px solid #aaa}.mw-parser-output .sidebar-navbar{text-align:right;font-size:115%;padding:0 0.4em 0.4em}.mw-parser-output .sidebar-list-title{padding:0 0.4em;text-align:left;font-weight:bold;line-height:1.6em;font-size:105%}.mw-parser-output .sidebar-list-title-c{padding:0 0.4em;text-align:center;margin:0 3.3em}@media(max-width:640px){body.mediawiki .mw-parser-output .sidebar{width:100%!important;clear:both;float:none!important;margin-left:0!important;margin-right:0!important}}body.skin--responsive .mw-parser-output .sidebar a>img{max-width:none!important}@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-list-title,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle{background:transparent!important}html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output .sidebar:not(.notheme) .sidebar-title-with-pretitle a{color:var(--color-progressive)!important}}@media print{body.ns-0 .mw-parser-output .sidebar{display:none!important}}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7763127">@media screen{html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output div:not(.notheme)>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output p>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-night .mw-parser-output table:not(.notheme) .tmp-color{color:inherit!important}}@media screen and (prefers-color-scheme:dark){html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output div:not(.notheme)>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output p>.tmp-color,html.skin-theme-clientpref-os .mw-parser-output table:not(.notheme) .tmp-color{color:inherit!important}}</style><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r7763127"><table class="sidebar sidebar-collapse nomobile nowraplinks hlist"><tbody><tr><th class="sidebar-title" style="background: #FFC600; padding:0.2em; font-size:140%;"><a class="mw-selflink selflink">শিখধর্ম</a></th></tr><tr><td class="sidebar-image"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Khanda_(Sikh_symbol)" title="Khanda"><img alt="Khanda" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Khanda.svg/100px-Khanda.svg.png" decoding="async" width="100" height="123" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Khanda.svg/150px-Khanda.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/71/Khanda.svg/200px-Khanda.svg.png 2x" data-file-width="512" data-file-height="632" /></a></span></td></tr><tr><td class="sidebar-above" style="padding-bottom:0.35em;"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="শিখ"><span class="tmp-color" style="color:#000">জাতি</span></a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A7%82%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="শিখধর্মের রূপরেখা (পাতার অস্তিত্ব নেই)"><span class="tmp-color" style="color:#000">রূপরেখা</span></a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="শিখধর্মের ইতিহাস"><span class="tmp-color" style="color:#000">ইতিহাস</span></a></li></ul></td></tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="শিখ গুরু"><span class="tmp-color" style="color:#000">শিখ গুরু</span></a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95" title="গুরু নানক">গুরু নানক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%A6" title="গুরু অঙ্গদ">গুরু অঙ্গদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%AE%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6" title="গুরু অমর দাশ">গুরু অমর দাশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6" title="গুরু রাম দাশ">গুরু রাম দাশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8" title="গুরু অর্জন">গুরু অর্জন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="গুরু হরগোবিন্দ">গুরু হরগোবিন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%87" title="গুরু হর রাই">গুরু হর রাই</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%A3" title="গুরু হর কৃষাণ">গুরু হর কৃষাণ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%97_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="গুরু তেগ বাহাদুর">গুরু তেগ বাহাদুর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="গুরু গোবিন্দ সিং">গুরু গোবিন্দ সিং</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE" title="খালসা">গুরু পন্থ</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4_(%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF)" title="সন্ত (উপাধি)"> <span class="tmp-color" style="color:#000">শিখ সন্তগণ</span></a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%95%E0%A6%AC%E0%A7%80%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="ভগৎ কবীর">ভগৎ কবীর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="ভগৎ রবিদাস">ভগৎ রবিদাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%AB%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="ভগৎ ফরিদ">ভগৎ ফরিদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" class="mw-redirect" title="ভগৎ রামানন্দ">ভগৎ রামানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80" title="ভগৎ বেণী">ভগৎ বেণী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" class="mw-redirect" title="ভগৎ নামদেব">ভগৎ নামদেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="ভগৎ সাধনা">ভগৎ সাধনা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%AD%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="ভগৎ ভিখান">ভগৎ ভিখান</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="ভগৎ পরমানন্দ">ভগৎ পরমানন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%88" class="mw-redirect" title="ভগৎ সাঁঈ">ভগৎ সাঁঈ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%A7%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="ভগৎ ধন্য">ভগৎ ধন্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%AA%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A6%BE" title="ভগৎ পীপা">ভগৎ পীপা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%B8%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="ভগৎ সুরদাস">ভগৎ সুরদাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%9C%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%AC" class="mw-redirect" title="ভগৎ জয়দেব">ভগৎ জয়দেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%97%E0%A7%8E_%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%9A%E0%A6%A8" title="ভগৎ ত্রিলোচন">ভগৎ ত্রিলোচন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Kalshar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Kalshar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Kalshar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Balh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Balh (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Balh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Bhalh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Bhalh (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Bhalh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Bhika&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Bhika (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Bhika</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Gayand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Gayand (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Gayand</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Harbans&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Harbans (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Harbans</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Jalap&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Jalap (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Jalap</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Kirat&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Kirat (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Kirat</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Mathura&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Mathura (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Mathura</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Nalh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Nalh (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Nalh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Bhatt_Salh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Bhatt Salh (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Bhatt Salh</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ramkali_Sadu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramkali Sadu (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Baba Sundar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Satta_Doom&action=edit&redlink=1" class="new" title="Satta Doom (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Satta Doom</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Balvand_Rai&action=edit&redlink=1" class="new" title="Balvand Rai (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Balvand Rai</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="শিখ দর্শন"><span class="tmp-color" style="color:#000">দর্শন</span></a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Naam_Japo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Naam Japo (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Naam Japo</a> (Meditating on God's Name)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Kirat_Karo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kirat Karo (পাতার অস্তিত্ব নেই)"><span title="International Alphabet of Sanskrit transliteration"><i lang="sa-Latn">Kirat Karō</i></span></a> (Honest Living and Honest Work)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Vand_Chhako&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vand Chhako (পাতার অস্তিত্ব নেই)"><span title="International Alphabet of Sanskrit transliteration"><i lang="sa-Latn">Vand Chakkō</i></span></a> (Community Service)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Charhdi_Kala&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charhdi Kala (পাতার অস্তিত্ব নেই)"><span title="International Alphabet of Sanskrit transliteration"><i lang="sa-Latn">Charhdi Kalā</i></span></a> (Personal Dignity and Peace)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Guru_Maneyo_Granth&action=edit&redlink=1" class="new" title="Guru Maneyo Granth (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Guru Maneyo Granth</a>(Devotion to the Eleven Gurus)</li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B0%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A6%BF&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ রীতি (পাতার অস্তিত্ব নেই)"><span class="tmp-color" style="color:#000">রীতি</span></a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Sikh_Rehat_Maryada&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikh Rehat Maryada (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sikh Rehat Maryada</a> (Personal Conduct)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Prohibitions_in_Sikhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prohibitions in Sikhism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Prohibitions</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ard%C4%81s&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ardās (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ardās</a> (Prayer)</li> <li><a href="/wiki/Kirtan" class="mw-redirect" title="Kirtan">Kirtan</a> (Sung Prayer)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Amrit_Vel%C4%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amrit Velā (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Amrit Velā</a> (Effective Time Use)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Dasvand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dasvand (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Dasvand</a> (Charitable Donations)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Amrit_Sanchar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amrit Sanchar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Baptism</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Five_Thieves&action=edit&redlink=1" class="new" title="Five Thieves (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Five Thieves</a> (Five Vices)</li> <li><a href="/w/index.php?title=The_Five_Ks&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Five Ks (পাতার অস্তিত্ব নেই)">The Five Ks</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Five_Virtues&action=edit&redlink=1" class="new" title="Five Virtues (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Five Virtues</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Langar_(Sikhism)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Langar (Sikhism) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Langar</a> (Community Meals)</li> <li><a href="/w/index.php?title=Simran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simran (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Simran</a> (Reflective Thought)</li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ ধর্মগ্রন্থ"><span class="tmp-color" style="color:#000">ধর্মগ্রন্থ</span></a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><i><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%B6%E0%A6%AE_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="দশম গ্রন্থ">দশম গ্রন্থ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B2%E0%A7%8C%E0%A6%B9_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="সর্বলৌহ গ্রন্থ">সর্বলৌহ গ্রন্থ</a></i></li> <li><i><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%9A_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80" class="mw-redirect" title="পাঁচ বাণী">পাঁচ বাণী</a></i></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ স্থান"><span class="tmp-color" style="color:#000">স্থান</span></a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="পঞ্চ তখত"><span class="tmp-color" style="color:#000">তখত</span></a></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="গুরুদ্বার">গুরুদ্বার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="হরমন্দির সাহিব">হরমন্দির সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="অকাল তখত">অকাল তখত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%97%E0%A6%A1%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী কেশগড় সাহিব">কেশগড় সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী দমদমা সাহিব">দমদমা সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী পাটনা সাহিব">পাটনা সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী হাজুর সাহিব">হাজুর সাহিব</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><span class="tmp-color" style="color:#000"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:শিখধর্ম">সাধারণ বিষয়াবলী</a> এবং <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ পরিভাষা">পরিভাষা</a></span></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%95_%E0%A6%93%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="এক ওঙ্কার">এক ওঙ্কার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE" title="খালসা">খালসা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="ওয়াহেগুরু">ওয়াহেগুরু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="গুরুদ্বার">গুরুদ্বার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C_%E0%A6%AA%E0%A7%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%87" class="mw-redirect" title="পাঞ্জ পেয়ারে">পাঞ্জ পেয়ারে</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%A8_%E0%A6%93_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%A8" title="নির্গুন ও সারগুন">নির্গুন ও সারগুন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%95)" title="খাণ্ডা (শিখ প্রতীক)">খাণ্ডা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ সাহিত্য">সাহিত্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ সঙ্গীত">সঙ্গীত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="শিখ নাম">নাম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%80_%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BF" title="নানকশাহী বর্ষপঞ্জি">নানকশাহী বর্ষপঞ্জি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="শিখধর্মের সমালোচনা">সমালোচনা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%9C%E0%A6%A5%E0%A7%87%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="অকাল তখতের জথেদার">অকাল তখতের জথেদার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" title="ধর্মযুদ্ধ (শিখধর্ম)">যুদ্ধ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%96%E0%A6%BE" title="শিখধর্মের শাখা">শাখা</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-content hlist"> <div class="sidebar-list mw-collapsible mw-collapsed"><div class="sidebar-list-title" style="background:#FFC600; padding:0.1em;;color: var(--color-base)"><span class="tmp-color" style="color:#000">শিখধর্ম এবং অন্য ধর্ম</span></div><div class="sidebar-list-content mw-collapsible-content"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%93_%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="শিখধর্ম ও হিন্দুধর্ম">শিখধর্ম ও হিন্দুধর্ম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%B8%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%93_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ইসলাম ও শিখধর্ম">শিখধর্ম ও ইসলামধর্ম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%93_%E0%A6%9C%E0%A7%88%E0%A6%A8%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="শিখধর্ম ও জৈনধর্ম">শিখধর্ম ও জৈনধর্ম</a></li></ul></div></div></td> </tr><tr><td class="sidebar-below"></td></tr><tr><td class="sidebar-navbar"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r4968227">.mw-parser-output .navbar{display:inline;font-size:88%;font-weight:normal}.mw-parser-output .navbar-collapse{float:left;text-align:left}.mw-parser-output .navbar-boxtext{word-spacing:0}.mw-parser-output .navbar ul{display:inline-block;white-space:nowrap;line-height:inherit}.mw-parser-output .navbar-brackets::before{margin-right:-0.125em;content:"[ "}.mw-parser-output .navbar-brackets::after{margin-left:-0.125em;content:" ]"}.mw-parser-output .navbar li{word-spacing:-0.125em}.mw-parser-output .navbar-mini abbr{font-variant:small-caps;border-bottom:none;text-decoration:none;cursor:inherit}.mw-parser-output .navbar-ct-full{font-size:114%;margin:0 7em}.mw-parser-output .navbar-ct-mini{font-size:114%;margin:0 4em}.mw-parser-output .infobox .navbar{font-size:100%}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1" title="টেমপ্লেট:শিখধর্ম পার্শ্বদণ্ড"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%A6%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div></td></tr></tbody></table> <p><b>শিখধর্ম</b> (<span class="nowrap"><span class="IPA nopopups noexcerpt"><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A7%8D%E0%A6%AF:%E0%A6%86%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%AC/%E0%A6%87%E0%A6%82%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%9C%E0%A6%BF" class="mw-redirect" title="সাহায্য:আধ্বব/ইংরেজি">/<span style="border-bottom:1px dotted"><span title="/ˈ/: primary stress follows">ˈ</span><span title="'s' in 'sigh'">s</span><span title="/ɪ/: 'i' in 'kit'">ɪ</span><span title="'k' in 'kind'">k</span><span title="'z' in 'zoom'">z</span><span title="/əm/: 'm' in 'rhythm'">əm</span></span>/</a></span></span>; <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%80_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="গুরুমুখী ভাষা">গুরুমুখী</a>: <span lang="pa">ਸਿੱਖੀ</span>, <sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> (স্থানীয় নাম <i>শিখী</i>); <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="সংস্কৃত">সংস্কৃত</a> ‘শিষ্য’ বা ‘শিক্ষা’ থেকে উৎপন্ন।<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-10" class="reference"><a href="#cite_note-10"><span class="cite-bracket">[</span>১০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>) হল একটি <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সর্বেশ্বরবাদ">সর্বেশ্বরবাদী</a><sup id="cite_ref-Cole_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-Cole-11"><span class="cite-bracket">[</span>১১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ভারতীয় ধর্ম। এটি খ্রিস্টীয় ১৫শ শতাব্দীতে <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%89%E0%A6%AA%E0%A6%AE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6" title="ভারতীয় উপমহাদেশ">ভারতীয় উপমহাদেশের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AC,_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="পাঞ্জাব, ভারত">পাঞ্জাব</a> অঞ্চলে উৎপত্তি হয়।<sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>১২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পরবর্তীকালে <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="শিখ গুরু">শিখ গুরুগণ</a> কর্তৃক এই ধর্ম প্রসার লাভ করে। শিখদের ১০ জন মানব গুরু ছিলেন, যাদের সর্বপ্রথম হলেন <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95" title="গুরু নানক">গুরু নানক</a>। শিখদের পবিত্র ধর্মগ্রন্থ <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a> যা শিখ গুরুদের রচনার সংকলন। প্রথম পাঁচ জন শিখ গুরু এটি সংকলন করেছিলেন। শিখধর্ম বিশ্বের পঞ্চম বৃহত্তম ধর্মীয় গোষ্ঠী। এই ধর্মের অনুগামীর সংখ্যা প্রায় ৩ কোটি।<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>১৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>১৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ভারত">ভারতের</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AC,_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="পাঞ্জাব, ভারত">পাঞ্জাব</a> রাজ্যটি বিশ্বের একমাত্র শিখ সংখ্যাগুরু অঞ্চল। </p><p>শিখধর্মের অনুগামীদের ‘<a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="শিখ">শিখ</a>’ (অর্থাৎ, ‘শিষ্য’) বলা হয়। দেবিন্দর সিং চাহালের মতে, “‘শিখী’ শব্দটি (সাধরনভাবে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরুমত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরুমত</a> নামে পরিচিত) থেকে আধুনিক ‘শিখধর্ম’ শব্দটি এসেছে।”<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>১৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরুমত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরুমত</a>’ শব্দটির আক্ষরিক অর্থ ‘গুরুর প্রজ্ঞা’।<sup id="cite_ref-Mcleod_16-0" class="reference"><a href="#cite_note-Mcleod-16"><span class="cite-bracket">[</span>১৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>সেওয়া সিং কলসি মতে, “শিখধর্মের কেন্দ্রীয় শিক্ষা হল ঈশ্বরের একত্বের তত্ত্বে বিশ্বাস।”<sup id="cite_ref-Singh_Kalsi_2007_24_17-0" class="reference"><a href="#cite_note-Singh_Kalsi_2007_24-17"><span class="cite-bracket">[</span>১৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখধর্ম অনুসারে, আধ্যাত্মিক জীবন ও ধর্মনিরপেক্ষ জীবনকে এক করতে হয়।<sup id="cite_ref-Kamala_18-0" class="reference"><a href="#cite_note-Kamala-18"><span class="cite-bracket">[</span>১৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> প্রথম <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="শিখ গুরু">শিখ গুরু</a> নানক সকল মানুষের একত্ব এবং ভাগ করে নেওয়ার গুরুত্ব বোঝাতে <a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B0_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" title="লঙ্গর (শিখধর্ম)">লঙ্গর</a> প্রথার প্রবর্তন করেন।<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>১৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখরা মনে করেন, “সকল ধর্মমত সমভাবে সঠিক এবং নিজ নিজ মতাবলম্বীদের আলোকিত করতে সক্ষম।”<sup id="cite_ref-Singh_Kalsi_2007_24_17-1" class="reference"><a href="#cite_note-Singh_Kalsi_2007_24-17"><span class="cite-bracket">[</span>১৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%9A%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="বন্দ চক্কো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">বন্দ চক্কো</a>’ বা ভাগ করে নেওয়ার সঙ্গে সঙ্গে গুরু নানক সকল মানুষকে সৎ পথে জীবন ধারণ করতে, কুপথ পরিহার করতে এবং ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাম জপন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম জপন</a>’ বা ঈশ্বরের পবিত্র নাম স্মরণের গুরুত্বের শিক্ষা দেন। গুরু নানক কেবলমাত্র ধ্যানীর জীবন অপেক্ষা “সত্য, বিশ্বাস, আত্মনিয়ন্ত্রণ ও বিশুদ্ধতায় পরিপূর্ণ সক্রিয়, সৃজনশীল ও ব্যবহারিক জীবনে”র উপর বেশি গুরুত্ব দিয়েছেন।<sup id="cite_ref-Marwha_20-0" class="reference"><a href="#cite_note-Marwha-20"><span class="cite-bracket">[</span>২০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ৬ষ্ঠ শিখ গুরু <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="গুরু হরগোবিন্দ">হরগোবিন্দ</a> পরস্পর-সহায়ক রাজনৈতিক/সমসাময়িক (‘মিরি’) ও আধ্যাত্মিক (‘পিরি’) জগৎ প্রতিষ্ঠা করেন।<sup id="cite_ref-Marty_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Marty-21"><span class="cite-bracket">[</span>২১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>নবম শিখ গুরু তেগ বাহাদুরের মতে, আদর্শ শিখের <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="শক্তি">শক্তি</a> (সমসাময়িক যুগে বসবাস করার ক্ষমতা) ও <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="ভক্তি">ভক্তি</a> (আধ্যাত্মিক ধ্যানপূর্ণ গুণাবলি) দুইই থাকবে। শেষে দশম শিখ গুরু গোবিন্দ সিং ১৬৯৯ সালে <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="আনন্দপুর সাহিব">আনন্দপুর সাহিবে</a> <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE" title="খালসা">খালসার</a> সন্ত সৈনিকদের দীক্ষিত করার ধারণাটি প্রচলন করেন।<sup id="cite_ref-Gandhi_22-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gandhi-22"><span class="cite-bracket">[</span>২২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখদের সন্ত-সৈনিকদের সকল গুণ ধারণ করতে হয়।<sup id="cite_ref-Chanchreek_2007_142_23-0" class="reference"><a href="#cite_note-Chanchreek_2007_142-23"><span class="cite-bracket">[</span>২৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Dugga_2001_33_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-Dugga_2001_33-24"><span class="cite-bracket">[</span>২৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>ধর্মটি ধর্মীয় নিপীড়নের সময়ে বিকশিত এবং বিকশিত হয়েছিল, হিন্দু ও ইসলাম উভয় ধর্ম থেকে ধর্মান্তরিত হয়েছিল।<sup id="cite_ref-Singh2008_25-0" class="reference"><a href="#cite_note-Singh2008-25"><span class="cite-bracket">[</span>২৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ভারতের মুঘল শাসকরা দুই শিখ গুরু <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরু আরজান (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরু আরজান</a> (১৫৬৩-১৬০৫) এবং <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%97_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="গুরু তেগ বাহাদুর">গুরু তেগ বাহাদুর</a> (১৬২১-১৬৭৫) ইসলাম গ্রহণ করতে অস্বীকার করায় নির্যাতন ও মৃত্যুদন্ড দিয়েছিলেন । শিখদের নিপীড়ন ১৬৯৯ সালে গুরু গোবিন্দ সিং কর্তৃক বিবেক ও ধর্মের স্বাধীনতা রক্ষার আদেশ হিসাবে খালসা প্রতিষ্ঠার সূত্রপাত করে।<sup id="cite_ref-pashauraarjan_26-0" class="reference"><a href="#cite_note-pashauraarjan-26"><span class="cite-bracket">[</span>২৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Gandhi2_27-0" class="reference"><a href="#cite_note-Gandhi2-27"><span class="cite-bracket">[</span>২৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="দর্শন_ও_শিক্ষা"><span id=".E0.A6.A6.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.B6.E0.A6.A8_.E0.A6.93_.E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7.E0.A6.BE"></span>দর্শন ও শিক্ষা</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=1" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: দর্শন ও শিক্ষা"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধসমূহ: <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="শিখ ধর্মীয় দর্শন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শিখ ধর্মীয় দর্শন</a> ও <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="শিখ ধর্মবিশ্বাস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শিখ ধর্মবিশ্বাস</a></div> <figure class="mw-default-size mw-halign-left" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:GuruNanakFresco-Goindwal.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c3/GuruNanakFresco-Goindwal.jpg/220px-GuruNanakFresco-Goindwal.jpg" decoding="async" width="220" height="220" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/c3/GuruNanakFresco-Goindwal.jpg 1.5x" data-file-width="318" data-file-height="318" /></a><figcaption>গুরু নানক ছিলেন শিখধর্মের প্রতিষ্ঠাতা এবং এগারো জন শিখ গুরুর মধ্যে প্রথম গুরু। একাদশ শিখ গুরু হলেন গুরু গ্রন্থ সাহিব।</figcaption></figure> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7452271">.mw-parser-output .quotebox{background-color:#F9F9F9;border:1px solid #aaa;box-sizing:border-box;padding:10px;font-size:88%;max-width:100%}.mw-parser-output .quotebox.floatleft{margin:.5em 1.4em .8em 0}.mw-parser-output .quotebox.floatright{margin:.5em 0 .8em 1.4em}.mw-parser-output .quotebox.centered{overflow:hidden;position:relative;margin:.5em auto .8em auto}.mw-parser-output .quotebox.floatleft span,.mw-parser-output .quotebox.floatright span{font-style:inherit}.mw-parser-output .quotebox>blockquote{margin:0;padding:0;border-left:0;font-family:inherit;font-size:inherit}.mw-parser-output .quotebox-title{text-align:center;font-size:110%;font-weight:bold}.mw-parser-output .quotebox-quote>:first-child{margin-top:0}.mw-parser-output .quotebox-quote:last-child>:last-child{margin-bottom:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:before{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" “ ";vertical-align:-45%;line-height:0}.mw-parser-output .quotebox-quote.quoted:after{font-family:"Times New Roman",serif;font-weight:bold;font-size:large;color:gray;content:" ” ";line-height:0}.mw-parser-output .quotebox .left-aligned{text-align:left}.mw-parser-output .quotebox .right-aligned{text-align:right}.mw-parser-output .quotebox .center-aligned{text-align:center}.mw-parser-output .quotebox .quote-title,.mw-parser-output .quotebox .quotebox-quote{display:block}.mw-parser-output .quotebox cite{display:block;font-style:normal}@media screen and (max-width:640px){.mw-parser-output .quotebox{width:100%!important;margin:0 0 .8em!important;float:none!important}}</style><div class="quotebox pullquote floatright" style="width:27%; ; padding:8px;"> <blockquote class="quotebox-quote left-aligned" style=""> <p>"শিখ" শব্দের অর্থ যিনি শিখ ধর্ম ও বিশ্বাসকে গ্রহণ করেন এবং শ্রীগুরু গ্রন্থ সাহিবের শিক্ষা অনুসরণ করেন এবং ঘন চুল রাখেন... “আমি একান্তভাবে জানাচ্ছি এবং ঘোষণা করছি যে আমি একজন ‘কেশধারী’ শিখ এবং আমি শ্রীগুরু গ্রন্থ সাহিব ও দশ জন শিখ গুরুর শিক্ষায় বিশ্বাস ও সেই অনুসরণ করছি এবং আমার অন্য কোনো বিশ্বাস নেই। </p> </blockquote> <p style="padding-bottom: 0;"><cite class="left-aligned" style=""> <i>Definition of a Sikh and Sikh affirmation in the Delhi Gurdwara Act of 1971</i>.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>২৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></cite></p> </div> <p>শিখধর্মের উৎস হল গুরু নানক ও তার উত্তরসূরিদের শিক্ষা। শিখ ধর্মবিশ্বাসের মূল কথাটি গুরু নানক এইভাবে জ্ঞাপন করেছেন: “সত্য অনুভবের চেয়ে বৃহত্তর কিছুই নেই। সত্যময় জীবন বৃহত্তর মাত্র।”<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>২৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখ শিক্ষায় সকল মানুষের সমত্ব এবং জাতি, কর্ম বা লিঙ্গের ভিত্তিতে কোনো রকম বৈষম্যের বিরোধিতায় গুরুত্ব আরোপ করা হয়েছে। শিখধর্মে গৃহস্থ জীবন যাপনে উৎসাহ দেওয়া হয়। </p><p>শিখধর্ম একটি <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সর্বেশ্বরবাদ">সর্বেশ্বরবাদী</a> (কোনো কোনো দিক থেকে)<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>৩০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>৩১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এবং <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="প্রকাশিত ধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">প্রকাশিত ধর্ম</a>।<sup id="cite_ref-Nesbitt2005_32-0" class="reference"><a href="#cite_note-Nesbitt2005-32"><span class="cite-bracket">[</span>৩২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখধর্মে ‘ঈশ্বর’ ধারণা হল “<a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="ওয়াহেগুরু">ওয়াহিগুরু</a>” – যা <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="নিরঙ্কর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নিরাকার</a>, <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="অকাল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অনন্ত</a> ও <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%B2%E0%A6%96_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="অলখ নিরঞ্জন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">দৃষ্টির অগম্য</a> (অর্থাৎ, যা চর্মচক্ষে দেখা যায় না): ‘নিরঙ্কর’, ‘অকাল’ ও ‘অলখ’। শিখ ধর্মশাস্ত্রের শুরুর অক্ষরটি হল ‘১’ – যা ‘ঈশ্বরে’র বিশ্বজনীনতার প্রতীক। শিখ শাস্ত্রমতে, ‘ঈশ্বর’ হলেন সর্বব্যাপী ও সর্বশক্তিমান। তাকে ‘<a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%95_%E0%A6%93%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="ইক ওঙ্কার">ইক ওঙ্কার</a>’ শব্দের দ্বারা চিহ্নিত করা হয়।<sup id="cite_ref-p252_33-0" class="reference"><a href="#cite_note-p252-33"><span class="cite-bracket">[</span>৩৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখরা বিশ্বাস করেন, সৃষ্টির পূর্বের শুধুমাত্র ‘ঈশ্বর’ই ছিলেন এবং তাঁর ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="হুকুম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হুকুমে</a>’ (ইচ্ছা বা আদেশ) ছিল।<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>৩৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ঈশ্বরের যখন ইচ্ছা হল তখন সমস্ত মহাবিশ্ব সৃষ্টি হল। শুরু থেকেই ঈশ্বর <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="মায়া (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মায়া</a> বা মানুষের সত্যতার ধারণা প্রতি ‘আকর্ষণ বা আসক্তি’ নিয়ে নাড়াচাড়া করছেন।<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>৩৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg/220px-Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg" decoding="async" width="220" height="105" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg/330px-Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/73/Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg/440px-Goldener_Tempel_Amritsar_2022-11-21_4.jpg 2x" data-file-width="3648" data-file-height="1744" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="হরমন্দির সাহিব">হরমন্দির সাহিব</a> (লোকমুখে স্বর্ণমন্দির নামে পরিচিত) হল শিখদের একটি পবিত্র ধর্মস্থান।</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="সর্বব্যাপী_সত্ত্বা_-_শিখধর্মে_‘ঈশ্বর’_ধারণা"><span id=".E0.A6.B8.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AC.E0.A6.AC.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.BE.E0.A6.AA.E0.A7.80_.E0.A6.B8.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AC.E0.A6.BE_-_.E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96.E0.A6.A7.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A7.87_.E2.80.98.E0.A6.88.E0.A6.B6.E0.A7.8D.E0.A6.AC.E0.A6.B0.E2.80.99_.E0.A6.A7.E0.A6.BE.E0.A6.B0.E0.A6.A3.E0.A6.BE"></span>সর্বব্যাপী সত্ত্বা - শিখধর্মে ‘ঈশ্বর’ ধারণা</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=2" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: সর্বব্যাপী সত্ত্বা - শিখধর্মে ‘ঈশ্বর’ ধারণা"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%95_%E0%A6%93%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="ইক ওঙ্কার">ইক ওঙ্কার</a></div> <p>অন্যান্য ধর্মের তুলনায় শিখধর্মে ‘ঈশ্বর’ ধারণা একটু আলাদা রকমের। এটি ‘<a href="/wiki/%E0%A6%87%E0%A6%95_%E0%A6%93%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" class="mw-redirect" title="ইক ওঙ্কার">ইক ওঙ্কার</a>’ বা ‘এক চিরন্তন’<sup id="cite_ref-Heartbeat_36-0" class="reference"><a href="#cite_note-Heartbeat-36"><span class="cite-bracket">[</span>৩৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> বা ‘সর্বব্যাপী সত্ত্বা’ নামে পরিচিত। এটির অর্থ ‘ঈশ্বর’।<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>৩৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এটি <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%80" title="গুরুমুখী">গুরুমুখী</a> হরফে পাওয়া যায়।<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>৩৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই ‘সত্ত্বা’র কোনো লিঙ্গের উল্লেখ শিখধর্মে নেই (যদিও অনুবাদে এটিকে পুরুষ হিসেবেই দেখানো হয়)। এটি ‘অকাল পুর্খ’ (সময় ও বিশ্বের অতীত) এবং ‘নিরঙ্কর’ (নিরাকার)। এছাড়া, নানক লিখেছেন যে, একাধিক বিশ্বে তিনি প্রাণ সৃষ্টি করেছেন।<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>৩৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>নানক আরও লিখেছেন যে, ‘অকাল’কে বোঝা মানুষের অসাধ্য।<sup id="cite_ref-p252_33-1" class="reference"><a href="#cite_note-p252-33"><span class="cite-bracket">[</span>৩৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> তবে একই সময়ে এটি সম্পূর্ণ অজ্ঞাতও নয়। ‘অকাল’ সকল সৃষ্টিতে সর্বব্যাপী (‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC_%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AA%E0%A6%95&action=edit&redlink=1" class="new" title="সর্ব ব্যাপক (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সর্ব ব্যাপক</a>’) এবং আধ্যাত্মিকভাবে যাঁরা জাগরিত হন তারা তাকে সর্বত্র দেখতে পান। ঈশ্বরকে ‘অন্তর্দৃষ্টি’ বা ‘হৃদয়ে’র দ্বারা দেখার উপর নানক জোর দিয়েছেন। স্বর্গীয় জীবনে জাগরিত হওয়ার জন্য ভক্তেরা ধ্যান করবে – এমন বিধান ছিল তাঁর। গুরু নানক ধ্যানের মাধ্যমে সত্যের প্রকাশের উপর গুরুত্ব আরোপ করেছেন। বারংবার ধ্যানের মাধ্যমে ঈশ্বর ও মানুষের মধ্যে যোগাযোগের সেতুটি গড়ে ওঠে বলেই তিনি মনে করতেন।<sup id="cite_ref-p252_33-2" class="reference"><a href="#cite_note-p252-33"><span class="cite-bracket">[</span>৩৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিবের</a> প্রথম চরণে উল্লিখিত <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="মূল মন্তর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">মূল মন্তর</a> এবং তার নির্দিষ্ট <a href="/wiki/%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%97_(%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4)" title="রাগ (সংগীত)">রাগ</a>: </p> <dl><dd><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%96%E0%A7%80" title="গুরুমুখী">গুরুমুখী</a>: ੴ ਸਤਿ ਨਾਮੁ ਕਰਤਾ ਪੁਰਖੁ ਨਿਰਭਉ ਨਿਰਵੈਰੁ ਅਕਾਲ ਮੂਰਤਿ ਅਜੂਨੀ ਸੈਭੰ ਗੁਰ ਪ੍ਰਸਾਦਿ॥</dd> <dd>রূপান্তর: ইক ওঙ্কার সৎ<small>(ই)</small>-নাম<small>(উ)</small> করতা পুরখ<small>(উ)</small> নিরভউ নিরভৈর<small>(উ)</small> অকাল<small>(অ)</small> মূরত<small>(ই)</small> অজূনী সইভন গুর<small>(অ)</small> প্রসাদ<small>(ই)</small>.</dd> <dd><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="বাংলা ভাষা">বাংলা</a>: "কেবলমাত্র এক সর্বব্যাপী সত্ত্বা আছে। সত্য হল এঁর নাম! সকল সৃষ্টিতে তিনি বিরাজমান; তাঁর ভয় নেই; তাঁর ঘৃণা নেই; তিনি নামহীন ও সর্বজনীন ও স্বকীয়, জ্ঞান ও শিক্ষার সন্ধান করলে তুমি এঁর সন্ধান পাবে।"</dd></dl> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="মুক্তি"><span id=".E0.A6.AE.E0.A7.81.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A6.BF"></span>মুক্তি</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=3" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: মুক্তি"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>গুরু নানকের শিক্ষা স্বর্গকে সর্বশেষ গন্তব্য বলে না। তাঁর মতে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="অকাল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অকালের</a> সঙ্গে মিলনের ফলে মানুষ মুক্তি পায় বা ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9C%E0%A7%80%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="জীবন্মুক্ত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">জীবন্মুক্ত</a>’ হয়।<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>৪০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B9&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরু গোবিন্দ সিংহ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরু গোবিন্দ সিংহ</a> স্পষ্ট করে বলেছেন, মানব জন্ম সৌভাগ্যের। তাই সবাইকে জীবনকে কাজে লাগাতে হবে।<sup id="cite_ref-chahal2011_41-0" class="reference"><a href="#cite_note-chahal2011-41"><span class="cite-bracket">[</span>৪১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখদের প্রামাণ্য ধর্মগ্রন্থ ব্যাখ্যায় <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%A8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="পুনর্জন্ম">পুনর্জন্ম</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8)" title="কর্ম (ভারতীয় দর্শন)">কর্মবাদের</a> শিখ ধারণা হিন্দু বা বৌদ্ধ ধারণার অনুরূপ বলে উল্লিখিত হয়েছে কিনা তা নিয়ে গবেষকদের মধ্যে বিতর্ক থাকলেও প্রকৃতক্ষেত্রে তা নয়।<sup id="cite_ref-chahal2011_41-1" class="reference"><a href="#cite_note-chahal2011-41"><span class="cite-bracket">[</span>৪১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>৪২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>৪৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখধর্মে কর্ম হল ‘ঈশ্বরের করুণা ধারণার দ্বারা গৃহীত’ (“নদর, মেহর, কৃপা, করম’ ইত্যাদি)। গুরু নানক লিখেছেন, “কর্মের প্রভাবে দেহের জন্ম হয়, কিন্তু মুক্তিলাভ হয় করুণায়।”<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>৪৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ঈশ্বরের কাছাকাছি যেতে শিখরা মায়ার কুপ্রভাবকে এড়িয়ে যাবে। মনকে চিরন্তন সত্যে স্থির রাখার জন্য ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A6%A6_(%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="শবদ (স্তোত্র) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শবদ</a> <a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8" title="কীর্তন">কীর্তন</a>’, <a href="/wiki/%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="ধ্যান">ধ্যান</a>, ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাম জপো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম</a>’ ও মানবজাতির সেবা করবে। শিখরা বিশ্বাস করেন ‘<a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A7%8E%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97" title="সৎসঙ্গ">সৎসঙ্গ</a>’ বা ‘সধ সঙ্গত’ হল পুনর্জন্মের চক্র থেকে মুক্তি লাভের একটি অন্যতম প্রধান পন্থা।<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>৪৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="জাগতিক_মায়া"><span id=".E0.A6.9C.E0.A6.BE.E0.A6.97.E0.A6.A4.E0.A6.BF.E0.A6.95_.E0.A6.AE.E0.A6.BE.E0.A6.AF.E0.A6.BC.E0.A6.BE"></span>জাগতিক মায়া</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=4" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: জাগতিক মায়া"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE_(%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8)" title="মায়া (ভারতীয় দর্শন)">মায়া</a> হল একটি সাময়িক কল্পনা বা ‘অসত্য’। এটি হল ঈশ্বর ও মোক্ষলাভের প্রচেষ্টার পথে অন্যতম প্রধান বিচ্যুতি। জাগতিক আকর্ষণ শুধুমাত্র কাল্পনিক সাময়িক দুঃখ ও তুষ্টিবিধান করতে পারে এবং তা ঈশ্বরের প্রতি ভক্তির পথ থেকে মানুষকে বিচ্যুত করে। নানক অবশ্য মায়াকে শুধুমাত্র জগতেরই অসত্যতা বলেননি, জগতের মূল্যেরও অসত্যতা বলেছেন। শিখধর্মে অহংকার, ক্রোধ, লোভ, মোহ ও কাম – এই পাঁচটি ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C_%E0%A6%9A%E0%A7%8B%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="পাঞ্জ চোর (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পাঞ্জ চোর</a>’ (পাঁচ চোর) হিসেবে পরিচিত। শিখরা মনে করেন, এগুলি মানুষকে বিচ্যুত করে এবং এগুলি ক্ষতিকারক। শিখদের মতে, জগতে একখন <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%97&action=edit&redlink=1" class="new" title="কলিযুগ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কলিযুগ</a> অর্থাৎ অন্ধকারের যুগ চলছে। কারণ, জগত মায়াকে ভালবেসে মায়ার প্রতি আসক্ত হয়ে সত্যভ্রষ্ট হয়েছে।<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>৪৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মানুষের ভাগ্য ‘পাঞ্জ চোরে’র কাছে পরাহত হতে পারে। সেক্ষেত্রে ঈশ্বরের থেকে মানুষের বিচ্যুতি ঘটে এবং একমাত্র গভীর ও নিরন্তর ভক্তির মাধ্যমেই সেই অবস্থার উন্নতি সম্ভব।<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>৪৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="সময়াতীত_সত্য"><span id=".E0.A6.B8.E0.A6.AE.E0.A6.AF.E0.A6.BC.E0.A6.BE.E0.A6.A4.E0.A7.80.E0.A6.A4_.E0.A6.B8.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.AF"></span>সময়াতীত সত্য</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=5" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: সময়াতীত সত্য"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg/220px-Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg" decoding="async" width="220" height="147" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg/330px-Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c4/Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg/440px-Sikh.man.at.the.Golden.Temple.jpg 2x" data-file-width="703" data-file-height="469" /></a><figcaption>হরমন্দির সাহিবে একজন শিখ ধর্মাবলম্বী।</figcaption></figure> <p>নানকের মতে, মানব জীবনের লক্ষ্য হল <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2&action=edit&redlink=1" class="new" title="অকাল (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অকালের</a> (সময়াতীত ঈশ্বর) সঙ্গে যোগসূত্র স্থাপন। অহংকার এই যোগসূত্র স্থাপনের পথে বড়ো বাধা। গুরুর শিক্ষা গ্রহণ করে <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাম জপো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম</a></i> গ্রহণের (ঈশ্বরের পবিত্র নাম গ্রহণ)<sup id="cite_ref-Pruthi_2004_204_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-Pruthi_2004_204-48"><span class="cite-bracket">[</span>৪৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-NaamSimran_49-0" class="reference"><a href="#cite_note-NaamSimran-49"><span class="cite-bracket">[</span>৪৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> অহংকারের বিনাশ ঘটে। গুরু নানক ‘গুরু’ (অর্থাৎ ‘শিক্ষক’)<sup id="cite_ref-50" class="reference"><a href="#cite_note-50"><span class="cite-bracket">[</span>৫০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শব্দটির অর্থ করেছেন ‘আত্মা’। গুরুই জ্ঞানের উৎস ও মুক্তি পথের সহায়ক।<sup id="cite_ref-p254_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-p254-51"><span class="cite-bracket">[</span>৫১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ‘ইক ওঙ্কার’ হল <a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="সর্বেশ্বরবাদ">সর্ব পরিব্যপ্ত</a>। গুরু ও অকাল অভিন্ন এবং এক।<sup id="cite_ref-singh2013_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-singh2013-52"><span class="cite-bracket">[</span>৫২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> সত্যের নিঃস্বার্থ সন্ধানে ব্যক্তিকে গুরুর সঙ্গে যুক্ত হতে হয়।<sup id="cite_ref-dhillon1999_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-dhillon1999-53"><span class="cite-bracket">[</span>৫৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শেষ পর্যন্ত অনুসন্ধানকারী বুঝতে পারেন, দেহের মধ্যে অনুসন্ধানকারী/অনুগামী এবং শব্দ রূপী চৈতন্যই হলেন সত্যকারের গুরু। মানব শরীর শুধুমাত্র সত্যের সঙ্গে যোগসূত্র স্থাপনের সেতু।<sup id="cite_ref-singh2013_52-1" class="reference"><a href="#cite_note-singh2013-52"><span class="cite-bracket">[</span>৫২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> সত্য একবার ব্যক্তির হৃদয়ে প্রজ্বলিত হলে, অতীতের সকল ধর্মের সারকথা ব্যক্তি বুঝতে পারেন।<sup id="cite_ref-dhillon2004_54-0" class="reference"><a href="#cite_note-dhillon2004-54"><span class="cite-bracket">[</span>৫৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="সংগীত"><span id=".E0.A6.B8.E0.A6.82.E0.A6.97.E0.A7.80.E0.A6.A4"></span>সংগীত</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=6" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: সংগীত"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>গুরুর স্তবগানকে শিখরা ‘<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরবাণী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরবাণী</a>’ (গুরুর বাণী) বলেন। গুরুবাণী গাওয়াকে বলা হয় <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A6%A6_(%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8B%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0)&action=edit&redlink=1" class="new" title="শবদ (স্তোত্র) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শবদ</a> <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)&action=edit&redlink=1" class="new" title="কীর্তন (শিখধর্ম) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কীর্তন</a>। গুরু গ্রন্থ সাহিবের সমগ্র অংশই কাব্যের আকারে ছন্দে রচিত। শাস্ত্রীয় সংগীতের নির্দিষ্ট ৩১টি গুরু গ্রন্থ সাহিব গাওয়ার নিয়ম। তবে উক্ত গ্রন্থে উল্লিখিত সব কটি রাগের সঙ্গে পরিচিত এমন সংগীতজ্ঞ শিখদের মধ্যে কমই দেখা যায়। শবদ কীর্তন প্রথা চালু করেছিলেন গুরু নানক। ধ্যানের সময় কীর্তন শোনা এবং ভক্তিপূর্ণ চিত্তে সর্বোচ্চ সময়াতীত ঈশ্বরের মাহাত্ম্য কীর্তন করাকে তিনি ঈশ্বরের সঙ্গে যুক্ত হওয়ার সবচেয়ে কার্যকর উপায় মনে করতেন।<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>৫৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখদের তিনটি প্রভাতী প্রার্থনা হল <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="জপজি সাহিব">জপজি সাহিব</a>, <a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AA_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="জাপ সাহিব">জাপ সাহিব</a> ও <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A4%E0%A6%AC-%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="তব-প্রসাদ সাভাইয়ে (পাতার অস্তিত্ব নেই)">তব-প্রসাদ সাভাইয়ে</a>।<sup id="cite_ref-diaspora_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-diaspora-56"><span class="cite-bracket">[</span>৫৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE" title="খালসা">দীক্ষিত শিখেরা</a> খুব ভোরে উঠে ধ্যান করেন এবং তারপর প্রাতঃরাশের পূর্বে নিতনেমের <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="পঞ্চ বাণী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">পঞ্চ বাণীর</a> সবগুলি আবৃত্তি করেন। </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="স্মরণ"><span id=".E0.A6.B8.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A6.B0.E0.A6.A3"></span>স্মরণ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=7" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: স্মরণ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>শিখদের ধর্মানুশীলনের একটি উল্লেখযোগ্য পদ্ধতি হল ঈশ্বরের পবিত্র নাম<sup id="cite_ref-Pruthi_2004_204_48-1" class="reference"><a href="#cite_note-Pruthi_2004_204-48"><span class="cite-bracket">[</span>৪৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> স্মরণ।<sup id="cite_ref-NaamSimran_49-1" class="reference"><a href="#cite_note-NaamSimran-49"><span class="cite-bracket">[</span>৪৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাম জপো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম জপো</a></i> (পবিত্র নাম জপ) বা <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="সিমরন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম সিমরণ</a></i> (নাম জপের মাধ্যমে পবিত্র নাম স্মরণ) পদ্ধতিতে ঈশ্বরের নাম স্মরণ করা হয়।<sup id="cite_ref-NaamSimran_49-2" class="reference"><a href="#cite_note-NaamSimran-49"><span class="cite-bracket">[</span>৪৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>৫৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ভারতের বিভিন্ন ধর্মীয় সম্প্রদায়ে ঈশ্বরের নাম বা বীজ অক্ষর সোচ্চারে জপ করার প্রথা থাকলেও, গুরু নানক ব্যক্তিগতভাবে নাম জপের পক্ষপাতী ছিলেন। গুরু নানকের আদর্শ ছিল নামের প্রতি ব্যক্তিসত্ত্বার পূর্ণ অভিপ্রকাশ ও ধর্মের পূর্ণ প্রকাশ। গুরু নানকের মতে, <i>নাম সিমরন</i> সুশৃঙ্খল পদ্ধতিতে করলে পাঁচটি স্তর পার হয়ে “ঈশ্বরের দিকে ও ঈশ্বরের মধ্যে অগ্রসর হওয়া যায়।” স্মরণের সর্বশেষ পর্যায়টি হল <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%9A_%E0%A6%96%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1&action=edit&redlink=1" class="new" title="সচ খণ্ড (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সচ খণ্ড</a></i> (সত্যের রাজত্ব)। এখানেই ঈশ্বরের সঙ্গে আত্মার মিলন ঘটে।<sup id="cite_ref-p254_51-1" class="reference"><a href="#cite_note-p254-51"><span class="cite-bracket">[</span>৫১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="সেবা_ও_কার্য"><span id=".E0.A6.B8.E0.A7.87.E0.A6.AC.E0.A6.BE_.E0.A6.93_.E0.A6.95.E0.A6.BE.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AF"></span>সেবা ও কার্য</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=8" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: সেবা ও কার্য"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>সেবা ও কার্য ছাড়া ধ্যান নিষ্ফল।<sup id="cite_ref-ThinkRE_58-0" class="reference"><a href="#cite_note-ThinkRE-58"><span class="cite-bracket">[</span>৫৮<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখরা নিঃস্বার্থ সেবার উপদেশ দিয়ে থাকেন। সেবা ও দাতব্য কার্যের ফলে <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A6%89%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%87&action=edit&redlink=1" class="new" title="হউমাই (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হউমাই</a> বা অহংকারের বিনাশ ঘটে।<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>৫৯<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> শিখধর্মে সেবা তিন প্রকার। যথা: "তন" বা দৈহিক সেবা, "মন" বা মানসিক সেবা (যেমন অন্যের সাহায্যার্থে অধ্যয়ন) ও "ধন" বা আর্থিক সেবা।<sup id="cite_ref-60" class="reference"><a href="#cite_note-60"><span class="cite-bracket">[</span>৬০<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> গুরু নানক <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A6%A4_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="কিরত করো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কিরত করো</a></i> ধারণার উপর গুরুত্ব আরোপ করেছিলেন। এই ধারণাটি হল কর্ম, পূজা ও দাতব্যের মধ্যে সামঞ্জস্য সাধন এবং সব মানুষের অধিকার রক্ষা করা। <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%9A%E0%A6%A1%E0%A6%BC%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="চড়দি কলা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চড়দি কলা</a></i> বা জীবন সম্পর্কে আশাবাদী ও সরল ধারণা গ্রহণের জন্য শিখদের উৎসাহ দেওয়া হয়। শিখধর্মে <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1_%E0%A6%9A%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%8B&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভাণ্ড চক্কো (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভাণ্ড চক্কো</a></i> ভাগ করে নেওয়ার ধারণার উপরও গুরুত্ব আরোপ করা হয়। এর মাধ্যমে শিখ <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরদ্বারা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরদ্বারাগুলিতে</a> খাবার বণ্টন করা হয় (<i><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B0_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" title="লঙ্গর (শিখধর্ম)">লঙ্গর</a></i>), দান করা হয়, সমাজ সেবামূলক কাজ ও অন্যান্য সেবামূলক কাজ করা হয়। </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="বিচার_ও_ন্যায়"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.BF.E0.A6.9A.E0.A6.BE.E0.A6.B0_.E0.A6.93_.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.BE.E0.A6.AF.E0.A6.BC"></span>বিচার ও ন্যায়</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=9" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: বিচার ও ন্যায়"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>শিখধর্ম <i>ন্যায়</i>,<sup id="cite_ref-Justice_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-Justice-61"><span class="cite-bracket">[</span>৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <i>নিরামক ন্যায়</i> ও <i>দিব্য ন্যায়</i>কে<sup id="cite_ref-Justice_61-1" class="reference"><a href="#cite_note-Justice-61"><span class="cite-bracket">[</span>৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> নৈতিকতার যে কোনো বিষয়ের মানদণ্ড মনে করে।<sup id="cite_ref-Chanchreek_2007_142_23-1" class="reference"><a href="#cite_note-Chanchreek_2007_142-23"><span class="cite-bracket">[</span>২৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-Dugga_2001_33_24-1" class="reference"><a href="#cite_note-Dugga_2001_33-24"><span class="cite-bracket">[</span>২৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> পাঞ্জাবি ভাষায় "নিয়াউ" শব্দটি এক্ষেত্রে প্রযোজ্য।<sup id="cite_ref-Justice_61-2" class="reference"><a href="#cite_note-Justice-61"><span class="cite-bracket">[</span>৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> এই শব্দটির অর্থ ন্যায়বিচার। "ধরম" শব্দটির মাধ্যমেও<sup id="cite_ref-Justice_61-3" class="reference"><a href="#cite_note-Justice-61"><span class="cite-bracket">[</span>৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> "নৈতিকতার বিচারে" ন্যায়কে বোঝানো হয়ে থাকে।<sup id="cite_ref-Justice_61-4" class="reference"><a href="#cite_note-Justice-61"><span class="cite-bracket">[</span>৬১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>৬২<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> "ধরমের প্রতি আক্রমণ হল ন্যায়বিচার, সত্যতা ও সাধারণভাবে নৈতিকতার উপর আক্রমণ।"<sup id="cite_ref-Mcleod_16-1" class="reference"><a href="#cite_note-Mcleod-16"><span class="cite-bracket">[</span>১৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> দশম শিখ গুরু <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="গুরু গোবিন্দ সিং">গোবিন্দ সিংয়ের</a> মতে, "শান্তি স্থাপনের সকল প্রচেষ্টা ব্যর্থ হলে যখন শব্দের গুরুত্ব থাকে না, তখন অসির ঝলকানিই আইনসম্মত। তখন তরবারি বের করা ন্যায়সম্মত।"<sup id="cite_ref-injustice_63-0" class="reference"><a href="#cite_note-injustice-63"><span class="cite-bracket">[</span>৬৩<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>শিখধর্মে নারী ও পুরুষের অধিকার সমান। অন্যান্য ধর্মে যখন আধুনিককালে নারী পুরোহিতের জন্য দাবি উঠছে, শিখধর্মে প্রথম থেকেই ধর্মস্থানে মহিলারা প্রার্থনায় অগ্রণী ভূমিকা নিতেন।<sup id="cite_ref-Equality_64-0" class="reference"><a href="#cite_note-Equality-64"><span class="cite-bracket">[</span>৬৪<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="শিখ_গুরু_ও_কর্তৃপক্ষ"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96_.E0.A6.97.E0.A7.81.E0.A6.B0.E0.A7.81_.E0.A6.93_.E0.A6.95.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A7.83.E0.A6.AA.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7"></span>শিখ গুরু ও কর্তৃপক্ষ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=10" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখ গুরু ও কর্তৃপক্ষ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="শিখ গুরু">শিখ গুরু</a></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg/170px-Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg" decoding="async" width="170" height="225" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg/255px-Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/de/Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg/340px-Sikh_Gurus_with_Bhai_Bala_and_Bhai_Mardana.jpg 2x" data-file-width="887" data-file-height="1172" /></a><figcaption>১৯শ শতাব্দীর একটি দুষ্প্রাপ্য <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A7%8B%E0%A6%B0_%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="তাঞ্জোর চিত্রকলা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">তাঞ্জোর</a> শৈলীর চিত্রে দশ শিখ গুরু এবং <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভাই বালা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভাই বালা</a> ও <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%87_%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="ভাই মর্দানা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ভাই মর্দানা</a>।</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="সংস্কৃত ভাষা">সংস্কৃত ভাষায়</a> ‘গুরু’ শব্দের অর্থ শিক্ষক, সহায়ক বা উপদেশদাতা। ১৪৬৯ থেকে ১৭০৮ খ্রিষ্টাব্দের মধ্যে দশ জন নির্দিষ্ট শিখ গুরু শিখধর্মের প্রথা ও দর্শন প্রতিষ্ঠা করেন। প্রত্যেক গুরু পূর্বতন শুরুর শিক্ষার সঙ্গে নতুন কথা যোগ করেন এবং সেগুলি কার্যে পরিণত করেন। এর ফলে শিখধর্মের জন্ম হয়। গুরু নানক ছিলেন শিখধর্মের প্রথম গুরু এবং তিনি তার এক শিষ্যকে উত্তরাধিকারী নির্বাচিত করেছিলেন। <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="গুরু গোবিন্দ সিং">গুরু গোবিন্দ সিং</a> সর্বশেষ মানব গুরু। মৃত্যুর পূর্বে তিনি গুরু গ্রন্থ সাহিবকে শিখদের সর্বশেষ এবং চিরকালীন গুরু ঘোষণা করে যান।<sup id="cite_ref-granthfinalguru_65-0" class="reference"><a href="#cite_note-granthfinalguru-65"><span class="cite-bracket">[</span>৬৫<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>গুরু নানকের উত্তরসূরি ছিলেন <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%A6" title="গুরু অঙ্গদ">গুরু অঙ্গদ</a>। তৃতীয় শিখ গুরু <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%AE%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="গুরু অমর দাস">গুরু অমর দাসের</a> সময়কাল শিখধর্মের বিকাশের একটি গুরুত্বপূর্ণ পর্যায়। গুরু নানকের শিক্ষা ছিল মোক্ষের অনুসন্ধান করা। গুরু অমর দাস জন্ম, বিবাহ ও মৃত্যু-সংক্রান্ত স্বতন্ত্র প্রথা অনুমোদন করে অনুগামীদের নিয়ে একটি পৃথম সম্প্রদায় গড়ে তোলেন। এছাড়া তিনি <i>মানজি</i> (<a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%8B%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%B8&action=edit&redlink=1" class="new" title="ডায়োসিস (পাতার অস্তিত্ব নেই)">ডায়োসিসের</a> সমতুল্য) নামে একটি যাজক ব্যবস্থাও স্থাপন করেন।<sup id="cite_ref-p254_51-2" class="reference"><a href="#cite_note-p254-51"><span class="cite-bracket">[</span>৫১<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>গুরু অমর দাসের উত্তরসূরি ও জামাতা <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B8" class="mw-redirect" title="গুরু রাম দাস">গুরু রাম দাস</a> <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%AE%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%B8%E0%A6%B0" title="অমৃতসর">অমৃতসর</a> শহরটি স্থাপন করেন। এই শহরেই <a href="/wiki/%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BF%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="হরমন্দির সাহিব">হরমন্দির সাহিব</a> অবস্থিত এবং এটি শিখদের কাছে পবিত্রতম শহর হিসেবে পরিচিত। <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8" title="গুরু অর্জন">গুরু অর্জন</a> শিখদের সংগঠিত করতে শুরু করলে <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%81%E0%A6%98%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="মুঘল সাম্রাজ্য">মুঘল</a> কর্তৃপক্ষ তাকে বন্দী করে।<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>৬৬<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> মুঘল বাহিনী অত্যাচার করে গুরু অর্জনকে হত্যা করলে, তার উত্তরসূরিরা শিখ সম্প্রদায়ে একটি সামরিক ও রাজনৈতিক সংগঠন গড়ে তুলে মুঘল বাহিনীর বিরুদ্ধে যুদ্ধে অবতীর্ণ হন। </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:Interior_of_Akal_Takht.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Interior_of_Akal_Takht.jpg/220px-Interior_of_Akal_Takht.jpg" decoding="async" width="220" height="151" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Interior_of_Akal_Takht.jpg/330px-Interior_of_Akal_Takht.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Interior_of_Akal_Takht.jpg/440px-Interior_of_Akal_Takht.jpg 2x" data-file-width="1727" data-file-height="1188" /></a><figcaption><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="অকাল তখত">অকাল তখতের</a> অভ্যন্তরভাগ।</figcaption></figure> <p>শিখ গুরুরা শিখধর্মে এমন এক ব্যবস্থা গড়ে তুলেছিলেন যাতে পরিবর্তিত পরিস্থিতিতে শিখ সম্প্রদায় প্রতিক্রিয়া জানাতে সক্ষম হয়। ষষ্ঠ শিখ গুরু <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="গুরু হরগোবিন্দ">গুরু হরগোবিন্দ</a> <a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="অকাল তখত">অকাল তখত</a> (<i>সময়াতীত ঈশ্বরের সিংহাসন</i>) ধারণার জন্ম দেন। হরমন্দির সাহিবের উল্টোদিকে অবস্থিত এই অকাল তখত হল শিখধর্মের সর্বোচ্চ নীতিনির্ধারক সংস্থা। <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%A4_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="সরবত খালসা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সরবত খালসা</a></i> বা খালসা পন্থের একটি প্রতিনিধিসভা <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A7%88%E0%A6%B6%E0%A6%BE%E0%A6%96%E0%A7%80" title="বৈশাখী">বৈশাখী</a> বা <a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A7%8B%E0%A6%B2%E0%A6%BE_%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="হোলা মোহাল্লা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হোলা মোহাল্লা</a> উপলক্ষে অকাল তখতে ঐতিহাসিকভাবে সমবেত হন এবং সমগ্র শিখ জাতিকে প্রভাবিত করছে এমন কোনো বিষয় নিয়ে আলোচনার প্রয়োজন হয়, তখন সেই সম্পর্কে উপযুক্ত সিদ্ধান্ত গ্রহণ করেন। <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%AE%E0%A6%A4%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরমতা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরমতা</a></i> (অর্থাৎ, ‘গুরুর ইচ্ছা’) হল সরবত খালসার আদেশনামা। এটি গুরু গ্রন্থ সাহিবের উপস্থিতিতে দেওয়া হয়। শিখধর্মের মৌলিক নীতিগুলিকে স্পর্শ করছে, এমন বিষয়েই গুরমতা আদেশনামা দেওয়া যায় এবং এটি সকল শিখ জাতির উপর প্রযোজ্য হয়।<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>৬৭<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> গুরমতাকে অনেক সময় <i><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%81%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A6%BE&action=edit&redlink=1" class="new" title="হুকুমনামা (পাতার অস্তিত্ব নেই)">হুকুমনামা</a></i>ও বলা হয়। যদিও আনুষ্ঠানিকভাবে হুকুমনামা বলতে গুরু গ্রন্থ সাহিবের একটি স্তোত্রকে বোঝায়। উক্ত স্তোত্রটি শিখ জাতির প্রতি একটি আদেশ। </p> <figure class="mw-halign-center" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0:SikhGurus-LifeSpans-GurushipSpans.jpg" class="mw-file-description"><img alt="Graph showing Life Spans and Guruship Spans of Sikh Gurus" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/SikhGurus-LifeSpans-GurushipSpans.jpg/800px-SikhGurus-LifeSpans-GurushipSpans.jpg" decoding="async" width="800" height="526" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/f/fd/SikhGurus-LifeSpans-GurushipSpans.jpg 1.5x" data-file-width="929" data-file-height="611" /></a><figcaption>দশ জন শিখগুরুর আনুমানিক জীবৎকাল ও গুরুর পদে অধিষ্ঠানের সময়কাল</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ইতিহাস"><span id=".E0.A6.87.E0.A6.A4.E0.A6.BF.E0.A6.B9.E0.A6.BE.E0.A6.B8"></span>ইতিহাস</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=11" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: ইতিহাস"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="শিখধর্মের_বিকাশ"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96.E0.A6.A7.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A7.87.E0.A6.B0_.E0.A6.AC.E0.A6.BF.E0.A6.95.E0.A6.BE.E0.A6.B6"></span>শিখধর্মের বিকাশ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=12" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখধর্মের বিকাশ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="রাজনৈতিক_অগ্রগতি"><span id=".E0.A6.B0.E0.A6.BE.E0.A6.9C.E0.A6.A8.E0.A7.88.E0.A6.A4.E0.A6.BF.E0.A6.95_.E0.A6.85.E0.A6.97.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.97.E0.A6.A4.E0.A6.BF"></span>রাজনৈতিক অগ্রগতি</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=13" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: রাজনৈতিক অগ্রগতি"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="শিখ_সংঘ_ও_খালসার_উৎপত্তি"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96_.E0.A6.B8.E0.A6.82.E0.A6.98_.E0.A6.93_.E0.A6.96.E0.A6.BE.E0.A6.B2.E0.A6.B8.E0.A6.BE.E0.A6.B0_.E0.A6.89.E0.A7.8E.E0.A6.AA.E0.A6.A4.E0.A7.8D.E0.A6.A4.E0.A6.BF"></span>শিখ সংঘ ও খালসার উৎপত্তি</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=14" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখ সংঘ ও খালসার উৎপত্তি"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="বিভাজন"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.BF.E0.A6.AD.E0.A6.BE.E0.A6.9C.E0.A6.A8"></span>বিভাজন</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=15" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: বিভাজন"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="ধর্মগ্রন্থ"><span id=".E0.A6.A7.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A6.97.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.A5"></span>ধর্মগ্রন্থ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=16" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: ধর্মগ্রন্থ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="গুরু_গ্রন্থ_সাহিব"><span id=".E0.A6.97.E0.A7.81.E0.A6.B0.E0.A7.81_.E0.A6.97.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.A5_.E0.A6.B8.E0.A6.BE.E0.A6.B9.E0.A6.BF.E0.A6.AC"></span>গুরু গ্রন্থ সাহিব</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=17" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: গুরু গ্রন্থ সাহিব"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="দশম_গ্রন্থ"><span id=".E0.A6.A6.E0.A6.B6.E0.A6.AE_.E0.A6.97.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A8.E0.A7.8D.E0.A6.A5"></span>দশম গ্রন্থ</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=18" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: দশম গ্রন্থ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div role="note" class="hatnote navigation-not-searchable">মূল নিবন্ধ: <a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%B6%E0%A6%AE_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="দশম গ্রন্থ">দশম গ্রন্থ</a></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="উৎসব"><span id=".E0.A6.89.E0.A7.8E.E0.A6.B8.E0.A6.AC"></span>উৎসব</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=19" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: উৎসব"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>ধর্ম পালনের অন্যতম কর্তব্য হচ্ছে <a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="গুরুদ্বার">গুরুদ্বার</a> গমন। ধর্ম, পটভূমি, বর্ণ নির্বিশেষে গুরুদ্বার সবার জন্য উন্মুক্ত। একটি গুরুদ্বার-এ উপাসনা মূলত ধর্মগ্রন্থের অনুচ্ছেদের আবৃতির মাধ্যমে সংগঠিত হয় । "ল্যঙ্গার" বা সম্প্রদায় ভোজনমূলক ঐতিহাসিক শিখ অনুশীলনের অবস্থান থাকে গুরুদ্বার-এ । নিরামিষ খাবারের জন্য সব গুরুদ্বার সবসময়ই যে কোনও বিশ্বাসের জন্য উন্মুক্ত থাকে । </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="শিখ_উৎসব/অনুষ্ঠান"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96_.E0.A6.89.E0.A7.8E.E0.A6.B8.E0.A6.AC.2F.E0.A6.85.E0.A6.A8.E0.A7.81.E0.A6.B7.E0.A7.8D.E0.A6.A0.E0.A6.BE.E0.A6.A8"></span>শিখ উৎসব/অনুষ্ঠান</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=20" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখ উৎসব/অনুষ্ঠান"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="প্রথা_ও_রীতিনীতি"><span id=".E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.A5.E0.A6.BE_.E0.A6.93_.E0.A6.B0.E0.A7.80.E0.A6.A4.E0.A6.BF.E0.A6.A8.E0.A7.80.E0.A6.A4.E0.A6.BF"></span>প্রথা ও রীতিনীতি</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=21" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: প্রথা ও রীতিনীতি"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="দীক্ষা_ও_খালসা"><span id=".E0.A6.A6.E0.A7.80.E0.A6.95.E0.A7.8D.E0.A6.B7.E0.A6.BE_.E0.A6.93_.E0.A6.96.E0.A6.BE.E0.A6.B2.E0.A6.B8.E0.A6.BE"></span>দীক্ষা ও খালসা</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=22" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: দীক্ষা ও খালসা"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>খালসা অর্থ খালিস, অকৃত্রিম বা নির্দোষ। যে সকল শিখ ধর্মের জন্য নিজেদেরকে উৎসর্গ করেছে তাদের খালসা বলা হয়। ১৬৯৯ সালে শিখদের দশম গুরু গোবিন্দ সিং পাঁচ জন নির্বাচিত ব্যক্তিকে দীক্ষা দান করেন। তারা পাঞ্জ পিয়ারে নামে পরিচিত ছিল। </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="শিখ_জাতি"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96_.E0.A6.9C.E0.A6.BE.E0.A6.A4.E0.A6.BF"></span>শিখ জাতি</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=23" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখ জাতি"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="শিখ_বর্ণব্যবস্থা"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96_.E0.A6.AC.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.A3.E0.A6.AC.E0.A7.8D.E0.A6.AF.E0.A6.AC.E0.A6.B8.E0.A7.8D.E0.A6.A5.E0.A6.BE"></span>শিখ বর্ণব্যবস্থা</h3><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=24" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখ বর্ণব্যবস্থা"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="প্রবাসী_শিখ"><span id=".E0.A6.AA.E0.A7.8D.E0.A6.B0.E0.A6.AC.E0.A6.BE.E0.A6.B8.E0.A7.80_.E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96"></span>প্রবাসী শিখ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=25" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: প্রবাসী শিখ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>মুলত শিখরা <a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4" title="ভারত">ভারতের</a> পাঞ্জাব প্রদেশ এবং <a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="পাকিস্তানের সংবিধান">পাকিস্তানের</a> উত্তর পশ্চিম সীমান্ত প্রদেশে বসবাস করেন। এছাড়াও <a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A6%A7%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="মধ্যপ্রাচ্য">মধ্যপ্রাচ্য</a> দুরপ্রাচ্যও কিছু শিখ বসবাস করেন। পৃথিবীতে মোট <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="শিখ">শিখ</a> ধর্মের অনুসারী ২ কোটি ৩০ লক্ষাধিক। </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="শিখধর্মে_নিষেধসমূহ"><span id=".E0.A6.B6.E0.A6.BF.E0.A6.96.E0.A6.A7.E0.A6.B0.E0.A7.8D.E0.A6.AE.E0.A7.87_.E0.A6.A8.E0.A6.BF.E0.A6.B7.E0.A7.87.E0.A6.A7.E0.A6.B8.E0.A6.AE.E0.A7.82.E0.A6.B9"></span>শিখধর্মে নিষেধসমূহ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=26" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: শিখধর্মে নিষেধসমূহ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <p>১. মিথ্যা না বলা </p><p>২.মিথ্যা মামলায় সাক্ষী না দেওয়া </p><p>৩. দাড়ি কর্তন না করা </p><p>৪. মদ্যপান </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="আরও_দেখুন"><span id=".E0.A6.86.E0.A6.B0.E0.A6.93_.E0.A6.A6.E0.A7.87.E0.A6.96.E0.A7.81.E0.A6.A8"></span>আরও দেখুন</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=27" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: আরও দেখুন"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="শিখ">শিখ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="গুরুদুয়ারা">গুরুদুয়ারা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%AC&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরুগ্রন্থসাহেব (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরুগ্রন্থসাহেব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95" title="গুরু নানক">গুরু নানক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="শিখ গুরু">শিখ গুরু</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="পাদটীকা"><span id=".E0.A6.AA.E0.A6.BE.E0.A6.A6.E0.A6.9F.E0.A7.80.E0.A6.95.E0.A6.BE"></span>পাদটীকা</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=28" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: পাদটীকা"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7391394">.mw-parser-output .reflist{font-size:90%;margin-bottom:0.5em;list-style-type:decimal}.mw-parser-output .reflist .references{font-size:100%;margin-bottom:0;list-style-type:inherit}.mw-parser-output .reflist-columns-2{column-width:30em}.mw-parser-output .reflist-columns-3{column-width:25em}.mw-parser-output .reflist-columns{margin-top:0.3em}.mw-parser-output .reflist-columns ol{margin-top:0}.mw-parser-output .reflist-columns li{page-break-inside:avoid;break-inside:avoid-column}.mw-parser-output .reflist-upper-alpha{list-style-type:upper-alpha}.mw-parser-output .reflist-upper-roman{list-style-type:upper-roman}.mw-parser-output .reflist-lower-alpha{list-style-type:lower-alpha}.mw-parser-output .reflist-lower-greek{list-style-type:lower-greek}.mw-parser-output .reflist-lower-roman{list-style-type:lower-roman}</style><div class="reflist reflist-columns references-column-width reflist-columns-2" style=""> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-1">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Nesbitt, Eleanor (২০১৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sikhismveryshort0000nesb_d7x4"><i>Sikhism: A Very Short Introduction</i></a>। OUP Oxford। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780191062773" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780191062773">9780191062773</a>। <q>From the rest of this introduction to the Guru Granth Sahib, and from Guru Nank's compositions, it is a monotheistic, rather than a monist, view of God which emerges.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism%3A+A+Very+Short+Introduction&rft.pub=OUP+Oxford&rft.date=2016&rft.isbn=9780191062773&rft.aulast=Nesbitt&rft.aufirst=Eleanor&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsikhismveryshort0000nesb_d7x4&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-2"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-2">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Takhar, Opinderjit Kaur (২০১৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sikhidentityexpl0000takh"><i>Sikh Identity: An Exploration of Groups Among Sikhs</i></a>। Routledge। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9781351900102" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9781351900102">9781351900102</a>। <q>Since the Sikh concept of the divine is panentheistic, the divine is always greater than the created universe, its systems such as karma and samsara, and all phenomena within it. In Sikhism, due to the sovereignty of God, the doctrines of Nadar and Hukam override all systems, both concepts reinforcing panentheism. Hence one becomes a jivanmukt only in accordance with the Hukam.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikh+Identity%3A+An+Exploration+of+Groups+Among+Sikhs&rft.pub=Routledge&rft.date=2016&rft.isbn=9781351900102&rft.aulast=Takhar&rft.aufirst=Opinderjit+Kaur&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsikhidentityexpl0000takh&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-3"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-3">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Reynolds, William M.; Webber, Julie A. (২০০৪)। <i>Expanding Curriculum Theory: Dis/positions and Lines of Flight</i>। Routledge। পৃষ্ঠা 90। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9781135621278" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9781135621278">9781135621278</a>। <q>Like the God-of-process theologians in the West (Whitehead, Cobb, Griffin, Hartshorne), the God of Sikhism is a dynamic God, a process moving within humankind, pervasive within the hearts of people, yet transcendent and eternal. The Sikh God is one with whom devotees become wholly absorbed: "As the fish, I find the life of absorption in the water that is God" (Sri Guru Granth. 1988, p. 166). As the fish is absorbed in the water that is God, the soul is absorbed in the lightness that is God. The fish, even though absorbed in the water that is God, does not lose its fishness, its fish identity-formation, even though absorbed in the light that is God. A panentheistic system, such as Sikhsim, allows the soul to retain its soulness while merging with God. The soul, in other words, is not identical with God, even after merging with God, but one might say God is part of the soul. A strict identity soul = God is incarnationism and this is considered anathema in Sikhism. The Granth uses the beloved/lover metaphor for the relation of the self to God. God is the beloved and the devo tee is the lover. The lover retains her identity yet merges with her beloved.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Expanding+Curriculum+Theory%3A+Dis%2Fpositions+and+Lines+of+Flight&rft.pages=90&rft.pub=Routledge&rft.date=2004&rft.isbn=9781135621278&rft.aulast=Reynolds&rft.aufirst=William+M.&rft.au=Webber%2C+Julie+A.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-4"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-4">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh, Pashaura; Mandair, Arvind-Pal Singh (২০২৩)। <i>The Sikh world</i>। London New York: Routledge। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780429848384" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780429848384">9780429848384</a>। <q>In looking at the teachings of the Gurus as a whole, it seems that Lourdunathan overstates the degree to which Sikh scripture is anti-monistic. Guru Nanak famously referred to the world as a "palace of smoke" (GGS: 138) and made countless references to the idea of maya (Illusion). While the Gurus did not teach a radical nondualism, it is perhaps more accurate to suggest that some aspects of Sikh thought constitute a qualified nondualism (in which Creator and Creation are part of the same whole) (GGS: 125) or panentheism (in which the Creator pervades the natural world) (GGS: 24), while many others are monotheistic, including passages in Japji Sahib, where God is described as the King of Kings (GGS: 6). These different interpretations lend themselves to varying understandings of the relationship between the natural world and divinity.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Sikh+world&rft.place=London+New+York&rft.pub=Routledge&rft.date=2023&rft.isbn=9780429848384&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Pashaura&rft.au=Mandair%2C+Arvind-Pal+Singh&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-5"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-5">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Mann, Gurinder Singh (২০০১)। <i>The Making of Sikh scripture</i>। Oxford: Oxford University Press। পৃষ্ঠা 5। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780195130249" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780195130249">9780195130249</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Making+of+Sikh+scripture&rft.place=Oxford&rft.pages=5&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=9780195130249&rft.aulast=Mann&rft.aufirst=Gurinder+Singh&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-6"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-6">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><i>The Oxford Handbook of Sikh Studies</i>। Oxford Handbooks। Pashaura Singh, Louis E. Fenech। OUP Oxford। ২০১৪। পৃষ্ঠা 380। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780191004117" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780191004117">9780191004117</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Sikh+Studies&rft.series=Oxford+Handbooks&rft.pages=380&rft.pub=OUP+Oxford&rft.date=2014&rft.isbn=9780191004117&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-7"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-7">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://pluralism.org/sikhism-0#:~:text=Sikhs%20call%20their%20tradition%20the,Guru%20Gobind%20Singh%20in%201708.">"Sikhism"</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Sikhism&rft_id=https%3A%2F%2Fpluralism.org%2Fsikhism-0%23%3A~%3Atext%3DSikhs%2520call%2520their%2520tradition%2520the%2CGuru%2520Gobind%2520Singh%2520in%25201708.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-8"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-8">↑</a></span> <span class="reference-text"><i>Sikhism</i></span> </li> <li id="cite_note-9"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-9">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Khushwant_Singh" class="mw-redirect" title="Khushwant Singh">Singh, Khushwant</a> (২০০৬)। <i>The Illustrated History of the Sikhs</i>। India: Oxford University Press। পৃষ্ঠা 15। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-19-567747-8" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-19-567747-8">978-0-19-567747-8</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Illustrated+History+of+the+Sikhs&rft.place=India&rft.pages=15&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-19-567747-8&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Khushwant&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-10"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-10">↑</a></span> <span class="reference-text"><span class="languageicon skin-nightmode-reset-color" style="font-size:0.95em; color:#555;" title="পাঞ্জাবি ভাষায়">(পাঞ্জাবি)</span> <cite class="citation book">Nabha, Kahan. Sahib Singh (১৯৩০)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050318143533/http://www.ik13.com/online_library.htm#mahankosh#mahankosh"><i>Gur Shabad Ratnakar Mahan Kosh</i></a> (Punjabi ভাষায়)। পৃষ্ঠা 720। ১৮ মার্চ ২০০৫ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ik13.com/online_library.htm#mahankosh">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২৯ মে ২০০৬</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gur+Shabad+Ratnakar+Mahan+Kosh&rft.pages=720&rft.date=1930&rft.aulast=Nabha&rft.aufirst=Kahan.+Sahib+Singh&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.ik13.com%2Fonline_library.htm%23mahankosh&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: অচেনা ভাষা (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3:_%E0%A6%85%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: অচেনা ভাষা">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-Cole-11"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Cole_11-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Sikhs_and_Nonviolence_Dr_Mohinder_Singh&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhs and Nonviolence Dr Mohinder Singh (পাতার অস্তিত্ব নেই)">W.Owen Cole, Piara Singh Sambhi</a> (১৯৯৩)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.abebooks.co.uk/servlet/BookDetailsPL?bi=15443882737&searchurl=tn%3DStudies+Sikhism+Comparative+Religion"><i>Sikhism and Christianity: A Comparative Study (Themes in Comparative Religion)</i></a>। Wallingford, United Kingdom: Palgrave Macmillan। পৃষ্ঠা 117। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0333541073" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0333541073">0333541073</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism+and+Christianity%3A+A+Comparative+Study+%28Themes+in+Comparative+Religion%29&rft.place=Wallingford%2C+United+Kingdom&rft.pages=117&rft.pub=Palgrave+Macmillan&rft.date=1993&rft.isbn=0333541073&rft.au=W.Owen+Cole%2C+Piara+Singh+Sambhi&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.abebooks.co.uk%2Fservlet%2FBookDetailsPL%3Fbi%3D15443882737%26searchurl%3Dtn%253DStudies%2BSikhism%2BComparative%2BReligion&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-12"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-12">↑</a></span> <span class="reference-text">Singh, Patwant; (2000). The Sikhs. Alfred A Knopf Publishing. Pages 17. <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%87%E0%A6%8F%E0%A6%B8%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%8F%E0%A6%A8_(%E0%A6%B6%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80)" class="mw-redirect" title="আইএসবিএন (শনাক্তকারী)">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-375-40728-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-375-40728-6">০-৩৭৫-৪০৭২৮-৬</a>.</span> </li> <li id="cite_note-13"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-13">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.washingtonpost.com/national/on-faith/sikhism-what-do-you-know-about-it/2012/08/06/19131ef6-dff1-11e1-8fc5-a7dcf1fc161d_gallery.html">"Sikhism: What do you know about it?"</a>। <i>The Washington Post</i><span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৩ ডিসেম্বর ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Washington+Post&rft.atitle=Sikhism%3A+What+do+you+know+about+it%3F&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.washingtonpost.com%2Fnational%2Fon-faith%2Fsikhism-what-do-you-know-about-it%2F2012%2F08%2F06%2F19131ef6-dff1-11e1-8fc5-a7dcf1fc161d_gallery.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-14"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-14">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation news">Zepps, Josh। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.huffingtonpost.com/2012/08/06/sikhs-in-america_n_1748125.html">"Sikhs in America: What You Need To Know About The World's Fifth-Largest Religion"</a>। <i>Huffington Post</i><span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৩ ডিসেম্বর ২০১২</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Huffington+Post&rft.atitle=Sikhs+in+America%3A+What+You+Need+To+Know+About+The+World%27s+Fifth-Largest+Religion&rft.aulast=Zepps&rft.aufirst=Josh&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.huffingtonpost.com%2F2012%2F08%2F06%2Fsikhs-in-america_n_1748125.html&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-15"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-15">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Chahal, Devinder (জুলাই–ডিসেম্বর ২০০৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iuscanada.com/journal/archives/2005/j0702p03.pdf">"Understanding Sikhism in the Science Age"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>Understanding Sikhism, The Research Journal</i> (2): 3<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১০ নভেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Understanding+Sikhism%2C+The+Research+Journal&rft.atitle=Understanding+Sikhism+in+the+Science+Age&rft.issue=2&rft.pages=3&rft.date=2006-07%2F2006-12&rft.aulast=Chahal&rft.aufirst=Devinder&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iuscanada.com%2Fjournal%2Farchives%2F2005%2Fj0702p03.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Mcleod-16"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Mcleod_16-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Mcleod_16-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Mcleod, WH (১৯ জুলাই ১৯৮৪)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Sikhism-Textual-Sources-Study-Religion/dp/0719010632/ref=sr_1_1/277-1540383-4360107?s=books&ie=UTF8&qid=1384553412&sr=1-1&keywords=0719010632"><i>Sikhism (Textual Sources for the Study of Religion)</i></a>। Manchester University Press। পৃষ্ঠা 138। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0719010632" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0719010632">0719010632</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism+%28Textual+Sources+for+the+Study+of+Religion%29&rft.pages=138&rft.pub=Manchester+University+Press&rft.date=1984-07-19&rft.isbn=0719010632&rft.au=Mcleod%2C+WH&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FSikhism-Textual-Sources-Study-Religion%2Fdp%2F0719010632%2Fref%3Dsr_1_1%2F277-1540383-4360107%3Fs%3Dbooks%26ie%3DUTF8%26qid%3D1384553412%26sr%3D1-1%26keywords%3D0719010632&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Singh_Kalsi_2007_24-17"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Singh_Kalsi_2007_24_17-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Singh_Kalsi_2007_24_17-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh Kalsi, Sewa (২০০৭)। <i>Sikhism</i>। London: Bravo Ltd.। পৃষ্ঠা 24। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-85733-436-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-85733-436-4">978-1-85733-436-4</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism&rft.place=London&rft.pages=24&rft.pub=Bravo+Ltd.&rft.date=2007&rft.isbn=978-1-85733-436-4&rft.aulast=Singh+Kalsi&rft.aufirst=Sewa&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Kamala-18"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Kamala_18-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Nayar, Kamal Elizabeth and Sandhu, Jaswinder Singh (২০০৭)। "Chapter Six - Renunciation and Social Involvement in Siddhe Gost"। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=WTfKwGV6mBkC&printsec=frontcover&dq=The+Socially+Involved+Renunciate+-+Guru+Nanaks+Discourse+to+Nath+Yogi's&hl=en&sa=X&ei=WWL_UdChAYG3O4jbgfgO&ved=0CDUQ6AEwAA#v=onepage&q=The%20Socially%20Involved%20Renunciate%20-%20Guru%20Nanaks%20Discourse%20to%20Nath%20Yogi's&f=false"><i>The Socially Involved Renunciate - Guru Nanaks Discourse to Nath Yogi's</i></a>। United States of America: State University of New York Press। পৃষ্ঠা 106।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Chapter+Six+-+Renunciation+and+Social+Involvement+in+Siddhe+Gost&rft.btitle=The+Socially+Involved+Renunciate+-+Guru+Nanaks+Discourse+to+Nath+Yogi%27s&rft.place=United+States+of+America&rft.pages=106&rft.pub=State+University+of+New+York+Press&rft.date=2007&rft.au=Nayar%2C+Kamal+Elizabeth+and+Sandhu%2C+Jaswinder+Singh&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DWTfKwGV6mBkC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DThe%2BSocially%2BInvolved%2BRenunciate%2B-%2BGuru%2BNanaks%2BDiscourse%2Bto%2BNath%2BYogi%27s%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3DWWL_UdChAYG3O4jbgfgO%26ved%3D0CDUQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3DThe%2520Socially%2520Involved%2520Renunciate%2520-%2520Guru%2520Nanaks%2520Discourse%2520to%2520Nath%2520Yogi%27s%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3:_%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE:_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95%E0%A6%97%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-19"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-19">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Thaker, Aruna (২০১২)। <i>Multicultural Handbook of Food, Nutrition and Dietetics</i>। John Wiley & Sons। পৃষ্ঠা 31। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9781118350461" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9781118350461">9781118350461</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Multicultural+Handbook+of+Food%2C+Nutrition+and+Dietetics&rft.pages=31&rft.pub=John+Wiley+%26+Sons&rft.date=2012&rft.isbn=9781118350461&rft.aulast=Thaker&rft.aufirst=Aruna&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Marwha-20"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Marwha_20-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Marwha, Sonali Bhatt (২০০৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=ROtEr_QdB3sC&printsec=frontcover&dq=Colors+of+Truth:+Religion,+Self+and+Emotions+-+Perspectives+of+Hinduism&hl=en&sa=X&ei=8rX3UcjtB8a-OePZgPgH&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=Colors%20of%20Truth%3A%20Religion%2C%20Self%20and%20Emotions%20-%20Perspectives%20of%20Hinduism&f=false"><i>Colors of Truth, Religion Self and Emotions</i></a>। New Delhi: Concept Publishing Company। পৃষ্ঠা 205। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/818069268X" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/818069268X">818069268X</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Colors+of+Truth%2C+Religion+Self+and+Emotions&rft.place=New+Delhi&rft.pages=205&rft.pub=Concept+Publishing+Company&rft.date=2006&rft.isbn=818069268X&rft.au=Marwha%2C+Sonali+Bhatt&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DROtEr_QdB3sC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DColors%2Bof%2BTruth%3A%2BReligion%2C%2BSelf%2Band%2BEmotions%2B-%2BPerspectives%2Bof%2BHinduism%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3D8rX3UcjtB8a-OePZgPgH%26ved%3D0CDMQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3DColors%2520of%2520Truth%253A%2520Religion%252C%2520Self%2520and%2520Emotions%2520-%2520Perspectives%2520of%2520Hinduism%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Marty-21"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Marty_21-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">E. Marty, Martin and Appleby R. Scott (১১ জুলাই ১৯৯৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=doCmVaOnh_wC&printsec=frontcover&dq=Fundamentalisms+and+the+State:+Remaking+Polities,+Economies,+and+Militance&hl=en&sa=X&ei=Qcz4UdKBE4SfO_jWgdAK&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=Fundamentalisms%20and%20the%20State%3A%20Remaking%20Polities%2C%20Economies%2C%20and%20Militance&f=false"><i>Fundamentalisms and the State: Remaking Polities, Economies, and Militance</i></a>। University of Chicago Press। পৃষ্ঠা 278। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0226508846" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0226508846">0226508846</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Fundamentalisms+and+the+State%3A+Remaking+Polities%2C+Economies%2C+and+Militance&rft.pages=278&rft.pub=University+of+Chicago+Press&rft.date=1996-07-11&rft.isbn=0226508846&rft.au=E.+Marty%2C+Martin+and+Appleby+R.+Scott&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3DdoCmVaOnh_wC%26printsec%3Dfrontcover%26dq%3DFundamentalisms%2Band%2Bthe%2BState%3A%2BRemaking%2BPolities%2C%2BEconomies%2C%2Band%2BMilitance%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3DQcz4UdKBE4SfO_jWgdAK%26ved%3D0CDMQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3DFundamentalisms%2520and%2520the%2520State%253A%2520Remaking%2520Polities%252C%2520Economies%252C%2520and%2520Militance%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Gandhi-22"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gandhi_22-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh Gandhi, Surjit (১ ফেব্রু ২০০৮)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.co.uk/books?id=qw7-kUkHA_0C&pg=PA305&dq=History+of+Sikh+Gurus+Retold:+1606+-1708&hl=en&sa=X&ei=iND4UbfmHcHZPO6ZgPgG&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=History%20of%20Sikh%20Gurus%20Retold%3A%201606%20-1708&f=false"><i>History of Sikh Gurus Retold: 1606 -1708</i></a>। Atlantic Publishers & Distributors Pvt Ltd। পৃষ্ঠা 676–677। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/8126908572" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/8126908572">8126908572</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Sikh+Gurus+Retold%3A+1606+-1708&rft.pages=676-677&rft.pub=Atlantic+Publishers+%26+Distributors+Pvt+Ltd&rft.date=2008-02-01&rft.isbn=8126908572&rft.au=Singh+Gandhi%2C+Surjit&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.co.uk%2Fbooks%3Fid%3Dqw7-kUkHA_0C%26pg%3DPA305%26dq%3DHistory%2Bof%2BSikh%2BGurus%2BRetold%3A%2B1606%2B-1708%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3DiND4UbfmHcHZPO6ZgPgG%26ved%3D0CDMQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3DHistory%2520of%2520Sikh%2520Gurus%2520Retold%253A%25201606%2520-1708%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Chanchreek_2007_142-23"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Chanchreek_2007_142_23-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Chanchreek_2007_142_23-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Chanchreek, Jain (২০০৭)। <i>Encyclopaedia of Great Festivals</i>। Shree Publishers & Distributors। পৃষ্ঠা 142। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788183291910" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788183291910">9788183291910</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Encyclopaedia+of+Great+Festivals&rft.pages=142&rft.pub=Shree+Publishers+%26+Distributors&rft.date=2007&rft.isbn=9788183291910&rft.aulast=Chanchreek&rft.aufirst=Jain&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Dugga_2001_33-24"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Dugga_2001_33_24-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Dugga_2001_33_24-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Dugga, Kartar (২০০১)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/maharajaranjitsi0000dugg"><i>Maharaja Ranjit Singh: The Last to Lay Arms</i></a>। Abhinav Publications। পৃষ্ঠা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/maharajaranjitsi0000dugg/page/33">33</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788170174103" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788170174103">9788170174103</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Maharaja+Ranjit+Singh%3A+The+Last+to+Lay+Arms&rft.pages=33&rft.pub=Abhinav+Publications&rft.date=2001&rft.isbn=9788170174103&rft.aulast=Dugga&rft.aufirst=Kartar&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmaharajaranjitsi0000dugg&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Singh2008-25"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Singh2008_25-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh, Pritam (২০০৮)। <i>Federalism, Nationalism and Development: India and the Punjab Economy</i>। Abingdon-on-Thames, England: <a href="/w/index.php?title=Routledge&action=edit&redlink=1" class="new" title="Routledge (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Routledge</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-134-04945-5" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-134-04945-5">978-1-134-04945-5</a>। <q>A large number of Hindu and Muslim peasants converted to Sikhism from conviction, fear, economic motives, or a combination of the three (Khushwant Singh 1999: 106; Ganda Singh 1935: 73).</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Federalism%2C+Nationalism+and+Development%3A+India+and+the+Punjab+Economy&rft.place=Abingdon-on-Thames%2C+England&rft.pub=Routledge&rft.date=2008&rft.isbn=978-1-134-04945-5&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Pritam&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-pashauraarjan-26"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-pashauraarjan_26-0">↑</a></span> <span class="reference-text">Pashaura Singh (2005), Understanding the Martyrdom of Guru Arjan, Journal of Punjab Studies, 12(1), pp. 29–62</span> </li> <li id="cite_note-Gandhi2-27"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Gandhi2_27-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Gandhi, Surjit Singh (১ ফেব্রুয়ারি ২০০৮)। <i>History of Sikh Gurus Retold: 1606–1708</i>। New Delhi: Atlantic Publishers। পৃষ্ঠা 676–677। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-81-269-0857-8" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-81-269-0857-8">978-81-269-0857-8</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=History+of+Sikh+Gurus+Retold%3A+1606%E2%80%931708&rft.place=New+Delhi&rft.pages=676-677&rft.pub=Atlantic+Publishers&rft.date=2008-02-01&rft.isbn=978-81-269-0857-8&rft.aulast=Gandhi&rft.aufirst=Surjit+Singh&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-28"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-28">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh Kalsi, Sewa (২০০৭)। <i>Sikhism</i>। London: Bravo Ltd.। পৃষ্ঠা 99–100। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-85733-436-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-85733-436-4">978-1-85733-436-4</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism&rft.place=London&rft.pages=99-100&rft.pub=Bravo+Ltd.&rft.date=2007&rft.isbn=978-1-85733-436-4&rft.aulast=Singh+Kalsi&rft.aufirst=Sewa&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-29"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-29">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Teece, Geoff (২০০৪)। <i>Sikhism:Religion in focus</i>। Black Rabbit Books। পৃষ্ঠা 4। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-58340-469-0" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-58340-469-0">978-1-58340-469-0</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism%3AReligion+in+focus&rft.pages=4&rft.pub=Black+Rabbit+Books&rft.date=2004&rft.isbn=978-1-58340-469-0&rft.aulast=Teece&rft.aufirst=Geoff&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-30"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-30">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Mark Juergensmeyer, Gurinder Singh Mann (২০০৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/oxfordhandbookof0000unse_i0h0"><i>The Oxford Handbook of Global Religions</i></a>। US: Oxford University Press। পৃষ্ঠা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/oxfordhandbookof0000unse_i0h0/page/41">41</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-19-513798-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-19-513798-9">978-0-19-513798-9</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Oxford+Handbook+of+Global+Religions&rft.place=US&rft.pages=41&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-19-513798-9&rft.aulast=Mark+Juergensmeyer&rft.aufirst=Gurinder+Singh+Mann&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Foxfordhandbookof0000unse_i0h0&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-31"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-31">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Ardinger, Barbara (২০০৬)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/paganeverydayfin0000ardi"><i>Pagan Every Day: Finding the Extraordinary in Our Ordinary Lives</i></a>। Weisfer। পৃষ্ঠা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/paganeverydayfin0000ardi/page/13">13</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-1-57863-332-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-1-57863-332-6">978-1-57863-332-6</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Pagan+Every+Day%3A+Finding+the+Extraordinary+in+Our+Ordinary+Lives&rft.pages=13&rft.pub=Weisfer&rft.date=2006&rft.isbn=978-1-57863-332-6&rft.aulast=Ardinger&rft.aufirst=Barbara&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fpaganeverydayfin0000ardi&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Nesbitt2005-32"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Nesbitt2005_32-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Nesbitt, Eleanor M. (১৫ নভেম্বর ২০০৫)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://books.google.com/books?id=fvTK_CfkeasC&pg=PP6"><i>Sikhism: a very short introduction</i></a>। Oxford University Press। পৃষ্ঠা 136। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-19-280601-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-19-280601-7">978-0-19-280601-7</a><span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৯ জুলাই ২০১০</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism%3A+a+very+short+introduction&rft.pages=136&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2005-11-15&rft.isbn=978-0-19-280601-7&rft.aulast=Nesbitt&rft.aufirst=Eleanor+M.&rft_id=http%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DfvTK_CfkeasC%26pg%3DPP6&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-p252-33"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-p252_33-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-p252_33-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-p252_33-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Parrinder, Geoffrey (১৯৭১)। <i>World Religions:From Ancient History to the Present</i>। USA: Hamlyn Publishing Group। পৃষ্ঠা 252। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87196-129-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87196-129-7">978-0-87196-129-7</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+Religions%3AFrom+Ancient+History+to+the+Present&rft.place=USA&rft.pages=252&rft.pub=Hamlyn+Publishing+Group&rft.date=1971&rft.isbn=978-0-87196-129-7&rft.aulast=Parrinder&rft.aufirst=Geoffrey&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-34"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-34">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Guru_Nanak" class="mw-redirect" title="Guru Nanak">Dev, Guru Nanak Dev</a>। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.srigranth.org/servlet/gurbani.gurbani?Action=Page&Param=1035&punjabi=t#l44288"><i>Guru Granth Sāhib ji</i></a>। পৃষ্ঠা 1035<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৫ জুন ২০০৬</span>। <q>For endless eons, there was only utter darkness. There was no earth or sky; there was only the <s>infinite</s> Command of His Hukam.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Guru+Granth+S%C4%81hib+ji&rft.pages=1035&rft.aulast=Dev&rft.aufirst=Guru+Nanak+Dev&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.srigranth.org%2Fservlet%2Fgurbani.gurbani%3FAction%3DPage%26Param%3D1035%26punjabi%3Dt%23l44288&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-35"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-35">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Guru_Nanak_Dev_Ji" class="mw-redirect" title="Guru Nanak Dev Ji">Dev, Nanak</a>। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.srigranth.org/servlet/gurbani.gurbani?Action=Page&Param=1036&punjabi=t#l44327"><i>Gurū Granth Sāhib Ji</i></a>। পৃষ্ঠা 1036<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৫ জুন ২০০৬</span>। <q>When He so willed, He created the world. Without any supporting power, He sustained the universe. He created Brahma, Vishnu and Shiva; He fostered enticement and attachment to Maya.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gur%C5%AB+Granth+S%C4%81hib+Ji&rft.pages=1036&rft.aulast=Dev&rft.aufirst=Nanak&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.srigranth.org%2Fservlet%2Fgurbani.gurbani%3FAction%3DPage%26Param%3D1036%26punjabi%3Dt%23l44327&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Heartbeat-36"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Heartbeat_36-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Taoshobuddha (২২ আগস্ট ২০১২)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Ek-Onkar-Satnam-Heartbeat-Nanak/dp/1477214267/ref=sr_1_1?ie=UTF8&qid=1384679886&sr=8-1&keywords=Ek+Onkar+Satnam%3A+The+Heartbeat+of+Nanak"><i>Ek Onkar Satnam: The Heartbeat of Nanak</i></a>। AuthorHouseUK। পৃষ্ঠা 438। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/1477214267" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/1477214267">1477214267</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Ek+Onkar+Satnam%3A+The+Heartbeat+of+Nanak&rft.pages=438&rft.pub=AuthorHouseUK&rft.date=2012-08-22&rft.isbn=1477214267&rft.au=Taoshobuddha&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FEk-Onkar-Satnam-Heartbeat-Nanak%2Fdp%2F1477214267%2Fref%3Dsr_1_1%3Fie%3DUTF8%26qid%3D1384679886%26sr%3D8-1%26keywords%3DEk%2BOnkar%2BSatnam%253A%2BThe%2BHeartbeat%2Bof%2BNanak&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-37"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-37">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Mayled, John (২০০২)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sikhism0000mayl_y2t1"><i>Sikhism</i></a>। Heinemann। পৃষ্ঠা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/sikhism0000mayl_y2t1/page/16">16</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0-435-33627-4" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0-435-33627-4">0-435-33627-4</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism&rft.pages=16&rft.pub=Heinemann&rft.date=2002&rft.isbn=0-435-33627-4&rft.aulast=Mayled&rft.aufirst=John&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fsikhism0000mayl_y2t1&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-38"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-38">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">David Rose, Gill Rose (২০০৩)। <i>Sacred Texts photopack</i>। Folens Limited। পৃষ্ঠা 12। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/1-84303-443-3" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/1-84303-443-3">1-84303-443-3</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sacred+Texts+photopack&rft.pages=12&rft.pub=Folens+Limited&rft.date=2003&rft.isbn=1-84303-443-3&rft.aulast=David+Rose&rft.aufirst=Gill+Rose&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-39"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-39">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/wiki/Guru_Nanak" class="mw-redirect" title="Guru Nanak">Dev, Nanak</a>। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.srigranth.org/servlet/gurbani.gurbani?Action=Page&Param=15&punjabi=t&id=632#l632"><i>Gurū Granth Sāhib</i></a>। পৃষ্ঠা 15<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ১৫ জুন ২০০৬</span>। <q>You are the One True Lord and Master of all the other beings, of so many worlds.</q></cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Gur%C5%AB+Granth+S%C4%81hib&rft.pages=15&rft.aulast=Dev&rft.aufirst=Nanak&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.srigranth.org%2Fservlet%2Fgurbani.gurbani%3FAction%3DPage%26Param%3D15%26punjabi%3Dt%26id%3D632%23l632&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-40"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-40">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Takhar, Opinderjit (২০০৫)। <i>Sikh Identity: An Exploration Of Groups Among Sikhs</i>। Ashgate Publishing, Ltd.। পৃষ্ঠা 143। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780754652021" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780754652021">9780754652021</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikh+Identity%3A+An+Exploration+Of+Groups+Among+Sikhs&rft.pages=143&rft.pub=Ashgate+Publishing%2C+Ltd.&rft.date=2005&rft.isbn=9780754652021&rft.aulast=Takhar&rft.aufirst=Opinderjit&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-chahal2011-41"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-chahal2011_41-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-chahal2011_41-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Chahal, Amarjit Singh (ডিসেম্বর ২০১১)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iuscanada.com/journal/archives/2011/j1312p52.pdf">"Concept of Reincarnation in Guru Nanak's Philosophy"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>Understanding Sikhism – The Research Journal</i>। <b>13</b> (1-2): 52–59<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২৯ নভেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Understanding+Sikhism+%E2%80%93+The+Research+Journal&rft.atitle=Concept+of+Reincarnation+in+Guru+Nanak%27s+Philosophy&rft.volume=13&rft.issue=1-2&rft.pages=52-59&rft.date=2011-12&rft.aulast=Chahal&rft.aufirst=Amarjit+Singh&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iuscanada.com%2Fjournal%2Farchives%2F2011%2Fj1312p52.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-42"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-42">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Wilkinson, Philip (২০০৮)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/religionseyewitn00wilk"><i>Religions</i></a>। Dorling Kindersley। পৃষ্ঠা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/religionseyewitn00wilk/page/n210">209</a>, 214–215। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-7566-3348-6" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-7566-3348-6">978-0-7566-3348-6</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Religions&rft.pages=209%2C+214-215&rft.pub=Dorling+Kindersley&rft.date=2008&rft.isbn=978-0-7566-3348-6&rft.aulast=Wilkinson&rft.aufirst=Philip&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Freligionseyewitn00wilk&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-43"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-43">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">House, H. Wayne (এপ্রিল ১৯৯১)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131203040501/http://www.hwhouse.com/images/Resurrection,_Reincarnation,_and_Humanness.pdf">"Resurrection, Reincarnation, and Humanness"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>Bibliotheca Sacra</i>। <b>148</b> (590)। ৩ ডিসেম্বর ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hwhouse.com/images/Resurrection,_Reincarnation,_and_Humanness.pdf">মূল</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২৯ নভেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Bibliotheca+Sacra&rft.atitle=Resurrection%2C+Reincarnation%2C+and+Humanness&rft.volume=148&rft.issue=590&rft.date=1991-04&rft.aulast=House&rft.aufirst=H.+Wayne&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hwhouse.com%2Fimages%2FResurrection%2C_Reincarnation%2C_and_Humanness.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-44"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-44">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh, H. S. (২০০০)। <i>The Encyclopedia of Sikhism</i>। Hemkunt Press। পৃষ্ঠা 80। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788170103011" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788170103011">9788170103011</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Encyclopedia+of+Sikhism&rft.pages=80&rft.pub=Hemkunt+Press&rft.date=2000&rft.isbn=9788170103011&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=H.+S.&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-45"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-45">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Kapoor, Sukhbir (২০০৫)। <i>Guru Granth Sahib - An Advance Study Volume-I</i>। Hemkunt Press। পৃষ্ঠা 188। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788170103172" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788170103172">9788170103172</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Guru+Granth+Sahib+-+An+Advance+Study+Volume-I&rft.pages=188&rft.pub=Hemkunt+Press&rft.date=2005&rft.isbn=9788170103172&rft.aulast=Kapoor&rft.aufirst=Sukhbir&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-46"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-46">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh, Nirmal (২০০৮)। <i>Searches In Sikhism</i>। Hemkunt Press। পৃষ্ঠা 68। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788170103677" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788170103677">9788170103677</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Searches+In+Sikhism&rft.pages=68&rft.pub=Hemkunt+Press&rft.date=2008&rft.isbn=9788170103677&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Nirmal&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-47"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-47">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Geoffrey_Parrinder&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoffrey Parrinder (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Parrinder, Geoffrey</a> (১৯৭১)। <i>World Religions: From Ancient History to the Present</i>। United States: Hamlyn Publishing Group Limited। পৃষ্ঠা 253। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87196-129-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87196-129-7">978-0-87196-129-7</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+Religions%3A+From+Ancient+History+to+the+Present&rft.place=United+States&rft.pages=253&rft.pub=Hamlyn+Publishing+Group+Limited&rft.date=1971&rft.isbn=978-0-87196-129-7&rft.aulast=Parrinder&rft.aufirst=Geoffrey&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Pruthi_2004_204-48"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Pruthi_2004_204_48-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Pruthi_2004_204_48-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pruthi, Raj (২০০৪)। <i>Sikhism and Indian Civilization</i>। Discovery Publishing House। পৃষ্ঠা 204। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788171418794" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788171418794">9788171418794</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikhism+and+Indian+Civilization&rft.pages=204&rft.pub=Discovery+Publishing+House&rft.date=2004&rft.isbn=9788171418794&rft.aulast=Pruthi&rft.aufirst=Raj&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-NaamSimran-49"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-NaamSimran_49-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-NaamSimran_49-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-NaamSimran_49-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Paths_to_the_Divine&action=edit&redlink=1" class="new" title="Paths to the Divine (পাতার অস্তিত্ব নেই)">McLean, George</a> (২০০৮)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Paths-Divine-Ancient-Indian-12/dp/1565182480/ref=sr_1_1?s=books&ie=UTF8&qid=1385026816&sr=1-1&keywords=1565182480"><i>Paths to The Divine: Ancient and Indian: 12</i></a>। 1565182480: Council for Research in Values &। পৃষ্ঠা 599।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Paths+to+The+Divine%3A+Ancient+and+Indian%3A+12&rft.place=1565182480&rft.pages=599&rft.pub=Council+for+Research+in+Values+%26&rft.date=2008&rft.au=McLean%2C+George&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FPaths-Divine-Ancient-Indian-12%2Fdp%2F1565182480%2Fref%3Dsr_1_1%3Fs%3Dbooks%26ie%3DUTF8%26qid%3D1385026816%26sr%3D1-1%26keywords%3D1565182480&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-50"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-50">↑</a></span> <span class="reference-text">Note: some disagree with this viewpoint, and state that guru in Sikhism is "not a teacher or a guide", but "God's own manifestation"; see: Bhagat Singh & G.P. Singh, Japji, 2002, Hemkunt Press, page 9; Quote: "(...) In Sikh religion the word 'Guru' does not denote a teacher, or an expert or a guide in human body. When God manifested his attributes in person, that person was called 'Guru Nanak'"</span> </li> <li id="cite_note-p254-51"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-p254_51-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-p254_51-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-p254_51-2"><sup><i>গ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Geoffrey_Parrinder&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoffrey Parrinder (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Parrinder, Geoffrey</a> (১৯৭১)। <i>World Religions: From Ancient History to the Present</i>। United States: Hamlyn Publishing Group Limited। পৃষ্ঠা 254। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87196-129-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87196-129-7">978-0-87196-129-7</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+Religions%3A+From+Ancient+History+to+the+Present&rft.place=United+States&rft.pages=254&rft.pub=Hamlyn+Publishing+Group+Limited&rft.date=1971&rft.isbn=978-0-87196-129-7&rft.aulast=Parrinder&rft.aufirst=Geoffrey&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-singh2013-52"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-singh2013_52-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-singh2013_52-1"><sup><i>খ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Singh, R.K. Janmeja (Meji) (আগস্ট ২০১৩)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131203001421/http://www.hemkunt2.org/PDF/The%20Sikh%20Review%2C%20August%202013.pdf#page=24">"Gurbani's Guidance and the Sikh's 'Destination<span style="padding-right:0.2em;">'</span>"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>The Sikh Review</i>। 8। <b>61</b> (716): 27–35। ৩ ডিসেম্বর ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hemkunt2.org/PDF/The%20Sikh%20Review,%20August%202013.pdf#page=24">মূল</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২৯ নভেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Sikh+Review&rft.atitle=Gurbani%27s+Guidance+and+the+Sikh%27s+%27Destination%27&rft.volume=61&rft.issue=716&rft.pages=27-35&rft.date=2013-08&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=R.K.+Janmeja+%28Meji%29&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.hemkunt2.org%2FPDF%2FThe%2520Sikh%2520Review%2C%2520August%25202013.pdf%23page%3D24&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-dhillon1999-53"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-dhillon1999_53-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Dhillon, Bikram Singh (জানুয়ারি–জুন ১৯৯৯)। <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.iuscanada.com/journal/archives/1999/j0101p33.pdf">"Who is a Sikh? Definitions of Sikhism"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>Understanding Sikhism – The Research Journal</i>। <b>1</b> (1): 33–36, 27<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২৯ নভেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=Understanding+Sikhism+%E2%80%93+The+Research+Journal&rft.atitle=Who+is+a+Sikh%3F++Definitions+of+Sikhism&rft.volume=1&rft.issue=1&rft.pages=33-36%2C+27&rft.date=1999-01%2F1999-06&rft.aulast=Dhillon&rft.aufirst=Bikram+Singh&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.iuscanada.com%2Fjournal%2Farchives%2F1999%2Fj0101p33.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-dhillon2004-54"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-dhillon2004_54-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation journal">Dhillon, Sukhraj Singh (মে ২০০৪)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20131204023745/http://www.sikhreview.org/pdf/may2004/pdf-files/philo1.pdf">"Universality of the Sikh Philosophy: An Analysis"</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span>। <i>The Sikh Review</i>। ৪ ডিসেম্বর ২০১৩ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sikhreview.org/pdf/may2004/pdf-files/philo1.pdf">মূল</a> <span style="font-size:85%;">(পিডিএফ)</span> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ২৯ নভেম্বর ২০১৩</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Ajournal&rft.genre=article&rft.jtitle=The+Sikh+Review&rft.atitle=Universality+of+the+Sikh+Philosophy%3A+An+Analysis&rft.date=2004-05&rft.aulast=Dhillon&rft.aufirst=Sukhraj+Singh&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sikhreview.org%2Fpdf%2Fmay2004%2Fpdf-files%2Fphilo1.pdf&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-55"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-55">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh, Joginder (২০০৪)। <i>Celestial Gems</i>। Hemkunt Press। পৃষ্ঠা 67। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788170103455" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788170103455">9788170103455</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Celestial+Gems&rft.pages=67&rft.pub=Hemkunt+Press&rft.date=2004&rft.isbn=9788170103455&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Joginder&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-diaspora-56"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-diaspora_56-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh Bakhshi, Surinder (১ সেপ্টে ২০০৮)। "Chapter 22 - Nitnem"। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Sikhs-Diaspora-Modern-Guide-Practice/dp/0956072801/ref=sr_1_1?s=books&ie=UTF8&qid=1385130558&sr=1-1&keywords=0956072801"><i>Sikhs in the Diaspora: A Modern Guide to the Practice of Sikh Faith</i></a>। Sikh Publishing House; First edition। পৃষ্ঠা 133। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0956072801" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0956072801">0956072801</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Chapter+22+-+Nitnem&rft.btitle=Sikhs+in+the+Diaspora%3A+A+Modern+Guide+to+the+Practice+of+Sikh+Faith&rft.pages=133&rft.pub=Sikh+Publishing+House%3B+First+edition&rft.date=2008-09-01&rft.isbn=0956072801&rft.au=Singh+Bakhshi%2C+Surinder&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FSikhs-Diaspora-Modern-Guide-Practice%2Fdp%2F0956072801%2Fref%3Dsr_1_1%3Fs%3Dbooks%26ie%3DUTF8%26qid%3D1385130558%26sr%3D1-1%26keywords%3D0956072801&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-57"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-57">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Doel, Sarah (২০০৮)। <i>Sikh Music: History, Text, and Praxis</i>। ProQuest। পৃষ্ঠা 46। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780549833697" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780549833697">9780549833697</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikh+Music%3A+History%2C+Text%2C+and+Praxis&rft.pages=46&rft.pub=ProQuest&rft.date=2008&rft.isbn=9780549833697&rft.aulast=Doel&rft.aufirst=Sarah&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-ThinkRE-58"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-ThinkRE_58-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Pamela Draycott, Alison Phillips, Cavan Wood (১৯ জুলাই ২০০৫)। "3.4 What Does Sikhism Teach About Poverty"। Janet Dyson, Ruth Mantin। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Think-RE-Pupil-Book-2/dp/0435307266/ref=sr_1_1/280-1458326-6585607?s=books&ie=UTF8&qid=1384595592&sr=1-1&keywords=0435307266"><i>Think RE: Pupil Book 2</i></a>। Heinemann; 1 edition। পৃষ্ঠা 46। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0435307266" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0435307266">0435307266</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=3.4+What+Does+Sikhism+Teach+About+Poverty&rft.btitle=Think+RE%3A+Pupil+Book+2&rft.pages=46&rft.pub=Heinemann%3B+1+edition&rft.date=2005-07-19&rft.isbn=0435307266&rft.au=Pamela+Draycott%2C+Alison+Phillips%2C+Cavan+Wood&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FThink-RE-Pupil-Book-2%2Fdp%2F0435307266%2Fref%3Dsr_1_1%2F280-1458326-6585607%3Fs%3Dbooks%26ie%3DUTF8%26qid%3D1384595592%26sr%3D1-1%26keywords%3D0435307266&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span><span class="citation-comment" style="display:none; color:#33aa33; margin-left:0.3em">উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা (<a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3:_%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE:_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95%E0%A6%97%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা">link</a>) </span></span> </li> <li id="cite_note-59"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-59">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Singh, Harjeet (২০০৯)। <i>Faith & Philosophy of Sikhism</i>। Gyan Publishing House। পৃষ্ঠা 34। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9788178357218" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9788178357218">9788178357218</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Faith+%26+Philosophy+of+Sikhism&rft.pages=34&rft.pub=Gyan+Publishing+House&rft.date=2009&rft.isbn=9788178357218&rft.aulast=Singh&rft.aufirst=Harjeet&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-60"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-60">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Wood, Angela (১৯৯৭)। <i>Movement and Change</i>। Nelson Thornes। পৃষ্ঠা 46। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780174370673" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780174370673">9780174370673</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Movement+and+Change&rft.pages=46&rft.pub=Nelson+Thornes&rft.date=1997&rft.isbn=9780174370673&rft.aulast=Wood&rft.aufirst=Angela&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Justice-61"><span class="mw-cite-backlink">↑ <a href="#cite_ref-Justice_61-0"><sup><i>ক</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Justice_61-1"><sup><i>খ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Justice_61-2"><sup><i>গ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Justice_61-3"><sup><i>ঘ</i></sup></a> <a href="#cite_ref-Justice_61-4"><sup><i>ঙ</i></sup></a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">L. Hadley, Michael (৮ ফেব্রু ২০০১)। "Sikhism and Restorative Justice:Theory and Practice - Pashaura Singh"। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://books.google.com/books?id=IntWqeMeU_oC&pg=PA199&dq=sikhism+and++justice&hl=en&sa=X&ei=-R-PUo3GLIyM0wW5rYHICg&ved=0CDMQ6AEwAA#v=onepage&q=sikhism%20and%20%20justice&f=false"><i>The Spiritual Roots of Restorative Justice (S U N Y Series in Religious Studies)</i></a>। State University of New York Press। পৃষ্ঠা 199। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0791448525" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0791448525">0791448525</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Sikhism+and+Restorative+Justice%3ATheory+and+Practice+-+Pashaura+Singh&rft.btitle=The+Spiritual+Roots+of+Restorative+Justice+%28S+U+N+Y+Series+in+Religious+Studies%29&rft.pages=199&rft.pub=State+University+of+New+York+Press&rft.date=2001-02-08&rft.isbn=0791448525&rft.au=L.+Hadley%2C+Michael&rft_id=https%3A%2F%2Fbooks.google.com%2Fbooks%3Fid%3DIntWqeMeU_oC%26pg%3DPA199%26dq%3Dsikhism%2Band%2B%2Bjustice%26hl%3Den%26sa%3DX%26ei%3D-R-PUo3GLIyM0wW5rYHICg%26ved%3D0CDMQ6AEwAA%23v%3Donepage%26q%3Dsikhism%2520and%2520%2520justice%26f%3Dfalse&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-62"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-62">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Shiva, Vandana (১৯৯১)। <i>The Violence of Green Revolution: Third World Agriculture, Ecology and Politics</i>। Zed Books। পৃষ্ঠা 188। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/9780862329655" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/9780862329655">9780862329655</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Violence+of+Green+Revolution%3A+Third+World+Agriculture%2C+Ecology+and+Politics&rft.pages=188&rft.pub=Zed+Books&rft.date=1991&rft.isbn=9780862329655&rft.aulast=Shiva&rft.aufirst=Vandana&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-injustice-63"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-injustice_63-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Marianne Fleming and David Worden (২ জুলাই ২০০৪)। "Sikhism"। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Religious-Studies-AQA-Thinking-Morality/dp/0435307134/ref=sr_1_1?s=books&ie=UTF8&qid=1385129771&sr=1-1&keywords=0435307134"><i>Religious Studies for AQA: Thinking About God and Morality (GCSE Religious Studies for AQA)</i></a>। Heinemann; 1 edition। পৃষ্ঠা 123। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/0435307134" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/0435307134">0435307134</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=bookitem&rft.atitle=Sikhism&rft.btitle=Religious+Studies+for+AQA%3A+Thinking+About+God+and+Morality+%28GCSE+Religious+Studies+for+AQA%29&rft.pages=123&rft.pub=Heinemann%3B+1+edition&rft.date=2004-07-02&rft.isbn=0435307134&rft.au=Marianne+Fleming+and+David+Worden&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FReligious-Studies-AQA-Thinking-Morality%2Fdp%2F0435307134%2Fref%3Dsr_1_1%3Fs%3Dbooks%26ie%3DUTF8%26qid%3D1385129771%26sr%3D1-1%26keywords%3D0435307134&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-Equality-64"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-Equality_64-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=The_status_of_women_in_Sikh_Society&action=edit&redlink=1" class="new" title="The status of women in Sikh Society (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Rait, Satwant Kaur</a> (২০০৫)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.amazon.co.uk/Sikh-Women-England-Religious-Cultural/dp/1858563534/ref=sr_1_1?s=books&ie=UTF8&qid=1386585846&sr=1-1&keywords=1858563534"><i>Sikh Women in England: Religious,Social and Cultural Beliefs</i></a>। English: Trentham Books Ltd; illustrated edition। পৃষ্ঠা 51। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/1858563534" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/1858563534">1858563534</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=Sikh+Women+in+England%3A+Religious%2CSocial+and+Cultural+Beliefs&rft.place=English&rft.pages=51&rft.pub=Trentham+Books+Ltd%3B+illustrated+edition&rft.date=2005&rft.isbn=1858563534&rft.au=Rait%2C+Satwant+Kaur&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.amazon.co.uk%2FSikh-Women-England-Religious-Cultural%2Fdp%2F1858563534%2Fref%3Dsr_1_1%3Fs%3Dbooks%26ie%3DUTF8%26qid%3D1386585846%26sr%3D1-1%26keywords%3D1858563534&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-granthfinalguru-65"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-granthfinalguru_65-0">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book">Mann, Gurinder Singh (২০০১)। <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/makingsikhscript00mann_147"><i>The Making of Sikh Scripture</i></a>। United States: Oxford University Press। পৃষ্ঠা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://archive.org/details/makingsikhscript00mann_147/page/n33">21</a>। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-19-513024-9" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-19-513024-9">978-0-19-513024-9</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=The+Making+of+Sikh+Scripture&rft.place=United+States&rft.pages=21&rft.pub=Oxford+University+Press&rft.date=2001&rft.isbn=978-0-19-513024-9&rft.aulast=Mann&rft.aufirst=Gurinder+Singh&rft_id=https%3A%2F%2Farchive.org%2Fdetails%2Fmakingsikhscript00mann_147&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-66"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-66">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation book"><a href="/w/index.php?title=Geoffrey_Parrinder&action=edit&redlink=1" class="new" title="Geoffrey Parrinder (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Parrinder, Geoffrey</a> (১৯৭১)। <i>World Religions: From Ancient History to the Present</i>। United States: Hamlyn Publishing Group Limited। পৃষ্ঠা 255। <a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8_%E0%A6%AA%E0%A7%81%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%96%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="আন্তর্জাতিক মান পুস্তক সংখ্যা">আইএসবিএন</a> <a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%87%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%89%E0%A7%8E%E0%A6%B8/978-0-87196-129-7" title="বিশেষ:বইয়ের উৎস/978-0-87196-129-7">978-0-87196-129-7</a>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=World+Religions%3A+From+Ancient+History+to+the+Present&rft.place=United+States&rft.pages=255&rft.pub=Hamlyn+Publishing+Group+Limited&rft.date=1971&rft.isbn=978-0-87196-129-7&rft.aulast=Parrinder&rft.aufirst=Geoffrey&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> <li id="cite_note-67"><span class="mw-cite-backlink"><a href="#cite_ref-67">↑</a></span> <span class="reference-text"><cite class="citation web"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20020606154817/http://sgpc.net/sikhism/tankah.asp">"Sikh Reht Maryada — Method of Adopting Gurmatta"</a>। ৬ জুন ২০০২ তারিখে <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sgpc.net/sikhism/tankah.asp">মূল</a> থেকে আর্কাইভ করা<span class="reference-accessdate">। সংগ্রহের তারিখ ৯ জুন ২০০৬</span>।</cite><span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=unknown&rft.btitle=Sikh+Reht+Maryada+%E2%80%94+Method+of+Adopting+Gurmatta&rft_id=http%3A%2F%2Fwww.sgpc.net%2Fsikhism%2Ftankah.asp&rfr_id=info%3Asid%2Fbn.wikipedia.org%3A%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" class="Z3988"><span style="display:none;"> </span></span></span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="বহিঃসংযোগ"><span id=".E0.A6.AC.E0.A6.B9.E0.A6.BF.E0.A6.83.E0.A6.B8.E0.A6.82.E0.A6.AF.E0.A7.8B.E0.A6.97"></span>বহিঃসংযোগ</h2><span class="mw-editsection"><span class="mw-editsection-bracket">[</span><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&section=29" title="অনুচ্ছেদ সম্পাদনা: বহিঃসংযোগ"><span>সম্পাদনা</span></a><span class="mw-editsection-bracket">]</span></span></div> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070927044806/http://www.dhangurunanak.com/news.php">DhanGuruNanak.com</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.punjabijunction.com/gurbani.asp">PunjabiJunction.com - শাবাদ গুরুবাণী কিরতান</a> <a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%A8" title="ওয়েব্যাক মেশিন">ওয়েব্যাক মেশিনে</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20090126094336/http://punjabijunction.com/gurbani.asp">আর্কাইভকৃত</a> ২৬ জানুয়ারি ২০০৯ তারিখে</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sikhs.org/">Sikhs.org</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sikh-history.com">Sikh-History.com</a> <a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95_%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%A8" title="ওয়েব্যাক মেশিন">ওয়েব্যাক মেশিনে</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20210508074054/http://www.sikh-history.com/">আর্কাইভকৃত</a> ৮ মে ২০২১ তারিখে</li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.allaboutsikhs.com/">All-About-Sikhs.com</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.srigranth.org/">SriGranth.org - গুরুগ্রন্থসাহেব সার্চ ইঞ্জিন এবং অন্যান্য পবিত্র ধর্মগ্রন্থ বিষয়ক তথ্য</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.sikhnet.com/">SikhNet.com - সম্প্রদায়ের ওয়েবসাইট</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20070826063850/http://www.sikhismguide.org/">SikhismGuide.org - শিখ ধর্মের গাইড</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050206112159/http://www.ggssc.org/">GGSSC.org - গুরু গোবিন্দ সিং স্টাডি সার্কেল - অলাভজনক প্রতিষ্ঠান</a></li></ul> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r6682028"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7466469">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px;margin:1em auto 0}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}body.skin--responsive .mw-parser-output .navbox-image img{max-width:none!important}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="শিখধর্ম" style="padding:3px"><table class="nowraplinks mw-collapsible autocollapse navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th scope="col" class="navbox-title" colspan="2" style="background:#FFC600"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r4968227"><div class="navbar plainlinks hlist navbar-mini"><ul><li class="nv-দেখুন"><a href="/wiki/%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="টেমপ্লেট:শিখধর্ম"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি দেখুন" style=";text-decoration:inherit;">দে</abbr></a></li><li class="nv-সম্পাদনা"><a class="external text" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit"><abbr title="এই টেমপ্লেটটি সম্পাদনা করুন" style=";text-decoration:inherit;">স</abbr></a></li></ul></div><div id="শিখধর্ম" style="font-size:114%;margin:0 4em"><a class="mw-selflink selflink">শিখধর্ম</a></div></th></tr><tr><td class="navbox-abovebelow" colspan="2" style="background:#FFC600;font-weight:bold;"><div><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B6%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%95%E0%A7%8B%E0%A6%B7" title="শিখধর্মের শব্দকোষ">শব্দকোষ</a> ও <a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="শিখধর্মের ইতিহাস">ইতিহাস</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="শিখ গুরু">গুরু</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%95" title="গুরু নানক">গুরু নানক</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%A6" title="গুরু অঙ্গদ">গুরু অঙ্গদ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%AE%E0%A6%B0_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6" title="গুরু অমর দাশ">গুরু অমর দাশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B6" title="গুরু রাম দাশ">গুরু রাম দাশ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%85%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%A8" title="গুরু অর্জন">গুরু অর্জন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6" title="গুরু হরগোবিন্দ">গুরু হরগোবিন্দ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%87" title="গুরু হর রাই">গুরু হর রাই</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%B9%E0%A6%B0_%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%A3" title="গুরু হর কৃষাণ">গুরু হর কৃষাণ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%A4%E0%A7%87%E0%A6%97_%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%81%E0%A6%B0" title="গুরু তেগ বাহাদুর">গুরু তেগ বাহাদুর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82" title="গুরু গোবিন্দ সিং">গুরু গোবিন্দ সিং</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a> <small>(শিখ পবিত্র ধর্মগ্রন্থ)</small></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="শিখ দর্শন">দর্শন</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A6%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%B6%E0%A6%A8" title="শিখ দর্শন">বিশ্বাস এবং মূলনীতি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%93_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="গুরু মানিও গ্রন্থ">গুরু মানিও গ্রন্থ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%A4_%E0%A6%AE%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="শিখ রেহাত মর্যাদা">শিখ রেহাত মর্যাদা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8B%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6_%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A7%AB%E0%A7%A8_%E0%A6%B9%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="গুরু গোবিন্দ সিংয়ের ৫২ হুকাম">৫২ নির্দেশনা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%87%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%9E%E0%A6%BE" class="mw-redirect" title="শিখধর্মে নিষেধাজ্ঞা">নিষেধাজ্ঞা</a> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%81%E0%A6%9C%E0%A6%BE_%E0%A6%93_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="গাঁজা ও শিখধর্ম">গাঁজা ও শিখধর্ম</a></li></ul></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="শিখধর্মে খাদ্যাভ্যাস">শিখধর্মে খাদ্যাভ্যাস</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ অনুশীলন">রীতিনীতি</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%B8%E0%A6%BE" title="খালসা">খালসা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ard%C4%81s&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ardās (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ardās</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%95%E0%A7%80%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%A8" title="কীর্তন">কীর্তন</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B2%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A6%B0_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" title="লঙ্গর (শিখধর্ম)">লঙ্গর</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%95%E0%A6%B0%E0%A6%A3_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE)" title="নাম করণ (শিখধর্ম)">নাম করণ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Anand_Karaj&action=edit&redlink=1" class="new" title="Anand Karaj (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Anand Karaj</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Amrit_Sanchar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amrit Sanchar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Amrit Sanchar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Amrit_Vel%C4%81&action=edit&redlink=1" class="new" title="Amrit Velā (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Amrit Velā</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Antam_Sanskar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Antam Sanskar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Antam Sanskar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Three_pillars_of_Sikhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Three pillars of Sikhism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Three Pillars</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Kirat_Karo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Kirat Karo (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Kirat Karo</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE_%E0%A6%9C%E0%A6%AA&action=edit&redlink=1" class="new" title="নাম জপ (পাতার অস্তিত্ব নেই)">নাম জপ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Vand_Chhako&action=edit&redlink=1" class="new" title="Vand Chhako (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Vand Chhako</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%B6%E0%A7%80%E0%A6%B2%E0%A6%A8&action=edit&redlink=1" class="new" title="শিখ অনুশীলন (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শিখ অনুশীলন</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=The_Five_Ks&action=edit&redlink=1" class="new" title="The Five Ks (পাতার অস্তিত্ব নেই)">The Five Ks</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Simran&action=edit&redlink=1" class="new" title="Simran (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Simran</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Selfless_service&action=edit&redlink=1" class="new" title="Selfless service (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sewa</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Charhdi_Kala&action=edit&redlink=1" class="new" title="Charhdi Kala (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Charhdi Kala</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dasvand&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dasvand (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Dasvand</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Jhatka&action=edit&redlink=1" class="new" title="Jhatka (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Jhatka</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ ধর্মগ্রন্থ">ধর্মগ্রন্থ</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="গুরু গ্রন্থ সাহিব">গুরু গ্রন্থ সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%86%E0%A6%A6%E0%A6%BF_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" class="mw-redirect" title="আদি গ্রন্থ">আদি গ্রন্থ</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A6%B6%E0%A6%AE_%E0%A6%97%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A5" title="দশম গ্রন্থ">দশম গ্রন্থ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="গুরবাণী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">গুরবাণী</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AE%E0%A7%82%E0%A6%B2_%E0%A6%AE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0" title="মূল মন্ত্র">মূল মন্ত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%AA%E0%A6%9C%E0%A6%BF_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="জপজি সাহিব">জপজি সাহিব</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Chaupai_(Sikhism)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Chaupai (Sikhism) (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Chaupai</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AA_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="জাপ সাহিব">জাপ সাহিব</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Rehras&action=edit&redlink=1" class="new" title="Rehras (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Rehras</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sukhmani_Sahib&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sukhmani Sahib (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Sukhmani Sahib</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Tav-Prasad_Savaiye&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tav-Prasad Savaiye (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Tav-Prasad Savaiye</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%A6%E0%A7%87%E0%A6%B6_%E0%A6%85%E0%A6%A8%E0%A7%81%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%80_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="দেশ অনুযায়ী শিখধর্ম">দেশ অনুসারে</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%85%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="অস্ট্রেলিয়ায় শিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">অস্ট্রেলিয়া</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%86%E0%A6%AB%E0%A6%97%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%87_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="আফগানিস্তানে শিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">আফগানিস্তান</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Belgium%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Belgiumশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Belgium</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%A1%E0%A6%BE%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="কানাডায় শিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">কানাডা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Fiji%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Fijiশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Fiji</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_France%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Franceশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">France</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Germany%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Germanyশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Germany</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="ভারতে শিখধর্ম">ভারত</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Indonesia%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Indonesiaশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Indonesia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Iraq%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Iraqশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Iraq</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Italy%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Italyশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Italy</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Malaysia%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Malaysiaশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Malaysia</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Nepal%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Nepalশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Nepal</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_the_Netherlands%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in the Netherlandsশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Netherlands</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_New_Zealand%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in New Zealandশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">New Zealand</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Pakistan%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Pakistanশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Pakistan</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Singapore%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Singaporeশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Singapore</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Switzerland%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Switzerlandশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Switzerland</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_Thailand%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in Thailandশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Thailand</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_the_United_Arab_Emirates%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in the United Arab Emiratesশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">United Arab Emirates</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Sikhism_in_the_United_Kingdom%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="Sikhism in the United Kingdomশিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">United Kingdom</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%9F%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87_%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&action=edit&redlink=1" class="new" title="যুক্তরাষ্ট্রে শিখধর্ম (পাতার অস্তিত্ব নেই)">United States</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ ধর্ম">অন্যান্য</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="শিখধর্মের ইতিহাস">ইতিহাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF" title="শিখ সংস্কৃতি">সংস্কৃতি</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A6%B2%E0%A6%BE" title="শিখ চিত্রকলা">চিত্রকলা</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4&action=edit&redlink=1" class="new" title="শিখ সঙ্গীত (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সঙ্গীত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%8F%E0%A6%95_%E0%A6%93%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B0" title="এক ওঙ্কার">এক ওঙ্কার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A7%87%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%B0%E0%A7%81" title="ওয়াহেগুরু">ওয়াহেগুরু</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A3%E0%A7%8D%E0%A6%A1%E0%A6%BE_(%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%95)" title="খাণ্ডা (শিখ প্রতীক)">খাণ্ডা</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC" title="পঞ্চ প্রিয়">পঞ্চ প্রিয়</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%AA%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%A4_%E0%A6%9A%E0%A6%B2%E0%A6%9A%E0%A7%8D%E0%A6%9A%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিষয়শ্রেণী:শিখধর্ম সম্পর্কিত চলচ্চিত্র (পাতার অস্তিত্ব নেই)">চলচ্চিত্র</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ সাহিত্য">সাহিত্য</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%99%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%80%E0%A6%A4" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ সঙ্গীত">সঙ্গীত</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE" title="শিখ নাম">নাম</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%A8" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ স্থান">স্থান</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:Sikh_politics&action=edit&redlink=1" class="new" title="বিষয়শ্রেণী:Sikh politics (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Politics</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Nanakshahi_calendar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Nanakshahi calendar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Nanakshahi calendar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Ramananda&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ramananda (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Ramananda</a></li> <li><a href="/wiki/Fariduddin_Ganjshakar" class="mw-redirect" title="Fariduddin Ganjshakar">Fariduddin Ganjshakar</a></li> <li><a href="/wiki/Kabir" class="mw-redirect" title="Kabir">Kabir</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Gurdwara&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gurdwara (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Gurdwara</a> (<a href="/wiki/Harmandir_Sahib" class="mw-redirect" title="Harmandir Sahib">Harmandir Sahib</a>)</li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%87%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="পাঞ্জাবের ইতিহাস">পাঞ্জাবের ইতিহাস</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B8%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%B0&action=edit&redlink=1" class="new" title="সর্দার (পাতার অস্তিত্ব নেই)">সর্দার</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" class="mw-redirect" title="পাঞ্জ তখত">পাঞ্জ তখত</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Dastar&action=edit&redlink=1" class="new" title="Dastar (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Dastar</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Islam_and_Sikhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Islam and Sikhism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Islam</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Hinduism_and_Sikhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hinduism and Sikhism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Hinduism</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%AE%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="শিখ সাম্রাজ্য">শিখ সাম্রাজ্য</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Mela_Maghi&action=edit&redlink=1" class="new" title="Mela Maghi (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Mela Maghi</a></li> <li><a href="/wiki/3HO" class="mw-redirect" title="3HO">3HO</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87_%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%AD%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%B8" title="শিখধর্মে খাদ্যাভ্যাস">শিখধর্মে খাদ্যাভ্যাস</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96" title="বিষয়শ্রেণী:শিখ">শিখ</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A7%80&action=edit&redlink=1" class="new" title="শিখধর্মে নারী (পাতার অস্তিত্ব নেই)">শিখধর্মে নারী</a></li> <li><a href="/w/index.php?title=Idolatry_in_Sikhism&action=edit&redlink=1" class="new" title="Idolatry in Sikhism (পাতার অস্তিত্ব নেই)">Idolatry in Sikhism</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%AE%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%8B%E0%A6%9A%E0%A6%A8%E0%A6%BE" title="শিখধর্মের সমালোচনা">সমালোচনা</a></li></ul> </div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background:#FFC600;width:1%"><a href="/wiki/%E0%A6%AA%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9A_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="পঞ্চ তখত">তখত</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd hlist" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%85%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4" title="অকাল তখত">তখত শ্রী অকাল সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%A6%E0%A6%AE%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী দমদমা সাহিব">তখত শ্রী দমদমা সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%97%E0%A6%A1%E0%A6%BC_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী কেশগড় সাহিব">তখত শ্রী কেশগড় সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%B9%E0%A6%BE%E0%A6%9C%E0%A7%81%E0%A6%B0_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী হাজুর সাহিব">তখত শ্রী হাজুর সাহিব</a></li> <li><a href="/wiki/%E0%A6%A4%E0%A6%96%E0%A6%A4_%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%80_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9F%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%AC" title="তখত শ্রী পাটনা সাহিব">তখত শ্রী পাটনা সাহিব</a></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div> <!-- NewPP limit report Parsed by mw‐web.eqiad.main‐667bbb4584‐fghxj Cached time: 20250219160302 Cache expiry: 2592000 Reduced expiry: false Complications: [show‐toc] CPU time usage: 0.675 seconds Real time usage: 0.820 seconds Preprocessor visited node count: 4393/1000000 Post‐expand include size: 215896/2097152 bytes Template argument size: 5195/2097152 bytes Highest expansion depth: 14/100 Expensive parser function count: 2/500 Unstrip recursion depth: 0/20 Unstrip post‐expand size: 129638/5000000 bytes Lua time usage: 0.385/10.000 seconds Lua memory usage: 14709060/52428800 bytes Number of Wikibase entities loaded: 0/400 --> <!-- Transclusion expansion time report (%,ms,calls,template) 100.00% 698.133 1 -total 46.27% 323.032 1 টেমপ্লেট:সূত্র_তালিকা 29.62% 206.813 53 টেমপ্লেট:বই_উদ্ধৃতি 26.50% 185.022 1 টেমপ্লেট:Sikhism_sidebar 25.85% 180.488 1 টেমপ্লেট:Sidebar_with_collapsible_lists 11.17% 77.977 3 টেমপ্লেট:IAST 10.89% 76.057 3 টেমপ্লেট:Transl 9.79% 68.367 1 টেমপ্লেট:Infobox_religion 8.22% 57.416 1 টেমপ্লেট:তথ্যছক 4.38% 30.568 2 টেমপ্লেট:Lang --> <!-- Saved in parser cache with key bnwiki:pcache:9989:|#|:idhash:canonical and timestamp 20250219160302 and revision id 7827417. Rendering was triggered because: page-view --> </div><!--esi <esi:include src="/esitest-fa8a495983347898/content" /> --><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?useformat=desktop&type=1x1&usesul3=0" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">'<a dir="ltr" href="https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=শিখধর্ম&oldid=7827417">https://bn.wikipedia.org/w/index.php?title=শিখধর্ম&oldid=7827417</a>' থেকে আনীত</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%B7:%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80" title="বিশেষ:বিষয়শ্রেণী">বিষয়শ্রেণীসমূহ</a>: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:ধর্ম">ধর্ম</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A7%A7%E0%A7%AB%E0%A6%B6_%E0%A6%B6%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%80%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%87_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A7%8D%E0%A6%A0%E0%A6%BF%E0%A6%A4" title="বিষয়শ্রেণী:১৫শ শতাব্দীতে ভারতে প্রতিষ্ঠিত">১৫শ শতাব্দীতে ভারতে প্রতিষ্ঠিত</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:শিখধর্ম">শিখধর্ম</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%97%E0%A7%81%E0%A6%A3_%E0%A6%AA%E0%A7%82%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%90%E0%A6%A4%E0%A6%BF%E0%A6%B9%E0%A7%8D%E0%A6%AF" title="বিষয়শ্রেণী:নির্গুণ পূজার ঐতিহ্য">নির্গুণ পূজার ঐতিহ্য</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A4%E0%A7%80%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:ভারতীয় ধর্ম">ভারতীয় ধর্ম</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AC" title="বিষয়শ্রেণী:পাঞ্জাব">পাঞ্জাব</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%A6" title="বিষয়শ্রেণী:একেশ্বরবাদ">একেশ্বরবাদ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AE%E0%A7%8B%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7-%E0%A6%95%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE" title="বিষয়শ্রেণী:মোক্ষ-কেন্দ্রিক ধর্ম">মোক্ষ-কেন্দ্রিক ধর্ম</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">লুকানো বিষয়শ্রেণী: <ul><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%9E%E0%A7%8D%E0%A6%9C%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%AC%E0%A6%B9%E0%A6%BF%E0%A6%83%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97_%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:পাঞ্জাবি ভাষার বহিঃসংযোগ থাকা নিবন্ধ">পাঞ্জাবি ভাষার বহিঃসংযোগ থাকা নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3:_%E0%A6%85%E0%A6%9A%E0%A7%87%E0%A6%A8%E0%A6%BE_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: অচেনা ভাষা">উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: অচেনা ভাষা</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%89%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%A7%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A6%BF_%E0%A6%B6%E0%A7%88%E0%A6%B2%E0%A7%80_%E0%A6%B0%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%B7%E0%A6%A3:_%E0%A6%8F%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BF%E0%A6%95_%E0%A6%A8%E0%A6%BE%E0%A6%AE:_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%95%E0%A6%97%E0%A6%A3%E0%A7%87%E0%A6%B0_%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF%E0%A6%95%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা">উদ্ধৃতি শৈলী রক্ষণাবেক্ষণ: একাধিক নাম: লেখকগণের তালিকা</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%82%E0%A6%B2%E0%A6%BE-%E0%A6%A8%E0%A6%AF%E0%A6%BC_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%96%E0%A6%BE_%E0%A6%A5%E0%A6%BE%E0%A6%95%E0%A6%BE_%E0%A6%A8%E0%A6%BF%E0%A6%AC%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A7" title="বিষয়শ্রেণী:বাংলা-নয় ভাষার লেখা থাকা নিবন্ধ">বাংলা-নয় ভাষার লেখা থাকা নিবন্ধ</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%B2%E0%A6%BE%E0%A6%B2_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97%E0%A6%AF%E0%A7%81%E0%A6%95%E0%A7%8D%E0%A6%A4_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F" title="বিষয়শ্রেণী:লাল সংযোগযুক্ত প্রবেশদ্বারসহ প্রবেশদ্বার টেমপ্লেট">লাল সংযোগযুক্ত প্রবেশদ্বারসহ প্রবেশদ্বার টেমপ্লেট</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%96%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A6%BF_%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%AC%E0%A7%87%E0%A6%B6%E0%A6%A6%E0%A7%8D%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B0_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A6%B8%E0%A6%B9_%E0%A6%AA%E0%A6%BE%E0%A6%A4%E0%A6%BE" title="বিষয়শ্রেণী:খালি প্রবেশদ্বার টেমপ্লেটসহ পাতা">খালি প্রবেশদ্বার টেমপ্লেটসহ পাতা</a></li><li><a href="/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%B7%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%B6%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A7%87%E0%A6%A3%E0%A7%80:%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%AC_%E0%A6%86%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%87%E0%A6%AD_%E0%A6%9F%E0%A7%87%E0%A6%AE%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B2%E0%A7%87%E0%A6%9F%E0%A7%87_%E0%A6%93%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A7%87%E0%A6%AC%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%95_%E0%A6%B8%E0%A6%82%E0%A6%AF%E0%A7%8B%E0%A6%97" title="বিষয়শ্রেণী:ওয়েব আর্কাইভ টেমপ্লেটে ওয়েব্যাক সংযোগ">ওয়েব আর্কাইভ টেমপ্লেটে ওয়েব্যাক সংযোগ</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> এ পৃষ্ঠায় শেষ পরিবর্তন হয়েছিল ১৩:২৫টার সময়, ২০ ডিসেম্বর ২০২৪ তারিখে।</li> <li id="footer-info-copyright">লেখাগুলো <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.bn">ক্রিয়েটিভ কমন্স অ্যাট্রিবিউশন/শেয়ার-আলাইক লাইসেন্সের</a> আওতাভুক্ত; এর সাথে বাড়তি শর্ত প্রযোজ্য হতে পারে। এই সাইট ব্যবহার করার মাধ্যমে আপনি এর <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Terms_of_Use/bn">ব্যবহারের শর্তাবলী</a> ও <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Policy:Privacy_policy/bn">গোপনীয়তা নীতির</a> সাথে সম্মত হচ্ছেন। উইকিপিডিয়া® একটি অলাভজনক সংস্থা, যা <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.wikimediafoundation.org/">উইকিমিডিয়া ফাউন্ডেশনের</a> একটি নিবন্ধিত ট্রেডমার্ক।</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">গোপনীয়তার নীতি</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%AC%E0%A7%83%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%A4%E0%A6%BE%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A4">উইকিপিডিয়া বৃত্তান্ত</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/%E0%A6%89%E0%A6%87%E0%A6%95%E0%A6%BF%E0%A6%AA%E0%A6%BF%E0%A6%A1%E0%A6%BF%E0%A6%AF%E0%A6%BC%E0%A6%BE:%E0%A6%B8%E0%A6%BE%E0%A6%A7%E0%A6%BE%E0%A6%B0%E0%A6%A3_%E0%A6%A6%E0%A6%BE%E0%A6%AC%E0%A6%BF%E0%A6%A4%E0%A7%8D%E0%A6%AF%E0%A6%BE%E0%A6%97">দাবিত্যাগ</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">আচরণবিধি</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">উন্নয়নকারী</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/bn.wikipedia.org">পরিসংখ্যান</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">কুকির বিবৃতি</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//bn.m.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">মোবাইল সংস্করণ</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29"><img src="/static/images/footer/wikimedia.svg" width="25" height="25" alt="Wikimedia Foundation" lang="en" loading="lazy"></picture></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><picture><source media="(min-width: 500px)" srcset="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" width="88" height="31"><img src="/w/resources/assets/mediawiki_compact.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="25" height="25" loading="lazy"></picture></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-header-container vector-sticky-header-container"> <div id="vector-sticky-header" class="vector-sticky-header"> <div class="vector-sticky-header-start"> <div class="vector-sticky-header-icon-start vector-button-flush-left vector-button-flush-right" aria-hidden="true"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-sticky-header-search-toggle" tabindex="-1" data-event-name="ui.vector-sticky-search-form.icon"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>অনুসন্ধান</span> </button> </div> <div role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box"> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail"> <form action="/w/index.php" id="vector-sticky-search-form" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="উইকিপিডিয়া অনুসন্ধান"> <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="বিশেষ:অনুসন্ধান"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">অনুসন্ধান</button> </form> </div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-context-bar"> <nav aria-label="পরিচ্ছেদসমূহ" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-sticky-header-toc vector-sticky-header-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-sticky-header-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-sticky-header-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="সূচিপত্র টগল করুন" > <label id="vector-sticky-header-toc-label" for="vector-sticky-header-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">সূচিপত্র টগল করুন</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-sticky-header-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div class="vector-sticky-header-context-bar-primary" aria-hidden="true" ><span class="mw-page-title-main">শিখধর্ম</span></div> </div> </div> <div class="vector-sticky-header-end" aria-hidden="true"> <div class="vector-sticky-header-icons"> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-talk-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="talk-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbles mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbles"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-subject-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="subject-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-article mw-ui-icon-wikimedia-article"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-history-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="history-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-history mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-history"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only mw-watchlink" id="ca-watchstar-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="watch-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-star mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-star"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="wikitext-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-wikiText mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-wikiText"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-ve-edit-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-edit mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-edit"></span> <span></span> </a> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only" id="ca-viewsource-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ve-edit-protected-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-editLock mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-editLock"></span> <span></span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-buttons"> <button class="cdx-button cdx-button--weight-quiet mw-interlanguage-selector" id="p-lang-btn-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-language mw-ui-icon-wikimedia-wikimedia-language"></span> <span>১৫৫টি ভাষা</span> </button> <a href="#" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive" id="ca-addsection-sticky-header" tabindex="-1" data-event-name="addsection-sticky-header"><span class="vector-icon mw-ui-icon-speechBubbleAdd-progressive mw-ui-icon-wikimedia-speechBubbleAdd-progressive"></span> <span>আলোচনা যোগ করুন</span> </a> </div> <div class="vector-sticky-header-icon-end"> <div class="vector-user-links"> </div> </div> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.main-698c79758b-k9c4t","wgBackendResponseTime":148,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"0.675","walltime":"0.820","ppvisitednodes":{"value":4393,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":215896,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":5195,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":14,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":2,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":0,"limit":20},"unstrip-size":{"value":129638,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 698.133 1 -total"," 46.27% 323.032 1 টেমপ্লেট:সূত্র_তালিকা"," 29.62% 206.813 53 টেমপ্লেট:বই_উদ্ধৃতি"," 26.50% 185.022 1 টেমপ্লেট:Sikhism_sidebar"," 25.85% 180.488 1 টেমপ্লেট:Sidebar_with_collapsible_lists"," 11.17% 77.977 3 টেমপ্লেট:IAST"," 10.89% 76.057 3 টেমপ্লেট:Transl"," 9.79% 68.367 1 টেমপ্লেট:Infobox_religion"," 8.22% 57.416 1 টেমপ্লেট:তথ্যছক"," 4.38% 30.568 2 টেমপ্লেট:Lang"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.385","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":14709060,"limit":52428800},"limitreport-logs":"table#1 {\n [\"size\"] = \"tiny\",\n}\n"},"cachereport":{"origin":"mw-web.eqiad.main-667bbb4584-fghxj","timestamp":"20250219160302","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"\u09b6\u09bf\u0996\u09a7\u09b0\u09cd\u09ae","url":"https:\/\/bn.wikipedia.org\/wiki\/%E0%A6%B6%E0%A6%BF%E0%A6%96%E0%A6%A7%E0%A6%B0%E0%A7%8D%E0%A6%AE","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9316","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q9316","author":{"@type":"Organization","name":"\u0989\u0987\u0995\u09bf\u09ae\u09bf\u09a1\u09bf\u09af\u09bc\u09be \u09aa\u09cd\u09b0\u0995\u09b2\u09cd\u09aa\u09c7\u09b0 \u0985\u09ac\u09a6\u09be\u09a8\u0995\u09be\u09b0\u09c0\u0997\u09a3"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"\u0989\u0987\u0995\u09bf\u09ae\u09bf\u09a1\u09bf\u09af\u09bc\u09be \u09ab\u09be\u0989\u09a8\u09cd\u09a1\u09c7\u09b6\u09a8","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2006-08-04T19:17:29Z","dateModified":"2024-12-20T13:25:43Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/4d\/Hamandir_Sahib_%28Golden_Temple%29.jpg","headline":"\u09aa\u09be\u099e\u09cd\u099c\u09be\u09ac \u0985\u099e\u09cd\u099a\u09b2\u09c7 \u0989\u09ce\u09aa\u09a8\u09cd\u09a8 \u09ad\u09be\u09b0\u09a4\u09c0\u09af\u09bc \u09a7\u09b0\u09cd\u09ae"}</script> </body> </html>