CINXE.COM

<!DOCTYPE html> <html class="client-nojs vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available" lang="eu" dir="ltr"> <head> <meta charset="UTF-8"> <title>Euskara - Wikipedia, entziklopedia askea.</title> <script>(function(){var className="client-js vector-feature-language-in-header-enabled vector-feature-language-in-main-page-header-disabled vector-feature-sticky-header-disabled vector-feature-page-tools-pinned-disabled vector-feature-toc-pinned-clientpref-1 vector-feature-main-menu-pinned-disabled vector-feature-limited-width-clientpref-1 vector-feature-limited-width-content-enabled vector-feature-custom-font-size-clientpref-1 vector-feature-appearance-pinned-clientpref-1 vector-feature-night-mode-enabled skin-theme-clientpref-day vector-toc-available";var cookie=document.cookie.match(/(?:^|; )euwikimwclientpreferences=([^;]+)/);if(cookie){cookie[1].split('%2C').forEach(function(pref){className=className.replace(new RegExp('(^| )'+pref.replace(/-clientpref-\w+$|[^\w-]+/g,'')+'-clientpref-\\w+( |$)'),'$1'+pref+'$2');});}document.documentElement.className=className;}());RLCONF={"wgBreakFrames":false,"wgSeparatorTransformTable":[",\t.",".\t,"],"wgDigitTransformTable":["",""], "wgDefaultDateFormat":"dmy","wgMonthNames":["","urtarrila","otsaila","martxoa","apirila","maiatza","ekaina","uztaila","abuztua","iraila","urria","azaroa","abendua"],"wgRequestId":"610892df-8255-4a2a-b3ff-dffe3400a203","wgCanonicalNamespace":"","wgCanonicalSpecialPageName":false,"wgNamespaceNumber":0,"wgPageName":"Euskara","wgTitle":"Euskara","wgCurRevisionId":9968334,"wgRevisionId":9968334,"wgArticleId":3092,"wgIsArticle":true,"wgIsRedirect":false,"wgAction":"view","wgUserName":null,"wgUserGroups":["*"],"wgCategories":["Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orri guztiak","Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak from otsaila 2021","Betiko hautsitako kanpo estekak dituzten artikuluak","Txantiloi-deietan argumentu bikoiztuak erabiltzen dituzten orrialdeak","Erdi-babestutako orrialdeak","Hezkuntza Programako artikuluak","Hezkuntza Programa/Hizkuntzak","Hizkuntza txantiloia duten artikuluak","Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak","Artikulu onak", "Wikipedia:BNF identifikatzailea duten artikuluak","Wikipedia:GND identifikatzailea duten artikuluak","Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak","Wikipedia:AAT identifikatzailea duten artikuluak","Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak","Euskara"],"wgPageViewLanguage":"eu","wgPageContentLanguage":"eu","wgPageContentModel":"wikitext","wgRelevantPageName":"Euskara","wgRelevantArticleId":3092,"wgIsProbablyEditable":false,"wgRelevantPageIsProbablyEditable":false,"wgRestrictionEdit":["autoconfirmed"],"wgRestrictionMove":["autoconfirmed"],"wgNoticeProject":"wikipedia","wgCiteReferencePreviewsActive":false,"wgMediaViewerOnClick":true,"wgMediaViewerEnabledByDefault":true,"wgPopupsFlags":0,"wgVisualEditor":{"pageLanguageCode":"eu","pageLanguageDir":"ltr","pageVariantFallbacks":"eu"},"wgMFDisplayWikibaseDescriptions":{"search":true,"watchlist":true,"tagline":true,"nearby":true},"wgWMESchemaEditAttemptStepOversample":false,"wgWMEPageLength":100000,"wgRelatedArticlesCompat":[], "wgCentralAuthMobileDomain":false,"wgEditSubmitButtonLabelPublish":true,"wgULSPosition":"interlanguage","wgULSisCompactLinksEnabled":false,"wgVector2022LanguageInHeader":true,"wgULSisLanguageSelectorEmpty":false,"wgWikibaseItemId":"Q8752","wgCheckUserClientHintsHeadersJsApi":["brands","architecture","bitness","fullVersionList","mobile","model","platform","platformVersion"],"GEHomepageSuggestedEditsEnableTopics":true,"wgGETopicsMatchModeEnabled":false,"wgGEStructuredTaskRejectionReasonTextInputEnabled":false,"wgGELevelingUpEnabledForUser":false};RLSTATE={"ext.globalCssJs.user.styles":"ready","site.styles":"ready","user.styles":"ready","ext.globalCssJs.user":"ready","user":"ready","user.options":"loading","ext.cite.styles":"ready","mediawiki.page.gallery.styles":"ready","ext.tmh.player.styles":"ready","ext.imagemap.styles":"ready","skins.vector.search.codex.styles":"ready","skins.vector.styles":"ready","skins.vector.icons":"ready","ext.wikimediamessages.styles":"ready", "ext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript":"ready","ext.uls.interlanguage":"ready","wikibase.client.init":"ready","ext.wikimediaBadges":"ready"};RLPAGEMODULES=["ext.cite.ux-enhancements","mediawiki.page.gallery","ext.tmh.player","ext.imagemap","mediawiki.page.media","site","mediawiki.page.ready","mediawiki.toc","skins.vector.js","ext.centralNotice.geoIP","ext.centralNotice.startUp","ext.gadget.ErrefAurrebista","ext.gadget.UkensKonkurranse","ext.gadget.TxikipediaTab","ext.gadget.ArtikuluenKalitatea","ext.gadget.refToolbar","ext.gadget.switcher","ext.urlShortener.toolbar","ext.centralauth.centralautologin","mmv.bootstrap","ext.popups","ext.visualEditor.desktopArticleTarget.init","ext.visualEditor.targetLoader","ext.echo.centralauth","ext.eventLogging","ext.wikimediaEvents","ext.navigationTiming","ext.uls.interface","ext.cx.eventlogging.campaigns","ext.cx.uls.quick.actions","wikibase.client.vector-2022","ext.checkUser.clientHints","ext.growthExperiments.SuggestedEditSession", "wikibase.sidebar.tracking"];</script> <script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.loader.impl(function(){return["user.options@12s5i",function($,jQuery,require,module){mw.user.tokens.set({"patrolToken":"+\\","watchToken":"+\\","csrfToken":"+\\"}); }];});});</script> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=ext.cite.styles%7Cext.imagemap.styles%7Cext.tmh.player.styles%7Cext.uls.interlanguage%7Cext.visualEditor.desktopArticleTarget.noscript%7Cext.wikimediaBadges%7Cext.wikimediamessages.styles%7Cmediawiki.page.gallery.styles%7Cskins.vector.icons%2Cstyles%7Cskins.vector.search.codex.styles%7Cwikibase.client.init&only=styles&skin=vector-2022"> <script async="" src="/w/load.php?lang=eu&modules=startup&only=scripts&raw=1&skin=vector-2022"></script> <meta name="ResourceLoaderDynamicStyles" content=""> <link rel="stylesheet" href="/w/load.php?lang=eu&modules=site.styles&only=styles&skin=vector-2022"> <meta name="generator" content="MediaWiki 1.44.0-wmf.4"> <meta name="referrer" content="origin"> <meta name="referrer" content="origin-when-cross-origin"> <meta name="robots" content="max-image-preview:standard"> <meta name="format-detection" content="telephone=no"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Basque_%25_%28most_recent%29.svg/1200px-Basque_%25_%28most_recent%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="1200"> <meta property="og:image:height" content="963"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Basque_%25_%28most_recent%29.svg/800px-Basque_%25_%28most_recent%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="800"> <meta property="og:image:height" content="642"> <meta property="og:image" content="https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Basque_%25_%28most_recent%29.svg/640px-Basque_%25_%28most_recent%29.svg.png"> <meta property="og:image:width" content="640"> <meta property="og:image:height" content="514"> <meta name="viewport" content="width=1120"> <meta property="og:title" content="Euskara - Wikipedia, entziklopedia askea."> <meta property="og:type" content="website"> <link rel="preconnect" href="//upload.wikimedia.org"> <link rel="alternate" media="only screen and (max-width: 640px)" href="//eu.m.wikipedia.org/wiki/Euskara"> <link rel="apple-touch-icon" href="/static/apple-touch/wikipedia.png"> <link rel="icon" href="/static/favicon/wikipedia.ico"> <link rel="search" type="application/opensearchdescription+xml" href="/w/rest.php/v1/search" title="Wikipedia (eu)"> <link rel="EditURI" type="application/rsd+xml" href="//eu.wikipedia.org/w/api.php?action=rsd"> <link rel="canonical" href="https://eu.wikipedia.org/wiki/Euskara"> <link rel="license" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu"> <link rel="alternate" type="application/atom+xml" title="Wikipedia Atom Jarioa" href="/w/index.php?title=Berezi:AzkenAldaketak&feed=atom"> <link rel="dns-prefetch" href="//meta.wikimedia.org" /> <link rel="dns-prefetch" href="//login.wikimedia.org"> </head> <body class="skin--responsive skin-vector skin-vector-search-vue mediawiki ltr sitedir-ltr mw-hide-empty-elt ns-0 ns-subject page-Euskara rootpage-Euskara skin-vector-2022 action-view"><a class="mw-jump-link" href="#bodyContent">Edukira joan</a> <div class="vector-header-container"> <header class="vector-header mw-header"> <div class="vector-header-start"> <nav class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown vector-main-menu-dropdown vector-button-flush-left vector-button-flush-right" > <input type="checkbox" id="vector-main-menu-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-main-menu-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Menu nagusia" > <label id="vector-main-menu-dropdown-label" for="vector-main-menu-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-menu mw-ui-icon-wikimedia-menu"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Menu nagusia</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-main-menu-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-main-menu" class="vector-main-menu vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-main-menu-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="main-menu-pinned" data-pinnable-element-id="vector-main-menu" data-pinned-container-id="vector-main-menu-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-main-menu-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Menu nagusia</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-main-menu.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-navigation" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-navigation" > <div class="vector-menu-heading"> Nabigazioa </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="n-mainpage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Azala" title="Azala bisitatu [z]" accesskey="z"><span>Azala</span></a></li><li id="n-Txikipedia" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Txikipedia:Azala"><span>Txikipedia</span></a></li><li id="n-Ikusgela" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela"><span>Ikusgela</span></a></li><li id="n-portal" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Wikipedia:Txokoa" title="Proiektuaren inguruan, zer egin dezakezu, non aurkitu nahi duzuna"><span>Txokoa</span></a></li><li id="n-recentchanges" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:AzkenAldaketak" title="Wikiko azken aldaketen zerrenda. [r]" accesskey="r"><span>Aldaketa berriak</span></a></li><li id="n-randompage" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:Ausazkoa" title="Ausazko orrialde bat kargatu [x]" accesskey="x"><span>Ausazko orria</span></a></li><li id="n-help" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" title="Aurkitzeko lekua."><span>Laguntza</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> <a href="/wiki/Azala" class="mw-logo"> <img class="mw-logo-icon" src="/static/images/icons/wikipedia.png" alt="" aria-hidden="true" height="50" width="50"> <span class="mw-logo-container skin-invert"> <img class="mw-logo-wordmark" alt="Wikipedia" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-wordmark-en.svg" style="width: 7.5em; height: 1.125em;"> <img class="mw-logo-tagline" alt="Entziklopedia askea" src="/static/images/mobile/copyright/wikipedia-tagline-eu.svg" width="120" height="13" style="width: 7.5em; height: 0.8125em;"> </span> </a> </div> <div class="vector-header-end"> <div id="p-search" role="search" class="vector-search-box-vue vector-search-box-collapses vector-search-box-show-thumbnail vector-search-box-auto-expand-width vector-search-box"> <a href="/wiki/Berezi:Bilatu" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only search-toggle" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f"><span class="vector-icon mw-ui-icon-search mw-ui-icon-wikimedia-search"></span> <span>Bilatu</span> </a> <div class="vector-typeahead-search-container"> <div class="cdx-typeahead-search cdx-typeahead-search--show-thumbnail cdx-typeahead-search--auto-expand-width"> <form action="/w/index.php" id="searchform" class="cdx-search-input cdx-search-input--has-end-button"> <div id="simpleSearch" class="cdx-search-input__input-wrapper" data-search-loc="header-moved"> <div class="cdx-text-input cdx-text-input--has-start-icon"> <input class="cdx-text-input__input" type="search" name="search" placeholder="Wikipedia wikian bilatu" aria-label="Wikipedia wikian bilatu" autocapitalize="sentences" title="Wikipedia(e)n bilatu [f]" accesskey="f" id="searchInput" > <span class="cdx-text-input__icon cdx-text-input__start-icon"></span> </div> <input type="hidden" name="title" value="Berezi:Bilatu"> </div> <button class="cdx-button cdx-search-input__end-button">Bilatu</button> </form> </div> </div> </div> <nav class="vector-user-links vector-user-links-wide" aria-label="Tresna pertsonalak"> <div class="vector-user-links-main"> <div id="p-vector-user-menu-preferences" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-userpage" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown " title="Change the appearance of the page's font size, width, and color" > <input type="checkbox" id="vector-appearance-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-appearance-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Itxura" > <label id="vector-appearance-dropdown-label" for="vector-appearance-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-appearance mw-ui-icon-wikimedia-appearance"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Itxura</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-appearance-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <div id="p-vector-user-menu-notifications" class="vector-menu mw-portlet emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> <div id="p-vector-user-menu-overflow" class="vector-menu mw-portlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_eu.wikipedia.org&uselang=eu" class=""><span>Dohaintza egin</span></a> </li> <li id="pt-createaccount-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Euskara" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea." class=""><span>Sortu kontua</span></a> </li> <li id="pt-login-2" class="user-links-collapsible-item mw-list-item user-links-collapsible-item"><a data-mw="interface" href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Euskara" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o" class=""><span>Hasi saioa</span></a> </li> </ul> </div> </div> </div> <div id="vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown vector-user-menu vector-button-flush-right vector-user-menu-logged-out" title="Aukera gehiago" > <input type="checkbox" id="vector-user-links-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-user-links-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresna pertsonalak" > <label id="vector-user-links-dropdown-label" for="vector-user-links-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-ellipsis mw-ui-icon-wikimedia-ellipsis"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Tresna pertsonalak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-personal" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-personal user-links-collapsible-item" title="User menu" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-sitesupport" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="//donate.wikimedia.org/wiki/Special:FundraiserRedirector?utm_source=donate&utm_medium=sidebar&utm_campaign=C13_eu.wikipedia.org&uselang=eu"><span>Dohaintza egin</span></a></li><li id="pt-createaccount" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:KontuaSortu&returnto=Euskara" title="Kontu bat sortu eta horrekin saioa hastea eskatu nahi genizuke; ez da ezinbestekoa, ordea."><span class="vector-icon mw-ui-icon-userAdd mw-ui-icon-wikimedia-userAdd"></span> <span>Sortu kontua</span></a></li><li id="pt-login" class="user-links-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:SaioaHasi&returnto=Euskara" title="Izen ematera gonbidatzen zaitugu. [o]" accesskey="o"><span class="vector-icon mw-ui-icon-logIn mw-ui-icon-wikimedia-logIn"></span> <span>Hasi saioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-user-menu-anon-editor" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-user-menu-anon-editor" > <div class="vector-menu-heading"> Izena eman gabeko erabiltzaileentzako orrialdeak <a href="/wiki/Laguntza:Sarrera" aria-label="Artikuluak aldatzeari buruz gehiago ikasi"><span>gehiago ikasi</span></a> </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="pt-anoncontribs" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEkarpenak" title="IP helbide honetatik egindako aldaketen zerrenda [y]" accesskey="y"><span>Ekarpenak</span></a></li><li id="pt-anontalk" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:NireEztabaida" title="Zure IParen eztabaida [n]" accesskey="n"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </header> </div> <div class="mw-page-container"> <div class="mw-page-container-inner"> <div class="vector-sitenotice-container"> <div id="siteNotice"></div> </div> <div class="vector-column-start"> <div class="vector-main-menu-container"> <div id="mw-navigation"> <nav id="mw-panel" class="vector-main-menu-landmark" aria-label="Gunea"> <div id="vector-main-menu-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> </div> </div> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav id="mw-panel-toc" aria-label="Edukiak" data-event-name="ui.sidebar-toc" class="mw-table-of-contents-container vector-toc-landmark"> <div id="vector-toc-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-toc" class="vector-toc vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-toc-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="toc-pinned" data-pinnable-element-id="vector-toc" > <h2 class="vector-pinnable-header-label">Edukiak</h2> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-toc.unpin">ezkutatu</button> </div> <ul class="vector-toc-contents" id="mw-panel-toc-list"> <li id="toc-mw-content-text" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a href="#" class="vector-toc-link"> <div class="vector-toc-text">⇑ Gora</div> </a> </li> <li id="toc-Izena" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Izena"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1</span> <span>Izena</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Izena-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Izena azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Izena-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Etimologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Etimologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.1</span> <span>Etimologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Etimologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskalkietan_dituen_izenak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskalkietan_dituen_izenak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">1.2</span> <span>Euskalkietan dituen izenak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskalkietan_dituen_izenak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Sailkapena" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Sailkapena"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">2</span> <span>Sailkapena</span> </div> </a> <ul id="toc-Sailkapena-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Historia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Historia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3</span> <span>Historia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Historia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Historia azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Historia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Euskararen_jatorria_eta_ahaidetasunak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskararen_jatorria_eta_ahaidetasunak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.1</span> <span>Euskararen jatorria eta ahaidetasunak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskararen_jatorria_eta_ahaidetasunak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aitzineuskara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aitzineuskara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.2</span> <span>Aitzineuskara</span> </div> </a> <ul id="toc-Aitzineuskara-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_erromatarren_garaian" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_erromatarren_garaian"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.3</span> <span>Euskara erromatarren garaian</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara_erromatarren_garaian-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_Erdi_Aroan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_Erdi_Aroan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.4</span> <span>Euskara Erdi Aroan</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara_Erdi_Aroan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Beste_hizkuntzekiko_harremanak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Beste_hizkuntzekiko_harremanak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">3.5</span> <span>Beste hizkuntzekiko harremanak</span> </div> </a> <ul id="toc-Beste_hizkuntzekiko_harremanak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hedadura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Hedadura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4</span> <span>Hedadura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Hedadura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Hedadura azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Hedadura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Antzinako_euskara" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Antzinako_euskara"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.1</span> <span>Antzinako euskara</span> </div> </a> <ul id="toc-Antzinako_euskara-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erromatar_Inperioaren_ondorengo_aldaketak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Erromatar_Inperioaren_ondorengo_aldaketak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.2</span> <span>Erromatar Inperioaren ondorengo aldaketak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erromatar_Inperioaren_ondorengo_aldaketak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Gaur_egungo_euskararen_mugak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Gaur_egungo_euskararen_mugak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">4.3</span> <span>Gaur egungo euskararen mugak</span> </div> </a> <ul id="toc-Gaur_egungo_euskararen_mugak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Euskararen_lege_estatusa" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskararen_lege_estatusa"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5</span> <span>Euskararen lege estatusa</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Euskararen_lege_estatusa-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Euskararen lege estatusa azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Euskararen_lege_estatusa-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Askotariko_jurisdikzioak_eta_onarpen_partziala" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Askotariko_jurisdikzioak_eta_onarpen_partziala"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.1</span> <span>Askotariko jurisdikzioak eta onarpen partziala</span> </div> </a> <ul id="toc-Askotariko_jurisdikzioak_eta_onarpen_partziala-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Legediaren_gauzapen_arazotsua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Legediaren_gauzapen_arazotsua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.2</span> <span>Legediaren gauzapen arazotsua</span> </div> </a> <ul id="toc-Legediaren_gauzapen_arazotsua-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Espainiako_Diputatuen_Kongresuan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Espainiako_Diputatuen_Kongresuan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">5.3</span> <span>Espainiako Diputatuen Kongresuan</span> </div> </a> <ul id="toc-Espainiako_Diputatuen_Kongresuan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Euskarak_pairatutako_erasoak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskarak_pairatutako_erasoak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">6</span> <span>Euskarak pairatutako erasoak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskarak_pairatutako_erasoak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Demografia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Demografia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7</span> <span>Demografia</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Demografia-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Demografia azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Demografia-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Hiztun_kopurua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Hiztun_kopurua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.1</span> <span>Hiztun kopurua</span> </div> </a> <ul id="toc-Hiztun_kopurua-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erabilera" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Erabilera"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">7.2</span> <span>Erabilera</span> </div> </a> <ul id="toc-Erabilera-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Euskalkiak_eta_euskara_batua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskalkiak_eta_euskara_batua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8</span> <span>Euskalkiak eta euskara batua</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Euskalkiak_eta_euskara_batua-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Euskalkiak eta euskara batua azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Euskalkiak_eta_euskara_batua-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Euskalkiak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskalkiak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.1</span> <span>Euskalkiak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskalkiak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_batua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_batua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">8.2</span> <span>Euskara batua</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara_batua-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hizkuntzaren_egitura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Hizkuntzaren_egitura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9</span> <span>Hizkuntzaren egitura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Hizkuntzaren_egitura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Hizkuntzaren egitura azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Hizkuntzaren_egitura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ezaugarri_fonologikoak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ezaugarri_fonologikoak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.1</span> <span>Ezaugarri fonologikoak</span> </div> </a> <ul id="toc-Ezaugarri_fonologikoak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ezaugarri_morfologikoak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ezaugarri_morfologikoak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2</span> <span>Ezaugarri morfologikoak</span> </div> </a> <ul id="toc-Ezaugarri_morfologikoak-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Izen_morfologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Izen_morfologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2.1</span> <span>Izen morfologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Izen_morfologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aditz_morfologia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Aditz_morfologia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.2.2</span> <span>Aditz morfologia</span> </div> </a> <ul id="toc-Aditz_morfologia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Ezaugarri_sintaktikoak_(joskera)" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ezaugarri_sintaktikoak_(joskera)"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.3</span> <span>Ezaugarri sintaktikoak (joskera)</span> </div> </a> <ul id="toc-Ezaugarri_sintaktikoak_(joskera)-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ezaugarri_lexikoak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ezaugarri_lexikoak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.4</span> <span>Ezaugarri lexikoak</span> </div> </a> <ul id="toc-Ezaugarri_lexikoak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Idazkera" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Idazkera"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">9.5</span> <span>Idazkera</span> </div> </a> <ul id="toc-Idazkera-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Literatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10</span> <span>Literatura</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Literatura-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Literatura azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Literatura-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Ahozko_literatura" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Ahozko_literatura"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.1</span> <span>Ahozko literatura</span> </div> </a> <ul id="toc-Ahozko_literatura-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_idatziaren_lehen_urratsak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_idatziaren_lehen_urratsak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.2</span> <span>Euskara idatziaren lehen urratsak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara_idatziaren_lehen_urratsak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Literatura_idatzia" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Literatura_idatzia"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">10.3</span> <span>Literatura idatzia</span> </div> </a> <ul id="toc-Literatura_idatzia-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_munduan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_munduan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11</span> <span>Euskara munduan</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Euskara_munduan-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Euskara munduan azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Euskara_munduan-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Euskal_Herriaren_inguruan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskal_Herriaren_inguruan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.1</span> <span>Euskal Herriaren inguruan</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskal_Herriaren_inguruan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Aspaldiko_bisitariak:_Donejakue_bidea" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Aspaldiko_bisitariak:_Donejakue_bidea"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.2</span> <span>Aspaldiko bisitariak: Donejakue bidea</span> </div> </a> <ul id="toc-Aspaldiko_bisitariak:_Donejakue_bidea-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_bidaiari" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_bidaiari"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.3</span> <span>Euskara bidaiari</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara_bidaiari-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Euskal_etxeak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskal_etxeak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.3.1</span> <span>Euskal etxeak</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskal_etxeak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskara,_munduko_unibertsitateetan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-3"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara,_munduko_unibertsitateetan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.3.2</span> <span>Euskara, munduko unibertsitateetan</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara,_munduko_unibertsitateetan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Euskara_Interneten" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskara_Interneten"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.4</span> <span>Euskara Interneten</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskara_Interneten-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Euskal_pidginak_Islandian_eta_Kanadan" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskal_pidginak_Islandian_eta_Kanadan"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">11.5</span> <span>Euskal pidginak Islandian eta Kanadan</span> </div> </a> <ul id="toc-Euskal_pidginak_Islandian_eta_Kanadan-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Euskararen_aldeko_gizarte_mugimendua" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Euskararen_aldeko_gizarte_mugimendua"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12</span> <span>Euskararen aldeko gizarte mugimendua</span> </div> </a> <button aria-controls="toc-Euskararen_aldeko_gizarte_mugimendua-sublist" class="cdx-button cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only vector-toc-toggle"> <span class="vector-icon mw-ui-icon-wikimedia-expand"></span> <span>Erakutsi/ezkutatu Euskararen aldeko gizarte mugimendua azpiatal</span> </button> <ul id="toc-Euskararen_aldeko_gizarte_mugimendua-sublist" class="vector-toc-list"> <li id="toc-Erakundeak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Erakundeak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.1</span> <span>Erakundeak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erakundeak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Elkarteak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-2"> <a class="vector-toc-link" href="#Elkarteak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">12.2</span> <span>Elkarteak</span> </div> </a> <ul id="toc-Elkarteak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </li> <li id="toc-Hedabideak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Hedabideak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">13</span> <span>Hedabideak</span> </div> </a> <ul id="toc-Hedabideak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Oharrak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Oharrak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">14</span> <span>Oharrak</span> </div> </a> <ul id="toc-Oharrak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Erreferentziak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Erreferentziak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">15</span> <span>Erreferentziak</span> </div> </a> <ul id="toc-Erreferentziak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Ikus,_gainera" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Ikus,_gainera"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">16</span> <span>Ikus, gainera</span> </div> </a> <ul id="toc-Ikus,_gainera-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> <li id="toc-Kanpo_estekak" class="vector-toc-list-item vector-toc-level-1"> <a class="vector-toc-link" href="#Kanpo_estekak"> <div class="vector-toc-text"> <span class="vector-toc-numb">17</span> <span>Kanpo estekak</span> </div> </a> <ul id="toc-Kanpo_estekak-sublist" class="vector-toc-list"> </ul> </li> </ul> </div> </div> </nav> </div> </div> <div class="mw-content-container"> <main id="content" class="mw-body"> <header class="mw-body-header vector-page-titlebar"> <nav aria-label="Edukiak" class="vector-toc-landmark"> <div id="vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown vector-page-titlebar-toc vector-button-flush-left" > <input type="checkbox" id="vector-page-titlebar-toc-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-titlebar-toc" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu" > <label id="vector-page-titlebar-toc-label" for="vector-page-titlebar-toc-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--icon-only " aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-listBullet mw-ui-icon-wikimedia-listBullet"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">Eduki taularen ikusgarritasuna aldatu</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-titlebar-toc-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> </div> </div> </div> </nav> <h1 id="firstHeading" class="firstHeading mw-first-heading"><span class="mw-page-title-main">Euskara</span></h1> <div id="p-lang-btn" class="vector-dropdown mw-portlet mw-portlet-lang" > <input type="checkbox" id="p-lang-btn-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-p-lang-btn" class="vector-dropdown-checkbox mw-interlanguage-selector" aria-label="Joan beste hizkuntza batean idatzitako artikulu batera. 150 hizkuntzatan eskuragarri." > <label id="p-lang-btn-label" for="p-lang-btn-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet cdx-button--action-progressive mw-portlet-lang-heading-150" aria-hidden="true" ><span class="vector-icon mw-ui-icon-language-progressive mw-ui-icon-wikimedia-language-progressive"></span> <span class="vector-dropdown-label-text">150 hizkuntza</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="interlanguage-link interwiki-ab mw-list-item"><a href="https://ab.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%BA_%D0%B1%D1%8B%D0%B7%D1%88%D3%99%D0%B0" title="Абаск бызшәа – abkhaziera" lang="ab" hreflang="ab" data-title="Абаск бызшәа" data-language-autonym="Аԥсшәа" data-language-local-name="abkhaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Аԥсшәа</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-af mw-list-item"><a href="https://af.wikipedia.org/wiki/Baskies" title="Baskies – afrikaansa" lang="af" hreflang="af" data-title="Baskies" data-language-autonym="Afrikaans" data-language-local-name="afrikaansa" class="interlanguage-link-target"><span>Afrikaans</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-als mw-list-item"><a href="https://als.wikipedia.org/wiki/Baskische_Sprache" title="Baskische Sprache – Suitzako alemana" lang="gsw" hreflang="gsw" data-title="Baskische Sprache" data-language-autonym="Alemannisch" data-language-local-name="Suitzako alemana" class="interlanguage-link-target"><span>Alemannisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-am mw-list-item"><a href="https://am.wikipedia.org/wiki/%E1%89%A3%E1%88%B5%E1%8A%AD%E1%8A%9B" title="ባስክኛ – amharera" lang="am" hreflang="am" data-title="ባስክኛ" data-language-autonym="አማርኛ" data-language-local-name="amharera" class="interlanguage-link-target"><span>አማርኛ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-an mw-list-item"><a href="https://an.wikipedia.org/wiki/Idioma_basco" title="Idioma basco – aragoiera" lang="an" hreflang="an" data-title="Idioma basco" data-language-autonym="Aragonés" data-language-local-name="aragoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Aragonés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-anp mw-list-item"><a href="https://anp.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="बास्क भाषा – angikera" lang="anp" hreflang="anp" data-title="बास्क भाषा" data-language-autonym="अंगिका" data-language-local-name="angikera" class="interlanguage-link-target"><span>अंगिका</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ar mw-list-item"><a href="https://ar.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A8%D8%B4%D9%83%D9%86%D8%B4%D9%8A%D8%A9" title="لغة بشكنشية – arabiera" lang="ar" hreflang="ar" data-title="لغة بشكنشية" data-language-autonym="العربية" data-language-local-name="arabiera" class="interlanguage-link-target"><span>العربية</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-arz mw-list-item"><a href="https://arz.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%83%D9%89" title="باسكى – Egyptian Arabic" lang="arz" hreflang="arz" data-title="باسكى" data-language-autonym="مصرى" data-language-local-name="Egyptian Arabic" class="interlanguage-link-target"><span>مصرى</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ast mw-list-item"><a href="https://ast.wikipedia.org/wiki/Idioma_vascu" title="Idioma vascu – asturiera" lang="ast" hreflang="ast" data-title="Idioma vascu" data-language-autonym="Asturianu" data-language-local-name="asturiera" class="interlanguage-link-target"><span>Asturianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-az mw-list-item"><a href="https://az.wikipedia.org/wiki/Bask_dili" title="Bask dili – azerbaijanera" lang="az" hreflang="az" data-title="Bask dili" data-language-autonym="Azərbaycanca" data-language-local-name="azerbaijanera" class="interlanguage-link-target"><span>Azərbaycanca</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-azb mw-list-item"><a href="https://azb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9_%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C" title="باسک دیلی – South Azerbaijani" lang="azb" hreflang="azb" data-title="باسک دیلی" data-language-autonym="تۆرکجه" data-language-local-name="South Azerbaijani" class="interlanguage-link-target"><span>تۆرکجه</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bar mw-list-item"><a href="https://bar.wikipedia.org/wiki/Baskische_Sproch" title="Baskische Sproch – Bavarian" lang="bar" hreflang="bar" data-title="Baskische Sproch" data-language-autonym="Boarisch" data-language-local-name="Bavarian" class="interlanguage-link-target"><span>Boarisch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bcl mw-list-item"><a href="https://bcl.wikipedia.org/wiki/Tataramon_na_Basko" title="Tataramon na Basko – Central Bikol" lang="bcl" hreflang="bcl" data-title="Tataramon na Basko" data-language-autonym="Bikol Central" data-language-local-name="Central Bikol" class="interlanguage-link-target"><span>Bikol Central</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be mw-list-item"><a href="https://be.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Баскская мова – bielorrusiera" lang="be" hreflang="be" data-title="Баскская мова" data-language-autonym="Беларуская" data-language-local-name="bielorrusiera" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-be-x-old mw-list-item"><a href="https://be-tarask.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Басконская мова – Belarusian (Taraškievica orthography)" lang="be-tarask" hreflang="be-tarask" data-title="Басконская мова" data-language-autonym="Беларуская (тарашкевіца)" data-language-local-name="Belarusian (Taraškievica orthography)" class="interlanguage-link-target"><span>Беларуская (тарашкевіца)</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bg mw-list-item"><a href="https://bg.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Баски език – bulgariera" lang="bg" hreflang="bg" data-title="Баски език" data-language-autonym="Български" data-language-local-name="bulgariera" class="interlanguage-link-target"><span>Български</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bn mw-list-item"><a href="https://bn.wikipedia.org/wiki/%E0%A6%AC%E0%A6%BE%E0%A6%B8%E0%A7%8D%E0%A6%95_%E0%A6%AD%E0%A6%BE%E0%A6%B7%E0%A6%BE" title="বাস্ক ভাষা – bengalera" lang="bn" hreflang="bn" data-title="বাস্ক ভাষা" data-language-autonym="বাংলা" data-language-local-name="bengalera" class="interlanguage-link-target"><span>বাংলা</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-br mw-list-item"><a href="https://br.wikipedia.org/wiki/Euskareg" title="Euskareg – bretoiera" lang="br" hreflang="br" data-title="Euskareg" data-language-autonym="Brezhoneg" data-language-local-name="bretoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Brezhoneg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-bs mw-list-item"><a href="https://bs.wikipedia.org/wiki/Baskijski_jezik" title="Baskijski jezik – bosniera" lang="bs" hreflang="bs" data-title="Baskijski jezik" data-language-autonym="Bosanski" data-language-local-name="bosniera" class="interlanguage-link-target"><span>Bosanski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ca mw-list-item"><a href="https://ca.wikipedia.org/wiki/Basc" title="Basc – katalana" lang="ca" hreflang="ca" data-title="Basc" data-language-autonym="Català" data-language-local-name="katalana" class="interlanguage-link-target"><span>Català</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ceb mw-list-item"><a href="https://ceb.wikipedia.org/wiki/Pinulongang_Basko" title="Pinulongang Basko – cebuanoera" lang="ceb" hreflang="ceb" data-title="Pinulongang Basko" data-language-autonym="Cebuano" data-language-local-name="cebuanoera" class="interlanguage-link-target"><span>Cebuano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-chr mw-list-item"><a href="https://chr.wikipedia.org/wiki/%E1%8F%86%E1%8F%8D%E1%8E%A9_%E1%8E%A6%E1%8F%AC%E1%8F%82%E1%8E%AF%E1%8F%8D%E1%8F%97" title="ᏆᏍᎩ ᎦᏬᏂᎯᏍᏗ – txerokiera" lang="chr" hreflang="chr" data-title="ᏆᏍᎩ ᎦᏬᏂᎯᏍᏗ" data-language-autonym="ᏣᎳᎩ" data-language-local-name="txerokiera" class="interlanguage-link-target"><span>ᏣᎳᎩ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-co mw-list-item"><a href="https://co.wikipedia.org/wiki/Lingua_basca" title="Lingua basca – korsikera" lang="co" hreflang="co" data-title="Lingua basca" data-language-autonym="Corsu" data-language-local-name="korsikera" class="interlanguage-link-target"><span>Corsu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cs mw-list-item"><a href="https://cs.wikipedia.org/wiki/Baski%C4%8Dtina" title="Baskičtina – txekiera" lang="cs" hreflang="cs" data-title="Baskičtina" data-language-autonym="Čeština" data-language-local-name="txekiera" class="interlanguage-link-target"><span>Čeština</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-csb mw-list-item"><a href="https://csb.wikipedia.org/wiki/Baskijsczi_j%C3%A3z%C3%ABk" title="Baskijsczi jãzëk – Kashubian" lang="csb" hreflang="csb" data-title="Baskijsczi jãzëk" data-language-autonym="Kaszëbsczi" data-language-local-name="Kashubian" class="interlanguage-link-target"><span>Kaszëbsczi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cv mw-list-item"><a href="https://cv.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA_%D1%87%C4%95%D0%BB%D1%85%D0%B8" title="Баск чĕлхи – txuvaxera" lang="cv" hreflang="cv" data-title="Баск чĕлхи" data-language-autonym="Чӑвашла" data-language-local-name="txuvaxera" class="interlanguage-link-target"><span>Чӑвашла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-cy mw-list-item"><a href="https://cy.wikipedia.org/wiki/Basgeg" title="Basgeg – galesa" lang="cy" hreflang="cy" data-title="Basgeg" data-language-autonym="Cymraeg" data-language-local-name="galesa" class="interlanguage-link-target"><span>Cymraeg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-da mw-list-item"><a href="https://da.wikipedia.org/wiki/Baskisk" title="Baskisk – daniera" lang="da" hreflang="da" data-title="Baskisk" data-language-autonym="Dansk" data-language-local-name="daniera" class="interlanguage-link-target"><span>Dansk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-de badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikulu nabarmenduak"><a href="https://de.wikipedia.org/wiki/Baskische_Sprache" title="Baskische Sprache – alemana" lang="de" hreflang="de" data-title="Baskische Sprache" data-language-autonym="Deutsch" data-language-local-name="alemana" class="interlanguage-link-target"><span>Deutsch</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-diq mw-list-item"><a href="https://diq.wikipedia.org/wiki/Baski" title="Baski – Zazaki" lang="diq" hreflang="diq" data-title="Baski" data-language-autonym="Zazaki" data-language-local-name="Zazaki" class="interlanguage-link-target"><span>Zazaki</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-dsb mw-list-item"><a href="https://dsb.wikipedia.org/wiki/Baskiska_r%C4%9Bc" title="Baskiska rěc – behe-sorabiera" lang="dsb" hreflang="dsb" data-title="Baskiska rěc" data-language-autonym="Dolnoserbski" data-language-local-name="behe-sorabiera" class="interlanguage-link-target"><span>Dolnoserbski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-el mw-list-item"><a href="https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%92%CE%B1%CF%83%CE%BA%CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B3%CE%BB%CF%8E%CF%83%CF%83%CE%B1" title="Βασκική γλώσσα – greziera" lang="el" hreflang="el" data-title="Βασκική γλώσσα" data-language-autonym="Ελληνικά" data-language-local-name="greziera" class="interlanguage-link-target"><span>Ελληνικά</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-en mw-list-item"><a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Basque_language" title="Basque language – ingelesa" lang="en" hreflang="en" data-title="Basque language" data-language-autonym="English" data-language-local-name="ingelesa" class="interlanguage-link-target"><span>English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-eo badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikulu nabarmenduak"><a href="https://eo.wikipedia.org/wiki/E%C5%ADska_lingvo" title="Eŭska lingvo – esperantoa" lang="eo" hreflang="eo" data-title="Eŭska lingvo" data-language-autonym="Esperanto" data-language-local-name="esperantoa" class="interlanguage-link-target"><span>Esperanto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-es mw-list-item"><a href="https://es.wikipedia.org/wiki/Euskera" title="Euskera – gaztelania" lang="es" hreflang="es" data-title="Euskera" data-language-autonym="Español" data-language-local-name="gaztelania" class="interlanguage-link-target"><span>Español</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-et mw-list-item"><a href="https://et.wikipedia.org/wiki/Baski_keel" title="Baski keel – estoniera" lang="et" hreflang="et" data-title="Baski keel" data-language-autonym="Eesti" data-language-local-name="estoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Eesti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ext mw-list-item"><a href="https://ext.wikipedia.org/wiki/Lengua_vasca" title="Lengua vasca – Extremaduran" lang="ext" hreflang="ext" data-title="Lengua vasca" data-language-autonym="Estremeñu" data-language-local-name="Extremaduran" class="interlanguage-link-target"><span>Estremeñu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fa mw-list-item"><a href="https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="زبان باسکی – persiera" lang="fa" hreflang="fa" data-title="زبان باسکی" data-language-autonym="فارسی" data-language-local-name="persiera" class="interlanguage-link-target"><span>فارسی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fi mw-list-item"><a href="https://fi.wikipedia.org/wiki/Baskin_kieli" title="Baskin kieli – finlandiera" lang="fi" hreflang="fi" data-title="Baskin kieli" data-language-autonym="Suomi" data-language-local-name="finlandiera" class="interlanguage-link-target"><span>Suomi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fiu-vro mw-list-item"><a href="https://fiu-vro.wikipedia.org/wiki/Baski_kiil" title="Baski kiil – Võro" lang="vro" hreflang="vro" data-title="Baski kiil" data-language-autonym="Võro" data-language-local-name="Võro" class="interlanguage-link-target"><span>Võro</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fo mw-list-item"><a href="https://fo.wikipedia.org/wiki/Baskiskt_m%C3%A1l" title="Baskiskt mál – faroera" lang="fo" hreflang="fo" data-title="Baskiskt mál" data-language-autonym="Føroyskt" data-language-local-name="faroera" class="interlanguage-link-target"><span>Føroyskt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fr mw-list-item"><a href="https://fr.wikipedia.org/wiki/Basque" title="Basque – frantsesa" lang="fr" hreflang="fr" data-title="Basque" data-language-autonym="Français" data-language-local-name="frantsesa" class="interlanguage-link-target"><span>Français</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-frr mw-list-item"><a href="https://frr.wikipedia.org/wiki/Baskisk_spriak" title="Baskisk spriak – iparraldeko frisiera" lang="frr" hreflang="frr" data-title="Baskisk spriak" data-language-autonym="Nordfriisk" data-language-local-name="iparraldeko frisiera" class="interlanguage-link-target"><span>Nordfriisk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fur mw-list-item"><a href="https://fur.wikipedia.org/wiki/Lenghe_basche" title="Lenghe basche – friulera" lang="fur" hreflang="fur" data-title="Lenghe basche" data-language-autonym="Furlan" data-language-local-name="friulera" class="interlanguage-link-target"><span>Furlan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-fy mw-list-item"><a href="https://fy.wikipedia.org/wiki/Baskysk" title="Baskysk – mendebaldeko frisiera" lang="fy" hreflang="fy" data-title="Baskysk" data-language-autonym="Frysk" data-language-local-name="mendebaldeko frisiera" class="interlanguage-link-target"><span>Frysk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ga mw-list-item"><a href="https://ga.wikipedia.org/wiki/An_Bhascais" title="An Bhascais – irlandera" lang="ga" hreflang="ga" data-title="An Bhascais" data-language-autonym="Gaeilge" data-language-local-name="irlandera" class="interlanguage-link-target"><span>Gaeilge</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gd mw-list-item"><a href="https://gd.wikipedia.org/wiki/Basgais" title="Basgais – Eskoziako gaelikoa" lang="gd" hreflang="gd" data-title="Basgais" data-language-autonym="Gàidhlig" data-language-local-name="Eskoziako gaelikoa" class="interlanguage-link-target"><span>Gàidhlig</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gl mw-list-item"><a href="https://gl.wikipedia.org/wiki/Lingua_%C3%A9uscara" title="Lingua éuscara – galiziera" lang="gl" hreflang="gl" data-title="Lingua éuscara" data-language-autonym="Galego" data-language-local-name="galiziera" class="interlanguage-link-target"><span>Galego</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gn mw-list-item"><a href="https://gn.wikipedia.org/wiki/Eusukadi%C3%B1e%E2%80%99%E1%BA%BD" title="Eusukadiñe’ẽ – guaraniera" lang="gn" hreflang="gn" data-title="Eusukadiñe’ẽ" data-language-autonym="Avañe'ẽ" data-language-local-name="guaraniera" class="interlanguage-link-target"><span>Avañe'ẽ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-gv mw-list-item"><a href="https://gv.wikipedia.org/wiki/Bascish" title="Bascish – manxera" lang="gv" hreflang="gv" data-title="Bascish" data-language-autonym="Gaelg" data-language-local-name="manxera" class="interlanguage-link-target"><span>Gaelg</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hak mw-list-item"><a href="https://hak.wikipedia.org/wiki/Basque-ng%C3%AE" title="Basque-ngî – Hakka Chinese" lang="hak" hreflang="hak" data-title="Basque-ngî" data-language-autonym="客家語 / Hak-kâ-ngî" data-language-local-name="Hakka Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>客家語 / Hak-kâ-ngî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-he mw-list-item"><a href="https://he.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%A1%D7%A7%D7%99%D7%AA" title="בסקית – hebreera" lang="he" hreflang="he" data-title="בסקית" data-language-autonym="עברית" data-language-local-name="hebreera" class="interlanguage-link-target"><span>עברית</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hi mw-list-item"><a href="https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="बास्क भाषा – hindia" lang="hi" hreflang="hi" data-title="बास्क भाषा" data-language-autonym="हिन्दी" data-language-local-name="hindia" class="interlanguage-link-target"><span>हिन्दी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hif mw-list-item"><a href="https://hif.wikipedia.org/wiki/Basque_bhasa" title="Basque bhasa – Fiji Hindi" lang="hif" hreflang="hif" data-title="Basque bhasa" data-language-autonym="Fiji Hindi" data-language-local-name="Fiji Hindi" class="interlanguage-link-target"><span>Fiji Hindi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hr mw-list-item"><a href="https://hr.wikipedia.org/wiki/Baskijski_jezik" title="Baskijski jezik – kroaziera" lang="hr" hreflang="hr" data-title="Baskijski jezik" data-language-autonym="Hrvatski" data-language-local-name="kroaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Hrvatski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hsb mw-list-item"><a href="https://hsb.wikipedia.org/wiki/Baski%C5%A1%C4%87ina" title="Baskišćina – goi-sorabiera" lang="hsb" hreflang="hsb" data-title="Baskišćina" data-language-autonym="Hornjoserbsce" data-language-local-name="goi-sorabiera" class="interlanguage-link-target"><span>Hornjoserbsce</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hu badge-Q17437796 badge-featuredarticle mw-list-item" title="artikulu nabarmenduak"><a href="https://hu.wikipedia.org/wiki/Baszk_nyelv" title="Baszk nyelv – hungariera" lang="hu" hreflang="hu" data-title="Baszk nyelv" data-language-autonym="Magyar" data-language-local-name="hungariera" class="interlanguage-link-target"><span>Magyar</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-hy mw-list-item"><a href="https://hy.wikipedia.org/wiki/%D4%B2%D5%A1%D5%BD%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%A5%D5%B6" title="Բասկերեն – armeniera" lang="hy" hreflang="hy" data-title="Բասկերեն" data-language-autonym="Հայերեն" data-language-local-name="armeniera" class="interlanguage-link-target"><span>Հայերեն</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ia mw-list-item"><a href="https://ia.wikipedia.org/wiki/Lingua_basc" title="Lingua basc – interlingua" lang="ia" hreflang="ia" data-title="Lingua basc" data-language-autonym="Interlingua" data-language-local-name="interlingua" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingua</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-id mw-list-item"><a href="https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Basque" title="Bahasa Basque – indonesiera" lang="id" hreflang="id" data-title="Bahasa Basque" data-language-autonym="Bahasa Indonesia" data-language-local-name="indonesiera" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Indonesia</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ie mw-list-item"><a href="https://ie.wikipedia.org/wiki/Basc" title="Basc – interlingue" lang="ie" hreflang="ie" data-title="Basc" data-language-autonym="Interlingue" data-language-local-name="interlingue" class="interlanguage-link-target"><span>Interlingue</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ilo mw-list-item"><a href="https://ilo.wikipedia.org/wiki/Pagsasao_a_Basko" title="Pagsasao a Basko – ilocanoera" lang="ilo" hreflang="ilo" data-title="Pagsasao a Basko" data-language-autonym="Ilokano" data-language-local-name="ilocanoera" class="interlanguage-link-target"><span>Ilokano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-io mw-list-item"><a href="https://io.wikipedia.org/wiki/Baskiana_linguo" title="Baskiana linguo – idoa" lang="io" hreflang="io" data-title="Baskiana linguo" data-language-autonym="Ido" data-language-local-name="idoa" class="interlanguage-link-target"><span>Ido</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-is mw-list-item"><a href="https://is.wikipedia.org/wiki/Baskneska" title="Baskneska – islandiera" lang="is" hreflang="is" data-title="Baskneska" data-language-autonym="Íslenska" data-language-local-name="islandiera" class="interlanguage-link-target"><span>Íslenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-it mw-list-item"><a href="https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_basca" title="Lingua basca – italiera" lang="it" hreflang="it" data-title="Lingua basca" data-language-autonym="Italiano" data-language-local-name="italiera" class="interlanguage-link-target"><span>Italiano</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ja mw-list-item"><a href="https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%90%E3%82%B9%E3%82%AF%E8%AA%9E" title="バスク語 – japoniera" lang="ja" hreflang="ja" data-title="バスク語" data-language-autonym="日本語" data-language-local-name="japoniera" class="interlanguage-link-target"><span>日本語</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-jv mw-list-item"><a href="https://jv.wikipedia.org/wiki/Basa_Basque" title="Basa Basque – javera" lang="jv" hreflang="jv" data-title="Basa Basque" data-language-autonym="Jawa" data-language-local-name="javera" class="interlanguage-link-target"><span>Jawa</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ka mw-list-item"><a href="https://ka.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%94%E1%83%9C%E1%83%90" title="ბასკური ენა – georgiera" lang="ka" hreflang="ka" data-title="ბასკური ენა" data-language-autonym="ქართული" data-language-local-name="georgiera" class="interlanguage-link-target"><span>ქართული</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kaa mw-list-item"><a href="https://kaa.wikipedia.org/wiki/Bask_tili" title="Bask tili – Kara-Kalpak" lang="kaa" hreflang="kaa" data-title="Bask tili" data-language-autonym="Qaraqalpaqsha" data-language-local-name="Kara-Kalpak" class="interlanguage-link-target"><span>Qaraqalpaqsha</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kab mw-list-item"><a href="https://kab.wikipedia.org/wiki/Tutlayt_tabaskit" title="Tutlayt tabaskit – kabiliera" lang="kab" hreflang="kab" data-title="Tutlayt tabaskit" data-language-autonym="Taqbaylit" data-language-local-name="kabiliera" class="interlanguage-link-target"><span>Taqbaylit</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kcg mw-list-item"><a href="https://kcg.wikipedia.org/wiki/Wusi%CC%B1ka%CC%B1ra_(a%CC%B1lyem)" title="Wusi̱ka̱ra (a̱lyem) – tyapa" lang="kcg" hreflang="kcg" data-title="Wusi̱ka̱ra (a̱lyem)" data-language-autonym="Tyap" data-language-local-name="tyapa" class="interlanguage-link-target"><span>Tyap</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kge mw-list-item"><a href="https://kge.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Basque" title="Bahasa Basque – Komering" lang="kge" hreflang="kge" data-title="Bahasa Basque" data-language-autonym="Kumoring" data-language-local-name="Komering" class="interlanguage-link-target"><span>Kumoring</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kk mw-list-item"><a href="https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA_%D1%82%D1%96%D0%BB%D1%96" title="Баск тілі – kazakhera" lang="kk" hreflang="kk" data-title="Баск тілі" data-language-autonym="Қазақша" data-language-local-name="kazakhera" class="interlanguage-link-target"><span>Қазақша</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ko mw-list-item"><a href="https://ko.wikipedia.org/wiki/%EB%B0%94%EC%8A%A4%ED%81%AC%EC%96%B4" title="바스크어 – koreera" lang="ko" hreflang="ko" data-title="바스크어" data-language-autonym="한국어" data-language-local-name="koreera" class="interlanguage-link-target"><span>한국어</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ku mw-list-item"><a href="https://ku.wikipedia.org/wiki/Ziman%C3%AA_bask%C3%AE" title="Zimanê baskî – kurduera" lang="ku" hreflang="ku" data-title="Zimanê baskî" data-language-autonym="Kurdî" data-language-local-name="kurduera" class="interlanguage-link-target"><span>Kurdî</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kv mw-list-item"><a href="https://kv.wikipedia.org/wiki/%D0%AD%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%80%D0%B0_%D0%BA%D1%8B%D0%B2" title="Эускара кыв – komiera" lang="kv" hreflang="kv" data-title="Эускара кыв" data-language-autonym="Коми" data-language-local-name="komiera" class="interlanguage-link-target"><span>Коми</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-kw mw-list-item"><a href="https://kw.wikipedia.org/wiki/Baskek" title="Baskek – kornubiera" lang="kw" hreflang="kw" data-title="Baskek" data-language-autonym="Kernowek" data-language-local-name="kornubiera" class="interlanguage-link-target"><span>Kernowek</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-la mw-list-item"><a href="https://la.wikipedia.org/wiki/Lingua_Vasconica" title="Lingua Vasconica – latina" lang="la" hreflang="la" data-title="Lingua Vasconica" data-language-autonym="Latina" data-language-local-name="latina" class="interlanguage-link-target"><span>Latina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lad mw-list-item"><a href="https://lad.wikipedia.org/wiki/Lingua_vaska" title="Lingua vaska – ladinoa" lang="lad" hreflang="lad" data-title="Lingua vaska" data-language-autonym="Ladino" data-language-local-name="ladinoa" class="interlanguage-link-target"><span>Ladino</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lfn mw-list-item"><a href="https://lfn.wikipedia.org/wiki/Euscara_(lingua)" title="Euscara (lingua) – Lingua Franca Nova" lang="lfn" hreflang="lfn" data-title="Euscara (lingua)" data-language-autonym="Lingua Franca Nova" data-language-local-name="Lingua Franca Nova" class="interlanguage-link-target"><span>Lingua Franca Nova</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-li mw-list-item"><a href="https://li.wikipedia.org/wiki/Baskisch" title="Baskisch – limburgera" lang="li" hreflang="li" data-title="Baskisch" data-language-autonym="Limburgs" data-language-local-name="limburgera" class="interlanguage-link-target"><span>Limburgs</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lmo mw-list-item"><a href="https://lmo.wikipedia.org/wiki/Lengua_basca" title="Lengua basca – Lombard" lang="lmo" hreflang="lmo" data-title="Lengua basca" data-language-autonym="Lombard" data-language-local-name="Lombard" class="interlanguage-link-target"><span>Lombard</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lt mw-list-item"><a href="https://lt.wikipedia.org/wiki/Bask%C5%B3_kalba" title="Baskų kalba – lituaniera" lang="lt" hreflang="lt" data-title="Baskų kalba" data-language-autonym="Lietuvių" data-language-local-name="lituaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Lietuvių</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-lv mw-list-item"><a href="https://lv.wikipedia.org/wiki/Basku_valoda" title="Basku valoda – letoniera" lang="lv" hreflang="lv" data-title="Basku valoda" data-language-autonym="Latviešu" data-language-local-name="letoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Latviešu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mg mw-list-item"><a href="https://mg.wikipedia.org/wiki/Fiteny_baska" title="Fiteny baska – malgaxea" lang="mg" hreflang="mg" data-title="Fiteny baska" data-language-autonym="Malagasy" data-language-local-name="malgaxea" class="interlanguage-link-target"><span>Malagasy</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mi mw-list-item"><a href="https://mi.wikipedia.org/wiki/Reo_Basque" title="Reo Basque – maoriera" lang="mi" hreflang="mi" data-title="Reo Basque" data-language-autonym="Māori" data-language-local-name="maoriera" class="interlanguage-link-target"><span>Māori</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mk mw-list-item"><a href="https://mk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B0%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Баскиски јазик – mazedoniera" lang="mk" hreflang="mk" data-title="Баскиски јазик" data-language-autonym="Македонски" data-language-local-name="mazedoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Македонски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mn mw-list-item"><a href="https://mn.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA_%D1%85%D1%8D%D0%BB" title="Баск хэл – mongoliera" lang="mn" hreflang="mn" data-title="Баск хэл" data-language-autonym="Монгол" data-language-local-name="mongoliera" class="interlanguage-link-target"><span>Монгол</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mni mw-list-item"><a href="https://mni.wikipedia.org/wiki/%EA%AF%95%EA%AF%A6%EA%AF%81%EA%AF%AD%EA%AF%80%EA%AF%A4_%EA%AF%82%EA%AF%A3%EA%AF%9F" title="ꯕꯦꯁ꯭ꯀꯤ ꯂꯣꯟ – manipurera" lang="mni" hreflang="mni" data-title="ꯕꯦꯁ꯭ꯀꯤ ꯂꯣꯟ" data-language-autonym="ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ" data-language-local-name="manipurera" class="interlanguage-link-target"><span>ꯃꯤꯇꯩ ꯂꯣꯟ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mr mw-list-item"><a href="https://mr.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AC%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%95_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE" title="बास्क भाषा – marathera" lang="mr" hreflang="mr" data-title="बास्क भाषा" data-language-autonym="मराठी" data-language-local-name="marathera" class="interlanguage-link-target"><span>मराठी</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ms mw-list-item"><a href="https://ms.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Basque" title="Bahasa Basque – malaysiera" lang="ms" hreflang="ms" data-title="Bahasa Basque" data-language-autonym="Bahasa Melayu" data-language-local-name="malaysiera" class="interlanguage-link-target"><span>Bahasa Melayu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mt mw-list-item"><a href="https://mt.wikipedia.org/wiki/Lingwa_Baska" title="Lingwa Baska – maltera" lang="mt" hreflang="mt" data-title="Lingwa Baska" data-language-autonym="Malti" data-language-local-name="maltera" class="interlanguage-link-target"><span>Malti</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mwl mw-list-item"><a href="https://mwl.wikipedia.org/wiki/Lh%C3%A9ngua_basca" title="Lhéngua basca – mirandesa" lang="mwl" hreflang="mwl" data-title="Lhéngua basca" data-language-autonym="Mirandés" data-language-local-name="mirandesa" class="interlanguage-link-target"><span>Mirandés</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-mzn mw-list-item"><a href="https://mzn.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9%DB%8C" title="باسکی – mazandarandera" lang="mzn" hreflang="mzn" data-title="باسکی" data-language-autonym="مازِرونی" data-language-local-name="mazandarandera" class="interlanguage-link-target"><span>مازِرونی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nds-nl mw-list-item"><a href="https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Baskisk" title="Baskisk – behe-saxoiera" lang="nds-NL" hreflang="nds-NL" data-title="Baskisk" data-language-autonym="Nedersaksies" data-language-local-name="behe-saxoiera" class="interlanguage-link-target"><span>Nedersaksies</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nl mw-list-item"><a href="https://nl.wikipedia.org/wiki/Baskisch" title="Baskisch – nederlandera" lang="nl" hreflang="nl" data-title="Baskisch" data-language-autonym="Nederlands" data-language-local-name="nederlandera" class="interlanguage-link-target"><span>Nederlands</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-nn mw-list-item"><a href="https://nn.wikipedia.org/wiki/Baskisk" title="Baskisk – nynorsk (norvegiera)" lang="nn" hreflang="nn" data-title="Baskisk" data-language-autonym="Norsk nynorsk" data-language-local-name="nynorsk (norvegiera)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk nynorsk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-no badge-Q17437798 badge-goodarticle mw-list-item" title="artikulu onak"><a href="https://no.wikipedia.org/wiki/Baskisk" title="Baskisk – bokmål (norvegiera)" lang="nb" hreflang="nb" data-title="Baskisk" data-language-autonym="Norsk bokmål" data-language-local-name="bokmål (norvegiera)" class="interlanguage-link-target"><span>Norsk bokmål</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-oc mw-list-item"><a href="https://oc.wikipedia.org/wiki/Basc" title="Basc – okzitaniera" lang="oc" hreflang="oc" data-title="Basc" data-language-autonym="Occitan" data-language-local-name="okzitaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Occitan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-olo mw-list-item"><a href="https://olo.wikipedia.org/wiki/Baskin_kieli" title="Baskin kieli – Livvi-Karelian" lang="olo" hreflang="olo" data-title="Baskin kieli" data-language-autonym="Livvinkarjala" data-language-local-name="Livvi-Karelian" class="interlanguage-link-target"><span>Livvinkarjala</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-os mw-list-item"><a href="https://os.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B0%D0%B3_%C3%A6%D0%B2%D0%B7%D0%B0%D0%B3" title="Баскаг æвзаг – osetiera" lang="os" hreflang="os" data-title="Баскаг æвзаг" data-language-autonym="Ирон" data-language-local-name="osetiera" class="interlanguage-link-target"><span>Ирон</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pam mw-list-item"><a href="https://pam.wikipedia.org/wiki/Amanung_Basku" title="Amanung Basku – pampangera" lang="pam" hreflang="pam" data-title="Amanung Basku" data-language-autonym="Kapampangan" data-language-local-name="pampangera" class="interlanguage-link-target"><span>Kapampangan</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pl mw-list-item"><a href="https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C4%99zyk_baskijski" title="Język baskijski – poloniera" lang="pl" hreflang="pl" data-title="Język baskijski" data-language-autonym="Polski" data-language-local-name="poloniera" class="interlanguage-link-target"><span>Polski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pms mw-list-item"><a href="https://pms.wikipedia.org/wiki/Lenga_basca" title="Lenga basca – Piedmontese" lang="pms" hreflang="pms" data-title="Lenga basca" data-language-autonym="Piemontèis" data-language-local-name="Piedmontese" class="interlanguage-link-target"><span>Piemontèis</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pnb mw-list-item"><a href="https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9" title="باسک – Western Punjabi" lang="pnb" hreflang="pnb" data-title="باسک" data-language-autonym="پنجابی" data-language-local-name="Western Punjabi" class="interlanguage-link-target"><span>پنجابی</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ps mw-list-item"><a href="https://ps.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9%D9%8A_%DA%98%D8%A8%D9%87" title="باسکي ژبه – paxtunera" lang="ps" hreflang="ps" data-title="باسکي ژبه" data-language-autonym="پښتو" data-language-local-name="paxtunera" class="interlanguage-link-target"><span>پښتو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-pt mw-list-item"><a href="https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_basca" title="Língua basca – portugesa" lang="pt" hreflang="pt" data-title="Língua basca" data-language-autonym="Português" data-language-local-name="portugesa" class="interlanguage-link-target"><span>Português</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-qu mw-list-item"><a href="https://qu.wikipedia.org/wiki/Yuskara_simi" title="Yuskara simi – kitxua" lang="qu" hreflang="qu" data-title="Yuskara simi" data-language-autonym="Runa Simi" data-language-local-name="kitxua" class="interlanguage-link-target"><span>Runa Simi</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ro mw-list-item"><a href="https://ro.wikipedia.org/wiki/Limba_basc%C4%83" title="Limba bască – errumaniera" lang="ro" hreflang="ro" data-title="Limba bască" data-language-autonym="Română" data-language-local-name="errumaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Română</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ru mw-list-item"><a href="https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA" title="Баскский язык – errusiera" lang="ru" hreflang="ru" data-title="Баскский язык" data-language-autonym="Русский" data-language-local-name="errusiera" class="interlanguage-link-target"><span>Русский</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sah mw-list-item"><a href="https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%BB%D0%B0%D1%80_%D1%82%D1%8B%D0%BB%D0%BB%D0%B0%D1%80%D0%B0" title="Баскилар тыллара – sakhera" lang="sah" hreflang="sah" data-title="Баскилар тыллара" data-language-autonym="Саха тыла" data-language-local-name="sakhera" class="interlanguage-link-target"><span>Саха тыла</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sat mw-list-item"><a href="https://sat.wikipedia.org/wiki/%E1%B1%B5%E1%B1%9F%E1%B1%A5%E1%B1%A0_%E1%B1%AF%E1%B1%9F%E1%B1%B9%E1%B1%A8%E1%B1%A5%E1%B1%A4" title="ᱵᱟᱥᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ – santalera" lang="sat" hreflang="sat" data-title="ᱵᱟᱥᱠ ᱯᱟᱹᱨᱥᱤ" data-language-autonym="ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ" data-language-local-name="santalera" class="interlanguage-link-target"><span>ᱥᱟᱱᱛᱟᱲᱤ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sc mw-list-item"><a href="https://sc.wikipedia.org/wiki/Limba_basca" title="Limba basca – sardiniera" lang="sc" hreflang="sc" data-title="Limba basca" data-language-autonym="Sardu" data-language-local-name="sardiniera" class="interlanguage-link-target"><span>Sardu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-scn mw-list-item"><a href="https://scn.wikipedia.org/wiki/Lingua_basca" title="Lingua basca – siziliera" lang="scn" hreflang="scn" data-title="Lingua basca" data-language-autonym="Sicilianu" data-language-local-name="siziliera" class="interlanguage-link-target"><span>Sicilianu</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sco mw-list-item"><a href="https://sco.wikipedia.org/wiki/Basque_leid" title="Basque leid – eskoziera" lang="sco" hreflang="sco" data-title="Basque leid" data-language-autonym="Scots" data-language-local-name="eskoziera" class="interlanguage-link-target"><span>Scots</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-se mw-list-item"><a href="https://se.wikipedia.org/wiki/Euskaragiella" title="Euskaragiella – iparraldeko samiera" lang="se" hreflang="se" data-title="Euskaragiella" data-language-autonym="Davvisámegiella" data-language-local-name="iparraldeko samiera" class="interlanguage-link-target"><span>Davvisámegiella</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sh mw-list-item"><a href="https://sh.wikipedia.org/wiki/Baskijski_jezik" title="Baskijski jezik – serbokroaziera" lang="sh" hreflang="sh" data-title="Baskijski jezik" data-language-autonym="Srpskohrvatski / српскохрватски" data-language-local-name="serbokroaziera" class="interlanguage-link-target"><span>Srpskohrvatski / српскохрватски</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-simple mw-list-item"><a href="https://simple.wikipedia.org/wiki/Basque_language" title="Basque language – Simple English" lang="en-simple" hreflang="en-simple" data-title="Basque language" data-language-autonym="Simple English" data-language-local-name="Simple English" class="interlanguage-link-target"><span>Simple English</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sk mw-list-item"><a href="https://sk.wikipedia.org/wiki/Baski%C4%8Dtina" title="Baskičtina – eslovakiera" lang="sk" hreflang="sk" data-title="Baskičtina" data-language-autonym="Slovenčina" data-language-local-name="eslovakiera" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenčina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sl mw-list-item"><a href="https://sl.wikipedia.org/wiki/Baskov%C5%A1%C4%8Dina" title="Baskovščina – esloveniera" lang="sl" hreflang="sl" data-title="Baskovščina" data-language-autonym="Slovenščina" data-language-local-name="esloveniera" class="interlanguage-link-target"><span>Slovenščina</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-smn mw-list-item"><a href="https://smn.wikipedia.org/wiki/Baskikiel%C3%A2" title="Baskikielâ – Inariko samiera" lang="smn" hreflang="smn" data-title="Baskikielâ" data-language-autonym="Anarâškielâ" data-language-local-name="Inariko samiera" class="interlanguage-link-target"><span>Anarâškielâ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sq mw-list-item"><a href="https://sq.wikipedia.org/wiki/Gjuha_baske" title="Gjuha baske – albaniera" lang="sq" hreflang="sq" data-title="Gjuha baske" data-language-autonym="Shqip" data-language-local-name="albaniera" class="interlanguage-link-target"><span>Shqip</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sr mw-list-item"><a href="https://sr.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%98%D1%81%D0%BA%D0%B8_%D1%98%D0%B5%D0%B7%D0%B8%D0%BA" title="Баскијски језик – serbiera" lang="sr" hreflang="sr" data-title="Баскијски језик" data-language-autonym="Српски / srpski" data-language-local-name="serbiera" class="interlanguage-link-target"><span>Српски / srpski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-stq mw-list-item"><a href="https://stq.wikipedia.org/wiki/Baskisk" title="Baskisk – Saterland Frisian" lang="stq" hreflang="stq" data-title="Baskisk" data-language-autonym="Seeltersk" data-language-local-name="Saterland Frisian" class="interlanguage-link-target"><span>Seeltersk</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sv badge-Q17559452 badge-recommendedarticle mw-list-item" title="recommended article"><a href="https://sv.wikipedia.org/wiki/Baskiska" title="Baskiska – suediera" lang="sv" hreflang="sv" data-title="Baskiska" data-language-autonym="Svenska" data-language-local-name="suediera" class="interlanguage-link-target"><span>Svenska</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-sw mw-list-item"><a href="https://sw.wikipedia.org/wiki/Kieuskara" title="Kieuskara – swahilia" lang="sw" hreflang="sw" data-title="Kieuskara" data-language-autonym="Kiswahili" data-language-local-name="swahilia" class="interlanguage-link-target"><span>Kiswahili</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-szl mw-list-item"><a href="https://szl.wikipedia.org/wiki/Baskijsko_godka" title="Baskijsko godka – Silesian" lang="szl" hreflang="szl" data-title="Baskijsko godka" data-language-autonym="Ślůnski" data-language-local-name="Silesian" class="interlanguage-link-target"><span>Ślůnski</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ta mw-list-item"><a href="https://ta.wikipedia.org/wiki/%E0%AE%AA%E0%AE%BE%E0%AE%B8%E0%AF%8D%E0%AE%95%E0%AF%8D_%E0%AE%AE%E0%AF%8A%E0%AE%B4%E0%AE%BF" title="பாஸ்க் மொழி – tamilera" lang="ta" hreflang="ta" data-title="பாஸ்க் மொழி" data-language-autonym="தமிழ்" data-language-local-name="tamilera" class="interlanguage-link-target"><span>தமிழ்</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tet mw-list-item"><a href="https://tet.wikipedia.org/wiki/Basku" title="Basku – tetuma" lang="tet" hreflang="tet" data-title="Basku" data-language-autonym="Tetun" data-language-local-name="tetuma" class="interlanguage-link-target"><span>Tetun</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tg mw-list-item"><a href="https://tg.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D0%BD%D0%B8_%D0%B1%D0%B0%D1%81%D0%BA%D3%A3" title="Забони баскӣ – tajikera" lang="tg" hreflang="tg" data-title="Забони баскӣ" data-language-autonym="Тоҷикӣ" data-language-local-name="tajikera" class="interlanguage-link-target"><span>Тоҷикӣ</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-th mw-list-item"><a href="https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A0%E0%B8%B2%E0%B8%A9%E0%B8%B2%E0%B8%9A%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%81%E0%B9%8C" title="ภาษาบาสก์ – thailandiera" lang="th" hreflang="th" data-title="ภาษาบาสก์" data-language-autonym="ไทย" data-language-local-name="thailandiera" class="interlanguage-link-target"><span>ไทย</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tr mw-list-item"><a href="https://tr.wikipedia.org/wiki/Bask%C3%A7a" title="Baskça – turkiera" lang="tr" hreflang="tr" data-title="Baskça" data-language-autonym="Türkçe" data-language-local-name="turkiera" class="interlanguage-link-target"><span>Türkçe</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-tt mw-list-item"><a href="https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA_%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5" title="Баск теле – tatarera" lang="tt" hreflang="tt" data-title="Баск теле" data-language-autonym="Татарча / tatarça" data-language-local-name="tatarera" class="interlanguage-link-target"><span>Татарча / tatarça</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ug mw-list-item"><a href="https://ug.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%83%D9%89_%D8%AA%D9%89%D9%84%D9%89" title="باسكى تىلى – uigurrera" lang="ug" hreflang="ug" data-title="باسكى تىلى" data-language-autonym="ئۇيغۇرچە / Uyghurche" data-language-local-name="uigurrera" class="interlanguage-link-target"><span>ئۇيغۇرچە / Uyghurche</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uk mw-list-item"><a href="https://uk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%81%D0%BA%D1%81%D1%8C%D0%BA%D0%B0_%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B0" title="Баскська мова – ukrainera" lang="uk" hreflang="uk" data-title="Баскська мова" data-language-autonym="Українська" data-language-local-name="ukrainera" class="interlanguage-link-target"><span>Українська</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-ur mw-list-item"><a href="https://ur.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%B3%DA%A9_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86" title="باسک زبان – urdua" lang="ur" hreflang="ur" data-title="باسک زبان" data-language-autonym="اردو" data-language-local-name="urdua" class="interlanguage-link-target"><span>اردو</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-uz mw-list-item"><a href="https://uz.wikipedia.org/wiki/Bask_tili" title="Bask tili – uzbekera" lang="uz" hreflang="uz" data-title="Bask tili" data-language-autonym="Oʻzbekcha / ўзбекча" data-language-local-name="uzbekera" class="interlanguage-link-target"><span>Oʻzbekcha / ўзбекча</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vec mw-list-item"><a href="https://vec.wikipedia.org/wiki/%C5%81%C3%A9ngua_basca" title="Łéngua basca – veneziera" lang="vec" hreflang="vec" data-title="Łéngua basca" data-language-autonym="Vèneto" data-language-local-name="veneziera" class="interlanguage-link-target"><span>Vèneto</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vep mw-list-item"><a href="https://vep.wikipedia.org/wiki/Baskan_kel%27" title="Baskan kel' – Veps" lang="vep" hreflang="vep" data-title="Baskan kel'" data-language-autonym="Vepsän kel’" data-language-local-name="Veps" class="interlanguage-link-target"><span>Vepsän kel’</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vi mw-list-item"><a href="https://vi.wikipedia.org/wiki/Ti%E1%BA%BFng_Basque" title="Tiếng Basque – vietnamera" lang="vi" hreflang="vi" data-title="Tiếng Basque" data-language-autonym="Tiếng Việt" data-language-local-name="vietnamera" class="interlanguage-link-target"><span>Tiếng Việt</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vls mw-list-item"><a href="https://vls.wikipedia.org/wiki/Baskisch" title="Baskisch – West Flemish" lang="vls" hreflang="vls" data-title="Baskisch" data-language-autonym="West-Vlams" data-language-local-name="West Flemish" class="interlanguage-link-target"><span>West-Vlams</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-vo mw-list-item"><a href="https://vo.wikipedia.org/wiki/Bask%C3%A4nap%C3%BCk" title="Baskänapük – volapük" lang="vo" hreflang="vo" data-title="Baskänapük" data-language-autonym="Volapük" data-language-local-name="volapük" class="interlanguage-link-target"><span>Volapük</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wa mw-list-item"><a href="https://wa.wikipedia.org/wiki/Basse_(lingaedje)" title="Basse (lingaedje) – valoniera" lang="wa" hreflang="wa" data-title="Basse (lingaedje)" data-language-autonym="Walon" data-language-local-name="valoniera" class="interlanguage-link-target"><span>Walon</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-wuu mw-list-item"><a href="https://wuu.wikipedia.org/wiki/%E5%B7%B4%E6%96%AF%E5%85%8B%E8%AF%AD" title="巴斯克语 – wu txinera" lang="wuu" hreflang="wuu" data-title="巴斯克语" data-language-autonym="吴语" data-language-local-name="wu txinera" class="interlanguage-link-target"><span>吴语</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-xmf mw-list-item"><a href="https://xmf.wikipedia.org/wiki/%E1%83%91%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%99%E1%83%A3%E1%83%A0%E1%83%98_%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%9C%E1%83%90" title="ბასკური ნინა – Mingrelian" lang="xmf" hreflang="xmf" data-title="ბასკური ნინა" data-language-autonym="მარგალური" data-language-local-name="Mingrelian" class="interlanguage-link-target"><span>მარგალური</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-yi mw-list-item"><a href="https://yi.wikipedia.org/wiki/%D7%91%D7%90%D7%A1%D7%A7%D7%99%D7%A9" title="באסקיש – yiddisha" lang="yi" hreflang="yi" data-title="באסקיש" data-language-autonym="ייִדיש" data-language-local-name="yiddisha" class="interlanguage-link-target"><span>ייִדיש</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh mw-list-item"><a href="https://zh.wikipedia.org/wiki/%E5%B7%B4%E6%96%AF%E5%85%8B%E8%AA%9E" title="巴斯克語 – txinera" lang="zh" hreflang="zh" data-title="巴斯克語" data-language-autonym="中文" data-language-local-name="txinera" class="interlanguage-link-target"><span>中文</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-classical mw-list-item"><a href="https://zh-classical.wikipedia.org/wiki/%E5%B7%B4%E6%96%AF%E5%85%8B%E8%AA%9E" title="巴斯克語 – Literary Chinese" lang="lzh" hreflang="lzh" data-title="巴斯克語" data-language-autonym="文言" data-language-local-name="Literary Chinese" class="interlanguage-link-target"><span>文言</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-min-nan mw-list-item"><a href="https://zh-min-nan.wikipedia.org/wiki/Basque-g%C3%AD" title="Basque-gí – Minnan" lang="nan" hreflang="nan" data-title="Basque-gí" data-language-autonym="閩南語 / Bân-lâm-gú" data-language-local-name="Minnan" class="interlanguage-link-target"><span>閩南語 / Bân-lâm-gú</span></a></li><li class="interlanguage-link interwiki-zh-yue mw-list-item"><a href="https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E5%B7%B4%E6%96%AF%E5%85%8B%E8%A9%B1" title="巴斯克話 – kantonera" lang="yue" hreflang="yue" data-title="巴斯克話" data-language-autonym="粵語" data-language-local-name="kantonera" class="interlanguage-link-target"><span>粵語</span></a></li> </ul> <div class="after-portlet after-portlet-lang"><span class="wb-langlinks-edit wb-langlinks-link"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8752#sitelinks-wikipedia" title="Aldatu hizkuntzen arteko loturak" class="wbc-editpage">Aldatu loturak</a></span></div> </div> </div> </div> </header> <div class="vector-page-toolbar"> <div class="vector-page-toolbar-container"> <div id="left-navigation"> <nav aria-label="Izen-tarteak"> <div id="p-associated-pages" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-associated-pages" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-nstab-main" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Euskara" title="Eduki orrialdea ikusi [c]" accesskey="c"><span>Artikulua</span></a></li><li id="ca-talk" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Eztabaida:Euskara" rel="discussion" title="Artikuluari buruzko eztabaida [t]" accesskey="t"><span>Eztabaida</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown emptyPortlet" > <input type="checkbox" id="vector-variants-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-variants-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Aldatu hizkuntza aldaera" > <label id="vector-variants-dropdown-label" for="vector-variants-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">euskara</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="p-variants" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-variants emptyPortlet" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> </ul> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> <div id="right-navigation" class="vector-collapsible"> <nav aria-label="Ikusketak"> <div id="p-views" class="vector-menu vector-menu-tabs mw-portlet mw-portlet-views" > <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-view" class="selected vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/wiki/Euskara"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-viewsource" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&action=edit" title="Artikulu hau babesturik dago. Bere kodea soilik ikus dezakezu. [e]" accesskey="e"><span>Kodea ikusi</span></a></li><li id="ca-history" class="vector-tab-noicon mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&action=history" title="Artikulu honen aurreko bertsioak. [h]" accesskey="h"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> </nav> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown vector-page-tools-dropdown" > <input type="checkbox" id="vector-page-tools-dropdown-checkbox" role="button" aria-haspopup="true" data-event-name="ui.dropdown-vector-page-tools-dropdown" class="vector-dropdown-checkbox " aria-label="Tresnak" > <label id="vector-page-tools-dropdown-label" for="vector-page-tools-dropdown-checkbox" class="vector-dropdown-label cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--fake-button--enabled cdx-button--weight-quiet" aria-hidden="true" ><span class="vector-dropdown-label-text">Tresnak</span> </label> <div class="vector-dropdown-content"> <div id="vector-page-tools-unpinned-container" class="vector-unpinned-container"> <div id="vector-page-tools" class="vector-page-tools vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-page-tools-pinnable-header vector-pinnable-header-unpinned" data-feature-name="page-tools-pinned" data-pinnable-element-id="vector-page-tools" data-pinned-container-id="vector-page-tools-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-page-tools-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Tresnak</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-page-tools.unpin">ezkutatu</button> </div> <div id="p-cactions" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-cactions emptyPortlet vector-has-collapsible-items" title="More options" > <div class="vector-menu-heading"> Ekintzak </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="ca-more-view" class="selected vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/wiki/Euskara"><span>Irakurri</span></a></li><li id="ca-more-viewsource" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&action=edit"><span>Kodea ikusi</span></a></li><li id="ca-more-history" class="vector-more-collapsible-item mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&action=history"><span>Ikusi historia</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-tb" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-tb" > <div class="vector-menu-heading"> Orokorra </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="t-whatlinkshere" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:ZerkLotzenDuHona/Euskara" title="Orri honetaranzko esteka duten wiki orri guztien zerrenda [j]" accesskey="j"><span>Honanzko esteka duten orriak</span></a></li><li id="t-recentchangeslinked" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:RecentChangesLinked/Euskara" rel="nofollow" title="Orri honetatik esteka duten orrietako azken aldaketak [k]" accesskey="k"><span>Lotutako orrietako aldaketak</span></a></li><li id="t-upload" class="mw-list-item"><a href="//commons.wikimedia.org/wiki/Special:UploadWizard?uselang=eu" title="Irudiak edo media fitxategiak igo [u]" accesskey="u"><span>Fitxategia igo</span></a></li><li id="t-specialpages" class="mw-list-item"><a href="/wiki/Berezi:OrrialdeBereziak" title="Orri berezi guztien zerrenda [q]" accesskey="q"><span>Orri bereziak</span></a></li><li id="t-permalink" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&oldid=9968334" title="Orriaren bertsio honetaranzko esteka iraunkorra"><span>Lotura iraunkorra</span></a></li><li id="t-info" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&action=info" title="Orrialde honi buruzko informazio gehiago"><span>Orri honen datuak</span></a></li><li id="t-cite" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:CiteThisPage&page=Euskara&id=9968334&wpFormIdentifier=titleform" title="Orri honen aipua egiteko moduari buruzko informazioa"><span>Artikulu hau aipatu</span></a></li><li id="t-urlshortener" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:UrlShortener&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FEuskara"><span>URL laburra lortu</span></a></li><li id="t-urlshortener-qrcode" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:QrCode&url=https%3A%2F%2Feu.wikipedia.org%2Fwiki%2FEuskara"><span>QR kodea jaitsi</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-coll-print_export" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-coll-print_export" > <div class="vector-menu-heading"> Inprimatu/esportatu </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li id="coll-create_a_book" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:Book&bookcmd=book_creator&referer=Euskara"><span>Liburu bat sortu</span></a></li><li id="coll-download-as-rl" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Berezi:DownloadAsPdf&page=Euskara&action=show-download-screen"><span>Deskargatu PDF formatuan</span></a></li><li id="t-print" class="mw-list-item"><a href="/w/index.php?title=Euskara&printable=yes" title="Orrialde honen bertsio inprimagarria [p]" accesskey="p"><span>Inprimatzeko bertsioa</span></a></li> </ul> </div> </div> <div id="p-wikibase-otherprojects" class="vector-menu mw-portlet mw-portlet-wikibase-otherprojects" > <div class="vector-menu-heading"> Beste proiektuetan </div> <div class="vector-menu-content"> <ul class="vector-menu-content-list"> <li class="wb-otherproject-link wb-otherproject-commons mw-list-item"><a href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Basque_language" hreflang="en"><span>Wikimedia Commons</span></a></li><li id="t-wikibase" class="wb-otherproject-link wb-otherproject-wikibase-dataitem mw-list-item"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q8752" title="Datuen biltegi elementu batera lotuta [g]" accesskey="g"><span>Wikidata itema</span></a></li> </ul> </div> </div> </div> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> </div> <div class="vector-column-end"> <div class="vector-sticky-pinned-container"> <nav class="vector-page-tools-landmark" aria-label="Page tools"> <div id="vector-page-tools-pinned-container" class="vector-pinned-container"> </div> </nav> <nav class="vector-appearance-landmark" aria-label="Itxura"> <div id="vector-appearance-pinned-container" class="vector-pinned-container"> <div id="vector-appearance" class="vector-appearance vector-pinnable-element"> <div class="vector-pinnable-header vector-appearance-pinnable-header vector-pinnable-header-pinned" data-feature-name="appearance-pinned" data-pinnable-element-id="vector-appearance" data-pinned-container-id="vector-appearance-pinned-container" data-unpinned-container-id="vector-appearance-unpinned-container" > <div class="vector-pinnable-header-label">Itxura</div> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-pin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.pin">mugitu alboko barrara</button> <button class="vector-pinnable-header-toggle-button vector-pinnable-header-unpin-button" data-event-name="pinnable-header.vector-appearance.unpin">ezkutatu</button> </div> </div> </div> </nav> </div> </div> <div id="bodyContent" class="vector-body" aria-labelledby="firstHeading" data-mw-ve-target-container> <div class="vector-body-before-content"> <div class="mw-indicators"> <div id="mw-indicator-2-HezkuntzaPrograma" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza" title="Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da"><img alt="Artikulu hau "Kalitatezko 2.000 artikulu 12-16 urteko ikasleentzat" proiektuaren parte da" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/19px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/28px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/ea/Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png/38px-Hezkuntza_Programa_12-16_ikonoa.png 2x" data-file-width="747" data-file-height="794" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-2-Ikusgela" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela" title="Bideo honek Ikusgela proiektuko bideo bat barneratzen du"><img alt="Bideo honek Ikusgela proiektuko bideo bat barneratzen du" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Ikusgela-logoa_%282%29.png/20px-Ikusgela-logoa_%282%29.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Ikusgela-logoa_%282%29.png/30px-Ikusgela-logoa_%282%29.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/75/Ikusgela-logoa_%282%29.png/40px-Ikusgela-logoa_%282%29.png 2x" data-file-width="3335" data-file-height="3334" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-3-good-star" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Artikulu_onak" title="Hau artikulu on bat da. Egin klik hemen informazio gehiagorako."><img alt="Hau artikulu on bat da. Egin klik hemen informazio gehiagorako." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/19px-Symbol_support_vote.svg.png" decoding="async" width="19" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/29px-Symbol_support_vote.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Symbol_support_vote.svg/39px-Symbol_support_vote.svg.png 2x" data-file-width="180" data-file-height="185" /></a></span></div></div> <div id="mw-indicator-pp-default" class="mw-indicator"><div class="mw-parser-output"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikipedia:Babestutako_orria" title="Artikulu hau erdi-babestua dago. Erabiltzaile anonimoek ezin dute aldatu."><img alt="Artikulu hau erdi-babestua dago. Erabiltzaile anonimoek ezin dute aldatu." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Padlock-silver.svg/20px-Padlock-silver.svg.png" decoding="async" width="20" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Padlock-silver.svg/30px-Padlock-silver.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fc/Padlock-silver.svg/40px-Padlock-silver.svg.png 2x" data-file-width="128" data-file-height="128" /></a></span></div></div> </div> <div id="siteSub" class="noprint">Wikipedia, Entziklopedia askea</div> </div> <div id="contentSub"><div id="mw-content-subtitle"></div></div> <div id="mw-content-text" class="mw-body-content"><div class="mw-content-ltr mw-parser-output" lang="eu" dir="ltr"><p class="mw-empty-elt"> </p> <table class="infobox" style="width:22em"><tbody><tr><th colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;background-color: #dddddd;">Euskara</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center;border-top: 2px solid #ddd; border-bottom: 2px solid #ddd; background-color: #eee;">Euskara — euskara</td></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Fitxategi:Basque_%25_(most_recent).svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Basque_%25_%28most_recent%29.svg/285px-Basque_%25_%28most_recent%29.svg.png" decoding="async" width="285" height="229" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Basque_%25_%28most_recent%29.svg/428px-Basque_%25_%28most_recent%29.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/43/Basque_%25_%28most_recent%29.svg/570px-Basque_%25_%28most_recent%29.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="647" /></a></span><div>Euskaldunen ehunekoaren mapa, udalerrika, datu berrienen arabera<sup id="cite_ref-4" class="reference"><a href="#cite_note-4"><span class="cite-bracket">[</span>a<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <p class="mw-empty-elt"></p><table cellspacing="0" cellpadding="0" class="multicol" style="background:transparent; width:100%;"> <tbody><tr> <td width="" align="left" valign="top"> <p><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#a02c2c; color:white">    </span> % 80-100</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#ff6600; color:white">    </span> % 50-80</span> </p> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="" align="left" valign="top"> <p><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#ffd633; color:white">    </span> % 20-50</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#a2db7d; color:white">    </span> % 0-20</span> </p> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="" align="left" valign="top"> <p class="mw-empty-elt"></p> </td></tr></tbody></table></div></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:center;background-color: #dddddd;">Datu orokorrak</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Lurralde eremua</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Espainia" title="Espainia">Espainia</a> eta <a href="/wiki/Frantzia" title="Frantzia">Frantzia</a>;<br /><a href="/wiki/Euskal_diaspora" title="Euskal diaspora">euskal diaspora</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Hiztunak</th><td class="infobox-data">751.700<sup id="cite_ref-5" class="reference"><a href="#cite_note-5"><span class="cite-bracket">[</span>4<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-6" class="reference"><a href="#cite_note-6"><span class="cite-bracket">[</span>5<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-7" class="reference"><a href="#cite_note-7"><span class="cite-bracket">[</span>6<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-8" class="reference"><a href="#cite_note-8"><span class="cite-bracket">[</span>7<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Ofizialtasuna</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Euskal_Autonomia_Erkidegoa" title="Euskal Autonomia Erkidegoa">Euskal Autonomia Erkidegoa</a> eta <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroako Eremu Euskaldunean</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Eskualdea</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herria</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left"><a href="/wiki/UNESCO" title="UNESCO">UNESCO</a> sailkapena</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/2:_kaltebera" class="mw-redirect" title="2: kaltebera">2: kaltebera</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Araugilea</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Euskaltzaindia" title="Euskaltzaindia">Euskaltzaindia</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:center;background-color: #dddddd;">Hizkuntza sailkapena</th></tr><tr><td colspan="2" class="infobox-full-data infobox-data" style="text-align:center"><a href="/wiki/Hizkuntza_bakartu" title="Hizkuntza bakartu">Hizkuntza bakartua</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:center;background-color: #dddddd;">Informazio filologikoa</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Hizkuntza-tipologia</th><td class="infobox-data"><a href="/w/index.php?title=Subjektu_aditza_objektu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Subjektu aditza objektu (sortu gabe)">subjektu aditza objektua</a>, <a href="/w/index.php?title=SOV_hizkuntza&action=edit&redlink=1" class="new" title="SOV hizkuntza (sortu gabe)">SOV hizkuntza</a>, <a href="/w/index.php?title=Aditza_objektua_subjektua&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aditza objektua subjektua (sortu gabe)">aditza objektua subjektua</a>, <a href="/w/index.php?title=Objektua_aditza_subjektua&action=edit&redlink=1" class="new" title="Objektua aditza subjektua (sortu gabe)">objektua aditza subjektua</a>, <a href="/w/index.php?title=Objektua_subjektua_aditza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Objektua subjektua aditza (sortu gabe)">objektua subjektua aditza</a>, <a href="/wiki/Hizkuntza_eranskari" title="Hizkuntza eranskari">hizkuntza eranskaria</a>, <a href="/w/index.php?title=Silabadun_hizkuntza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Silabadun hizkuntza (sortu gabe)">silabadun hizkuntza</a>, <a href="/wiki/Hizkuntza_polisintetiko" title="Hizkuntza polisintetiko">hizkuntza polisintetikoa</a>, <a href="/w/index.php?title=Hizkuntza_ergatiboa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hizkuntza ergatiboa (sortu gabe)">hizkuntza ergatiboa</a>, <a href="/wiki/Hizkuntza_sintetiko" title="Hizkuntza sintetiko">hizkuntza sintetikoa</a> eta <a href="/wiki/Hizkuntza_bakartu" title="Hizkuntza bakartu">hizkuntza bakartua</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Kasu gramatikalak</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Absolutibo" title="Absolutibo">absolutiboa</a>, <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">ergatiboa</a>, <a href="/wiki/Datibo" title="Datibo">datiboa</a>, <a href="/wiki/Inesibo" title="Inesibo">inesiboa</a>, <a href="/wiki/Adlatibo" title="Adlatibo">adlatiboa</a>, <a href="/wiki/Ablatibo" title="Ablatibo">ablatiboa</a>, <a href="/wiki/Genitibo" title="Genitibo">genitiboa</a>, <a href="/wiki/Instrumental_(gramatika)" title="Instrumental (gramatika)">instrumentala</a>, <a href="/wiki/Komitatibo" title="Komitatibo">komitatiboa</a>, <a href="/w/index.php?title=Destinatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Destinatibo (sortu gabe)">destinatiboa</a>, <a href="/wiki/Kausatiboa" class="mw-redirect" title="Kausatiboa">kausatiboa</a>, <a href="/w/index.php?title=Terminatiboa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Terminatiboa (sortu gabe)">terminatiboa</a>, <a href="/w/index.php?title=Norabidea&action=edit&redlink=1" class="new" title="Norabidea (sortu gabe)">norabidea</a>, <a href="https://www.wikidata.org/wiki/Special:EntityPage/Q857325" class="extiw" title="d:Special:EntityPage/Q857325">partitiboa</a>, <a href="/w/index.php?title=Prolatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prolatibo (sortu gabe)">prolatiboa</a>, <a href="/w/index.php?title=Gutxi_gorabeherakoa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Gutxi gorabeherakoa (sortu gabe)">gutxi gorabeherakoa</a>, <a href="/w/index.php?title=Destinatiboa&action=edit&redlink=1" class="new" title="Destinatiboa (sortu gabe)">destinatiboa</a> eta <a href="/w/index.php?title=Motibatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Motibatibo (sortu gabe)">motibatiboa</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Alfabetoa</th><td class="infobox-data"><a href="/wiki/Euskal_alfabetoa" title="Euskal alfabetoa">euskal alfabetoa</a> eta <a href="/wiki/Latindar_alfabetoa" title="Latindar alfabetoa">latindar alfabetoa</a></td></tr><tr><th colspan="2" class="infobox-header" style="text-align:center;background-color: #dddddd;">Hizkuntza kodeak</th></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left"><a href="/wiki/ISO_639-1" title="ISO 639-1">ISO 639-1</a></th><td class="infobox-data"><code>eu</code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left"><a href="/wiki/ISO_639-2" title="ISO 639-2">ISO 639-2</a></th><td class="infobox-data"><code>eus</code> <code>baq</code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left"><a href="/wiki/ISO_639-3" title="ISO 639-3">ISO 639-3</a></th><td class="infobox-data"><code>eus</code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Ethnologue</th><td class="infobox-data"><code><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ethnologue.com/language/eus">eus</a></code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Glottolog</th><td class="infobox-data"><code><a rel="nofollow" class="external text" href="https://glottolog.org/resource/languoid/id/basq1248">basq1248</a></code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Wikipedia</th><td class="infobox-data"><code><a class="external text" href="https://eu.wikipedia.org">eu</a></code></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">Linguasphere</th><td class="infobox-data"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hortensj-garden.org/index.php?tnc=1&tr=lsr&nid=40-AAA-a">40-AAA-a</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">ASCL</th><td class="infobox-data">2901</td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">UNESCO</th><td class="infobox-data"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.unesco.org/languages-atlas/en/atlasmap/language-id-415.html">415</a></td></tr><tr><th scope="row" class="infobox-label" style="text-align:left">IETF</th><td class="infobox-data">eu</td></tr></tbody></table> <p><b>Euskara</b> <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herriko</a> <a href="/wiki/Hizkuntza" title="Hizkuntza">hizkuntza</a> da.<sup id="cite_ref-9" class="reference"><a href="#cite_note-9"><span class="cite-bracket">[</span>8<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Hizkuntza_bakartu" title="Hizkuntza bakartu">Hizkuntza bakartua</a> da, ez baitzaio <a href="/wiki/Hizkuntza_familia" title="Hizkuntza familia">ahaidetasunik</a> aurkitu. <a href="/wiki/Morfologia_(hizkuntzalaritza)" title="Morfologia (hizkuntzalaritza)">Morfologiari</a> dagokionez, <a href="/wiki/Hizkuntza_eranskari" title="Hizkuntza eranskari">hizkuntza eranskari</a> eta <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">ergatiboa</a> da. Euskaraz mintzo direnei <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">euskaldun</a> deritze. Gaur egun, Euskal Herrian bertan ere hizkuntza gutxitua da, lurralde horretan <a href="/wiki/Gaztelania" title="Gaztelania">gaztelania</a> eta <a href="/wiki/Frantses" title="Frantses">frantsesa</a> nagusitu baitira. </p><p>Euskararen sustrairik zaharrenak, <a href="/wiki/Erromatar_Inperioa" title="Erromatar Inperioa">Erromatar Inperioaren</a> aurretikoak, <a href="/wiki/Akitania" title="Akitania">Akitania</a> osoan eta <a href="/wiki/Bizkaiko_golkoa" title="Bizkaiko golkoa">Bizkaiko golkotik</a> <a href="/wiki/Andorra" title="Andorra">Andorraraino</a> bitarteko <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioen</a> bi aldeetan agertu dira. <a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroan</a>, gutxienez <a href="/wiki/Errioxako_Autonomia_Erkidegoa" title="Errioxako Autonomia Erkidegoa">Errioxan</a> eta <a href="/wiki/Burgosko_probintzia" title="Burgosko probintzia">Burgosko</a> ipar-ekialdean ere hitz egin zela dokumentatuta dago. Gutxitze prozesu latza jasan du, eta lurraldeak galdu ditu etenik gabe. <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaian</a>, bereziki, prozesu hori oso nabarmena izan da azken mendeetan. <a href="/wiki/XIX._mendea" title="XIX. mendea">XIX. mendearen</a> amaieran eta <a href="/wiki/XX._mendea" title="XX. mendea">XX. mendearen</a> hasieran, hainbat intelektual nahiz <a href="/wiki/Arturo_Kanpion" title="Arturo Kanpion">Arturo Kanpion</a> eta <a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabino Arana</a> bezalako politikarien eraginez nolabait biziberritu zen, <a href="/wiki/Eusko_abertzaletasun" class="mw-redirect" title="Eusko abertzaletasun">eusko abertzaletasunari</a> estuki lotu baitzen. <a href="/wiki/Frankismo" title="Frankismo">Frankismoaren</a> garaian (<a href="/wiki/1936" title="1936">1936</a>–<a href="/wiki/1977" title="1977">1977</a>) euskarak jazarpen arrotza pairatu zuen eta ia desagertu zen, baina berriro ere indartu egin da <a href="/wiki/1960ko_hamarkada" title="1960ko hamarkada">1960ko hamarkadaz</a> geroztik, euskararen aldeko herri mugimenduak (<a href="/wiki/Ikastola" title="Ikastola">ikastolak</a>, <a href="/wiki/Alfabetatze_Euskalduntze_Koordinakundea" title="Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea">AEK</a>...) eta <a href="/wiki/Euskara_batu" class="mw-redirect" title="Euskara batu">idatzizko estandarizazioak</a> lagunduta. </p><p><a href="/wiki/1980ko_hamarkada" title="1980ko hamarkada">1980ko hamarkadatik</a> aurrera, erakundeen onarpena lortu du, lurralde zatiketa handiekin bada ere. <a href="/wiki/1979ko_Euskal_Autonomia_Erkidegoko_Estatutua" class="mw-redirect" title="1979ko Euskal Autonomia Erkidegoko Estatutua">Gernikako Estatutuak</a> euskara <a href="/wiki/Euskal_Autonomia_Erkidegoa" title="Euskal Autonomia Erkidegoa">Euskal Autonomia Erkidegoko</a> berezko hizkuntza izendatu zuen eta gaztelaniarekin batera ofizial egin zuen <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Araba</a>, <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkai</a> eta <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoan</a> (<a href="/wiki/Trebi%C3%B1u" title="Trebiñu">Trebiñun</a> eta <a href="/wiki/Villaverde_Turtzioz" title="Villaverde Turtzioz">Villaverde Turtziozen</a> izan ezik). <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaian</a>, Euskararen Legearen eraginez, herrialdeko ipar-mendebaldean (<i><a href="/wiki/Nafarroako_Eskualde_Euskaldun" title="Nafarroako Eskualde Euskaldun">eremu euskaldunean</a></i>) soilik da koofiziala. <a href="/wiki/Iru%C3%B1ea" title="Iruñea">Iruñean</a> eta erdialdeko beste hiri garrantzitsuetan (<i><a href="/wiki/Nafarroako_Eremu_Mistoa" title="Nafarroako Eremu Mistoa">eremu mistoan</a></i>), onarpen maila txikiagoa da eta traba handiagoak ditu euskarak. Nafarroako hegoaldean (<i><a href="/wiki/Nafarroako_eremu_ez-euskalduna" title="Nafarroako eremu ez-euskalduna">eremu ez-euskaldunean</a></i>), berriz, euskara ez dago onartuta. <a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Ipar Euskal Herrian</a>, euskarak ez du aginpidea duten erakunde publikoen onarpenik: hizkuntza ofizial bakarra <a href="/wiki/Frantses" title="Frantses">frantsesa</a> da. </p><p>2016ko VI. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera, euskararen eremu osoan bizi ziren 16 urtetik gorako biztanleen % 28,4 (751.500 pertsona) zen euskalduna, eta % 16,4 (434.000 pertsona) euskaldun hartzailea.<sup id="cite_ref-inkestaEuskalHerria_10-0" class="reference"><a href="#cite_note-inkestaEuskalHerria-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Hala ere, adin tarte gazteagoak kontuan hartuta, kopurua handiagoa da. Adibidez, Euskal Autonomia Erkidegoko datuak soilik kontuan hartuta, 2016an 2 urtetik gorako 895.942 euskaldun eta 391.897 euskaldun hartzaile zeuden.<sup id="cite_ref-eustatEAE_11-0" class="reference"><a href="#cite_note-eustatEAE-11"><span class="cite-bracket">[</span>10<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <table cellpadding="10" align="center" style="border-collapse:collapse; color: inherit; background-color:transparent; border-style:none; width:;"> <tbody><tr> <td width="20" valign="top" style="color:silver;font-size:20px;font-family:'Times New Roman',serif;font-weight:bold;text-align:left;padding:2 2px;">« </td> <td>Euskararen egiazko misterioa iraupena da, ez jatorria. </td> <td width="20" valign="bottom" style="color:silver;font-size:20px;font-family:'Times New Roman',serif;font-weight:bold;text-align:right;padding:2 2px;">» </td></tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-top: 10px; text-align:right;font-size: 90%;"><a href="/wiki/Koldo_Mitxelena" title="Koldo Mitxelena">Koldo Mitxelena</a><sup id="cite_ref-12" class="reference"><a href="#cite_note-12"><span class="cite-bracket">[</span>11<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </td></tr></tbody></table> <meta property="mw:PageProp/toc" /> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Izena">Izena</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Etimologia">Etimologia</h3></div> <p>Gaur egun adituen artean onartua den etimologiak dioenez, hitzaren jatorria <a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">aitzineuskarako</a> hau izan liteke: <i>*enots(i)</i> «esan», «hitz egin» (aldera bedi <i>-i(ñ)o-</i> erroko aditz jokatuekin: <i>di(ñ)o</i>, <i>di(ñ)ost</i>...) + <i>-(k)ara</i> («modua», «era»).<sup id="cite_ref-13" class="reference"><a href="#cite_note-13"><span class="cite-bracket">[</span>12<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Aurreko paragrafoan kontraesankorra ez den nolabaiteko sinesgarritasuna eman izan zaio erromatarren garaian dokumentatutako <i>ausci</i> hitzaren hipotesiari. <i>Ausci</i> hori, <a href="/wiki/Akitaniera" title="Akitaniera">akitanieraren</a> garaiko inguruko herri baten izena zen. <i>Ausc-</i> hori <a href="/wiki/Auch" title="Auch">Auch</a> bilakatu bide da. Agian loturaren bat egon liteke gaur egungo <i><b>Eusk-</b></i> horren eta <a href="/wiki/Akitaniera" title="Akitaniera">akitanieraren</a> garaiko <i><b>ausc</b></i>-i horren artean. <a href="/wiki/Koldo_Mitxelena" title="Koldo Mitxelena">Mitxelenak</a>, esate baterako, noiz edo noiz, zuhurtziaz aipatu zuen hipotesi hau<sup id="cite_ref-14" class="reference"><a href="#cite_note-14"><span class="cite-bracket">[</span>13<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p><p>Lehenago, XX. mendearen hondarrean, <a href="/wiki/Etimologia" title="Etimologia">etimologia</a> onartuena beste hau zen: <i>*enau(t)si</i> («esan») + <i>-(k)ara</i> («era»).<sup id="cite_ref-15" class="reference"><a href="#cite_note-15"><span class="cite-bracket">[</span>14<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-16" class="reference"><a href="#cite_note-16"><span class="cite-bracket">[</span>15<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Euskara hitzaren lehen aipamen idatzia abizen baten bidez egiten da: <a href="/wiki/Bahlul_ibn_Marzuq" title="Bahlul ibn Marzuq">Bahlul ibn Marzuqen</a> aita <i>Marzuq ibn Uskara</i> («Marzuq, Uskararen semea, alegia») zen <a href="/wiki/Al-Udri" title="Al-Udri">Al-Udrik</a> 1085ean esaten zuen bezala, eta <a href="/wiki/Jose_Maria_Jimeno_Jurio" title="Jose Maria Jimeno Jurio">Jimeno Juriok</a> jaso zuenez. Hau da, Ibn Uskara <a href="/wiki/Patronimiko" title="Patronimiko">patronimikoak</a> 797. urtean Hueskako Pirinioetako buruzagi muladiaren aitonaren jatorri euskalduna erakusten du<sup id="cite_ref-17" class="reference"><a href="#cite_note-17"><span class="cite-bracket">[</span>16<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskalkietan_dituen_izenak">Euskalkietan dituen izenak</h3></div> <p>Euskarak <a href="/wiki/Euskalki" title="Euskalki">euskalkietan</a> hainbat izen ditu, <a href="/wiki/Euskara_batu" class="mw-redirect" title="Euskara batu">euskara batuan</a> onartu denaz beste: <i>euskera</i>, <i>euzkera</i>, <i>euskala</i>, <i>eskuara</i>, <i>eskuera</i>, <i>eskara</i>, <i>eskera</i>, <i>eskoara</i>, <i>euskiera</i>, <i>auskera</i>, <i>uskara</i>, <i>üskara</i>, <i>oskara</i>, <i>uskera</i>, <i>uskaa</i>, <i>uska.</i><sup id="cite_ref-18" class="reference"><a href="#cite_note-18"><span class="cite-bracket">[</span>17<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Sailkapena">Sailkapena</h2></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Non-indo-european.PNG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Non-indo-european.PNG/320px-Non-indo-european.PNG" decoding="async" width="320" height="267" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Non-indo-european.PNG/480px-Non-indo-european.PNG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Non-indo-european.PNG/640px-Non-indo-european.PNG 2x" data-file-width="2458" data-file-height="2048" /></a><figcaption>Euskara <a href="/wiki/Hizkuntza_bakartu" title="Hizkuntza bakartu">hizkuntza bakartua</a> da. Mapan Europako hizkuntza ez indoeuroparrak (<a href="/wiki/Finlandiera" title="Finlandiera">finlandiera</a>, <a href="/wiki/Samiera" title="Samiera">samiera</a>, <a href="/wiki/Maltera" title="Maltera">maltera</a>, <a href="/wiki/Kareliera" title="Kareliera">kareliera</a>, <a href="/wiki/Estoniera" title="Estoniera">estoniera</a>, <a href="/wiki/Hungariera" title="Hungariera">hungariera</a>, <a href="/wiki/Krimeako_tatarera" title="Krimeako tatarera">Krimeako tatarera</a> eta <a href="/wiki/Turkiera" title="Turkiera">turkiera</a>, euskaraz gain) ageri dira.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Indoeuropar" title="Indoeuropar">Indoeuropar</a> hizkuntza <a href="/wiki/Hizkuntza_erromantzeak" title="Hizkuntza erromantzeak">erromantzez</a> inguratuta dagoen arren, euskara <a href="/wiki/Hizkuntza_bakartu" title="Hizkuntza bakartu">hizkuntza bakartua</a> da, ez du bere <a href="/wiki/Hizkuntza_familia" title="Hizkuntza familia">familiako</a> beste hizkuntzarik. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Historia">Historia</h2></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Artikulu nagusia: «<a href="/wiki/Euskararen_historia" title="Euskararen historia">Euskararen historia</a>»</div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskararen_jatorria_eta_ahaidetasunak">Euskararen jatorria eta ahaidetasunak</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskararen_jatorria" title="Euskararen jatorria">Euskararen jatorria</a>»</div> <p>Euskararen jatorria ezezaguna da. Gaur egun, euskararen <a href="/wiki/Hizkuntzalaritza" title="Hizkuntzalaritza">hizkuntzalaritza</a> historikoan aditu direnen artean, hipotesi onartuena da euskara milaka urtez hitz egin dela <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioen</a> inguruan. </p><p>Hizkuntzalaritzan egin ohi denez, euskara hemen sortu den ala inondik etorri den jakiteko, beste hizkuntzekiko ahaidetasuna bilatu zaio. Hainbat teoria egin dira euskarak <a href="/wiki/Kaukasia" title="Kaukasia">kaukasoar hizkuntzekin</a>, <a href="/wiki/Amazigera" title="Amazigera">amazigerarekin</a>, <a href="/wiki/Iberiera" title="Iberiera">iberierarekin</a> eta beste hainbatekin ahaidetasuna baduela esan dutenak. Hizkuntzen arteko alderaketarako hizkuntzalaritzak taxutu dituen metodoak erabiliz, ordea, frogatu da teoria horiek ez dutela behar besteko oinarririk. Orain arte jakin denez, beraz, beste hizkuntzen artean euskarak ez du ahaiderik (indarra izan duten, baina hizkuntzalarien artean baztertuak diren teorien berri jakiteko, ikus: <a href="/wiki/Euskararen_ahaideak" title="Euskararen ahaideak">euskararen ahaideak</a>, <a href="/wiki/Euskal_substratuaren_teoria" class="mw-redirect" title="Euskal substratuaren teoria">euskal substratuaren teoria</a>, <a href="/wiki/Britainiar_eta_irlandarren_euskal_jatorriaren_teoria" title="Britainiar eta irlandarren euskal jatorriaren teoria">britainiar eta irlandarren euskal jatorriaren teoria</a>). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aitzineuskara">Aitzineuskara</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">Aitzineuskara</a>»</div> <p>Euskara <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europan</a> sustrai luzeena duen hizkuntza delakoan daude <a href="/wiki/Euskalari" class="mw-redirect" title="Euskalari">euskalariak</a>; duela 8.000 bat urte euskararen aurrekari zen hizkuntza bat hitz egiten bide zen Pirinioen inguruan, eta orduz geroztik etenik gabeko historia izan bide du gure hizkuntzak inguru honetan. </p><p>Historia horretan, hizkuntzalariek gutxi gorabehera azken hiru mila urteko historia aztertu ahal izan dute. Aldi horren hasiera berreraikitze lanen bidez ezagutzen dugu: </p> <ul><li><a href="/w/index.php?title=Aitzineuskara_zaharra&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aitzineuskara zaharra (sortu gabe)">Aitzineuskara zaharra</a>: <a href="/wiki/Zelta" title="Zelta">zeltak</a> iritsi baino lehenagoko euskal hizkuntzaren dedukziozko berreraiketa. Besteak beste <a href="/wiki/Joseba_Lakarra" title="Joseba Lakarra">Joseba Lakarra</a>, <a href="/wiki/Joaqu%C3%ADn_Gorrochategui" class="mw-redirect" title="Joaquín Gorrochategui">Joaquín Gorrochategui</a> eta <a href="/wiki/Ivan_Igartua" title="Ivan Igartua">Ivan Igartua</a> euskalariek egin dute berreraiketa lan hori.</li> <li><a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">Aitzineuskara</a>: gutxi gorabehera Kristo aurreko V. mendetik lehenengo urteraino hitz egin zen euskal hizkuntzaren berreraiketa. <a href="/wiki/Koldo_Mitxelena" title="Koldo Mitxelena">Koldo Mitxelenak</a> (eta, neurri txikiagoan, <a href="/wiki/Ricardo_G%C3%B3mez_L%C3%B3pez" title="Ricardo Gómez López">Ricardo Gómezek</a> eta <a href="/wiki/Larry_Trask" title="Larry Trask">Larry Traskek</a>) egin du berreraiketa lan hori.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskara_erromatarren_garaian">Euskara erromatarren garaian</h3></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Baskoiak.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Baskoiak.png/300px-Baskoiak.png" decoding="async" width="300" height="237" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Baskoiak.png/450px-Baskoiak.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/17/Baskoiak.png/600px-Baskoiak.png 2x" data-file-width="1990" data-file-height="1573" /></a><figcaption>Euskal Herriko tribu protohistorikoen mugak.</figcaption></figure> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Novempopulania1.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Novempopulania1.png/300px-Novempopulania1.png" decoding="async" width="300" height="289" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Novempopulania1.png/450px-Novempopulania1.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Novempopulania1.png/600px-Novempopulania1.png 2x" data-file-width="853" data-file-height="821" /></a><figcaption>Akitaniar tribuak.</figcaption></figure> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Akitaniera" title="Akitaniera">Akitaniera</a>»</div> <p><a href="/wiki/Antzinako_Erroma" title="Antzinako Erroma">Erromatarrak</a> iritsi zirenean, euskal hiztunen multzoa <a href="/wiki/Demanda_mendilerroa" title="Demanda mendilerroa">Demanda mendilerrotik</a> <a href="/wiki/Garona" title="Garona">Garona</a> ibairaino eta <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioetan</a> <a href="/wiki/Katalunia" class="mw-redirect" title="Katalunia">Kataluniako</a> lurretaraino zabaltzen zen. Kristo ondorengo lehen milurtekoan eremu horrek atzerakada handia izan zuen <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioetan</a> eta iparraldean, batez ere <a href="/wiki/Erromatar_Inperioa" title="Erromatar Inperioa">Erromatar Inperioaren</a> eraginez. Erromatarrek <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latina</a> ekarri zuten berekin eta beren menpeko lurralde guztietara zabaldu zuten. </p><p>Orain arte, euskaraz ezagutzen diren lehen hitz idatziak, <a href="/wiki/Akitania" title="Akitania">Akitaniako</a> lurretan (<a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Ipar Euskal Herria</a> barne), <a href="/wiki/Soria" title="Soria">Sorian</a>, <a href="/wiki/Errioxako_Autonomia_Erkidegoa" title="Errioxako Autonomia Erkidegoa">Errioxan</a>, <a href="/wiki/Zaragoza" title="Zaragoza">Zaragozan</a> eta <a href="/wiki/Huesca" title="Huesca">Huescan</a> aurkitu dira. Gizaki izenak edo jainko-jainkosen izenak dira, eta hilarrietan eta aldaretan idatzi zituzten, K. o. <a href="/wiki/I._mendea" title="I. mendea">I. mendetik</a> <a href="/wiki/III._mendea" title="III. mendea">III. mendera</a>. Nafarroako <a href="/wiki/Lerga" title="Lerga">Lerga herrian</a> erromatarren garaiko hilarri bat idoro zuten, euskal gizaki izenekin, <a href="/wiki/I._mendea" title="I. mendea">I. mendekoa</a>.<sup id="cite_ref-19" class="reference"><a href="#cite_note-19"><span class="cite-bracket">[</span>18<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Bestalde, <a href="/wiki/Toponimia" title="Toponimia">toponimiari</a> begiratuta ere, euskararen bidez azaldu diren toponimoak daude aipatutako eremu osoan. </p><p>Euskalarien artean nagusi den iritziak dioenez, garai hartan euskaraz honako tribu hauek mintzo ziren: <a href="/wiki/Akitani" class="mw-redirect" title="Akitani">akitaniarrak</a>, <a href="/wiki/Baskoi" title="Baskoi">baskoiak</a>, <a href="/wiki/Barduliar" title="Barduliar">barduliarrak</a>, <a href="/wiki/Karistiar" title="Karistiar">karistiarrak</a>, <a href="/wiki/Iakatar" title="Iakatar">iakatarrak</a> eta, agian, <a href="/wiki/Autrigoi" title="Autrigoi">autrigoiak</a>. Beste ikerlari batzuek <a href="/wiki/Baskonizazio_berantiarra" title="Baskonizazio berantiarra">baskoitze berantiarraren</a> teoria euskarritzen dute, alegia, euskaraz mintzo zirenak akitaniarrak eta baskoiak zirela, eta mendebalderagoko tribuek <a href="/wiki/Indoeuropar_hizkuntzak" title="Indoeuropar hizkuntzak">indoeuropar hizkuntza</a> zutela. </p><p>Hala ere, zaila da ulertzea nola inposatu ahal izan zieten beren hizkuntza baskoiek, Euskal Herriko leinu protohistorikoetan erromatartuena osatzen zutenek, beste <i>gens</i>-ei. Izan ere, gaztelaniazko <i>vascongado</i> hitzak ez du «baskoitua» esan nahi, baskoien zabalpenaren aldekoek adierazi ohi duten bezala, «euskalduna» baizik: XIX. mende arte nafar gehienak <i>vascongado</i>ak ziren, eta arabar eta enkartau asko ez ziren <i>vascongado</i>ak, <i>romanzado</i>ak edo <i>latinado</i>ak baizik. </p><p>Honakoak dira euskararen eremuko lurretan bizi ziren tribu protohistorikoak: </p> <ul><li><a href="/wiki/Akitaniar_(antzinako_herria)" title="Akitaniar (antzinako herria)">Akitaniarrak</a>, <a href="/wiki/Julio_Zesar" title="Julio Zesar">Julio Zesarren</a> arabera, Garona ibaiaren eta <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioen</a> artean bizi ziren. Hizkuntza propioa zuten, eta antz handia zuten Pirinioez bestaldeko herriekin. <a href="/wiki/Akitaniera" title="Akitaniera">Akitanieraz</a> (euskararen arbaso —edo, beharbada, euskararen arbasoaren ahaide— den hizkuntza) mintzo ziren. <a href="/wiki/Estrabon" title="Estrabon">Estrabon</a> geografoaren esanetan, akitaniarrak ez zetozen bat galiar arrazako herriekin, ez gorpuzkeran ez mintzaturiko hizkuntzan, eta iberiarren tankera zuten.</li> <li><a href="/wiki/Autrigoi" title="Autrigoi">Autrigoiak</a> gaur egungo Bizkaiko <a href="/wiki/Enkarterri" title="Enkarterri">Enkarterrin</a> eta Arabako, <a href="/wiki/Kantabria" title="Kantabria">Kantabriako</a> eta <a href="/wiki/Burgosko_probintzia" title="Burgosko probintzia">Burgosko</a> zatietan bizi ziren. Oso litekeena da haien hizkuntza <a href="/wiki/Indoeuropar" title="Indoeuropar">indoeuroparra</a> izatea, <a href="/wiki/Zelta_hizkuntzak" class="mw-redirect" title="Zelta hizkuntzak">zeltikoa</a> ziurrenik; izan ere, haien lurralde eremuan, garai hartakoak izan daitezkeen euskarazko toki izenak oso-oso gutxi dira, askoz gehiago dira zelta jatorrikoak.</li> <li><a href="/wiki/Barduliar" title="Barduliar">Barduliarrak</a> gaur egungo <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoan</a> eta <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Arabako</a> ekialdean bizi ziren. Herri euskalduna bide zen.</li> <li><a href="/wiki/Beroi" title="Beroi">Beroiak</a> egungo <a href="/wiki/Errioxako_Autonomia_Erkidegoa" title="Errioxako Autonomia Erkidegoa">Errioxan</a>, Arabako hegoaldean eta <a href="/wiki/Nafarroako_Erribera" title="Nafarroako Erribera">Nafarroako Erriberaren</a> zati batean bizi ziren. <a href="/wiki/Zeltiberiar" title="Zeltiberiar">Zeltiberiar</a> herria zen, <a href="/wiki/Zeltiberiera" title="Zeltiberiera">zeltiberieraz</a> mintzo ziren.</li> <li><a href="/wiki/Baskoi" title="Baskoi">Baskoiak</a> gaur egungo <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaian</a> eta Gipuzkoako, Huescako, Zaragozako eta Logroñoko probintzien zati banatan bizi ziren. Kostaldera heltzen ziren iparraldetik (<a href="/wiki/Irun" title="Irun">Irun</a> aldean), <a href="/wiki/Ebro" title="Ebro">Ebroren</a> eskuinaldeko lur zerrenda bat hartua zuten hegoaldetik, eta <a href="/wiki/Aragoi" title="Aragoi">Aragoin</a> barneratzen ziren ekialdetik. Euskaraz mintzo ziren; baina, erromatarrak heldu zirenerako, <a href="/wiki/Zeltiberiera" title="Zeltiberiera">zeltiberiera</a> eta <a href="/wiki/Iberiera" title="Iberiera">iberiera</a> erabiltzen hasiak ziren hegoaldeko mugetan.</li> <li><a href="/wiki/Karistiar" title="Karistiar">Karistiarrak</a> gaur egungo <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaian</a> eta Arabako mendebaldean bizi ziren. Herri euskalduna bide zen.</li> <li><a href="/wiki/Iakatar" title="Iakatar">Iakatarrak</a> egungo <a href="/wiki/Huesca" title="Huesca">Huescan</a> eta <a href="/wiki/Lleidako_probintzia" title="Lleidako probintzia">Lleidako</a> iparraldean bizi ziren, eta Iaca —egungo <a href="/wiki/Jaka" title="Jaka">Jaka</a>— zuten hiriburu.</li></ul> <p>Ekialderago, baliteke <a href="/w/index.php?title=Andosinoak&action=edit&redlink=1" class="new" title="Andosinoak (sortu gabe)">andosinoak</a> ere euskal hizkuntzaren batez mintzo izatea. Andosinoak gaur egungo <a href="/wiki/Andorra" title="Andorra">Andorraren</a> inguruan bizi ziren, eta oraingoz hipotesi onartuena da haien <a href="/wiki/Etnonimo" title="Etnonimo">etnonimoak</a> «handi» euskal hitzarekin zerikusia duela.<sup id="cite_ref-20" class="reference"><a href="#cite_note-20"><span class="cite-bracket">[</span>19<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">Euskaldunek</a> elkarrekintza anitz izan zituzten erromatarrekin, eta euskarak bai <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latinetik</a>, bai haren ondorengo <a href="/wiki/Hizkuntza_erromantzeak" title="Hizkuntza erromantzeak">erromantzeetatik</a> mailegu ugari hartu zituen, apurka-apurka bere sistema fonetikora egokituta. Hizkuntzaren egitura <a href="/wiki/Sintaxi" title="Sintaxi">sintaktikoak</a>, berriz, nortasun propioarekin dirau, eraginak gorabehera. </p><p><a href="/wiki/Antzinako_Erroma" title="Antzinako Erroma">Erromatarrek</a> ekarritako latinaren ezarpenak eta zabalpenak garai hartan euskara inguratzen zuten gainerako hizkuntza guztiak desagerrarazi zituen: indoeuropar hizkuntzak (<a href="/wiki/Galiako_zelta" class="mw-redirect" title="Galiako zelta">galiera</a>, zeltiberiera eta <a href="/wiki/Lusitaniera" title="Lusitaniera">lusitaniera</a>) eta hizkuntza ez indoeuroparrak (<a href="/wiki/Iberiera" title="Iberiera">iberiera</a> eta <a href="/w/index.php?title=Tartesiera&action=edit&redlink=1" class="new" title="Tartesiera (sortu gabe)">tartesiera</a>). <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herriak</a> eutsi egin zion bere hizkuntzari; hala ere, <a href="/wiki/Erromatar_Inperioa" title="Erromatar Inperioa">erromatarren</a> kokaguneen ondoko lurraldeak latinizatu egin ziren, elebidun bihurtu ziren. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskara_Erdi_Aroan">Euskara Erdi Aroan</h3></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskal_erdi_aroa.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Euskal_erdi_aroa.jpg/250px-Euskal_erdi_aroa.jpg" decoding="async" width="250" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Euskal_erdi_aroa.jpg/375px-Euskal_erdi_aroa.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/38/Euskal_erdi_aroa.jpg/500px-Euskal_erdi_aroa.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="733" /></a><figcaption>Erdi aroko hizkuntzen eremuen mapa.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroan</a> latinak garapen ezberdina izan zuen eskualdearen arabera, eta hizkuntza erromanikoak sortu ziren. Hala ere, euskarak eutsi zion latinaren eta hizkuntza erromanikoen hedapenari. </p><p>Erdi Aroan latinetik eratorritako hizkuntzek euskara inguratzen zuten: </p> <ul><li><a href="/wiki/Gaztelania" title="Gaztelania">Gaztelania</a>: Gaztelania Euskal Herriko hegoaldean eta mendebaldean hitz egiten zen.</li> <li><a href="/wiki/Nafar-aragoiera" title="Nafar-aragoiera">Nafarroako eta Aragoiko erromantzea</a>: Nafarroako eta Aragoiko erromantzea Euskal Herriko hegoaldean eta ekialdean hitz egiten zen.</li> <li><a href="/wiki/Okzitaniera" title="Okzitaniera">Okzitaniera</a>: hizkuntza hau ere entzuten eta idazten zen Euskal Herriko hiri nagusietan, <a href="/wiki/Nafarroako_Erresuma" title="Nafarroako Erresuma">Nafarroako Erresuman</a> batez ere. Hiri horietan <a href="/wiki/Okzitania" title="Okzitania">Okzitaniatik</a> etorritako jende multzo handiak egokitu ziren, merkatariak gehien bat. <a href="/wiki/Gaskoi_(hizkuntza)" class="mw-redirect" title="Gaskoi (hizkuntza)">Gaskoia</a> Euskal Herriko Iparraldean mintzatzen zen: adibidez, <a href="/wiki/Baiona" title="Baiona">Baionan</a> hizkuntza nagusienetako bat zen. <a href="/wiki/Bearnera" class="mw-redirect" title="Bearnera">Bearneraz</a> mintzatzen ziren familia eta talde okzitaniarrak ere bazeuden Zuberoako ekialdean. Urte askotan beren hizkuntzari eutsi eta testu asko idatzi zituzten.</li></ul> <p><a href="/wiki/Arabiera" title="Arabiera">Arabieraz</a> mintzo zen jende multzoa ere bizi zen <a href="/wiki/Tutera" title="Tutera">Tuterako</a> eskualdean. Hor musulmanek ia lau mendez botere politikoa izan zuten. Musulmanek 711tik aurrera <a href="/wiki/Penintsula" title="Penintsula">penintsula</a> ia osoa mende hartu zuten, Euskal Herriko mugaraino. <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">Euskaldunen</a> eremuan ez zuten kokapen iraunkorrik izan, nahiz eta hainbat razzia egin zituzten, Arabako lurretan adibidez. Nafarroan, hala ere, harreman onak izan zituzten euskaldunekin hainbat mendez. </p><p><a href="/wiki/Hebreera" title="Hebreera">Hebreera</a> ere hitz egiten zuten gutxi batzuek euskal lurraldeetan. Haatik, haren erabilera bestelakoa zen, erlijioari lotuta zegoen batez ere; nahiz eta gero <a href="/wiki/Judu" title="Judu">juduen</a> hizkuntza nagusia tokian tokikoa izan. </p><p>Hala eta guztiz ere, Euskal Herriko hizkuntza nagusia euskara zen: ia Euskal Herri osoan mintzatzen zen garai hartan. Dena den, nagusitasun geografiko horri ez zegokion nagusitasun administratibo edo ofizialik. Inongo erakundeak ez zuen bere jardun administratiboan edo dokumentazio ofizialean erabiltzen. Hizkuntza erromanikoek hartu zioten euskarari zegokion funtzio hori. Garai goiztiar hartatik hizkuntza haiek idatziaren prestigioa bereganatu zuten, eta euskara, berriz, herri xehearekin lotuta zegoen. </p><p>Aipatzekoa da Euskal Herriaren gaur egungo mugetatik at ere euskaraz egiten zela, <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioetako</a> zenbait tokitan eta <a href="/wiki/Errioxako_Autonomia_Erkidegoa" title="Errioxako Autonomia Erkidegoa">Errioxako</a> nahiz <a href="/wiki/Burgos" title="Burgos">Burgoseko</a> gune jakin batzuetan, hain zuzen ere. Errioxa eta Burgos aldeko euskaldun haiek, Erdi Aroan musulmanak lur haietatik egotzi eta gero egindako birpopulaketen ondorio izan zirela dirudi. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Beste_hizkuntzekiko_harremanak">Beste hizkuntzekiko harremanak</h3></div> <p>Euskarak inguruko hizkuntzekin milaka urteko harremana izan du. Kristo aurreko garaietan, <a href="/wiki/Iberiera" title="Iberiera">iberierarekin</a> eta <a href="/wiki/Zelta_hizkuntzak" class="mw-redirect" title="Zelta hizkuntzak">zelta hizkuntzekin</a>. Kristau aroa hastean, <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latinarekin</a> —erromatartzeak eta kristautzeak ekarria— eta, handik berehala, <a href="/wiki/Arabiera" title="Arabiera">arabierarekin</a> eta <a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroko</a> erromantze jaioberriekin (<a href="/wiki/Okzitaniera" title="Okzitaniera">okzitaniera</a>/<a href="/wiki/Gaskoi_(hizkuntza)" class="mw-redirect" title="Gaskoi (hizkuntza)">gaskoiera</a>, <a href="/wiki/Aragoiera" title="Aragoiera">aragoiera</a> edo nafar erromantze eta <a href="/wiki/Gaztelania" title="Gaztelania">gaztelaniarekin</a>). </p><p><a href="/wiki/Aro_Modernoa" title="Aro Modernoa">Aro Moderno</a>-<a href="/wiki/Aro_Garaikidea" title="Aro Garaikidea">Garaikideetan</a>, auzoko lehiakide gogorrenak <a href="/wiki/Frantses" title="Frantses">frantsesa</a> (geroago hurbildua) eta gaztelania ofizialduak izan ditu. Berrikitan izan ezik, euskarak ez du izan historian legezko aitorpen ofizialik. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hedadura">Hedadura</h2></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskararen_aztarna_geografikoak.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Euskararen_aztarna_geografikoak.svg/400px-Euskararen_aztarna_geografikoak.svg.png" decoding="async" width="400" height="320" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Euskararen_aztarna_geografikoak.svg/600px-Euskararen_aztarna_geografikoak.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9e/Euskararen_aztarna_geografikoak.svg/800px-Euskararen_aztarna_geografikoak.svg.png 2x" data-file-width="731" data-file-height="585" /></a><figcaption>Euskararen aztarna geografikoak. Urdinez, toponimoak; gorriz, Antzinako Erromaren sasoiko aztarna epigrafikoak (hilarriak, etab.); orban urdinez, gehieneko hedadura.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Antzinako_euskara">Antzinako euskara</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">Aitzineuskara</a>»</div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Akitaniera" title="Akitaniera">Akitaniera</a>»</div> <p>Antzinako euskararen mugak zehazterakoan, kontuan hartzen dira <a href="/wiki/Akitani" class="mw-redirect" title="Akitani">Akitanian</a>, <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herrian</a>, <a href="/wiki/Errioxa" class="mw-redirect" title="Errioxa">Errioxan</a> eta <a href="/wiki/Soria" title="Soria">Sorian</a> aurkitu diren hilarrietako eta beste euskarri <a href="/wiki/Epigrafia" title="Epigrafia">epigrafiko</a> batzuetako euskal hitzak, <a href="/wiki/Toponimia" title="Toponimia">toponimian</a> gorde diren izenak eta geografo klasikoek euskararen eskualdeko tribuei buruz idatzitakoak. Aztarna horiek erakusten dute euskaraz mintzo zela <a href="/wiki/Garona" title="Garona">Garona</a> ibaiaren eta <a href="/wiki/Demanda_mendilerroa" title="Demanda mendilerroa">Demanda mendilerroaren</a> arteko eskualdean, eta <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaitik</a> <a href="/wiki/Andorra" title="Andorra">Andorraraino</a>. Luis Núñez Astrainek 2002an egindako lanak laburbiltzen ditu gaiari buruzko azken datuak.<sup id="cite_ref-Astrain_21-0" class="reference"><a href="#cite_note-Astrain-21"><span class="cite-bracket">[</span>20<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg/200px-Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg" decoding="async" width="200" height="298" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg/300px-Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg/400px-Ancient_Roman_ara_in_Lacarry-Arhan-Charritte-de-Haut.jpg 2x" data-file-width="927" data-file-height="1383" /></a><figcaption><i>Herauscorritse</i> izeneko <a href="/wiki/Teonimo" title="Teonimo">jainkosari</a> eskainitako erromatar aldare-harria. <a href="/wiki/Maidalena" title="Maidalena">Maidalena</a>, <a href="/wiki/Zuberoa" title="Zuberoa">Zuberoa</a>.</figcaption></figure> <ul><li><a href="/wiki/Katalunia" class="mw-redirect" title="Katalunia">Kataluniako</a> mendebaldeko toponimiak erakusten du han behiala euskaraz hitz egiten zela. <a href="/wiki/Joan_Coromines" title="Joan Coromines">Joan Corominesen</a> ikerketen ondotik onartzen da Katalunia <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">euskalduna</a> <a href="/wiki/Urgell" title="Urgell">Urgellen</a> eta Andorran hasten zela eta <a href="/wiki/Arango_harana" title="Arango harana">Aran</a>, <a href="/wiki/Ribagorza" title="Ribagorza">Ribagortza</a> eta <a href="/wiki/Pallars" title="Pallars">Pallarsen</a> barna hedatzen zela. Toponimiak edo toki izenek baieztatzen dute eskualde horren euskalduntasuna.</li> <li>Aragoi: Gaurko <a href="/wiki/Huesca" title="Huesca">Huescako</a> probintzia eta <a href="/wiki/Zaragoza" title="Zaragoza">Zaragozako</a> iparraldea ere euskaraz mintzo ziren. <a href="/wiki/Latin" title="Latin">Latinak</a> berak itzali zituen hango euskal hizkerak, baina leku batzuetan euskarak luzeago iraun zuen, <a href="/wiki/Anso_ibarra" class="mw-redirect" title="Anso ibarra">Anso ibarrean</a>, esate baterako. Aipagarria da <a href="/wiki/Zaragoza" title="Zaragoza">Zaragozako</a> <a href="/wiki/Cinco_Villas_(Aragoi)" title="Cinco Villas (Aragoi)">Cinco Villas</a> eskualdean (<a href="/wiki/Ejea" class="mw-redirect" title="Ejea">Ejea</a>, <a href="/wiki/S%C3%A1daba" title="Sádaba">Sádaba</a>...) agertu den euskal pertsona izenen multzoa.</li> <li>Errioxako<sup id="cite_ref-22" class="reference"><a href="#cite_note-22"><span class="cite-bracket">[</span>21<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> eta Soriak<a href="/wiki/Soria" title="Soria">o</a><sup id="cite_ref-23" class="reference"><a href="#cite_note-23"><span class="cite-bracket">[</span>22<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Erroma" title="Erroma">erromatarren</a> garaiko hilarri batzuetan euskal izenak agertu ziren. Bestalde, Errioxan, batez ere, eta neurri apalagoan <a href="/wiki/Burgos" title="Burgos">Burgosen</a>, toponimo askok ere euskal jatorria dute, baina badirudi horren jatorria <a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroan</a> dela, hau da, <a href="/wiki/Errekonkista" title="Errekonkista">Errekonkista</a> garaian musulmanak lur horietatik egotzi eta gero <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Arabako</a> eta Bizkaiko euskaldunekin egindako birpopulaketari zor zaizkiola euskal toponimo horiek.</li> <li><a href="/wiki/Akitania" title="Akitania">Akitanian</a> aurkitutako hilarriak funtsezkoak izan dira euskararen historia ezagutzeko. Bertan agertu diren hitzek euskararen hedadura zehazteko balio izan dute batetik, eta bestetik, garai hartako euskara nolakoa zen jakiteko ere. Hona hemen horietako izen eta hitz batzuk: <i>Bihos</i> («bihotz»), <i>Belex</i> («beltz»), <i>cison</i> («gizon»), <i>ilun</i> («ilun»), <i>losa</i> («lotsa»), <i>nescato</i> («neskato»), <i>sembe</i> («seme»), <i>andere</i> («andre»), <i>corri</i> («gorri»).</li></ul> <p>Nabari denez, euskara Euskal Herri osoa gainditzen zuen eremuan erabiltzen zen. Hala ere, badirudi <a href="/wiki/Nerbio-sistema" title="Nerbio-sistema">Nerbiotik</a> harago eta <a href="/wiki/Ebro" title="Ebro">Ebro</a> ibarrean oso goiz egin zuela atzera, eta zenbait tokitan ez zela hizkuntza bakarra, baizik eta beste hizkuntza batzuekin batera erabiltzen zela. Hasieran, <a href="/wiki/Zelta_hizkuntzak" class="mw-redirect" title="Zelta hizkuntzak">zelta hizkuntzen</a> aurrean atzera egin omen zuen, eta latinaren aurrean, geroago. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Erromatar_Inperioaren_ondorengo_aldaketak">Erromatar Inperioaren ondorengo aldaketak</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/300px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif" decoding="async" width="300" height="223" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/450px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif/600px-Linguistic_map_Southwestern_Europe-en.gif 2x" data-file-width="806" data-file-height="600" /></a><figcaption></figcaption></figure> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskararen_atzerakada1.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Euskararen_atzerakada1.svg/300px-Euskararen_atzerakada1.svg.png" decoding="async" width="300" height="240" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Euskararen_atzerakada1.svg/450px-Euskararen_atzerakada1.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/Euskararen_atzerakada1.svg/600px-Euskararen_atzerakada1.svg.png 2x" data-file-width="731" data-file-height="585" /></a><figcaption>Euskararen balizko hedaduraren garapena azken 2000 urteetan</figcaption></figure> <p>Kristo ondorengo III. mendean, <a href="/wiki/Mendebaldeko_Erromatar_Inperioa" title="Mendebaldeko Erromatar Inperioa">Mendebaldeko Erromatar Inperioaren</a> gainbehera hasi zen. Horrek euskal gizartea nekazaritzara bultzatu zuen mende batzuetan zehar. Horren ondorioz, latinaren eragina moteldu egin zen eta euskararen eremua sendoagotu zen bere bizi-espazioan.<sup id="cite_ref-kronoogiaEJ_24-0" class="reference"><a href="#cite_note-kronoogiaEJ-24"><span class="cite-bracket">[</span>23<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Hurrengo mendeetan, latinak, beste hainbat lekutan bezala, tokian tokiko hizkuntza erromanikoak eman zituen. Geroago, latin arruntaren aldaera horien bilakaerak <a href="/wiki/Gaskoiera" class="mw-redirect" title="Gaskoiera">gaskoi</a> bihurtu ziren Pirinioen iparraldean eta gaztelania, <a href="/wiki/Nafar_erromantze" title="Nafar erromantze">nafar</a>-<a href="/wiki/Nafar_erromantze" title="Nafar erromantze">erromanikoa</a> eta <a href="/wiki/Aragoiera" title="Aragoiera">aragoiera</a> hegoaldean. VI. mendean, euskararen eremuko iparraldera <a href="/wiki/Franko" class="mw-redirect mw-disambig" title="Franko">frankoak</a> eta hegoaldera <a href="/wiki/Bisigodo" title="Bisigodo">bisigodoak</a> iritsi ziren. Iparraldean euskarak atzerakada geografikoa jasan zuen, baina hegoaldean bisigodoen eragina askoz txikiagoa izan zen. Bisigodoak eurak ere latinizatu egin ziren eta VII menderako penintsulan ia galdua zuten euren hizkuntza. Hala ere, herri <a href="/wiki/Antzinako_germaniarrak" class="mw-redirect" title="Antzinako germaniarrak">germaniarrek</a> zenbait hitz utzi zituzten: <i>gerra</i>, <i>xaboi</i>, <i>sala</i>, <i>harpa</i>, <i>gisa</i> edo <i>arropa</i>. </p><p>VIII. mendean, <a href="/wiki/Arabiar" title="Arabiar">arabiarrak</a> iritsi ziren Nafarroaren eta euskararen eremuaren hegoaldera. Geroago, X. mende inguruan, erreinu kristauek arabiarrak hegoalderantz bultzatzen hasi zirenean, hutsik geratutako lurren birpopulatzeak gertatu ziren, eta euskarari dagokionez zenbait ondorio izan zituen. Batetik, badirudi euskaldunak hegoaldean ugaritu zirela <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Arabako</a> hegoaldean, <a href="/wiki/Errioxako_Autonomia_Erkidegoa" title="Errioxako Autonomia Erkidegoa">Errioxan</a>, <a href="/wiki/Burgos" title="Burgos">Burgosen</a> eta <a href="/wiki/Soria" title="Soria">Sorian</a> eta <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaiko</a> erdialdetik hegoaldera. Hala ere, eztabaida dago zenbateraino ziren agirietan agertzen diren herritar horiek edo zenbateraino iparraldetik etorriak. Bestetik, <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaiko</a> mendebaldean, <a href="/wiki/Enkarterri" title="Enkarterri">Enkarterrian</a>, hiztun erromanikoak sartu zirenez, bertako hainbat tokitako euskara galdu egin zen. </p><p>XI. eta XII. mendeen artean, Gaztelako Erresumak Bizkaia (1180), Araba (1199) eta <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoa</a> (1200) bereganatu zituen. Sarritan uste da gertaera horiek ekarri zutela Euskal Herriko administrazioetan hizkuntza ofiziala gaztelania izatea. Izan ere, garai hartan garatzen ari zen <a href="/wiki/Gaztelania" title="Gaztelania">gaztelania</a>. Euskararen mugetan jaio zen eta Errekonkistan lortutako botere politikoaren bidez, <a href="/wiki/Gaztela" title="Gaztela">Gaztelak</a> menderatuz joan zen lurraldeetan ezarri zuen, beste erromantze batzuk zokoratuz. <a href="/wiki/Nafarroako_Erresuma" title="Nafarroako Erresuma">Nafarroako Erresumari</a> dagokionez, Nafarroako errege <a href="/wiki/Antso_VII.a_Nafarroakoa" title="Antso VII.a Nafarroakoa">Antso Azkarraren</a> garaian euskara <i><a href="/wiki/Lingua_navarrorum" class="mw-redirect" title="Lingua navarrorum">lingua navarrorum</a></i> izendatu zen (1167) alegia, «nafarren hizkuntza». </p><p>XIII–XVI mendeen artean, <a href="/wiki/Gaztelako_Erresuma" title="Gaztelako Erresuma">Gaztelako Erresumak</a> Nafarroako Erresuma konkistatzea amaitu zuen (1200–1512). Beraz, botere politikoaren hizkuntza idatzia (gutxi batzuek zerabiltena) <a href="/wiki/Erromantze_nafarra" class="mw-redirect" title="Erromantze nafarra">erromantze nafarra</a> izatetik gaztelania izatera pasatu zen. </p><p>XVI–XVII. mendeek euskarazko literatura idatziaren hasiera markatu zuten. Izan ere, 1545ean argitaratu zen lehen liburua euskaraz, «<a href="/wiki/Linguae_vasconum_primitiae" title="Linguae vasconum primitiae"><i>Linguae Vasconum Primitiae</i></a>» izenekoa. Olerki liburua da eta haren egilea, <a href="/wiki/Bernart_Etxepare" title="Bernart Etxepare">Bernart Etxepare</a>, Nafarroa Behereko herri txiki bateko apaiza izan zen. Hala ere, gogoratu behar da 1539an <a href="/wiki/Frantzisko_I.a_Frantziakoa" title="Frantzisko I.a Frantziakoa">Frantzisko I</a>. Frantziako erregeak <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latinaren</a> beharrean administrazioan <a href="/wiki/Frantses" title="Frantses">frantsesa</a> erabiltzeko agindua ezarri zuela eta <a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Ipar Euskal Herriko</a> hizkuntza <a href="/wiki/Gaskoi_(hizkuntza)" class="mw-redirect" title="Gaskoi (hizkuntza)">gaskoia</a> izatetik frantsesa izatera pasatu zen. Hala bada, ez agirietan, ez testu teknikoetan euskarak ez zuen zabalkunderik izan. Hegoaldean, hizkuntza mintzatuari dagokionez, <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Arabako</a> hegoaldeko hainbat eskualdetan eta <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaiko</a> hegoaldean gaztelaniak euskarari gaina hartzen jarraitu zuen pixkanaka. Euskarak eusten zion, nola edo hala, baina galdua zuen prestigioaren eremua. Euskara ezin zen erabili erakundeetan, ez eskolan... eta galtzeko atea zabalik zegoen. </p><p>XVIII. mendean, euskarak atzerakada handia izan zuen Arabako lautadan, beteak beste, <a href="/wiki/Gasteiz" title="Gasteiz">Gasteiz</a> hiria (<a href="/wiki/Bizkaiera" class="mw-redirect" title="Bizkaiera">mendebaldeko euskararen</a> sorgune nagusia izan zena) ordurako erabat erdaldundua zelako, eta handik eragin erdaltzailea zetorrelako inguruko lurretara. Ipar Euskal Herrian, <a href="/wiki/Frantziako_Iraultza" title="Frantziako Iraultza">Iraultza Frantsesaren</a> garaipenak (1789) <a href="/wiki/Foru" title="Foru">foruak</a> deuseztatu zituen; geroago, 1793an frantsesa nahitaez erabiltzeko betebeharra ezarri zen legez. Bestalde, euskarak lurralde zati handi bat eta hiztun kopuru handi bat galdu zuen Nafarroa Garaian. Euskaldunen Amerikarako joerak ere Euskal Herriko landagune askotan (euskaldunenetan, beraz) eragin handia izan zuen. Mendearen amaiera aldean, gainera, <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">euskal herriaren</a> historia garaikidea markatuko zuten gertakari erabakigarriak izan ziren: foruak deuseztatzea, <a href="/wiki/Industrializazio" title="Industrializazio">industrializazioaren</a> hasiera eta euskal nazionalismoaren eta sozialismoaren hastapenak. </p><p>1800erako Arabako euskararen galtzea ia erabat gauzatu zen, iparraldeko hainbat ibarretan izan ezik, eta <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaian</a> atzerapena nabarmena egin zen. Nafarroa Garaiko erdialde guztian, <a href="/wiki/Iru%C3%B1erria" title="Iruñerria">Iruñerrian</a> eta <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinioetako</a> ibar batzuetan euskara desagertzen edo ahultzen ari zen garai hartan. Mende hartan Euskal Herriak pairatu zituen etengabeko gerrek eta haien ondorioz gertatu zen foruen edo lege zaharren galerak bizkortu egin zuten euskararen atzerakada. <style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9105067">.mw-parser-output .notepaper{position:relative;margin:10px auto 10px 20px;padding:7px;width:350px;line-height:22px;color:#6a5f49;text-shadow:0 1px 1px white;background-color:#f2f6c1;border:1px solid #c3baaa;border-color:rgba(195,186,170,0.9)}.mw-parser-output .notepaper:before,.mw-parser-output .notepaper:after{content:"";position:absolute;top:0;bottom:0}.mw-parser-output .notepaper:before{left:28px;width:2px;border:solid #efcfad;border-color:rgba(239,207,173,0.9);border-width:0 1px}.mw-parser-output .notepaper:after{z-index:-1;left:0;right:0;background:rgba(242,246,193,0.9);border:1px solid rgba(170,157,134,0.7)}.mw-parser-output .notepaper blockquote.curly-quotes{padding:0!important}.mw-parser-output .quote{font-family:Georgia,serif;font-size:12px}.mw-parser-output .curly-quotes{font-family:"Courier New",Courier,monospace;margin-top:15px;font-size:11px}.mw-parser-output .curly-quotes:before,.mw-parser-output .curly-quotes:after{display:inline-block;vertical-align:top;height:30px;line-height:38px;font-size:50px;opacity:.2}.mw-parser-output .curly-quotes:before{content:"“";margin-right:4px;margin-left:-8px;float:left}.mw-parser-output .curly-quotes:after{content:"”";margin-left:4px;margin-right:-20px;float:right;margin-top:-30px}.mw-parser-output .quote-by{display:block;padding-right:10px;text-align:right;font-size:13px;font-style:italic;color:#84775c}.mw-parser-output .lt-ie8 .notepaper{padding:15px 25px}</style> </p> <div class="notepaper" style="float:right;"> <blockquote class="curly-quotes" style="border: none;"> <p>Hizkuntza berezia da, hitzetan, osakuntzan eta ahoskeran, eta arrotzentzat ulertezina da, baita hitzik ñimiñoenetan ere. Gaur egun mendialdera jotzen ari da atzera, hamarkadaz hamarkada atzerago, alde guztietatik eraso egiten baitzaio, nazioaren alde ilustratuenak gutxietsia ama gaiztoa bailitzan, eta pentsatzekoa da gainbehera gero eta nabarmenagoa izango dela hemendik aurrera. Mende baten buruan, beharbada, hizkuntza bizien artetik desagertua izango da. </p> </blockquote><span class="quote-by">— <a href="/wiki/Wilhelm_von_Humboldt" title="Wilhelm von Humboldt">Wilhelm von Humboldt</a> (1801). II. faszikulua. <i>Euskaldunen herrian barrena</i><sup id="cite_ref-25" class="reference"><a href="#cite_note-25"><span class="cite-bracket">[</span>24<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></span> </div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Gaur_egungo_euskararen_mugak">Gaur egungo euskararen mugak</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:UZEI_hiztegiak.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/UZEI_hiztegiak.jpg/220px-UZEI_hiztegiak.jpg" decoding="async" width="220" height="153" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/UZEI_hiztegiak.jpg/330px-UZEI_hiztegiak.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/df/UZEI_hiztegiak.jpg/440px-UZEI_hiztegiak.jpg 2x" data-file-width="4000" data-file-height="2788" /></a><figcaption><a href="/wiki/UZEI" title="UZEI">UZEI hiztegiak.</a> 1977an hasita terminologia modernoa euskaratzeko ekinbide zabala.</figcaption></figure> <p>Euskara <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Araba</a>, <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaia</a>, <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoa</a>, <a href="/wiki/Lapurdi" title="Lapurdi">Lapurdi</a>, <a href="/wiki/Nafarroa" class="mw-disambig" title="Nafarroa">Nafarroa</a> eta <a href="/wiki/Zuberoa" title="Zuberoa">Zuberoa</a> herrialdeetan hitz egiten da. Euskal Herritik kanpo, <a href="/wiki/Nafarroa_Beherea" title="Nafarroa Beherea">Nafarroa Beherearekin</a> muga egiten duten <a href="/wiki/Gaskoinia" title="Gaskoinia">Gaskoniako</a> herrietan eta Zuberoarekin muga egiten duen <a href="/wiki/Bearno" title="Bearno">Biarnoko</a> mugaldean (<a href="/wiki/Oloroe-Donamaria" title="Oloroe-Donamaria">Oloroeko</a> kantonamenduan: <a href="/wiki/Eskiula" title="Eskiula">Eskiula</a> edo Jeruntze herrietan...) entzun daiteke halaber. Hala ere, <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herriko</a> eskualde horietaz gain, euskara nonahi entzun eta erabil daiteke. Haur eta gazte gehienenek euskaraz ikasten dute eta hiztunen kopurua etengabe igotzen ari da. Euskara, aspaldiko partez, muga estuak puskatzen ari da. </p><p>Euskal <a href="/wiki/Diaspora" title="Diaspora">diasporan</a> ere, euskara milaka lagunek gorde edo berreskuratu dute, besteak beste, tokian tokiko <a href="/wiki/Euskal_etxeak" title="Euskal etxeak">euskal etxeei</a> esker.<sup id="cite_ref-26" class="reference"><a href="#cite_note-26"><span class="cite-bracket">[</span>25<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Oro har, milioi bat lagun inguruk hitz egiten duten hizkuntza dugu. </p><p>Euskal Herrian bertan euskararen hedadura ez da berdina lurralde guztietan. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskararen_lege_estatusa">Euskararen lege estatusa</h2></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskararen_ofizialtasuna.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Euskararen_ofizialtasuna.jpg/250px-Euskararen_ofizialtasuna.jpg" decoding="async" width="250" height="179" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Euskararen_ofizialtasuna.jpg/375px-Euskararen_ofizialtasuna.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5b/Euskararen_ofizialtasuna.jpg/500px-Euskararen_ofizialtasuna.jpg 2x" data-file-width="1024" data-file-height="733" /></a><figcaption>Euskararen lege estatusa Euskal Herrian.</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Askotariko_jurisdikzioak_eta_onarpen_partziala">Askotariko jurisdikzioak eta onarpen partziala</h4></div> <p>Euskarak, historian, ia ez du onarpen ofizialik izan. Herriaren hizkuntza izan da beti, baina inoiz ez da erabili idatziz administrazioan. Gaur egun, Euskal Herriko eremu batzuetan hizkuntza koofiziala da. </p><p>Gaur egun, euskaraz hitz egiten den lurraldeak ez dauka batasun politikorik, Euskal Herria politikoki hiru administraziotan banatuta baitago. Administrazioak honako hauek dira: </p> <ul><li><a href="/wiki/Espainia" title="Espainia">Espainian</a>: <a href="/wiki/Euskal_Autonomia_Erkidegoa" title="Euskal Autonomia Erkidegoa">Euskal Autonomia Erkidegoa</a> (Araba, Bizkaia eta Gipuzkoa) eta <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroako Foru Erkidegoa</a> (<a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaia</a>).</li> <li><a href="/wiki/Frantzia" title="Frantzia">Frantzian</a>: <a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Ipar Euskal Herria</a> (Lapurdi, Zuberoa eta Nafarroa Beherea), <a href="/wiki/Pirinio_Atlantikoak" title="Pirinio Atlantikoak">Pirinio Atlantikoetako</a> <a href="/wiki/Euskal_Hirigune_Elkargoa" title="Euskal Hirigune Elkargoa">Euskal Hirigune Elkargoan.</a></li></ul> <table style="clear: right; float: right; margin: 4px 0 4px 1em; width: 233px; font-size: 88%; line-height: 1.25em; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/38px-Wikisource-logo.svg.png" decoding="async" width="38" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/57px-Wikisource-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Wikisource-logo.svg/76px-Wikisource-logo.svg.png 2x" data-file-width="410" data-file-height="430" /></span></span></td> <td class="mbox-text" style=""><span class="plainlinks"><b><a href="https://eu.wikisource.org/wiki/Azala" class="extiw" title="s:Azala">Wikiteka</a></b>n</span> badira testuak, gai hau dutenak:<br /><i><b><span class="plainlinks"><a href="https://eu.wikisource.org/wiki/1982ko_Euskal_Autonomia_Erkidegoko_euskararen_legea" class="extiw" title="s:1982ko Euskal Autonomia Erkidegoko euskararen legea">1982ko Euskal Autonomia Erkidegoko euskararen legea</a></span></b></i></td> </tr> </tbody></table> <p>Administrazio bakoitzak <a href="/wiki/Euskararen_kale-erabilera" class="mw-redirect" title="Euskararen kale-erabilera">euskararen erabilera</a>ri tratamendu ezberdina ematen dio eta, horren ondorioz, euskara arautzen duten bost araudi ezberdin daude. Egoera nahasi hau ez da batere mesedegarria euskararentzat. </p> <ol><li>Euskara ofiziala da, <a href="/wiki/Gaztelania" title="Gaztelania">gaztelaniarekin</a> batera, Euskal Autonomia Erkidegoan. Bertan, legez nahitaezkoa da gaztelania, Espainiako Konstituzioaren arabera, baina ez euskara. <a href="/wiki/1982ko_Euskal_Autonomia_Erkidegoko_euskararen_legea" title="1982ko Euskal Autonomia Erkidegoko euskararen legea">Euskararen legea 1982. urtean onartu zen</a>. EAEko lege horretan ezarri bezala, euskaldun orok du administrazioarekin euskaraz komunikatzeko eskubidea, erdaldun orok erdaraz duen bezala (6.1 artikulua).</li> <li>Nafarroako Foru Erkidegoan hiru eremutan banatuta dago. Ofizialtasun partziala izendatu izan zaio Nafarroa Garaian euskarari eman zaion estatusari, bai eta bere baitan hartzen dituen hiru erregimenei ere. Nafarroako Garaiko euskararen legea 1986. urtean onartu zen eta horren arabera herrialdea hiru eremutan banatu zen, euskarak hartzen zuen babesaren arabera. <ul><li><a href="/wiki/Euskararen_Foru_Legea#Eremu_euskalduna" title="Euskararen Foru Legea">Eremu euskalduna</a> (iparraldea): euskara ofiziala da, gaztelaniarekin batera, Nafarroako Foru Erkidegoko eremu euskaldunean. Eremu horretan lurraldearen iparraldea bakarrik sartzen da. Nafarroa Garaiko biztanleen % 10 bizi da eremu horretan.</li> <li>Euskara ez da ofiziala <a href="/wiki/Euskararen_Foru_Legea#Eremu_mistoa" title="Euskararen Foru Legea">Eremu mistoa</a>n. Hala ere, Nafarroako euskararen legeak eremu mistoko herritar guztiei ezagutzen die Nafarroako herri-administrazioarekiko harremanetan euskara erabiltzeko eskubidea. Era berean, legean aurreikusten da herri-administrazioek zehaztu behar dutela zein lanpostu publikotarako izango den beharrezkoa euskaraz jakitea. Eremu mistoko eskoletan euskaraz ikas daiteke eta euskara ikasgaiaren irakaskuntza jaso daiteke, horrela nahi izanez gero. <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Hegoaldeko nafarren</a> % 53 bizi dira eremu horretan.</li> <li><a href="/wiki/Euskararen_Foru_Legea#Eremu_ez-euskalduna" title="Euskararen Foru Legea">Eremu ez-euskalduna</a> (hegoaldea): euskara ez da ofiziala eremu ez euskaldunean. Nafarroako eskualderik zabalena da hau, lurraldeko erdialde eta hegoalde gehiena hemen kokatuta dago. Hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. Hegoaldeko nafarren % 37 hor bizi da.</li></ul></li> <li>Ipar Euskal Herria: euskara ez da hizkuntza ofiziala hemen. Ipar Euskal Herriko hizkuntza ofizial bakarra <a href="/wiki/Frantses" title="Frantses">frantsesa</a> da, <a href="/wiki/Frantzia" title="Frantzia">Frantzian</a> ofizial den hizkuntza bakarra. Euskara <a href="/wiki/Hizkuntza_ofizial" title="Hizkuntza ofizial">ofizial</a> edo <a href="/wiki/Hizkuntza_ofizial" title="Hizkuntza ofizial">koofizial</a> ezin izendatu<sup id="cite_ref-27" class="reference"><a href="#cite_note-27"><span class="cite-bracket">[</span>26<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> eta <a href="/wiki/Euskal_Hirigune_Elkargoa" title="Euskal Hirigune Elkargoa">Euskal Elkargoak</a>, euskarari <a href="/w/index.php?title=Aitortza_ofizial&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aitortza ofizial (sortu gabe)">aitortza ofiziala</a> egin zion 2018. urtean.<sup id="cite_ref-28" class="reference"><a href="#cite_note-28"><span class="cite-bracket">[</span>27<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>Trebiñu eta Turtzioz enklabeetan euskarak ez du batere onarpen ofizialik.</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Legediaren_gauzapen_arazotsua">Legediaren gauzapen arazotsua</h4></div> <p>Egungo lege antolamenduak, EAEko kasu onenean ere, ez du bermatzen administrazioko askotariko maila eta erakundeekin euskaraz komunikatu ahal izatea. Ofizialtasun erreal baten faltak askotariko kontraesanak eragin ditu espazio publikoan euskara erabiltzearen praktikan. 2020ko otsailean plazaratu zenez, euskara % 0,6tan zen lanpostuetarako betekizuna Nafarroa Garaiko administrazioan hezkuntza arloaz kanpora; aldiz, gutxienez biztanleriaren % 13 zen elebiduna.<sup id="cite_ref-29" class="reference"><a href="#cite_note-29"><span class="cite-bracket">[</span>28<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nafarroa Garaiko Osasunbidea osasun zerbitzuan hizkuntzen balorazioa ez zegoen argi, eta 2021eko urtarrilean arartekoak gomendioa eman zuen Osasunbideko lanpostuetarako euskararen eta atzerriko hizkuntzen ezagutzak zenbat puntu ematen duten adierazteko eta euskarak atzerriko hizkuntzek baino gutxiago balio ez izateko.<sup id="cite_ref-30" class="reference"><a href="#cite_note-30"><span class="cite-bracket">[</span>29<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> EAEn, 2023ko martxoan, ELA sindikatuak salatu zuen euskaraz EAEko ikastetxeetan irakatsi nahi duten Ipar Euskal Herriko irakasleek gaztelaniaren ezagutza gorena egiaztatu behar dutela.<sup id="cite_ref-31" class="reference"><a href="#cite_note-31"><span class="cite-bracket">[</span>30<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Justiziak, hala egoitza bertan duenak nola estatu osoan hedatuak, postu edo/eta kontratu publiko batzuetan euskararen ezagutza mugatzearen alde ebatzi du. 2021eko maiatzaren 10ean, <a href="/wiki/Euskal_Autonomia_Erkidegoko_Auzitegi_Nagusia" class="mw-redirect" title="Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusia">Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusiak</a> baliogabetu egin zuen Irungo udaltzain postu baterako euskararen ezagutza eskatzea, euskal eragile batzuen haserrea eta <a href="/w/index.php?title=Euskararen_Behatokia&action=edit&redlink=1" class="new" title="Euskararen Behatokia (sortu gabe)">Behatokiaren</a> zein <a href="/wiki/Euskalgintzaren_Kontseilua" title="Euskalgintzaren Kontseilua">Kontseiluaren</a> kritika piztuz.<sup id="cite_ref-32" class="reference"><a href="#cite_note-32"><span class="cite-bracket">[</span>31<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Uda horretan, Auzitegi horrek berriz jo zuen EAEko udal administrazioan euskaraz funtzionatzearen kontra, uztailean Espainiako Konstituzioaren aurkakoa izan daitekeela adieraziz eta irailean legez kanpokotzat joaz.<sup id="cite_ref-33" class="reference"><a href="#cite_note-33"><span class="cite-bracket">[</span>32<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2022ko otsailaren 1ean, ezohiko argumentu bat entzun zen euskara udal lanpostuetako eskakizunetatik kanpo uzteko: "euskara zaila izatea"; hala ebatzi zuen Gasteizko epaile batek Arabako Laudiorako, baita gehitu ere euskararen betekizuna diskriminatzailea zela.<sup id="cite_ref-34" class="reference"><a href="#cite_note-34"><span class="cite-bracket">[</span>33<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2022ko irailaren 19an, Arabako Administrazio Auzitegiak ontzat eman zuen U<a href="/wiki/UGT" title="UGT">GT</a> sindikatuaren helegitea, B2 euskara eskakizunera heltzen ez ziren hautagaiak Araba, Bizkai eta Gipuzkoako udaltzain lan poltsetan onartuak izan zitezen.<sup id="cite_ref-35" class="reference"><a href="#cite_note-35"><span class="cite-bracket">[</span>34<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Ia aldi berean, 2021eko maiatzaren 13an, 165 familia euskarazko eredurik gabe geratu ziren beren haurrentzat 2021-2022 urtetik aurrera Iruñean eta, HE Haur Eskoletako Gurasoak taldeak adierazi ere egin zuen ordurako familia kopuru batek gaztelaniara jotzen zuela "etsipenak jota".<sup id="cite_ref-36" class="reference"><a href="#cite_note-36"><span class="cite-bracket">[</span>35<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Iruñean 2019ko urriaren 1ean, Nafarroako Auzitegi Nagusiak baliogabetu egin zuen euskara meritu bat izatea lanpostu baterako Nafarroa Garaiko eremu mistoan eta ez-euskaldunean, baita Nafarroako administrazio orokorrean ere lehiaketa-oposizioz egiten denean.<sup id="cite_ref-37" class="reference"><a href="#cite_note-37"><span class="cite-bracket">[</span>36<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Euskararen presentzia publikoa oztopatzen duen beste erabaki batean, 2021eko abenduaren 4an, Burgosko Administrazioarekiko Auzien Epaitegiak Trebiñuko Udalak erabaki euskararen normalizazio plana baliogabetu zuen, eskumenik ez duelakoan.<sup id="cite_ref-38" class="reference"><a href="#cite_note-38"><span class="cite-bracket">[</span>37<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Nafarroan, 2022ko martxoan, Ezkerreko Alderdi Independenteak salatu zuen Alesbesko udalak kartel bat, Emakumeen Zinegotzigoak diseinatua, elebidun zegoelako zentsuratu zuela, argudiatuz <a href="/wiki/Alesbes" title="Alesbes">Alesbes</a> eremu ez euskaldunean zegoela.<sup id="cite_ref-39" class="reference"><a href="#cite_note-39"><span class="cite-bracket">[</span>38<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>2021eko maiatzaren 21ean, Frantziako Nazio Biltzarrak hizkuntza gutxituen aldeko <a href="/w/index.php?title=Molac_legea_(2021)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Molac legea (2021) (sortu gabe)">Molac legea</a> onartu ondoren, Frantziako Konstituzio Kontseiluak Konstituzioaren aurkakotzat jo zuen legea eta hezkuntzako murgiltze eredua, inpaktu handikoa Euskal Herrian. <a href="/wiki/Jean_Rene_Etxegarai" title="Jean Rene Etxegarai">Jean-René Etxegarai</a> Euskal Hiri Elkargoko lehendakariak eta Eneritz Zabaleta zuzenbidean doktoreak (hizkuntza eskubideen kontrako) "gerla deklaraziotzat" hartu zuten; Zabaletaren iritziko, ataka estuan jarri zen Seaska eta hizkuntza gutxituen Frantziako itunpeko hezkuntza sarearen jarraipena.<sup id="cite_ref-40" class="reference"><a href="#cite_note-40"><span class="cite-bracket">[</span>39<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Euskaltzaindiak ere erabakia salatu zuen,<sup id="cite_ref-41" class="reference"><a href="#cite_note-41"><span class="cite-bracket">[</span>40<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> beste eragile batzuen artean. <a href="/wiki/Nazio_Batuen_Erakundea" title="Nazio Batuen Erakundea">NBEk</a> kezka adierazi zion Frantziari Konstituzio Kontseiluaren ebazpenagatik 2022ko uztailean.<sup id="cite_ref-42" class="reference"><a href="#cite_note-42"><span class="cite-bracket">[</span>41<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Ildo beretik, 2021eko urriaren 8an, Nafarroako Administrazio Auzitegiak baliogabetu egin zuen Lizarrako udalak edozein postutan euskara meritutzat hartu izana eta ahal izatea.<sup id="cite_ref-43" class="reference"><a href="#cite_note-43"><span class="cite-bracket">[</span>42<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Egun berean, Nafarroako Parlamentuan PSNk eta Navarra Sumak bat egin zuten Kontratu Publikoen 2/2018 Foru Legetik enpresetako euskara planei buruzko puntua kentzeko.<sup id="cite_ref-44" class="reference"><a href="#cite_note-44"><span class="cite-bracket">[</span>43<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2023ko urtarrilean, Nafarroa Garaiko <a href="/wiki/Ma%C3%B1eru" title="Mañeru">Mañeruko</a> udalbatzak aho batez udalerria eremu mistoan sartzeko eskatu ondoren, PSN eta Navarra Sumaren Parlamentuko botoek ukatu egin zuten sartzea, eta eremu ez euskaldunean geratu zen.<sup id="cite_ref-45" class="reference"><a href="#cite_note-45"><span class="cite-bracket">[</span>44<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Espainiako_Diputatuen_Kongresuan">Espainiako Diputatuen Kongresuan</h4></div> <p><a href="/wiki/2023" title="2023">2023ko</a> <a href="/wiki/Irailaren_19" title="Irailaren 19">irailaren 19tik</a> aurrera aukera egon zen <a href="/wiki/Espainiako_Diputatuen_Kongresua" class="mw-redirect" title="Espainiako Diputatuen Kongresua">Espainiako Diputatuen Kongresuan</a> euskaraz aritzeko, lehenago Senatuan posible zen bezala. Lehen hitzartzeak <a href="/wiki/Mertxe_Aizpurua" title="Mertxe Aizpurua">Mertxe Aizpuruak</a> eta <a href="/wiki/Joseba_Andoni_Agirretxea" class="mw-redirect" title="Joseba Andoni Agirretxea">Joseba Agirretxeak</a> egin zituzten. Pleno berberean <a href="/wiki/Borja_S%C3%A9mper" title="Borja Sémper">Borja Sémperrek</a> euskaraz egin zuen, eskubidearen aurka jarduteko<sup id="cite_ref-46" class="reference"><a href="#cite_note-46"><span class="cite-bracket">[</span>45<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. </p> <ul class="gallery mw-gallery-packed"> <li class="gallerybox" style="width: 251.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 249.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><span><video id="mwe_player_0" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/61/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/374px--Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="250" height="140" data-durationhint="758" data-mwtitle="Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/61/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/61/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/61/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/61/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/6/61/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Mertxe_Aizpurua_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /></video></span></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Mertxe_Aizpurua" title="Mertxe Aizpurua">Mertxe Aizpuruaren</a> hitzartzea, euskaraz egindako lehenengoa.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 251.33333333333px"> <div class="thumb" style="width: 249.33333333333px;"><span typeof="mw:File"><span><video id="mwe_player_1" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/aa/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/374px--Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="250" height="140" data-durationhint="730" data-mwtitle="Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/aa/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/aa/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/aa/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/aa/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Joseba_Andoni_Agirretxea_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /></video></span></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Joseba_Andoni_Agirretxea" class="mw-redirect" title="Joseba Andoni Agirretxea">Joseba Agirretxearen</a> hitzartzea, egindako bigarrena.</div> </li> <li class="gallerybox" style="width: 254px"> <div class="thumb" style="width: 252px;"><span typeof="mw:File"><span><video id="mwe_player_2" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/378px--Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="252" height="140" data-durationhint="103" data-mwtitle="Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm" data-mwprovider="wikimediacommons"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="474" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="1248" data-height="694" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="142" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="236" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="356" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/39/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm/Borja_Semper_-_2023-09-19_-_euskaraz_egindako_hitzartzea.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="356" /></video></span></span></div> <div class="gallerytext"><a href="/wiki/Borja_S%C3%A9mper" title="Borja Sémper">Borja Sémperren</a> hitzartzea, euskarazko zatia, euskaraz egiteko aukera kritikatuz.</div> </li> </ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskarak_pairatutako_erasoak">Euskarak pairatutako erasoak</h2></div> <p><a href="/wiki/Joan_Mari_Torrealdai" title="Joan Mari Torrealdai">Joan Mari Torrealdai</a> euskaltzainak bi liburutan jorratu zituen azken mendeetan euskarak pairatutako erasoak: <i><a href="/w/index.php?title=El_Libro_Negro_del_Euskera&action=edit&redlink=1" class="new" title="El Libro Negro del Euskera (sortu gabe)">El Libro Negro del Euskera</a></i> (<a href="/w/index.php?title=Ttarttalo_(argitaletxea)&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ttarttalo (argitaletxea) (sortu gabe)">Ttarttalo</a>, 1998) eta <i><a href="/w/index.php?title=Asedio_al_Euskera:_M%C3%A1s_alla_del_libro_negro&action=edit&redlink=1" class="new" title="Asedio al Euskera: Más alla del libro negro (sortu gabe)">Asedio al Euskera: Más alla del libro negro</a></i> (<a href="/wiki/Txertoa_(argitaletxea)" title="Txertoa (argitaletxea)">Txertoa</a>, 2018).<sup id="cite_ref-47" class="reference"><a href="#cite_note-47"><span class="cite-bracket">[</span>46<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Saiakera" title="Saiakera">Saiakera</a> horietan euskarak <a href="/wiki/XVIII._mendea" title="XVIII. mendea">XVIII. mendetik</a> pairatutako erasoak eta errepresioa landu zituen, zazpiehun baino erreferentzia bibliografiko gehiagotan oinarrituta.<sup id="cite_ref-:12_48-0" class="reference"><a href="#cite_note-:12-48"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Liburu horietan argi ikus daiteke Torrealdai kezkatuta zegoela aurreko hamarraldietan espainiar intelektual batzuek hartutako jarrerengatik: euskarak pairatutako <a href="/wiki/Euskararen_debekua" title="Euskararen debekua">errepresioa</a> (garai frankistaren aurrekoa, <a href="/wiki/Frankismo" title="Frankismo">frankista</a> eta ondorengoa) ukatu egiten zuten, eta euskaldunen gainean jarri euskararen ahuleziaren ardura.<sup id="cite_ref-49" class="reference"><a href="#cite_note-49"><span class="cite-bracket">[</span>48<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Torrealdaik liburu horietan negazionista linguistikoen iritziei aurre egiteko aurkeztu zituen.<sup id="cite_ref-:12_48-1" class="reference"><a href="#cite_note-:12-48"><span class="cite-bracket">[</span>47<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Jakin" title="Jakin">Jakin</a> kultur aldizkariko zuzendari eta <a href="/wiki/Euskaldunon_Egunkaria" title="Euskaldunon Egunkaria">Euskaldunon Egunkaria</a>-ko Administrazio Kontseiluko presidenteak, araudi edo pentsamendu errepresiboa eta, nolanahi ere, negatiboa identifikatu zuen; eta euskararen trataera sozial edo administratiboari dagokionez, hainbat argudio intelektual eta, halaber, moral plazaratu zituen.<sup id="cite_ref-:0_50-0" class="reference"><a href="#cite_note-:0-50"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Garai askotan pairatu dira eraso horiek. Euskararen aurkako neurri administratibo eta justifikazio teoriko oparoak sortu zituzten <a href="/wiki/Argien_Garaia" title="Argien Garaia">Ilustrazioaren</a> programa berritzaileek (1766…), <a href="/wiki/Frantziako_Iraultza" title="Frantziako Iraultza">Frantziako Iraultzak</a> (1789…), <a href="/wiki/Kubako_Independentzia_Gerra" title="Kubako Independentzia Gerra">gerra kolonialen</a> ondorengo krisiak (1898), Berrezarkuntzaren urteetakoek (1916-1923), edo garai autoritarioetako programek (<a href="/wiki/Primo_de_Riveraren_diktadura_Euskal_Herrian" title="Primo de Riveraren diktadura Euskal Herrian">Primo de Rivera</a>, 1923-1929; <a href="/wiki/Espainiako_Gerra_Zibila_Euskal_Herrian" title="Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian">Gerra Zibila</a>, 1936…).<sup id="cite_ref-:0_50-1" class="reference"><a href="#cite_note-:0-50"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Instituzioen erasoez gain, eraso ideologikoak ere izan dira. Torrealdaik bildutako literatura-testu asko honako hauetatik datoz: batetik Euskal Herriko gaztelaniazko idazleen luma (<a href="/wiki/Miguel_Unamuno" title="Miguel Unamuno">Unamuno</a>, <a href="/wiki/P%C3%ADo_Baroja" title="Pío Baroja">Baroja</a>, <a href="/wiki/Ramiro_Maeztu" title="Ramiro Maeztu">Maeztu</a> edo Madinabeitia), eta bestetik horiekin batera <a href="/wiki/Jos%C3%A9_Antonio_Primo_de_Rivera" title="José Antonio Primo de Rivera">J. A. Primo de Rivera</a>, <a href="/w/index.php?title=On%C3%A9simo_Redondo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Onésimo Redondo (sortu gabe)">Onésimo Redondo</a>, <a href="/wiki/Ernesto_Gim%C3%A9nez_Caballero" title="Ernesto Giménez Caballero">E. Giménez Caballero,</a> eta laurogeiko eta laurogeita hamarreko unibertsitate- eta kazetaritza-lumak ere.<sup id="cite_ref-:0_50-2" class="reference"><a href="#cite_note-:0-50"><span class="cite-bracket">[</span>49<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Demografia">Demografia</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Hiztun_kopurua">Hiztun kopurua</h3></div> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskara_EH_2011.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Euskara_EH_2011.svg/250px-Euskara_EH_2011.svg.png" decoding="async" width="250" height="201" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Euskara_EH_2011.svg/375px-Euskara_EH_2011.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Euskara_EH_2011.svg/500px-Euskara_EH_2011.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="647" /></a><figcaption>Euskaraz hitz egiteko gai direnak eta ulertzen dutenak batuta, Euskal Herrian, udalerrika (2011. urtea) <p class="mw-empty-elt"></p><table cellspacing="0" cellpadding="0" class="multicol" style="background:transparent; width:100%;"> <tbody><tr> <td width="" align="left" valign="top"> <span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#e31d1e; color:white">    </span> > % 80</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#ef7d1d; color:white">    </span> > % 60</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#2a5ca5; color:white">    </span> > % 40</span> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="" align="left" valign="top"> <span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#339929; color:white">    </span> > % 20</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#adcc89; color:white">    </span> > % 0</span> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="" align="left" valign="top"> <p class="mw-empty-elt"></p> </td></tr></tbody></table> </figcaption></figure> <p>Euskaraz dakien pertsona kopuruari buruzko azken azterketa 2016. urtean egin zen. <a href="/wiki/Eusko_Jaurlaritza" title="Eusko Jaurlaritza">Eusko Jaurlaritzak</a>, Nafarroako Gobernuak eta Ipar Euskal Herriko Euskararen erakunde publikoak egin zuten, elkarlanean. Datuak 16 urtetik gorako pertsonenak dira; beraz, kontuan izanda euskararen ezagutza handiagoa dela 16 urtetik beherakoen artean, euskaldunen egiazko ehuneko handiagoa da. </p><p><a href="/wiki/Euskal_Autonomia_Erkidegoa" title="Euskal Autonomia Erkidegoa">Euskal Autonomia Erkidegoari</a> dagokionez,<sup id="cite_ref-inkestaEAE_51-0" class="reference"><a href="#cite_note-inkestaEAE-51"><span class="cite-bracket">[</span>50<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2016an 16 urtetik gorako biztanleen % 33,9 <a href="/wiki/Elebidun" class="mw-redirect" title="Elebidun">elebiduna</a> zen (631.000 biztanle) eta % 19,1 elebidun hartzailea, alegia, euskara ulertzen zuten, baina ez zuten egoki hitz egiten (356.000 pertsona). Erdaldun <a href="/wiki/Elebakartasun" title="Elebakartasun">elebakarrak</a> % 47 ziren (877.000 pertsona). Gipuzkoa zen euskaldunen ehuneko handiena zuena (% 50,6 elebidun eta % 20,4 elebidun hartzaile); Bizkaian % 27,6 ziren elebidun eta % 17,8 elebidun hartzaile; eta Araban % 19,2 ziren elebidun eta % 18,4 elebidun hartzaile. Azken urteetako joera euskararen ezagutzaren igoera da, bai elebidun osoen kasuan bai elebidun hartzaileen kasuan. Nabarmena da gazteen arteko igoera (% 71,4 elebidun dago 16 eta 25 urte arteko tartean), eta Arabako aldaketa (% 7 elebidun zegoen 1991 eta % 19,2 ziren 2016an). </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg/220px-74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg.png" decoding="async" width="220" height="175" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg/330px-74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/32/74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg/440px-74762-Arabako_Bizkaiko_eta_Gipuzkoako_herriz_herriko_euskararen_ezagutzaren_datuak_2016ko_zentsuan.svg.png 2x" data-file-width="1102" data-file-height="876" /></a><figcaption>Euskararen erabilera eta ezagutza, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoan, 2016an.</figcaption></figure> <p><a href="/wiki/Trebi%C3%B1uko_barrendegia" class="mw-redirect" title="Trebiñuko barrendegia">Trebiñuko barrendegian</a>, 2012an egindako azterketaren datuak hartuta,<sup id="cite_ref-Trebiñu2012_52-0" class="reference"><a href="#cite_note-Trebiñu2012-52"><span class="cite-bracket">[</span>51<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> biztanleen % 22 elebiduna zen eta % 17 elebidun hartzailea. 2002tik 2012ra arteko tartean elebidunen ehunekoa bikoiztu egin zen. Adin tarteka, elebitasuna handiagoa da adin txikiagoetan: 15 urtetik beherakoen artean, % 65ek euskara ezagutzen dute. </p><p><a href="/wiki/Villaverde_Turtzioz" title="Villaverde Turtzioz">Villaverde Turtzioz</a> barrendegian, berriz, 2002ko datuak ikusita,<sup id="cite_ref-Turtzioz_53-0" class="reference"><a href="#cite_note-Turtzioz-53"><span class="cite-bracket">[</span>52<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> biztanleen % 20,70 elebiduna zen eta % 16,9 elebidun hartzailea. Kontuan izanda 1986an euskaldunak % 3,4 besterik ez zirela, eta Enkarterrietako joera bera erakutsi dutela euskalduntzeari dagokionez, gaur egun euskaldunen ehunekoa askoz handiagoa izango da. </p><p><a href="/wiki/Nafarroa" class="mw-disambig" title="Nafarroa">Nafarroari</a> dagokionez, 2018ko azterlanak<sup id="cite_ref-54" class="reference"><a href="#cite_note-54"><span class="cite-bracket">[</span>53<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> erakutsi zuen 16 urtetik gorakoen artean elebidunen kopurua % 14koa zela (69.000 pertsona), eta % 8 (55.000 pertsona) elebidun hartzailea zela. Elebidunen kopuruak gora egin du azken urteetan (1991n baino 3,4 puntu gehiago), bai eta elebidun hartzaileen kopuruak ere. 16 eta 25 urte arteko gazteen artean elebidunak % 26 dira. </p><p><a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Ipar Euskal Herrian</a>,<sup id="cite_ref-55" class="reference"><a href="#cite_note-55"><span class="cite-bracket">[</span>54<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-inkestaIparralde_56-0" class="reference"><a href="#cite_note-inkestaIparralde-56"><span class="cite-bracket">[</span>55<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> 2016an, % 28,4 elebidunak ziren eta % 16,4 elebidun hartzaileak. Joera beheranzkoa da. Hala ere, azken urteetan joera hori moteldu egin da. Nolanahi ere, euskarak erabilera urria du kalean (2016): % 13,1 eta 14,5 artekoa zen Nafarroa Behere eta Zuberoan, % 5,4koa Lapurdi barnealdean, eta % 1,6koa Baiona Angelun eta Miarritzen (BAM).<sup id="cite_ref-57" class="reference"><a href="#cite_note-57"><span class="cite-bracket">[</span>56<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Euskal Herritik kanpo, badaude oraindik ere euskaraz aritzen diren komunitateak <a href="/wiki/Amerika" title="Amerika">Amerikan</a>.<sup class="Template-Fact" title="erreferentzia behar da pasarte honetan" style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Laguntza:Erreferentziak" title="Laguntza:Erreferentziak">[erreferentzia behar]</a></sup> </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Erabilera">Erabilera</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskararen_erabilera" title="Euskararen erabilera">Euskararen erabilera</a>»</div> <p>Egungo egitura instituzionala hasi zenetik (1979), hainbat<sup id="cite_ref-inkestaEuskalHerria_10-1" class="reference"><a href="#cite_note-inkestaEuskalHerria-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> ahalegin egin dira euskararen ezagutza eta erabilera zenbatesteko eta neurketa arautu bat lortzeko. 1982ko SIADECOren lehendabiziko kale neurketa baten ondoren (Euskaltzaindiaren mandatuz), 1989an egin zen lehendabiziko kale neurketa estandarizatua.<sup id="cite_ref-58" class="reference"><a href="#cite_note-58"><span class="cite-bracket">[</span>57<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Euskararen erabilera neurtzen duten bi azterlan egiten dira periodikoki, bata inkesta soziolinguistikoaren baitan herritarrei galdetuta osatzen dena,<sup id="cite_ref-inkestaEuskalHerria_10-2" class="reference"><a href="#cite_note-inkestaEuskalHerria-10"><span class="cite-bracket">[</span>9<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> eta bestea egiazko kaleko erabilera behatuta osatzen dena.<sup id="cite_ref-59" class="reference"><a href="#cite_note-59"><span class="cite-bracket">[</span>58<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>2016ko inkesta soziolinguistikoak zioenez, 16 urte edo gehiagoko biztanleen % 25,7k euskara erabiltzen zuen neurri batean ala bestean: </p> <ul><li>% 16,5ek euskararen erabilera trinkoa egiten zuen, hau da, euskara erdara beste edo gehiago erabiltzen zuen eguneroko jardunean.</li> <li>% 9,2k euskara erabiltzen zuen, baina erdara baino gutxiago.</li></ul> <p>Gainerako % 74,3k erdara erabiltzen zuten beti edo ia beti. Kontuan hartu behar da, hala ere, azken hauen artean bazela multzo txiki bat (% 5,2) oso gutxitan bada ere euskara ere erabiltzen zuena. </p><p>Erabileraren ehunekoak, ezagutzaren kasuan bezala, ezberdinak ziren lurraldez lurralde. Euskararen erabilera trinkoa egiten zutenak % 20,1 ziren EAEn, % 6,6 Nafarroan eta % 8,1 Ipar Euskal Herrian. </p> <table cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear:left;float:left;border:silver solid 1px; font-size:90%; padding:0.4em;margin:0.4em;width:500px"> <tbody><tr style="background:none"><th align="center" colspan="5"><big>Euskararen erabilera VI. Inkesta Soziolinguistikoaren arabera (2016)</big></th></tr> <tr style="font-size:90%;height:4px"> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Hizkuntza</td> <td style="width:200px"> </td><td style="padding:0 4px;width:5em" align="right">Ehunekoa</td> </tr><tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Euskararen erabilera trinkoa</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#e31a1cff; width:16.5%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">16,5</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Euskara erdara baino gutxiago</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#ff7f00ff; width:9.2%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">9,2</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Euskara pixka bat</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#33a02cff; width:5.2%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">5,2</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Erdara</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#1f78b4ff; width:69.1%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">69,1</td> </tr> <tr> <td colspan="5" style="padding:4px"></td> </tr> </tbody></table> <div style="clear:both;"></div> <p><br /> Bestalde, kalean neurtutako erabilerari dagokionez, 2016an euskararen erabilera % 12,6koa izan zen, gaztelaniaren erabilera % 76,4koa, frantsesaren erabilera % 8,3koa eta beste hizkuntzen erabilera % 2,7koa. Lurraldeka, Gipuzkoan jaso zen erabilera-mailarik garaiena, % 31,1ekoa; Bizkaian % 8,8; Nafarroan % 6,7, Ipar Euskal Herrian % 5,3, eta azkenik, gutxien erabiltzen zen lurraldea Araba zen, % 4,6ko erabilerarekin. </p> <table cellspacing="0" cellpadding="0" style="clear:left;float:left;border:silver solid 1px; font-size:90%; padding:0.4em;margin:0.4em;width:500px"> <tbody><tr style="background:none"><th align="center" colspan="5"><big>Euskararen kaleko erabilera (2016)</big></th></tr> <tr style="font-size:90%;height:4px"> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Hizkuntza</td> <td style="width:250px"> </td><td style="padding:0 4px;width:5em" align="right">Ehunekoa</td> </tr><tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Euskara</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#e31a1cff; width:12.6%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">12,6</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Gaztelania</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#ff7f00ff; width:76.4%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">76,4</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Frantsesa</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#1f78b4ff; width:8.3%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">8,3</td> </tr> <tr> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em;min-width:8em">Beste hizkuntza bat</td> <td style="width:100px;border-left:solid 1px silver;border-right:solid 1px silver;"><div style="background:#33a02cff; width:2.7%; overflow:hidden"> </div></td> <td colspan="2" style="padding-left:0.4em;padding-right:0.4em" align="right">2,7</td> </tr> <tr> <td colspan="5" style="padding:4px"></td> </tr> </tbody></table> <div style="clear:both;"></div> <p><br /> </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskalkiak_eta_euskara_batua">Euskalkiak eta euskara batua</h2></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png/400px-Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png" decoding="async" width="400" height="319" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png/600px-Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png/800px-Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="958" /></a><figcaption>Euskalkien hedadura <table style="border:1px solid #CCCCCC; background-color:transparent;" align="center" width="100%"> <tbody><tr> <td width="33%"> <span style="margin:0px;font-size:90%; display: block;"><span style="border:none;background-color:#8aa455;color:#8aa455;">██</span> Mendebalekoa</span><span style="margin:0px;font-size:90%; display: block;"><span style="border:none;background-color:#c44e4d;color:#c44e4d;">██</span> Erdialdekoa</span> </td> <td width="33%"> <span style="margin:0px;font-size:90%; display: block;"><span style="border:none;background-color:#5489c9;color:#5489c9;">██</span> Nafarra</span><span style="margin:0px;font-size:90%; display: block;"><span style="border:none;background-color:#cca656;color:#cca656;">██</span> Nafar-lapurtarra</span> </td> <td width="33%" valign="top"> <span style="margin:0px;font-size:90%; display: block;"><span style="border:none;background-color:#c5c754;color:#c5c754;">██</span> Zuberotarra</span> </td></tr></tbody></table> </figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskalkiak">Euskalkiak</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskalki" title="Euskalki">Euskalki</a>» eta «<a href="/wiki/Euskal_Herriko_hizkerak" class="mw-redirect" title="Euskal Herriko hizkerak">Euskal Herriko hizkerak</a>»</div> <p>Euskalkiak euskararen <a href="/wiki/Dialekto" title="Dialekto">dialektoak</a> dira. Sortzen lehena <a href="/wiki/Bizkaiera" class="mw-redirect" title="Bizkaiera">mendebalekoa</a> izan zen, <a href="/wiki/VIII._mendea" title="VIII. mendea">VIII. mendearen</a> inguruan, <a href="/wiki/Asturiasko_Printzerria" title="Asturiasko Printzerria">Asturiasko</a> erresumak <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Araba</a>-<a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaietan</a> zuen eraginagatik segur aski; eta hurrengo mendeetan eratu ziren gainerako euskalkiak. Aurretik, euskarak batasun handia zuen eta <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herriak</a> izandako zatiketa politikoen eraginez sortu ziren euskalkiak <a href="/wiki/Euskalkien_sorguneei_buruzko_teoriak" title="Euskalkien sorguneei buruzko teoriak">bost sorgunetan</a>.<sup id="cite_ref-ArabaEuskararenLurralde_60-0" class="reference"><a href="#cite_note-ArabaEuskararenLurralde-60"><span class="cite-bracket">[</span>59<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-EuskalkienJatorri2007_61-0" class="reference"><a href="#cite_note-EuskalkienJatorri2007-61"><span class="cite-bracket">[</span>60<span class="cite-bracket">]</span></a></sup><sup id="cite_ref-62" class="reference"><a href="#cite_note-62"><span class="cite-bracket">[</span>61<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p><a href="/wiki/1729" title="1729">1729an</a>, <a href="/wiki/Manuel_Larramendi" title="Manuel Larramendi">Manuel Larramendi</a> jesuitak <i><a href="/wiki/El_Imposible_Vencido._Arte_de_la_Lengua_Vascongada" title="El Imposible Vencido. Arte de la Lengua Vascongada">El Imposible Vencido. Arte de la Lengua Vascongada</a></i> izeneko euskararen gramatika bat argitaratu zuen <a href="/wiki/Salamanca" title="Salamanca">Salamancan</a>. Bertan hainbat dialekto edo euskalki bereizi zituen: <a href="/wiki/Gipuzkera" title="Gipuzkera">gipuzkera</a>, <a href="/wiki/Bizkaiera" class="mw-redirect" title="Bizkaiera">bizkaiera</a>, <a href="/wiki/Nafarrera" class="mw-redirect" title="Nafarrera">nafarrera</a> eta <a href="/wiki/Nafar-lapurtera" title="Nafar-lapurtera">lapurtera</a>, eta azken bi horiek bat bera zirela jo zitekeela adierazi zuen. </p><p><a href="/wiki/Luis_Luziano_Bonaparte" title="Luis Luziano Bonaparte">Luis Luziano Bonapartek</a> euskalkien beste banaketa bat egin zuen, egundaino indar handiz iritsi dena. <a href="/wiki/Euskaltzaindia" title="Euskaltzaindia">Euskaltzaindiko</a> lehen presidente <a href="/wiki/Resurreccion_Maria_Azkue" title="Resurreccion Maria Azkue">Resurreccion Maria Azkuek</a> (<a href="/wiki/1864" title="1864">1864</a>–<a href="/wiki/1951" title="1951">1951</a>) Bonaparteren banaketa berrikusi zuen. Besteak beste, <a href="/wiki/Erronkariera" title="Erronkariera">erronkariera</a> (<a href="/wiki/1991" title="1991">1991n</a> hil zen azken hiztuna) euskalki berezitzat jo zuen, Bonapartek zubereraren barnean sailkatu arren. </p><p><a href="/wiki/1997" title="1997">1997an</a> <a href="/wiki/Koldo_Zuazo" title="Koldo Zuazo">Koldo Zuazok</a> eginiko sailkapen berriaren arabera, berriz, euskalkiak honela izendatu dira: </p> <ul><li><a href="/wiki/Bizkaiera" class="mw-redirect" title="Bizkaiera">mendebaleko euskara</a> (izendapen zaharrean, bizkaiera);</li> <li><a href="/wiki/Gipuzkera" title="Gipuzkera">erdialdeko euskara</a> (gipuzkera);</li> <li>nafarrera;</li> <li><a href="/wiki/Nafar-lapurtera" title="Nafar-lapurtera">nafar-lapurtera</a>;</li> <li>ekialdeko nafarrera: <a href="/wiki/Zaraitzuera" title="Zaraitzuera">zaraitzuera</a> eta <a href="/wiki/Aezkoa" title="Aezkoa">Aezkoako</a> hizkera;</li> <li><a href="/wiki/Zuberera" title="Zuberera">zuberera</a>.</li></ul> <p>Tradizioan, gipuzkera, bizkaiera, lapurtera eta zuberera izan dira euskalki literarioak, hau da, <a href="/wiki/Euskal_literatura" title="Euskal literatura">euskal literatura</a> egiteko, aldaera horiexek erabili izan dira. Mendeetan zehar, lapurtera (<a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Ipar Euskal Herrian</a>) eta gipuzkera (<a href="/wiki/Hego_Euskal_Herria" title="Hego Euskal Herria">Hego Euskal Herrian</a>) izan dira euskalki erabilienak, maila jasoan. Bizkaierak, era berean, erabilera handia izan zuen <a href="/wiki/XX._mendea" title="XX. mendea">XX. mendearen</a> hasieran, <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaian</a> <a href="/wiki/Sabin_Arana" title="Sabin Arana">Sabin Aranaren</a> <a href="/wiki/Abertzaletasun" title="Abertzaletasun">abertzaletasunak</a> izan zuen indarrak bultzaturik. </p> <figure typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Irakatsia.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Irakatsia.png/250px-Irakatsia.png" decoding="async" width="250" height="200" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Irakatsia.png/375px-Irakatsia.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/Irakatsia.png/500px-Irakatsia.png 2x" data-file-width="752" data-file-height="602" /></a><figcaption>Euskarazko ereduetan matrikulatutako eskola umeen ehunekoa (2000-2005).</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskara_batua">Euskara batua</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskara_batua" title="Euskara batua">Euskara batua</a>»</div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_3" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/220px-seek%3D386-Ikusgela_-_Txillardegi.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="406" data-mwtitle="Ikusgela_-_Txillardegi.webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fitxategi:Ikusgela_-_Txillardegi.webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm" type="video/webm; codecs="vp9, vorbis"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/3/33/Ikusgela_-_Txillardegi.webm/Ikusgela_-_Txillardegi.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=bn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="bn" label="বাংলা ‪(bn)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=ca&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ca" label="català ‪(ca)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=cy&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="cy" label="Cymraeg ‪(cy)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=eu&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eu" label="euskara ‪(eu)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=fr&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="fr" label="français ‪(fr)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_-_Txillardegi.webm&lang=ru&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ru" label="русский ‪(ru)‬" data-dir="ltr" /></video></span><figcaption><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela" title="Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero."><img alt="Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/40px-Ikusgela-logoa.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/60px-Ikusgela-logoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/80px-Ikusgela-logoa.png 2x" data-file-width="3334" data-file-height="3334" /></a><figcaption>Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.</figcaption></figure><a href="/wiki/Txillardegi" title="Txillardegi">Txillardegi</a> ulertzeko gakoak</figcaption></figure><p><a href="/wiki/1960ko_hamarkada" title="1960ko hamarkada">1960ko hamarkadan</a>, <a href="/wiki/Euskara_batu" class="mw-redirect" title="Euskara batu">euskara batuaren</a> sortze prozesuari ekin zitzaion, euskalkien arteko zatiketa gainditzeko eredu estandarizatuari, alegia. Bizitzaren esparru guztietara zabaltzeko eta, finean, egungo gizartean aise moldatzeko oinarriak eman zizkion batuak hizkuntzari. <a href="/wiki/1963" title="1963">1963an</a> hainbat euskalarik Euskal Idazkaritza izenekoa sortu zuten <a href="/wiki/Baiona" title="Baiona">Baionan</a> eta euskara batuaren arauak erabakitzeko lanean jardun zuten urtebetez <a href="/wiki/Txillardegi" title="Txillardegi">Txillardegiren</a> gidaritzapean. <a href="/wiki/1964" title="1964">1964an</a> jendaurreko ekitaldian aurkeztu zituzten Baionako Biltzarraren erabakiak. Data hori mugarritzat hartzen dute askok ondorengo bilakaera kontutan izanda. Zehazkiago, <a href="/wiki/1968" title="1968">1968an</a> <a href="/wiki/Euskaltzaindia" title="Euskaltzaindia">Euskaltzaindiak</a> <a href="/wiki/Arantzazuko_santutegia" title="Arantzazuko santutegia">Arantzazuko santutegian</a> (<a href="/wiki/O%C3%B1ati" title="Oñati">Oñati</a>, Gipuzkoa) egin zuen batzarrean abiatu zen batasun prozesutik sortu zen euskara batua. Baionako erabakiak abiapuntu eta oinarri izan ziren Arantzazuko batzarrean.<sup id="cite_ref-63" class="reference"><a href="#cite_note-63"><span class="cite-bracket">[</span>62<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Euskaltzainek Arantzazuko batzarrean euskara bateratzeko lehenengo arau multzoak finkatu zituzten, idatzian erabili beharreko <a href="/wiki/Ortografia" title="Ortografia">ortografia</a>, <a href="/wiki/Morfologia_(hizkuntzalaritza)" title="Morfologia (hizkuntzalaritza)">morfologia</a>, <a href="/wiki/Deklinabide_(gramatika)" title="Deklinabide (gramatika)">deklinabidea</a> eta <a href="/wiki/Neologismo" class="mw-redirect" title="Neologismo">neologismoei</a> buruzko arauak emanez. Hizkuntzaren batasunerako, gipuzkera eta lapurtera euskalkiak hartu ziren oinarritzat, baina gainerako euskalkien berezitasunak eta aldaerak ere kontuan hartuta. </p><p>Batasuna ez da bat-bateko gauza izan, eta, nahiz eta neurri handi batean egina dagoen, aurrera doan langintza da oraindik ere. Izan ere, Euskaltzaindiak pixkanaka onartu eta argitaratu ditu euskararen alorrak finkatzeko arauak eta gomendioak, eta jardun horretan segitzen du gaur egun ere. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hizkuntzaren_egitura">Hizkuntzaren egitura</h2></div> <p><a href="/wiki/Morfologia_(hizkuntzalaritza)" title="Morfologia (hizkuntzalaritza)">Morfologikoki</a> hizkuntza <a href="/wiki/Hizkuntza_eranskari" title="Hizkuntza eranskari">eranskaria</a> da, tipologia <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">ergatibokoa</a> edo aktibokoa (deskribatzailearen ikuspegi teorikoaren arabera). Hitzen ordena neutroan <a href="/wiki/Subjektu_(gramatika)" title="Subjektu (gramatika)">subjektua</a> <a href="/wiki/Objektu_(gramatika)" title="Objektu (gramatika)">objektuaren</a> aurretik doa, eta objektua <a href="/wiki/Euskal_aditz" title="Euskal aditz">aditzaren</a> aurretik (SOV ordena). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ezaugarri_fonologikoak">Ezaugarri fonologikoak</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Ikus, gainera: «<a href="/wiki/Euskararen_hotsak" title="Euskararen hotsak">Euskararen hotsak</a>»</div> <p>Euskararen sistema <a href="/wiki/Fonologia" title="Fonologia">fonologikoak</a> bost <a href="/wiki/Bokal" title="Bokal">bokal</a> ditu: /a/, /e/, /i/, /o/, /u/ (horiei zubereraren /y/ gehitu behar zaie). Munduan hedatuen dagoen tipo bokalikoa da. Beraz, euskara batez bestekoaren barruan dago. <a href="/wiki/Diptongo" title="Diptongo">Diptongoekin</a> ez da berdin gertatzen: euskarak bost dauzka (goitik beherakoak deritzen motakoak), /ai/, /ei/, /oi/, /au/ eta /eu/. Horrek nolabaiteko konplexutasuna ematen dio bokalismoari, eskuarki gaztelaniarenaren oso antzekoa denari (ekialdean /ui/ <a href="/wiki/Diptongo" title="Diptongo">diptongoa</a> ere bada, baina haren erabilera mugatua da oso). </p><p><a href="/wiki/Kontsonante" title="Kontsonante">Kontsonanteei</a> dagokienez, euskarak, aldaera estandarrean, 21 <a href="/wiki/Fonema" title="Fonema">fonema</a> dauzka. Sistemaren oinarriak hauexek dira: alde batetik, <a href="/w/index.php?title=Ahostun&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ahostun (sortu gabe)">ahostun</a> / <a href="/w/index.php?title=Ahoskabe&action=edit&redlink=1" class="new" title="Ahoskabe (sortu gabe)">ahoskabe</a> oposizioa (kontsonante ahoskabeak alde batean eta ahostunak bestean, baina bakarrik <a href="/wiki/Kontsonante_herskari" title="Kontsonante herskari">herskarien</a> artean) eta, bestetik, artikulazio moduen zatiketa hirukuna: badaude kontsonante herskariak (/p/, /t/, /k/, /b/, /d/, /g/), <a href="/w/index.php?title=Frikari&action=edit&redlink=1" class="new" title="Frikari (sortu gabe)">frikariak</a> (/s/, /z/, /x/, /j/) eta <a href="/w/index.php?title=Afrikatu&action=edit&redlink=1" class="new" title="Afrikatu (sortu gabe)">afrikatuak</a> (/tz/, /ts/, /tx/). Ozenek osatzen dute kontsonantismoa (sudurkariek eta urkariek, dardarkari bakunen eta anizkunen artean oposizioa dagoela) eta, ekialdeko eskualde batzuetan, <a href="/w/index.php?title=Aspirazio&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aspirazio (sortu gabe)">aspirazioak</a> (/h/), frikari glotala bera. Oro har, sistema kontsonantikoak ez dauka ezaugarri bereziki deigarririk, salbu eta, agian, fonema frikari eta afrikatuen kopuru handi samarrean. </p><p>Euskararen <a href="/wiki/Azentu" title="Azentu">azentua</a> intentsiboa izan ohi da. Ezin da errazki azaldu zertan datzan, zubereraz izan ezik, euskalki horretan azentuazioa finkoa baita, hitzeko azkenaurreko <a href="/wiki/Silaba" title="Silaba">silaban</a>. Beste euskalkietan, arau hauek dute indarra: </p> <ol><li>hitzaren erroa monosilabikoa denean, hitzak berak silaba gehiago izanik ere, azentua lehen silaban doa: <i>lúrra < lurr-a</i>, <i>lúrretan < lurr-etan</i>;</li> <li>erroa bisilabikoa bada eta bokalez bukatzen bada, kasu horretan ere lehen silaban doa azentua: <i>méndi</i>, <i>áte</i>;</li> <li>beste kasuetan, silaba anitzetako hitzetan, azentua azkenaurreko silaban doa (<i>gizón, gizóna</i>) eta bigarren mailako azentu bat gehitu dezakete hitzaren amaieran, hitzak lau silaba edo gehiago dituenean (<i>gizónarentzàt</i>).</li></ol> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ezaugarri_morfologikoak">Ezaugarri morfologikoak</h3></div> <p>Egitura morfologikoaren aldetik, euskara hizkuntza eranskarien barruan dago, <a href="/wiki/Finlandiera" title="Finlandiera">finladiera</a> (eta <a href="/wiki/Uraldar_hizkuntzak" title="Uraldar hizkuntzak">uraldar hizkuntzekin</a> orokorrean) edo <a href="/wiki/Turkiera" title="Turkiera">turkierarekin</a> (eta <a href="/wiki/Turkiar_hizkuntzak" title="Turkiar hizkuntzak">turkiar hizkuntzekin</a> orokorrean) batera, adibidez. Hizkuntza multzo horretan, <a href="/wiki/Morfema" title="Morfema">morfemen</a> arteko mugak argi eta garbi azaltzen dira, eta segmentu morfologikoetan esanahi bana adierazten da. Ezaugarri hori, morfemen arteko bereizketa gardena, euskarari aplikatu dakioke eskuarki. Hala ere, zenbait alor gramatikaletan, osagai morfologikoen arteko zatiketa eta esanahia duten unitateekiko lotura ez dira hain begi-bistakoak. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Izen_morfologia">Izen morfologia</h4></div> <p><a href="/wiki/Izen" title="Izen">Izen</a> morfologiari dagokionez, euskara, beste hizkuntza eraskariak bezala, <a href="/wiki/Genero_gramatikal" title="Genero gramatikal">genero gramatikalik</a> gabeko hizkuntza da. Haren ezaugarrietako bat da izenen <a href="/wiki/Flexio" title="Flexio">flexio</a> aberatsa: <a href="/wiki/Izen" title="Izen">izenek</a>, <a href="/wiki/Izenordain" title="Izenordain">izenordainek</a> eta <a href="/wiki/Adjektibo" title="Adjektibo">adjektiboek</a> osatutako <a href="/wiki/Sintagma" title="Sintagma">sintagmek</a> <a href="/wiki/Kasu_(gramatika)" title="Kasu (gramatika)">kasuak</a> hartzen dituzte: <a href="/wiki/Postposizio" title="Postposizio">postposizio</a> sintagmak dira (euskarak <a href="/wiki/Euskal_deklinabide" class="mw-redirect" title="Euskal deklinabide">deklinabidea</a> duela esan izan den arren, ez baita oso zehatza hori; berez, postposizioak dira, eta ez deklinabide kasuak).<sup id="cite_ref-64" class="reference"><a href="#cite_note-64"><span class="cite-bracket">[</span>63<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Postposizio sintagma horiek, deskripzioen arabera, 16 edo 18 dira. Egia esan, hamar kasu daude atzizki bakuna dutenak. Horien artean hauexek: <a href="/wiki/Absolutibo" title="Absolutibo">absolutiboa</a> (<i>etxea,</i> singularrean), <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">ergatiboa</a> (<i>etxea<b>k</b></i>), <a href="/wiki/Datibo" title="Datibo">datiboa</a> (<i>etxea<b>ri</b></i>), <a href="/wiki/Genitibo" title="Genitibo">genitiboa</a> (<i>etxea<b>ren</b></i>), <a href="/wiki/Instrumental_(gramatika)" title="Instrumental (gramatika)">instrumentala</a> (<i>etxea<b>z</b></i>), <a href="/wiki/Lokatibo" class="mw-redirect" title="Lokatibo">lokatibo</a> edo <a href="/wiki/Inesibo" title="Inesibo">inesiboa</a> (<i>etxea<b>n</b></i>), <a href="/wiki/Ablatibo" title="Ablatibo">ablatiboa</a> (<i>etxe<b>tik</b></i>), <a href="/wiki/Adlatibo" title="Adlatibo">adlatiboa</a> (<i>etxe<b>ra</b></i>), lokatibo adnominala (<i>etxe<b>ko</b></i>) eta <a href="/w/index.php?title=Prolatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prolatibo (sortu gabe)">prolatiboa</a> (<i>etxe<b>tzat</b></i>). Absolutiboaren ukoak <a href="/wiki/Partitibo" title="Partitibo">partitiboaren</a> erabilera dakar berekin (<i>etxe<b>rik</b> ez du</i>). Horren funtzionamendua paradigma numeral mugagabera mugatua dago eta, batzuetan, ez da sisteman egoteko eskubide osoa duen kasutzat hartzen. </p><p>Atzizki bakunean oinarritzen diren postposizio sintagma hauetaz gain badira atzizki konposatu itsatsia duten beste postposizio batzuk. Horiek sortzeko, genitiboaren edo adlatiboaren forma ondoren doan beste atzizki batekin lotzen da. Kasu konposatu horiek hauexek dira: <a href="/wiki/Soziatibo" title="Soziatibo">soziatiboa</a> edo <a href="/wiki/Komitatibo" title="Komitatibo">komitatiboa</a> (<i>etxearekin</i>), hurbiltze adlatiboa edo direkzionala (<i>etxe<b>rantz</b></i>), muga adlatiboa (<i>teliko</i> edo <i>terminatibo</i> ere deitua; <i>etxe<b>raino</b></i>), destinatiboa (edo benefaktiboa; <i>etxea<b>rentzat</b></i>, etxe<b>rako</b>) eta motibatiboa (edo kausala; <i>etxea<b>rengatik</b></i>). Postposizio horietan guztietan, bereizten ahal dira, alde batetik, oinarrizko atzizkia (genitiboa edo adlatiboa) eta, bestetik, berariazko atzizkia. Adibidez, <i>etxe-a-ren-tzat</i> (artikuluari dagokion <i>-a-</i> bat barne) edo <i>etxe-ra-ino.</i> Ikuspegi historikotik, zenbait formaren kasuan, gaur egun duten itxura bi atzizki batzearen ondorio da, aurreko adibideetan bezala, edo paradigmaz kanpoko osagaiei esker gorpuztu da, kausalean edo, kasu konposatuen artean, lokatibo adnominalean gertatu den moduan. </p><p>Lekua adierazten duten postposizioetan (lokatiboa, ablatiboa, adlatiboa eta azken honen oinarrian eratzen diren kasu konposatuetan) erreferentzia biziduna duten izenek atzizki osagarri bat erakusten dute (<i>-ga(n)-</i>), gehienetan genitiboarekin konbinatuta agertzen dena: ablatiboaren kasuan honako forma hauek konpara daitezke, <i>etxe-tik</i> eta <i>gizon-a-ren-gan-dik,</i> edo lokatiboaren kasuan beste hauek, <i>etxe-a-n</i> eta <i>gizon-a-ren-gan</i>. </p><p>Horiek guztiak postposizio itsatsiak dira. Badira beste gisa bateko batzuk, postposizio askeak deitzen ditugunak. Horrela osatzen dira postposizio askeko paradigmak: <i>etxe ondoan, herritik hurbil, maldan behera,</i> eta abar. </p><p>Postposizio sistema horrek hiru forma edo paradigma multzo dauzka: bat singularrerako, beste bat pluralerako eta beste bat numero marka gaberako (<i>mugagabe</i> deitu izan da gramatiketan), hots, artikulurik ez daukan eta, numero gramatikalari dagokionez, indiferentea den horretarako. Ikus bedi lagin hau, <i>liburu</i> izenerako: </p> <table class="taulapolita"> <tbody><tr> <th>Kasua/Numeroa </th> <th>Singularra </th> <th>Plurala </th> <th>Mugagabea </th></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Absolutibo" title="Absolutibo">Absolutiboa</a></b> </td> <td>liburu-a-Ø </td> <td>liburu-ak </td> <td>liburu-Ø </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">Ergatiboa</a></b> </td> <td>liburu-a-k </td> <td>liburu-e-k </td> <td>liburu-k </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Datibo" title="Datibo">Datiboa</a></b> </td> <td>liburu-a-ri </td> <td>liburu-e-i </td> <td>liburu-ri </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Lekuzko_genitibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Lekuzko genitibo (sortu gabe)"><b>Lekuzko genitiboa</b></a> </td> <td>liburu-ko </td> <td>liburu-e-ta-ko </td> <td>liburu-tako </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Genitibo" title="Genitibo">Genitiboa</a></b> </td> <td>liburu-a-ren </td> <td>liburu-e-n </td> <td>liburu-ren </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Soziatibo" title="Soziatibo">Soziatibo</a></b> </td> <td>liburu-a-rekin </td> <td>liburu-e-kin </td> <td>liburu-rekin </td></tr> <tr> <td><b><a href="/w/index.php?title=Destinatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Destinatibo (sortu gabe)">Destinatiboa</a></b> </td> <td>liburu-a-rentzat </td> <td>liburu-e-ntzat </td> <td>liburu-rentzat </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Kausal" title="Kausal"><b>Kausala</b></a> </td> <td>liburu-a-rengatik </td> <td>liburu-e-ngatik </td> <td>liburu-rengatik </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Instrumental_(gramatika)" title="Instrumental (gramatika)">Instrumentala</a></b> </td> <td>liburu-a-z </td> <td>liburu-etaz </td> <td>liburu-taz </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Inesibo" title="Inesibo">Inesiboa</a></b> </td> <td>liburu-a-n </td> <td>liburu-e-ta-n </td> <td>liburu-tan </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Ablatibo" title="Ablatibo">Ablatiboa</a></b> </td> <td>liburu-tik </td> <td>liburu-e-ta-tik </td> <td>liburu-tatik </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Adlatibo" title="Adlatibo">Adlatiboa</a></b> </td> <td>liburu-ra </td> <td>liburu-e-ta-ra </td> <td>liburu-tara </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Adlatibo" title="Adlatibo"><b>Adlatibo direkzionala</b></a> </td> <td>liburu-rantz </td> <td>liburu-e-ta-rantz </td> <td>liburu-tarantz </td></tr> <tr> <td><b><a href="/wiki/Adlatibo" title="Adlatibo">Muga adlatiboa</a></b> </td> <td>liburu-raino </td> <td>liburu-e-ta-raino </td> <td>liburu-taraino </td></tr> <tr> <td><a href="/w/index.php?title=Prolatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prolatibo (sortu gabe)"><b>Prolatiboa</b></a> </td> <td>liburu-tzat </td> <td> </td> <td> </td></tr> <tr> <td><a href="/wiki/Partitibo" title="Partitibo"><b>Partitiboa</b></a> </td> <td>liburu-rik </td> <td> </td> <td> </td></tr></tbody></table> <p><a href="/wiki/Absolutibo" title="Absolutibo">absolutiboa</a> (<i>etxea,</i> singularrean), <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">ergatiboa</a> (<i>etxea<b>k</b></i>), <a href="/wiki/Datibo" title="Datibo">datiboa</a> (<i>etxea<b>ri</b></i>), <a href="/wiki/Genitibo" title="Genitibo">genitiboa</a> (<i>etxea<b>ren</b></i>), <a href="/wiki/Instrumental_(gramatika)" title="Instrumental (gramatika)">instrumentala</a> (<i>etxea<b>z</b></i>), <a href="/wiki/Lokatibo" class="mw-redirect" title="Lokatibo">lokatibo</a> edo <a href="/wiki/Inesibo" title="Inesibo">inesiboa</a> (<i>etxea<b>n</b></i>), <a href="/wiki/Ablatibo" title="Ablatibo">ablatiboa</a> (<i>etxe<b>tik</b></i>), <a href="/wiki/Adlatibo" title="Adlatibo">adlatiboa</a> (<i>etxe<b>ra</b></i>), lokatibo adnominala (<i>etxe<b>ko</b></i>) eta <a href="/w/index.php?title=Prolatibo&action=edit&redlink=1" class="new" title="Prolatibo (sortu gabe)">prolatiboa</a> (<i>etxe<b>tzat</b></i>). Absolutiboaren ukoak <a href="/wiki/Partitibo" title="Partitibo">partitiboaren</a> </p><p>Euskal kasuak antolatzeko sistema dela eta, aipatu behar da haren funtsezko ezaugarri bat: izaera sintagmatikoa da, alegia, kasua markatzen duen atzizkia sintagma edo talde nominalaren azken osagaiari gehitzen zaio, ez osatzen duten guztiei: </p><p><i>Liburu<b>an</b> irakurri zuen, liburu ha<b>rtan</b> irakurri zuen, liburu erosi berri<b>an</b> irakurri zuen.</i> </p><p>Berezitasun hori numero pluralaren adierazpenera ere zabaltzen da: sintagmako azken osagaia bakarrik agertzen da markaturik plural gisa: </p><p><i>Liburu berri<b>ak</b>, liburu berri hori<b>ek</b>.</i> </p><p>Sistemaren beste bereizgarri bat, hizkuntza aglutinatzaileetan gertatu ohi dena, forma nominaletan desinentzien markak metatzeko aukera da (elipsiaren ondorio gisa): </p><p><i>Lagun<b>a</b>ren<b>etik</b>,</i> genitiboko <i>-ren-</i> atzizkia eta ablatiboko <i>-tik</i> atzizkia metaturik. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Aditz_morfologia">Aditz morfologia</h4></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskal_aditz" title="Euskal aditz">euskal aditz</a>» eta «<a href="/wiki/Euskal_adizki" title="Euskal adizki">euskal adizki</a>»</div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png/350px-Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png" decoding="async" width="350" height="495" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png/525px-Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/36/Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png/700px-Nor_Nori_Nork_taula_osoa.png 2x" data-file-width="3719" data-file-height="5261" /></a><figcaption> Lau aditz laguntzaileen (<i>izan, edun/ukan, edin</i> eta <i>ezan</i>) taula osoa, non aditz laguntzaileen jokaera ikus daitekeen.</figcaption></figure> <p>Euskarazko <a href="/wiki/Aditz" title="Aditz">aditzaren</a> morfologia konplexuagoa da izenarena baino. Kategoria unibertsalak ez ezik (tenpusa edo aldia, aspektua, modua, <a href="/wiki/Numero_(gramatika)" title="Numero (gramatika)">numeroa</a> eta pertsona), euskaraz forma sistema jori bat dago: aditz batzuetan (dozena bat, aditz laguntzaileak barne) forma analitiko edo perifrastikoak (<i>eramaten dut</i>), alde batetik, eta, bestetik, <a href="/wiki/Aditz_trinko" title="Aditz trinko">forma sintetikoak edo trinkoak</a> (<i>daramat</i>, <i>eraman </i>aditz berekoa) bereizten dira; horrez gain, konjugazio orokor bat dago, pluripertsonala deritzona, non aditzaren ekintzan diharduen edo parte hartzen duen bakoitzarentzat markak ageri baitira; eta gainera konjugazio <a href="/wiki/Alokutibo" title="Alokutibo">alokutibo</a> bat ere bada, formak modu batean edo bestean osatzerakoan entzulearen sexua kontuan hartzen duena (<a href="/wiki/Hitano" title="Hitano">hiketa</a>). </p><p>Forma sintetikoen bidez, aspektuaren esanahi progresiboa adierazten da, forma perifrastikoen esanahi puntualaren kontrakoa: <i>dator</i> alde batetik, eta <i>etortzen da</i> bestetik; <i>darama</i> alde batetik, <i>eramaten du</i> bestetik (<i>aditz estatibo</i>etan, ordea, erlazio hori ez da gertatzen: <i>daki, dakusa</i>). Adibideotan ikus daitekeenez, forma perifrastikoen aditz laguntzailea (<i>da</i> / <i>du</i>) aldatzen ahal da eta aditzaren izaera semantikoaren arabera benetan aldatzen: aditza iragangaitzen taldekoa bada (edo, hobe, adituek «inakusatiboak» deitzen dieten horretakoa) laguntzaileak <i>izan</i>-eko formak hartzen ditu. Aitzitik, aditza <a href="/w/index.php?title=Aditz_iragankor&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aditz iragankor (sortu gabe)">iragankorra</a> bada edo <a href="/w/index.php?title=Aditz_iragangaitz&action=edit&redlink=1" class="new" title="Aditz iragangaitz (sortu gabe)">iragangaitza</a> baina aktiboa bada, laguntzailea <i>*edun</i> paradigmatik hartzen da (forma hori ez dago dokumentatua, horregatik izartxo batekin markatzen da): </p> <table border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"> <tbody><tr> <th rowspan="2"> </th> <th colspan="2" style="background: #B0C4DE;">izan </th> <th colspan="2" style="background: #B0C4DE;">*edun </th></tr> <tr> <td style="background: #B0C4DE;"><center>Orainaldia</center> </td> <td style="background: #B0C4DE;"><center>Lehenaldia</center> </td> <td style="background: #B0C4DE;"><center>Orainaldia</center> </td> <td style="background: #B0C4DE;"><center>Lehenaldia</center> </td></tr> <tr> <td>1. pertsona singularra </td> <td><i>naiz</i> </td> <td><i>nintzen</i> </td> <td><i>dut</i> </td> <td><i>nuen</i> </td></tr> <tr> <td>2. pertsona singularra </td> <td><i>zara</i> </td> <td><i>zinen</i> </td> <td><i>duzu</i> </td> <td><i>zenuen</i> </td></tr> <tr> <td>3. pertsona singularra </td> <td><i>da</i> </td> <td><i>zen</i> </td> <td><i>du</i> </td> <td><i>zuen</i> </td></tr> <tr> <td>1. pertsona plurala </td> <td><i>gara</i> </td> <td><i>ginen</i> </td> <td><i>dugu</i> </td> <td><i>genuen</i> </td></tr> <tr> <td>2. pertsona plurala </td> <td><i>zarete</i> </td> <td><i>zineten</i> </td> <td><i>duzue</i> </td> <td><i>zenuten</i> </td></tr> <tr> <td>3. pertsona plurala </td> <td><i>dira</i> </td> <td><i>ziren</i> </td> <td><i>dute</i> </td> <td><i>zuten</i> </td></tr></tbody></table> <p>*<i>edun-</i>etik datorren laguntzailearekin osaturiko aditz multzoetako subjektuek ergatiboaren marka daukate (<i>-k</i> singularrean). Esan den bezala, ezaugarri hori egitura iragankorrei <i>(Anek liburua irakurri du)</i> ez ezik, esanahi aktiboko egitura iragangaitzek osaturiko azpitalde txiki bati ere badagokio <i>(Anek ondo dantzatzen du, emanaldiak luze iraun du).</i> Horregatik, egile batek baino gehiagok pentsatzen du euskara ez dela zehazki <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">hizkuntza ergatibo</a> bat, kontzeptua ezaugarri morfologiko eta sintaktikoetatik abiaturik definitu ohi den moduan, <a href="/w/index.php?title=Egitura_aktiboko_hizkuntza&action=edit&redlink=1" class="new" title="Egitura aktiboko hizkuntza (sortu gabe)">egitura aktiboko hizkuntza</a> bat baizik. </p><p><a href="/wiki/Konjugazio" title="Konjugazio">Konjugazio</a> edo aditz komunztadura pluripertsonalak adizki bakar batean partaide batzuk biltzen ahal ditu: subjektua, osagarri zuzena (gehienetan, markatu gabe) eta zeharkako osagarria. <i>Darama</i> adizkia <i>daramakio</i> adizkiarekin alderatuz gero, berehala atzematen da ekintzako hirugarren partaidea, zeharkako osagaiarena egiten duena. </p><p>Ikus ditzagun beste adibide batzuk: </p> <ul><li><i>ekarri d-i-da-zu:</i> laguntzaileko <i>d-</i> orainaldiaren adierazlea da, <i>-i-</i> artizki bat da, <i>-da-</i> singularreko lehen pertsonaren adierazlea, eta <i>-zu</i> singularreko bigarren pertsonarena;</li> <li><i>ekarri d-i-o-zu:</i> laguntzaileko <i>d-</i> orainaldiaren adierazlea da, <i>-i-</i> artizki bat da, <i>-o-</i> singularreko hirugarren pertsonaren adierazlea, eta <i>-zu</i> singularreko bigarren pertsonarena;</li> <li><i>ekarri d-i-gu-te:</i> laguntzaileko <i>d-</i> orainaldiaren adierazlea da, <i>-i-</i> artizki bat da, <i>-gu-</i> pluraleko lehen pertsonaren adierazlea, eta <i>-te</i> pluraleko hirugarren pertsonarena;</li> <li><i>ekarri z-i-z-ki-gu-te-n:</i> laguntzaileko <i>z-</i> lehenaldiaren adierazlea da, <i>-i-</i> artizki bat da, <i>-z-</i> pluralaren adierazlea, <i>-ki-</i> beste artizki bat (datibozko markarekin lotua), <i>-gu-</i> pluraleko lehen pertsonaren adierazlea, <i>-te-</i> pluraleko hirugarren pertsonarena, eta <i>-n</i> lehenaldiaren marka da.</li></ul> <p>Adizkiak, bereziki konjugazio pluripertsonalaren barruan, oso modu ikusgarrian zailtzen ahal dira, adibide hauek frogatu bezala (egiazko kasuak dira, baina gutxi erabiliak): <i>ziezazkiguketen, z-ieza-z-ki-gu-ke-te-n</i> morfemetan zatitua, edo <i>generamazkionan</i> (emakume bati <a href="/wiki/Hitano" title="Hitano">hika</a> hitz egiten zaionean), <i>ge-ne-ram(a)-z-ki-o-na-n</i> morfemetan zatitua. </p><p>Azkenik, konjugazio alokutiboak solaskidearen sexuaren arabera bereizten diren adizki-paradigmak biltzen ditu. Adizki horiek orokorrei buruz diferenteak dira, ez bakarrik hizlariak espresuki bere solaskidea aipatzen duenean (<i>ikusi duk</i> [mask.], <i>ikusi dun</i> [fem.]), hori beste aditz pertsona bati baitagokie, baizik eta solaskideak ekintzan esku hartzen ez duenean ere bai: <i>liburu hau irakurri diat</i> (gizon bati hitz egiten zaionean), <i>liburu hau irakurri dinat</i> (emakume bati hitz egiten zaionean); adizki markatugabea, solasaldiaren erreferentziarik egiten ez duena, <i>liburu hau irakurri dut</i> esaldian dago. Forma berezi horien erabilera harreman eta egoera jakin batzuetara mugatuta dago: erabiltzen diren barietateetan, aditz-joko alokutiboa arrunta da anai-arreben artean eta adin bertsuko adiskideen artean; ohikoagoa, dena den, gizonezkoen artean emakumezkoen artean eta harreman mistoetan baino. Bestelako egoeretan forma alokutiboen erabilera urria da, edo ez da gertatzen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ezaugarri_sintaktikoak_(joskera)"><span id="Ezaugarri_sintaktikoak_.28joskera.29"></span>Ezaugarri sintaktikoak (<a href="/wiki/Joskera" class="mw-redirect" title="Joskera">joskera</a>)</h3></div> <p>Euskaraz, hitzen ordena SOV (<a href="/wiki/Subjektu_(gramatika)" title="Subjektu (gramatika)">subjektua</a> – <a href="/wiki/Objektu" title="Objektu">objektua</a> – <a href="/wiki/Aditz" title="Aditz">aditza</a>) izan ohi da, marka <a href="/wiki/Ergatibo" title="Ergatibo">ergatiboa</a> duten hizkuntzetan oso zabaldua dagoena. Hala ere, euskarak malgutasun <a href="/wiki/Sintaktiko" class="mw-redirect" title="Sintaktiko">sintaktiko</a> nabarmena du. Esaldien mailako ordenarik ohikoena (<i>Jonek</i>(S) auto <i>berria</i>(O) <i>erosi du</i>(V)) izenen eta <a href="/wiki/Postposizio" title="Postposizio">postposizioen</a> arteko harremanarekin bat dator (euskaraz ez dago <a href="/wiki/Preposizio" title="Preposizio">preposiziorik</a>): <i>aulkiaren atzean</i>, <i>iritzi horren aurka</i>. Gaztelaniatik harturiko preposizioak, euskarak onartu eta gero, beste postposizioak bezala portatzen dira: iritzi horren aurka. Izen <a href="/wiki/Sintagma" title="Sintagma">sintagmaren</a> eta haren <a href="/wiki/Genitibo" title="Genitibo">genitibozko</a> osagarriaren arteko ordena (<i>aitaren etxea</i>) bat dator tipologikoki hitzen oinarrizko ordenarekin. Gauza bera esan daiteke egitura konparatiboez: hauetan, konparazioaren bigarren osagaia adjektiboaren –hau dagokion graduan– aurretik agertzen da (<i>zu baino gazteagoa</i>). </p><p>Mendeko perpaus erlatibodunak laguntzen duten substantiboaren aurretik joan ohi dira ([erosi berri dudan](Rel) liburua). Hala ere, hori ez da modu bakarra klausula erlatibodunak sortzeko: maila batzuetan zeina izenordaina erabiltzen da, erromantzearen egituraren antzera, hots, erlatiboa substantiboaren ondoren. Gaurdaino ia-ia iraun ez duten eraikuntza zaharretan, erlatiboa erreferentearen atzetik ere bazihoan, hala nola: <i>monument ageri eztiradenak</i> (Rel) <i>bezala zarete</i> (Leizarraga, 1571, Lukas XI, 44). Joskera hori oraingoarekin alderatzen ahal da (<i>ageri ez diren</i> (Rel) <i>monumentuak bezala(koak) zarete</i>). Barne erlatiboko klausulak dira, seguru asko. Horrenbestez, euskarak izan litezkeen aukera tipologiko guztiak dauzka mendeko esaldi erlatiboak osatzeko. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ezaugarri_lexikoak">Ezaugarri lexikoak</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskarazko_hiztegigintza" title="Euskarazko hiztegigintza">Euskarazko hiztegigintza</a>»</div> <p>Euskararen <a href="/wiki/Lexiko" title="Lexiko">lexikoa</a> da hizkuntzaren gainean gutxien ezagutzen den kontuetako bat eta horrek bide eman die balizko iritzi <a href="/wiki/Etimologia" title="Etimologia">etimologiko</a> guztiei, fundamentuarekin edo gabe. Zoritxarrez, azken hauek izan dira nagusi historian zehar. </p><p>Gaur egungo ikerketek (<a href="/wiki/Joseba_Lakarra" title="Joseba Lakarra">Joseba A. Lakarraren</a> eskutik) adierazten dute, antza, jatorrizko lexikoaren multzoaren muina erro laburretan, monosilabikoetan, oinarritzen zela eta, hortik abiaturik, hizkuntzaren bilakaeraren ondorengo urratsetan, bi silaba edo gehiagoko erroak sortuz joan zirela. Euskarak hiztegi etimologiko on baten behar gorria du. Gaur egun euskarazko hitz jator gutxi zehazki ezagutzen ditugu; esan dezakegu hainbat hitzak jatorrak direla zehazki, adibidez, aditz osagarririk gabe (hau da, «izan» edo «egon») erabiltzen diren aditz guztiak («dakar», «dabil», «dator» eta bezalakoak), soin baten zati ia guztiak («esku», «begi», «buru» eta bezalakoak), zenbakiak adierazten dituzten hitzak «mila» zenbakiraino («mila» eta handiagoak diren zenbakiak latinetik eratorri ziren), ahaidetasuna adierazten duten hitzak («aita», «neba», «arreba», «osaba» eta bezalakoak) eta <a href="/wiki/Izenordain" title="Izenordain">izenordain</a> guztiak («gu», «hau», «ezer», «nor», «zerbait» eta bezalakoak).<sup id="cite_ref-65" class="reference"><a href="#cite_note-65"><span class="cite-bracket">[</span>64<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> Jatorri ezezagun edo zalantzakoa duten hitzak ere ditugu, adibidez, «alai» eta «jai» hitzak ez direla jatorrak dirudi, baina ezin dugu esan nondik eratorri ziren.<sup id="cite_ref-66" class="reference"><a href="#cite_note-66"><span class="cite-bracket">[</span>65<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Euskarazko hitzekin lotura duten hitzak beste <a href="/wiki/Eurasia" title="Eurasia">Eurasiako</a> hizkuntzetan aurkitzen ditugu Eurasiako hizkuntza zaharrenetako bat delako: <i>ele</i> — <a href="/wiki/Uraldar_hizkuntzak" title="Uraldar hizkuntzak">uraldar</a> <i>kel</i> «hizkuntza» eta <a href="/wiki/Mongoliera" title="Mongoliera">mongoliera</a> <i>хэл</i> (<i>hel</i>) esanahi berdinarekin, <i>gutxi</i> (<a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">antzineuskaran</a> — <i>guti</i>) — <a href="/wiki/Dravidiar_hizkuntzak" class="mw-redirect" title="Dravidiar hizkuntzak">dravidar</a> <i>guti</i> «txiki», etb.<sup id="cite_ref-67" class="reference"><a href="#cite_note-67"><span class="cite-bracket">[</span>66<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> </p><p>Maileguei dagokionez, badakigu euskara <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latinezko</a> eta <a href="/wiki/Erromatar_Inperioa" title="Erromatar Inperioa">erromantzezko</a> hitzez elikatu dela lotsarik gabe. Mailegu batzuk begi-bistakoak dira (<i>bake</i> < lat. <i>pace(m)</i>, <i>ohore </i>< lat. <i>(h)onore(m)</i>, <i>liburu </i>< lat.<i> libru(m)</i>, <i>herren</i>, <i>herrenka </i>< esp. <i>renco</i>, <i>rengo</i>), baina beste batzuk ez hainbeste (<i>aizkora </i>< lat. <i>asciola</i>, <i>begiratu </i>< lat. <i>vigila</i> edo euskaratik <i>begi</i>, <i>aitortu </i>< <a href="/wiki/Aragoiera" title="Aragoiera">aragoiera</a> zaharreko <i>aytorgar</i>). </p><p>Askoz gutxiago izanik ere, litekeena da antzinako hizkuntza <a href="/wiki/Zelta_hizkuntzak" class="mw-redirect" title="Zelta hizkuntzak">zeltetatik</a> harturiko lexikoa ere izatea (<i>mando</i>, <i>gori</i>, <i>maite</i>, <i>lur</i>, agian <i>izokin</i>, baina azken hitz horren jatorria latin berantiarreko <i>esocina </i>izan liteke, Asturietako <i>esguín</i> «izokin gaztea» kide izanik) eta <a href="/wiki/Germaniar_hizkuntzak" title="Germaniar hizkuntzak">germaniar</a> hizkuntzetatik ere bai (agian <i>urki</i>). <a href="/wiki/Arabiera" title="Arabiera">Arabieratik</a> harturiko hitzak ere badira (<i>alkandora, azoka</i>, <i>erraz</i>), baina gehienak erromantzeak iragazirik etorri dira. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Idazkera">Idazkera</h3></div> <p>Euskarak, <a href="/wiki/XVI._mendea" title="XVI. mendea">XVI. mendean</a> idazten hasi zenetik, <a href="/wiki/Alfabeto" title="Alfabeto">alfabeto</a> latindarra erabili du, bere kokaleku geografikoaren eraginez. Gaur egun, <a href="/wiki/Euskal_alfabetoa" title="Euskal alfabetoa">euskal alfabetoak</a> bost bokal ditu: </p> <ul><li>a, e, i, o, u. <a href="/wiki/Zuberera" title="Zuberera">Zubererak</a> seigarrena ere badu: ü.</li></ul> <p>eta ondorengo kontsonante hauek: </p> <ul><li>b, d, f, g, h (gorra mendebaldeko euskalkietan, hasperendua ekialdekoetan), j (<a href="/wiki/Gipuzkera" title="Gipuzkera">gipuzkeran</a>, ahoskera belarra du, gaztelaniaz bezala; gainerako euskalkietan eta euskara batuan, sabaikaria), k, l, m, n, ñ, p, r, s, t, x, z.</li></ul> <p>Gainera, beste bost kontsonante ere baditu, beste hizkuntzetikako maileguak idazteko: </p> <ul><li>c (eta haren aldaera ç), q, v, w, y.</li></ul> <p>Kontsonante horietako batzuk konbinatuz, ondorengo digrafo hauek sortzen dira: </p> <ul><li>dd, rr, tt, ts, tx, tz.</li></ul> <p>Azentuari dagokionez, ez da idazkeran adierazten. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Literatura">Literatura</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Ahozko_literatura">Ahozko literatura</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Ahozko_euskal_literatura" title="Ahozko euskal literatura">Ahozko euskal literatura</a>»</div> <p>Ahozko literaturak aipamen berezia behar du. Euskararen idatzizko garapen mugatua dela eta, ahozko literaturaren agerpenek indar berezia izan dute. Horrela, atsotitzak, baladak eta kopla zaharrekin batera, besteak beste, berebiziko munta du <a href="/wiki/Bertsolaritza" title="Bertsolaritza">bertsolaritzak</a>. </p> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Bertsolaritza" title="Bertsolaritza">Bertsolaritza</a>»</div> <p>Nahiz eta lehenagoko aztarnak ere badiren, bertsolaritza <a href="/wiki/XIX._mendea" title="XIX. mendea">XIX. mendetik</a> aurrera garatu zen <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herrian</a>. Ez zen lurralde guztietan indar berarekin hedatu, ordea. <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoako</a> eskualde batzuek eman zituzten bertsolaririk ezagunenak. XIX. mendeko gerra eta gatazka ugariek eskaini zuten bertsotarako gairik. Hori dela eta, <a href="/wiki/Frantzia" title="Frantzia">frantsesen</a> aurkako, <a href="/wiki/Karlismo" title="Karlismo">karlisten</a> garaiko eta <a href="/wiki/Kuba" title="Kuba">Kubako</a> gerrei buruzko bertso mordoxkak iritsi zaizkigu: ahoz aho banaka batzuk, idatziz gehienak. Kanta paperen bidez zabaldutako bertsoak oso modan egon ziren, eta zenbait kasutan orduko gertaera eta albisteak jakinarazteko modurik herrikoienetako bat zen. </p><p>Mende hartako bertsolari zaharrenen artean <a href="/wiki/Xenpelar" title="Xenpelar">Xenpelar</a> <a href="/wiki/Errenteria" title="Errenteria">errenteriarra</a> dugu ospetsuena. Haren bertso-sorta askok bizirik diraute euskal kantutegian: <i>Betroiarenak</i>, <i>Pasaiako zezenarenak</i> edo <i>Ia guriak egin du</i>, esaterako. Bat-bateko bertsolari moduan nabarmendu ez baziren ere, <a href="/wiki/Jose_Maria_Iparragirre" title="Jose Maria Iparragirre">Jose Mari Iparragirre</a> eta eta <a href="/wiki/Bilintx" title="Bilintx">Bilintxen</a> bertsoak ere aipagarriak dira. Lehenaren <i>Ume eder bat</i> eta <i>Gernikako arbola</i> edo bigarrenaren <i>Bein batian Loiolan</i> eta <i>Loriak udan intza bezela</i>, oso ezagunak dira. Azpimarratzekoak dira <a href="/wiki/Ipar_Euskal_Herria" title="Ipar Euskal Herria">Iparraldeko</a> koblakariak ere, hala nola <a href="/wiki/Zuberoa" title="Zuberoa">Zuberoako</a> Piarres Topet «<a href="/wiki/Pierre_Topet" title="Pierre Topet">Etxahun</a>» <a href="/wiki/Barkoxe" title="Barkoxe">barkoxtarra</a> (<i>Ürx'aphal bat badügü</i>, <i>Maria Solt eta Kastero</i>...) eta <a href="/wiki/Nafarroa_Beherea" title="Nafarroa Beherea">Nafarroa Behereko</a> <a href="/wiki/Joanes_Otsalde" title="Joanes Otsalde">Joanes Oxalde</a> <a href="/wiki/Bidarrai" title="Bidarrai">bidarraitarra</a> (<i>Lurreko ene bizia</i>, <i>Iruñeko ferietan</i>...). </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskara_idatziaren_lehen_urratsak">Euskara idatziaren lehen urratsak</h3></div> <figure class="mw-halign-right" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskara_idatzia.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Euskara_idatzia.jpg/250px-Euskara_idatzia.jpg" decoding="async" width="250" height="144" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Euskara_idatzia.jpg/375px-Euskara_idatzia.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c9/Euskara_idatzia.jpg/500px-Euskara_idatzia.jpg 2x" data-file-width="507" data-file-height="293" /></a><figcaption>Euskara idatziaren lehen urratsak.</figcaption></figure> <p>Euskaraz idatzitako lehenengo hitzak <a href="/wiki/Akitania" title="Akitania">Akitania</a> eta <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinio</a> inguruetan aurkitutako erromatarren garaiko hilarrietakoak dira ( I. mendea) Jainko eta Jainkosen izenak izan litezke: <i>sembe </i>> <i>seme</i>; <i>anderexo </i>> <i>andereño</i>; <i>cison </i>> <i>gizon</i>... </p><p>Gaur egun ezagutzen den euskara ez da antzinaro hartakoa bera. Horregatik <a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">aitzineuskara</a> deritzo garai hartako <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">euskaldunen</a> mintzairari; eta aitzineuskaratik gaur egungo euskarara, garai hartako latinetik gaur egungo gaztelaniara dagoen antzeko aldea edo handiagoa legoke. </p><p>Orain arte euskaraz idatzita aurkitu diren esaldirik zaharrenak <a href="/wiki/Donemiliagako_glosak" title="Donemiliagako glosak">Donemiliagako glosak</a> dira (X. mendea). Horren zergatia hauxe da, herri literatura eta tradizioa ahoz transmititu izan direla batez ere. </p><p>Glosak, latinezko testuak ulertzeko monje kopistek idazten zituzten oharrak dira, hau da, zatirik zailenei buruzko ohar batzuk "<i>Guec ajutuezdugu</i>" (ez dugu laguntzarik) eta "<i>Içioki dugu</i>" (piztu dugu) dira. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_4" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/220px-seek%3D61-Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="394" data-mwtitle="Ikusgela_–_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fitxategi:Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/d/d6/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية ‪(ar)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm&lang=bn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="bn" label="বাংলা ‪(bn)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura.webm&lang=eu&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eu" label="euskara ‪(eu)‬" data-dir="ltr" /></video></span><figcaption><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela" title="Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero."><img alt="Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/40px-Ikusgela-logoa.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/60px-Ikusgela-logoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/80px-Ikusgela-logoa.png 2x" data-file-width="3334" data-file-height="3334" /></a><figcaption>Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.</figcaption></figure><a href="/wiki/Bernart_Etxepare" title="Bernart Etxepare">Bernart Etxepare</a> eta XVI. mendeko literatura</figcaption></figure><p><a href="/wiki/Bernart_Etxepare" title="Bernart Etxepare">Bernart Etxepareren</a> <i><a href="/wiki/Linguae_vasconum_primitiae" title="Linguae vasconum primitiae">Linguae vasconum primitiae</a></i> liburua euskaraz argitaratutako lehena da, 1545ekoa. Izenburua <a href="/wiki/Latin" title="Latin">latinez</a> dago, baina liburu osoa euskaraz. Idazleak idazterakoan ez zuen eredurik izan. Horregatik, grafia asmatu behar izan zuen eta euskararen soinuak, hotsak, paperean emateko erdaran erabiltzen ziren letrez baliatu zen: apeza izanik, baitzekien erdaraz idazten. </p><p><i><a href="/wiki/Jesus_Krist_Gure_Jaunaren_Testamentu_Berria" title="Jesus Krist Gure Jaunaren Testamentu Berria">Jesus Krist Gure Jaunaren Testamentu Berria</a></i> (1571) <a href="/wiki/Joanes_Leizarraga" title="Joanes Leizarraga">Joanes Leizarragak</a> idatzi zuen. Apaiz katolikoa zen, baina garaiko <a href="/wiki/Nafarroako_Erresuma" title="Nafarroako Erresuma">Nafarroako</a> erregina protestante bihurtu zenean higanot bihurtu zen, beste kristau asko bezala. Erreginak Itun Berriaren itzulpena euskarara egitea eskatu zion <a href="/wiki/Joanes_Leizarraga" title="Joanes Leizarraga">Leizarragari</a>, dotrina kalbinista zabaltzeko. Horrela, <i>Jesus Krist Gure Jaunaren Testamentu Berria</i> argitaratu zuen 1571. urtean. Liburua <a href="/wiki/Vulgata" title="Vulgata">Vulgatatik</a> itzulia bada ere, baditu itzulpena ez diren beste atal batzuk: horien artean, Nafarroako erreginari zuzendutako gomendio gutuna, non <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herria</a> izenari lurraldea zehazten zaion, baita euskara eta <a href="/wiki/Euskalki" title="Euskalki">euskalkien</a> izan zituen arazoak azaltzen dituen «Heuscalduney» deritzon atala ere. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg/220px-Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg/330px-Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg/440px-Euskara_hilarrietatik_ezabatu_-_1949.jpg 2x" data-file-width="3456" data-file-height="4608" /></a><figcaption>Gernikako hilobietatik euskarazko inskripzioak berehala ezabatu eta gaztelaniaz jartzeko agindua (1949)</figcaption></figure> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><span><video id="mwe_player_5" poster="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/220px-seek%3D49-Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.jpg" controls="" preload="none" data-mw-tmh="" class="mw-file-element" width="220" height="124" data-durationhint="415" data-mwtitle="Ikusgela_–_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm" data-mwprovider="wikimediacommons" resource="/wiki/Fitxategi:Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm"><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.480p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="480p.vp9.webm" data-width="854" data-height="480" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.720p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="720p.vp9.webm" data-width="1280" data-height="720" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.1080p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="1080p.vp9.webm" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-width="1920" data-height="1080" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.144p.mjpeg.mov" type="video/quicktime" data-transcodekey="144p.mjpeg.mov" data-width="256" data-height="144" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.240p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="240p.vp9.webm" data-width="426" data-height="240" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.360p.vp9.webm" type="video/webm; codecs="vp9, opus"" data-transcodekey="360p.vp9.webm" data-width="640" data-height="360" /><source src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/transcoded/a/ad/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm/Ikusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm.360p.webm" type="video/webm; codecs="vp8, vorbis"" data-transcodekey="360p.webm" data-width="640" data-height="360" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm&lang=ar&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="ar" label="العربية ‪(ar)‬" data-dir="rtl" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm&lang=bn&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="bn" label="বাংলা ‪(bn)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm&lang=en&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="en" label="English ‪(en)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm&lang=es&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="es" label="español ‪(es)‬" data-dir="ltr" /><track src="https://commons.wikimedia.org/w/api.php?action=timedtext&title=File%3AIkusgela_%E2%80%93_Axular_eta_XVII._mendeko_literatura.webm&lang=eu&trackformat=vtt&origin=%2A" kind="subtitles" type="text/vtt" srclang="eu" label="euskara ‪(eu)‬" data-dir="ltr" /></video></span><figcaption><figure class="mw-halign-left" typeof="mw:File"><a href="/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela" title="Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero."><img alt="Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da." src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/40px-Ikusgela-logoa.png" decoding="async" width="40" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/60px-Ikusgela-logoa.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/Ikusgela-logoa.png/80px-Ikusgela-logoa.png 2x" data-file-width="3334" data-file-height="3334" /></a><figcaption>Bideo hau Ikusgela proiektuaren parte da. Bideoak dituzten artikulu guztiak ikus ditzakezu hemen klik eginez gero.</figcaption></figure><a href="/wiki/Pedro_Axular" title="Pedro Axular">Axular</a> eta XVII. mendeko literatura</figcaption></figure> <p><i><a href="/wiki/Etorkizun" title="Etorkizun">Gero</a></i> (1643) euskal <a href="/wiki/Prosa" title="Prosa">prosaren</a> gorengo emaitza da, eta aszetika deritzon azpijeneroko obra unibertsala, nolabait 1643. urtean azaldu zen, <a href="/wiki/Bordele" title="Bordele">Bordelen</a> inprimaturik. Haren egile <a href="/wiki/Axular" class="mw-redirect" title="Axular">Pedro Agerre Azpilkueta</a> (<i>Axular</i>) Nafarroa Garaiko <a href="/wiki/Urdazubi" title="Urdazubi">Urdazubi</a> herrixkan jaio zen. Axular goitizena bere jaiotzeko baserritik datorkio. Iparraldeko <a href="/wiki/Sara" title="Sara">Saran</a> eman zituen <a href="/wiki/Axular" class="mw-redirect" title="Axular">Axularrek</a> bere urterik gehienak, hango errektore edo parroko. Liburuaren hizkuntza eredua, geroago lapurtera klasikoa deitu zena da. Eredu horretara heltzeko, Axularrek herriak ulertzeko moduko hitzak eta adierazpideak bilatzen ditu, baina horretan aberastasunik batere galdu gabe. Horregatik esaten da Axular dela euskal prosaren benetako sortzailea, <a href="/wiki/Joanes_Leizarraga" title="Joanes Leizarraga">Leizarragak</a> bidea nolabait jorratu bazuen ere. </p><p><i><a href="/wiki/Eguna_(egunkaria)" title="Eguna (egunkaria)">Eguna</a></i> (1937) euskara hutsean idatzitako lehenengo <a href="/wiki/Egunkari" title="Egunkari">egunkaria</a> da. 1921ean sortutako <a href="/wiki/Donostia" title="Donostia">Donostiako</a> <i><a href="/wiki/Argia_(aldizkaria)" title="Argia (aldizkaria)">Argia</a></i> astekaria bilakatzeko ahalegin guztiek lur jo bazuten ere, hazia ereinik zegoen euskaltzaleen artean. Egunkaria gerra hasi arte, hala ere, ez zen gauzatu, <a href="/wiki/Eusko_Jaurlaritza" title="Eusko Jaurlaritza">Eusko Jaurlaritzak</a> 1937. urtearen hasieran <i>Eguna</i> plazaratu zuen arte. Sei hilabete eskas iraun zuen lehenengo euskal egunkariak, militarrek ekainean <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkai</a> osoa kontrolatu bitartean, alegia. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Literatura_idatzia">Literatura idatzia</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskal_literatura" title="Euskal literatura">Euskal literatura</a>»</div> <p>Euskarak <a href="/wiki/Nafar-lapurtera" title="Nafar-lapurtera">lapurtera</a> idatziaren bidez, batik bat, bizi zuen berpizkundea. Ondokoak izan ziren <a href="/wiki/Euskal_literatura" title="Euskal literatura">euskal literaturari</a> hasiera ematen zioten autoreak: </p> <ul><li><a href="/wiki/Bernart_Etxepare" title="Bernart Etxepare">Bernart Etxepare</a> (<a href="/wiki/1480" title="1480">1480</a>(?)–?): <i><a href="/wiki/Linguae_vasconum_primitiae" title="Linguae vasconum primitiae">Linguae Vasconum Primitiae</a></i> (<a href="/wiki/1545" title="1545">1545</a>);</li> <li><a href="/wiki/Joan_Perez_Lazarraga" title="Joan Perez Lazarraga">Joan Perez Lazarraga</a> (<a href="/wiki/1548" title="1548">1548</a>(?)–<a href="/wiki/1605" title="1605">1605</a>): <i><a href="/wiki/Lazarragaren_eskuizkribua" title="Lazarragaren eskuizkribua">Lazarragaren eskuizkribua</a></i> (<a href="/wiki/1567" title="1567">1567</a>);</li> <li><a href="/wiki/Joanes_Leizarraga" title="Joanes Leizarraga">Joanes Leizarraga</a> (<a href="/wiki/1506" title="1506">1506</a>–<a href="/wiki/1601" title="1601">1601</a>): <i><a href="/wiki/Jesus_Krist_Gure_Jaunaren_Testamentu_Berria" title="Jesus Krist Gure Jaunaren Testamentu Berria">Jesus Christ Gure Jaunaren Testamentu Berria</a></i> (<a href="/wiki/1571" title="1571">1571</a>)</li></ul> <p>Hurrengo mendeetan gainerako euskalkiek idatzizko garapen handiagoa izan zuten. Euskalki literarioak lapurtera, <a href="/wiki/Bizkaiera" class="mw-redirect" title="Bizkaiera">bizkaiera</a>, <a href="/wiki/Gipuzkera" title="Gipuzkera">gipuzkera</a> eta, apalkiago, <a href="/wiki/Zuberera" title="Zuberera">zuberera</a> izan ziren. Berpizkunde osasuntsu baten ondoren, hegoaldean <a href="/wiki/XVIII._mendea" title="XVIII. mendea">XVIII. mendean</a> geldiune bat jazo zen, non erlijio-testuen itzulpen txepelen erdian <a href="/wiki/Agustin_Kardaberaz" title="Agustin Kardaberaz">Agustin Kardaberazen</a> <i><a href="/wiki/Eusqueraren_berri_onac" class="mw-redirect" title="Eusqueraren berri onac">Eusqueraren berri onac</a></i> nabarmendu zen. Era berean, egile handirik izan zen: Axular <a href="/wiki/XVII._mendea" title="XVII. mendea">XVII. mendean</a>, <a href="/wiki/Joan_Antonio_Mogel" title="Joan Antonio Mogel">Juan Antonio Mogel</a> eta <a href="/wiki/Pedro_Antonio_A%C3%B1ibarro" title="Pedro Antonio Añibarro">Pedro Antonio Añibarro</a> <a href="/wiki/XIX._mendea" title="XIX. mendea">XIX.enean</a> eta Estepan Urkiaga <i><a href="/wiki/Lauaxeta" title="Lauaxeta">Lauaxeta</a></i>, <a href="/wiki/Txomin_Agirre" title="Txomin Agirre">Txomin Agirre</a>, <a href="/wiki/Xabier_Lizardi" title="Xabier Lizardi">Xabier Lizardi</a> eta <a href="/wiki/Gabriel_Aresti" title="Gabriel Aresti">Gabriel Aresti</a> besteak beste, <a href="/wiki/XX._mendea" title="XX. mendea">XX.enean</a>. </p><p><a href="/wiki/1968" title="1968">1968tik</a> aurrera, <a href="/wiki/Euskara_batu" class="mw-redirect" title="Euskara batu">euskara batuaren</a> garapenarekin, euskarazko literatura azkar hazi zen, eta gaur egun asko dira<sup id="cite_ref-68" class="reference"><a href="#cite_note-68"><span class="cite-bracket">[</span>67<span class="cite-bracket">]</span></a></sup> <a href="/wiki/Euskal_idazle" title="Euskal idazle">euskal idazleak</a>, besteak beste: </p> <ul><li><a href="/wiki/Joxe_Azurmendi" title="Joxe Azurmendi">Joxe Azurmendi</a> (<a href="/wiki/1941" title="1941">1941</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Ramon_Saizarbitoria" title="Ramon Saizarbitoria">Ramon Saizarbitoria</a> (<a href="/wiki/1944" title="1944">1944</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Arantxa_Urretabizkaia" title="Arantxa Urretabizkaia">Arantxa Urretabizkaia</a> (<a href="/wiki/1947" title="1947">1947</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Joan_Mari_Irigoien" title="Joan Mari Irigoien">Joan Mari Irigoien</a> (<a href="/wiki/1948" title="1948">1948</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Anjel_Lertxundi" title="Anjel Lertxundi">Anjel Lertxundi</a> (<a href="/wiki/1948" title="1948">1948</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Mariasun_Landa" title="Mariasun Landa">Mariasun Landa</a> (<a href="/wiki/1949" title="1949">1949</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Bernardo_Atxaga" title="Bernardo Atxaga">Bernardo Atxaga</a> (<a href="/wiki/1951" title="1951">1951</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Koldo_Izagirre" title="Koldo Izagirre">Koldo Izagirre</a> (<a href="/wiki/1953" title="1953">1953</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Xabier_Montoia" title="Xabier Montoia">Xabier Montoia</a> (<a href="/wiki/1955" title="1955">1955</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Lourdes_O%C3%B1ederra_Olaizola" class="mw-redirect" title="Lourdes Oñederra Olaizola">Lourdes Oñederra Olaizola</a> (<a href="/wiki/1958" title="1958">1958</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Joseba_Sarrionandia" title="Joseba Sarrionandia">Joseba Sarrionandia</a> (<a href="/wiki/1958" title="1958">1958</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Unai_Elorriaga" title="Unai Elorriaga">Unai Elorriaga</a> (<a href="/wiki/1973" title="1973">1973</a>–)</li> <li><a href="/wiki/Harkaitz_Cano" title="Harkaitz Cano">Harkaitz Cano</a> (<a href="/wiki/1975" title="1975">1975</a>–)</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskara_munduan">Euskara munduan</h2></div> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskal_Herriaren_inguruan">Euskal Herriaren inguruan</h3></div> <p>Euskara <a href="/wiki/Bearno" title="Bearno">Bearnoko</a> hainbat herri eta auzunetan mintzatua da. Herri eta auzune horiek <a href="/wiki/Zuberoa" title="Zuberoa">Zuberoaren</a> inguruan daude. Honako hauek dira: <a href="/wiki/Aramitze" title="Aramitze">Aramitze</a>, <a href="/wiki/Arriba" class="mw-redirect" title="Arriba">Arriba</a>, <a href="/wiki/Arribalda" title="Arribalda">Arribalda</a>, <a href="/wiki/Azpilda" title="Azpilda">Azpilda</a>, <a href="/wiki/Ereta" title="Ereta">Ereta</a>, <a href="/w/index.php?title=Hagoeta&action=edit&redlink=1" class="new" title="Hagoeta (sortu gabe)">Hagoeta</a>, <a href="/wiki/Jeruntze" title="Jeruntze">Jeruntze</a>, <a href="/wiki/Lixoze" title="Lixoze">Lixoze</a>, <a href="/wiki/Nabarzi" title="Nabarzi">Nabarzi</a>, <a href="/wiki/Orin_(Pirinio_Atlantikoak)" title="Orin (Pirinio Atlantikoak)">Orin</a> eta <a href="/wiki/Tabaila-Uzkaine" title="Tabaila-Uzkaine">Tabaila-Uzkaine</a>. Batzuek zerrenda horretan sartzen dituzte <a href="/wiki/Eskiula" title="Eskiula">Eskiula</a>, <a href="/wiki/Jeztaze" title="Jeztaze">Jeztaze</a> eta <a href="/wiki/Ozaraine-Erribareita" title="Ozaraine-Erribareita">Ozaraine-Erribareita</a> ere, baina gehienetan Zuberoako herritzat hartzen dira. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Aspaldiko_bisitariak:_Donejakue_bidea">Aspaldiko bisitariak: Donejakue bidea</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Donejakue_zedea.JPG" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Donejakue_zedea.JPG/220px-Donejakue_zedea.JPG" decoding="async" width="220" height="293" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Donejakue_zedea.JPG/330px-Donejakue_zedea.JPG 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/Donejakue_zedea.JPG/440px-Donejakue_zedea.JPG 2x" data-file-width="480" data-file-height="640" /></a><figcaption>Euskal Herria <a href="/wiki/Donejakue_bidea" title="Donejakue bidea">Donejakue bidean</a> izateak Europako bisitari ugari ekarri ditu.</figcaption></figure> <p>Euskal Herria igaroleku zelako beste froga bat <a href="/wiki/Donejakue_bidea" title="Donejakue bidea">Donejakue bidea</a> da. <a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroan</a> hasi zen, eta denbora luzez (X. mendetik XIX.eraino) erromes asko heldu ziren <a href="/wiki/Europa" title="Europa">Europa</a> osotik <a href="/wiki/Santiago_de_Compostela" title="Santiago de Compostela">Compostelara</a>, <a href="/wiki/Done_Jakue" class="mw-redirect" title="Done Jakue">Done Jakue</a> apostoluarena omen zen hilobia ikustera, ortzia irabazteko bidea zelakoan. Bideko pausaleku handienetakoa zen <a href="/wiki/Orreaga" title="Orreaga">Orreagako</a> monasterioak, alderatzeko eran, oraindik XVII. mendean urteko 20.000 janari ematen zituen. Euskarak harridura pizten zuen bidaiarien artean. «Itsaso erromaniko»aren barnean euskararen «uharte» ikusgarria ageri zen. Horregatik, bidaiariek hiztegitxoak osatu zituzten, batzuk oso zaharrak, XII. mendekoak. </p><p>Beilarien artean <a href="/wiki/Aymeric_Picaud" title="Aymeric Picaud">Aymeric Picaud</a> frantsesa dugu ospetsuena gure historian. Picaud frantziar erromesak <a href="/wiki/Donejakue_bidea" title="Donejakue bidea">Done Jakue bidea</a> egin zuen XII. mendean eta ikusitakoaren gida bat latinez idatzi. Bertan euskaldunak eta lurraldea deskribatzen ditu eta kexu ageri da eman dioten tratuaz. Hala ere, euskarazko hitzen zerrenda bat bildu zuen, ezagutzen den lehen euskal hiztegitxoa bilduz. <i><a href="/wiki/Codex_Calixtinus" title="Codex Calixtinus">Codex Calixtinus</a></i> (1132–1135) latinezko liburuan <a href="/wiki/Pirinioak" title="Pirinioak">Pirinio</a> hegoaldeko biztanleak «nafarrak» (<i>nauarri</i>) deitzen ditu; iparraldekoak, ordea, «baskoak» (<i>bascli</i>). Hala ere, ez direla bereizten dio: berdin jan, jantzi eta hitz egiten dutela. </p><p><a href="/wiki/Arnold_von_Harff" title="Arnold von Harff">Arnold von Harff</a> alemaniar zalduna, 1496–1499 urteen artean egindako erromesaldietan, Euskal Herrian ere izan zen, eta erromesaldi horien berri eman zuenean, euskarazko hiztegitxo bat jaso zuen. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskara_bidaiari">Euskara bidaiari</h3></div> <p><a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">Euskalduna</a> euskaraz hitz egiten duen pertsona da, non jaio zen edo non bizi den berdin dio. Beraz, euskaldun guztiak ez dira <a href="/wiki/Euskal_Herria" title="Euskal Herria">Euskal Herrian</a> bizi, Euskal Herritik at ere euskaldunak bizi dira eta horren froga bizia dira munduan zehar idoro daitezkeen <a href="/wiki/Euskal_etxeak" title="Euskal etxeak">Euskal Etxeak</a> edo Euskara edo Euskal Kultura irakasgai dituzten zenbait <a href="/wiki/Unibertsitate" title="Unibertsitate">Unibertsitate</a>. </p><p>Historian zehar ez dira gutxi herria utziz mundu zabalera abiatu zirenak. XVI. mendeaz geroztik, <a href="/wiki/Amerika" title="Amerika">Amerikarako</a> bidea izan zen norabide nagusia. Ameriketan egiten zituzten lanbideak ezberdinak dira, baina zenbait garaitan <a href="/wiki/Artzaintza" title="Artzaintza">artzaintza</a> nagusia zen. <a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentinan</a>, <a href="/wiki/Buenos_Aires" title="Buenos Aires">Buenos Aires</a> hiriburuan esne ekoizpena XIX. mendean <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">euskaldunen</a> eskuetan zen, hala nola, gazitegiak (haragia kontserbatzeko industria, alegia); bi lan horiek «euskaldunen lanak» izendatzeraino heldu ziren. Horretaz gain, <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">euskaldunak</a> aritu ziren Ameriketako hainbat eta hainbat jardueratan: <a href="/wiki/Kalifornia" title="Kalifornia">Kaliforniako</a> urre-meatzeak, ostatuak eta merkataritza, <a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentinako</a> <a href="/wiki/Panpa" title="Panpa">Pampa</a> ordekan, unai gisa... </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Euskal_etxeak">Euskal etxeak</h4></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskal_etxeak" title="Euskal etxeak">Euskal etxeak</a>»</div> <p>Euskal etxeak atzerrira joandako <a href="/wiki/Euskaldun" title="Euskaldun">euskaldunak</a> batzen diren tokiak dira. Elkarte horien helburua elkarren arteko laguntza eta euskal nortasuna babestea dira. Horretarako ekintza ezberdinak antolatzen dira: euskarazko klaseak, abesti eta dantza taldeak, aldizkariak, liburuak, jaiak, <a href="/wiki/Bertso" title="Bertso">bertsolari</a> txapelketak, eta abar. </p><p>Munduan zehar dauden euskal etxeetatik zaharrena <a href="/wiki/Montevideo" title="Montevideo">Montevideoko</a> (<a href="/wiki/Uruguai" title="Uruguai">Uruguai</a>) <i>Laurak Bat</i> euskal etxea da, 1876. urtekoa. Urte berean, <a href="/wiki/Argentina" title="Argentina">Argentinan</a> Laurak Bat izena duen beste euskal etxe bat zabaldu zuten halaber. </p><p>Gaur egun, guztira 162 euskal etxe ofizial daude mundu osoan zehar eta beste 30 bat inguru oraindik ofizialak ez direnak. </p> <div class="mw-heading mw-heading4"><h4 id="Euskara,_munduko_unibertsitateetan"><span id="Euskara.2C_munduko_unibertsitateetan"></span>Euskara, munduko unibertsitateetan</h4></div> <p>Euskarak eta euskal kulturak interesa sortzen dute Euskal Herritik at. Horren oinarrian zergati ezberdinak daude, zientifikoak eta sentimentalak. </p><p>Zergati zientifikoek mugiarazten dituztenentzat, euskara ikasgai edo ikergai da. Horientzat, euskal hizkuntzaren eta kulturaren ezaugarri bereziak dira interes-sortzaile; adibidez, euskara lurralde berean sustraituta gutxienez hogei mendetik gora egin duen hizkuntza izatea, eta ahaide ezagunik gabeko hizkuntza izatea. </p><p>Zergati sentimentalak dituztenak, ordea, garai bateko egoera sozio-ekonomikoak bultzatuta, bizimodua ateratzera atzerrira joan behar izan zutenak edo horien ondorengoak dira. <a href="/wiki/Migrazio" class="mw-disambig" title="Migrazio">Migrazioaren</a> ondorioz, euskotarren komunitateak sortu dira han-hemenka, eta euskaldunak dira haietako hainbat. </p><p>Edonola ere, zergatia bata ala bestea izanik, interes horri esker euskararen eta euskal kulturaren presentzia asko hedatu da munduan zehar. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskara_Interneten">Euskara Interneten</h3></div> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Ahotsak.eus_01.png" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Ahotsak.eus_01.png/220px-Ahotsak.eus_01.png" decoding="async" width="220" height="119" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Ahotsak.eus_01.png/330px-Ahotsak.eus_01.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Ahotsak.eus_01.png/440px-Ahotsak.eus_01.png 2x" data-file-width="726" data-file-height="394" /></a><figcaption><i>Ahotsak.eus</i> webgunea, euskara hutsean eskaintzen den <a href="/wiki/Webgune" title="Webgune">webguneetako</a> bat.</figcaption></figure> <p>Euskal Herriko «zortzigarren lurraldea» izendatu izan zaio <a href="/wiki/Internet" title="Internet">Internetari</a><sup id="cite_ref-69" class="reference"><a href="#cite_note-69"><span class="cite-bracket">[</span>68<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>. Interneten hainbat eduki eskura daude daitezke euskaraz: testuak, audioak<sup id="cite_ref-70" class="reference"><a href="#cite_note-70"><span class="cite-bracket">[</span>69<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>, bideoak<sup id="cite_ref-71" class="reference"><a href="#cite_note-71"><span class="cite-bracket">[</span>70<span class="cite-bracket">]</span></a></sup>... Milaka <a href="/wiki/Webgune" title="Webgune">webgune</a> eskura daude euskaraz, batzuk euskara hutsean eta beste batzuk aukeren artean euskara ere eskaintzen dutenak. Hainbat aplikazio informatiko ere euskaraz <a href="/wiki/Hizkuntza-lokalizazio" title="Hizkuntza-lokalizazio">lokalizaturik</a> daude. Badago <a href="/wiki/Software_libre" title="Software libre">software librea</a> euskaraz lokalizatzen dabilen <a href="/wiki/Librezale" title="Librezale">komunitate bat</a> ere. </p><p>Euskarak Interneten badu domeinu bat ere, <a href="/wiki/.eus" title=".eus">.EUS domeinua</a>, euskara eta euskal kulturaren komunitatearen Interneteko goi mailako domeinu orokorra. Domeinuaren helburua euskara eta euskal kultura sustatzea da eta euskara eta euskal kulturaren komunitatea kohesionatzea. </p> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Euskal_pidginak_Islandian_eta_Kanadan">Euskal pidginak Islandian eta Kanadan</h3></div> <div style="font-style: italic; padding-left: 2em; margin-bottom: 0.5em;">Sakontzeko, irakurri: «<a href="/wiki/Euskara-islandiera_pidgina" title="Euskara-islandiera pidgina">euskara-islandiera pidgina</a>» eta «<a href="/wiki/Algonkin-euskara_pidgina" class="mw-redirect" title="Algonkin-euskara pidgina">algonkin-euskara pidgina</a>»</div> <p><a href="/wiki/Euskal_Herriko_baleazale" class="mw-redirect" title="Euskal Herriko baleazale">Euskal Herriko baleazaleek</a> <a href="/wiki/Pidgin_(hizkuntza)" title="Pidgin (hizkuntza)">pidgin</a> bi sortu zituzten Ipar <a href="/wiki/Ozeano_Atlantikoa" title="Ozeano Atlantikoa">Atlantikoan</a> egindako bidaietan: <a href="/wiki/Islandia" title="Islandia">Islandian</a> <a href="/wiki/Euskara-islandiera_pidgina" title="Euskara-islandiera pidgina">euskara-islandiera pidgina</a>, eta <a href="/wiki/Ternua_eta_Labrador" title="Ternua eta Labrador">Ternua eta Labradorren</a> <a href="/wiki/Algonkin-euskara_pidgina" class="mw-redirect" title="Algonkin-euskara pidgina">algonkin-euskara pidgina</a>. XVIII. mendearen inguruan galdu ziren, baina idatzizko lekukotasun apur batzuk gorde dira. </p> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Euskararen_aldeko_gizarte_mugimendua">Euskararen aldeko gizarte mugimendua</h2></div> <p>Euskara, <a href="/wiki/Hizkuntza_gutxitu" title="Hizkuntza gutxitu">hizkuntza gutxitua</a> izanik, ez da egoera arrunta bizitzen ari bere lurraldean. 1980ko hamarkadatik hainbat aurrerapauso eman badira ere (hizkuntza koofiziala da Euskal Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako iparraldean), zenbait esparrutan oso presentzia urria du. Horri aurre egiteko, <a href="/wiki/Frankismo" title="Frankismo">frankismo</a> amaieratik talde ugari sortu dira euskararen alde lan egiteko, zeregin horretan jada ziharduten taldeei gehituz. </p> <figure class="mw-default-size" typeof="mw:File/Thumb"><a href="/wiki/Fitxategi:Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg" class="mw-file-description"><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg/220px-Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg" decoding="async" width="220" height="165" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg/330px-Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b3/Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg/440px-Euskaldun_berri_plaza_-_Ozaeta.jpg 2x" data-file-width="4608" data-file-height="3456" /></a><figcaption>Euskaldun Berri plaza (<a href="/wiki/Ozeta" title="Ozeta">Ozeta</a>, Araba).</figcaption></figure> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Erakundeak">Erakundeak</h3></div> <ul><li><a href="/wiki/Euskaltzaindia" title="Euskaltzaindia">Euskaltzaindia</a>: erakunde araugile, iradokitzaile eta zuzentzailea.</li> <li><a href="/wiki/Eusko_Ikaskuntza" title="Eusko Ikaskuntza">Eusko Ikaskuntza</a>: erakunde zientifiko-kulturala.</li> <li><a href="/wiki/Euskararen_Etxea" title="Euskararen Etxea">Euskararen Etxea</a>: euskarari buruzko gune espezializatua. Erakusketa, mediategia, liburutegia... ditu.</li> <li><a href="/wiki/Helduen_Alfabetatze_eta_Berreuskalduntzerako_Erakundea" title="Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea">Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea</a> (HABE).</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading3"><h3 id="Elkarteak">Elkarteak</h3></div> <p>Hauek dira euskararen alde diharduten elkarte nabarmenenak: </p> <ul><li><a href="/wiki/Euskal_Herrian_Euskaraz" title="Euskal Herrian Euskaraz">Euskal Herrian Euskaraz</a> (EHE)</li> <li><a href="/wiki/Euskararen_Gizarte_Erakundeen_Kontseilua" class="mw-redirect" title="Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua">Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseilua</a> (<i>Kontseilua</i> izenaz ezagunagoa)</li> <li><a href="/wiki/Euskaltzaleen_Topagunea" title="Euskaltzaleen Topagunea">Topagunea</a>, Euskara Elkarteen Federazioa.</li> <li><a href="/wiki/Alfabetatze_Euskalduntze_Koordinakundea" title="Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea">Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea</a> (AEK)</li> <li><a href="/wiki/Hizkuntza_Eskubideen_Behatokia" class="mw-redirect" title="Hizkuntza Eskubideen Behatokia">Hizkuntz Eskubideen Behatokia</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Hedabideak">Hedabideak</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Euskarazko_egunkariak" title="Kategoria:Euskarazko egunkariak">Egunkariak</a>: <i><a href="/wiki/Berria" title="Berria">Berria</a></i> eta hainbat eskualdetako <i><a href="/wiki/Hitza_(egunkaria)" title="Hitza (egunkaria)">Hitza</a></i>.</li> <li><a href="/wiki/Zerrenda:Euskarazko_aldizkariak" title="Zerrenda:Euskarazko aldizkariak">Aldizkariak</a>: <i><a href="/wiki/Argia_(aldizkaria)" title="Argia (aldizkaria)">Argia</a>, <a href="/wiki/Gaztezulo" title="Gaztezulo">Gaztezulo</a>, <a href="/wiki/Galtzaundi" class="mw-redirect" title="Galtzaundi">Galtzaundi</a>, <a href="/wiki/Ttipi-Ttapa" title="Ttipi-Ttapa">Ttipi-Ttapa</a>, <a href="/wiki/Aldaize" title="Aldaize">Aldaize</a></i>...</li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Euskarazko_irrati_kateak" title="Kategoria:Euskarazko irrati kateak">Irratiak</a>: <a href="/wiki/Euskadi_Irratia" title="Euskadi Irratia">Euskadi Irratia</a>, <a href="/wiki/Gaztea" class="mw-redirect" title="Gaztea">Euskadi Gaztea</a>, <a href="/wiki/Segura_irratia" class="mw-redirect" title="Segura irratia">Segura irratia</a>,<a href="/wiki/Info7" title="Info7">Info7</a>, <a href="/wiki/Arrate_irratia" class="mw-redirect" title="Arrate irratia">Arrate irratia</a>, <a href="/wiki/Irulegiko_irratia" title="Irulegiko irratia">Irulegi irratia</a>, <a href="/wiki/Gure_Irratia" title="Gure Irratia">Gure Irratia</a>...</li> <li><a href="/wiki/Kategoria:Euskarazko_telebista_kateak" title="Kategoria:Euskarazko telebista kateak">Telebistak</a>: <a href="/wiki/ETB_1" title="ETB 1">ETB 1</a>, <a href="/wiki/ETB_3" title="ETB 3">ETB 3</a>, <a href="/wiki/Hamaika_Telebista" title="Hamaika Telebista">Hamaika telebista</a> eta tokiko hainbat telebista.</li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Oharrak">Oharrak</h2></div> <ol class="references"> <li id="cite_note-4"><a href="#cite_ref-4">↑</a> <span class="reference-text">Datuak berrienak dira: <ul><li>2016koak, <a href="/wiki/Araba" title="Araba">Arabako</a>, <a href="/wiki/Bizkaia" title="Bizkaia">Bizkaiko</a> eta <a href="/wiki/Gipuzkoa" title="Gipuzkoa">Gipuzkoako</a> udalerrientzat<sup id="cite_ref-1" class="reference"><a href="#cite_note-1"><span class="cite-bracket">[</span>1<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>2018koak, <a href="/wiki/Nafarroa_Garaia" title="Nafarroa Garaia">Nafarroa Garaiko</a> udalerrientzat<sup id="cite_ref-2" class="reference"><a href="#cite_note-2"><span class="cite-bracket">[</span>2<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li> <li>2016koak, <a href="/wiki/Lapurdi" title="Lapurdi">Lapurdiko</a>, <a href="/wiki/Nafarroa_Beherea" title="Nafarroa Beherea">Nafarroa Behereko</a> eta <a href="/wiki/Zuberoa" title="Zuberoa">Zuberoako</a> udalerrientzat<sup id="cite_ref-3" class="reference"><a href="#cite_note-3"><span class="cite-bracket">[</span>3<span class="cite-bracket">]</span></a></sup></li></ul> </span></li> </ol> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Erreferentziak">Erreferentziak</h2></div> <div style="font-size: 90%"> <ul><li>Edukiaren zati bat <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehu.es/seg/his/1/5">«Euskararen muga historikoak»</a> artikulutik atera da. Artikulu hark Ivan Igartua eta Xabier Zabaltza ditu egile, eta <a rel="nofollow" class="external text" href="http://creativecommons.org/licenses/publicdomain/">Creative Commons Domeinu Publikoa</a> lizentziarekin argitaratutako <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehu.es/seg/"><i>Sareko Euskal Gramatika</i>tik</a> (ISBN: 978-84-693-9891-3) hartu dugu.</li></ul></div> <div style="font-size: 90%"> <ul><li>Edukiaren zati bat <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehu.es/seg/his/1/2">«Hizkuntzaren egitura»</a> artikulutik atera da. Artikulu hark Ivan Igartua eta Xabier Zabaltza ditu egile, eta <a rel="nofollow" class="external text" href="http://creativecommons.org/licenses/publicdomain/">Creative Commons Domeinu Publikoa</a> lizentziarekin argitaratutako <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehu.es/seg/"><i>Sareko Euskal Gramatika</i>tik</a> (ISBN: 978-84-693-9891-3) hartu dugu.</li></ul></div> <div class="reflist columns references-column-count references-column-count-2" style="-moz-column-count: 2; -webkit-column-count: 2; column-count: 2; list-style-type: decimal;"> <ol class="references"> <li id="cite_note-1"><a href="#cite_ref-1">↑</a> <span class="reference-text">Eusko Jaurlaritza (2020). <i>VI. Mapa Soziolinguistikoa, 2016</i>. Gasteiz: Eusko Jaurlaritzako Argitalpen Zerbitzu Nagusia.</span> </li> <li id="cite_note-2"><a href="#cite_ref-2">↑</a> <span class="reference-text">Nafarroako Gobernua (2020). <i>Nafarroako datu soziolinguistikoak, 2018</i>. Iruñea: Nafarroako Gobernua, Euskarabidea.</span> </li> <li id="cite_note-3"><a href="#cite_ref-3">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Frantsesez dago aipu honen iturburua"><b>(Frantsesez)</b></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mintzaira.fr/eu/euskara/euskararen-egoera-iparraldean.html">«Euskararen egoera Iparraldean - 2016ko inkesta soziolinguistikoa»</a> <i>OPLB Office Public de la Langue Basque - Pays Basque - EEP - Euskararen Erakunde Publikoa - Euskal Herria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-07-11)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-5"><a href="#cite_ref-5">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskara.euskadi.eus/contenidos/nota_prensa/vi_inkesta_sozioling_2016/eu_def/adjuntos/vi_inkesta_eu.pdf"><i>VI. INKESTA SOZIOLINGUISTIKOA (2016). </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-22)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-6"><a href="#cite_ref-6">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskarabidea.es/fitxategiak/irudiak/fckeditor/NAF-Inkesta%202016%20euskaraz(1).pdf">«VI. Inkesta Soziolinguistikoa»</a> <i>Euskarabidea</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-22)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-7"><a href="#cite_ref-7">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/dokumentuak/dokumentua1730.pdf">«VI. Inkesta Soziolinguistikoa»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-22)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-8"><a href="#cite_ref-8">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://euskaraba.eus/edukiak/uploads/2016/12/Azterketa-soziolinguistikoa-Trebinu-2012.pdf">«Trebiñuko enklabea»</a> (PDF) <i>euskaraba.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-19)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-9"><a href="#cite_ref-9">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www1.euskadi.net/harluxet/hiztegia.asp?sarrera=euskara">«euskara»</a>, Harluxet Hiztegi Entziklopedikoa.</span> </li> <li id="cite_note-inkestaEuskalHerria-10">↑ <a href="#cite_ref-inkestaEuskalHerria_10-0"><sup><b>a</b></sup></a> <a href="#cite_ref-inkestaEuskalHerria_10-1"><sup><b>b</b></sup></a> <a href="#cite_ref-inkestaEuskalHerria_10-2"><sup><b>c</b></sup></a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFEusko_Jaurlaritza_(Hizkuntza_Politikarako_Sailburuordetza),_Nafarroako_Gobernua_(Euskarabidea),_Euskararen_Erakunde_Publikoa_/_Office_Public_de_la_Langue_Basque">Eusko Jaurlaritza (Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza), Nafarroako Gobernua (Euskarabidea), Euskararen Erakunde Publikoa / Office Public de la Langue Basque. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/9954/VI_INK_SOZLG-EH_eus.pdf?1499236557"><i>VI. Inkesta Soziolinguistikoa, Euskararen eremu osoa. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-eustatEAE-11"><a href="#cite_ref-eustatEAE_11-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/paperekoa/1898/020/001/2019-09-10/hire-alde-hori.htm"><i>Hire alde hori. </i></a> Berria <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-12"><a href="#cite_ref-12">↑</a> <span class="reference-text">Koldo MITXELENA: «Euskararen bide luze bezain malkarrak», in <i>Euskararen liburu zuria</i>, Euskaltzaindia, 1978.</span> </li> <li id="cite_note-13"><a href="#cite_ref-13">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFLakarraManterolaSegurola2019">Lakarra, Joseba A.; Manterola, Julen; Segurola, Iñaki.  (2019). <i>Euskal Hiztegi Historiko-Etimologikoa (EHHE-200). </i> Bilbo: Euskaltzaindia <a href="/wiki/International_Standard_Book_Number" title="International Standard Book Number">ISBN</a> <a href="/wiki/Berezi:BookSources/978-84-946477-8-9" title="Berezi:BookSources/978-84-946477-8-9">978-84-946477-8-9</a>.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-14"><a href="#cite_ref-14">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation">«Luis Michelena. Obras completas. V. Historia y geografía de la lengua vasca. web-argitalpena.adm.ehu.es» <i>Julio Urkixo Euskal Filologi Mintegiaren Urtekariaren Gehigarriak</i> 58 <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/978-84-9860-335-4">978-84-9860-335-4</a>.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-15"><a href="#cite_ref-15">↑</a> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Alfonso_Irigoien" title="Alfonso Irigoien">Alfontso Irigoien</a> (1977). <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskaltzaindia.net/euskera/dok/11585.pdf">«Geure hizkuntzari euskaldunok deritzagun izenaz»</a>, <i>Euskera</i>, XII, 513-538 orrialdeak.</span> </li> <li id="cite_note-16"><a href="#cite_ref-16">↑</a> <span class="reference-text">Alfontso Irigoien (1990). «Etimología del nombre vasco del vascuence y las vocales nasales vascas descritas por Garibay», <i>Fontes Linguae Vasconum</i>, 56.</span> </li> <li id="cite_note-17"><a href="#cite_ref-17">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFNabarralde2011-12-13">Nabarralde.  (2011-12-13). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://nabarralde.eus/es/un-musulman-del-siglo-viii-llamado-marzuq-ibn-uskara/">«Un musulmán del siglo VIII llamado Marzuq ibn Uskara»</a> <i>Nabarralde</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2024-04-23)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-18"><a href="#cite_ref-18">↑</a> <span class="reference-text">«euskara», in Koldo Mitxelena: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskaltzaindia.net/oeh"><i>Orotariko Euskal Hiztegia</i></a>, Euskaltzaindia.</span> </li> <li id="cite_note-19"><a href="#cite_ref-19">↑</a> <span class="reference-text">Ikus argazkia, azalpena eta honen irakurketa, Alicia M. Canto doktoreak hemen egina: "La Tierra del Toro: Ensayo de identificación de ciudades vasconas", <i>Archivo Español de Arqueología</i> 70 zk., 1997, 31-70 orr., 35 orr., 9 nota y 6. irudia <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20050122175459/http://es.geocities.com/los_vascones/vascones_tierra_toro.htm">edición digital</a>. Hilarrian hau aipatzen da:<i>Narhunges, Abissunhari filius</i> eta bere balizko lehengusua <i>Umme, Sahar(i) f(ilius)</i></span> </li> <li id="cite_note-20"><a href="#cite_ref-20">↑</a> <span class="reference-text">Francisco Beltrán Lloris: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://publicacions.iec.cat/repository/pdf/00000127%5C00000032.pdf">«Los andosinos ¿una antigua etnia pirenaica?»</a>, <i>Recull de conferències 2008 : 2225 anys des dels andosins ; 3rs Debats de recerca</i>, Societat Andorrana de Ciències, 2010. 69-82. orrialdeak.</span> </li> <li id="cite_note-Astrain-21"><a href="#cite_ref-Astrain_21-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFLuis_Núñez_Astrain">Luis Núñez Astrain. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.erabili.eus/zer_berri/muinetik/dokumentuak/2004/El_Euskera_Arcaico_Extension_y_Parentescos.pdf"><i>El euskera arcaico. Extensión y parentescos. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-05)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-22"><a href="#cite_ref-22">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFEduardo_Aznar_Martínez">Eduardo Aznar Martínez. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskonews.eus/0581zbk/gaia58101es.html"><i>El euskera en La Rioja. Primeros testimonios. </i></a> Euskonews <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-05)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-23"><a href="#cite_ref-23">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFEduardo_Alfaro_Peña">Eduardo Alfaro Peña. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://uvadoc.uva.es/handle/10324/28659"><i>"Oppida" y etnicidad en los confines septentrionales de la Celtiberia. </i></a> Universidad de Valladolid. Facultad de Filosofía y Letras <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-06)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-kronoogiaEJ-24"><a href="#cite_ref-kronoogiaEJ_24-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFEusko_Jaurlaritza">Eusko Jaurlaritza. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/informacion/hist_zertzeladak_kronologia/eu_7400/hist_zertze_kronologia.html"><i>Euskararen historia zertzeladak: kronologia. </i></a> Eusko Jaurlaritza <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-07)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-25"><a href="#cite_ref-25">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www2.gipuzkoakultura.net/humboldt/eus/gaiak.php">«1801. Euskaldunen herrian barrena. Wilhem von Humboldt»</a> <i>www2.gipuzkoakultura.net</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2018-11-26)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-26"><a href="#cite_ref-26">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskonews.eus/0557zbk/gaia55704eu.html"><i>Diasporako euskararen egoera. </i></a> Euskonews <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-06)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-27"><a href="#cite_ref-27">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFTxoperena_Iribarren2015-01-28">Txoperena Iribarren, Maddi Ane.  (2015-01-28). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/paperekoa/1791/010/001/2015-01-28/ezin_izanen_dute_euskara_ofizial_izendatu.htm">«Ezin izanen dute euskara ofizial izendatu»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2018-06-26)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-28"><a href="#cite_ref-28">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFPeruarena_Ansa2018-06-24">Peruarena Ansa, Mikel.  (2018-06-24). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/paperekoa/1951/020/003/2018-06-24/zirrikitu_bat.htm">«Zirrikitu bat»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2018-03-26)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-29"><a href="#cite_ref-29">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFNoticias">Noticias, Diario de. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.noticiasdenavarra.com/actualidad/sociedad/2016/02/24/euskera-requisito-0-puestos-funcionarios/564525.html">«El euskera sólo es requisito en el 0,6% de los puestos de funcionarios no docentes»</a> <i>www.noticiasdenavarra.com</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-09-03)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-30"><a href="#cite_ref-30">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://euskalerriairratia.eus/komunitatea/administrazioaneuskaraz/1548197336779-osasunbidea-alemanak-5-euskara-0">«Osasunbidea: Alemanak 5, euskara 0? -»</a> <i>euskalerriairratia.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-10-29)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-31"><a href="#cite_ref-31">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/225293/elak-salatu-du-jaurlaritzak-gaztelania-maila-laquogorenaraquo-eskatzen-duela-euskara-hutsez-jarduteko-ere.htm">«ELAk salatu du Jaurlaritzak gaztelania maila «gorena» eskatzen duela euskara hutsez jarduteko ere»</a> <i>Berria</i></span>.</span> </li> <li id="cite_note-32"><a href="#cite_ref-32">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFAlzuru">Alzuru, Jone Bastida. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/paperekoa/1873/005/001/2021-05-13/haserrea-piztu-du-irunen-euskara-eskakizuna-baliogabetu-duen-epaiak.htm">«Haserrea piztu du Irunen euskara eskakizuna baliogabetu duen epaiak»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-05-13)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-33"><a href="#cite_ref-33">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.elmundo.es/pais-vasco/2021/07/12/60eb2d21e4d4d81a078b4619.html">«Los jueces vascos creen que la normativa del euskera en los ayuntamientos puede vulnerar la Constitución»</a> <i>ELMUNDO</i> 2021-07-11 <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-09-13)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-34"><a href="#cite_ref-34">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://alea.eus/aiaraldea/1643648682861-laudio-udala-euskara-hizkuntza-eskakizuna-epaia">«Epaile batek euskara "zaila" dela argudiatu du hizkuntza eskakizun bat saihesteko - Aiaraldea»</a> <i>Alea.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-02-01)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-35"><a href="#cite_ref-35">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFAperribai">Aperribai, Julen. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/218357/udaltzaingoaren-lan-poltsarako-ez-da-euskararen-b2-maila-behar-epaile-baten-arabera.htm">«Udaltzaingoaren lan poltsarako ez da euskararen B2 maila behar, epaile baten arabera»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-09-19)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-36"><a href="#cite_ref-36">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFOrzaiz">Orzaiz, Ion. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/197702/165-familia-laquoeuskarazko-eredurik-gaberaquo-utzi-dituzte-iruntildeeko-haur-eskoletan.htm">«165 familia «euskarazko eredurik gabe» utzi dituzte Iruñeko haur eskoletan»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-05-14)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-37"><a href="#cite_ref-37">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFSL2019-10-01">SL, TAI GABE DIGITALA.  (2019-10-01). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20191001/el-tsjn-anula-la-valoracion-del-euskera-como-merito-para-cualquier-puesto-en-las-zonas-mixta-y-no-vascofona">«El TSJN anula la valoración del euskara como mérito en las zonas mixta y no vascófona»</a> <i>naiz:</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-05-14)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-38"><a href="#cite_ref-38">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFelcorreodeburgos">elcorreodeburgos. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://elcorreodeburgos.elmundo.es/articulo/provincia/juzgado-anula-plan/20211204105929387680.html">«El juzgado anula el 'Plan del Euskera' de Treviño»</a> <i>elcorreodeburgos</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-12-05)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-39"><a href="#cite_ref-39">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFLartzanguren">Lartzanguren, Edu. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/210626/alesbesko-udalak-kartelak-zentsuratu-ditu-euskaraz-ere-egoteagatik-salatu-dutenez.htm">«Alesbesko Udalak kartelak zentsuratu ditu euskaraz ere egoteagatik, salatu dutenez»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-03-10)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-40"><a href="#cite_ref-40">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFBeloki">Beloki, Ekhi Erremundegi. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/198023/murgiltze-eredua-frantziako-konstituzioaren-kontrakoa-dela-ebatzi-du-konstituzio-kontseiluak.htm">«Murgiltze eredua Frantziako Konstituzioaren kontrakoa dela ebatzi du Konstituzio Kontseiluak»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-05-21)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-41"><a href="#cite_ref-41">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFirudia">irudia, Komunikazioa eta. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/6120-euskaltzaindiak-frantziako-konstituzio-kontseiluaren-hizkuntza-gutxiagotuak-babesteko-eta-sustatzeko-legearen-kontrako-erabakia-salatzen-du">«Euskaltzaindiak Frantziako Konstituzio Kontseiluaren hizkuntza gutxiagotuak babesteko eta sustatzeko legearen kontrako erabakia salatzen du»</a> <i>www.euskaltzaindia.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-05-25)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-42"><a href="#cite_ref-42">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFBeloki">Beloki, Ekhi Erremundegi. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/215487/nbek-azalpenak-eskatu-dizkio-frantziako-gobernuari-hizkuntza-gutxituei-buruz.htm">«NBEk azalpenak eskatu dizkio Frantziako Gobernuari hizkuntza gutxituei buruz»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-07-05)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-43"><a href="#cite_ref-43">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFNoticias">Noticias, Diario de. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/estella-y-merindad/2021/10/08/navarra-anula-euskera-puntue-puestos/1188605.html">«El TAN anula la valoración como mérito del euskera en Estella si no es preceptivo»</a> <i>www.noticiasdenavarra.com</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-10-09)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-44"><a href="#cite_ref-44">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFEtxenausia">Etxenausia, Ion Orzaiz-Unai. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/paperekoa/1835/007/001/2021-10-08/enpresei-euskara-planik-ez-eskatzea-adostu-dute-psnk-eta-eskuinak.htm">«Enpresei euskara planik ez eskatzea adostu dute PSNk eta eskuinak»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-10-09)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-45"><a href="#cite_ref-45">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFGorraiz">Gorraiz, Uxue Rey. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/224237/euskararen-auzian-herritarren-hitza-errespeta-dadila-eskatu-dute-manerun.htm">«Euskararen auzian «herritarren hitza» errespeta dadila eskatu dute Mañerun»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-02-11)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-46"><a href="#cite_ref-46">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFJaurena2023-09-19">Jaurena, Aitor Garmendia-Isabel.  (2023-09-19). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/232960/euskaraz-bizi-nahi-dutela-adierazi-dute-eh-bilduk-eta-eajk.htm">«Euskaraz bizi nahi dutela adierazi dute EH Bilduk eta EAJk»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2023-09-19)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-47"><a href="#cite_ref-47">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFSA2018-04-16">SA, Baigorri Argitaletxea.  (2018-04-16). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.naiz.eus/es/hemeroteca/gara/editions/2018-04-17/hemeroteca_articles/la-concienciacion-como-escudo-en-el-asedio-al-euskera">«La concienciación como escudo en el «Asedio al euskera»»</a> <i>GARA</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2020-08-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:12-48">↑ <a href="#cite_ref-:12_48-0"><sup><b>a</b></sup></a> <a href="#cite_ref-:12_48-1"><sup><b>b</b></sup></a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFTaldea2018-06-15">Taldea, elkar.  (2018-06-15). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://postdata.elkar.eus/es/joan-mari-torrealdai-el-euskera-no-es-ajeno-al-proceso-de-recentralizacion-en-que-nos-encontramos/">«Joan Mari Torrealdai: "El euskera no es ajeno al proceso de recentralización en que nos encontramos" - PostData»</a> <i>postdata.elkar.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2020-08-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-49"><a href="#cite_ref-49">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFwww.funtsak.com">www.funtsak.com, Funtsak-Diseño y Programación Web-. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.txalaparta.eus/eu/liburuak/asedio-al-euskera-mas-alla-del-libro-negro">«Asedio al euskera - Juan Carlos Moreno Cabrera»</a> <i>www.txalaparta.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2020-08-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-:0-50">↑ <a href="#cite_ref-:0_50-0"><sup><b>a</b></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_50-1"><sup><b>b</b></sup></a> <a href="#cite_ref-:0_50-2"><sup><b>c</b></sup></a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Gaztelaniaz dago aipu honen iturburua"><b>(Gaztelaniaz)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFIntsausti1999">Intsausti, Joseba.  (1999). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.eusko-ikaskuntza.eus/PDFAnlt/riev/44/44537539.pdf">«Reseña: El Libro Negro del Euskera. </a><a href="/wiki/Joan_Mari_Torrealdai" title="Joan Mari Torrealdai">Joan Mari Torrealdai</a>» <i>Revista internacional de estudios vascos.</i> (Eusko Ikaskuntza) 44, 2: 537-538.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-inkestaEAE-51"><a href="#cite_ref-inkestaEAE_51-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.irekia.euskadi.eus/uploads/attachments/8569/VI_Inkesta_Soziolinguistikoa_EAE.pdf"><i>VI. Inkesta Soziolinguistikoa, Euskal Autonomia Erkidegoa. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Trebiñu2012-52"><a href="#cite_ref-Trebiñu2012_52-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/informacion/argitalpenak/eu_6092/adjuntos/trebinu.pdf"><i>Trebiñuko enklabea, azterketa soziolinguistikoa 2012. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-Turtzioz-53"><a href="#cite_ref-Turtzioz_53-0">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/59375.pdf"><i>Actitud de los habitantes de Villaverde de Trucíos hacia el euskera: 1986-2002. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-04)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-54"><a href="#cite_ref-54">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://gobiernoabierto.navarra.es/sites/default/files/azterketa_soziolinguistikoa_2018.pdf"><i>Nafarroa Garaia - Azterketa_soziolinguistikoa_2018. </i></a> Nafarroako Gobernua</span>.</span> </li> <li id="cite_note-55"><a href="#cite_ref-55">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Frantsesez dago aipu honen iturburua"><b>(Frantsesez)</b></span></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.mintzaira.fr/eu/tresnak/berriak/actualite-en-basque/article/viieme-enquete-sociolinguistique-cest-reparti.html">«7. Inkesta soziolinguistikoa abiatu da!»</a> <i>OPLB Office Public de la Langue Basque - Pays Basque - EEP - Euskararen Erakunde Publikoa - Euskal Herria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-01-12)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-inkestaIparralde-56"><a href="#cite_ref-inkestaIparralde_56-0">↑</a> <span class="reference-text"><span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Frantsesez dago aipu honen iturburua"><b>(Frantsesez)</b></span> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20180821114111/http://www.mintzaira.fr/fileadmin/documents/Aktualitateak/015_VI_ENQUETE_PB__Fr.pdf">VI° Enquête Sociolinguistique en Euskal herria (Communauté Autonome d'Euskadi, Navarre et Pays Basque Nord)</a> (2016).)</span> </li> <li id="cite_note-57"><a href="#cite_ref-57">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://soziolinguistika.eus/files/hekn2016-_eu_1.pdf"><i>Hizkuntzen erabileraren kale-neurketa. Euskal Herria, 2016 (Prentsa-txostena). </i></a> Soziolinguistika Klusterra, 8-15 or.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-58"><a href="#cite_ref-58">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation" id="CITEREFUrlaBurdick2018-07-01">Urla, Jacqueline; Burdick, Christa.  (2018-07-01). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.degruyter.com/document/doi/10.1515/ijsl-2018-0015/html">«Counting matters: quantifying the vitality and value of Basque»</a> <i>International Journal of the Sociology of Language</i> 2018 (252): 73–96.  <a href="/wiki/Digital_object_identifier" title="Digital object identifier">doi</a>:<span class="neverexpand"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://dx.doi.org/10.1515%2Fijsl-2018-0015">10.1515/ijsl-2018-0015</a></span>. <a href="/wiki/International_Standard_Serial_Number" class="mw-redirect" title="International Standard Serial Number">ISSN</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://worldcat.org/issn/1613-3668">1613-3668</a>. <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2022-01-11)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-59"><a href="#cite_ref-59">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.soziolinguistika.eus/kaleneurketaeh"><i>Hizkuntza Erabileraren Kale-Neurketa. Euskal Herria, 2016. </i></a> Soziolinguistika klusterra <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2019-01-07)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-ArabaEuskararenLurralde-60"><a href="#cite_ref-ArabaEuskararenLurralde_60-0">↑</a> <span class="reference-text"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskaraba.com/euskara/albisteak/araba-euskararen-lurralde-peto-petoa">«Araba euskararen lurralde peto-petoa»</a><sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Esteka_hautsia" class="mw-redirect" title="Wikipedia:Esteka hautsia"><span title=" Data honetatik dago hautsita esteka: otsaila 2021">Betiko hautsitako esteka</span></a></i>]</span></sup>, <i>Euskaraba</i>, 2010-02-25.</span> </li> <li id="cite_note-EuskalkienJatorri2007-61"><a href="#cite_ref-EuskalkienJatorri2007_61-0">↑</a> <span class="reference-text">Koldo Zuazo (2007), <a rel="nofollow" class="external text" href="http://etgz.files.wordpress.com/2008/01/berriazuazoeuskalkienjatorri.pdf">«Euskalkien jatorriaz eta bilakaeraz»</a>, <i>Berria</i>, 2007-12-09.</span> </li> <li id="cite_note-62"><a href="#cite_ref-62">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation" id="CITEREFKoldo_Zuazo">Koldo Zuazo. <a rel="nofollow" class="external text" href="http://euskalkiak.eu/site/jatorria.php"><i>Euskalkien sorguneak. </i></a></span>.<sup class="noprint Inline-Template"><span style="white-space: nowrap;">[<i><a href="/wiki/Wikipedia:Esteka_hautsia" class="mw-redirect" title="Wikipedia:Esteka hautsia"><span title=" Data honetatik dago hautsita esteka: otsaila 2021">Betiko hautsitako esteka</span></a></i>]</span></sup> CC-BY-SA lizentzia.</span> </li> <li id="cite_note-63"><a href="#cite_ref-63">↑</a> <span class="reference-text"><a href="/wiki/Joan_Mari_Torrealdai" title="Joan Mari Torrealdai">Torrealdai, J.M.</a> 2014: "Batasunaren bidea urratzen. Txillardegiren eragintza praktikoa", <i>Jakin</i>, 204:11-96.</span> </li> <li id="cite_note-64"><a href="#cite_ref-64">↑</a> <span class="reference-text">Pello Salaburu: <a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.ehu.es/seg/morf/5/5">«Kasu markak»</a>, <i>Sareko Euskal Gramatika</i>.</span> </li> <li id="cite_note-65"><a href="#cite_ref-65">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation"> <i>Etymological dictionary of Basque. </i> The estate of the late R. L. Trask, 391-394 or.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-66"><a href="#cite_ref-66">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> <span style="cursor: help; font-size: 90%; font-family: bold; color: gray" title="Ingelesez dago aipu honen iturburua"><b>(Ingelesez)</b></span></span> <span class="citation"> <i>Etymological Dictionary of Basque. </i> The estate of the late R. L. Trask, 396-397 or.</span>.</span> </li> <li id="cite_note-67"><a href="#cite_ref-67">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="http://projetbabel.org/basque/dictionary.php">«Etymological Basque Dictionary-French-Spanish-English»</a> <i>projetbabel.org</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2020-12-29)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-68"><a href="#cite_ref-68">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation"> <a rel="nofollow" class="external text" href="https://zubitegia.armiarma.eus/?a=a"><i>Armiarma.eus - Literaturaren Zubitegia. </i></a> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2018-09-2)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-69"><a href="#cite_ref-69">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFSIERRA_ORRANTIA2011-01-10">SIERRA ORRANTIA, Josi.  (2011-01-10). <a rel="nofollow" class="external text" href="https://zortzigarrenlurraldea.eus/zortzigarren-probintziaren-izena-eta-izana/">«Zortzigarren probintziaren izena eta izana»</a> <i>zortzigarren lurraldea</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-09-02)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-70"><a href="#cite_ref-70">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"></span> <span class="citation"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://ahotsak.eus/">«Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea»</a> <i>ahotsak.eus</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-09-02)</small></span></span>.</span> </li> <li id="cite_note-71"><a href="#cite_ref-71">↑</a> <span class="reference-text"><span class="citation"> </span> <span class="citation" id="CITEREFOstolaza">Ostolaza, Paulo. <a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.berria.eus/albisteak/202572/zeintzuk-dira-ikustaldi-gehien-dituzten-euskarari-buruzko-bideoak.htm">«Zeintzuk dira ikustaldi gehien dituzten euskarari buruzko bideoak?»</a> <i>Berria</i> <span class="reference-accessdate"><small>(Noiz kontsultatua: 2021-09-02)</small></span></span>.</span> </li> </ol></div> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Ikus,_gainera"><span id="Ikus.2C_gainera"></span>Ikus, gainera</h2></div> <ul><li><a href="/wiki/Europako_eremu_urriko_hizkuntzen_zerrenda" class="mw-redirect" title="Europako eremu urriko hizkuntzen zerrenda">Europako hizkuntza gutxituak</a></li> <li><a href="/wiki/Euskal_Herriko_hizkuntzak" title="Euskal Herriko hizkuntzak">Euskal Herriko hizkuntzak</a></li> <li><a href="/wiki/Euskarazko_hiztegigintza" title="Euskarazko hiztegigintza">Euskarazko hiztegigintza</a></li> <li><a href="/wiki/Morfologia_konputazional" title="Morfologia konputazional">Morfologia konputazional</a></li> <li><a href="/wiki/Hizkuntzaren_prozesamendu" title="Hizkuntzaren prozesamendu">Hizkuntzaren prozesamendua</a></li> <li><a href="/wiki/Euskararen_debekua" title="Euskararen debekua">Euskararen debekua</a></li> <li><a href="/wiki/Euskararen_historia" title="Euskararen historia">Euskararen historia</a></li> <li><a href="/wiki/Euskararen_Etxea" title="Euskararen Etxea">Euskararen Etxea</a></li> <li><a href="/wiki/Euskararen_jatorria" title="Euskararen jatorria">Euskararen jatorria</a></li> <li><a href="/wiki/Euskararen_bilakaera_XX_eta_XXI._mendeetan" title="Euskararen bilakaera XX eta XXI. mendeetan">Euskararen bilakaera XX eta XXI. mendeetan</a></li> <li><a href="/wiki/Euskara_Nafarroako_Erriberan" title="Euskara Nafarroako Erriberan">Euskara Nafarroako Erriberan</a></li> <li><a href="/wiki/Zerrenda:Hego_Euskal_Herriko_euskaldunen_ehunekoak" title="Zerrenda:Hego Euskal Herriko euskaldunen ehunekoak">Zerrenda:Hego Euskal Herriko euskaldunen ehunekoak</a></li> <li><a href="/wiki/Zerrenda:Ipar_Euskal_Herriko_euskaldunen_ehunekoak" title="Zerrenda:Ipar Euskal Herriko euskaldunen ehunekoak">Zerrenda:Ipar Euskal Herriko euskaldunen ehunekoak</a></li> <li><a href="/wiki/Euskararen_hotsak" title="Euskararen hotsak">Euskararen hotsak</a></li> <li><a href="/wiki/Zernonikusi.eus" title="Zernonikusi.eus">ZerNonIkusi.eus</a></li></ul> <div class="mw-heading mw-heading2"><h2 id="Kanpo_estekak">Kanpo estekak</h2></div> <table style="clear: right; float: right; margin: 4px 0 4px 1em; width: 233px; font-size: 88%; line-height: 1.25em; border:1px solid #aaa; background-color:#f9f9f9;"> <tbody><tr> <td class="mbox-image"><span typeof="mw:File"><span><img alt="" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Caoandanielinblueaboutw.svg/39px-Caoandanielinblueaboutw.svg.png" decoding="async" width="39" height="40" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Caoandanielinblueaboutw.svg/58px-Caoandanielinblueaboutw.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/18/Caoandanielinblueaboutw.svg/77px-Caoandanielinblueaboutw.svg.png 2x" data-file-width="31" data-file-height="32" /></span></span></td> <td class="mbox-text" style=""><a href="/wiki/Euskarazko_Wikipedia" class="mw-redirect" title="Euskarazko Wikipedia">Euskarazko Wikipedian</a> bada atari bat, gai hau duena:<br /><b><a href="/wiki/Atari:Euskara" title="Atari:Euskara">Euskara</a></b></td> </tr> </tbody></table> <ul><li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskaltzaindia.net/">Euskaltzaindia</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20080514163419/http://www.euskararenetxea.net/">Euskararen etxea</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.hiztegia.net">Hiztegia.net ataria</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.eustat.es/elem/ele0000400/tbl0000494_e.html">2001eko mapa linguistikoa (Eusko Jaurlaritza)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.muturzikin.com/carte.htm">Mapa linguistikoa (Muturzikin)</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.euskarakultur.org/">Euskara Kultur Elkargoa-<i>Basque Cultural Foundation</i></a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.argia.com/argia-astekaria/1913/erromintxela-euskal-ijitoen-hizkera">Lore Agirrezabal, <i>Erromintxela, euskal ijitoen hizkera</i>, Argia astekarian</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="http://www.baieuskarari.org/">Bai Euskarari Ziurtagiria</a></li> <li><a rel="nofollow" class="external text" href="https://web.archive.org/web/20171202224304/http://www.kanaldude.tv/">Euskarazko "webtv" bat iparraldean</a></li></ul> <div style="clear:both;"></div><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r7786466">.mw-parser-output .mw-authority-control{margin-top:1.5em}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox hr:last-child{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control .navbox+.mw-mf-linked-projects{display:none}.mw-parser-output .mw-authority-control,.mw-parser-output .mw-mf-linked-projects{border:1px solid #a2a9b1;font-size:88%}.mw-parser-output .mw-authority-control .mw-mf-linked-projects ul li{margin-bottom:0}</style><div class="mw-authority-control"><div class="navbox-styles"><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236167">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style><style data-mw-deduplicate="TemplateStyles:r9236165">.mw-parser-output .navbox{box-sizing:border-box;border:1px solid #a2a9b1;width:100%;clear:both;font-size:88%;text-align:center;padding:1px}.mw-parser-output .navbox .navbox{margin-top:0}.mw-parser-output .navbox+.navbox,.mw-parser-output .navbox+.navbox-styles+.navbox{margin-top:-1px}.mw-parser-output .navbox-inner,.mw-parser-output .navbox-subgroup{width:100%}.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-title,.mw-parser-output .navbox-abovebelow{padding:0.25em 1em;line-height:1.5em;text-align:center}.mw-parser-output .navbox-group{white-space:nowrap;text-align:right}.mw-parser-output .navbox,.mw-parser-output .navbox-subgroup{background-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list{line-height:1.5em;border-color:#fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-list-with-group{text-align:left;border-left-width:2px;border-left-style:solid}.mw-parser-output tr+tr>.navbox-abovebelow,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-group,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-image,.mw-parser-output tr+tr>.navbox-list{border-top:2px solid #fdfdfd}.mw-parser-output .navbox-title{background-color:#ccf}.mw-parser-output .navbox-abovebelow,.mw-parser-output .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-title{background-color:#ddf}.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-group,.mw-parser-output .navbox-subgroup .navbox-abovebelow{background-color:#e6e6ff}.mw-parser-output .navbox-even{background-color:#f7f7f7}.mw-parser-output .navbox-odd{background-color:transparent}.mw-parser-output .navbox .hlist td dl,.mw-parser-output .navbox .hlist td ol,.mw-parser-output .navbox .hlist td ul,.mw-parser-output .navbox td.hlist dl,.mw-parser-output .navbox td.hlist ol,.mw-parser-output .navbox td.hlist ul{padding:0.125em 0}.mw-parser-output .navbox .navbar{display:block;font-size:100%}.mw-parser-output .navbox-title .navbar{float:left;text-align:left;margin-right:0.5em}</style></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Autoritate_kontrola" style="width: inherit;padding:3px"><table class="nowraplinks hlist navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Autoritate_kontrola" scope="row" class="navbox-group" style="width:1%;width: 12%; text-align:center;"><a href="/wiki/Laguntza:Autoritate_kontrola" title="Laguntza:Autoritate kontrola">Autoritate kontrola</a></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"> <ul><li><b>Wikimedia proiektuak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8752" class="extiw" title="wikidata:Q8752">Q8752</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Basque_language">Basque language</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q8752%22">Q8752</a></span></span></li></ul> <hr /> <ul><li><b>Identifikadoreak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Biblioth%C3%A8que_nationale_de_France" class="mw-redirect" title="Bibliothèque nationale de France">BNF</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb11937951j">11937951j</a> <a rel="nofollow" class="external text" href="http://data.bnf.fr/ark:/12148/cb11937951j">(data)</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Integrated_Authority_File" class="mw-redirect" title="Integrated Authority File">GND</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://d-nb.info/gnd/4088809-5">4088809-5</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Library_of_Congress_Control_Number" title="Library of Congress Control Number">LCCN</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.loc.gov/authorities/sh85012138">sh85012138</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/National_Diet_Library" class="mw-redirect" title="National Diet Library">NDL</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://id.ndl.go.jp/auth/ndlna/00560548">00560548</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/National_Library_of_the_Czech_Republic" class="mw-redirect" title="National Library of the Czech Republic">NKC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=ph118780">ph118780</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Syst%C3%A8me_universitaire_de_documentation" title="Système universitaire de documentation">SUDOC</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.idref.fr/027309169">027309169</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Art_%26_Architecture_Thesaurus" title="Art & Architecture Thesaurus">AAT</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.getty.edu/vow/AATFullDisplay?find=&logic=AND&note=&subjectid=300387955">300387955</a></span></li> <li><b>Hiztegiak eta entziklopediak</b></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><a href="/wiki/Encyclop%C3%A6dia_Britannica" title="Encyclopædia Britannica">Britannica</a>:</span> <span class="uid"><a rel="nofollow" class="external text" href="https://www.britannica.com/topic/Basque-language">url</a></span></li></ul> </div></td></tr></tbody></table></div><div class="mw-mf-linked-projects hlist"> <ul><li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikidata" title="Wikidata"><img alt="Wd" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/20px-Wikidata-logo.svg.png" decoding="async" width="20" height="11" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/30px-Wikidata-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Wikidata-logo.svg/40px-Wikidata-logo.svg.png 2x" data-file-width="1050" data-file-height="590" /></a></span> Datuak:</span> <span class="uid"><a href="https://www.wikidata.org/wiki/Q8752" class="extiw" title="wikidata:Q8752">Q8752</a></span></li> <li><span style="white-space:nowrap;"><span typeof="mw:File"><a href="/wiki/Wikimedia_Commons" title="Commonscat"><img alt="Commonscat" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/15px-Commons-logo.svg.png" decoding="async" width="15" height="20" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/23px-Commons-logo.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4a/Commons-logo.svg/30px-Commons-logo.svg.png 2x" data-file-width="1024" data-file-height="1376" /></a></span> Multimedia:</span> <span class="uid"><span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Basque_language">Basque language</a></span> / <span class="plainlinks"><a class="external text" href="https://commons.wikimedia.org/wiki/Special:MediaSearch?type=image&search=%22Q8752%22">Q8752</a></span></span></li></ul> </div></div> <p><br clear="all" /> </p> <div style="clear:both; width:100%; font-size:90%; margin:auto;" align="left" class="NavFrame"> <div class="NavHead" style="background:#ccccff;"><big><a class="mw-selflink selflink">Euskara</a></big></div> <div class="NavContent"> <table width="100%"> <tbody><tr style="background:#ccccff"> <td align="center"><b>Euskarari buruzko artikuluak</b> </td> <td style="background-color:#ccccff; color: black; width:50%;"> <center><b><a href="/wiki/Euskalki" title="Euskalki">Euskalkien</a> mapa</b></center> </td></tr> <tr> <td align="left"> <div class="navbox-styles"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9236167"><link rel="mw-deduplicated-inline-style" href="mw-data:TemplateStyles:r9236165"></div><div role="navigation" class="navbox" aria-labelledby="Euskararenhistoria" style="padding:3px"><table class="nowraplinks navbox-inner" style="border-spacing:0;background:transparent;color:inherit"><tbody><tr><th id="Euskararenhistoria" scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%"><center><a href="/wiki/Euskararen_historia" title="Euskararen historia">Euskararen<br />historia</a></center></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><td colspan="2" class="navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Euskararen_jatorria" title="Euskararen jatorria">Euskararen jatorria</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Antzinaroa" title="Antzinaroa">Antzinaroa</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Euskararen_ahaideak" title="Euskararen ahaideak">Euskararen ahaideak</a> • <a href="/wiki/Aitzineuskara" title="Aitzineuskara">Aitzineuskara</a> • <a href="/wiki/Akitaniera" title="Akitaniera">Akitaniera</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Erdi_Aroa" title="Erdi Aroa">Erdi Aroa</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Huescako_euskara" title="Huescako euskara">Huescako euskara</a> • <a href="/wiki/Codex_Calixtinus" title="Codex Calixtinus">Codex Calixtinus</a> • <a href="/wiki/Donemiliagako_glosak" title="Donemiliagako glosak">Donemiliagako glosak</a> • <a href="/wiki/Euskara_Nafarroako_Erriberan" title="Euskara Nafarroako Erriberan">Euskara Nafarroako Erriberan</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Aro_Modernoa" title="Aro Modernoa">Aro Modernoa</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Euskara_arkaikoa" title="Euskara arkaikoa">Euskara arkaikoa</a> • <a href="/wiki/Euskararen_debekua" title="Euskararen debekua">Euskararen debekua</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Aro_Garaikidea" title="Aro Garaikidea">Aro Garaikidea</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Euskararen_bilakaera_XX_eta_XXI._mendeetan" title="Euskararen bilakaera XX eta XXI. mendeetan">Euskararen bilakaera</a> • <a href="/wiki/Euskara_Bigarren_Mundu_Gerran" title="Euskara Bigarren Mundu Gerran">Euskara Bigarren Mundu Gerran</a> • <a href="/wiki/Lehen_Euskal_Pizkundea" class="mw-redirect" title="Lehen Euskal Pizkundea">Euskal pizkundea</a> • <a href="/wiki/Euskara_batua" title="Euskara batua">Euskara batua</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%"><center><a href="/wiki/Pidgin_(hizkuntza)" title="Pidgin (hizkuntza)">Pidginak</a> eta<br /><a href="/w/index.php?title=Pagadolekto&action=edit&redlink=1" class="new" title="Pagadolekto (sortu gabe)">pagadolektoak</a></center></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Erromintxel" title="Erromintxel">Erromintxela</a> • <a href="/wiki/Euskara-islandiera_pidgina" title="Euskara-islandiera pidgina">Euskara-islandiera pidgina</a> • <a href="/wiki/Algonkin-euskara_pidgina" class="mw-redirect" title="Algonkin-euskara pidgina">Algonkin-euskara pidgina</a> • <a href="/wiki/Zelta_hizkuntzak_eta_euskara" title="Zelta hizkuntzak eta euskara">Zelta hizkuntzak eta euskara</a> • <a href="/wiki/Euska%C3%B1ol" title="Euskañol">Euskañola</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%"><center><a href="/wiki/Euskal_literatura" title="Euskal literatura">Euskal literatura</a></center></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Ahozko_euskal_literatura" title="Ahozko euskal literatura">Ahozkoa</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Bertsolaritza" title="Bertsolaritza">Bertsolaritza</a> • <a href="/wiki/Euskal_baladak" title="Euskal baladak">Euskal baladak</a> • <a href="/wiki/Bereterretxen_khantoria" title="Bereterretxen khantoria">Bereterretxen khantoria</a> • <a href="/wiki/Brodatzen_ari_nintzen" title="Brodatzen ari nintzen">Brodatzen ari nintzen</a> • <a href="/wiki/Kopla_zaharrak" title="Kopla zaharrak">Kopla zaharrak</a> • <a href="/wiki/Euskal_Kantagintza_Berria" title="Euskal Kantagintza Berria">Euskal kantagintza berria</a> • <a href="/wiki/Euskal_abeslari" title="Euskal abeslari">Euskal abeslariak</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Euskal_olerkari" class="mw-redirect" title="Euskal olerkari">Olerkigintza</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Pierre_Topet" title="Pierre Topet">Etxahun</a> • <a href="/wiki/Jose_Maria_Iparragirre" title="Jose Maria Iparragirre">Iparragirre</a> • <a href="/wiki/Bilintx" title="Bilintx">Bilintx</a> • <a href="/wiki/Joan_Batista_Elizanburu" title="Joan Batista Elizanburu">Elizanburu</a> • <a href="/wiki/Felipe_Arrese_Beitia" title="Felipe Arrese Beitia">Arrese Beitia</a> • <a href="/wiki/Xabier_Lizardi" title="Xabier Lizardi">Lizardi</a> • <a href="/wiki/Lauaxeta" title="Lauaxeta">Lauaxeta</a> • <a href="/wiki/Gabriel_Aresti" title="Gabriel Aresti">Gabriel Aresti</a> • <a href="/wiki/Bernardo_Atxaga" title="Bernardo Atxaga">Atxaga</a> • <a href="/wiki/Joseba_Sarrionandia" title="Joseba Sarrionandia">Sarrionandia</a> • <a href="/wiki/Koldo_Izagirre" title="Koldo Izagirre">Koldo Izagirre</a> • <a href="/wiki/Pako_Aristi" title="Pako Aristi">Pako Aristi</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Eleberri" title="Eleberri">Eleberrigintza</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Jean_Etxepare_Bidegorri" title="Jean Etxepare Bidegorri">Etxepare</a> (<i><a href="/wiki/Linguae_vasconum_primitiae" title="Linguae vasconum primitiae">Linguae vasconum primitiae</a></i>) • <a href="/wiki/Joan_Perez_Lazarraga" title="Joan Perez Lazarraga">Lazarraga</a> (<i><a href="/wiki/Lazarragaren_eskuizkribua" title="Lazarragaren eskuizkribua">Lazarragaren eskuizkribua</a></i>) • <a href="/wiki/Joanes_Leizarraga" title="Joanes Leizarraga">Leizarraga</a> • <a href="/wiki/Axular" class="mw-redirect" title="Axular">Axular</a> • <a href="/wiki/Manuel_Larramendi" title="Manuel Larramendi">Larramendi</a> • <a href="/wiki/Bizenta_Mogel" title="Bizenta Mogel">B. Mogel</a> • <a href="/wiki/Joan_Antonio_Mogel" title="Joan Antonio Mogel">J.A. Mogel</a> • <a href="/wiki/Txomin_Agirre" title="Txomin Agirre">Agirre</a> • <a href="/wiki/Txillardegi" title="Txillardegi">Txillardegi</a> • <a href="/wiki/Ramon_Saizarbitoria" title="Ramon Saizarbitoria">Saizarbitoria</a> • <a href="/wiki/Arantxa_Urretabizkaia" title="Arantxa Urretabizkaia">Urretabizkaia</a> • <a href="/wiki/Bernardo_Atxaga" title="Bernardo Atxaga">Atxaga</a> • <a href="/wiki/Anjel_Lertxundi" title="Anjel Lertxundi">Anjel Lertxundi</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center><a href="/wiki/Euskal_antzerkigintza" title="Euskal antzerkigintza">Antzerkigintza</a></center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Pastoral" title="Pastoral">Pastoralak</a> • <a href="/wiki/Piarres_Lartzabal" title="Piarres Lartzabal">Lartzabal</a> • <a href="/wiki/Xabier_Mendiguren_Elizegi" title="Xabier Mendiguren Elizegi">Elizegi</a></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%"><center><a href="/wiki/Euskalgintza" title="Euskalgintza">Euskalgintza</a> eta<br />politika</center></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"></div><table class="nowraplinks navbox-subgroup" style="border-spacing:0"><tbody><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center>XX. mendera<br />arte</center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><i><a href="/wiki/Hiztegi_Hirukoitza" title="Hiztegi Hirukoitza">Hiztegi Hirukoitza</a></i> • <i><a href="/wiki/El_Imposible_Vencido._Arte_de_la_Lengua_Vascongada" title="El Imposible Vencido. Arte de la Lengua Vascongada">El Imposible Vencido</a></i> • <a href="/wiki/Agosti_Xaho" title="Agosti Xaho">Xaho</a> • <i><a href="/wiki/Uskal-Herriko_Gaseta" title="Uskal-Herriko Gaseta">Uskal-Herriko Gaseta</a></i> • <a href="/wiki/Euskal_Lore_Jokoak" title="Euskal Lore Jokoak">Euskal Lore Jokoak</a> • <a href="/wiki/Euskal_Pizkundea" title="Euskal Pizkundea">Euskal Pizkundea</a> • <a href="/wiki/Luis_Luziano_Bonaparte" title="Luis Luziano Bonaparte">Bonaparte</a> • <a href="/wiki/Nafarroako_Euskal_Elkargoa" title="Nafarroako Euskal Elkargoa">Nafarroako Euskal Elkargoa</a> • <a href="/wiki/Euskal-Erria_elkartea" title="Euskal-Erria elkartea">Euskal-Erria elkartea</a> • <a href="/wiki/Euskal-Erria" title="Euskal-Erria">Euskal-Erria</a></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%;padding-left:0em;padding-right:0em;"><div style="padding:0em 0.75em;"><center>XX. mendea-<br />Gaur</center></div></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Sabindarren_euskara_garbia" title="Sabindarren euskara garbia">Euskara garbia</a> • <a href="/wiki/Euskaltzaindia" title="Euskaltzaindia">Euskaltzaindia</a> • <a href="/wiki/Koldo_Mitxelena" title="Koldo Mitxelena">Koldo Mitxelena</a> • <a href="/wiki/Euskara_hezkuntza_sistemetan" title="Euskara hezkuntza sistemetan">Euskara hezkuntzan</a> • <a href="/wiki/Ez_Dok_Amairu" title="Ez Dok Amairu">Ez Dok Amairu</a> • <a href="/wiki/Kategoria:Ikastolen_bultzatzaileak" title="Kategoria:Ikastolen bultzatzaileak">Ikastolen bultzatzaileak</a> • <a href="/wiki/Euskal_jaiak" title="Euskal jaiak">Euskararen aldeko jaiak</a> • <a href="/wiki/Euskaraldia" title="Euskaraldia">Euskaraldia</a> • <a href="/wiki/Alfabetatze_Euskalduntze_Koordinakundea" title="Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea">AEK</a> • <a href="/wiki/Korrika" title="Korrika">Korrika</a> • <a href="/wiki/Seaska_(ikastolen_elkartea)" title="Seaska (ikastolen elkartea)">Seaska</a> • <a href="/wiki/Ikastola" title="Ikastola">Ikastolak</a> • <a href="/wiki/Euskal_Herriko_Unibertsitatea" title="Euskal Herriko Unibertsitatea">EHU</a> • <a href="/wiki/Euskararen_normalizazio" title="Euskararen normalizazio">Euskararen normalizazioa</a> • <a href="/wiki/Euskararen_Foru_Legea" title="Euskararen Foru Legea">Euskararen Foru Legea</a> • <i><a href="/wiki/Euskaldunon_Egunkaria" title="Euskaldunon Egunkaria">Euskaldunon Egunkaria</a></i></div></td></tr></tbody></table><div></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%"><center><a href="/wiki/Kategoria:Euskarazko_hedabideak" title="Kategoria:Euskarazko hedabideak">Hedabideak</a></center></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-odd" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/ETB_1" title="ETB 1">ETB 1</a> • <a href="/wiki/ETB_3" title="ETB 3">ETB 3‎</a> • <i><a href="/wiki/Berria" title="Berria">Berria</a></i> • <a href="/wiki/Euskal_Irratiak" title="Euskal Irratiak">Euskal Irratiak</a> • <i><a href="/wiki/Argia_(aldizkaria)" title="Argia (aldizkaria)">Argia</a></i></div></td></tr><tr><th scope="row" class="navbox-group" style="background: #ccccff;;width:1%"><center>Bestelakoak</center></th><td class="navbox-list-with-group navbox-list navbox-even" style="width:100%;padding:0"><div style="padding:0 0.25em"><a href="/wiki/Euskararen_hotsak" title="Euskararen hotsak">Euskararen hotsak</a> • <a href="/wiki/Euskal_hizkuntzalaritza" title="Euskal hizkuntzalaritza">Euskal hizkuntzalaritza</a> • <a href="/wiki/Euskal_Herriko_musika" title="Euskal Herriko musika">Euskal musika</a> • <a href="/wiki/Euskaltzaletasun" title="Euskaltzaletasun">Euskaltzaletasun</a></div></td></tr></tbody></table></div> </td> <td rowspan="7" style="vertical-align: top; background-color: #white;" width="50%"> <center><figure class="noresize mw-ext-imagemap-desc-bottom-right" typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png/500px-Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png" decoding="async" width="500" height="399" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png/750px-Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/c0/Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png/1000px-Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png 2x" data-file-width="1200" data-file-height="958" usemap="#ImageMap_d3fc58bfe5250a88" resource="/wiki/Fitxategi:Euskalkiak_koldo_zuazo_2008.png" /></span><map name="ImageMap_d3fc58bfe5250a88"><area href="/wiki/Bizkaiera" shape="poly" coords="87,63,84,54,98,45,98,40,122,41,130,35,140,47,148,45,159,51,175,56,179,62,186,65,182,73,185,78,178,88,183,98,198,104,188,122,192,124,193,134,189,137,192,150,181,149,167,145,157,146,151,146,145,154,136,145,132,131,107,130,93,118,99,109,92,93,84,90,88,80,97,83,117,86,112,84,107,79,92,65" alt="Bizkaiera" title="Bizkaiera" /><area href="/wiki/Gipuzkera" shape="poly" coords="198,71,215,70,218,68,226,73,234,73,254,65,258,66,261,62,275,59,277,53,279,52,283,59,276,62,277,70,283,72,279,87,270,91,269,104,272,107,265,116,266,121,276,125,276,127,270,128,270,133,267,137,268,142,264,145,248,145,241,145,239,151,227,152,224,150,221,151,220,154,217,155,216,162,209,162,205,156,197,151,192,150,189,137,193,133,193,124,190,122,195,111,199,102,200,100,195,93,197,87,202,80,199,75" alt="Gipuzkera" title="Gipuzkera" /><area href="/wiki/Nafarrera" shape="poly" coords="237,152,241,165,242,168,242,172,254,174,260,170,259,169,253,168,263,167,276,167,277,164,269,164,270,161,278,160,279,155,267,156,256,150,254,146,241,145,239,151" alt="Nafarrera" title="Nafarrera" /><area href="/wiki/Nafarrera" shape="poly" coords="301,71,291,74,291,75,290,82,287,83,285,86,281,87,279,90,270,103,270,104,272,105,272,108,270,110,273,110,277,108,278,105,280,109,285,110,292,120,292,123,295,125,295,126,294,142,295,148,297,154,298,156,302,157,302,163,311,166,312,168,313,170,319,171,320,169,314,160,323,159,323,162,327,163,328,160,332,160,332,159,327,153,329,150,342,151,345,150,363,151,371,139,371,136,375,127,366,127,365,130,355,128,353,134,351,134,345,129,342,128,338,137,331,135,316,126,321,111,323,110,325,105,330,102,330,101,327,81,322,80,317,71,318,68,312,66,304,70,293,73,290,75,290,82" alt="Nafarrera" title="Nafarrera" /><area href="/wiki/Lapurtera" shape="poly" coords="314,67,319,57,318,52,323,46,321,41,325,32,332,32,345,30,349,26,355,30,363,27,368,28,372,34,370,42,370,45,375,45,380,55,379,59,374,70,364,67,360,70,358,70,357,73,355,75,351,76,341,73,338,70,329,72,327,79,320,80,318,72,319,67" alt="Lapurtera" title="Lapurtera" /><area href="/wiki/Lapurtera" shape="poly" coords="377,20,378,26,377,29,377,35,378,38,387,37,389,34,394,33,392,26,393,24,393,21,381,22,380,20" alt="Lapurtera" title="Lapurtera" /><area href="/wiki/Behe_nafarrera" shape="poly" coords="377,48,379,60,374,70,364,68,361,70,359,70,358,72,354,75,359,79,360,85,360,95,356,96,356,102,354,102,355,105,351,111,345,115,345,119,350,127,366,127,380,126,382,127,386,124,394,129,396,128,400,130,401,135,405,131,410,133,412,129,415,128,417,119,420,118,417,110,420,106,420,100,420,95,420,91,419,89,421,82,422,80,423,78,420,79,402,68,400,60,387,52,385,52,382,50" alt="Behe nafarrera" title="Behe nafarrera" /><area href="/wiki/Zuberera" shape="poly" coords="420,94,427,85,434,77,437,75,441,66,445,69,451,65,453,72,463,75,462,79,461,81,462,82,465,88,470,89,472,87,475,87,476,88,481,88,481,92,479,92,479,92,474,92,471,93,469,98,462,99,462,102,459,104,459,115,459,116,458,117,457,121,454,122,453,128,459,132,463,131,466,135,460,137,459,137,460,143,457,146,443,145,440,143,438,146,429,144,423,137,410,135,412,129,415,128,417,124,417,119,420,119,417,109,420,105,421,100,419,97,420,92" alt="Zuberera" title="Zuberera" /><area href="/wiki/Arabako_euskara" shape="poly" coords="107,130,123,150,132,164,150,169,170,175,185,194,203,200,213,197,210,189,211,182,212,181,218,176,215,163,208,162,205,156,197,151,187,149,180,149,176,148,171,149,167,146,165,151,157,146,152,146,145,155,136,145,133,133,118,132" alt="Arabako euskara" title="Arabako euskara" /><area href="/wiki/Ekialdeko_nafar_euskalkia" shape="poly" coords="412,135,408,142,402,143,400,150,397,153,397,154,394,165,394,172,395,181,399,185,397,185,399,196,407,196,409,192,413,192,417,195,421,203,431,203,432,201,435,201,443,189,447,191,451,184,449,181,449,170,451,170,452,166,456,158,459,153,465,152,471,152,466,142,460,143,456,147,447,146,442,145,439,143,438,145,434,145,430,145,425,140,423,137,410,135" alt="Ekialdeko nafar euskalkia" title="Ekialdeko nafar euskalkia" /></map><figcaption></figcaption></figure> <p>Egizu klik euskalki bakoitzaren lurraldean haren orrialdera joateko. </p> <table width="100%"> <tbody><tr style="background:#white"> <td align="center"> </td> <td style="background-color:#white; color: black; width:50%;"> </td></tr> <tr> <td align="center"> <p><span typeof="mw:File"><span><img src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Euskara_EH_2011.svg/150px-Euskara_EH_2011.svg.png" decoding="async" width="150" height="120" class="mw-file-element" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Euskara_EH_2011.svg/225px-Euskara_EH_2011.svg.png 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/Euskara_EH_2011.svg/300px-Euskara_EH_2011.svg.png 2x" data-file-width="806" data-file-height="647" /></span></span> </p> </td> <td rowspan="7" style="vertical-align: top; background-color: #white;" width="50%"> <p>Ezkerraldeko mapan 2011. urtean euskaraz ulertzen zutenen kopurua ageri da, herriz herri. </p> <p class="mw-empty-elt"></p><table cellspacing="0" cellpadding="0" class="multicol" style="background:transparent; width:100%;"> <tbody><tr> <td width="" align="left" valign="top"> <p><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#e31d1e; color:white">    </span> > % 80</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#ef7d1d; color:white">    </span> > % 60</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#2a5ca5; color:white">    </span> > % 40</span> </p> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="" align="left" valign="top"> <p><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#339929; color:white">    </span> > % 20</span><span style="margin:0px; border-width: 3px; padding-bottom:1px; font-size:100%; display:block;"><span style="border: 3px solid; border: black; background-color:#adcc89; color:white">    </span> > % 0</span> </p> <p class="mw-empty-elt"></p> </td> <td width="" align="left" valign="top"> <p class="mw-empty-elt"></p> </td></tr></tbody></table> </td></tr></tbody></table> </center></td></tr></tbody></table></div></div>    </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.log.warn("Gadget \"ErrefAurrebista\" was not loaded. Please migrate it to use ResourceLoader. See \u003Chttps://eu.wikipedia.org/wiki/Berezi:Gadgetak\u003E.");});</script><noscript><img src="https://login.wikimedia.org/wiki/Special:CentralAutoLogin/start?type=1x1" alt="" width="1" height="1" style="border: none; position: absolute;"></noscript> <div class="printfooter" data-nosnippet="">"<a dir="ltr" href="https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskara&oldid=9968334">https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskara&oldid=9968334</a>"(e)tik eskuratuta</div></div> <div id="catlinks" class="catlinks" data-mw="interface"><div id="mw-normal-catlinks" class="mw-normal-catlinks"><a href="/wiki/Berezi:Kategoriak" title="Berezi:Kategoriak">Kategoriak</a>: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Ikusgelako_bideoak_dituzten_artikuluak" title="Kategoria:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak">Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Euskara" title="Kategoria:Euskara">Euskara</a></li></ul></div><div id="mw-hidden-catlinks" class="mw-hidden-catlinks mw-hidden-cats-hidden">Ezkutuko kategoriak: <ul><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:Kanpo_esteka_hautsiak_dituzten_orri_guztiak" title="Kategoria:Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orri guztiak">Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orri guztiak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:Kanpo_esteka_hautsiak_dituzten_orriak_from_otsaila_2021" title="Kategoria:Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak from otsaila 2021">Wikipedia:Kanpo esteka hautsiak dituzten orriak from otsaila 2021</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Betiko_hautsitako_kanpo_estekak_dituzten_artikuluak" title="Kategoria:Betiko hautsitako kanpo estekak dituzten artikuluak">Betiko hautsitako kanpo estekak dituzten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Txantiloi-deietan_argumentu_bikoiztuak_erabiltzen_dituzten_orrialdeak" title="Kategoria:Txantiloi-deietan argumentu bikoiztuak erabiltzen dituzten orrialdeak">Txantiloi-deietan argumentu bikoiztuak erabiltzen dituzten orrialdeak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Erdi-babestutako_orrialdeak" title="Kategoria:Erdi-babestutako orrialdeak">Erdi-babestutako orrialdeak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Hezkuntza_Programako_artikuluak" title="Kategoria:Hezkuntza Programako artikuluak">Hezkuntza Programako artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Hezkuntza_Programa/Hizkuntzak" title="Kategoria:Hezkuntza Programa/Hizkuntzak">Hezkuntza Programa/Hizkuntzak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Hizkuntza_txantiloia_duten_artikuluak" title="Kategoria:Hizkuntza txantiloia duten artikuluak">Hizkuntza txantiloia duten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Erreferentzia_behar_duten_adierazpenak_dauzkaten_artikuluak" title="Kategoria:Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak">Erreferentzia behar duten adierazpenak dauzkaten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Artikulu_onak" title="Kategoria:Artikulu onak">Artikulu onak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:BNF_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:BNF identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:BNF identifikatzailea duten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:GND_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:GND identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:GND identifikatzailea duten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:LCCN_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:LCCN identifikatzailea duten artikuluak</a></li><li><a href="/wiki/Kategoria:Wikipedia:AAT_identifikatzailea_duten_artikuluak" title="Kategoria:Wikipedia:AAT identifikatzailea duten artikuluak">Wikipedia:AAT identifikatzailea duten artikuluak</a></li></ul></div></div> </div> </main> </div> <div class="mw-footer-container"> <footer id="footer" class="mw-footer" > <ul id="footer-info"> <li id="footer-info-lastmod"> Orriaren azken aldaketa: 13 azaroa 2024, 21:23.</li> <li id="footer-info-copyright">Testua <a rel="nofollow" class="external text" href="https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/deed.eu">Creative Commons Aitortu-PartekatuBerdin 4.0 lizentziari</a> jarraituz erabil daiteke; baliteke beste klausularen batzuk ere aplikatu behar izatea. Xehetasunen berri izateko, ikus <a class="external text" href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Terms_of_Use">erabilera-baldintzak</a>.</li> </ul> <ul id="footer-places"> <li id="footer-places-privacy"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Privacy_policy">Pribazitate politika</a></li> <li id="footer-places-about"><a href="/wiki/Laguntza:Wikipediari_buruz">Wikipediari buruz</a></li> <li id="footer-places-disclaimers"><a href="/wiki/Wikipedia:Erantzukizunen_mugaketa_orokorra">Lege oharra</a></li> <li id="footer-places-wm-codeofconduct"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Universal_Code_of_Conduct">Code of Conduct</a></li> <li id="footer-places-developers"><a href="https://developer.wikimedia.org">Garatzaileak</a></li> <li id="footer-places-statslink"><a href="https://stats.wikimedia.org/#/eu.wikipedia.org">Estatistikak</a></li> <li id="footer-places-cookiestatement"><a href="https://foundation.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Policy:Cookie_statement">Cookie adierazpena</a></li> <li id="footer-places-mobileview"><a href="//eu.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskara&mobileaction=toggle_view_mobile" class="noprint stopMobileRedirectToggle">Mugikorreko bista</a></li> </ul> <ul id="footer-icons" class="noprint"> <li id="footer-copyrightico"><a href="https://wikimediafoundation.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/static/images/footer/wikimedia-button.svg" width="84" height="29" alt="Wikimedia Foundation" loading="lazy"></a></li> <li id="footer-poweredbyico"><a href="https://www.mediawiki.org/" class="cdx-button cdx-button--fake-button cdx-button--size-large cdx-button--fake-button--enabled"><img src="/w/resources/assets/poweredby_mediawiki.svg" alt="Powered by MediaWiki" width="88" height="31" loading="lazy"></a></li> </ul> </footer> </div> </div> </div> <div class="vector-settings" id="p-dock-bottom"> <ul></ul> </div><script>(RLQ=window.RLQ||[]).push(function(){mw.config.set({"wgHostname":"mw-web.codfw.canary-84779d6bf6-jf9pb","wgBackendResponseTime":228,"wgPageParseReport":{"limitreport":{"cputime":"1.313","walltime":"1.694","ppvisitednodes":{"value":36089,"limit":1000000},"postexpandincludesize":{"value":254201,"limit":2097152},"templateargumentsize":{"value":73847,"limit":2097152},"expansiondepth":{"value":21,"limit":100},"expensivefunctioncount":{"value":10,"limit":500},"unstrip-depth":{"value":1,"limit":20},"unstrip-size":{"value":75810,"limit":5000000},"entityaccesscount":{"value":0,"limit":400},"timingprofile":["100.00% 1302.104 1 -total"," 31.90% 415.351 1 Txantiloi:Erreferentzia_zerrenda"," 25.02% 325.772 1 Txantiloi:Hizkuntza_infotaula"," 24.89% 324.147 54 Txantiloi:Erreferentzia"," 24.71% 321.707 1 Txantiloi:Infotaula"," 24.17% 314.779 112 Txantiloi:Erreferentzia/oinarria"," 19.40% 252.630 1 Txantiloi:Autoritate_kontrola"," 6.11% 79.502 4 Txantiloi:Top_icon"," 5.67% 73.865 8 Txantiloi:Category_handler"," 4.24% 55.213 1 Txantiloi:Euskara_aurkibidea"]},"scribunto":{"limitreport-timeusage":{"value":"0.350","limit":"10.000"},"limitreport-memusage":{"value":5504486,"limit":52428800}},"cachereport":{"origin":"mw-web.codfw.main-77bc9d5b54-xcw9n","timestamp":"20241118123447","ttl":2592000,"transientcontent":false}}});});</script> <script type="application/ld+json">{"@context":"https:\/\/schema.org","@type":"Article","name":"Euskara","url":"https:\/\/eu.wikipedia.org\/wiki\/Euskara","sameAs":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q8752","mainEntity":"http:\/\/www.wikidata.org\/entity\/Q8752","author":{"@type":"Organization","name":"Contributors to Wikimedia projects"},"publisher":{"@type":"Organization","name":"Wikimedia Foundation, Inc.","logo":{"@type":"ImageObject","url":"https:\/\/www.wikimedia.org\/static\/images\/wmf-hor-googpub.png"}},"datePublished":"2004-05-07T08:34:50Z","dateModified":"2024-11-13T20:23:02Z","image":"https:\/\/upload.wikimedia.org\/wikipedia\/commons\/4\/43\/Basque_%25_%28most_recent%29.svg","headline":"euskaldunen hizkuntza"}</script> </body> </html>