CINXE.COM

<?xml version="1.0" encoding="utf-8"?> <rss xmlns:dc="http://purl.org/dc/elements/1.1/" version="2.0" xml:base="http://bip.brpo.gov.pl/pl"> <channel> <title>Bioetyka</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl</link> <description/> <language>pl</language> <item> <title>Sprawa zgody na pobieranie komórek, tkanek i narządów po osobie zmarłej. BRPO pisze do MZ </title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-smierc-komorki-narzady-pobieranie-zgoda-mz</link> <description><![CDATA[ Data: 2024-01-24 <ul> <li>W Polsce istnieje domniemanie zgody osoby zmarłej na pobranie jej komórek, tkanek i narządów </li> <li>Wnioski wpływające do Rzecznika Praw Obywatelskich wskazują, że brak uzyskania swobodnej i świadomej zgody dawcy jest niezgodny z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej</li> <li>Biorąc pod uwagę przyjętą praktykę rozmowy z rodziną osoby zmarłej, być może celowe - ze względu na niską świadomość społeczną ws. transplantacji - byłoby prawne uregulowanie włączenia rodziny w proces decyzyjny o donacji organów zmarłego krewnego</li> </ul> Dyrektor Zespołu Prawa Administracyjnego i Gospodarczego BRPO Piotr Mierzejewski prosi o stanowisko w tej sprawie dyrektor Departamentu Prawnego Ministerstwa Zdrowia Anny Skowrońskiej-Kotry. Do RPO wpływają wnioski obywateli ws. zmian ustawy z 1 lipca 2005 r. o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów co do domniemania zgody osoby zmarłej na pobranie tkanek i narządów. Wskazują, że brak uzyskania swobodnej i świadomej zgody dawcy jest niezgodny z Kartą Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Analiza orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka wpłynęła na powzięcie przez RPO wątpliwości co do kompletności polskiego unormowania. W ustawodawstwach europejskich występują generalnie dwa sposoby uregulowania zgody na pobranie tkanek lub narządów ex mortuo. Wyraźna, stanowcza zgoda wymagana jest w tzw. modelu amerykańsko-kanadyjskim - system opting in. Warunkiem pobrania ex mortuo będzie wyrażenie przez przyszłego dawcę zgody na pobranie po jego śmierci tkanek lub narządów z jego zwłok. Musi być wyrażona przed śmiercią oraz w sposób wyraźny - w formie pisemnej lub ustnej w obecności świadków. W braku pisemnego oświadczenia czy deklaracji w podanych wyżej formach pozostaje możliwość ustalania w drodze stosownych procedur rzeczywistej woli zmarłego lub też możliwość pobrania ex mortuo po uzyskaniu zgody od najbliższej rodziny. System ten przyjęto w USA, Danii, Grecji, Szwecji, Norwegii, Szwajcarii oraz Wielkiej Brytanii. Domniemaną zgodę na pobranie komórek, narządów po śmierci przyjmuje tzw. model francuski opting out. Domniemywamy, że osoba wyraziłaby zgodę na pobranie, dopóki nie zostanie udowodnione, że wyraziła ona sprzeciw na eksplantację narządów po śmierci. O ile nie ma takiego sprzeciwu, przyjmuje się, że osoba taka wyraziłaby zgodę na pobranie i traktuje się ją jako potencjalnego dawcę. Takie uregulowanie obowiązuje w Austrii, Finlandii, Belgii, Francji, Włoszech i Portugalii. W Polsce przyjęto model zgody domniemanej. Jak podnosi się w doktrynie,  jest to zgodne z zaleceniami Rady Europy (Rezolucja Rady Europy Nr 29 z 11 maja 1978 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw związanych z pobieraniem i przeszczepianiem ludzkich komórek, tkanek i narządów. Art. 10 wymaga, by pobieranie organów ex mortuo odbywało się z uwzględnieniem wyrażonego za życia wyraźnego lub domniemanego sprzeciwu. W odpowiedzi na interpelację nr 28897 ws. uzupełnienia funkcjonalności konta w serwisie pacjent.gov.pl o możliwość wpisania zgody na transplantację narządów ówczesny wiceminister zdrowia wskazał, że zgodnie z obowiązującymi przepisami pobrania komórek, tkanek bądź narządów w celu ich przeszczepienia od osoby zmarłej można dokonać, jeżeli sprzeciw osoby zmarłej nie widnieje w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, bądź nie został wyrażony w formie pisemnego oświadczenia lub w formie oświadczenia ustnego, złożonego w obecności dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego, o czym mowa w art. 6 ust. 1-3 ww. ustawy o pobieraniu. Jednocześnie podniósł, że na gruncie obowiązujących regulacji prawnych wola rodziny zmarłego nie powinna wpływać na legalność pobrania. Przyjęta praktyka wskazuje jednak, iż w przypadku braku potwierdzonego sprzeciwu osoby zmarłej, przeprowadzana jest rozmowa z rodziną, celem uzyskania informacji o ewentualnym sprzeciwie osoby zmarłej wyrażonym ustnie oraz w celu zebrania, niezwykle istotnego w medycynie transplantacyjnej, wywiadu medycznego. Celem rozmowy z rodziną nie powinno być zatem uzyskanie jej zgody na pobranie narządów, a jedynie ustalenie jaka była wola osoby zmarłej. Brak potwierdzonego sprzeciwu osoby zmarłej, nie sprzeciwu asekuracyjnie wyrażonego przez bliskich zmarłego, umożliwia przeprowadzenie zgodnego z prawem pobrania komórek, tkanek bądź narządów. Orzecznictwo ETPC uznaje, że osobom bliskim ze względu na kult pamięci zmarłych przysługują własne prawa podmiotowe podlegające ochronie konwencyjnej (w tym prawo do poszanowania życia prywatnego określone w art. 8 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności). W wyroku z 13 stycznia 2015 r. - dotyczącym ochrony praw członków rodziny zmarłego w związku z pobraniem tkanek ze zwłok ludzkich bez zgody i wiedzy członków najbliższej rodziny (sprawa nr 61243/08 Elberte przeciwko Łotwie) - ETPC  wskazał, że „(...) poszanowanie godności ludzkiej stanowi istotę Konwencji. Traktowanie jest uznawane za „poniżające" w rozumieniu art. 3 Konwencji między innymi wówczas, gdy upokarza jednostkę, okazując brak poszanowania dla godności człowieka. Cierpienie skarżącej zostało spowodowane nie tylko naruszeniem jej praw jako bliskiego członka rodziny zmarłego i późniejszą niepewnością tego, jakie czynności zostały przeprowadzone w instytucie medycyny sądowej, lecz także inwazyjnym charakterem czynności przeprowadzonych na zwłokach jej męża oraz na bólu, jakiego skarżąca w tej mierze doznała jako członek najbliższej rodziny". Orzeczenie to dotyczy nieco odmiennego stanu prawnego - mimo istniejących przepisów prawa krajowego skarżąca nie została zapytana o wyrażenie zgody na donację. Wskazuje ono jednak w sposób oczywisty, że osobom bliskim zmarłego przysługują konwencyjne prawa podmiotowe podlegające ochronie. W konsekwencji, znajduje do nich także zastosowanie art. 13 EKPC. Stanowi on, że każdy, czyje prawa i wolności zawarte w Konwencji zostały naruszone, ma prawo do skutecznego środka odwoławczego do właściwego organu państwowego także wówczas, gdy naruszenia dokonały osoby wykonujące funkcje publiczne. Ochrona prawna kultu osoby zmarłej jest udzielana także na gruncie polskiego prawa karnego i cywilnego. Nie istnieje bezdyskusyjne rozstrzygnięcie problemu, kto ma uprawnienie do decydowania o losach martwego ciała. Niemniej w kontekście transplantacji ex mortuo, biorąc pod uwagę przyjętą praktykę rozmowy z rodziną osoby zmarłej, być może celowe - ze względu na niską świadomość społeczną ws. transplantacji - byłoby prawne uregulowanie włączenia rodziny w proces decyzyjny o donacji organów zmarłego krewnego. V.566.1.2024 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2024-01/Do_MZ_smierc_tkanki_pobranie_zgoda_19.01.2024.pdf" type="application/pdf">Do_MZ_smierc_tkanki_pobranie_zgoda_19.01.2024.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Wed, 24 Jan 2024 06:00:00 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">27097 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Co z Radą ds. Leczenia Niepłodności - Rzecznik pyta MZ</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-leczenie-nieplodnosci-rada-mz</link> <description><![CDATA[ Data: 2023-08-21 <ul> <li>Ustawa z 2015 r. o leczeniu niepłodności przewiduje utworzenie Rady do spraw Leczenia Niepłodności jako organu opiniodawczo-doradczego Ministra Zdrowia</li> <li>Dotychczas jednak w resorcie nie powołano takiego eksperckiego gremium</li> <li>Rzecznik Praw Obywatelskich występuje w tej sprawie do MZ</li> <li>W Ministerstwie podjęto działania zmierzające do ustalenia składu Rady - odpowiada resort </li> </ul> Art. 72 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności przewiduje utworzenie Rady do spraw Leczenia Niepłodności jako organu opiniodawczo-doradczego ministra właściwego do spraw zdrowia. Ma się składać z ekspertów z różnych dyscyplin naukowych, zwłaszcza prawa i medycyny, oraz filozofii w zakresie etyki. Zgodnie z ustawą to właśnie minister powołuje członków Rady i - w określonych ustawowo przypadkach - może ich odwołać. Do zadań Rady należy m.in. opracowywanie i opiniowanie projektów aktów normatywnych i innych dokumentów w zakresie leczenia niepłodności.  Choć przepisy nie precyzują charakteru prawnego opinii Rady, to należy uznać, że wyrażane przez nią stanowiska powinny być uwzględniane przez Ministra Zdrowia w procesie decyzyjnym. Kompetencje Rady nie wyczerpują się jednak w działaniach doradczych. Organ ten powinien ponadto podejmować działania informacyjne dotyczące m.in. czynników mających wpływ na potencjał rozrodczy człowieka czy metod leczenia niepłodności. Ponadto Rada ma za zadanie upowszechniać standardy postępowania oraz zasady deontologiczne w zakresie leczenia niepłodności, w tym stosowania procedur medycznie wspomaganej prokreacji. Funkcjonowanie takiego gremium eksperckiego miałoby istotne znaczenie z perspektywy zapewnienia odpowiedniej jakości świadczeń zdrowotnych i upowszechniania wiedzy wśród społeczeństwa oraz dobrych zasad postępowania wśród lekarzy w zakresie leczenia niepłodności. 18 maja 2020 r. Minister Zdrowia poinformował RPO, że w resorcie podjęto działania zmierzające do ustalenia składu Rady, które będą kontynuowane po zakończeniu stanu epidemii. Dotychczas jednak Rada  nie została powołana.  W sprawozdaniu MZ z 5 maja 2021 r. dla Sejmu z wykonywania oraz o skutkach stosowania ustawy  z 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności  poprzestano jedynie na wskazaniu, że Rada dotychczas nie została powołana, bez podania jakichkolwiek bliższych informacji dotyczących ewentualnych planów jej powołania. RPO Marcin Wiącek prosi zatem o stanowisko resortu. <h3>Odpowiedź Waldemara Kraski, sekretarza stanu w MZ</h3> Odpowiadając na pismo znak VII.5002.6.2015.AMB, z dnia 7 sierpnia br., dotyczące powoływania Rady do spraw Leczenia Niepłodności, uprzejmie informuję, że zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności (Dz. U. z 2020 r. poz. 442), w Ministerstwie Zdrowia zostały podjęte działania zmierzające do ustalenia składu Rady.  Jednocześnie uprzejmie informuję, iż w związku z odwołaniem stanu zagrożenia epidemicznego mocą rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz. U. poz. 1118) oraz zgodnie z informacją zawartą w piśmie z dnia 18 maja 2020 r. (znak: ZPR.6710.9.2020.AW) Minister Zdrowia kontynuuje prace podjęte, a nie zakończone z uwagi na stan epidemii COVID -19. VII.5002.6.2015 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-08/Do%20MZ_invitro_rada_7.8.2023.pdf" type="application/pdf">Do MZ_invitro_rada_7.8.2023.pdf</a> </li> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-08/Odpowiedz_MZ_invitro_rada_nieplodnsoc_9.08.2023.pdf" type="application/pdf">Odpowiedz_MZ_invitro_rada_nieplodnsoc_9.08.2023.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Mon, 21 Aug 2023 05:00:00 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">26375 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Opinia Rzecznika Praw Obywatelskich o senackim projekcie w sprawie finansowania in vitro</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-senat-in-vitro-projekt-opinia</link> <description><![CDATA[ Data: 2023-08-18 Tagi: <a href="http://bip.brpo.gov.pl/pl/tagi/vitro" hreflang="pl">in vitro</a> <ul> <li>Senat przygotował projekt finansowania procedury in vitro z budżetu państwa na poziomie nie niższym niż 500 mln zł rocznie </li> <li>RPO podziela stanowisko, że skoro niepłodność jest chorobą, to finansowanie in vitro ze środków publicznych będzie sprzyjać poszerzeniu zakresu konstytucyjnego prawa do ochrony zdrowia</li> <li>Program powinien jednak być opiniowany przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji, a tego projekt nie przewiduje  - podkreśla Marcin Wiącek</li> </ul> Rzecznik Praw Obywatelskich przekazuje marszałkowi Senatu Tomaszowi Grodzkiemu opinię do senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (druk senacki nr 1072). Ma nadzieję, że stanowisko zostanie wzięte pod uwagę podczas prac legislacyjnych. Zakłada się nowelizację ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Chodzi o dodanie, że minister właściwy ds. zdrowia opracowuje, wdraża, realizuje i finansuje program polityki zdrowotnej leczenia niepłodności obejmujący procedury medyczne wspomaganej prokreacji, w tym zapłodnienie pozaustrojowe prowadzone w ośrodkach medycznie wspomaganej prokreacji w rozumieniu ustawy z 25 czerwca 2015 r. o leczeniu niepłodności. W odniesieniu do tych programów mają być wyłączone przepisy regulujące tryb opracowywania i opiniowania programów polityki zdrowotnej. Projekt przewiduje finansowanie programu na poziomie nie niższym niż 500 mln zł rocznie z budżetu ministra zdrowia. Minister byłby też zobowiązany przedkładać Sejmowi sprawozdanie z wykonania programu za poprzedni rok. W uzasadnieniu projektu podkreśla się, że niepłodność jest klasyfikowana przez Światową Organizację Zdrowia jako choroba cywilizacyjna. Może być nią dotkniętych, na stałe lub okresowo, co najmniej kilkadziesiąt milionów par na świecie. W Polsce niepłodność może dotyczyć około 3 milionów osób. Jak stwierdzono, biorąc po uwagę „skalę problemu niepłodności, jest niezbędne wdrożenie strategii i programów zdrowotnych walki z niepłodnością o charakterze ogólnopaństwowym, aby umożliwić osobom dotkniętym tą chorobą posiadanie potomstwa. Konieczne jest zatem finansowanie leczenia niepłodności metodą zapłodnienia pozaustrojowego ze środków publicznych - a dokładniej ze środków budżetu państwa". Projekt zwraca uwagę na rezultaty realizowanego w latach 2013-2016  programu leczenia niepłodności metodą pozaustrojową. W jego wyniku do lipca 2020 r. urodziło się co najmniej 22 191 dzieci. Skoro niepłodność - zgodnie ze standardem międzynarodowym - jest chorobą, to jej leczenie objęte jest konstytucyjnie gwarantowanym prawem do ochrony zdrowia. Zgodnie z art. 68 ust. 2 Konstytucji RP, obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych. Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa. W świetle standardów konstytucyjnych ustawodawca dysponuje szeroką swobodą regulacyjną w odniesieniu m.in. do zakresu świadczeń finansowanych ze środków publicznych. A skoro decyzja o finansowaniu in vitro ze środków publicznych jest objęta swobodą regulacyjną, to w związku z tym jest to decyzja o charakterze politycznym. RPO podziela stanowisko projektodawcy, że skoro niepłodność jest chorobą, to finansowanie in vitro ze środków publicznych będzie sprzyjać poszerzeniu zakresu prawa do ochrony zdrowia. Jest to szczególnie ważne w odniesieniu do par, wobec których inne formy leczenia niepłodności niż zapłodnienie pozaustrojowe nie znajdują uzasadnienia z medycznego punktu widzenia. Z uwagi na wysokie koszty tej metody, jej dostępność jest ograniczona do wąskiego kręgu osób zamożnych. Obecnie nierówności w dostępie do zapłodnienia pozaustrojowego wynikające z różnic majątkowych są niwelowane w pewnym stopniu przez programy polityki zdrowotnej realizowane przez niektóre jednostki samorządu terytorialnego. Programy te opiniowane są przez Prezesa Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Podkreśla on, że niepłodność zalicza się do grupy chorób szeroko rozpowszechnionych, przewlekłych, trudnych do wyleczenia, wymagających długiej i regularnej opieki lekarskiej, ograniczających możliwość wykonywania podstawowych zadań życiowych i jednocześni stanowi istotny problem zdrowia publicznego. Procedura zapłodnienia pozaustrojowego ma udowodnioną, najwyższą skuteczność spośród innych metod. Prezes AOTMiT podkreśla, że choć bezpłodność nie powoduje bólu, nie prowadzi do kalectwa i nie zagraża życiu, to ma poważne konsekwencje psychologiczne i ekonomiczne na poziomie indywidualnym i społecznym. W tym kontekście, w jego ocenie, programy polityki zdrowotnej mogą stanowić wartość dodaną do obecnie funkcjonujących świadczeń gwarantowanych. Projektodawca w żaden sposób nie uzasadnił przyczyny odstąpienia od stosowania w przypadku programu art. 48a ust. 1 i 3-16 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej. Wątpliwości może budzić wyłączenie stosowania tych regulacji w zakresie, w jakim przewidują obowiązek przekazania projektu polityki zdrowotnej do AOTMiT dla wydania opinii jej prezesa. Pozwala to bowiem na weryfikację programu m.in. pod względem jego skuteczności, bezpieczeństwa i efektywności. Pozytywną opinię uzyskał program leczenia niepłodności z lat 2013-2016, a do jej uzyskania zobowiązane są samorządy chcące wdrożyć lokalne programy. Jeśli więc istnieją racje przemawiające za wyłączeniem stosowania art. 48a ust. 1 i 3-16, to powinny znaleźć się w uzasadnieniu projektu. W ocenie RPO sam fakt, że program ten miałby nie mieć charakteru fakultatywnego, nie jest wystarczającym argumentem za całkowitym odstąpieniem od ogólnych zasad opracowywania i opiniowania programów polityki zdrowotnej. VII.5002.4.2023 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2023-08/Do_Senatu_invitro_projekt_opinia_7.08.2023.pdf" type="application/pdf">Do_Senatu_invitro_projekt_opinia_7.08.2023.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Fri, 18 Aug 2023 05:00:00 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">26388 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Eksperymenty medyczne z wykorzystaniem komórek macierzystych. RPO bada sprawę. Odpowiedź kliniki </title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-eksperymenty-medyczne-komorki-macierzyste-mz-klinika-odpowiedz</link> <description><![CDATA[ Data: 2022-10-19 2022-10-14 <ul> <li>Media donoszą o kolejnych komercyjnych eksperymentach medycznych z wykorzystaniem komórek macierzystych, po których część pacjentów miała doznać uszczerbku na zdrowiu</li> <li>To ponowny przyczynek do dyskusji nad bezpieczeństwem takich badań, sposobem ich reklamowania i oferowania pacjentom oraz etycznością pobierania opłat za udział w nich</li> <li>Ważne rekomendacje przedstawił Zespół ekspertów Naczelnej Rady Lekarskiej ds. terapii komórkowych i komórek macierzystych</li> <li>AKTUALIZACJA: Eksperyment otrzymał pozytywną opinię Komisji Bioetycznej przy Okręgowej Izbie Lekarskiej w Warszawie, w momencie jego rozpoczęcia nie istniał prawny obowiązek ubezpieczenia, a relacja medialna o sprawie nie jest rzetelna - odpowiada radca prawny kliniki, w której  dokonano eksperymentu</li> </ul> Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek prosi ministra zdrowia Adama Niedzielskiego o stanowisko. RPO pyta też o sprawę klinikę, która prowadziła eksperymenty,  oraz prokuraturę. RPO monitoruje kwestię wykonywania eksperymentów leczniczych z wykorzystaniem komórek macierzystych, oferowanych pacjentom za opłatą. W związku ze skargami Rzecznik prowadził wcześniej w takiej sprawie korespondencję z Departamentem Kwalifikacji Medycznych i Nauki MZ. Zgłaszał wątpliwości wobec zgodności z kryteriami ustawowymi niektórych eksperymentów prowadzonych na ludziach z wykorzystaniem komórek macierzystych. Chodziło zwłaszcza o wątpliwości co do zgodności z aktualnym stanem wiedzy i zasadami etyki lekarskiej. Podnosił też kwestię opłat od pacjentów za udział w nich. Dostał odpowiedź, że w ocenie MZ obecnie nie ma jednoznacznych i w pełni przekonujących dowodów na skuteczność terapii chorób mięśni za pomocą komórek macierzystych. Wskazano, że odpłatność udziału pacjenta w terapii eksperymentalnej komórkami macierzystymi, wobec czego lokalna komisja bioetyczna wyraziła pozytywną opinię, może budzić kontrowersje etyczne (ze względu na angażowanie środków finansowych pacjenta przy braku mocnych dowodów na skuteczność terapii). Ministerstwo informowało wówczas o planach wprowadzenia ustawowego zakazu pobierania opłat od uczestników. Rzecznik zasięgnął także opinii Naczelnej Rady Lekarskiej. Wskazała ona m.in., że przyjęcie proponowanych przez MZ rozwiązań co do odpłatności powinno doprowadzić do wstrzymania nieuczciwych i naukowo wątpliwych eksperymentów. Jednocześnie stwarzałoby to jednak groźbę zablokowania realizacji wartościowych i uzasadnionych badań naukowych oraz terapii eksperymentalnych, które nie znajdą sponsora. Ostatecznie postulowane przez MZ rozwiązania nie zostały przyjęte. Kwestie te pozostają problematyczne także obecnie. Ostatnio media podały bowiem informacje o klinice, w której prowadzono eksperyment medyczny z wykorzystaniem komórek macierzystych, w wyniku którego część pacjentów miała doznać uszczerbku na zdrowiu. Sprawa ta stała się kolejnym przyczynkiem do dyskusji nad bezpieczeństwem tego rodzaju badań, sposobem ich reklamowania i oferowania pacjentom oraz etycznością pobierania opłat za udział. W marcu 2022 r. głos w sprawie komercyjnego oferowania zabiegów z wykorzystaniem komórek określanych jako macierzyste, w tym prowadzonych w ramach medycznych eksperymentów leczniczych, zabrał Zespół ekspertów Naczelnej Rady Lekarskiej ds. terapii komórkowych i komórek macierzystych. Zwrócił on uwagę zwłaszcza na skutki uboczne zabiegów niepotwierdzonych rzetelnymi badaniami przedklinicznymi i klinicznym, określanych często jako „terapie z wykorzystaniem komórek macierzystych". Zespół podkreślił także, że udział pacjentów w terapiach, które są prezentowane jako panaceum, naraża ich na olbrzymie koszty. Zdaniem Zespołu, prowadzenie tego rodzaju terapii może także podważać zaufanie społeczne do medycyny i nauki, w tym do innowacyjnych metod leczniczych. W ocenie Zespołu odpowiedzią na problem może być wdrożenie proponowanych rekomendacji. Część z nich wymaga podjęcia działań legislacyjnych. Dla realizacji innych wystarczy sumienne egzekwowanie obowiązujących już przepisów.  Zespół w szczególności postuluje:  <ul> <li>zasięganie przez Komisje Bioetyczne opinii niezależnych ekspertów posiadających wiedzę biologiczną, medyczną oraz doświadczenie w zakresie terapii komórkowych pozwalających na ocenę zasadności wniosków o przeprowadzenie eksperymentów leczniczych z wykorzystaniem HE-ATMP w określonych precyzyjnie wskazaniach; </li> <li>wprowadzenie regulacji prawnych ograniczających masowy i długotrwały charakter prowadzenia eksperymentów w ramach „wyjątku szpitalnego", w tym dążących do ograniczenia jego odpłatności; </li> <li>opracowanie zasad rzetelnego, merytorycznego informowania o terapiach komórkowych i egzekwowanie przepisów ustawy prawo farmaceutyczne w celu zapobieżenia nieuprawnionej promocji i reklamie zabiegów o niepotwierdzonej skuteczności HE-ATMP; </li> <li>przeprowadzenie analizy prawnej umów przedstawianych pacjentom pod kątem pełnego zabezpieczenia praw pacjentów na wypadek wystąpienia bezpośrednich i odległych działań niepożądanych, w tym stworzenie formularza świadomej zgody pacjenta i niedopuszczanie dokumentów umów z klauzulą całkowitej rezygnacji z roszczeń; </li> <li>podjęcie działań organizacyjnych i legislacyjnych w celu wprowadzenia obowiązku prawnego zgłaszania efektów ubocznych w przypadku HE-ATMP, a docelowo stworzenia rejestru zabiegów z obszaru eksperymentalnych terapii komórkowych w celu weryfikacji ich skuteczności i bezpieczeństwa.</li> </ul> Rzecznik prosi ministra o stanowisko w sprawie, zwłaszcza o odniesienie się do tych postulatów zmian, w tym prawnych. Ponadto Biuro RPO zwróciło się do kliniki, w której doszło do eksperymentu. Zdaniem mediów niektórzy pacjenci mieli być utrzymywani w przekonaniu, że zabieg jest bezpieczny i nieinwazyjny; mieli też nie wiedzieć o ewentualnych skutkach ubocznych  terapii. Jednocześnie mieli być informowani, że terapia eksperymentalna nie jest ubezpieczona. Stąd prośba o podanie, w jaki sposób klinika wywiązała się z obowiązku informacyjnego względem pacjentów oraz z  wynikającego z art. 23c ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty obowiązku w zakresie ubezpieczenia. Według mediów trwa śledztwo w tej sprawie. Dlatego Biuro RPO wystąpiło także do prokuratury o informacje na temat stanu postępowania. <h3>Odpowiedź Moniki Zboralskiej, radcy prawnego Przychodni i Szpitala Okulistycznego Retina</h3> Działając w imieniu mojego Mocodawcy, pełnomocnictwo w załączeniu, w odpowiedzi na pismo z dnia 13.10.2022 r. VII.5002.4.2022.AMB uprzejmie informuję, co następuje. Eksperyment medyczny w Przychodni i Szpitalu Okulistycznym Retina był przeprowadzany przy spełnieniu wszystkich wymogów prawnych. Eksperyment otrzymał pozytywną opinię Komisji Bioetycznej przy Okręgowej Izbie Lekarskiej w Warszawie (dalej: „Komisja Bioetyczna”) pod przewodnictwem dr hab. n med. Marka Czarkowskiego. (Uchwała numer KB/1017/15 z dnia 19 listopada 2015r., w załączeniu). Komisja Bioetyczna jest jedynym organem uprawnionym do akceptacji eksperymentu medycznego. W skład organu wchodzą specjaliści powołani do oceny eksperymentów medycznych, nie tylko w zakresie aspektów naukowych, ale także etycznych. Komisja Bioetyczna, zatwierdziła wśród innych dokumentów formularze świadomej zgody i informacji dla pacjenta, a także sposób podawania preparatu. Zgodnie z art. 29 ust. 22 pkt 3 i 4 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty Postępowanie w sprawie wydania opinii jest wszczynane na wniosek, który zawiera (...) •    wzór informacji przeznaczonej dla uczestnika, zawierającej dane, o których mowa w art. 24 ust. 2; •    wzór formularza zgody uczestnika, w którym powinny być zawarte co najmniej stwierdzenia dotyczące: •    dobrowolnego wyrażenia zgody na poddanie się eksperymentowi medycznemu po zapoznaniu się z informacją, o której mowa w art. 24 ust. 2, •    potwierdzenia możliwości zadawania pytań prowadzącemu eksperyment medyczny i otrzymania odpowiedzi na te pytania, •    uzyskania informacji o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie medycznym w każdym jego stadium. Zgodnie z Obwieszczeniem Przewodniczącego Okręgowej Rady Lekarskiej w Warszawie z dnia 26 czerwca 2009 r w sprawie ogłoszenia tekstu jednolitego Regulaminu Komisji Bioetycznej przy Okręgowej Izbie Lekarskiej w Warszawie Załącznik nr 4 Komisja bada (.): •    czy informacja przekazywana uczestnikom eksperymentu, ich krewnym, opiekunom, prawnym opiekunom jest odpowiednia pełna i zrozumiała, •    jaka jest treść formularza świadomej zgody pacjenta (...).” Dokumenty Świadomej zgody oraz Informację dla Pacjenta Komisja Bioetyczna szczególnie wnikliwie badała i dwukrotnie prosiła o zmianę dokumentu przed akceptacją. W Uchwale Komisji Bioetycznej nr 50/15 z dnia 19.11.205 r. Komisja wydała pozytywna opinie o eksperymencie przy przyjęciu Zastrzeżenia (m. inn.): Badanie może zostać rozpoczęte pod warunkiem umieszczenia w Informacji dla Uczestnika Badania adnotacji na temat tego, ze powyższy eksperyment medyczny nie jest ubezpieczony, w związku z tym uczestnikowi badania nie przysługuje odszkodowanie, a w przypadku, kiedy doszło do wystąpienia szkód zdrowotnych związanych z podaniem komórek macierzystych może on wystąpić o odszkodowanie z indywidualnym roszczeniem na drodze sadowej. W momencie rozpoczęcia eksperymentu nie istniał prawny obowiązku ubezpieczenia. Obowiązek ten został wprowadzony ustawą z dnia 16 lipca 2020 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz niektórych innych ustaw, czyli 4 lata po rozpoczęciu eksperymentu. Mój mocodawca starał się znaleźć ubezpieczyciela, gdyż również dla prowadzącego badania zwiększa to profil bezpieczeństwa. Niestety nikt na rynku nie chciał się podjąć ubezpieczenia. Z tego też względu komisja bioetyczna wnosiła o umieszczenie informacji w dokumentacji przekazywanej uczestnikom, iż eksperyment jest nieubezpieczony. Pismem z dnia 20.07.2017r. Z/15377/1017/15 Komisja Bioetyczna poinformowała, iż na posiedzeniu w dniu 20.07.2017 r. zapoznała się i zaakceptowała prośbę o rozszerzenie grupy badanej oraz miedzy innymi Formularz Świadomej Zgody Pacjenta. Jak widać, Komisji Bioetyczna kilkukrotnie zapoznawała się z dokumentacją przedstawianą pacjentowi i stwierdziła jej kompletność i prawidłowość. Tym samym nie można mówić, iż pacjenci nie byli prawidłowo informowani. Ponadto otrzymywali dokumenty wiele dni przed zabiegiem, aby mogli się z nimi zapoznać. Mogli zadawać pytania i byli dogłębnie informowani. Z całą stanowczością pragnę też podnieść, iż program radiowy pn. „Eksperyment” w Tokfm nie spełnia podstawowych gwarancji rzetelnego i wiarygodnego dziennikarstwa, o wysokich standardach merytorycznych i etycznych. Na antenie została przedstawiona całkowicie jednostronnie, w sensacyjnym tonie historia jednego uczestnika, do tego relacjonowana przez osobę trzecią. Po audycji głos zabierali pacjenci, którzy brali udział w eksperymencie i wyrażali swoje oburzenie tonem i sensacyjnością audycji. Pragnę również poinformować, iż Prokuratura Okręgowa w Warszawie po raz drugi umorzyła postepowanie w sprawie dotyczącej miedzy innymi pacjenta będącego bohaterem audycji. Dotychczasowa sygnatura akt to: PoV 22 2020. Ponieważ mój Mocodawca nie jest stroną w sprawie, nie ma dostępu do akt prokuratorskich i nie posiada postanowienia. VII.5002.4.2022 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2022-10/Do_MZ_komorki_macierzyste_eksperymenty_12.10.2022.pdf" type="application/pdf">Do_MZ_komorki_macierzyste_eksperymenty_12.10.2022.pdf</a> </li> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2022-10/Odpowiedz_kliniki_eksperymenty_komorki_macierzyste_14.10.2022.pdf" type="application/pdf">Odpowiedz_kliniki_eksperymenty_komorki_macierzyste_14.10.2022.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Thu, 13 Oct 2022 09:30:02 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">24850 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Odręczny podpis biometryczny a prawo do ochrony danych osobowych. RPO zwraca się do PUODO</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/RPO-odreczny-podpis-biometryczny-prawo-do-ochrony-danych-osobowych-puodo</link> <description><![CDATA[ Data: 2021-11-23 <ul> <li>Zabezpieczenie danych wrażliwych obywateli w postaci odręcznego podpisu biometrycznego może nie być właściwe</li> <li>Rzecznik Praw Obywatelskich prosi Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych o zbadanie tej sprawy</li> </ul> W dotychczasowej korespondencji w sprawie wykorzystywania urządzeń rejestrujących tzw. odręczny podpis biometryczny przez operatorów pocztowych RPO wyrażał wątpliwości co do właściwego stosowania takich urządzeń z punktu widzenia prawa do ochrony danych osobowych. Rzecznik pyta Prezesa UODO - organu nadzoru nad przetwarzaniem danych osobowych - o więcej informacji na ten temat. Chodzi o  stosowane zabezpieczenia oraz sposób i okres przechowywania zebranych danych osobowych przez operatorów pocztowych. Z przedstawionego Rzecznikowi stanowiska w tej sprawie wynika, że – mimo zapowiedzi konieczności podjęcia przez Prezesa UODO stosownych działań przewidzianych w przepisach o ochronie danych osobowych – dotychczas nie podjęto konkretnych czynności w celu zbadania problemu. Ponieważ dotychczasowe odpowiedzi dla RPO potwierdzają wątpliwości co do właściwego zabezpieczenia odręcznego podpisu biometrycznego, Rzecznik prosi prezesa UODO o zbadanie sprawy oraz o informację o podjętych czynnościach.  VII.520.76.2018 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/2021-11/Do_PUODO_podpis_biometryczny_22.11.2021.pdf" type="application/pdf">Do_PUODO_podpis_biometryczny_22.11.2021.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Tue, 16 Nov 2021 07:56:46 +0000</pubDate> <dc:creator>Monika Okrasa</dc:creator> <guid isPermaLink="false">21352 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Adam Bodnar pyta premiera o dostęp do badań prenatalnych po zaostrzeniu prawa antyaborcyjnego</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-pyta-premiera-o-badania-prenatalne-po-zaostrzeniu-prawa-antyaborcyjnego</link> <description><![CDATA[ Data: 2021-02-05 Tagi: <a href="http://bip.brpo.gov.pl/pl/tagi/aborcja" hreflang="pl">aborcja</a> <ul> <li>Jaka będzie przyszłość badań prenatalnych w Polsce po zaostrzeniu przepisów antyaborcyjnych przez Trybunał Konstytucyjny?</li> <li>A systemowe problemy istniały już wcześniej, np. niedofinansowanie tych badań czy niewystarczające wsparcie państwa dla kobiet </li> <li>Konstytucja nakazuje zaś władzom zapewnienie szczególnej opieki zdrowotnej kobietom ciężarnym</li> <li>Rzecznik Praw Obywatelskich prosi premiera Mateusza Morawieckiego o pilną poprawę dostępu do badań prenatalnych</li> </ul> W związku z wejściem w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. obecnie w Polsce nielegalne jest przerwanie ciąży, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu.   W tej sytuacji wiele gremiów eksperckich oraz organizacji społecznych zgłasza wątpliwości dotyczące przyszłości diagnostyki prenatalnej. <h3>Prawo do badań prenatalnych</h3> Prawo do badań prenatalnych stanowi element prawa pacjentki do uzyskania świadczeń zdrowotnych zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej oraz  prawa do informacji o stanie zdrowia. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży, organy administracji rządowej oraz samorządu terytorialnego są obowiązane do zapewnienia kobietom w ciąży opieki medycznej, socjalnej i prawnej – zwłaszcza poprzez opiekę prenatalną nad płodem oraz opiekę medyczną nad kobietą w ciąży. Mają też one obowiązek zapewnienia swobodnego dostępu do informacji i badań prenatalnych, szczególnie, gdy istnieje podwyższone ryzyko bądź podejrzenie wystąpienia wady genetycznej lub rozwojowej płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej życiu płodu. Przepisy te realizują wynikający z art. 68 ust. 3 Konstytucji obowiązek władz publicznych zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej kobietom ciężarnym. Nadrzędnym celem badań prenatalnych (interwencji służących diagnostyce rozwijającego się w organizmie kobiety dziecka)  jest wykrycie zmian patologicznych płodu i następnie – o ile to możliwe – zastosowanie terapii jeszcze na etapie rozwoju prenatalnego człowieka bądź tuż po jego urodzeniu. Dzięki odpowiedniej diagnostyce płodu możliwe jest wykrycie na wczesnym etapie jego rozwoju najczęstszej wady wrodzonej, jaką jest wada serca i wdrożenie interwencji medycznych służących zapobiegnięciu wcześniactwu, porodowi martwego dziecka czy dziecka w ciężkim stanie. Gdy choroba jest nieuleczalna, informacja o wadzie genetycznej lub rozwojowej płodu może pomóc rodzicom w przygotowaniu się, także psychicznym, na narodziny dziecka z niepełnosprawnością. Do niedawna Polki na podstawie wyników badań prenatalnych mogły także skorzystać z zabiegów legalnej aborcji.  <h3>Rekomendacje ETPC</h3> Zgodnie z rekomendacjami wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie R.R. przeciwko Polsce przyjęto, że na państwie ciąży obowiązek zagwarantowania dostępu do badań prenatalnych. Możliwość skorzystania z nich powinna zaś być niezależna od decyzji funkcjonariusza publicznego. ETPCz zwrócił też uwagę na możliwość ograniczenia dostępu kobiet do diagnostyki prenatalnej ze względu na tzw. klauzulę sumienia. W ocenie Trybunału państwo powinno zmierzać do wprowadzenia gwarancji proceduralnych umożliwiających realizację prawa kobiety do informacji o stanie płodu przy jednoczesnym poszanowaniu wolności sumienia lekarzy. <h3>Opinie ekspertów</h3> Komitet Genetyki Człowieka i Patologii Molekularnej Polskiej Akademii Nauk w stanowisku z 29 października 2020 r. wskazał, że konsekwencją wyroku TK może być likwidacja możliwości korzystania z diagnostyki prenatalnej. Podkreślono, że diagnostyka przedurodzeniowa „stanowi działanie wybitnie prorodzinne, w efekcie przekładające się na tak pożądane zwiększenie dzietności”. Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka wyraziło obawę, że wyrok TK „będzie oznaczał koniec prenatalnej diagnostyki genetycznej w Polsce”. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników stwierdziło: „konsekwencją decyzji TK, z którą musimy się liczyć, może być znaczne ograniczenie wykonywania i rozwoju badań prenatalnych w naszym kraju, co cofnie nas wszystkich, nie tylko lekarzy, ale całe społeczeństwo do czasów, kiedy mogliśmy tylko z tajnego obiegu zachodnich pism naukowych przeczytać co się dzieje w światowej medycynie”. Obawy te potwierdziły również ekspertki, które wzięły udział w zorganizowanym w listopadzie 2020 r. przez RPO webinarium „Dostęp do badań prenatalnych po wyroku TK z 22 października 2020 r. w sprawie K 1/20”. Wskazały na systemowe problemy, które istniały już przed wejściem w życie wyroku TK w zakresie dostępu do badań prenatalnych. W szczególności zwrócono uwagę na niedofinansowanie badań prenatalnych oraz niewystarczające wsparcie, w tym materialne, ze strony państwa dla kobiet w przypadku, gdy istnieje ryzyko  wady płodu oraz dla matek i rodzin. A koszty wizyt u kolejnych specjalistów, wykonywania nierefundowanych badań czy rehabilitacji są bardzo wysokie. Ekspertki podkreśliły również szereg barier organizacyjnych i instytucjonalnych w dostępie do badań prenatalnych. Zdarza się, że lekarze odmawiają wystawienia pacjentce skierowania na badania prenatalne z powołaniem się na klauzulę sumienia bądź celowo opóźniają możliwość przeprowadzenia badania. Z kolei przewidziana w ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjentai Rzecznik Praw Pacjenta instytucja sprzeciwu od orzeczenia lekarza w rzeczywistości jest instytucją nieskuteczną i niegwarantującą poszanowania praw pacjentek. Jednocześnie nie ma środków służących wyegzekwowaniu prawa do badań prenatalnych. Dostępne mechanizmy (np. powództwo o naruszenie dóbr osobistych czy odpowiedzialność kontraktowa podmiotu leczniczego) mają wyłącznie charakter następczy. Konieczna jest też pilna reforma programów nauczania na kierunkach lekarskich w tym zakresie. Według RPO skuteczność zapewnienia dostępu do diagnostyki prenatalnej nie jest w sposób należyty monitorowana. W corocznych sprawozdaniach Rady Ministrów z wykonania "ustawy antyaborcyjnej” nie wskazuje się przyczyn, dla których w danym roku zlecano badania prenatalne. Brak np. informacji o liczbie badań przeprowadzonych z uwagi na stan zdrowia kobiety lub stan zdrowia nienarodzonego dziecka. Sprawozdania nie zawierają też informacji o sposobie, w jaki pacjentkom zagwarantowano dostęp do informacji o możliwości skorzystania z badań prenatalnych. Jest to o tyle istotne, że możliwość skorzystania z gwarantowanych ustawowo badań diagnostycznych płodu uzależniona jest m.in. od wiedzy pacjentki. W przeciwnym razie decyzja o ich przeprowadzeniu w praktyce należy jedynie do lekarza. Adam Bodnar zwrócił się do premiera o podjęcie pilnych działań systemowych dla poprawy dostępu do badań prenatalnych. W związku z zapowiedzią premiera dotyczącą planu poszerzenia dostępu do badań prenatalnych także dla kobiet poniżej 35. roku życia, Rzecznik prosi o wskazanie, jakie działania już podjęto. <h3>Odpowiedź MZ (aktualizacja 24 lutego 2021 r.)</h3> - Przywołane powyżej orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego nie wpływa na uregulowania w zakresie przeprowadzania badań prenatalnych i dostępności do nich - odpisał wiceminister Waldemar Kraska. Należy wyraźnie podkreślić, że badania prenatalne są przede wszystkim badaniami o charakterze profilaktyczno-diagnostycznym, ich przeprowadzenie nie powinno być zatem i nie jest utożsamiane wyłącznie ze stwierdzeniem okoliczności dopuszczających możliwość przerwania ciąży. Błędnym jest założenie, zgodnie z którym wyłączną intencją przeprowadzania tychże badań jest każdorazowo skierowanie – na podstawie ich wyników – do przerwania ciąży. Badania prenatalne mają na celu stwierdzenie bądź wykluczenie wady albo choroby płodu. Współczesna medycyna umożliwia leczenie niektórych wad rozwojowych już podczas ciąży, inne natomiast można leczyć bezpośrednio po urodzeniu dziecka. Wczesne wykrycie anomalii rozwojowych pozwala na lepsze przygotowanie się na przyjście dziecka, które z racji problemów zdrowotnych wymaga szczególnej opieki. Współczesna medycyna pozwala na dokładne, wczesne i zarazem bezpieczne diagnozowanie stanu zdrowia płodu, w tym ewentualnych wad rozwojowych. Rozwój i postęp zachodzą nie tylko w diagnostyce prenatalnej, ale również w zakresie możliwości wdrożenia wewnątrzmacicznej terapii płodu czy też zastosowania odpowiedniego leczenia bezpośrednio po urodzeniu dziecka. Wczesne wykrycie zaburzeń rozwojowych pozwala na wybór odpowiedniego miejsca porodu, w którym możliwe jest zapewnienie najlepszych warunków opieki i wczesnego leczenia jak również przygotowanie się rodziców do sprawowania opieki nad chorym dzieckiem. Mając na uwadze powyższe, każda osoba sprawująca opiekę nad kobietą w ciąży ma obowiązek, zgodnie z przepisami rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej (Dz. U. poz. 1756), wykonania lub skierowania m.in. na nieinwazyjne badania prenatalne w postaci badań ultrasonograficznych, przeprowadzanych zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Kobieta w okresie ciąży ma prawo skorzystać z badań ultrasonograficznych w następujących okresach ciąży: 11-14 tyg. ciąży, 18-22 tyg. ciąży, 27-32 tyg. ciąży, niezwłocznie po 40 tyg. ciąży. Badania te są jedną z podstaw do ewentualnego wykonania pogłębionej diagnostyki zgodnie z programem badań prenatalnych (...) (całośc obszernej odpowiedzi wiceministra zdrowia poniżej w załączniku) VII.5002.13.2017 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Do_premiera_badania_prenatalne_5.02.2021.pdf" type="application/pdf">Do_premiera_badania_prenatalne_5.02.2021.pdf</a> </li> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Odpowiedz_23.02.2021.pdf" type="application/pdf">Odpowiedz_23.02.2021.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Fri, 05 Feb 2021 10:11:26 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">20015 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>RPO: uregulować możliwość wyrażenia woli pacjenta na czas, gdyby nie był do tego zdolny. EDIT: MZ informuje o pracach w tym kierunku </title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-uregulowac-mozliwosc-wyrazenia-woli-pacjenta-na-przyszlosc</link> <description><![CDATA[ Data: 2021-02-05 <ul> <li>Trzeba precyzyjnie uregulować sprawę oświadczeń woli pacjenta co do procedur medycznych, gdyby w przyszłości był niezdolny do jej wyrażenia</li> <li>W takim przypadku każdy powinien też móc wskazać osobę, która podejmowałaby decyzje dotyczące jego zdrowia</li> <li>Wzmocniłoby to ochronę praw pacjenta w kontekście prawa do decydowania o sobie</li> <li>Umożliwiłoby też lekarzom kierowanie się faktyczną wolą pacjenta - bez obawy o odpowiedzialność za działania bez jego wyraźnej zgody</li> </ul> Rzecznik Praw Obywatelskich prosi ministra zdrowia Adama Niedzielskiego o podjęcie działań w celu prawnego uregulowania oświadczeń pro futuro, w tym instytucji pełnomocnictwa medycznego. W ostatnich tygodniach opinię publiczną poruszyła sprawa Polaka, który po ataku serca trafił do szpitala w Plymouth. Pacjent zapadł w śpiączkę. Brytyjscy lekarze za niesłużące dobru pacjenta uznali stosowanie procedur medycznych w celu podtrzymywania jego funkcji życiowych, w tym  nawadnianie i odżywianie. Sprzeciwiła się temu część rodziny pacjenta, sprawa dopuszczalności odłączenia od aparatury podtrzymującej życie i wstrzymania podawania pokarmu i wody stała się przedmiotem orzeczeń brytyjskich sądów. Jedną z podstawowych kwestii, z którymi zmierzyć musieli się sędziowie było ustalenie domniemanej woli samego pacjenta co do dalszego postępowania medycznego. Sytuacja ta w szerszym wymiarze ilustruje złożony problem medyczny, etyczny i prawny, związany z granicami udzielania świadczeń zdrowotnych i sprawowania opieki nad pacjentem. Dotyczy on też poszanowania domniemanej woli pacjenta wyrażonej za życia. <h3>Wcześniejsze działania RPO</h3> RPO już wcześniej zwracał uwagę na konieczność prawnego uregulowania tej drugiej kwestii. Także podczas organizowanych przez RPO konferencji zarówno przedstawiciele środowiska lekarzy i prawników, jak i pacjentów, zgodnie wskazywali na pilną potrzebę prawnego uregulowania oświadczeń pro futuro. W marcu 2018 r. RPO wystąpił do Ministra Zdrowia (przy poparciu Naczelnej Rady Lekarskiej). W odpowiedzi resort wskazał na trudności praktyczne z wprowadzeniem takich zmian. Ostatecznie inicjatywy zmierzające do prawnego uregulowania problematyki oświadczeń pro futuro zakończyły się niepowodzeniem. Dlatego Adam Bodnar ponownie teraz pisze do MZ. Obecne przepisy niewystarczająco bowiem chronią autonomię pacjentów niezdolnych do świadomego wyrażenia zgody, a jednocześnie niemających przedstawiciela ustawowego. Dlatego istotne jest podjęcie działań legislacyjnych w celu stworzenia rozwiązań sprzyjających ochronie woli tej grupy pacjentów. <h3>Co dziś mówi prawo</h3> Prawo nakazuje uzyskiwanie świadomej zgody pacjenta na każdą interwencję medyczną. Jego wola chroniona jest tak dalece, że lekarz powinien respektować jego wybory, nawet jeśli obiektywnie są nieracjonalne. Oczywiście pacjent nie może obligować lekarza do działań sprzecznych z aktualną wiedzą medyczną i prawem, np. żądać eutanazji. Niemniej gdy pacjent z jakiś względów utraci faktyczną możliwość wyrażania zgody na zabieg, a jednocześnie nie ma przedstawiciela ustawowego, prawodawca wymaga co do zasady uzyskiwania zezwolenia sądu opiekuńczego na podjęcie każdej interwencji. Prawo nie bierze pod uwagę sytuacji, w których pacjent przed utratą kompetencji do wyrażenia zgody, wyraził dyspozycje co do postępowania medycznego. Nie wyposażył go też w instrumenty umożliwiające wskazanie osoby, która w sposób odpowiadający jego woli mogłaby podejmować decyzje dotyczące jego zdrowia. Godność czy prawo do samostanowienia, w których zakorzeniona jest instytucja zgody na zabieg, przysługują człowiekowi bez względu na jego stan. Dlatego istotnym krokiem w kierunku poszerzenia ochrony autonomii pacjentów niekompetentnych i niemających przedstawiciela ustawowego jest prawne uregulowanie oświadczeń pro futuro. Wśród najczęściej spotykanych oświadczeń tego rodzaju wyróżnia się testament życia i pełnomocnictwo medyczne. <h3>Rekomendacje europejskie i orzecznictwo</h3> Przyjęta 19 listopada 1996 r. przez Komitet Ministrów Rady Europy Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w kontekście zastosowania biologii i medycyny (wciąż nie  ratyfikowania przez Polskę), stanowi, że należy brać pod uwagę wcześniej wyrażone życzenia pacjenta co do interwencji medycznej, jeżeli w chwili jej przeprowadzania nie jest on w stanie wyrazić swojej woli. Kwestia pełnomocnictwa medycznego trafiła do Rekomendacji Rady Europy nr 11 z 2009 r. o zasadach dotyczących stałych pełnomocnictw i uprzednich oświadczeń na wypadek niezdolności wyrażenia woli. Wśród jej motywów wskazano na zmiany demograficzne będące przyczyną rosnącej liczby osób w podeszłym wieku, które mogą być niezdolne do ochrony swoich praw, a także konieczność ochrony prawa do samostanowienia, jako podstawowego prawa człowieka, mającego swe źródło w godności ludzkiej. Problematyka oświadczeń pro futuro obecna jest w orzecznictwie. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 27 października 2005 r., „oświadczenie pacjenta wyrażone na wypadek utraty przytomności, określające wolę dotyczącą postępowania lekarza w stosunku do niego w sytuacjach leczniczych, które mogą zaistnieć, jest dla lekarza – jeżeli zostało złożone w sposób wyraźny i jednoznaczny – wiążące”. Orzeczenie to, choć zmierza do poszerzenia respektowania autonomii pacjenta, rodzi wiele pytań dotyczących m.in. sposobu weryfikowania aktualności oświadczeń czy odtwarzania ich treści, na które próżno szukać odpowiedzi w obecnych przepisach. Nierozstrzygnięcie tych wątpliwości sprawia, że obecnie to na lekarzach spoczywa obowiązek i odpowiedzialność za należyte zinterpretowanie oświadczeń pacjentów. Bywa to szczególnie problematyczne, gdy lekarz staje przed koniecznością rozstrzygnięcia tej kwestii w obliczu nagłej potrzeby. Wśród zasługujących na poparcie prób stworzenia projektu dla pewnej grupy oświadczeń pro futuro wskazać warto na opracowane przez Polską Grupę Roboczą ds. Problemów Etycznych Końca Życia stanowisko w przedmiocie instytucji pełnomocnika medycznego. Poparła je Naczelna Rada Lekarska. <h3>Większa ochrona praw pacjenta - pewność działań lekarza</h3> Taka precyzyjna regulacja prawna wzmocniłaby ochronę praw pacjenta. Mógłby on formułować dyspozycje dotyczące postępowania medycznego na wypadek utraty możliwości wyrażania zgody, tym samym możliwie najpełniej korzystając z prawa do decydowania o sobie. Ponadto odpowiednia regulacja umożliwiłaby lekarzom kierowanie się faktyczną wolą pacjenta - bez obawy o odpowiedzialność za udzielanie świadczenia bez zgody. - Uważam, że prawodawca projektując rozwiązania prawne w tym zakresie powinien także rozważyć wprowadzenie mechanizmów chroniących pacjenta przed potencjalnymi nadużyciami, np. dopuszczając w razie wątpliwości sądową weryfikację oświadczeń bądź decyzji podejmowanych przez pełnomocnika – podkreśla Adam Bodnar. Niezależnie od tego, na uregulowanie jakich form oświadczeń zdecydowałby się prawodawca, powinien wziąć pod uwagę konieczność oceny autentyczności i aktualności składanych oświadczeń, a w przypadku pełnomocnictwa - zakresu umocowania. Jest to istotne w procesie odtwarzania treści oświadczenia oraz badania, czy pacjent był kompetentny, gdy je składał. Odpowiednie uregulowanie zakresu, formy i odwołalności oświadczeń pro futuro przyczyni się zarówno do wzrostu pewności pacjenta, że jego wola będzie szanowana, jak i lekarza, który szybciej i precyzyjniej będzie mógł odtworzyć oświadczenia pacjenta. <h3>Odpowiedź MZ (aktualizacja 25 lutego 2021 r.)</h3> Odpowiadając w sprawie uregulowania w polskim systemie prawa instytucji pełnomocnictwa medycznego, uprzejmie informuję, iż tak jak wskazano w uprzednim wystąpieniu - Minister Zdrowia dostrzega potrzebę podjęcia prac nad nowymi rozwiązaniami legislacyjnymi w tym zmierzających do uregulowania rozwiązań sprzyjających ochronie woli pacjentów niezdolnych do świadomego jej wyrażenia. Jednocześnie uprzejmie informuję, iż 9 lutego 2021 r. do Ministerstwa Zdrowia wpłynął zaktualizowany projekt ustawy o zmianie ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta przesłany z biura Rzecznika Praw Pacjenta uwzględniający powyższe zagadnienia. Aktualnie w Ministerstwie Zdrowia trwają wstępne pracę analityczne nad tym projektem. Informuję również, iż w przypadku decyzji dotyczącej nowelizacji ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, przedmiotowe zmiany będą poddane szerokim konsultacjom publicznym ze wszystkimi zainteresowanymi stronami, które pozwolą najlepiej ocenić zakładane cele przy jednoczesnym uwzględnieniu słusznego interesu pacjenta - odpisał Maciej Miłkowski, podsekretarz stanu w MZ. VII.5002.13.2017 <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Do_MZ_oswiadczenia_pro_futuro_5.02.2021.pdf" type="application/pdf">Do_MZ_oswiadczenia_pro_futuro_5.02.2021.pdf</a> </li> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Stanowisko_NRL_10.02.2021.pdf" type="application/pdf">Stanowisko_NRL_10.02.2021.pdf</a> </li> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Odpowiedz_24.2.2021.pdf" type="application/pdf">Odpowiedz_24.2.2021.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Mon, 01 Feb 2021 10:04:54 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">19984 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>RPO wziął udział w obradach sejmowej podkomisji ws. AI</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-wzial-udzial-w-obradach-sejmowej-podkomisji-ws-ai</link> <description><![CDATA[ Data: 2021-01-13 Tagi: <a href="http://bip.brpo.gov.pl/pl/tagi/kalendarium" hreflang="pl">kalendarium</a> Rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar  wraz z  Mirosławem Wróblewskim, dyrektorem zespołu prawa konstytucyjnego, międzynarodowego i europejskiego Biura RPO, wziął 13 stycznia udział w posiedzeniu sejmowej Podkomisji stałej do spraw regulacji prawnych dotyczących algorytmów cyfrowych. Rzecznik przedstawił wyzwania wiążące się ze stosowaniem i wykorzystaniem algorytmów dla praw człowieka, podkreślając potrzebę zapewnienia zgodności systemów automatycznego podejmowania decyzji czy sztucznej inteligencji (AI – Artificial Intelligence) ze standardami ochrony praw człowieka. Rzecznik zwrócił również uwagę podkomisji na najnowszy raport Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej (FRA) dotyczący relacji między systemami AI a prawami jednostek, proponując zorganizowanie spotkanie Agencji z podkomisją. Sugestia ta została przyjęta przez podkomisję. Mirosław Wróblewski zwrócił z kolei uwagę na raport sieci organów równościowych EQUINET dotyczący przeciwdziałania skutkom dyskryminacyjnych, jakie może wywołać wykorzystanie mechanizmów AI bez należytej troski o ochronę praw podstawowych. Zarekomendował również możliwość skorzystania przez podkomisję z wiedzy eksperckiej członków Wirtualnej Katedry Etyki i Prawa, porozumienia zawartego między kilkunastoma wiodącymi uczelniami w kraju. Wreszcie zaproponował, by podkomisja poświęciła uwagę możliwościom rozwoju algorytmów cyfrowych w medycynie, przede wszystkim w celu wzmocnienia efektywności walki z wirusem SARS-COV2. <h3 class="field-label-above">Ważne linki:</h3> <ul> <li><a href="https://fra.europa.eu/en/news/2020/now-time-ensure-artificial-intelligence-works-europeans" title="link prowadzi do strony zewnętrznej ">Linkj do raportu FRA (jęz. angielski)</a></li> <li><a href="https://equineteurope.org/2020/equinet-report-regulating-for-an-equal-ai-a-new-role-for-equality-bodies/" title="link prowadzi do strony zewnętrznej ">Link do raportu Equinet (jęz. angielski) </a></li> </ul> ]]></description> <pubDate>Wed, 13 Jan 2021 14:45:18 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">19868 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Adam Bodnar pisze do premiera w sprawie uregulowania badań kodu DNA</title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/rpo-do-premiera-uregulowac-badania-kodu-dna</link> <description><![CDATA[ Data: 2020-12-17 <ul> <li>Niemal od 20 lat kolejni Rzecznicy Praw Obywatelskich zgłaszają rządzącym konieczność uregulowania badań kodu genetycznego DNA, wykonywanych w toku postępowań sądowych</li> <li>Nie mamy przepisów wskazujących, jakie warunki muszą spełniać badania oraz placówki, które je wykonują - by wyniki były pewne, rzetelne i nie do podważenia</li> <li>A obywatele nie wiedzą, że wyniki badań komercyjnych w wielu przypadkach nie będą dowodami dla sądów, np. w sprawach o ustalenie czy zaprzeczenie ojcostwa lub macierzyństwa</li> <li>Od dwóch lat Minister Zdrowia nie odpowiada na pisma w tej sprawie, wobec czego RPO zwrócił się do Prezesa Rady Ministrów</li> </ul> Dotychczas nie ma ogólnie wiążących przepisów, wskazujących, jakie warunki muszą spełniać badania oraz placówki, które je wykonują, by ich wyniki były pewne, rzetelne i nie do podważenia. A przepisy nadal w ogóle nie wymieniają badań kodu genetycznego DNA jako jednego ze środków dowodowych, stosowanych w postępowaniach cywilnych i rodzinnych. Sądy powołują ten dowód jedynie w drodze analogii z badaniami grupowymi krwi – to pokazuje, jak bardzo archaiczne są w tej dziedzinie polskie przepisy. Jednocześnie cały czas rozwija się rynek komercyjnych badań DNA. Obywatele często nie wiedzą, że wyniki takich komercyjnych badań nie mogą w wielu przypadkach być powoływane w postępowaniach sądowych. A mogą to być postępowania o bardzo dużym, wręcz podstawowym znaczeniu, np. w sprawach o ustalenie albo zaprzeczenie ojcostwa czy macierzyństwa. Ustalone w drodze postępowania sądowego pochodzenie dziecka od konkretnego mężczyzny czy kobiety jest niemal niemożliwe do późniejszego podważenia. Jedni obywatele mogą się zatem czuć rozczarowani i rozgoryczeni, że wykonane dużym kosztem badania nie są traktowane poważnie przez sądy i prokuratury. Inni zaś mogą podważać takie badania, wskazując, że nie zostały wykonane zgodnie z ustalonymi, powszechnie obowiązującymi regułami. Dodatkowo kod genetyczny DNA pozwala jednoznacznie zidentyfikować osobę, od której pochodzi. A to znaczy, że kod jest wrażliwą daną osobową. Powinien być zatem bardzo mocno chroniony przez prawo. Dotyczy to nie tylko zapisu kodu genetycznego, ale również próbek, pobieranych i składowanych przez różne instytucje, w tym prywatne. Tymczasem np. pobieranie próbek DNA bez wiedzy osoby, od której to DNA pochodzi, nie jest w żaden sposób uregulowane w przepisach - nie jest ani zakazane, ani obwarowane regułami i zasadami. Do takich samych wniosków, jak Rzecznik, dochodziły na przestrzeni lat różne instytucje – na przykład Konsultant Krajowy w dziedzinie Genetyki Klinicznej czy Komitet Bioetyki przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. W 2018 r. Najwyższa Izba Kontroli wskazała zaś w swym raporcie: „W Polsce, mimo dynamicznego rozwoju genetyki, nie ma regulacji prawnych, które określałyby kompleksowo zasady wykonywania poradnictwa genetycznego, bankowania materiału oraz bezpieczeństwa danych genetycznych. Minister Zdrowia nie zorganizował systemu opieki genetycznej i nie stworzył stosownych rozwiązań prawnych w tym zakresie. Raport NIK wskazuje, że kontrolowane jednostki nie zapewniły adekwatnych do zagrożeń rozwiązań techniczno-organizacyjnych, gwarantujących pełne bezpieczeństwo danych genetycznych na każdym etapie wykonywania badania. W związku z brakiem kompleksowych regulacji oraz brakiem nadzoru nad obszarem genetyki, istnieje wysokie ryzyko pomyłek oraz błędnej interpretacji wyników, a także niewystarczającej ochrony danych genetycznych osób badanych”. Niestety, ostatnia odpowiedź, jaką Rzecznikowi udało się uzyskać od Ministra Zdrowia w sprawie DNA, pochodzi z lipca 2018 r. Od tego czasu kolejne pisma Rzecznika, z lipca 2019 r. oraz z lutego 2020 r., nie spotkały się z żadną reakcją resortu. W tej sytuacji RPO 16 grudnia 2020 r. zwrócił się do Prezesa Rady Ministrów. Poprosił o zmotywowanie ministrów rządu do sprawniejszego udzielania Rzecznikowi żądanych informacji i dokumentacji. Wskazał, jak bardzo wrażliwych dla obywateli kwestii dotyczy ta sprawa. A na mocy art. 17 ustawy o RPO organy, organizacje i instytucje, do których zwróci się Rzecznik, zobowiązane są do współdziałania z nim i udzielania pomocy.  IV.7020.4.2014 <h3 class="field-label-above">Ważne linki:</h3> <ul> <li><a href="https://www.nik.gov.pl/aktualnosci/nik-o-bezpieczenstwie-badan-genetycznych.html" title="Link prowadzi do strony zewnętrznej">Wyniki kontroli NIK </a></li> </ul> <h3 class="field-label-above">Załączniki:</h3> <ul> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/WG_do_premiera_16.12.2020.pdf" type="application/pdf">WG_do_premiera_16.12.2020.pdf</a> </li> <li> Dokument <a href="http://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/Odpowiedz_MZ_8.03.2021.pdf" type="application/pdf">Odpowiedz_MZ_8.03.2021.pdf</a> </li> </ul> ]]></description> <pubDate>Thu, 17 Dec 2020 08:21:57 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">19751 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> <item> <title>Dostęp do badań prenatalnych po wyroku TK. Webinarium eksperckie RPO 23 listopada 2020 r. </title> <link>http://bip.brpo.gov.pl/pl/content/dostep-do-badan-prenatalnych-po-wyroku-tk-webinarium-rpo</link> <description><![CDATA[ Data: 2020-11-23 Tagi: <a href="http://bip.brpo.gov.pl/pl/tagi/kalendarium" hreflang="pl">kalendarium</a> Podczas zorganizowanego przez RPO 23 listopada 2020 r. webinarium przedstawicielki środowiska medycznego i prawniczego dyskutowały o dostępie do badań prenatalnych w Polsce w kontekście wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 22 października 2020 r. w sprawie K 1/20. TK orzekł, że art. 4a ust. 1 pkt 2 ustawy z 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. Nr 17, poz. 78 ze zm.), zgodnie z którym dopuszczalne było przerwanie ciąży w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, jest niezgodny z art. 38 w związku z art. 30 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji. W dyskusji wzięły udział: <ul> <li>prof. Olga Haus, Polskie Towarzystwo Genetyki Człowieka</li> <li>prof. Maria Respondek-Liberska, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Kardiologii Prenatalnej</li> <li>Kamila Ferenc, Federacja na rzecz Kobiet i Planowania Rodziny</li> <li>dr Atina Krajewska, Birmingham Law School</li> </ul> Prof. Olga Haus przedstawiła problematykę podejmowania indywidualnych decyzji prokreacyjnych w przypadkach ryzyka pojawienia się wad wrodzonych lub wystąpienia zaburzeń rozwojowych u potomstwa. Ekspertka wskazała, że na decyzje prokreacyjne kobiet bądź par wpływ ma szereg czynników, w tym m.in. światopogląd, wyznawana religia, wiek, stan zdrowia, predyspozycje psychiczne, fakt posiadania bądź nie dzieci czy stan zamożności. Podkreśliła, że nikt nie ma prawa ingerować w indywidualne decyzje prokreacyjne potencjalnych rodziców/matki, niezależnie od tego, jakie by one nie były i jak niezgodne są ze światopoglądem danej osoby, w tym też ze światopoglądem lekarza. Prof. Olga Haus wskazała również, że państwo nie oferuje wystarczającego wsparcia, w tym wsparcia materialnego dla kobiet w przypadku, gdy istnieje ryzyko wystąpienia wady u płodu oraz dla matek i rodzin. Tymczasem koszty wizyt u kolejnych specjalistów, wykonywania nierefundowanych badań czy rehabilitacja są bardzo wysokie. Przestrzegała także przed stygmatyzującym językiem używanym w przestrzeni publicznej w odniesieniu do dzieci z niepełnoprawnościami. Dzieciom tym, podobnie jak ich rodzicom należy się przede wszystkim szacunek. Z kolei prof. Maria Respondek-Liberska wskazała na fakt, że badania prenatalne gwarantują możliwość wdrożenia leczenia, w tym leczenia ratującego życie, już na etapie życia płodowego. Mitem jest więc twierdzenie, że badania prenatalne wykonywane są jedynie w celu terminacji ciąży. Wykonanie badania prenatalnego może zwiększyć szansę na przyjście na świat zdrowego dziecka. Ekspertka wskazała też na niedostatki w zakresie finansowania badań prenatalnych służących wykryciu wad serca płodu oraz na konieczność zapewnienia wsparcia, także materialnego dla kobiet w ciąży. Profesor zauważyła też, że istotnym problemem w diagnostyce prenatalnej jest niewystarczający czas poświęcany na studiach medycznych na edukację w zakresie wykonywania m.in. badań USG. W jej ocenie konieczna jest pilna reforma programów nauczania na kierunkach lekarskich. Kolejna ekspertka Kamila Ferenc zwróciła uwagę, że każda kobieta ma prawo do informacji o stanie płodu, jego ewentualnych schorzeniach i wadach oraz możliwościach ich leczenia w okresie płodowym. Warunkiem skutecznego skorzystania z tego prawa jest zapewnienie realnej możliwości dostępu do badań prenatalnych. Ekspertka podkreśliła, że w Polsce istnieje szereg barier organizacyjnych i instytucjonalnych w dostępie do badań prenatalnych. Zdarza się, że lekarze odmawiają wystawienia pacjentce skierowania na badania prenatalne z powołaniem się na klauzulę sumienia bądź celowo opóźniają możliwość przeprowadzenia badania. Z kolei przewidziana w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta instytucja sprzeciwu od orzeczenia lekarza w rzeczywistości jest instytucją nieskuteczną i niegwarantującą poszanowania praw pacjentek. Kamila Ferenc zwróciła też uwagę, że brak jest dostępnych środków służących wyegzekwowaniu prawa do badań penalnych czy możliwości terminacji ciąży. Dostępne mechanizmy (np. powództwo o naruszenie dóbr osobistych) mają wyłącznie charakter następczy. W ocenie ekspertki wyrok TK może mieć efekt mrożący w zakresie dostępu do badań prenatalnych i zabiegów aborcji. W jej ocenie konieczne jest podejmowanie inicjatyw edukacyjnych, służących podniesieniu świadomości pacjentek na temat przysługujących im praw. Ostatnia z uczestniczek dyskusji dr Atina Krajewska zwróciła uwagę na wynikający z orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka standard w zakresie dostępu do badań prenatalnych. Z orzecznictwa strasburskiego wynika przede wszystkim konieczność zapewnienia przez państwo efektywnego dostępu do badań prenatalnych. Informacje uzyskane w wyniku badań prenatalnych stanowią dane medyczne kobiety. Ekspertka podkreśliła, że wyrok TK nie zmienia faktu, że Konwencja chroni prawo do otrzymywania informacji o swoim zdrowiu. Zatem, państwo ma nadal obowiązek zapewnić dostęp do badań prenatalnych kobietom w ciąży, ponieważ dane te są informacjami o ich zdrowiu. Podczas dyskusji zwrócono m.in. uwagę na: <ul> <li>konieczność przełamywania tendencji do zamykania się przez przedstawicieli różnych środowisk w swoich „bańkach” i podjęcia interdyscyplinarnej dyskusji dotyczącej badań prenatalnych;</li> <li>arbitralność i bark uzasadnienia prawnego i medycznego dla ograniczenia czasowego w dostępie do zabiegów aborcji (22 tydzień) w przypadku zaistnienia przesłanki embriopatologicznej;</li> <li>konieczność zmiany podejścia do edukacji studentów medycyny, tak aby jakość przeprowadzanych przez nich badań oraz oferowanych porad lekarskich była jak najwyższa;</li> <li>potrzebę zagwarantowania szerszego dostępu do badań prenatalnych.</li> </ul> Tutaj można odsłuchać webinarium: <a href="https://youtu.be/E7RRgGRr8ms">https://youtu.be/E7RRgGRr8ms</a>  ]]></description> <pubDate>Wed, 18 Nov 2020 08:46:12 +0000</pubDate> <dc:creator>Łukasz Starzewski</dc:creator> <guid isPermaLink="false">19583 at http://bip.brpo.gov.pl</guid> </item> </channel> </rss>